Zgorzelec - przewodnik.indd - Starostwo Powiatowe w Zgorzelcu

7
Środowisko
przyrodnicze
powiatu
zgorzeleckiego
Położenie, budowa geologiczna i klimat
Położony na południowo-zachodnich rubieżach Polski powiat zgorzelecki
wchodzi w skład Górnych Łużyc, krainy historyczno-geograficznej, rozciągającej się
od Połcznicy (Pulsnitz) na zachodzie aż po Kwisę na wschodzie. Ziemia Zgorzelecka
z 838 km 2 zajmuje ponad 11% powierzchni Górnych Łużyc. Ze względu na cechy
środowiska geograficznego powiat zgorzelecki możemy podzielić na dwie części:
północną, nizinną, wchodzącą w skład Niziny Śląsko-Łużyckiej, i południową, będącą
fragmentem Sudetów Zachodnich. W części nizinnej możemy wyodrębnić dwa
mikroregiony: Równinę Węgliniecką oraz Równinę Gozdnicką. Podczas zlodowacenia
środkowopolskiego (200-180 tys. lat temu) nagromadziły się tu olbrzymie masy piasków
przepłukanych przez wody topniejącego lądolodu. Charakterystyczną cechą krajobrazu
północnej części Ziemi Zgorzeleckiej jest znaczna ilość stawów rozsianych wśród
rozległych lasów oraz występowanie śródleśnych torfowisk i wydm śródlądowych.
Zupełnie inny charakter przedstawia południowa część powiatu, znajdująca się
w obrębie Pogórza Izerskiego, którego północne krańce wyznacza linia wyznaczona
przez miejscowości: Jędrzychowice – Żarska Wieś – Bielawa Górna. Najwyższym
wzniesieniem Pogórza Izerskiego na obszarze powiatu jest Guślarz (556 m n.p.m.) koło
Bogatyni. W obręb opisywanego obszaru wchodzą takie mikroregiony jak Wysoczyzna
Siekierczyńska, Wzgórza Zalipiańskie i Przedgórze Izerskie. Pagórkowata kraina
pogórza zbudowana jest z glin morenowych, zalegających na zlepieńcach permskich
i gnejsach. W okresie miocenu doszło tutaj do intensywnego wulkanizmu, którego
dowodami są liczne wzgórza bazaltowe.
Ciągnące się wzdłuż Nysy Łużyckiej Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie zamyka
Pogórze Izerskie od zachodu. Obniżenie to obejmuje na południu Kotlinę Turoszowską,
zapadlisko wypełnione trzeciorzędowymi osadami jeziornymi z pokładami węgla
brunatnego oraz przełomową dolinę Nysy (pomiędzy Trzcińcem a Posadą). W skład
Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckiego wchodzi ponadto Obniżenie Zawidowskie
(zajmuje dolinę Witki) oraz Równina Zgorzelecka, która jest obszarem lekko falistym
i rolniczym. Jej krajobraz tylko gdzieniegdzie urozmaicają bazaltowe pagóry. Najbardziej
południowy, lecz bardzo niewielki powierzchniowo kraniec powiatu zgorzeleckiego
– Graniczny Wierch (616 m n.p.m.) znajduje się już w strefie Gór Izerskich. Graniczny
Wierch wznosi się nad Bogatynią.