klik hier - STEP

STEP
sustainable tourism in estuary parks
handboek guideline
The Broads Polders van Kruibeke Nationaal Park De Biesbosch

voorwoord
Met trots bied ik u dit boek aan met de resultaten van het Interreg
project STEP (Sustainable Tourism in Estuary Parks).
Dankzij het enthousiasme, de inspiratie, ambitie en het doorzettingsvermogen
van vele organisaties en vooral van bevlogen
mensen is STEP een succes geworden. De steun vanuit Interreg
IVA 2 Zeeën is daarbij onontbeerlijk geweest. Het secretariaat
in Lille was bij alle vragen die we hadden altijd enorm behulpzaam.
De resultaten van STEP zijn van groot belang voor de duurzame
ontwikkeling in The Broads in Engeland, de Polders van Kruibeke
in België en de Biesbosch in Nederland. People, Planet en
Profit varen er wel bij en met Pleasure is eraan gewerkt.
Binnen het STEP-programma zijn niet alleen inhoudelijk duurzame
projecten en producten gerealiseerd. Er is ook geleerd van
elkaars culturen, organisaties, verschil in posities in netwerken,
ondernemerschap, politieke en bureaucratische verhoudingen
en er is genoten van elkaars specialiteiten in omgeving en eten
en drinken. De opgebouwde relaties en netwerken zullen bestendigen,
zich uitbreiden en daarmee ook duurzaam over grenzen
heen worden voortgezet.
Natuurlijk waren er ook lastige kwesties, zoals (te) strikte regelgeving,
lange procedures, intensieve verantwoording en controle,
harde deadlines, risicovolle aanbestedingen (in tijd en in
resultaat), vermenging met andere projecten, werkdruk en soms
overbelasting van medewerkers.
De gebieden, hun inwoners en ondernemers verdienen een duurzame
toekomst. Met STEP is aangetoond dat dit in een open samenwerking
en met wederzijds respect voor verschillen ook kan!
Wellicht is de grootste verdienste van het project dat duurzaamheid
in toeristisch-recreatieve gebieden “gewoon” is geworden,
voor de organisaties, voor medewerkers, voor betrokken
ondernemers en voor een groot deel van de bezoekers.
Als voorzitter van de Internationale Stuurgroep ben ik zeer erkentelijk
voor al het werk van de Internationale Coördinatiegroep.
Mocht u mij vragen of ik weer zou participeren in een
dergelijk project dan is daarop een volmondig JA! het antwoord.
H. Wagemakers
Voorzitter van de Internationale Stuurgroep STEP
wethouder te Dordrecht
preface
It is with pride that I offer you this book which outlines the results
of Interreg STEP project (Sustainable Tourism in Estuary
Parks). Thanks to the enthusiasm, inspiration, ambition and perseverance
of many organisations and many passionate people,
the STEP project has become a success. The support from Interreg
IVA 2 Seas has been indispensable for this. The Lille secretariat
was always very helpful with any questions that we
had.
The STEP results are of major importance to the sustainable
development in The Broads in England, De Polders van Kruibeke
in Belgium and De Biesbosch in the Netherlands. People,
Planet and Profit are benefitting from this and the work was and
is done with Pleasure.
STEP is a programme in which not only intrinsically sustainable
projects and products are being realised. All parties also learned
from each other's cultures, organisations, differences of positions
in networks, entrepreneurship, political and bureaucratic
relationships as well as enjoyed each other's specialties in the
surroundings and in food and drink. This buildup of relationships
and networks will also continue, expand and, with that, will
also continue in a sustainable manner across borders.
Of course there were also difficult issues, such as (too) strict legislation,
long procedures, intensive accountability and control,
hard deadlines, risky tenders, both in terms of time and result,
the mix with other projects, work load and sometimes stress
among personnel.
The regions, residents and entrepreneurs deserve a sustainable
future. STEP has shown that this can be realised in open cooperation
and with mutual respect for differences! The project's
biggest merit may very well be that sustainability in tourist-recreational
regions has become “common” for the organisations,
for staff, for committed entrepreneurs and for a majority of the
visitors.
As chairman of the International Steering Group, I am most grateful
for all the work of the International Coordination Group. If
you were to ask me if I would participate in such a project again,
my answer would be a heartfelt YES!
H. Wagemakers
Chairman of the International Steering Group STEP
Alderman in Dordrecht
STEPhandboek
STEPguideline

“
perhaps the
biggest lesson
is how much
MORE
there is to
LEARN Simon Hooton
The Broads Authority
“misschien is de grootste les wel, hoeveel meer er te leren is”
”
inhoud
content
hoofdstuk 1
inleiding
chapter 1
introduction
hoofdstuk 2
samenvatting
chapter 2
summary
hoofdstuk 3
samenwerking
chapter 3
cooperation
hoofdstuk 4
resultaten
chapter 4
results
medewerkers STEP
literatuurlijst
colofon
personnel STEP
documentation
editing, design & production
pagina 8
page 8
pagina 12
page 12
pagina 24
page 24
pagina 32
page 32
pagina 57
pagina 58
pagina 60
page 57
page 58
page 60
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek inhoud
STEPguideline content

8
hoofdstuk 1 chapter 1
inleiding introduction
Wat hebben de natuurgebieden het Nationaal Park De Biesbosch
in Nederland, de Polders van Kruibeke in België en de Broads in
Groot-Brittannië met elkaar gemeen? Het zijn alle drie landschappen
die door de getijdenwerking van het water constant
in ontwikkeling zijn en waarbij er een natuurlijke dynamiek ontstaat
van afslag en aangroei van land. Maar ook de mensen die
in deze gebieden werken, hebben iets gemeenschappelijks: de
drijfveer om bezoekers op een duurzame manier kennis te laten
maken met deze prachtige gebieden. Hiervoor zoeken zij de juiste
balans tussen toerisme, natuur en milieu.
Duurzaam toerisme in stroomversnelling
Al jaren werken de drie getijdengebieden op lokaal niveau aan de
bevordering en ontwikkeling van duurzaam toerisme. Vanaf eind
2009 is dit in een stroomversnelling geraakt door het internationale
samenwerkingsprogramma STEP: Sustainable Tourism in
Estuary Parks. In dit programma hebben vier organisaties, die verantwoordelijk
zijn voor de drie gebieden, gewerkt aan acties voor
duurzaam toerisme, bezoekersmanagement en publiek-private
samenwerking. En met succes, want de resultaten mogen er zijn.
Aan het STEP-project ging een goede voorbereiding vooraf: ”een
Interregproject kan alleen zo succesvol zijn als dit STEP-project als
het goed is voorbereid en als het direct in het eerste jaar goed op
de rails gezet wordt door vaak bij elkaar te komen, intensief elkaars
acties te bekijken en te bespreken en door 's avonds elkaar op een
andere manier te leren kennen. Dan ontstaat er vertrouwen en krijg
je een hecht team van mensen die zin hebben om er met elkaar
echt iets van te maken”, aldus Wim van Hooff, extern adviseur en
coördinator van het project.
Met gepaste trots presenteren de partners in dit STEP-handboek de
ervaringen uit deze grensoverschrijdende samenwerking, de gezamenlijke
hoogtepunten, de behaalde resultaten per gebied en wat
de partners van elkaar hebben geleerd in dit project.
Financiering
Het totale budget voor het STEP-project bedroeg 6 miljoen euro,
waarvan 2,5 miljoen euro afkomstig uit het Interreg IVA 2 Zeeënprogramma
waarbij de financiering kwam uit het Europees Fonds
voor Regionale Ontwikkeling. Deze bijdrage vanuit Europa heeft ervoor
gezorgd dat de partners in elkaars keuken konden kijken en
kennis met elkaar konden delen tijdens excursies en gezamenlijke
bijeenkomsten. Hierdoor zijn sneller resultaten geboekt dan wanneer
de partners dit op eigen kracht hadden moeten doen. Naast
de gezamenlijke resultaten heeft ieder afzonderlijk natuurgebied
lokale acties opgepakt en uitgevoerd.
What do the nature conservation areas of Nationaal Park De
Biesbosch in the Netherlands, De Polders van Kruibeke in Belgium
and the Broads in Great Britain have in common? All three
are landscapes that are constantly changing due to the tidal
movement of the water resulting in natural dynamics of erosion
and creation of land. But the people working in these areas also
have something in common: the drive to make visitors acquainted
with these beautiful areas in a sustainable manner. To this
end, they are looking for the proper balance between tourism,
nature and the environment.
Sustainable tourism
is gaining momentum
For many years, the three tidal areas are working on a local level to
promote and develop sustainable tourism. From the end of 2009
onwards, this has gained momentum through the international cooperation
programme STEP: Sustainable Tourism in Estuary Parks.
In this programme, four organisations in charge of the three areas
have worked on campaigns for sustainable tourism, visitor management
and public-private cooperation and have done so successfully,
because the results speak for themselves.
The STEP-project was preceded by sound preparations: ”an InterregProject
can only be as successful as this STEP-project if it has
been properly prepared and if it is immediately and properly set in
motion in the first year by having regular meetings, by intensively
studying and discussing each other's actions and by getting to
know each other’s other sides in a casual setting. This creates trust
and a close-knit team of people who really feel like making things
work with each other,” according to Wim van Hooff, external
project advisor and coordinator.
With justifiable pride the partners in this STEP-manual present the
experiences from this cross-border cooperation, the joint highlights,
the results realised in each area and what the partners learnt from
each other in this project.
Financing
The budget for the STEP-project totalled € 6 million, with € 2.5
million originating from the Interreg IVA 2 Seas-programme with
the financing originating from the European Regional Development
Fund. This contribution from Europe made it possible for the partners
to look behind the scenes at each location and to share knowledge
with each other during excursions and joint meetings. Because of
this, results were achieved more quickly than should the partners
have done this on their own. Apart from the joint results, each
individual nature conservation area initiated and carried out local
actions.
Partnerorganisaties
HOOGTEPUNT
Bij het STEP-project zijn vier organisaties betrokken geweest:
• Parkschap Nationaal Park De Biesbosch (lead partner)
uit Nederland
• Waterwegen en Zeekanaal NV uit België
• Agentschap voor Natuur en Bos uit België
• Broads Authority uit Groot-Brittannië
De twee Belgische partners Waterwegen en Zeekanaal NV en
het Agentschap voor Natuur en Bos werken samen aan de ontwikkeling
en inrichting van het overstromingsgebied de Polders van
Kruibeke.
startconferentie
11/05/2010
Laurent Vanden Abeele
Agentschap voor natuur en Bos
Startconferentie in de Polders van Kruibeke 2010. Start conference in De Polders van Kruibeke 2010.
Partner organisations
Four organisations were involved in the STEP-project:
• Parkschap Nationaal Park De Biesbosch (lead partner) from
the Netherlands
• Waterwegen en Zeekanaal NV from Belgium
• Agentschap voor Natuur en Bos from Belgium
• Broads Authority from Great Britain
The two Belgian partners Waterwegen en Zeekanaal NV and
Agentschap voor Natuur en Bos together develop and landscape
the floodplains of De Polders van Kruibeke.
“Met de startconferentie was de toon meteen gezet voor het verdere
verloop van het project. We kregen een boottocht over de
Schelde langs het projectgebied, enkele veldbezoeken, interessante
sprekers en discussie over duurzaam toerisme, economische
effecten en publiek-private samenwerking en een drietal
workshops over de centrale thema’s en projectlocaties in Engeland,
Vlaanderen en Nederland voorgeschoteld. Deze conferentie
was ideaal om met collega’s uit andere landen in contact te
komen en kennis uit te wisselen over projectgerelateerde en andere
onderwerpen. Een enthousiast initiatief dat ook bij de stakeholders
goed onthaald werd en dat een goed vertrekpunt was
om ons doel te realiseren, kennis en ervaring uitwisselen over
duurzaam toerisme, bezoekersmanagement en publiek-private
samenwerkingen”, aldus Laurent Vanden Abeele van het Agentschap
voor Natuur en Bos.
9
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 1: inleiding
STEPguideline chapter 1: introduction

10
Fotopagina hoofdstuk 1 1. Afbreekbare ballonnen prikken bij de startconferentie in 2010 - 2. Informatiebord bij Kallebeek - 3. Excursie in Polders van Kruibeke tijdens startconferentie 2010 - 4. Artist
impression toekomstige inrichting Polders van Kruibeke - 5. Excursie Polders van Kruibeke 2010 - 6. Startconferentie Polders van Kruibeke 2010 - 7. Workshop startconferentie Polders van Kruibeke 2010 -
8. Workshop startconferentie Polders van Kruibeke 2010 - 9. Lunch op de boot tijdens excursie Lake District - Photo page chapter 1 1. Pricking biodegradable balloons at start conference 2010 -
2. Informationpanel at Kallebeek - 3. Excursion Polders van Kruibeke during start conference 2010 - 4. Artist impression future layout Polders van Kruibeke - 5. Excursion Polders van Kruibeke 2010 - 6. Start
conference in Polders van Kruibeke 2010 - 7. Workshop start conference 2010 - 8. Workshop start conference 2010 - 9. Lunch on board during the Lake District excursion
1. 2. 3.
4. 5.
6. 7.
8.
9.
Voorbereidingen
De voorbereidingen voor het samenwerkingsprogramma STEP
vonden plaats in de periode van het najaar 2008 tot en met het
voorjaar 2009. Eind 2009 werd de aanvraag goedgekeurd en op
11 mei 2010 was de startconferentie in het Belgische Kruibeke.
Tijdens deze dag namen zeventig betrokkenen deel aan workshops
over de drie centrale thema’s: criteria voor duurzaam toerisme, bezoekersmanagement
en publiek-private samenwerking.
Inspiratie
HIGHLIGHT
Dit inspiratieboek is vooral gemaakt voor bedrijven en instellingen
in Europa die zich bezighouden met duurzaam toerisme in ‘wetlands’
en nationale parken. Daarnaast is dit boek een inspiratiebron
voor alle stakeholders en potentiële investeerders in de drie
natuurgebieden, externe deelnemers in de projecten en uitgevoerde
acties, bestuurders, nationale en internationale collegaorganisaties
en het gemeenschappelijk technisch secretariaat van
het Interregprogramma.
start conference
11/05/2010
Laurent Vanden Abeele
Agentschap voor natuur en Bos
Preparations
The preparations for the STEP cooperation programme took place
in the period of the autumn of 2008 up to and including the spring
of 2009. On 11 May 2010, the start conference was held in Kruibeke,
Belgium. During this day, seventy parties involved participated
in workshops on the three central themes: criteria for
sustainable tourism, visitor management and public-private cooperation.
Inspiration
This inspirational book was written especially for companies and institutes
in Europe engaging in sustainable tourism in wetlands and
national parks. It also serves as a source of inspiration for all stakeholders
and potential investors in the three nature conservation
areas, external participants in the projects and realised actions, administrators,
national and international fellow organisations and
the joint technical secretariat of the Interreg programme.
“The initial conference immediately set the tone for the further
progress of the project. We were offered a boat trip on the river
Scheldt along the project area, some field visits, interesting
speakers and a discussion on sustainable tourism, economic effects
and public-private cooperation and attended three workshops
on the central themes and project locations in England,
Flanders and the Netherlands. This conference was ideal to get
in touch with colleagues from other countries and to exchange
knowledge on project-related and other issues. An enthusiastic
initiative that was also warmly welcomed among the stakeholders
and that served as a good point of departure to realise our
goal, to exchange knowledge and experience on sustainable
tourism, visitor management and public-private cooperation,”
according to Laurent Vanden Abeele of Agentschap voor Natuur
en Bos.
11
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 1: inleiding
STEPguideline chapter 1: introduction

12
hoofdstuk 2
samenvatting
Natuurgebieden in estuaria worden in toenemende mate geconfronteerd
met milieuproblemen en sociaal maatschappelijke ontwikkelingen.
Toenemende recreatiedruk, stijgende waterniveaus
door klimaatveranderingen, nieuwe overstromingsgebieden,
strengere beschermingsrichtlijnen (Natura 2000), afname van
agrarisch gebruik en een toename van milieuvervuiling zijn bedreigingen
die het voortbestaan van deze natuurgebieden aantasten.
STEP heeft een aantal van deze vraagstukken op een
duurzame manier aangepakt en nieuwe kansen geboden om de
gebieden aantrekkelijker te maken voor het publiek.
De vier partners van de drie natuurgebieden waren er allemaal van
overtuigd dat met een Europese bijdrage in korte tijd veel bereikt
zou kunnen worden op het gebied van duurzaam toerisme. Door
kennis en kunde te delen en grensoverschrijdende teams te vor-
chapter 2
Nature conservation areas in estuaries are facing environmental
problems and social developments to an increasing extent. Increasing
recreational pressure, rising water levels due to climate
changes, new floodplains, stricter protection guidelines (Natura
2000), a decrease in agricultural use and an increase in environmental
pollution pose threats that affect the continued existence
of these nature conservation areas. STEP has tackled a
number of these issues in a sustainable manner and offered new
opportunities to make these areas more attractive for the public.
Internationale samenwerking
STEP heeft als doelstelling om via gezamenlijke projecten duur- International cooperation
men om samen acties op te pakken, zou het mogelijk zijn om grote
stappen te zetten op dit gebied.
zaam toerisme te bevorderen in de natuurgebieden Nationaal Park STEP's objective is to promote sustainable tourism through joint
Daarnaast had iedere partner ook nog eigen redenen om deel te
De Biesbosch in Nederland, de Polders van Kruibeke in België en projects in the nature conservation areas Nationaal Park De Bies-
nemen aan het STEP-project.
de Broads in Groot-Brittannië. De partners hebben binnen het bosch in the Netherlands, De Polders van Kruibeke in Belgium and
STEP-project speciale aandacht besteed aan het verkrijgen van het the Broads in Great Britain. Within the STEP-project, the partners
“We werden gevraagd door de lead partner Parkschap Nationaal
Europese Handvest voor Duurzaam Toerisme. Zowel in de Broads paid special attention to obtaining the European Charter for Sus-
Park De Biesbosch omdat zij een Engelse partner nodig hadden om
als in de Biesbosch is dit gelukt. De Polders van Kruibeke zullen tainable Tourism. This has been realised in both the Broads and De
de aanvraag in te dienen. Het werd voor ons duidelijk dat we veel
zeer waarschijnlijk over enkele jaren dit voorbeeld volgen.
Biesbosch. De Polders van Kruibeke are likely to follow suit in a few
gemeenschappelijke ambities hadden en dat er veel te winnen was
years' time.
door aan te haken”, aldus Simon Hooton van de Broads Authority.
Grote stappen door Europese bijdrage
HOOGTEPUNT
hoogtepunt The Broads
en de Biesbosch
Europees Handvest
voor Duurzaam Toerisme
summary
Big steps owing to European
contribution
The four partners of the three nature conservation areas were all
convinced that with a European contribution much could be realised
in the field of sustainable tourism in a short period of time. By
sharing knowledge and expertise and by forming cross-border
Het streven naar verdere verduurzaming van de Biesbosch en de
samenwerking hierin met ondernemers leverde het Parkschap
Nationaal Park De Biesbosch in 2012 de toekenning op van het
Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme door de Europarc
Federation, een samenwerkingsverband van Europese beschermde
gebieden. Ook de hernieuwde aanvraag van de Broads
Authority leidde in 2011 tot het ontvangen van het Handvest voor
een tweede termijn van vijf jaar. De organisatie kreeg veel lof
voor de geboekte voortgang in het duurzaam toerisme, voor de
communicatie - waaronder de promotie van het nieuwe merk
voor de Broads: Britain’s Magical Waterland - en voor de voorzieningen
voor mindervalide bezoekers.
Voorlichting over en toekenning van het Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme aan de Biesbosch. Briefing and award ceremony European Charter for Sustainable Tourism.
HIGHLIGHT
De Belgische partner Waterwegen en Zeekanaal NV zag kansen in
de ruime ervaring van zowel de Biesbosch als de Broads Authority
op het gebied van duurzaam toerisme. “Deze ervaring gecombineerd
met de resultaten van de individuele en gezamenlijke
highlight the Broads
and De Biesbosch
European Charter
for Sustainable Tourism
teams to initiate actions together, it would be possible to make
much progress in this field.
Moreover, each partner also had their own reasons for participating
in the STEP-project.
“We were asked by the lead partner Parkschap Nationaal Park De
Biesbosch because they needed an English partner to submit the
application. It became clear to us that we had many ambitions in
common and that there was much to be gained by getting on
board”, states Simon Hooton of the Broads Authority.
The Belgian partner Waterwegen en Zeekanaal NV saw opportunities
in the broad experience of both De Biesbosch and the Broads
Authority in the field of sustainable tourism. “This experience combined
with the results of the individual and joint studies could result
in a constructive and coordinated vision in respect of
sustainable tourism in other safety and nature projects along the
The aim of making De Biesbosch more sustainable and the cooperation
with entrepreneurs resulted in De Parkschap
Nationaal Park De Biesbosch being awarded the European Charter
for Sustainable Tourism by the Europarc Federation in 2012,
an association of protected areas in Europe. In 2011, the renewed
application of the Broads Authority resulted in the being
granted the Charter for a second five-year term. The organisation
was highly praised for the progress made in sustainable tourism,
for the communication - including the promotion of the new
brand for the Broads: Britain’s Magical Waterland - and for the
facilities for disabled visitors.
13
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting
STEPguideline chapter 2: summary

14
studies zouden kunnen leiden tot een constructieve en op elkaar afgestemde
visie ten aanzien van duurzaam toerisme in andere veiligheids-
en natuurprojecten langs de Schelde”, vertelt Wim Dauwe
van Waterwegen en Zeekanaal NV. Voor het Agentschap voor Natuur
en Bos kwam de samenwerking op het juiste moment. De toeristisch-recreatieve
ontsluiting van het gebied lag op de tekentafel.
“Door engagement aan te gaan voor dit project kan men in korte
tijd veel leren en toepassen op de recreatieve inrichting van het gebied”,
vult Veerle Campens aan.
De initiatiefnemer van het samenwerkingsproject, het Parkschap
Nationaal Park De Biesbosch, wilde een Europese aanvraag indienen
voor STEP, omdat “Europese financiering de mogelijkheid geeft
om duurzaam toerisme naar een hoger niveau te tillen doordat financieel
meer mogelijk is en door samenwerking met partners in
andere landen. Bovendien is het een stok achter de deur om plannen
daadkrachtig uit te voeren”, aldus Marianne den Braven.
In hoofdstuk drie leest u hoe de internationale samenwerking tussen
de vier partners heeft bijgedragen aan het behalen van de resultaten.
Meer resultaten dan verwacht
Uiteindelijk heeft de samenwerking meer opgeleverd dan de partners
vooraf hadden gedacht. Internationale excursies naar voorbeeldprojecten
en gezamenlijke bijeenkomsten waren een
broedplaats voor nieuwe ideeën en een goed netwerk voor het uitwisselen
van praktijkervaring. Door kennis te delen en gezamenlijk
onderzoek te doen, wilden de drie natuurgebieden zich ontwikkelen
tot parken waar duurzaam toerisme hoog op de agenda staat,
waar het een gezamenlijk doel is bij de ondernemers in de gebieden
en waar duurzaam toerisme zichtbaar is voor de bezoekers van
de parken. En dat is ook gelukt.
Het gezamenlijk uitwerken en testen van nieuwe duurzame vormen
van bezoekersmanagement was een belangrijk samenwerkingsproject
dat tot concrete resultaten heeft geleid. Er is ingezet op het
gebruik van nieuwe methoden en middelen. Daarnaast is binnen
het thema bezoekersmanagement onderzoek gedaan naar de opzet,
locatiekeuze, inrichting en beheer van bezoekerscentra. Uiteindelijk
is besloten om een andere invulling te geven aan deze onthaallocaties.
In hoofdstuk vier leest u meer over de resultaten die de drie gebieden
hebben geboekt. De hoogtepunten uit de STEP-samenwerking
vindt u door dit hele boek heen.
River Scheldt,” says Wim Dauwe of Waterwegen en Zeekanaal NV.
For Agentschap voor Natuur en Bos the cooperation came at the
right time. The tourist-recreational opening up of the area was on
the drawing table. “By undertaking this project one can learn a
good deal in a short time and apply this to the recreational landscaping
of the area”, adds Veerle Campens.
The initiator of the cooperation project, Parkschap Nationaal Park
De Biesbosch, wanted to submit a European application for STEP,
because “European financing enables raising sustainable tourism
to a higher level as more is possible financially and because of the
cooperation with partners in other countries. Moreover, it functions
as an incentive to carry out plans decisively,” according to
Marianne den Braven.
Chapter three discusses how the international cooperation between
the four partners contributed to realising the results.
More results than expected
In the end the cooperation yielded more than the partners had anticipated.
International excursions to sample projects and joint
meetings were a breeding ground for new ideas and a good network
for the exchange of hands-on experience. By sharing knowledge
and by doing joint research, the three nature conservation
areas wanted to develop themselves into parks where sustainable
tourism is high on the agenda, where this type of tourism is a common
goal among the entrepreneurs in the areas and where sustainable
tourism is visible for the visitors of the parks. And they
succeeded.
Jointly working out and testing new sustainable forms of visitor
management were important cooperation projects that resulted in
concrete results. There was a focus on the use of new methods
and resources. In addition, a study was made within the theme of
visitor management into the setup, choice of location, layout and
management of visitor centres. Eventually it was decided to give
these reception locations a different focus.
Chapter four elaborates on the results realised by the three areas.
The highlights from the STEP-cooperation can be found throughout
this book.
Excursie Lake District
GEZAMENLIJK HOOGTEPUNT
JOINT HIGHLIGHT
In september 2012 reisde een 24-koppig gezelschap van ondernemers
en bestuurders uit de drie STEP-gebieden af naar het Lake
District in Groot-Brittannië. Samen met de STEP-partners hebben zij
bekeken hoe daar succesvol wordt samengewerkt tussen ondernemers
en de beheerder van het nationaal park. In het Lake District
wordt al meer dan tien jaar gewerkt met een bezoekersfonds. Dit
houdt in dat bezoekers een kleine extra (vrijwillige) bijdrage betalen
voor het gebied als zij in een hotel overnachten, deelnemen aan
een excursie of een kopje koffie bestellen. Hieronder en op pagina
21 en 51 leest u meer over de resultaten van deze excursie.
hoogtepunt
Excursie Lake
District, Groot-Brittannië
highlight
Excursion to Lake
District, Great Britain
Excursion to Lake District
In September 2012, a company of entrepreneurs and administrators
from the three STEP-areas set off for the Lake District in Great Britain.
Together with the STEP-partners they viewed how entrepreneurs
and the manager of the national park work there together
successfully. The Lake District has been generating funds through
a visitor payback scheme for nearly two decades. This means that
visitors pay a small additional (voluntary) contribution for the area
when they spend the night in a hotel, buy an excursion ticket or
order a cup of coffee. Below and on page 21 and 51, you can read
more about the results of this excursion.
Voor de meeste partners was de excursie naar het Lake District
een eerste kennismaking met een bezoekersfonds. In de Broads
waren al stappen gezet voor de oprichting van een dergelijk
fonds. “We hebben veel gehad aan de discussies en het horen
van verschillende meningen hierover. Ik ben weggegaan met
frisse ideeën om het fonds te kunnen implementeren in de
Broads”, aldus Bruce Hanson van de Broads Authority. Nog hetzelfde
jaar werd een ‘Love The Broads’-fonds opgericht, waar de
bezoekersbijdragen worden besteed aan beheer en onderhoud
van het gebied. De Biesbosch volgde in april van 2013 met een
Beleef en Geef de Biesbosch Fonds.
For most partners, the excursion to the Lake District was the first
time they were introduced to a visitor payback scheme. In the
Broads, steps had already been taken for establishing such a
scheme. “The discussions and different opinions on such a scheme
were very useful to us. I left with fresh ideas on the implementation
of the idea in the Broads,” says Bruce Hanson of the Broads
Authority. The same year, a Love The Broads visitor giving scheme
was set up, where the contributions from visitors are spent on
managing and maintaining the area. In April 2013, De Biesbosch
followed suit with a Beleef en Geef De Biesbosch Fonds [Experience
and Support De Biesbosch Fund].
15
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting
STEPguideline chapter 2: summary

16
Fotopagina hoofdstuk 2 1. Beleef en Geef de Biesboschfonds 2013 - 2. Excursie Lake District 2012 - 3. Excursie met Electric Eel in de Broads - 4. STEP-partners op weg naar de Broads 2013 - 5. Artist
impression huisstijl Biesbosch - 6. Tewaterlating Ecolodge 2012 - 7. Open werfdag 2011 - 8. Deel van poster voor Ecolodge - 9. Boomplantdag 2011 - 10. Open werfdag 2011 - 11. Uitreiking nieuwe gevelborden
aan gastheren - 12. Partner meeting Biesbosch 2012 - Photo page chapter 2 1. Biesbosch visitor giving fund 2013 - 2. Excursion to Lake District 2012 - 3. Excursion with Electric Eel in the Broads -
4. STEP-partners on their way to the Broads 2013 - 5. Artist impression housestyle Biesbosch - 6. Launching of the Ecolodge 2012 - 7. Open Yard Day 2011 - 8. Part of poster for Ecolodge - 9. Tree planting
day 2011 - 10. Open Yard Day 2011 - 11.Wall signs in new housestyle for ambassadors - 12. Partner meeting Biesbosch 2012
1.
6.
11.
3.
8.
2.
4.
9. 10.
12.
5.
7.
“
ik zal de
DRIVE
die dit project
met zich meebrengt
ZEKER MISSEN
Evelien de Munter
Agentschap voor natuur en bos
”
“I will certainly miss the drive involved in such a project”
17
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting
STEPguideline chapter 2: summary

18
Lokale hoogtepunten Biesbosch
Biesblad
HOOGTEPUNT
Ecolodge
HOOGTEPUNT
HOOGTEPUNT
Eén van de hoogtepunten voor de Biesbosch was de samenwerking
met de lokale ondernemers. Door hun enthousiasme is er veel
bereikt op het gebied van publiek-private samenwerking. Ook de
samenwerking met de Design Academy Eindhoven heeft veel innovaties
teweeggebracht.
In het Biesblad, een jaarlijkse uitgave van Nationaal Park De Biesbosch,
is het aanbod aan natuuractiviteiten vanuit de drie hoofdpoorten
gebundeld. Na drie jaar een krant met natuuractiviteiten te
hebben uitgebracht, heeft de Biesbosch in 2013 als eerste nationale
park in Nederland de activiteiten gebundeld in een lifestyle
magazine. Het magazine is gratis verkrijgbaar bij onder andere de
bezoekerscentra, de gastheren van de Biesbosch en de regionale
VVV’s.
De 'Ecolodge' moet de gasten het ultieme Biesboschgevoel geven:
wakker worden terwijl een bever langs het raam zwemt, vanuit het
kraaiennest vogels spotten met een verrekijker of buiten op het dak
genieten van de natuur. Dit was het idee van ontwerper Marijn
Beije, student aan de Design Academy in Eindhoven. De accommodatie,
gelegen in de Hollandse Biesbosch bij Dordrecht, is een
bijzonder en vooral duurzaam bouwwerk geworden. Het aluminium
casco is aan de buitenkant afgewerkt met red cederhout, uiteraard
met FSC-keurmerk. De ledverlichting aan de binnenkant wordt gevoed
door een zonnepaneel. De ‘Ecolodge’ is een futuristisch ogend
drijvend object, waarin je met drie personen kunt overnachten.
hoogtepunt
de Biesbosch
Gastheerschap
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
Local highlights for De Biesbosch
One of the highlights for De Biesbosch was the cooperation with
the local entrepreneurs. Because of their enthusiasm, much was
realised in the field of public-private cooperation. The cooperation
with the Design Academy Eindhoven has also brought about many
innovations.
Biesblad
The Biesblad magazine, an annual publication of Nationaal Park
De Biesbosch, collects the offer of nature activities from the three
main gates. After having published a newspaper featuring nature
activities for three years, De Biesbosch was the first national park
in the Netherlands in 2013 to collect this type of activities in a lifestyle
magazine. The magazine is available free of charge at e.g. the
visitor centres, the park ambassadors and the regional tourist information
offices (VVVs).
Ecolodge
The purpose of the 'Ecolodge' is to give guests the ultimate Biesbosch
feeling: waking up while a beaver is swimming past the
window, watching birds from the crow's nest through binoculars or
enjoying nature outdoors on the roof. This was the idea of designer
Marijn Beije, student at the Design Academy in Eindhoven. The accommodation,
situated in De Hollandse Biesbosch near Dordrecht,
has become a special and especially sustainable structure. The exterior
of the aluminium body is finished with red cedar wood bearing
the FSC certification of course. The led lighting on the inside
is powered by a solar panel. The ‘Ecolodge’ is a futuristic-looking
floating object, where three people can spend the night.
Bijna vijftig toeristisch-recreatieve ondernemers in de Biesbosch,
gastheren genoemd, hebben een contract met het Parkschap Nationaal
Park De Biesbosch ondertekend met wederzijdse afspraken
over informatieverstrekking, kwaliteit en gastvrijheid. De
gastheren verplichten zich om elke twee jaar met tenminste één
actie hun bedrijf te verduurzamen. Alle twintig nationale parken
in Nederland kennen het gastherenprincipe, maar de Biesbosch
is het eerste park dat een stap verder gaat met individuele gastherenovereenkomsten.
HIGHLIGHT
Foto links boven: magazine Biesblad. Foto rechts boven: Biesbosch-gastheren na ondertekening gastherenovereenkomst 2013. Foto onder: Ecolodge.
Photo above left: magazine Biesblad. Photo above right: Biesbosch ambassadors after signing ambassador contract 2013. Photo below: Ecolodge.
highlight of
De Biesbosch
Park Ambassadors
Almost fifty tourist-recreational entrepreneurs in De Biesbosch,
called ambassadors, have signed a contract with Parkschap Nationaal
Park De Biesbosch containing mutual agreements on the
provision of information, quality and hospitality. The ambassadors
undertake to make their companies more sustainable
through at least one action every two years. All twenty national
parks in the Netherlands use the ambassador principle, but De
Biesbosch is the first park to take it a step further by entering
into ambassador contracts with individual entrepreneurs.
19
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting
STEPguideline chapter 2: summary

20
Lokale hoogtepunten de Polders van Kruibeke
HOOGTEPUNT
In de Polders van Kruibeke zijn de twee partners vooral bezig om
draagvlak te creëren in de politiek, bij de bevolking en bij ondernemers.
Hier hebben zij de afgelopen jaren keihard aan gewerkt
met allerlei activiteiten, zoals meerdere Open Werfdagen, maandelijkse
wandelingen en vele workshops voor uiteenlopende belanghebbenden.
In hoofdstuk vier staan alle resultaten omschreven
die in de Polders van Kruibeke zijn geboekt.
Communicatieactiviteiten: Open Werfdag 2011
HOOGTEPUNT HOOGTEPUNT
Hossen in de Bossen
De Open Werfdag in 2011 stond in het teken van de toeristischrecreatieve
toekomst van het overstromingsgebied van Kruibeke.
Tijdens deze dag konden bezoekers van alles beleven in het gebied.
Het hoogtepunt van de dag was de presentatie van het bezoekersmanagementplan
voor de Polders in avant-première. Toerisme Waasland
presenteerde die dag ook het fietsspel ʻReynaertmysterieʼ voor
op de smartphone, dat gezinnen meenam op een tocht van vierentwintig
kilometer vol raadsels en ʻminigamesʼ door heel de gemeente.
Verder konden mensen verschillende wandel- en fietsroutes testen,
een huifkartocht maken langs de mooiste plekjes of via een hoogwerker
het gebied vanuit de lucht bekijken. Het Reynaertmysterie inspireerde
trouwens de STEP-collegaʼs tot de ontwikkeling van een eigen
app als alternatief voor de klassieke infobrochure (zie pagina 31).
De Polders van Kruibeke staan nog in de steigers maar openden in
februari 2013 al even de ‘bossen’. De jeugdbewegingen uit Kruibeke,
Bazel en Rupelmonde leerden tijdens een groot bosspel de speelmogelijkheden
van het nieuwe overstromingsgebied wat beter kennen.
Kinderen van 5 tot 9 jaar herstelden de wintervoorraad van bestolen
bosbewoners tijdens ‘Honger in het beestenbos’, en de iets oudere
jeugd nam het bij ‘Paniek in het bos’ op tegen een stel sluikstorters.
Duurzaamheid was de rode draad; elk spel had een belangrijke boodschap
die te maken had met respect voor de omgeving en de natuur.
hoogtepunt
de Biesbosch
Beleef en Geef
de Biesbosch Fonds
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
Locale highlights of
De Polders van Kruibeke
In De Polders van Kruibeke, the two partners are especially busy
creating support in politics, among the population and among entrepreneurs.
They have spent the last few years working very hard on
all kinds of activities, such as several Open Yard Days, monthly walks,
and the many workshops for a wide range of interested parties. Chapter
four lists all the results realised in De Polders van Kruibeke.
Communication activities:
2011 Open Yard Day
The theme of the 2011 Open Yard Day was the tourist-recreational
future of Kruibeke's floodplains. During this day, visitors could experience
all kinds of things in the area. The highlight of the day
was the pre-premiere presentation of the visitor management plan
for the Polders. That day, Toerisme Waasland also presented the
ʻReynaert mystery' bicycle game for the smartphone, which took
families along a twenty-four kilometre trip full of riddles and mini
games throughout the municipality. Furthermore, people could test
the various walking and cycling routes, make a trip in a covered
wagon passing the most beautiful spots or have a look at the area
from the sky from an aerial platform. The Reynaert mystery actually inspired
the STEP-colleagues to develop an app of their own as an alternative
for the classic information leaflet (see page 31).
Woodland Games
De Polders van Kruibeke are still under construction, but opened the
'woods' for a short while as early as February 2013. During a large
game in the woods the youth movements from Kruibeke, Bazel and
Rupelmonde got to know the new floodplains’ opportunities for playing
better. Children between the ages of 5 to 9 helped restore the winter
supply of inhabitants of the forest which had been robbed of their
supply during ‘Hunger in the beasts' forest’, and the somewhat older
children took on a bunch of fly-tippers in the ‘Panic in the woods’ game.
The central theme was sustainability; each game had an important
message that had to do with respect for the environment and nature.
Drie ondernemers in de Biesbosch hebben in 2013 een stichting
opgericht: het Beleef en Geef de Biesbosch Fonds. Het fonds is een
giftensysteem waar inmiddels meer dan twintig toeristisch-recreatieve
ondernemers zich voor inzetten. Zij vragen hun gasten
om een vrijwillige bijdrage voor het behoud van de Biesbosch. De
initiatiefnemers van het fonds – Stayokay Dordrecht, Café-restaurant
Vissershang in Hank en Van den Diepstraten Botenverhuur in
Drimmelen – namen in 2012 deel aan een internationale excursie
(zie pagina 15 en 51) naar het Lake District in Groot-Brittannië,
waar een soortgelijk fonds goed werkt. De drie ondernemers zijn
geïnspireerd geraakt door het succesvolle Britse voorbeeld en hebben
na terugkomst besloten hun eigen fonds op te zetten.
Lokale hoogtepunten de Broads
HOOGTEPUNT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
In de Broads zijn de banden met het bedrijfsleven stevig aangehaald
tussen de Broads Authority en met name Broads Tourism, de
vertegenwoordiging van de toeristische ondernemers in het gebied.
Dit heeft geleid tot een nieuwe positionering van het merk
‘The Broads’, een website, brochuremateriaal en het opstellen van
criteria voor een groen keurmerk voor de boten verhuur; Green Boat
Mark.
hoogtepunt de Broads
Britain’s Magical Waterland
highlight of the Broads
Britain’s Magical Waterland
highlight of
De Biesbosch
Visitor giving fund
Biesbosch
Local highlight of the Broads
In the Broads the ties with the business community were firmly
strengthened between the Broads Authority and especially with
Broads Tourism, the organisation representing the tourist entrepreneurs
in the area. This has resulted in the development of a
new Broads’ brand, a new tourism website, brochure material
and the drawing up of criteria for a green quality mark for boat
rental; Green Boat Mark.
Samen met ondernemers in het gebied werkte de Broads Authority
aan het merk ‘The Broads’ met als slogan ‘Britain’s Magical
Waterland’. De slogan ademt het DNA van de regio,
internationaal en met een sprookjesachtig gevoel. Het logo en
de slogan zijn door de meeste ondernemers in de regio omarmd
en zij gebruiken het prominent in hun publicaties. Soms gaat dit
zelfs ten koste van de huisstijl van de ondernemers zelf. Zij zien
het als een uitdaging om mensen eerst naar de Broads te trekken
en daarna pas naar hun bedrijf.
Together with local entrepreneurs, the Broads Authority developed
the Broads’ brand with the slogan ‘Britain’s Magical Waterland’.
The slogan breathes the region's DNA and it conveys
the reaction of most people to the special qualities of the area –
‘simply magical’. The logo, slogan, and all the associated images,
stories and brand guidelines were welcomed by most entrepreneurs
in the region and they use it prominently in their publications,
sometimes even at the expense of the house style of the
entrepreneurs themselves. They see it as a challenge to attract
people to the Broads first and only then to their companies.
In 2013, three entrepreneurs in the Biesbosch created a foundation:
the Beleef en Geef De Biesbosch Fonds. The fund is a gift
scheme to which over twenty tourist-recreational entrepreneurs
are now dedicating themselves. They ask their guests for a voluntary
contribution to preserve De Biesbosch. In 2012, the fund's
initiators – Stayokay Dordrecht, Café-restaurant Vissershang in
Hank en Van den Diepstraten Botenverhuur in Drimmelen – took
part in an international excursion (see page 15 en 51) to the Lake
District in Great Britain, where a similar fund is achieving good
results. The three entrepreneurs were inspired by the successful
British example and after returning home decided to set up their
own fund.
21
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting
STEPguideline chapter 2: summary

22
Park Pals
Xavier de Ree
Xavier the Roe
Tijdens het STEP-project is het idee ontstaan om elkaars gebieden
te promoten in de eigen gebieden. Hiervoor zijn de ‘park pals’ ontwikkeld,
een internationaal vriendengroepje: Xavier de Ree uit de
Polders van Kruibeke, Daisy de Libel uit de Broads en Betty de Bever
uit het Nationaal Park De Biesbosch. De drie ‘park pals’ maken
allerlei avonturen mee in de drie natuurgebieden en houden hun
vrienden op de hoogte van hun belevenissen via allerlei communicatiekanalen.
Met de ‘park pals’ willen de STEP-partners bezoekers
bewegen om de natuurgebieden in het buitenland te gaan
bezoeken. In het Biesblad verscheen al een advertentie met de drie
figuren en in de Polders van Kruibeke wordt Xavier de Ree veelvuldig
ingezet op de website, via filmpjes op YouTube en ‘live’
bijvoorbeeld bij de uitreiking van de prijs van de Estuary Trip Competition
in België (zie pagina 30).
Daisy de Libel
Daisy the Dragonfly
Park Pals
During the STEP-project, the idea to promote each other's areas in
one's own area came up. To this end, the ‘park pals’ were developed,
an international group of friends: Xavier the Roe from De Polders
van Kruibeke, Daisy the Dragonfly from the Broads and Betty
the Beaver from Nationaal Park De Biesbosch. These three ‘park
pals’ go on all kinds of adventures in the three nature conservation
areas and keep their friends informed of their experiences through
all kinds of communication channels. With the ‘park pals’, the
STEP-partners want to encourage visitors to visit the nature conservation
areas abroad. The Biesblad magazine already printed an
advertisement containing these three characters and in De Polders
van Kruibeke Xavier the Roe is frequently used on the website,
through films on YouTube. Xavier the Roe also attended the award
show of the Estuary Trip Competition award in Belgium ‘in person’
(see page 30).
Betty de Bever
Betty the Beaver
“
use your
experience
to inspire “benut je ervaring, om anderen te inspireren”
OTHERS
”Stephen Johnson
the Broads Authority
Foto: vrijwilligers uit Kruibeke in de Biesbosch 2011. Photo: Kruibeke volunteers visit Biesbosch 2011.
23
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 2: samenvatting
STEPguideline chapter 2: summary

24
hoofdstuk 3
De grensoverschrijdende samenwerking heeft voor alle partners
meer opgeleverd dan zij zelf vooraf hadden verwacht. Met name
de intensieve bijeenkomsten in het begin hebben hieraan bijgedragen.
Door elkaar te inspireren, kennis uit te wisselen en door
elkaars voorbeeldprojecten te bezoeken, zijn sneller resultaten
behaald dan wanneer de gebieden dit op eigen kracht hadden
moeten doen. Vooral de relaties met belanghebbenden in de gebieden
zijn enorm verbeterd. “Dankzij STEP ging de focus naar
de Polders van Kruibeke als toeristische troef in de regio wat
automatisch de aandacht van veel partijen trok. Hierdoor is het
sociaal en politiek draagvlak enorm vergroot”, vertelt Stefaan
Nollet van Waterwegen en Zeekanaal NV. De gezamenlijke bijeenkomsten
en excursies naar voorbeeldprojecten hebben veel
losgemaakt bij de deelnemers en geleid tot nieuwe inzichten en
concrete acties.
De Broads Authority was in een aantal opzichten al verder met
duurzaam toerisme dan de andere partners. Toch heeft ook zij de
STEP-samenwerking als zinvol ervaren. “We hebben veel van onze
partners geleerd. We waren bezig met vergelijkbare vraagstukken
en deelden veel gemeenschappelijke ambities. Het meest waardevol
was om de ervaringen met onze internationale collega’s te bespreken
en zaken eens vanuit een andere invalshoek te kunnen
bekijken”, aldus Simon Hooton van de Broads Authority.
Volgens Marianne den Braven van het Parkschap Nationaal Park
De Biesbosch is samenwerking niet altijd gemakkelijk: ”nadeel van
de gezamenlijke acties is dat elk gebied een specifieke benadering
vergt en dat het ene gebied verder is dan het andere. Dat maakt het
soms moeilijk om acties goed op te zetten en uit te voeren.”
Internationale excursie juni 2011
GEZAMENLIJK HOOGTEPUNT
samenwerking
In juni 2011 hebben de STEP-partners samen met ondernemers en
lokale overheidsinstellingen een excursie gemaakt naar diverse projecten
in Nederland en België die als voorbeeld dienen voor duurzaam
toerisme. Het ging tijdens deze excursie vooral om het delen
van kennis over duurzame infrastructuur, toegangspoorten, bezoekerscentra
en kleinschalige accommodaties. “Er was een mooie afwisseling
tussen goede en minder goede projecten en tussen
bezoeken en discussies. Ik heb veel geleerd over innovatieve en
duurzame onthaalpoorten en bezoekerscentra,” zegt Laurent
Vanden Abeele van het Agentschap voor Natuur en Bos.
JOINT HIGHLIGHT
chapter 3
cooperation
The cross-border cooperation has yielded more for all partners
than they expected beforehand. The intensive meetings at the
beginning contributed to this especially. By inspiring each other,
by exchanging knowledge and by visiting each other's sample
projects, results were obtained faster than if the regions had
done this on their own. Especially the relationships with stakeholders
in the regions have improved enormously. “Thanks to
STEP the focus for De Polders van Kruibeke lay on being a tourist
trump card in the region which automatically caught the attention
of many parties. This increased social and political
support enormously,” says Stefaan Nollet of Waterwegen en
Zeekanaal NV. The joint meetings and excursions to sample projects
stirred up interest among the participants and led to new
insights and concrete actions.
In a number of ways the Broads Authority was ahead on sustainable
tourism of the other partners. Yet, it too felt that the STEPcooperation
was useful. “We have learnt a lot from our partners.
We were working on similar issues and had many joint ambitions
in common. The most valuable thing was discussing our experiences
with our international colleagues and being able to look at matters
from a different angle”, says Simon Hooton of the Broads
Authority.
According to Marianne den Braven of Parkschap Nationaal Park De
Biesbosch, cooperation is not always easy: ”a disadvantage of the
joint actions is that each region requires a specific approach and
that the one region is ahead of the other. This sometimes makes it
difficult to initiate and implement actions well.”
International excursion in June 2011
In June 2011, the STEP-partners together with entrepreneurs and
local government institutions went on an excursion to various projects
in the Netherlands and Belgium that serve as good examples
of sustainable tourism. The focus during these excursions lay on
sharing knowledge on sustainable infrastructure, entrances, visitor
centres and small-scale accommodations. “There was a nice mix of
good and less good projects and visits and discussions. I learned a
lot about innovative and sustainable reception gates and visitor
centres,” says Laurent Vanden Abeele of Agentschap voor Natuur
en Bos.
Cultuurverschillen
Alhoewel er duidelijke verschillen waren in de handelswijze van de
STEP-partners, was de sfeer tussen de partijen goed en leverden
cultuurverschillen geen problemen op. Het culturele aspect kwam
vooral naar voren tijdens de excursies en workshops. Volgens Bruce
Hanson van de Broads Authority “was het een groot voordeel om
ondernemers van de Broads te laten deelnemen aan internationale
workshops in de partnerlanden. Veel van deze ondernemers realiseren
zich nu dat ze deel uitmaken van een groter Europees geheel.”
Waterwegen en Zeekanaal NV was zeer positief over de samenwerking
met zijn Nederlandse en Britse partners: ”te vermelden is
het heerlijk enthousiasme van de Nederlanders en de hoffelijkheid
van de Engelsen”, aldus Mieke Vander Elst. Bruce Hanson van de
Broads Authority voegt hieraan toe: ”ons werktempo is waarschijnlijk
hoger geworden om onze Nederlandse en Vlaamse partners
bij te houden en dit vooral tijdens de bijeenkomsten en
workshops.”
Kennisdeling en leerpunten
Het Toeristische Overstappunt (TOP) Hollandse Biesbosch 2012. The Tourist Transfer Point (TTP) De Hollandse Biesbosch 2012.
De samenwerking bij de thema’s duurzaam toerisme en bezoekersmanagement
wierp duidelijk vruchten af. De Biesbosch heeft
bijvoorbeeld kunnen putten uit de ervaring van de Broads Authority
met het Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme. “We konden
veel leren van de Broads bij het opstellen van de strategie en
het actieplan en het invullen van de aanvraag. De workshop over
het handvest in 2010 was een goede start hiervoor”, vertelt
Marianne den Braven van het Parkschap Nationaal Park De Biesbosch.
De Broads Authority raakte op haar beurt geïnspireerd door
de Nederlandse Toeristische Overstappunten (TOP’s); knooppunten
waar diverse bewegwijzerde en niet bewegwijzerde fiets- en
wandelroutes samenkomen en die goed bereikbaar zijn met de
auto. Door kennisdeling tussen de Biesbosch en de Broads Autho-
Cultural differences
Although there were clear differences in the procedures of the
STEP-partners, the atmosphere between the parties was good and
cultural differences did not cause any problems. The cultural aspect
became especially apparent during the excursions and workshops.
According to Bruce Hanson of the Broads Authority “it was
a great benefit to have entrepreneurs from the Broads participating
in international workshops in the partner countries. Many of
these entrepreneurs now realise that they are part of a larger European
whole.”
Waterwegen en Zeekanaal NV was very positive about the cooperation
with its Dutch and British partners:”the wonderful enthusiasm
of the Dutch and the courteousness of the English are worth
mentioning,” says Mieke Vander Elst. Bruce Hanson of the Broads
Authority adds to this:”our pace of work has definitely increased in
order to keep up with our Dutch and Flemish partners, especially
during the meetings and workshops.”
Sharing knowledge and
learning points
The cooperation on the themes of sustainable tourism and visitor
management clearly paid off. De Biesbosch, for example, was able
to draw on the experience of the Broads Authority with the European
Charter for Sustainable Tourism. “We were able to learn much
from the Broads in drawing up the strategy and the action plan and
in filling in the application. The workshop on the charter in 2010
was a good start for this,” tells Marianne den Braven of Parkschap
Nationaal Park De Biesbosch.
The Broads Authority in turn was inspired by the Dutch Toeristische
Overstappunten (TOP’s) [Dutch Tourist Transfer Points (TTPs)];
hubs where various signposted and non-signposted cycling and hiking
routes come together which can easily be accessed by car. By
25
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 3: samenwerking
STEPguideline chapter 3: cooperation

26
rity is nu een vergelijkbaar idee ook in Groot-Brittannië in ontwikkeling.
Waterwegen en Zeekanaal NV heeft veel opgestoken van de andere
partners bij de ontwikkeling en uitwerking van hun huisstijl.
Voor de materiaalkeuze van de huisstijluitingen was het Nationaal
Park De Biesbosch, met hun jarenlange ervaring in het beheer en
onderhoud van een natuurgebied, een goed voorbeeld voor de Polders
van Kruibeke. “Gedurende het hele proces naar een huisstijlvisie
werden de partners nauw betrokken; hetzij door presentaties,
hetzij door specifieke ‘meetings’ over dit thema. De praktische ervaring
van de Biesbosch met hun nieuwe huisstijl was van een
enorme meerwaarde”, vertelt Mieke Vander Elst van Waterwegen
en Zeekanaal NV.
De samenwerking heeft er ook voor gezorgd dat Waterwegen en
Zeekanaal NV en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) meer inzicht
hebben gekregen in de mogelijkheden om op een andere manier
het beheer van het gebied in te richten en te financieren. De oude gebouwen
in de Polders van Kruibeke krijgen daarom een nieuwe passende
bestemming in plaats van onder de sloophamer te gaan.
Toeristische Overstappunten (TOP’s)
HOOGTEPUNT
HOOGTEPUNT
Tijdens de uitvoering van STEP zijn twee TOP’s geplaatst in de Biesbosch:
aan de noordkant, in het recreatiegebied de Hollandse Biesbosch,
en aan de zuidkant bij Lage Zwaluwe. Een TOP is een punt
waar recreanten de auto kunnen parkeren om vervolgens een fietsof
wandeltocht te maken. Vanaf elke TOP zijn bewegwijzerde en
GPS-routes die voeren langs de mooiste plekjes in de omgeving.
Een TOP is te herkennen aan een ruim vijf meter hoge groene stalen
riethalm, de route naar een TOP is bewegwijzerd met bruine
borden en TOP’s liggen altijd in of bij een groene omgeving vlakbij
horeca.
ontwikkeling huisstijl
en realisatie duurzame
recreatieve infrastructuur
HIGHLIGHT
sharing knowledge between De Biesbosch and the Broads Authority,
a similar idea is now also being developed in Great Britain.
Waterwegen en Zeekanaal NV has learnt a lot from the other partners
in the development and implementation of their house style.
As for the choice of materials of the house style expressions, Nationaal
Park De Biesbosch, with their many years of experience in
the management and maintenance of a nature conservation area,
was a good example for De Polders van Kruibeke. “During the entire
process towards a house style vision, the partners were closely
involved; either through presentations or through specific meetings
on this theme. The hands-on experience of De Biesbosch with their
new house style was of an immense added value,” says Mieke Vander
Elst of Waterwegen en Zeekanaal NV.
The cooperation also helped Waterwegen en Zeekanaal NV and
Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in gaining more insight into
Tourist Transfer Points (TTPs)
During the implementation of STEP, two TTPs were placed in De
Biesbosch: on the north side, in the recreation area De Hollandse
Biesbosch, and on the south side at Lage Zwaluwe. A TTP is a hub
where recreational users can park their car to then go on a bicycle
or hiking tour. From each TTP there are signposted routes and GPSroutes
which lead past the most beautiful places in the surroundings.
A TTP can be recognised by a more than five-metre high
green steel reed stem. The route to a TTP is signposted by brown
signs and TTPs are always in or near green surroundings and near
hotels, cafes or restaurants.
Waterwegen en Zeekanaal NV schakelde een ontwerper in om de
recreatieve infrastructuur in de polders een karakteristieke en
herkenbare vorm te geven. Stefan Schöning bedacht het concept
van de ‘tijdcapsule’ als huisstijl voor de inrichting van het gebied.
Deze visie werd toegepast in het ontwerp van alle onderdelen
van de kleinschalige infrastructuur om zo te komen tot een
handboek voor een huisstijl. Het beton van de watertechnische
kunstwerken komt terug in strakke en begroeibare tegels, trappen
op de dijken, de befietsbare brede randen van de kasseiwegen
en de infozuilen. Het hout van de bossen werd vertaald in
ontwerpen voor vogelkijkpunten en vlonderpaden. Door deze
‘tijdcapsules’ neer te zetten op interessante historische locaties
in de polders worden de bezoekers terug in de tijd gekatapulteerd
of spoelen ze net vooruit naar morgen.
HIGHLIGHT
Ook werden veel ervaringen uitgewisseld tussen de Biesbosch en
ANB over duurzame bezoekerscentra. Alle vier de partners waren
bezig met het vraagstuk over de functie en de invulling van bezoekerscentra
anno 2013. Na een workshop, een gezamenlijke excursie
naar voorbeelden van bezoekerscentra in Nederland en België
en gezamenlijke discussies zijn nieuwe inzichten ontstaan die hebben
geleid tot de conclusie om geen nieuw bezoekerscentrum te
ontwerpen, maar een andere invulling te geven aan entrees, onthaallocaties
en centra.
Bij de acties rondom publiek-private samenwerking was de samenwerking
minder intensief omdat dit onderwerp een lokaal gebonden
aanpak vereist. Voor de Biesbosch was de voorlichting van
het Green Business Tourism Scheme van grote toegevoegde
waarde bij het opstellen van de eigen kwaliteitscriteria. Tijdens het
STEP-project is ook veel contact geweest met de opsteller van het
Green Boat Mark in de Broads, dat in de Biesbosch heeft geleid tot
een Green Key-keurmerk speciaal voor de botenverhuur.
De bestuurders van de Polders van Kruibeke konden tijdens diverse
STEP-excursies en activiteiten rekenen op de aanwezigheid van de
Kruibeekse voorzitter van de lokale unie voor zelfstandigen en de
schepen van toerisme en middenstand. De eerste resultaten van
deze participatie uit zich in het ontstaan van een gloednieuwe
ʻStuurgroep Toerismeʼ in 2013. Hierin zijn zowel de gemeente als
een gidsenvereniging en ondernemers van Kruibeke vertegenwoordigd.
“Het op de duurzame toeristische kaart zetten van de
Polders en omgeving is de volgende stap,” zegt Stefaan Nollet van
Waterwegen en Zeekanaal NV.
developing housestyle
and realising sustainable
recreational infrastructure
the possibilities of organising and financing the management of
the region differently. The old buildings in De Polders van Kruibeke
will therefore be given a new appropriate use instead of being demolished.
Many experiences were also exchanged between De Biesbosch
and ANB on sustainable visitor centres. All four partners were working
on the issue of the function and role of visitor centres anno
2013. A workshop, a joint excursion to examples of visitor centres
in the Netherlands and Belgium and joint discussions led to new insights
which in turn led to the conclusion not to design a new visitor
centre, but to provide entrances, reception sites and centres
with a new role.
With respect to the actions regarding public-private cooperation,
the cooperation was less intensive because this issue does not require
a locally-bound approach. For De Biesbosch, the information
of the Green Business Tourism Scheme was of major added value
in drawing up their own quality criteria. During the STEP-project,
there was a lot of contact with the developers of the Green Boat
Mark in the Broads which, in De Biesbosch, resulted in a Green
Key quality mark especially for boat rentals.
During the various STEP-excursions and activities, the administrators
of De Polders van Kruibeke could count on the presence of
Kruibeke's chairman of the local union for independent entrepreneurs
and the alderman of tourism and the self-employed. The first
results of this participation were expressed in the creation of a
brand new ʻSteering Committee on Tourismʼ in 2013. Both the
municipality and an association of guides and entrepreneurs of
Kruibeke are represented in it. “Putting De Polders and their surroundings
on the sustainable tourist map is the next step,” says
Stefaan Nollet of Waterwegen en Zeekanaal NV.
Waterwegen en Zeekanaal NV called in a designer to give the
recreational infrastructure in the polders a characteristic and recognisable
form. Stefan Schöning came up with the concept of
the ‘time capsule’ as the house style for the layout of the area.
This vision was applied in the design of all components of the
small-scale infrastructure in order to arrive at a manual for a house
style. The concrete of the water-engineering works of art is reflected
in modern paving stones on which plants can grow, stairs on
the dykes, the wide edges of the cobbled streets on which can
be cycled and the info columns. The wood of the forests was
translated into designs for bird-watching spots and duckboard
paths. By placing these ‘time capsules’ at interesting historic locations
in the polders visitors are catapulted back into time or
forward into tomorrow.
27
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 3: samenwerking
STEPguideline chapter 3: cooperation

28
Fotopagina hoofdstuk 3 1. Bezoek Biesbosch gidsen aan Polders van Kruibeke - 2. Prijsuitreiking Nederlandse winnaars Estuary Trip Competition met STEP-partners 2012 - 3. STEP excursie 2011 - 4. Roll
ups voor presentatie STEP - 5. Website banner voor Estuary Trip Competition - 6. Boottocht in de Broads - 7. Park Pals ontdekken de natuur per kano - 8. Vrijwilligers uit de Polders van Kruibeke in de Biesbosch
- 9. Green Boat Mark - 10. Artist impression toekomstig natuurpark Polders van Kruibeke - 11. Artist impression informatiebord in nieuwe huisstijl - 12. Ansichtkaart voor naamgevingswedstrijd zonnepont
Grienduil - 13. Excursie in de Broads 2010 - Photo page chapter 3 1. Visit Biesbosch guides to Polders van Kruibeke - 2. Dutch winners of Estuary Trip Competition with STEP partners 2012 - 3. STEP
excursion 2011 - 4. Roll ups for STEP presentation - 5. Website banner for Estuary Trip Competition - 6. Boat trip in the Broads - 7. Park Pals discover nature by canoe - 8. Volunteers from De Polders van
Kruibeke in De Biesbosch - 9. Green Boat Mark - 10. Artist impression future layout Polders van Kruibeke - 11. Artist impression information panel in new housestyle- 12. Postcard for name giving competition
solar powered ferry Grienduil - 13. Excursion in the Broads 2010
1.
7.
6.
2. 3.
4. 5.
6.
9. 10.
11.
12.
8.
13.
“
internationale
samenwerking
maakt het mogelijk
te leren van
elkaars ervaringen
Marianne den Braven
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch
”
“international cooperation makes it possible to learn from each other's experiences”
29
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 3: samenwerking
STEPguideline chapter 3: cooperation

30
Communicatie
Alle STEP-partners hebben intensief gecommuniceerd met stakeholders,
ondernemers, gemeenten, natuurorganisaties en waterbeheerders
over de acties binnen de thema’s duurzaam toerisme en
bezoekersmanagement. Zij hebben gezorgd dat het thema duurzaam
toerisme goed onder de aandacht is gekomen in de regionale
kranten en soms ook in de nationale dagbladen. Er is zelfs een aantal
regionale radio- en tv-uitzendingen aan het thema gewijd.
Het thema publiek-private samenwerking heeft vooral veel ondernemers
bereikt met de bijeenkomsten over verduurzaming van bedrijven,
de informatiebijeenkomsten over de STEP-acties, de
nieuwsbrieven en de aandacht die STEP in de lokale en regionale
media heeft gekregen. De eindgebruikers, de inwoners in en
rondom de gebieden en de toeristen zijn nu beter op de hoogte van
de bezoekersmanagementacties en goed geïnformeerd over duurzame
producten van de gebieden.
De partners zijn tevreden over het bereik van de communicatieactiviteiten.
De media hebben volop aandacht besteed aan het
STEP-project, alhoewel de nadruk in de verschenen artikelen vooral
lag op het lokale aspect ervan. Het blijkt lastig om de Europese dimensie
goed voor het voetlicht te brengen. Lokale en regionale
media zijn daar jammer genoeg ook vaak niet in geïnteresseerd.
Gezamenlijke communicatie
Het ontwikkelen van de STEP-huisstijl, de website (www.step-projects.eu),
de online quiz, de ontwikkeling van de app en de introductie
van de ‘park pals’ zijn acties geweest die de partners
gezamenlijk hebben opgepakt.
Estuary Trip Competition
GEZAMENLIJK HOOGTEPUNT
Win een reis naar een Europees natuurgebied! Dat was de prijs
voor de winnaars van de online quiz die de drie STEP-gebieden in
2012 organiseerden. De quiz bestond uit vragen over het landschap
en de dieren die in de drie gebieden leven. Eén van de Britse winnaars,
Lisa Howard, won een reisje voor twee personen naar Antwerpen
en de Polders van Kruibeke en kwam enthousiast terug:
“We voelen ons vereerd dat we één van de eerste toeristen zijn geweest
die de Polders van Kruibeke mochten bezoeken.” Bijna vierhonderd
mensen namen deel aan de online quiz en uit ieder land
ontvingen twee personen een weekendje naar een van de natuurgebieden.
“De quiz bleek een fantastisch informatiekanaal, die de
deelnemers inleidde in de drie gebieden en hen nieuwsgierig
maakte naar meer. De pers smulde van de persberichten over de
eerste buitenlandse toeristen in de Polders van Kruibeke en ook de
reacties van de winnaars zelf waren ronduit hartverwarmend,”
aldus Stefaan Nollet van Waterwegen en Zeekanaal NV.
JOINT HIGHLIGHT
Communication
All STEP-partners have communicated intensively with stakeholders,
entrepreneurs, municipalities, nature conservation organisations
and water managers regarding the actions within the themes
of sustainable tourism and visitor management. They ensured that
the theme of sustainable tourism was well exposed in the regional
newspapers and sometimes also in the national newspapers. Even a
number of regional radio and TV-broadcasts focused on the theme.
The theme of public-private cooperation especially reached many entrepreneurs
during the meetings on making companies more sustainable,
the information gatherings on the STEP-actions, the
newsletters and the attention STEP received in the local and regional
media. The end users, the residents in and around the regions
and the tourists are now better informed of visitor management actions
and are well-informed of sustainable products of De Biesbosch
and the Broads.
The partners are satisfied with the reach of the communication activities.
The media have spent much attention to the STEP-project, although
the emphasis in the published articles was mainly on the local
aspect of it. Highlighting the European dimension proves to be difficult.
Unfortunately, local and regional media are often not really interested
in this aspect.
Joint communication
The development of the STEP-house style, the website (www.stepprojects.eu),
the online quiz, the development of the app and the introduction
of the ‘park pals’ were actions that the partners initiated
jointly.
Estuary Trip Competition
Win a trip to a European nature conservation area! That was the
prize for the winners of the online quiz the three STEP-regions organised
in 2012. The quiz consisted of questions about the landscape
and the animals living in the three regions. One of the British
winners, Lisa Howard, won a trip for two to Antwerp and De Polders
van Kruibeke and returned home enthusiastically: “We feel
honoured to be one of the first tourists who got to visit De Polders
van Kruibeke.” Nearly four hundred people took part in the online
quiz and from each country two people got to spend a weekend in
one of the nature conservation areas. “The quiz proved to be a fantastic
information channel, which introduced the participants to
the three regions and made them curious for more. The press relished
the press releases regarding the first foreign tourists in De
Polders van Kruibeke and the reactions from the winners themselves
were simply heart-warming,” says Stefaan Nollet of Waterwegen
en Zeekanaal NV.
Ranger-app
GEZAMENLIJK HOOGTEPUNT
Als duurzame vorm van communicatie en als alternatief voor allerlei
informatiefolders en brochures werkten de partners samen aan
een smartphone-toepassing die de naam ‘Ranger’ kreeg. Ranger
bestaat uit drie gebiedseigen app’s: Broads Ranger, Biesbosch Ranger
en Polder Ranger. De beheerders van de drie gebieden geven
hun ‘Ranger’ een karakteristieke invulling door allerlei weetjes toe
te voegen over natuur, duurzaamheid en geschiedenis. Bezoekers
kunnen deze raadplegen, maar zelf ook informatie toevoegen. Hoe
meer je bekijkt en quizt, hoe hoger je status; van ʻEnthousiastʼ tot
een echter ʻRangerʼ! Delen van de verhalen die voor de ‘luisterstoelen’
zijn gemaakt (zie pagina 37), kunnen ook via de Biesbosch
Ranger-app worden opgeroepen.
Overleg over Ranger-app en pagina’s uit de app. Meeting about the Ranger-app and pages from the app.
JOINT HIGHLIGHT
Ranger-app
As a sustainable form of communication and as an alternative for
all kinds of information folders and brochures, the partners worked
together on a smartphone-application that was given the name
‘Ranger’. Ranger consists of three region-bound apps: Broads Ranger,
Biesbosch Ranger and Polder Ranger. The managers of the
three regions give their ‘Ranger’ region-specific content by adding
all kinds of facts about nature, sustainability and history. Visitors
can consult these, but they can also add information themselves.
The more you watch and play the quiz, the higher your status; from
ʻEnthusiastʼ to a real ʻRangerʼ! Parts of the stories made for the ‘listening
chairs’ (see page 37), can also be accessed via De Biesbosch
Ranger-app.
De Engelse winnaars van de Estuary Trip Competition omgeven door STEP-partners. The English winners of the Estuary Trip Competition surrounded by STEP partners.
31
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek hoofdstuk 3: samenwerking
STEPguideline chapter 3: cooperation

32
hoofdstuk 4
chapter 4
resultaten
results
Nationaal Park De Biesbosch
Nationaal Park De Biesbosch
Nationaal Park De Biesbosch
natuurbeleving
op het ritme
van eb en vloed
De Biesbosch is één van de weinige zoetwatergetijdengebieden
van Europa. In deze delta van de Rijn en de Maas heeft het getij
nog vrij spel. De Biesbosch is een avontuurlijk doolhof van
rivieren, waterbekkens, wilgenbossen en grillige kreken. Het is
een uitgestrekt foerageergebied voor talloze soorten watervogels,
zoals kolganzen, zilverreigers, smienten en lepelaars. Door
het eeuwenlang oogsten van biezen, riet en griendhout is de
Biesbosch door mensen gevormd.
Actieve bevers
Overal in de Biesbosch zijn sporen van de bever, die hier alweer 25
jaar vaste bewoner is. Varend door het gebied kom je beverburchten
tegen en omgeknaagde bomen met duidelijke afdrukken van de
tanden van bevers. De bever is vanaf 1826 tot 1988 niet meer gezien
in Nederland. In de periode 1988 tot en met 1992 zette Staatsbosbeheer
42 bevers uit in de Biesbosch. Inmiddels leven er zo’n
driehonderd bevers in het gebied; de helft van de totale beverpopulatie
van Nederland. De bevers hebben het duidelijk naar hun
zin en zijn inmiddels het boegbeeld van het Nationaal Park De Biesbosch
geworden. Op de website www.volgdebever.nl is het dagelijks
leven van een beverfamilie online te volgen via drie webcams
die in en om een beverburcht zijn geplaatst.
Nationaal Park De Biesbosch
experiencing nature
on the rhythm
of the tides
De Biesbosch is one of Europe's few fresh water tidal areas. In
this delta of the Rhine and the Meuse, the tide still has free play.
De Biesbosch is an adventurous maze of rivers, water reservoirs,
willow woods and whimsical creeks. It is an extensive foraging
area for numerous species of water birds such as white-fronted
geese, egrets, widgeons and spoonbills. Man has formed De Biesbosch
through centuries of harvesting rushes, reed and wicker.
Active beavers
Across De Biesbosch, traces can be found of the beaver, which has
been a permanent resident here for 25 years now. Sailing through
the area you come across beaver dams and gnawed-down trees
showing clear impressions of beavers' teeth. Between 1826 and
1988, the beaver was no longer found in the Netherlands. In the period
between 1988 and 1992, Staatsbosbeheer, the National Forest
Service, reintroduced 42 beavers in De Biesbosch. There are now
some three hundred beavers living in the area; half the total
beaver population of the Netherlands. The beavers are clearly enjoying
themselves and have become the figurehead of Nationaal
Park De Biesbosch. The everyday life of a beaver family can be
followed online at the website www.volgdebever.nl [follow the
beaver] via three webcams placed in and around a beaver lodge.
33
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

34
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch heeft als doel om de natuur
en landschapswaarden in het nationale park en zijn omgeving te
beschermen en om verschillende vormen van (duurzame) recreatie
te ontwikkelen, faciliteren en beheren. De gemeenten Dordrecht,
Sliedrecht, Werkendam en Drimmelen en de provincies Zuid-Holland
en Noord-Brabant werken samen in het Parkschap Nationaal
Park De Biesbosch. Tevens werken zij nauw samen met Staatsbosbeheer.
Deelname STEP
De Biesbosch heeft besloten om deel te nemen aan het samenwerkingsprogramma
STEP, vanwege de mogelijkheid om duurzaam
toerisme naar een hoger plan te brengen. De grotere financiële
slagkracht - door een aanzienlijke Europese subsidie - heeft kansen
geboden om samen te werken met partners uit andere landen en
gezamenlijk acties op te pakken en uit te voeren. Kennisoverdracht
en inzichten in de aanpak van andere landen hebben gezorgd voor
een grote toegevoegde waarde.
Resultaten in Nationaal Park De Biesbosch
De Biesbosch heeft tijdens het STEP-project de volgende concrete
resultaten geboekt:
• Toekenning Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme
(zie pagina 12)
• Biesbosch huisstijl voor entreepoorten en gastheren
(zie pagina 35)
• Luisterstoelen met verhalen over de Biesbosch (zie pagina 37)
• Biesblad; lifestyle magazine met natuuractiviteiten (zie pagina 18)
• Ecolodge; een duurzame verblijfsaccommodatie (zie pagina 18)
• Biesbosch Ranger; app voor smartphones (zie pagina 31)
• Twee Toeristische Overstappunten (zie pagina 26)
• Gastherencontracten (zie pagina 18)
• Green Key; invoering duurzaamheidskenmerk voor bedrijven
(zie pagina 37)
• Beleef en Geef de Biesbosch Fonds (zie pagina 20)
• Zonnepont voor fiets- en voetverbinding (zie pagina 35)
• Drie elektrische oplaadpunten voor boten (zie pagina 35)
• Bewegwijzering drie kanoroutes
• Jaarlijkse bezoekersmonitor
De ondernemers in de Biesbosch waren zeer betrokken bij het uitvoeren
van de STEP-acties. Het enthousiasme van de ondernemers
heeft bijvoorbeeld geleid tot het ontstaan om het Beleef en Geef de
Biesbosch Fonds (zie pagina 20) en zonder medewerking van de
gastheren in het gebied was het nooit gelukt om individuele overeenkomsten
af te sluiten.
Parkschap Nationaal
Park De Biesbosch
The aim of Parkschap Nationaal Park De Biesbosch is to protect nature
and landscape values in the national park and its surroundings
and to develop, facilitate and manage various forms of (sustainable)
recreation. The Municipalities of Dordrecht, Sliedrecht, Werkendam
and Drimmelen and the provinces of Zuid-Holland and
Noord-Brabant work together in Parkschap Nationaal Park De Biesbosch.
They also work closely together with Staatsbosbeheer.
Participation in STEP
De Biesbosch decided to participate in the STEP cooperation programme,
because it offered the opportunity of raising sustainable
tourism to a higher level. The larger financial clout – brought about
by a substantial European subsidy –offered opportunities to work
together with partners from other countries and to initiate and implement
joint actions. Knowledge transfer and insights into the approach
of other countries have ensured a large added value.
Results in Nationaal
Park De Biesbosch
De Biesbosch realised the following concrete results during the
STEP-project:
• Being granted the European Charter for Sustainable
Tourism (see page 13)
• Biesbosch house style for entrances and hosts (see page 35)
• Listening chairs with stories about De Biesbosch (see page 37)
• Biesblad; life style magazine featuring nature activities
(see page 18)
• Ecolodge; a sustainable accommodation (see page 18)
• Biesbosch Ranger; app for smartphones (see page 31)
• Two Tourist Transfer Points (see page 26)
• Ambassador contracts (see page 18)
• Green Key; introduction of sustainability quality mark for
companies (see page 37)
• Beleef and Geef De Biesbosch Fonds [Experience and
Support De Biesbosch Fund] (see page 21)
• Solar-powered ferry for cyclists and pedestrians (see page 35)
• Three electric charging points for boats (see page 35)
• Signposting for three canoeing routes
• Annual visitor monitor
The entrepreneurs in De Biesbosch were closely involved in implementing
the STEP-actions. For instance, their enthusiasm resulted
in the setting up of the Beleef en Geef De Biesbosch Fonds (see
page 21) and without the cooperation of the ambassadors in the
area, we would have never managed to seal individual contracts.
Herkenbare hoofdpoorten
HOOGTEPUNT
Om de drie hoofdpoorten in de Biesbosch – de twee bezoekerscentra
in Dordrecht en Drimmelen en het Biesboschmuseum in
Werkendam – herkenbaarder te maken voor bezoekers als entreepoort
van het nationaal park, is speciaal voor de Biesbosch een
nieuwe huisstijl ontworpen met kegelvormige bakens en borden.
De huisstijl is gebaseerd op de kenmerkende knaagsporen van bevers
en ontworpen door het Belgische bureau Stefan Schöning Studio,
die ook de huisstijl voor de Polders van Kruibeke ontwikkelde.
De uitstraling is die van één nationaal park met behoud van eigen
identiteit per hoofdpoort. Deze STEP-actie zorgt voor een sterke
verbetering van de informatievoorziening aan bezoekers rond de
hoofdpoorten. Ook de gastheren in de Biesbosch maken deel uit
van de huisstijl: het landelijke gastheerschildje heeft in de Biesbosch
een kegelvorm gekregen.
Zonnepont Grienduil
HOOGTEPUNT
De elektrische zonnepont die in 2012 in de vaart werd genomen,
draagt de naam ‘Grienduil’. De naam werd bedacht door één van
de bezoekers aan de Biesbosch, die hiermee een avontuurlijk verblijf
in de Ecolodge won. De pont verbindt het recreatiegebied De
Hollandse Biesbosch met de rest van de Biesbosch. De Grienduil
wordt ingezet om zowel wandelaars als fietsers te vervoeren.
Elektrische oplaadpunten
HOOGTEPUNT
Het eerder uitgevoerde onderzoek naar de indeling van het gebied
en het gebruik van het gebied door watersporters heeft als basis
gediend om de behoefte voor elektrisch varen in kaart te brengen.
De Biesbosch wil het duurzaam varen stimuleren en daarbij de watersporters
faciliteren. Uit een verkenning bleek dat de gebruikers
behoefte hebben aan een aantal oplaadstations. Tijdens het STEP-
Foto links: hoofdpoort en baken in Drimmelen. Foto rechts: de presentatie van de luisterstoelen.
Photo left: main gate and beaken at Drimmelen. Photo right: presentation of the listening chairs.
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
Recognisable main gates
To make the three main gates in De Biesbosch – the two visitor
centres in Dordrecht and Drimmelen and De Biesbosch museum in
Werkendam – more recognisable for visitors as an entrance gate
to the national park, a new house style was designed especially
for De Biesbosch featuring cone-shaped beacons and signs. The
house style is based on the characteristic gnawing impressions of
beavers and was designed by the Belgian bureau Stefan Schöning
Studio who also designed the house style for De Polders van Kruibeke.
The image is that of one national park while retaining each
main gate's own identity. This STEP-action ensures a solid improvement
of the information provision to visitors around the main
gates. The park ambassadors are also part of the house style:
the ambassador sign has been given a conical shape in De Biesbosch.
Grienduil solar-powered ferry
The electric solar-powered ferry, which was put to use in 2012,
bears the name ‘Grienduil’ [Wicker Owl]. The name was thought
up by one of the visitors of De Biesbosch, who won an adventurous
stay in the Ecolodge. The ferry connects the recreational area De
Hollandse Biesbosch with the rest of De Biesbosch. The Grienduil
is used to transport both hikers and cyclists.
Electric charging points
The study carried out previously into the layout of the area and the
use of it by water sports enthusiasts served as a basis for identifying
the need for electric powered boating. De Biesbosch wants to
promote sustainable boating and thereby facilitate water sports
enthusiasts. A survey showed that users have a need for a number
of charging stations. During the STEP-project, three charging points
35
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

36
“
als je Europese
subsidie
aanvraagt doe het
dan niet voor het geld
maar voor het
REALISEREN
van je ambities”
Dick Verheijen
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch
“if you apply for European subsidy, don’t do it for the money but to realise your ambitions”
Foto: Biesboschbezoekers op elektrische zonnepont Grienduil. Photo: visitors of De Biesbosch at solar-powered ferry Grienduil.
project zijn er drie oplaadpunten in gebruik genomen en op vier
andere locaties zullen na afloop van STEP nog oplaadpunten worden
geplaatst. In de Broads is het netwerk van oplaadstations verder
uitgebreid tijdens het STEP-project (zie pagina 51).
Luisterstoelen
HOOGTEPUNT
De vier ‘luisterstoelen’ in het Biesboschcentrum Dordrecht, gemaakt
van essenhout en hooglanderleer, zijn het resultaat van een
opdracht aan afstuderende ontwerpers van de Design Academy in
Eindhoven om de Biesbosch ‘fysiek en mentaal’ te ontsluiten. De
‘luisterstoel’ is een ontwerp van Roland Pieter Smit die met zijn
tentoonstelling ‘Biesboschverhalen anno nu’ de cultuurhistorie van
de Biesbosch een persoonlijk gezicht wil geven. De veertig verhalen
die tot nu toe voor de stoelen zijn opgenomen, gaan over het
heden en verleden. Een boswachter vertelt bijvoorbeeld over ‘zijn’
eikenboom en een inwoonster uit Dordrecht over haar vakanties in
de Biesbosch als kind van griendwerkers. De verhalen zijn via
touchscreens in de stoelen op te roepen en fragmenten ervan worden
opgenomen in de Biesbosch Ranger-app voor de smartphone.
Op deze manier kun je de verhalen beluisteren op de plek die erbij
hoort. Twee extra ‘luisterstoelen’ zullen worden geplaatst bij de
gastheren in het gebied. De één krijgt een vaste plaats in Caférestaurant
Vissershang in Hank. De andere ‘luisterstoel’ zal gaan
rondreizen langs de gastheren in de Biesbosch.
Green Key
HOOGTEPUNT
Green Key is een Europees duurzaamheidskeurmerk voor toeristisch-recreatieve
bedrijven. Meer dan tien ondernemers in de Biesbosch
hebben de Green Key-certificering behaald. Het gaat hierbij
om concrete maatregelen voor het verminderen van gas-, wateren
elektraverbruik en afval. Daarnaast is kennisontwikkeling en
-deling en maatschappelijk verantwoord ondernemen een belangrijk
onderdeel van Green Key. In opdracht van de Biesbosch ontwikkelde
Stichting Keurmerk, Milieu, Veiligheid en Kwaliteit
speciale Green Key-criteria voor bootverhuurbedrijven. De verwachting
is dat dit jaar twee Biesboschbedrijven het Green Keykeurmerk
voor bootverhuurbedrijven zullen behalen. De Green
Key-certificering is vergelijkbaar met de in de Broads ontwikkelde
Green Boat Mark.
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
were put to use and more charging points will be placed at four
other locations after the STEP-project has been completed. In the
Broads, the network of charging stations was expanded during the
STEP-project (see page 51).
Listening chairs
The four ‘listening chairs’ in Dordrecht's Biesbosch centre, made
from ash wood and highlander leather, are the result of an assignment
to graduating designers of the Design Academy in Eindhoven
to open up De Biesbosch ‘physically and mentally’. The
‘listening chair’ is a design by Roland Pieter Smit who wants to
give his exhibition on ‘Contemporary Biesbosch tales’ describing
the cultural history of De Biesbosch a personal character. The forty
tales recorded for the chairs so far are about the present and the
past. For instance, a Park warden tells about ‘his’ oak tree and a citizen
of Dordrecht about her holidays in De Biesbosch as a wicker
workers' child. The stories can be accessed via touch screens in
the chairs and fragments of it will be included in De Biesbosch
Ranger-app for the smartphone. This enables you to listen to the
tales in a place that goes with it. Two extra listening chairs will be
placed at the park ambassadors. One chair will be placed permanently
in Café-restaurant Vissershang in Hank. The other listening
chair will travel past the park ambassadors.
Green Key
Green Key is a European sustainability quality mark for touristrecreational
businesses. Over ten entrepreneurs in De Biesbosch
have obtained the Green Key-certification. It concerns taking
concrete measures to reduce waste and the use of gas, water and
electricity. Developing and sharing knowledge and corporate
social responsibility are a key component of Green Key. On the
instructions of De Biesbosch the Quality Mark Foundation for the
Environment, Safety and Quality developed special Green Keycriteria
for boat rental companies. This year, two Biesbosch-based
companies are expected to obtain the Green Key quality mark for
boat rental companies. The Green Key-certification is comparable
to the Green Boat Mark developed in the Broads.
37
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

38
Fotopagina Nationaal Park De Biesbosch 1. Uitreiking Gastheerschap gevelbordje in nieuwe huisstijl 2013 - 2. Uitnodiging opening tentoonstelling luisterstoelen 2013 - 3. Start Beleef en Geef de Biesbosch
fonds 2013 - 4. Bordje kanoroute nieuwe huisstijl - 5. Tentoonstelling Design Academy Eindhoven in Dordrecht 2010 - 6. Opening TOP Lage Zwaluwe - 7. Zonnepont Grienduil - Photo page Nationaal
Park De Biesbosch 1. Wall sign in new house style for ambassadors 2013 - 2. Invitation opening exhibition listening chairs 2013 - 3. Start of visitor giving fund 2013 - 4. Sign for canoe route in new
house style - 5. Exhibition Design Academy Eindhoven in Dordrecht 2010 - 6. Opening TTP Lage Zwaluwe 2013 - 7. Solar powered ferry Grienduil
1. 2.
3.
5.
6. 7.
4.
“
het gastheerschap
versterkt de band
in en om de
BIESBOSCH
Ellie Saarloos
mede-eigenaar Biesboschhoeve melkveebedrijf, kamperen en Schotse Hooglanders
”
“the hostmanship strengthens the bond in and around De Biesbosch”
39
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

40
De Polders van Kruibeke
De Polders van Kruibeke
De Polders van Kruibeke
getijdennatuur op
z’n mooist
In de oude polders van Kruibeke, Bazel en Rupelmonde in België
wordt gewerkt aan een groot gecontroleerd overstromingsgebied:
de Polders van Kruibeke. Dit gebied van 650 hectare
combineert veiligheid (bescherming tegen toekomstige overstromingen),
natuurontwikkeling (behoud van bestaande natuur,
de ontwikkeling van waardevol getijdennatuur en het creëren
van weidevogelgebieden) en recreatie (ontwikkeling van duurzaam
toerisme). De Polders van Kruibeke zijn nog volop in aanleg,
waarbij het eindbeeld bestaat uit een gevarieerd landschap
van water, bos en weide en met veel duurzame recreatiemogelijkheden.
Gecontroleerd overstromen
Het overstromingsgebied zal twee keer per jaar onder water komen
te staan; wanneer het springtij samenvalt met een extreme noordwesterstorm.
Door het water te bergen in dit gebied daalt de kans
op overstromingen in de Scheldevallei van eenmaal per 70 jaar naar
eenmaal per 350 jaar. Door de huidige Scheldedijk af te graven,
kan het Scheldewater het overstromingsgebied gecontroleerd binnenstromen.
Een hoge ringdijk rond het gebied belet dat woongebieden,
wegen en andere infrastructuur onder water lopen. Het
water stroomt weer weg via speciale uitwateringsconstructies
wanneer het water in de rivier weer voldoende gedaald is.
De Polders van Kruibeke
tidal nature
at its best
In the old polders of Kruibeke, Bazel and Rupelmonde in Belgium,
large controlled floodplains are being realised: De Polders
van Kruibeke. This 650-hectare area combines safety (protection
against future floods), developing nature (preservation of
existing nature, developing valuable tidal nature and creating
areas for grassland birds) and recreation (developing sustainable
tourism). De Polders of Kruibeke are still under construction. The
final image consists of a varied land-scape of water, forest and
meadows with lots of sustainable possibilities for recreation.
Controlled flooding
The floodplains will be flooded twice a year; when spring tide coincides
with an extreme north-western storm. By storing the water
in this area, the odds of flooding in the Scheldt valley drop from
once every 70 years to once every 350 years. By excavating the
present Scheldt dyke, the water of the river Scheldt can flow into
the floodplains in a controlled manner. A high ring-dyke around
the area prevents residential areas, roads and other infrastructure
from flooding. The water flows away again via special discharge
constructions when the water in the river has dropped sufficiently.
Recreatieve visie voor de Polders van Kruibeke. Recreational vision of De Polders van Kruibeke.
41
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

42
Trekpleister
De Polders van Kruibeke zullen op alle andere dagen in het jaar een
trekpleister zijn voor vissers, vogelliefhebbers, wandelaars en fietsers.
Allerlei verharde en onverharde paden doorkruisen het gebied
voor wandelaars en fietsers. Vogelliefhebbers kunnen in het
gebied hun hart ophalen, want ruim een kwart van het gebied zal
als weidevogelgebied worden ingericht. Vanuit de vele vogelkijkhutten,
die staan langs de wandelpaden, hebben zij een goede kans om
grutto’s, kieviten, gele kwikstaarten, scholeksters of tureluurs in het
vizier te krijgen.
Agentschap voor Natuur en Bos en
Waterwegen en Zeekanaal NV
Het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal
NV werken samen aan de realisatie van de Polders van Kruibeke.
Het Agentschap voor Natuur en Bos past zijn expertise toe voor de
ontwikkeling van een waardevol natuur- en weidevogelgebied, slikken
en schorren en herbebossing. Waterwegen en Zeekanaal NV
is verantwoordelijk voor het ontwerp, de uitvoering en het beheer
in het kader van de veiligheid. Samen werken zij aan de recreatieve
ontsluiting van het gebied.
Deelname STEP
Voor het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal
NV was de keuze om in te stappen geen moeilijke. Door een
samenwerking aan te gaan met de andere partners kan in een korte
tijd veel meer bereikt worden en naar de beste oplossingen worden
gezocht. De voordelen van het delen van kennis en ervaring, het
combineren van resultaten van lokale en gezamenlijke studies en
de financiële injectie zou alleen maar kunnen leiden tot een betere
aanpak van het duurzaamheidsvraagstuk.
Resultaten in de Polders van Kruibeke
Het Agentschap voor Natuur en Bos en Waterwegen en Zeekanaal
NV hebben tijdens het STEP-project de volgende resultaten geboekt:
• Inrichtingsplan Kortbroek duurzame recreatieve infrastructuur
(zie pagina 44)
• Studierapport over de inpassing van bestaande gebouwen
• Aanleg duurzame recreatieve infrastructuur (zie pagina 44)
• Communicatieplan over duurzaamheid en biodiversiteit
(zie pagina 44)
• Ontwikkeling huisstijl voor de Polders van Kruibeke (zie pagina 26)
• Workshops over en opstellen van bezoekersmanagementplan
(zie pagina 44)
• Voorontwerp voor een toegangspoort (zie pagina 44)
• Inrichting toegangszone en het verbeteren van wegen
• Communicatieactiviteiten om maatschappelijk draagvlak te
creëren (zie pagina 20)
• Visie en strategie op haalbaarheid van investeringen
Attraction
On all other days in the year De Polders van Kruibeke will function
as an attraction for anglers, bird-watchers, hikers and cyclists. All
kinds of paved and unpaved paths traverse the area for hikers and
cyclists. Bird-lovers can have a great time in the area, for over a
quarter of the area will be laid out as grassland bird area. From the
many bird-watching huts located along the footpaths they stand a
good chance of spotting black-tailed godwits, lapwings, yellow
wagtails, oystercatchers or redshanks.
Agentschap voor Natuur en Bos
and Waterwegen en Zeekanaal NV
Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeekanaal
NV are working together on developing De Polders of Kruibeke.
Agentschap voor Natuur en Bos applies its expertise to developing
a valuable nature conservation and grassland bird area, mud flats,
salt marshes and reforestation. Waterwegen en Zeekanaal NV is
responsible for the design, implementation and management within
the scope of safety. Together they are working on the recreational
opening up of the area.
Participation in STEP
For Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeekanaal
NV the choice of joining was not a hard one. By entering into
cooperation with the other partners, much more can be achieved
and the best solutions can be looked for in a short period of time.
The advantages of sharing knowledge and experience, of combining
results of local and joint studies and the financial injection
could only result in a better approach of the issue of sustainability.
Results in
De Polders van Kruibeke
Agentschap voor Natuur en Bos and Waterwegen en Zeekanaal
NV achieved the following results during the STEP-project:
• Development plan for Kortbroek for sustainable recreational
infrastructure (see page 44)
• Study report on blending in existing buildings
• Construction of sustainable recreational infrastructure
(see page 44)
• Communication plan on sustainability and biodiversity
(see page 44)
• Developing house style for De Polders van Kruibeke (see page 27)
• Workshops on and drawing up of visitor management plan
(see page 44)
• Preliminary draft for an entrance (see page 44)
• Laying out access zone and improving roads
• Communication activities to create social support (see page 20)
• Vision and strategy on feasibility of investments
De STEP-resultaten zijn mede tot stand gekomen door de verbetering
van de relaties met de belanghebbenden in het gebied. Er is
meer draagvlak bij de bevolking voor de ontwikkeling van de polders
en ook ondernemers zien de samenwerkingsmogelijkheden
die er voor hen zijn in het gebied. Allerlei communicatieactiviteiten
zoals de Open Werfdagen, de workshops voor ondernemers en de
werfwandelingen hebben hieraan bijgedragen.
Opstellen van een
bezoekersmanagementplan
HOOGTEPUNT
Waterwegen en Zeekanaal NV heeft binnen STEP een studie gedaan
naar de integratie van een overstromings- en natuurgebied
in haar omgeving en hoe er optimaal wordt omgegaan met het stijgend
aantal bezoekers in een toeristische trekpleister. Uit de gehouden
workshops voor de gemeente, omwonenden en diverse
verenigingen kwamen ideeën en wensen naar voren die zijn meegenomen
in het plan. Een belangrijke uitkomst van de studie was
de aanduiding van vier onthaalzones (of poorten) om zo de toeristisch-recreatieve
stromen te verdelen over alle polders. Op die
manier wordt een overbelasting van de dorpen maar ook van de
kwetsbare natuur vermeden. Een slim doordacht netwerk van
paden en wegen laat de bezoeker op een duurzame wijze in het
gebied zonder de ecologische draagkracht te overschrijden. De ondernemers
van Kruibeke werden alvast geïnspireerd door de
toeristische mogelijkheden die werden geformuleerd in de studie
en verenigden zich met de gemeente in een werkgroep om zich
voor te bereiden op het publiek openstellen van de Polders van
Kruibeke!
Artist impressions van de inrichting van natuurgebied Kortbroek. Artist impression of the design of Kortbroek nature area.
HIGHLIGHT
The STEP-results were partly realised by improving the relationships
with the interested parties in the area. There is more support
among the population for the development of the polders and
entrepreneurs also realise the possibilities for cooperation available
to them in the area. All kinds of communication activities such
as the Open Yard days, the workshops for entrepreneurs and the
yard walks have also contributed to this.
Drawing up a visitor
management plan
Waterwegen en Zeekanaal NV has carried out a study within STEP
into the integration of a flood and nature conservation area in its
surroundings and how the rising number of visitors in a tourist attraction
is dealt with optimally. From the workshops organised for
the municipality, residents and various associations, ideas and
wishes emerged which were included in the plan. A major outcome
of the study was the indication of four reception zones (or gates) in
order to divide the tourist-recreational flows across the entire polders.
In this way a strain on the villages but also on the vulnerable
nature will be avoided. A cleverly thought-out network of paths and
roads provide the visitor sustainable access to the area without
exceeding the ecological capacity. The entrepreneurs of Kruibeke
were inspired by the tourist opportunities formulated in the study
and united themselves with the municipality in a workgroup to prepare
themselves for opening up De Polders van Kruibeke to the
public!
43
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

44
Voorontwerp toegangspoort
HOOGTEPUNT
Workshops bezoekersmanagement
HOOGTEPUNT
Het Agentschap voor Natuur en Bos schreef voor het ontwerp van
een van de vier toegangspoorten van de Polders van Kruibeke een
wedstrijd uit onder drie ontwerpteams. Het winnende ontwerp
kwam van Achtergael Architecten, Antea Group, PROAP en Stefan
Schöning Studio. Hun idee voor de poort is dat het modulair en
flexibel is opgebouwd met onder andere een uitbreidbare pier.
Daarnaast wordt er veel aandacht besteed aan buitenbelevingen en
is het ontwerp goed geïntegreerd in de omgeving.
Communicatieplan
HOOGTEPUNT
Het Agentschap voor Natuur en Bos wil met gerichte communicatieacties
het maatschappelijk draagvlak voor de natuurontwikkeling
in het Schelde-estuarium herstellen. Bedoeling is om voor de
periode 2012-2016 het hele Schelde-estuarium positief in beeld te
brengen. Niet alleen, maar samen met partners, de zogenaamde
‘Scheldespreekbuizen’, die nu al actief werken rond de Schelde.
De voorgestelde communicatieacties vergroten het bewustzijn van
de intrinsieke waarde van de biodiversiteit in de Schelderegio en
stimuleren duurzame recreatie en toerisme.
Inrichtingsplan Kortbroek
duurzame recreatieve
infrastructuur
HOOGTEPUNT
In de Polders van Kruibeke wordt door het Agentschap voor Natuur
en Bos de nieuwe huisstijl toegepast binnen de aanleg van
het multifunctionele natuurgebied Kortbroek. In het gebied worden
twee visvijvers, een rietveld en wandelpaden aangelegd. Eén
vijver kan gebruikt worden door de lokale visclubs. Er worden ook
steigers voorzien voor mindermobiele vissers. De andere vijver krijgt
een natuurlijke inrichting, zodat er verschillende biotopen kunnen
ontstaan. Rondom de vijvers komen een wandelpad, een avontuurlijk
pad met stapstenen, een speelweide en diverse vogeluitkijkposten,
amfibieënpoelen en een zwaluwrand.
Alle toeristische belanghebbenden van de gemeentelijke toeristische
dienst tot Toerisme Vlaanderen zijn via de gehouden workshops
betrokken geweest bij het opstellen van een visie op de
toeristische marktwaarde van de Polders van Kruibeke. Ook zijn
workshops georganiseerd om ondernemers uit Kruibeke warm te
maken voor de economische potenties die ontstaan door de aanleg
van het natuurgebied in de achtertuin. Een van de sprekers was
een uitbater van een taverne uit Reusel (Nederland). Zijn succes is
mede te danken aan de arrangementen en activiteiten die hij kan
aanbieden vanwege de ligging in een natuurgebied.
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
Preliminary design
of the entrance
For the design of one of the four access points to De Polders van
Kruibeke, Agentschap voor Natuur and Bos organised a contest
among three design teams. The winning design was submitted by
Achtergael Architecten, Antea Group, PROAP and Stefan Schöning
Studio. Their idea for the entrance was that it had to be built up modularly
and flexibly and had to include an expandable jetty. In addition,
much attention was paid to outside experiences and the
design was well integrated in its surroundings.
Communication plan
By means of targeted communication actions, Agentschap voor
Natuur en Bos wants to restore social support for the development
of nature in the Scheldt estuary. The idea is to positively portray
the entire Scheldt estuary for the period 2012-2016. Not alone, but
together with partners, the so-called ‘Scheldt spokesmen’, who are
already actively operating around the river Scheldt. The proposed
communication actions raise the awareness of the intrinsic value
of the biodiversity in the Scheldt region and stimulate sustainable
recreation and tourism.
Development plan for
Kortbroek's sustainable
recreational infrastructure
In De Polders van Kruibeke, the new house style is applied by
Agentschap voor Natuur en Bos within the development of the
multifunctional Kortbroek nature conservation area. In the area,
two fishponds, a reed marsh and footpaths are being constructed.
One pond can be used by the local fishing clubs. Jetties will also
be provided for less mobile anglers. The other pond will be given a
natural layout allowing for various biotopes to emerge. A footpath,
an adventurous path with stepping stones, a playing field and
various bird observation huts, amphibian pools and a swallow
round will be constructed around the ponds.
Workshops on visitor
management
All tourist stakeholders of the municipal tourist department for
Flanders Tourism were involved through the workshops in drawing
up a vision on the tourist market value of De Polders van Kruibeke.
Workshops were also organised to make entrepreneurs from Kruibeke
enthusiastic with respect to the economic potential created
with the construction of the nature conservation area in the backyard.
One of the speakers was an owner of a tavern from Reusel,
the Netherlands. He owes his success partly to the package deals
and activities he can offer because of the location in a nature conservation
area.
“ recreatief
het ontwerp voor het
MEUBILAIR
is tot stand gekomen
met inspraak van lokale
en STEP-partners”
Stefaan Nollet
Waterwegen en Zeekanaal NV
“the design of the recreational furniture
was realized in participation with local and STEP partners”
Foto: design onthaal infrastructuur. Photo: design infrastructure for acces
45
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

46
Fotopagina de Polders van Kruibeke 1. Geocaching tijdens partnermeeting Kruibeke 2012 - 2. Workshop met senioren van Kruibeke - 3. Excursie vrijwilligers Kruibeke in de Biesbosch 2012 - 4. Design onthaal
infrastructuur - 5. Excursie vrijwilligers Kruibeke in de Biesbosch 2012 - 6. Open Werfdag 2010 - 7. Briefing ontwerpwedstrijd onthaalpoort Kruibeke - 8. De waterwerken - 9. Boomplantdag Kruibeke
2012 - 10. Kasteel Wissekerke te Bazel - Photo page De Polders van Kruibeke 1. Geocaching during partner meeting Kruibeke 2012 - 2. Workshop with the senior citizens of Kruibeke - 3. Excursion volunteers
Kruibeke in De Biesbosch 2012 - 4. Design infrastructure for access - 5. Excursion volunteers Kruibeke in De Biesbosch 2012 - 6. Open Yard day 2010 - 7. Briefing Design contest for accessgate of
Kruibeke - 8. Water infrastructure - 9. Tree planting day Kruibeke 2012 - 10. Castle of Wissekerke in Bazel
1.
2.
4.
6. 7. 8.
9. 10.
3.
5.
“
duurzaam
toerisme is een
moeilijk en complex
verhaal om te schrijven
maar de moeite
om te lezen”
Matthias Buelens
marketeer bij Waterwegen en Zeekanaal NV
“sustainable tourism is a difficult and complex story to write, but worthwhile to read”
47
Nationaal Park De Biesbosch Polders van Kruibeke The Broads
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

48
De Broads
The Broads
De Broads
het betoverende
waterland
De Broads, lid van de nationale parkenfamilie in Groot-Brittannië,
is hét betoverende ‘wetland’ van Groot-Brittannië; een uniek
landschap dat sinds de middeleeuwen door veenontginning door
mensen is gevormd. Het gebied bestaat uit vijf rivieren en 63
door riet omzoomde kleine meren (Broads).
Uitgestrekt vaargebied
Als vaargebied is de Broads erg populair door de combinatie van
natuurschoon en rust. Het is zeer uitgestrekt (303 km2 ) en beslaat
meer dan tweehonderd kilometer aan waterwegen zonder sluizen,
variërend van kleine geïsoleerde meren tot grote wateroppervlakten.
Zij zijn een toevluchtsoord voor een schat aan zeldzame planten
en dieren zoals otters en woelmuizen maar ook vogels zoals de
roerdomp en de grootste vlinder van Groot-Brittannië, de Koninginnenpage,
die nergens anders in Groot-Brittannië voorkomt. Vele
delen van dit unieke gebied zijn aangewezen als internationaal belangrijk
gebied voor flora en fauna.
Broads Authority
De Broads Authority is een overheidsinstelling die verantwoordelijk
is voor het beheer, de promotie en de planning van het gebied. Ook
het onderhoud van waterwegen is een taak van de Broads Authority.
De organisatie krijgt een derde van de totale inkomsten uit heffingen
op boten. Samen met Broads Tourism (ondernemers) zorgt
The Broads
Britain’s magical
waterland
The Broads, a member of the family of national f parks in Great-
Britain, is the largest protected wetland in the UK; a unique
landscape that has been shaped by man working hand in hand
with nature (through peat digging) since the middle ages. The
area is made up of five main rivers and 63 reed-fringed broads
(small lakes), and it is very well suited for boating but also for
walking.
Extensive sailing area
The Broads is very popular as a sailing area because of the combination
of natural beauty and calm waters. It is very extensive and
covers 303 square kilometres, with over two hundred kilometres of
lock-free waterways. It serves as a refuge for a wealth of rare plants
and animals such as otters and voles, but also birds such as the
bittern and Britain's largest butterfly, the swallowtail, which is not
found anywhere else in the UK. Many parts of this unique area
have been designated as internationally key areas for flora and
fauna.
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch 49
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

50
de Broads Authority voor het bewaken en verbeteren van de kwaliteit
van het toeristisch product en voor de gezamenlijke marketing
van de regio.
Deelname STEP
Resultaten in de Broads
Het Parkschap Nationaal Park De Biesbosch heeft de Broads Authority
benaderd om mee te doen aan het samenwerkingsverband
STEP. De Broads Authority zag veel gezamenlijke aanknopingspunten
en toegevoegde waarde in het samen optrekken om duurzame
thema’s aan te pakken.
De Broads Authority heeft in de Broads de volgende resultaten met
STEP behaald:
• Implementatie van het Strategie en Actieplan Toerisme
• Toekenning Europees Handvest voor Duurzaam Toerisme
(zie pagina 12)
• Uitbreiding netwerk elektrische oplaadpunten (zie pagina 51)
• Invoering ‘Love The Broads’ fonds voor vrijwillige
bezoekersbijdragen (zie pagina 15 en 51)
• Branding van de Broads en ontwikkeling toeristische website
‘Enjoy The Broads’ (zie pagina 21)
• Ingebruikname van de Layar-app, waarmee extra informatie
via de smartphone kan worden opgehaald
• Uitgevoerde studie naar nieuw bezoekerscentrum in How Hill
• Installatie van zes touchscreens voor Broads Wildlife Explorer
(zie pagina 53)
• Introductie van het Green Boat Mark-keurmerk (zie pagina 51)
• Ontwikkeling van een kwaliteitshandvest voor de Broads
• Ontwikkeling Green Destination Guide en implementatie op
de Green Traveller-website (zie pagina 53)
• Aanlegplaatsen bij Dutch Tea Gardens (zie pagina 53)
Tijdens de uitvoering van het STEP-project heeft de Broads Authority
de banden met de toeristische ondernemers in het gebied stevig
aangehaald. Door deze publiek-private samenwerking zijn veel
successen behaald zoals het opstellen van de criteria voor het
Green Boat Mark, het promoten van het merk ‘The Broads’, de
website ‘Enjoy the Broads’ en de invoering van het ‘Love the
Broads’-fonds.
Enjoy The Broads
HOOGTEPUNT
De nieuwe huisstijl van de Broads is ontwikkeld in samenwerking
met de ondernemers in het gebied (zie pagina 21). Hiermee is het
gehele ondernemersnetwerk nieuw leven ingeblazen. Een van de
belangrijkste huisstijluitingen is de nieuwe toeristische website
www.enjoythebroads.com. Op deze website kan de bezoeker zich
Broads Authority
The Broads Authority is a government institution in charge of the
management, promotion and planning of the area. Maintaining
waterways is also a task of the Broads Authority. The organisation
receives a third of its total income from levies on boats, and this is
ring-fenced for the maintenance of the navigation. Together with
Broads Tourism (entrepreneurs) the Broads Authority oversees the
monitoring and improvement of the quality of the tourist product
and the joint marketing of the region.
Participation in STEP
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch approached the Broads
Authority to join the STEP partnership. The Broads Authority noticed
many common reference points and added value in joining forces
to tackle sustainable themes.
Results in the Broads
The Broads Authority in the Broads achieved the following results
through STEP:
• Implementing the Tourism Strategy and Action Plan
• Being awarded the European Charter for Sustainable Tourism
(see page 13)
• Expanding the network of electric charging points (see page 51)
• Introducing the ‘Love the Broads’ visitor payback initiative
for voluntary visitors' contributions (see page 15 and 51)
• Branding of the Broads and developing the tourist
website ‘Enjoy the Broads’ (see page 21)
• Putting into use the Layar-app by which additional information
can be retrieved via the smartphone
• Extensive study into improving the visitor centre in How Hill.
• Installing six touch screens for Broads Wildlife Explorer
(see page 53)
• Introducing the Green Boat Mark eco-accreditation scheme
(see page 53)
• Developing a quality charter for the Broads
• Developing a Green Destination Guide and implementing
this guide on the Green Traveller-website (see page 53)
• Constructing moorings in a remote area, at the Dutch
Tea Gardens (see page 53)
During the implementation of the STEP-project, the Broads Authority
has firmly tightened the bonds with the tourist entrepreneurs
in the area. Because of this public-private cooperation, many successes
were realised, such as the drawing up of the criteria for the
Green Boat Mark, the promotion of the Broads’ brand, the website
‘Enjoy the Broads’ and the introduction of the ‘Love the Broads’fund.
alvast door het gebied laten inspireren, brochures over het gebied
downloaden en boekingen doen voor overnachtingen of de huur
van een boot.
‘Love the Broads’-fonds
HOOGTEPUNT
De Broads Authority heeft samen met Broads Tourism een fonds
opgezet waarbij bezoekers een kleine financiële bijdrage kunnen
leveren aan het behoud van de omgeving, educatie en duurzame
projecten in het gebied. Via het ‘Love the Broads’-fonds kunnen de
bezoekers het gebied ‘de liefde verklaren’ door iets extra’s te betalen
op de huur van een fiets of boot, via de horeca of gewoon
door geld in een speciale donatiedoos te stoppen.
Elektrische oplaadpunten
HOOGTEPUNT
De Broads Authority heeft het netwerk van elektrische oplaadpunten
uitgebreid met zes nieuwe oplaadpunten. In totaal zijn er nu
achttien oplaadpunten langs de vaarroutes in de Broads. Elektrisch
varen - als onderdeel van duurzaam varen - wordt sterk gestimuleerd
in de Broads. Via de website van het gebied is een informatiefolder
te downloaden waarop staat aangegeven waar de
oplaadpunten zijn en hoe de watersporters ze kunnen gebruiken.
Ook in de Biesbosch zijn tijdens het STEP-project oplaadpunten gerealiseerd.
U leest hier meer over op pagina 35.
Green Boat Mark
HOOGTEPUNT
In juni 2011 lanceerde de Broads Authority samen met Broads Tourism
en het Green Tourism Business Scheme, de nieuwe Green Mark
accreditatie voor ecovriendelijke vakantiemotorjachten. In de Biesbosch
is tijdens het STEP-project een soortgelijk systeem ontwikkeld
(zie pagina 37).
Het bootverhuurbedrijf Norfolk Broads Direct uit de Broads was de
eerste in Groot-Brittannië die het keurmerk toegekend heeft ge-
Green Boat Mark en touchscreen op locatie. Green Boat Mark and touch screen on location.
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
Broads Branding Initiative
The Britain’s Magical Waterland brand for the Broads was developed
in cooperation with the tourism business community in the area (see
page 21). This has breathed new life into Broads Tourism. Closely linked
to this is the new tourist website www.enjoythebroads.com.
On this website, the visitor can be inspired by the area, download
brochures about it and discover much information for accommodation,
boating, things to do and places to visit.
‘Love the Broads’-visitor
payback initiative
Together with Broads Tourism and the Broads Trust, the Broads
Authority has set up a visitor payback scheme allowing visitors to
make a small financial contribution to the preservation of the surroundings,
education and sustainable projects in the area.
Through the ‘Love the Broads’ initiative visitors can help to protect
the places that they love to visit by donating a small amount
on top of the rent of a bicycle or boat, through the cost of a meal
or accommodation or simply by putting money in a special donations
box.
Electric charging points
The Broads Authority has expanded the network of electric charging
points by six new charging points. In total, there are now
eighteen charging points along the sailing routes in the Broads. As
part of sustainable boating, electrically powered boating is strongly
promoted in the Broads. Via the area's website, an information
folder can be downloaded which indicates the location of the
charging points and how boaters can use them. In De Biesbosch
charging points were also realised during the STEP-project (see
page 35).
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch 51
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

52
“
it was a really good
opportunity to share
best practice with our
partners in EUROPE
“het was een goede kans om praktijkervaringen uit te wisselen met onze Europese partners”
”
Barbara Greasley
chairman Broads Tourism
kregen voor zijn zeer duurzame vloot. “Duurzaamheid is van groot
belang voor de Broads en onze doelstelling is om voorop te lopen
als het gaat om duurzaam toerisme. De Green Boat Mark draagt
bij als bewijsmateriaal in onze duurzame positionering”, vertelt
Bruce Hanson van de Broads Authority aan de BBC over het belang
van het keurmerk. Inmiddels hebben drie bootverhuurbedrijven
het Green Boat Mark gehaald voor (een deel van) hun
verhuurvloot.
Green Destination Guide
HOOGTEPUNT
De Green Destination Guide is een platform om de Broads op een
innovatieve manier te presenteren aan allerlei nieuwe bezoekers.
De ‘gids’ bestaat uit de vernieuwde Broads-website www.enjoythebroads.com,
een papieren brochure en een Enjoy the Broadsapp
voor smartphones. De app promoot ook alle ‘groene’
ondernemers in het gebied. Alle informatie uit de Green Destination
Guide van de Broads staat ook op de website voor ecotoeristen in
Groot-Brittannië, www.greentraveller.co.uk.
Broads Wildlife Explorer
HOOGTEPUNT
Bezoekers kunnen op centrale punten in de Broads via een computerprogramma
op een touchscreen honderden korte en langere
films bekijken over de aanwezige flora en fauna. Het doel van de
Broads Wildlife Explorer is te laten zien dat de Broads hét natuurgebied
in Groot-Brittannië is waar de meeste zeldzame en beschermde
planten- en diersoorten leven. De touchscreens worden
veel gebruikt door zowel kinderen als volwassenen.
Aanlegplaatsen bij
Dutch Tea Gardens
HOOGTEPUNT
Bij de Dutch Tea Gardens van Oulton Broad zijn nieuwe aanlegplaatsen
gerealiseerd voor waterrecreanten. Bezoekers kunnen hun
boot midden in dit afgelegen gebied aanleggen en hier overnachten.
Door de plaatsing van drijvende pontons kunnen boten aanleggen
zonder dat de oevers worden aangetast.
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
HIGHLIGHT
Green Boat Mark
In June 2011, the Broads Authority, in partnership with Broads
Tourism and the Green Tourism Business Scheme, launched the
new Green Boat Mark accreditation for eco-friendly holiday motor
cruisers. A similar system was also developed in De Biesbosch during
the STEP-project (see page 37).
The Norfolk Broads Direct boat hire company from the Broads was
the first in Great Britain to be awarded the eco mark for its most
sustainable fleet. “Sustainability is of major importance for us and
our aim is to make the Broads the most sustainable boating destination
in Europe. “The Green Boat Mark is a major step forward in
our positioning”, says Bruce Hanson of the Broads Authority to the
BBC on the importance of the quality mark. Three boat rental companies
have now obtained the Green Boat Mark for all or a part of
their rental fleets.
Green Destination Guide
The Green Destination Guide is a platform to present the Broads in
an innovative manner to all kinds of new visitors.
The ‘guide’ is made up of the renewed Broads-website
www.enjoythebroads.com, a paper brochure and an Enjoy the
Broads-app for smartphones. The app also promotes ‘green’ entrepreneurs
in the region. The information from the Green Destination
Guide to the Broads is also on the website for eco-tourists
in Great Britain, www.greentraveller.co.uk.
Broads Wildlife Explorer
At central locations in the Broads, visitors can watch hundreds of
short and longer films about the flora and fauna in the region via
a computer programme on a giant touch screen. The aim of the
Broads Wildlife Explorer is to show the public that the Broads is
the Nature Capital of the UK with the largest concentration of rare
species in the whole country. The touch screens are very popular
with both children and adults.
Mooring places at the
Dutch Tea Gardens
At the Dutch Tea Gardens, near Oulton Broad, new moorings have
been created so that boats can moor in this remote area and can
spend the night there. By placing floating pontoons boats can moor
without damaging the banks.
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch 53
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

54
Fotopagina de Broads 1. Aanlegplaats met elektrisch oplaadpunt - 2. Excursie in de Broads 2010 - 3. Presentatie touchscreen op outdoorfestival 2011 - 4. Presentatie de Broads tijden partnermeeting 2010
- Photo page The Broads 1. Mooring with electric charging point - 2. Excursion in the Broads 2010 - 3. Presentation touch screen during outdoor festival 2011 - 4. Presentation the Broads during partnermeeting
2010
2.
1.
3.
4.
“
the european
co-operation
enabled us to do
many things
that we had wanted to do
for a long time
Bruce Hanson
the Broads Authority
”
“de europese samenwerking maakte het mogelijk om veel dingen te doen die we al heel lang wilden doen”
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch 55
STEPhandboek hoofdstuk 4: resultaten
STEPguideline chapter 4: results

56
“
DE REGIONALE
bijeenkomsten
VOOR DE PROJECTPARTNERS
van het JOINT
TECHNICAL SECRETARIAT
waren heel goed
JTS ga daar mee door!
“the regional meetings for the project partners of the Joint Technical Secretariat were very good. JTS, please carry this on!”
Foto: biesboschbezoekers op electrische zonnepont Grienduil
Rolinka Spriensma
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch
”
medewerkers STEP
STEP personnel
Aan het STEP-project werkten mee:
The following organisations and personnel assisted in the
STEP-project:
Parkschap Nationaal Park De Biesbosch:
Marianne den Braven - Communication and Local Project manager STEP
Nico van Dongen - Staff member visitor centre Dordrecht
Thomas van der Es - Staatsbosbeheer
Wim van Hooff - External advisor and coordinator STEP
Jos Kalle - Management assistant
Patty Kanselaar - Staff member marketing and promotion
Arie de Koning - Financial assistant
Patrick Martens - Executive secretary Parkschap Nationaal Park
De Biesbosch
Fred Panjer - Staff member
Rolinka Spriensma - Financial manager
Hans Thiebou - Local Project Manager STEP
Rob Vereijken - Coordinator information and education
Dick Verheijen - Director
Miriam Vermeij - Management assistant STEP
Karin Vingerhoets - Education officer
Harry Wagemakers - Chairman International Steering Committee STEP
Trudy van Wattum - Local Project manager STEP
www.np-debiesbosch.nl
Waterwegen en Zeekanaal NV (department Sea Scheldt):
Elly Cools - Financial Manager
Wim Dauwe - Head of department
Hans De Preter - Head of investments
Stefaan Nollet - Project Engineer Flood Control Area Polders
of Kruibeke
Carolien Peelaerts - Communication manager
Tina Stroobrandt - Communication advisor
Mieke Vander Elst - Project assistant STEP
www.wenz.be
www.step-projects.eu
Agentschap voor Natuur en Bos:
Veerle Campens - Project leader STEP
Evelien de Munter - Communication expert
Lieven Nachtergale - Project leader Scheldt project
Laurent Vanden Abeele - Project leader Polders of Kruibeke
Els Van Durme - Financial manager
www.natuurenbos.be
The Broads Authority:
Titus Adam - Head of Finance
Tom Barratt - Graphic Designer
Sam Bates - Visitor Services Supervisor
Matt Dane - Maintenance Superviser
Hilary Franzen - Press officer
Bruce Hanson - Project Manager STEP
Ben Hogg - Historic Environment Manager
Simon Hooton - Head of Strategy & Projects
Rachel Killington - Website Officer
Emma Krelle - Financial Accountant
Steven Linford - IT Project Officer
Lorna Marsh - Head of communications
Nick Sanderson - Education officer
Karen Sayer - Design Supervisor
Stephen Sayers - IT Support Officer
Jess Tunstall - Information Officer
Clare Weller - Head of communications
www.broads-authority.gov.uk
57
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek medewerkers
STEPguideline personnel

58 59
literatuurlijst documentation
Joint actions
• Report: workshop European charter for sustainable tourism, 2010
• Report 1st international STEP-excursion, 2011
• Report 2nd international STEP-excursion. Central theme: visitor giving scheme in the Lake District (Cumbria, UK), 2012
• Business Interaction with the Protected Areas of the STEP Programme, 2013
• Report Innovative and Sustainable visitor centres
Biesbosch
• Onderzoeksrapport. Biesbosch-entrees; functies, faciliteiten & duurzaamheid, 2010
• Landinwaarts van Dordt tot de Biesbosch. Examenprojecten Leisure & Public Space Design Academy Eindhoven, 2010
• Het meest duurzame bezoekerscentrum van Europa. Visie, inspiratie en programma van eisen, 2011
• Sustainability and its communication in Parks attached to the European
• De toeristisch-recreatieve sector in de Biesbosch-regio, Nulmeting Strategie- en Actieplan, 2011
• Sustainable tourism in the Biesbosch-region. Strategy and action plan, 2011
• Nulmeting recreatie in de Biesbosch, 2011 (Summary in English)
• De Biesbosch: recreatiemonitor 2012 (Summary in English)
• Biesboschpoorten, 3 locaties, éen verhaal. Stefan Schöning Studio, 2012
• Biesblad, 2013
• Gastherenovereenkomst Biesbosch, 2013
• Handleiding Bootverhuur 2012-2014. Green Key, 2013
Polders van Kruibeke
• Huisstijlvisie (W&Z, Antwerpen, 2012)
• Ontwerp van recreatieve infrastructuur (W&Z, Antwerpen, 2012)
• Onthaalplan Sigma (W&Z, Antwerpen, 2012)
• Bezoekersmanagementplan (W&Z, Antwerpen, 2012)
• Participatie Sigmaplan (W&Z, Antwerpen, 2012)
• Toeristisch-recreatieve basispositionering (W&Z, Antwerpen, 2012)
• Communicatieplan 'Biodiversiteit en duurzaam toerisme in het Schelde-estuarium', Agentschap voor Natuur en Bos, Gent, 2012
• Onthaalsite Scheldelei, ontwerpvoorstel THV Achtergael Architecten-Antea Group-PROAP-Stefan.Schöning.Studio Onthaalsite Scheldelei,
ontwerpvoorstel Bureau Bas Smets, 2013
• Inrichtingsplan Kortbroek (ANB, Gent)
The Broads
• Strategy and Action Plan for Sustainable Tourism in the Broads
• The Broads European Charter Verification Report (by Bettina Kreisel)
• The Broads – Where Adventures Begin (this is part of the Green Destination Initiative)
• Broads Brand Guidelines
• Broads Brand Story
• Lower Ant Valley Interpretation Project – Evaluation Report
• Toad Hole Cottage – design and feasibility study
• Buttle Marsh Interpretation Plan
• Broads Visitor payback Initiative – Business Plan
• Step up to a great Broads experience – working together for visitors and the protected area
Deze rapporten kunt u inzien via These reports can be read via
www.step-projects.eu/downloads
The Broads
Polders van Kruibeke
Nationaal Park De Biesbosch
STEPhandboek literatuurlijst
STEPguideline documentation

60
colofon
DUURZAAM PRODUCT
Het STEP handboek is een uitgave binnen het STEP-project
met een oplage van 2000 stuks.
Teksten: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, Waterwegen
en Zeekanaal NV, Agentschap voor Natuur en Bos, Broads
Authority
Concept, tekstredactie en vormgeving: AmaiAmai, Dordrecht,
Nederland
Eindredactie: Marianne den Braven, Miriam Vermeij
Fotografie: Biesboschcentrum Dordrecht, Waterwegen en
Zeekanaal NV en partners, Agentschap voor Natuur en Bos,
Vilda, Broads Authority
Illustraties: Jusbox, Sint-Niklaas, België,
AmaiAmai, Dordrecht, Nederland
Drukwerk: Scheffer Drukkerij, Dordrecht, Nederland
Dit boek over duurzaam toerisme vroeg ook om een duurzame
aanpak in de realisatie ervan. Daarom is dit boek gedrukt met
biologisch afbreekbare inkten. Het gekozen papier voor de
omslag is gemaakt van 100% gerecycled materiaal. Het papier
voor het binnenwerk, van het merk GaiaKraft, is boomvrij en
gemaakt van mineraalpoeder (CaCO3) met een klein percentage
niet giftige hars.
Bij de productie van GaiaKraft zijn geen water of bleekmiddelen
gebruikt en de uitstoot van CO2 is 80% minder dan bij de
productie van gewoon papier. Doordat het papier geen inkt
absorbeert, gebruikt GaiaKraft circa 25% minder inkt dan
houtpulp papier. Daarnaast is GaiaKraft onder invloed van
zonlicht afbreekbaar en volledig te recyclen. Bij verbranding
komen geen schadelijke gassen vrij. GaiaKraft is Cradle-to-
Cradle gecertificeerd.
Voor de ontwikkeling van dit boek is samengewerkt met een
lokaal gevestigd creatief bureau voor tekst, concept en
vormgeving en voor het drukwerk is gekozen voor een lokaal
gevestigde drukkerij.
Disclaimer
Deze tekst geeft de mening van de auteur weer.
De programma-autoriteiten van Interreg IV A 2 Zeeën zijn niet
aansprakelijk voor eventueel gebruik van deze informatie.
editing, design and production
SUSTAINABLE PRODUCT
The STEP manual is a publication within the STEP-project with
a print run of 2000.
Texts: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, Waterwegen
en Zeekanaal NV, Agentschap voor Natuur en Bos, Broads
Authority
Concept, text editing and design: AmaiAmai, Dordrecht, the
Netherlands
Editorial control: Marianne den Braven, Miriam Vermeij
Photography: Biesboschcentrum Dordrecht, Waterwegen en
Zeekanaal NV en partners, Agentschap voor Natuur en Bos,
Vilda, Broads Authority
Illustrations: Jusbox, Sint-Niklaas, Belgium,
AmaiAmai, Dordrecht, the Netherlands
Printing: Scheffer Drukkerij, Dordrecht, the Netherlands
This book on sustainable tourism also required a sustainable
approach in its production. That is why this book was printed
using biodegradable inks. The paper chosen for the cover is
made of 100% recycled material. The paper for the contents, of
the brand GaiaKraft, is tree-free paper and is made of mineral
powder (CaCO3) with a small percentage of non-toxic resin.
No water or bleaching agents were used in the production of
GaiaKraft and the CO2 emission is 80% less than in the
production of conventional paper. As the paper does not absorb
any ink, GaiaKraft uses about 25% less ink than paper
made from wood pulp. In addition, GaiaKraft is degradable
under the influence of sun light and fully recyclable. No toxic
gases are released when incinerated. GaiaKraft is Cradle-to-
Cradle certified.
For the development of this book, we cooperated with a locally
established creative firm for text editing, concept and design
and a locally established printing company was picked for
printing.
Disclaimer
This text reflects the opinion of the author. The programme
authorities of Interreg IV A 2 Seas are not liable for any use of
this information.

Aan dit project werkten mee The following organisations assisted: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, Nederland Netherlands - Waterwegen en
Zeekanaal NV België Belgium - Agentschap voor Natuur en Bos, België Belgium - Broads Authority, Engeland Great Britain
www.step-projects.eu