Mynydd Llangynidr, Brecknockshire - Royal Commission on the ...
Mynydd Llangynidr, Brecknockshire - Royal Commission on the ...
Mynydd Llangynidr, Brecknockshire - Royal Commission on the ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<str<strong>on</strong>g>Mynydd</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>Llangynidr</str<strong>on</strong>g> Upland Survey<br />
UIP081<br />
Produced for RCAHMW<br />
Crynodeb Nad yw’n Dechnegol<br />
Gwnaethpwyd arolygiad o ardal <str<strong>on</strong>g>Mynydd</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>Llangynidr</str<strong>on</strong>g> o dan nawdd Menter Ucheldiroedd<br />
gymor<strong>the</strong>dig y Comisiwn Brenhinol ar Henebi<strong>on</strong> Hanesyddol Cymru (RCAHMW) rhwng Ebrill 2008<br />
a Mawrth 2009.<br />
Oddeutu 38 cilomedr sgwâr oedd maint yr ardal arolygu ac roedd yn cwmpasu crib i’r Gogledd o<br />
Ferthyr Tudful ac i’r Gorllewin o Grucywel, gyda Chr<strong>on</strong>fa P<strong>on</strong>tsticill yn ffin iddi i’r Gorllewin a’r<br />
B4560 yn darparu’r ffin Ddwyreiniol. I’r de gorweddai terfyn y Parc Cenedlaethol, Comin Merthyr<br />
a’r A465 (T) rhwng Cendl a Merthyr Tudful.<br />
Cafwyd 660 o safleoedd o ganlyniad i’r arolygiad, ac o’r rhain yr oedd 121 wedi’u cofnodi ar y<br />
NMR a 320 ar yr HER. Roedd gan yr ardaloedd dyffrynnog ddwysedd uwch o safleoedd na’r<br />
llethrau uwch. Roedd hyn oherwydd bod llawer mwy o graig yn brigo y medrid ei defnyddio er<br />
mwyn codi adeiladweithiau. Gwelwyd gweithgarwch diwydiannol mynych ôl-ganoloesol a modern<br />
o amgylch ymyl<strong>on</strong> yr ardal arolygu, yn arbennig yng Ngogledd-ddwyrain a De-orllewin yr ardal.<br />
Ni chafodd y pantiau o waith dyn a gafwyd yn aml iawn yn y llethrau marian eu cofnodi bob<br />
amser, oherwydd iddynt gael eu hadeiladu’n ddiweddar iawn ac am fod cymaint oh<strong>on</strong>ynt yn<br />
gyffredinol. Nodweddi<strong>on</strong> ôl-ganoloesol neu fodern oedd y rhain a grëwyd gan dynnu cerrig rhydd<br />
a’u pentyrru o amgylch y pant. Fel rheol yr oeddent oddeutu 1.5 medr ar eu traws ac 1 fedr o<br />
ddyfnder, er bod eu siâp a’u maint yn amrywio’n sylweddol. Fe’u ceid yn aml mewn grwpiau,<br />
weithiau bob yn ddau, <strong>on</strong>d yn ddig<strong>on</strong> mynych yn dod i gymaint â deg neu bym<strong>the</strong>g. Mae’n<br />
ymddangos bod y pantiau hyn yn llochesau bach neu dyllau ymochel, sy’n gysylltiedig â<br />
hyfforddiant milwrol. Golyga’r ffaith fod cymaint o’r nodweddi<strong>on</strong> hyn yn bresennol ledled yr ardal<br />
na chawsant mo’u cynnwys yn y gr<strong>on</strong>fa ddata derfynol.<br />
Yn gyffredinol cafwyd y cerrig brig ar y llethrau uwch, ac arddangoswyd argaeledd calchfaen ar<br />
gyfer adeiladu a phrosesau diwydiannol gan yr odynau calch a’r chwareli yn yr ardal arolygu.<br />
Yn ystod yr arolygiad ni lwyddwyd i ganfod rhai safleoedd a gofnodir yn yr HER lleol<br />
(Ymddiriedolaeth Archeolegol Clwyd-Powys). Mewn rhai achosi<strong>on</strong>, medrai hyn fod oherwydd bod<br />
y cyfesurynnau yn anghywir. Mwy na <strong>the</strong>byg y gellir priodoli methiannau eraill i ddod o hyd i<br />
safleoedd i’r gorchudd trwchus o lystyfiant ar y llethrau is a’r ardaloedd eang o weunydd mawn a<br />
chorsydd yn rhan ddeheuol yr ardal arolygu. Gallai’r tywydd fod yn ffactor yn ogystal, gydag eira<br />
ysgafn yn cuddio rhai nodweddi<strong>on</strong> o bryd i’w gilydd. Fodd bynnag, daethpwyd o hyd i lawer o<br />
safleoedd newydd yn ogystal.<br />
Yn gyffredinol, llwyddodd y prosiect yn y gwaith o greu cofnod cyflawn o’r adeiladweithiau<br />
artiffisial o fewn yr ardal arolygu a chynhyrchu set o ddata a fydd yn cefnogi ymchwil yn y<br />
dyfodol. Defnyddiwyd cryn dipyn ar GIS a bydd y trawsgrifiadau o’r ffotograffau o’r aer o’r<br />
RCAHMW a’r data yn cyfrannu at brosiect sydd ar y gweill yn ArchaeoPhysica er mwyn datblygu<br />
dulliau dadansoddol wedi’u seilio ar GIS o archwilio Ucheldiroedd Cymru.<br />
Mawrth 2009<br />
Page i<br />
\\Harappa\projects\UIP081 <str<strong>on</strong>g>Mynydd</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>Llangynidr</str<strong>on</strong>g>\Reporting\Draft Final\AP UIP081 <str<strong>on</strong>g>Mynydd</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>Llangynidr</str<strong>on</strong>g> report<br />
(Draft Final).doc<br />
Copyright ArchaeoPhysica Ltd. 10/02/2009