Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ENGLISH<br />
STRUCTURE OF Evaluation Tools<br />
SA 1 (September) 2012-13<br />
CLASS VI<br />
Time: 3 hour Marks: 90<br />
Sr.<br />
Topics<br />
Marks<br />
No<br />
1 A seen Paragraph (Comprehension) 10<br />
2 Main Course Book<br />
4× 3= 12<br />
Short answer type (Do any four with internal<br />
choice)<br />
3 Course book's exercise 19<br />
4 Poetry 04<br />
5 Paragraph writing with internal choice 10<br />
6 Letter writing with internal choice 10<br />
7 Story writing with internal choice 05<br />
8 Objective type (Grammar) 20<br />
CLASS VII<br />
Time: 3 hour Marks: 90<br />
Sr.<br />
Topics<br />
Marks<br />
No<br />
1 A seen Paragraph (Comprehension) 10<br />
2 Main Course Book<br />
4× 3= 12<br />
Short answer type (Do any four with internal<br />
choice)<br />
3 Course book's exercise 19<br />
4 Poetry (Short answer type) 04<br />
5 Notice 06<br />
6 Paragraph writing with internal choice 08<br />
7 Letter writing with internal choice 06<br />
8 Story writing with internal choice 05<br />
9 Objective type (Grammar) 20<br />
2
CLASS VIII<br />
Time: 3 hour Marks: 90<br />
Sr.<br />
Topics<br />
Marks<br />
No<br />
1 (a) A seen Paragraph (Comprehension)<br />
8×8= 16<br />
(b) An unseen paragraph (Comprehension)<br />
2 Main Course Book<br />
3× 3= 09<br />
Short answer type (Do any three with internal<br />
choice)<br />
3 Course Book's exercise 09<br />
4 Poetry<br />
2×3= 6<br />
(a) Short answer type) (Do any two with<br />
internal choice)<br />
(b) Stanza with internal choice<br />
2×2.5= 05<br />
5 Objective type (Grammar) 20<br />
6 Letter or application writing with internal choice 08<br />
7 Notice / Telegram / News Paper Headlines 08<br />
8 Complete the Paragraph / Dialogue writing/<br />
Write paragraph with the help of outlines<br />
09<br />
CLASS - IX<br />
Semester - 1<br />
Time: 3 hour Marks: 90<br />
Sr.<br />
Topics<br />
No<br />
1 Unseen paragraph (Comprehension)/ Poem<br />
stanza<br />
2 Main Course Book<br />
(a) Short answer type (Do any three with<br />
internal choice)<br />
(b) Long answer type (Do any two with<br />
internal choice)<br />
3 Supplementary Reader<br />
(a) Short answer type (Do any three with<br />
internal choice)<br />
(b) Long answer type (Do any one with<br />
internal choice)<br />
Marks<br />
09<br />
3× 2= 06<br />
2× 4= 08<br />
2× 3= 06<br />
1× 5= 05<br />
3
4 Poetry<br />
(a) Central idea/ long answer type with<br />
internal choice)<br />
(b) Stanza (Do any three with internal choice)<br />
1×5= 5<br />
3×2= 06<br />
5 Vocabulary 08<br />
6 Objective type (Grammar) 16<br />
7 Letter or application writing with internal<br />
08<br />
choice<br />
8 Note making 08<br />
CLASS - X<br />
Semester - 1<br />
Time: 3 hour Marks: 90<br />
Sr.<br />
Topics<br />
No<br />
1 Unseen paragraph (Comprehension)/ Poem<br />
stanza<br />
2 Main Course Book<br />
(a) Short answer type (Do any three with<br />
internal choice)<br />
(b) Long answer type (Do any two with<br />
internal choice)<br />
3 Supplementary Reader<br />
(a) Short answer type (Do any three with<br />
internal choice)<br />
(b) Long answer type (Do any one with<br />
internal choice)<br />
4 Poetry<br />
(a) Central idea/ long answer type with<br />
internal choice)<br />
(b) Stanza (Do any three with internal choice)<br />
Marks<br />
09<br />
3× 2= 06<br />
2× 4= 08<br />
2× 3= 06<br />
1× 5= 05<br />
1×5= 5<br />
3×2= 06<br />
5 Vocabulary 08<br />
6 Objective type (Grammar) 16<br />
7 Letter or application writing with internal<br />
08<br />
choice<br />
8 Note making/Notice 08<br />
Note :-<br />
For IX th & X th <strong>class</strong> - 5 Marks Handwriting<br />
4
iwks S/thA s'A d;thA d/ ;wkfie ftfrnkB ftô/ d/ w[bKeD N{b÷ dk g?NoB<br />
iwks - S/thA<br />
ftôk - ;wkfie ftfrnkB<br />
;wkfie ftfrnkB ftô/ dh ;szpo 2012 ( SA1) e[Zb 90 nzeK dh j't/rh Aqy smW 3 GMty dw hovygw.<br />
fi; ftZu j/m fby/ nB[;ko nzeK dh tzv ehsh iKdh j?.<br />
Gkr-1 (;kvk nktk;) 30 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
1 s'A 5 sZe 2 10<br />
6 s'A 8 sZe (e'Jh d' eoB/ jB) 5 10<br />
9 (Gkr T ns/ n) 5 + 5 10<br />
9 gqôB 30 nze<br />
Gkr 2 - (gqkuhB ekb ftZu b'e ns/ ;wki) 50 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
10 s'A 14 sZe 2 10<br />
15 s'A 20 sZe 5 30<br />
21 (Gkr T ns/ n) 5 + 5 10<br />
12 gqôB 50 nze<br />
Gkr -3 (;w[dkfJ ns/ fJ;dk ftek;) 10 nze<br />
gqôB 1<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
22 s'A 23 sZe 2 4<br />
24 ns/ 25 3 6<br />
4 gqôB 10 nze<br />
e[Zb gqôB = 25<br />
e[Zb nze = 90<br />
;wK = 3 xzN/<br />
5
iwks - ;ZsthA<br />
ftôk - ;wkfie ftfrnkB<br />
;wkfie ftfrnkB ftô/ dh ;szpo 2012 ( SA1) e[Zb 90 nzeK dh j't/rh. fi; ftZu j/m fby/ nB[;ko<br />
nzeK dh tzv ehsh iKdh j?.<br />
Gkr-1 (G{r'b<br />
G{r'b) 30 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
1 s'A 3 sZe 2 6<br />
4 s'A 7 sZe 4 16<br />
8 8 8<br />
8 gqôB<br />
30 nze<br />
Gkr-2 (fJfsjk;) 50 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
9 s'A 11 sZe 2 6<br />
12 s'A 20 sZe 4 36<br />
21 (Gkr T ns/ n) 4 + 4 8<br />
13 gqôB<br />
50 nze<br />
Gkr-3 (Bkrfoe ôkôso) 10 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
22 s'A 24 sZe 2 6<br />
25 4 4<br />
4 gqôB<br />
10 nze<br />
e[Zb gqôB = 25<br />
e[Zb nze = 90<br />
;wK = 3 xzN/<br />
6
iwks - nZmthA<br />
ftôk - ;wkfie ftfrnkB<br />
;wkfie ftfrnkB ftô/ dh ;szpo 2012 ( SA1) e[Zb 90 nzeK dh j't/rh. fi; ftZu j/m fby/ nB[;ko<br />
nzeK dh tzv ehsh iKdh j?.<br />
Gkr-1 (G{r'b) 30 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
1 s'A 3 sZe 2 6<br />
4 s'A 7 sZe 4 16<br />
8 8 8<br />
8 gqôB 30 nze<br />
Gkr-2 (fJfsjk;) 50 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
9 s'A 11 sZe 2 6<br />
12 s'A 20 sZe 4 36<br />
21 8 8<br />
13 gqôB 50 nze<br />
Gkr-3 (Bkrfoe ôkôso) 10 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
22 s'A 24 sZe 2 6<br />
25 4 4<br />
4 gqôB 10 nze<br />
e[Zb gqôB = 25<br />
e[Zb nze = 90<br />
;wK = 3 xzN/<br />
7
iwks – B"thA<br />
ftôk - ;wkfie ftfrnkB<br />
;wkfie ftfrnkB ftô/ dh ;szpo 2012 gqhfynk$w[bKeD e[Zb 100 nzeK dh j't/rh. fi; ftZu j/m fby/<br />
nB[;ko nzeK dh tzv ehsh iKdh j?.<br />
Gkr-1 (G{r'b) 30 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
1 s'A 3 sZe 2 6<br />
4 s'A 5 sZe 4 8<br />
6 10 10<br />
7 (Beôk) 6 6<br />
7 gqôB<br />
Gkr-2 (noE ôkôso) 20 nze<br />
gqôB<br />
Gkr-3 (fJfsjk;) 30 nze<br />
nze zeze<br />
30 nze<br />
e[Zb nze<br />
8 s'A 11 sZe 2 8<br />
12 s'A 14 sZe 4 12<br />
7 gqôB 20 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
15 s'A 18 sZe 2 8<br />
19 s'A 21 sZe 4 12<br />
22 10 10<br />
8 gqôB<br />
Gkr-4 (Bkrfoe ôkôso) 20 nze<br />
gqôB<br />
nze zeze<br />
30 nze<br />
e[Zb nze<br />
23 s'A 26 sZe 2 8<br />
27 s'A 29 4 12<br />
7 gqôB<br />
20 nze<br />
e[Zb gqôB = 29<br />
e[Zb nze = 100<br />
;wK = 3 xzN/<br />
8
iwks – d;thA<br />
ftôk - ;wkfie ftfrnkB<br />
;wkfie ftfrnkB ftô/ dh ;szpo 2012 gqhfynk$w[bKeD e[Zb 100 nzeK dh j't/rh. fi; ftZu j/m fby/<br />
nB[;ko nzeK dh tzv ehsh iKdh j?.<br />
Gkr-1 (G{r'b) 30 nze<br />
gqôB<br />
Gkr-2 (noE ôkôso) 20 nze<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
1 s'A 3 sZe 2 6<br />
4 s'A 5 sZe 4 8<br />
6 10 10<br />
7 (Beôk) 6 6<br />
7 gqôB 30 nze<br />
gqôB<br />
Gkr-3 (fJfsjk;) 30 nze<br />
nze zeze<br />
e[Zb nze<br />
8 s'A 11 sZe 2 8<br />
12 s'A 14 sZe 4 12<br />
7 gqôB 20 nze<br />
gqôB<br />
nze<br />
e[Zb nze<br />
15 s'A 18 sZe 2 8<br />
19 s'A 21 sZe 4 12<br />
Gkr-4 (Bkrfoe ôkôso) 20 nze<br />
22 10 10<br />
8 gqôB 30 nze<br />
gqôB<br />
nze<br />
e[Zb nze<br />
23 s'A 26 sZe 2 8<br />
27 s'A 29 4 12<br />
7 gqôB 20 nze<br />
e[Zb gqôB = 29<br />
e[Zb nze = 100<br />
;wK = 3 xzN/<br />
9
iwks S/thA s'A d;thA d/ gzikph ftô/ d/ w[bKeD N{b÷ dk g?NoB<br />
ftôk - gzikph<br />
iwks - S/thA<br />
e[Zb nze = 90<br />
;wK = 3 xzN/<br />
1 gqôB L- b/y = 15 nze<br />
2 gqôB L- gZso $ fpB? gZso = 10 nze<br />
3 gqôB L- ejkDh = 8 nze<br />
4 gqôB L- gkm-g;se d/ gqôBK d/ T[Zso = 15 nze (5 × 3)<br />
5 gqôB L- tkeK ftZu tos'A $ w[jkto/ = 10 nze<br />
6 gqôB<br />
7 gqôB gkm-g[;se nXkfos t;s{-fBôm gqôB = 12 nze<br />
8 gqôB<br />
9 gqôB<br />
10 gqôB<br />
11 gqôB ftnkeoB nXkfos gqôB = 20 nze<br />
12 gqôB<br />
13 gqôB<br />
10
ftôk - gzikph<br />
iwks - ;ZsthA<br />
g/go - g?NoB<br />
e[Zb nze = 90<br />
;wK = 3 xzN/<br />
1 gqôB L- b/y = 15 nze<br />
2 gqôB L- gZso $ fpB? gZso = 10 nze<br />
3 gqôB L- ejkDh = 8 nze<br />
4 gqôB L- gkm-g[;se s/ nXkfos gqôBK d/ T[Zso = 15 nze (5 × 3)<br />
5 gqôB L- tkeK ftZu tos'A $ w[jkto/ = 10 nze<br />
6 gqôB L- ôpd d/ G/dK ;zpzXh ftnkeoB dk gqôB = 7 nze<br />
7 gqôB L- gkm-g[;se nXkfos S'N/ gqôBK d/ T[Zso tkb/ gqôB = 10 nze<br />
8 gqôB L- ftnkeoB nXkfos gqôB = 15 nze<br />
11
ftôk - gzikph<br />
iwks - nZmthA<br />
g/go - g?NoB<br />
e[Zb nze = 90<br />
;wK = 3 xzN/<br />
1 gqôB L- gkm-g[;se nXkfos fJZe tZvk gqôB = 5 nze<br />
2 gqôB L- gkm-g[;se nXkfos d' gqôB = (4 × 2) = 8 nze<br />
3 gqôB L- gkm-g[;se nXkfos 5 S'N/ gqôB = (3 × 5) = 15 nze<br />
4 gqôB eftsk Bkb ;zpzfXs gqôB $ Gkt-noE = 8 nze<br />
5 gqôB<br />
6 gqôB L- tkeK ftZu tos'A $ w[jkto/ = 10 nze<br />
7 gqôB L- b/y = 15 nze<br />
8 gqôB L- gZso $ fpB? gZso = 10 nze<br />
9 gqôB<br />
10 gqôB ftnkeoB ftZu'A gqôB = 19 nze<br />
11 gqôB<br />
12 gqôB<br />
12
iwks B"thA<br />
g/go - gzikph - J/<br />
g/go - g?NoB<br />
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 75<br />
1 gqôB L- S'N/ T[ZsoK tkb/ 10 gqôB (gkm-g[;se s/ nXkfos) = 10 nze<br />
2 gqôB L- gq;zr ;kfjs ftnkfynk (d' g?oQ/) (eftsk Gkr ftZu'A) = 5 + 5 = 10 nze<br />
3 gqôB L- fe;/ fJZe eftsk dk e/Adoh Gkt = 4 nze<br />
4 gqôB L- eftsk ftZu'A fe;/ fJZe s[e dh ftnkfynk = 2 nze<br />
5 gqôB L- tkose Gkr ftZu'A fe;/ fJZe b/y dk ;ko = 7 nze<br />
6 gqôB L- tkose Gkr d/ b/yK ftZu'A nfGnk;h gqôBK d/ T[Zso (e'Jh d') = 4 + 4 = 8 nze<br />
7 gqôB L- fJeKrh Gkr ftZu'A fe;/ fJZe gkso dh gkso – T[;koh = 6 nze<br />
8 gqôB L- fJeKrh ftZu'A fe;/ fJZe tkoskbkg dh gq;zr ;kfjs ftnkfynk = 4 nze<br />
9 gqôB L- ejkDh Gkr ftZu'A fe;/ fJZe ejkDh dk ;ko = 6 nze<br />
10 gqôB L- ejkDh Gkr ftZu'A d' gqôBK d/ T[Zso = 4 + 4 = 8 nze<br />
11 gqôB L- Bktb d/ fJZe gqôB dk T[Zso = 6 nze<br />
12 gqôB L- Bktb ftZu'A tkoskbkg dh gq;zr ;kfjs ftnkfynk = 4 nze<br />
13
iwks - B"thA<br />
g/go - gzikph - ph<br />
g/go - g?NoB<br />
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 75<br />
1 gqôB L- S'N/ T[ZsoK tkb/ 10 gqôB = 10 nze<br />
2 gqôB L- b/y = 15 nze<br />
3 gqôB L- gZso $ fpB? gZso = 10 nze<br />
4 gqôB L- ejkDh = 8 nze<br />
5 gqôB L- w[jkto/ $ tkeK ftZu tos'A = 10 nze<br />
6 gqôB L- g?oQk ouBk = 6 nze<br />
7 gqôB L- nr/so-fgS/so = 4 nze<br />
8 gqôB L- ôpd-i'V = 4 nze<br />
9 gqôB L- fbzr pdb', tuB pdb', fto'Xh ôpd = 8 nze<br />
14
iwks - d;thA<br />
g/go - gzikph – J/<br />
g/go - g?NoB<br />
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 75<br />
1 gqôB L- t;s{ fBôm gqôB T[Zso = 10 nze<br />
2 gqôB L- gq;zr ;fjs ftnkfynk (d') = 16 nze eftsk Gkr<br />
3 gqôB L- e/Adoh Gkt = 2 nze<br />
4 gqôB L- fe;/ s[e dh ftnkfynk = 2 nze<br />
5 gqôB L- fJ;/ fJZe gkm dk ;ko = 8 nze tkose Gkr<br />
6 gqôB L- tkose d/ nXko s/ gqôB T[Zso = 4 nze<br />
7 gqôB L- fe;/ fJZe dk gkso fusoB = 7 nze fJeKrh Gkr<br />
8 gqôB L- gq;zr ;fjs ftnkfynk = 4 nze<br />
9 gqôB L- fe;/ fJZe ejkDh dk ;ko = 6 nze ejkDh Gkr<br />
10 gqôB L- ejkDh d/ nXko s/ gqôB T[Zso = 4 nze<br />
11 gqôB L- fe;/ fJZe dk gkso fusoB = 8 nze Bktb Gkr<br />
12 gqôB L- fJZe tkoskbkg dh gq;zr ;fjs ftnkfynk = 4 nze<br />
15
iwks - d;thA<br />
g/go - gzikph – ph<br />
g/go - g?NoB<br />
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 75<br />
1 gqôB L- t;s{ fBôm gqôB T[Zso = 10 nze<br />
2 gqôB L- b/y ouBk = 15 nze<br />
3 gqôB L- fuZmh = 10 nze<br />
4 gqôB L- nDfvZmk g?oQk = 10 nze<br />
5 gqôB L- w[jkto/ e'Jh gzi = 10 nze<br />
6 gqôB L- ftôokw fuzBQ = 2 nze<br />
7 gqôB L- ftnkeoB d/ nXko s/ = 3 nze<br />
8 gqôB L- ftnkeoB d/ nXko s/ = 2 ½ + 2 ½ = 5 nze<br />
9 gqôB L- noE p'X s/ nXkos = 6 nze<br />
10 gqôB L- fbzr pdb', tuB pdb' = 2 nze<br />
11 gqôB L- pj[fsnK bJh fJZe ôpd = 2 nze<br />
B'NL- gfjb/ wjhfBnK ftZu ;zy/g ouBk BjhA j?. fJ; bJh fJj w[bKeD mwrc<br />
t/b/ nkt/rk.<br />
16
iwks S/thA s'A d;thA d/ fjzdh ftô/ d/ w[bKeD N{b÷ dk g?NoB<br />
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 90<br />
17
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 90<br />
18
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 90<br />
19
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 100<br />
20
;wK - 3 xzN/<br />
e[Zb nze – 100<br />
21
CyvIN qo dsvIN jmwq dI SA1 (sqMbr )leI w[bKeD N{b÷ dy AMkW dw vyrvw<br />
ftôk - w?E<br />
eZ[b ;wK = 2 ½ xzN/<br />
1. ies w[bKeD dy do ih`sy hoxgy[<br />
2. ilKqI Aqy pRXogI w[bKeD<br />
3. CyvIN qoN A`TvIN leI ..ilKqI =75 AMk , pRXogI =15 AMk Aqy kul AMk=90<br />
4. nOvIN qoN d`svIN leI.. ilKqI =75 AMk , pRXogI =25 AMk Aqy kul AMk=100<br />
5. ilKqI w[bKeD N{b÷ iv`c 18 pRSn hn[ijnHW dw vyrvw hyT ilKy Anuswr hY:-<br />
i) pRSn nM:1 dy AbjYkitv tweIp A`T Bwg hn hryk Bwg dw ie`k AMk hY[<br />
ii) pRSn nM:2-8 iv`c hryk pRSn dy 3 AMk hn[<br />
iii) pRSn nM:9-15 iv`c hryk pRSn dy 4 AMk hn[<br />
iv) pRSn nM:16-18 iv`c hryk pRSn dy 6 AMk hn[<br />
6. pws hox leI ilKqI Aqy pRXogI w[bKeD iv`c donW iv`co 33% AMk pRwpq krn dI jrUrq hY[<br />
22
CyvIN qo dsvIN jmwq dI SA1 (sqMbr ) leI w[bKeD N{b÷ dy AMkW dw vyrvw<br />
ftPk ftfrnkB<br />
;?PB 2012-13<br />
;zw/fNt n;?;w?AN bJh w[bKeD N{bI ftZu nzeK dh tzv<br />
e[Zb nze = 90 (fbysh w[bKeD = 70 + gq:'rh w[bKeD = 20)<br />
eZ[b ;wK = 2 ½ xzN/ (fbysh w[bKeD bJh)<br />
1 nze tkb/ gqPB x 10 = 10 nze<br />
2 nze tkb/ gqPB x 12 = 24 nze<br />
3 nze tkb/ gqPB x 07 = 21 nze<br />
5 nze tkb/ gqPB x 03 = 15 nze<br />
B'NL gq:'rh w[bKeD nfXnkge ;szpo wjhB/ ftZu nkgD/ gZXo s/ ;j{bs nB[;ko b?Dr/.<br />
23
jmwq cOQI Aqy pMjvIN SA1 w[bKeD (;szpo 2012) d/ w[bKeD N{b÷ dh<br />
nze tzv<br />
gixq (cOQI Aqy pMjvIN)<br />
;wKL 2 xzN/<br />
e[Zb nze - 90<br />
• ds svwl do do nMbrW dy hn[<br />
• pMj svwl cwr cwr nMbrW dy hn[<br />
• pMj svwl A`T A`T nMbrW dy hn[<br />
• do phwVy mOiKk pMj pMj nMbrW dy hn[<br />
pMjwbI (cOQI Aqy pMjvIN)<br />
;wKL 2 xzN/<br />
e[Zb nze - 90<br />
• smJxw Xogqw qihq cwr pRSn (pYry ivcoN pRSnW dy auqr) k`ul ds nMbr dy hn[<br />
• suMdr ilKweI (iek kivqw dIAW cwr sqrW jubwnI ilKxIAW) ds nMbr<br />
• kivqw dIAW kwiv sqrW pUrIAW kro ieh pRSn A`T nMbr dw hY[<br />
• AiBAws dy pwTW ivcoN pMj pRSn (Cy ivcoN pMj) vIh nMbr dy hn[<br />
• KwlI QwvW BrnIAW ds nMbr dIAW hn[<br />
• ivAwkrD ds nMbr dI hY[ (ilMg, vcn, ivroDI Sbd, smwnwrQk Sbd Aqy<br />
vwkW ivc vrqo)<br />
• do ivcoN iek ivSy qy lyK ilKo ieh bwrW nMbr dw hY[<br />
• iek bynqI p`qr hY ieh ds nMbr dw hY[<br />
AMgryjI (cOQI Aqy pMjvIN)<br />
;wKL 2 xzN/<br />
e[Zb nze - 90<br />
• Sbd imlwE pMj Sbd do do nMbrW dy hn [<br />
• ivAwkrD : TIk qy itk kro pMj pRSn do do nMbrW dy hn[<br />
• KwlI QwvW Bro pMj jo do do nMbr dIAW hn[<br />
• cwr icqr smJ ky KwlI QwvW ds nMbr dIAW hn[<br />
24
• ivSySx dIAW pMj ifgrIAW hn jo ds nMbr dIAW hn[<br />
• smJ ky ikirAw ivSySx bxwE pMj hn jo ds nMbr dIAW hn[<br />
• suMdr ilKweI ds nMbr dI hY[<br />
• bol ilKq leI do sDwrn vwk ilKwey jwxgy jo ds nMbr dy hn[<br />
• g`lbwq dy cwr pRSn hn ieh vI ds nMbr dy hn[<br />
vwqwvrx isiKAw (cOQI Aqy pMjvIN)<br />
;wKL 2 xzN/<br />
e[Zb nze - 90<br />
• KwlI QwvW pMj hn jo ds nMbr dIAW hn[<br />
• TIk glq pMj jo ds nMbr dy hn[<br />
• mweINf mYipMgivciek sMklp dy ds vwk ilKxy hn<br />
• ds SbdW dy pMj joVy bxwE ieh ds nMbr dw hY[<br />
• pRSn Cy ivcoN pMj krny hn jo k`l ukbQh nMbrW dy hn[<br />
• ds nMbr dI gqIivDI icqrklw dI hY[<br />
ihMdI (cOQI)<br />
;wKL 2 xzN/<br />
e[Zb nze - 90<br />
• svrW nUM suMdr ilKxw Aqy Xwd krnw ds nMbrW dw hY[<br />
• ivAMXjnW nUM suMdr ilKxw Aqy Xwd krnw vIh nMbrW dw hY[<br />
• do Aqy iqMn A`KrW vwly pMj pMj mukqw Sbd k`ul vIh nMbrW dy hn[<br />
• Aw dI mwqrw vwly pMj Sbd ds nMbrW dyhn[<br />
• Sbd pUrw kro ds nMbrW dy pMj Sbd hn[<br />
• pMjwbI SbdW dw ihMdI nwl imlwn ds nMbrW dw hY[<br />
• mOiKk kivqw ds nMbr dI hY[<br />
25
ihMdI (pMjvIN)<br />
;wKL 2 xzN/<br />
e[Zb nze - 90<br />
• pMj vwk ilKo ds nMbrW dy hn[<br />
• kivqw dIAW sqrW ilKxIAW ds nMbr dIAW hn[<br />
• ivAwkrn : qIh nMbrW dI hY (iulMg, vcn bdlo, ivroDI Sbd, smwnwrQk<br />
Sbd) pMj pMj nMbrW dy hn[<br />
• Anyk SbdW leI iek Sbd ds nMbrW dy pMj krny hn[<br />
• KwlI sQwn pMj nMbr dIAW pMj krnIAW hn<br />
• pMj pRSn pMdrW nMbrW dy hn[<br />
• pMj pMjwbI SbdW nUM ihMdI ivc ilKo ds nMbr dwhY[<br />
• sMudr ilKo ds nMbrW dw hY[<br />
26