نشريه شماره 614
نشريه شماره 614
نشريه شماره 614
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
جمهوري اسلامي ايرانمعاونت برنامهريزي و نظارت راهبردي رييس جمهورمشخصات فني عمومي واجرايي روشنايي راه ها<strong>نشريه</strong> <strong>شماره</strong> <strong>614</strong>معاونت نظارت راهبرديامور نظام فنيوزارت نيرودفتراستانداردهاي فني مهندسي،اجتماعي وزيست محيطي برق و انرژيhttp://powerstandard.moe.org.irNezamfanni.ir1392
اصلاح مدارك فنيخواننده گراميامور نظام فني معاونت برنامهريزي و نظارت راهبردي رييس جمهور، با استفاده از نظر كارشناسان برجسته مبادرت به تهيه اين<strong>نشريه</strong> كرده و آن را براي استفاده به جامعه مهندسي كشور عرضه نموده است. با وجود تلاش فراوان، اين اثر مصون ازايرادهايي نظير غلطهاي مفهومي، فني، ابهام، ايهام و اشكالات موضوعي نيست.از اينروگزارش فرماييد:، از شما خواننده گرامي صميمانه تقاضا دارد در صورت مشاهده هرگونه ايراد و اشكال فني مراتب را به صورت زير1- <strong>شماره</strong> بند و صفحه موضوع مورد نظر را مشخص كنيد.2- ايراد مورد نظر را به صورت خلاصه بيان داريد.3- در صورت امكان متن اصلاح شده را براي جايگزيني ارسال نماييد.4- نشاني خود را براي تماس احتمالي ذكر فرماييد.كارشناسان اين امور نظرهاي دريافتي را به دقت مطالعه نموده و اقدام مقتضي را معمول خواهند داشت.نظر جنابعالي قدرداني ميشود.پيشاپيش از همكاري و دقتنشاني براي مكاتبه: تهران، ميدان بهارستان، خيابان صفيعليشاه، مركز تلفن 33271، معاونت برنامهريزي ونظارت راهبردي رييس جمهور، امور نظام فنيEmail: info@nezamfanni.irweb:Nezamfanni.ir
پيشگفتاردر اجراي ماده 23 قانون برنامه و بودجه و در چارچوب نظام فني و اجرايي كشور(مصوبه <strong>شماره</strong>42339 ت/33497ه مورخ1385/4/20 هياُت محترم وزيران) و به منظور تعميم استانداردهاي صنعت برق و ايجاد هماهنگي و يكنواختي در طراحي و اجرايپروژههاي مربوط به توليد، انتقال و توزيع نيروي برق، معاونت برنامهريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهور (معاونت نظارتراهبردي-دفتر نظام فني) با همكاري وزارت نيرو (دفتر استانداردهاي فني، مهندسي، اجتماعي و زيست محيطي) اقدام به تهيهمجموعه كاملي از استانداردهاي مورد لزوم نموده است.<strong>نشريه</strong> حاضر با عنوان «مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها» <strong>نشريه</strong>اي است كه مورد بازنوبسي،تجديد نظر و تكميلقرار گرفته و در راستاي اهداف ياد شده تهيه و تدوين و به هنگام شده است. اين <strong>نشريه</strong> جايگزين <strong>نشريه</strong> <strong>شماره</strong>195 با عنوان"مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راههاي شهري" است كه در سال 1379 با همكاري سازمان توانير،معاونت تحقيقات وتكنولوژي،دفتر استانداردها،در دفتر امور فني و تدوين معيارها(وقت)تهيه و ابلاغ گرديد. قرارداد تهيه <strong>نشريه</strong> مزبور با مركز تحقيقاتنيرو(وقت) بوده و توسط آقاي مهندس داود جلالي با همكاري آقايان مهندسين علي عرشيان و فرخ اميني انجام گرديد و از دفتر امورفني و تدوين معيارها آقاي مهندس پرويز سيداحمدي به عنوان كارشناس مسوول پروژه، هماهنگي طرح با اهداف دفتر و ويراستاريآن را به عهده داشته اند. در تجديد نظر اين <strong>نشريه</strong> علاوه بر به روز آوري ضوابط،معيارها واستانداردهاي راههاي درون شهري،مبحثمكان يابي روشنايي در راههاي برون شهري نيز افزوده شده است. نورپردازي مطلوب و در حد نياز در كليه راهها ضمن جلوگيري ازهزينههاي اضافي و مصرف بيرويه انرژي، نه تنها از نظر تردد روان و ايمن وسايل نقليه، آمد و شد افراد پياده و زيبايي و جذابيتمحيط اهميت دارد، بلكه از جنبه كاهش جرائم و بزهكاريها نيز حائز ارزش و درخور توجه است. در طراحي سيستم روشنايي كليهمعابر، طبقهبندي راهها و خيابانها با توجه به ويژگيها و نقش آنها، تعيين ميزان نور لازم، انتخاب نوع چراغها براساس توزيع نورمورد نياز، تعيين ارتفاع نصب چراغها و مشخص نمودن آرايش و فواصل نصب پايهها، از جمله مواردي است كه بايد مورد عنايت وتوجه قرار گيرد.اين <strong>نشريه</strong> دربرگيرنده مشخصات، ضوابط و دستورالعملهاي فني لازم در زمينه طراحي، اندازهگيري و اجراي سيستمهايروشنايي انواع مختلف راهها براساس طبقهبندي آنها و مطابقت با استاندارد روشنايي ميباشد. اين مجموعه همچنين علاوه بردستورالعمل مكانيابي روشنايي در راههاي برون شهري، طراحي و اندازهگيري روشنايي ميادين، تقاطعهاي همسطح و غيرهمسطح،پلهاي ويژه عبور وسايل نقليه و عابرين، راههاي مرتفع، تونلها و زيرگذرها، راههاي مجاور محلهاي خاص و همچنين جلوگيري ازآلودگي نوري ناشي از سيستمهاي روشنايي معابر را نيز دربر ميگيرد. در اين <strong>نشريه</strong> علاوه بر ضوابط طراحي و اندازهگيري روشناييراهها، مشخصات فني و استاندارد تجهيزات مورد استفاده در چراغها و انواع پايهها و همچنين روش نصب تيرها، سيستم توزيع وبرقرساني به شبكه روشنايي معابر، ضوابط ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي و نيز دستورالعملهاي اندازهگيرينوري لامپ و چراغ و مشخصات فني دستگاههاي اندازهگيري مربوطه ارائه شده است.معاونت نظارت راهبردي به اين وسيله از پژوهشگاه نيرو(پژوهشكده برق) كه مسووليت قرارداد انجام اين پروژه را به عهده داشته
است وهمچنين تمامي افرادي كه در تهيه و تدوين و پيشبرد اين <strong>نشريه</strong> اهتمام ورزيده اند،جناب آقاي مهندس غلامحسين حمزهمصطفوي،كارشناسان امور نظام فني ونيز نهادها،وزارت خانه ها،وشركت هاي مهندسي مشاور كه با اظهارنظرهاي سازنده خود اينمعاونت را در جهت غنا بخشيدن به آن ياري نمودهاند سپاسگزاري و قدرداني نموده و توفيق روزافزون آنان را از درگاه ايزد يكتاآرزومند است.معاون نظارت راهبرديبهار1392الف
تهيه و كنترل <strong>نشريه</strong> مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها (<strong>شماره</strong> <strong>614</strong>)-----اعضاي تهيهكننده:اين مجموعه در پژوهشگاه نيرو (پژوهشكده برق) توسط افراد زير تهيه شده است:داود جلالينيكي مسلميرييس پژوهشكده برق و قايم مقام معاون پژوهشيمدير گروه مطالعاتدر تهيه اين مجموعه، نفرات زير نيز با تهيهكنندگان آن همكاري داشتهاند:اعظم جلالونديمعين چوبينهمحمد حيدريزاده- طاهره رستمي- طاهره عبدالرزاقزاده---محمدعلي عباسياميررضا قليزادهميلاد مقسم حميديكارشناس زبان انگليسيكارشناس ارشد مهندسي برقكارشناس ارشد مهندسي برقكارشناس ارشد مهندسي برقكارشناس ارشد مهندسي برقكارشناس ارشد مهندسي برقكارشناس ارشد مهندسي برقكارشناس ارشد مهندسي برقداور:هاشم عليپوردكتراي روشنايياعضاي كنترلكننده:وزارت نيرو:سيد محمد صادق زاده، رضا عفت نژاد و عباس محمد صالحيانوزارت راه و شهرسازي-اداره ايمني راه و حريم:مهران قرباني، سيد احمد هاشميان، علي عليزاده و حسين اعلمي ميلانيهدايت و راهبري پروژه:معاون امور نظام فنيعليرضا توتونجي كارشناس عالي امور نظام فنيپرويز سيداحمدي ب
فهرست مطالبعنوانصفحهفصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابر1-1- تعاريف...............................................................................................................................................................................................3-2-1-3-1پاصول كلي در روشنايي معابر ...........................................................................................................................................................8توصيههاي سيستم تامين روشنايي معابر .......................................................................................................................................10پيوست 1- انتخاب لامپهاي خياباني......................................................................................................................................................20فصل دوم- پوشش سطح معبر و تاثيرآن بر روشنايي-1-2-2-2-3-22- پيوستويژگيهاي انعكاسي سطح معابر....................................................................................................................................................33ويژگيهاي بازتاب سطح معبر ........................................................................................................................................................36دستهبندي سطوح معابر ..................................................................................................................................................................36جداول بازتاب روشنايي براي دستههاي مختلف سطوح معبرفصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي40.................................................................................(rtable)-1-3-2-3تعيين كلاس روشنايي با استفاده از مشخصات معابر ....................................................................................................................58تعيين كلاس روشنايي با استفاده از طبقهبندي معابر ....................................................................................................................673-3- توصيههاي عمومي روشنايي ..........................................................................................................................................................78پيوست3- جداول شرايط كاربري روشنايي...............................................................................................................................................79فصل چهارم- معيارهاي سنجش روشنايي1-4- تعاريف.............................................................................................................................................................................................91-2-4-3-4-4-4پيوستكلاسهاي روشنايي سري ......................................................................................................................................92 ME/MEWكلاسهاي روشنايي سري .....................................................................................................................................................94 CEكلاسهاي روشنايي سري S.........................................................................................................................................................954- كلاسهاي روشنايي براي محدود كردن خيرگي و كنترل نور مزاحم ..................................................................................96فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابر1-5- تعاريف..........................................................................................................................................................................................101-2-5-3-5-4-5پيشفرضهاي محاسباتي ...........................................................................................................................................................103دادههاي سنجش نوري ...............................................................................................................................................................103محاسبه106..........................................................................................................................................................................I (C,γ)-5-5-6-5محاسبه كميتهاي فوتومتريك ..................................................................................................................................................106محاسبه مشخصات روشنايي .......................................................................................................................................................111
عنوانصفحه-7-5دادههاي تكميلي ..........................................................................................................................................................................115فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليه-1-6-2-6روش محاسبه...............................................................................................................................................................................119مراحل طراحي روشنايي براي راههاي شرياني درجه119...............................................................................................................2-3-6مراحل طراحي روشنايي براي راههاي شرياني درجه1 ................................................................................................................1234-6- طراحي روشنايي پيچها در راههاي شرياني..................................................................................................................................126فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پياده-1-7-2-7توصيههاي كلي براي تامين روشنايي در راههاي فرعي با دسترسي محلي و نواحي وابسته.....................................................133توصيههاي كلي براي تامين روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي..................................................................1353-7- طراحي روشنايي براي راههاي فرعي با دسترسي محلي و راههاي وابسته به آن ......................................................................1424-7- طراحي روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي....................................................................................................144فصل هشتم- روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين-1-8-2-8-3-8-4-8-5-8-6-8اصول كلي ....................................................................................................................................................................................149عوارض همسطح راه باوجود شبح جزيره يا جزاير ترافيكي .......................................................................................................150محل چراغها در تقاطعهاي همسطح ..........................................................................................................................................151محل نصب پايههاي روشنايي در ميدانها ..................................................................................................................................160ارتفاع نصب ..................................................................................................................................................................................162محل عبور عابرين پياده از عرض معبر........................................................................................................................................162فصل نهم- روشنايي پلها، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غير همسطح-1-9-2-9-3-9روشنايي پلها ..............................................................................................................................................................................167روشنايي معابر مرتفع ....................................................................................................................................................................170تقاطعهاي غير هم سطح .............................................................................................................................................................172فصل دهم- روشنايي معابر مجاور فرودگاهها، خطوط راهآهن، بنادر و آبهاي قابل كشتيراني-1-10-2-10-3-10-4-10-5-10روشنايي در مجاورت فرودگاهها ................................................................................................................................................177روشنايي در مجاورت خط راهآهن..............................................................................................................................................178روشنايي در مجاورت آبهاي ساحلي........................................................................................................................................179روشنايي در مجاورت بندرگاهها .................................................................................................................................................179روشنايي در مجاورت راههاي آبي قابل كشتيراني.....................................................................................................................179ت
عنوانصفحهفصل يازدهم- روشنايي تونلها و زيرگذرها-1-11 تعاريف 183.......................................................................................................................................................................................2-11- شرايط تونل ...............................................................................................................................................................................1863-11- طراحي روشنايي تونل ...............................................................................................................................................................188-4-11پيوستاندازهگيري و محاسبه................................................................................................................................................................1961-11- ملاحظاتي در طراحي تونل و تأثير آن بر ميزان روشنايي ...........................................................................................201پيوست 2-11- طراحي سيستم روشنايي...............................................................................................................................................203پيوست 3-11- روشنايي روز در تونلهاي كوتاه...................................................................................................................................205پيوست 4-11- تعيين درخشندگي ناحيه دسترسي به وسيله اندازهگيري مستقيم................................................................................208پيوست 5-11- تعيين درخشندگي ناحيه دسترسي به روش شبكه.......................................................................................................210پيوست 6-11- تخمين درخشندگي ناحيه دسترسي213...................................................................................................................(L 20 )پيوست 7-11- عدم قطعيت در اندازهگيري شدت روشنايي.................................................................................................................215فصل دوازدهم- توصيههاي عمومي ايمني و نگهداري سيستم روشنايي معابر-1-12 تعاريف 221.......................................................................................................................................................................................-2-12-3-12-4-12-5-12معرفي ضريب نگهداري............................................................................................................................................................223اهميت و لزوم نگهداري تجهيزات روشنايي معابر....................................................................................................................223عوامل مؤثر بر ضريب نگهداري ...............................................................................................................................................224عوامل موثر بر اتلاف نور ..........................................................................................................................................................2256-12- ضريب نگهداري........................................................................................................................................................................2287-12- سرويس سيستمهاي روشنايي ..................................................................................................................................................229-8-12-9-12-10-12-11-12-12-12-13-12-14-12جلوگيري از تابش نور توسط درختان........................................................................................................................................236استهلاك پخشكننده و رفلكتور...............................................................................................................................................236دستورالعمل تعويض لامپ......................................................................................................................................................238دفع تجهيزات ..........................................................................................................................................................................238تامين ايمني در تعمير و نگهداري سيستم روشنايي...............................................................................................................239فاصله ايمن كار در مجاورت خطوط هوايي............................................................................................................................240تجهيزات تعمير و نگهداري ....................................................................................................................................................240ث
عنوانصفحهفصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابر-1-13جاندازهگيريهاي نوري ................................................................................................................................................................2452-13- شرايط اندازهگيري....................................................................................................................................................................245-3-13-4-13-5-13-6-13-7-13اندازهگيريهاي غيرنوري...........................................................................................................................................................247دستورالعمل اندازهگيري نوري..................................................................................................................................................248تجهيزات اندازهگيري شدت روشنايي ........................................................................................................................................249تجهيزات اندازهگيري درخشندگي..............................................................................................................................................249دستورالعمل اندازهگيري"درخشندگي" ...................................................................................................................................250-8-13-9-13پيوستپيوستدستورالعمل اندازهگيري"شدت روشنايي" .............................................................................................................................251گزارش آزمون ............................................................................................................................................................................251-1-13-2-13حداقل مشخصات فني دستگاههاي اندازهگيري روشنايي در معابر و راهنماي انتخاب مناسب آنها ..........................252نمونه گزارش آزمون......................................................................................................................................................259فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر-1-14تعاريف........................................................................................................................................................................................2652-14- لامپهاي بخار سديم پرفشار....................................................................................................................................................266-3-14-4-14-5-14-6-14-7-14بالاست لامپهاي تخليه در گاز (به غير از لامپ فلورسنت)...................................................................................................268جرقهزن (وسيله راهاندازي) ........................................................................................................................................................271خازن...........................................................................................................................................................................................272چراغهاي خياباني.......................................................................................................................................................................275مشخصات فني و استاندارد پايههاي روشنايي.....................................................................................................................281فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغ-1-15-2-15نورسنج زاويهاي (گونيوفتومتر)...................................................................................................................................................317نورسنج جمعكننده (كره البريخت).............................................................................................................................................3233-15- ضرايب تصحيح اندازهگيري.......................................................................................................................................................323-4-15گزارش آزمون ............................................................................................................................................................................324فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر-1-16-2-16-3-16كليات و تعريفها.......................................................................................................................................................................329پست توزيع زميني......................................................................................................................................................................331پست توزيع هوايي .....................................................................................................................................................................335
فهرست شكلهاعنوانصفحهشكلشكل:(1-1):(2-1)شكل (پ-1-1): مفهومخمشخصات قسمتهاي مختلف پايه ........................................................................................................................................4روش نصب چراغ در شيبها...............................................................................................................................................17بهره نوري لامپ ...............................................................................................................................................22شكل (پ-2-1): روند بهبود ضريب بهره نوري برخي منابع نوري از سالشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكلشكل1950 تاكنون......................................................................27شكل (پ-3-1): محدوده ضريب بهره نوري قابل دسترس براي برخي از لامپها...............................................................................28شكل (1-2): سطح"T" شكل روشن شده توسط يك چراغ...................................................................................................................34:(2-2):(3-2):(4-2):(5-2):(1-5):(2-5):(3-5):(4-5):(5-5):(6-5):(7-5):(8-5):(9-5):(1-6):(2-6):(3-6):(4-6):(5-6):(1-7)پوشش سطح معبر با خواص ماكروسكوپي ناهموار؛ ميكروسكوپي زبر..............................................................................35پوشش سطح معبر با خواصپوشش سطح معبر با خواصماكروسكوپي ناهموار؛ ميكروسكوپي صيقلي .......................................................................35ماكروسكوپي صاف؛ ميكروسكوپي زبر ................................................................................35پوشش سطح معبر با خواص ماكروسكوپي صاف؛ ميكروسكوپي صيقلي ..........................................................................35زاويه بازو...........................................................................................................................................................................102موقعيت سيستم مختصات C ونمونه نسبت به جهت طولي معبر ........................................................................................104روابط زاويهاي براي چراغ، ناظر و نقطة مشاهده.............................................................................................................105حوزه محاسبات درخشندگي روي معبر ............................................................................................................................107موقعيت نقاط محاسباتي در هر باند ترافيكي..................................................................................................................107مثالهايي از موقعيتهاي نقاط مشاهده نسبت به حوزه محاسباتي................................................................................108مرز ناحيه براي لحاظ شدن چراغ در محاسبه درخشندگي يك نقطه .............................................................................109اطلاعات مورد نياز براي محاسبات شدت روشنايي و نقاط محاسباتي روي ناحيه مورد مطالعه ....................................110مكان و پهناي باريكهها براي محاسبه ضريب محيط در سه حالت مختلف...................................................................114منحني درخشندگي ثابت ........................................................................................................................................127پوشش روشنايي ناكافي در سطح معبر ............................................................................................................................128نصب چراغ اضافي براي پوشش روشنايي ناحيهي تاريك معبر......................................................................................129تنظيم فاصله نصب چراغ براي آرايش نصب در وسط.....................................................................................................129نصب چراغهاي اضافي در محيط خارجي راه براي پوشش ناحيه تاريك.......................................................................129روندنماي طراحي سيستم روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي ..........................................................145(1-8): سيستم روشنايي تقاطع T در معابر مستقيم ....................................................................................................................151:(2-8):(3-8)تقاطعهاي T در درون و بيرون انحنا...............................................................................................................................152تقاطع زيگزاگ ..................................................................................................................................................................153
عنوانصفحهجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدول:(3-3)كنترل فعاليتهاي اصلي در راهها .....................................................................................................................................73جدول (4-3): سرعتهاي مجاز و سرعتهاي طرح براي انواع راهها.....................................................................................................73:(5-3):(6-3):(7-3):(8-3):(9-3):(10-3)مقايسه كلاسهاي روشنايي مختلف از لحاظ سطح روشنايي .........................................................................................74كلاسهاي روشنايي معابر براي راههاي شرياني..............................................................................................................75كلاسهاي روشنايي براي عوارض راه..............................................................................................................................76كلاسهاي روشنايي راههاي محلي ..................................................................................................................................76حوزههاي محيطي روشنايي...............................................................................................................................................76كلاسهاي روشنايي براي راههاي مراكز تجمع شهري.................................................................................................77جدول (پ-1-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-2-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-3-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-4-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-5-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-6-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-7-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-8-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-9-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-10-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-11-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-12-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-13-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-14-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-15-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-16-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-17-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-18-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دستهجدول (پ-19-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعه (دستهجدول (پ-20-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهادي (دسته79...................................................(A179......................................................................................... (A180...................................................(A280......................................................................................... (A281...................................................(A381......................................................................................... (A382................................................... ( B182......................................................................................... (B183................................................... ( B283....................................................................................... (B284.................................................(C184....................................................................................... (C185.........................................(D1,D285............................................................................... (D1,D286.........................................(D3,D486............................................................................... (D3,D487.................................................(E187....................................................................................... (E188.................................................(E288....................................................................................... (E2س
عنوانصفحهجدولجدولجدولجدول:(1-4):(2-4):(3-4):(4-4)جدول (پ-1-4):جدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولشكلاسهاي روشنايي سري 92........................................................................................................................................MEكلاسهاي روشنايي سري .....................................................................................................................................94 MEWكلاس روشنايي سري ................................................................................................................................................94 CEكلاسهاي روشنايي سري ............................................................................................................................................95 Sكلاسهاي شدت نور نرماليزه شده .............................................................................................................................96جدول (پ-2-4): كلاسهاي شاخص خيرگي.........................................................................................................................................97:(1-5)فواصل زاويهاي و جهات مورد استفاده در جمعآوري اطلاعات انعكاس سطح معبر .....................................................105(1-7): سطح روشنايي بازارهاي سرپوشيده و نواحي سايباندار .................................................................................................137:(2-7):(3-7):(1-11):(2-11):(3-11):(4-11):(5-11)مقدارسطوح روشنايي براي زيرگذرها، پلهاي عابرين پياده، راهپلهها و سطوح شيبدار.......................................................138سطوح روشنايي پاركينگهاي باز ...................................................................................................................................138فاصله توقف براي سرعت طرحهاي مختلف................................................................................................................189حجم ترافيك.................................................................................................................................................................189k براي محدودههاي مختلف سرعت مجاز و كلاسهاي روشنايي تونل ..........................................................191درخشندگي سطح معبر در ناحيه داخلي........................................................................................................................192يكنواختي درخشندگي سطح معبر.................................................................................................................................193جدول (پ-1-11): موقعيت عرضي جسم و ناظر..................................................................................................................................207جدول (پ-2-11):مقادير معمول درخشندگي ......................................................................................................................................212جدول (پ-3-11): مثالي ازمحاسبه درخشندگي ناحيه دسترسي(L 20 )مربوط به شكل (پ-212.................................................(8-11جدول (پ-4-11): عدم قطعيتهاي معمول در پارامترها و مثالهايي از اثرات آنها بر روي مقدار شدت روشنايي.........................217جدول (1-12): ضرايب نگهداري لومن لامپجدول226..................................................................................................................... (LLMF):(2-12)نام كامل لامپها بههمراه علائم اختصاري آنها .......................................................................................................226جدول (3-12): ضرايب بقاي لامپجدول (4-12): ضرايب نگهداري چراغ226.......................................................................................................................................... (LSF)227...................................................................................................................................(LMF)جدول (5-12): ساعات كار سالانه لامپ...............................................................................................................................................233جدول (پ-1-13): محدودههاي خطاي تعريف شده براي معيارهاي خطاي دستگاه اندازهگيري شدت روشنايي (لوكسمتر) دركلاسهاي دقت، B ،A ،L و 253............................................................................................................................................................Cجدول (پ-2-13): محدودههاي خطاي تعريف شده براي معيارهاي خطاي دستگاه اندازهگيري درخشندگيمتر در كلاسهاي دقت،254......................................................................................................................................................................................... C و B ،A ،Lجدول (پ-3-13): پارامترهاي خطاي قابل قبول دستگاه سنجش شدت روشنايي براساس استاندارد 255......................................CIE
عنوانصفحهجدول (پ-4-13):جدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولصپارامترهاي خطاي قابل قبول دستگاههاي سنجش درخشندگي براساس استاندارد ....................................256 CIE(1-14): دماي مجاز كلاهك ......................................................................................................................................................267جدول (2-14): برخي مشخصههاي الكتريكي و نوري لامپهاي بخار سديم پرفشار معمول.............................................................267:(3-14)برگ مشخصات فني لامپ ...........................................................................................................................................269جدول (4-14): مشخصات فني بالاست.................................................................................................................................................271:(5-14):(6-14)مشخصات فني جرقهزن(وسيله راهاندازي) ..................................................................................................................273مشخصات فني خازن.....................................................................................................................................................275جدول (7-14): سطوح مقاطع نامي هاديها بر حسب اندازه ترمينالها................................................................................................278جدول (8-14): سطوح مقاطع نامي هاديها بر حسب حداكثر جريان...................................................................................................279:(9-14):(10-14):(11-14):(12-14):(13-14):(14-14):(15-14):(16-14):(17-14)مشخصات فني چراغ روشنايي معبر..............................................................................................................................280ارتفاع نامي براي پايههاي بدون بازو..........................................................................................................................282ارتفاع نامي براي پايههاي بازودار ...............................................................................................................................283تصوير بازو ...................................................................................................................................................................283زاويه نصب چراغ .........................................................................................................................................................283ابعاد دريچه پايه...........................................................................................................................................................284ابعاد سوراخ ورودي كابل.............................................................................................................................................284گودي كاشت ...............................................................................................................................................................287فاصله مركز پيچهاي نصبa 1 و a 2 به ميليمتر..........................................................................................................288:(18-14):(19-14)ابعاد محل اتصال چراغ روي پايه بدون بازو...............................................................................................................289ابعاد محل نصب چراغ روي بازو.................................................................................................................................289جدول (20-14): طبقهبندي عوارض زمين.............................................................................................................................................294جدول (21-14): ضريب در معرض وزش باد بودنجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدول295................................................................................................................. (Ce (z) )(22-14): حداكثر انحراف افقي موقت چراغ ...............................................................................................................................299:(23-14):(24-14):(1-15):(1-16):(2-16):(3-16)حداقل ضخامت پوشش روي......................................................................................................................................307تعداد نمونههاي بازرسي نسبت به تعداد پايههاي هر محموله ...................................................................................309رواداري خطا براي نورسنج ............................................................................................................................................319انواع پستهاي توزيع زميني و ابعاد آن ........................................................................................................................334حدود مجاز جريان سيمهاي مسي.................................................................................................................................339حدود مجاز جريان كابلهاي زميني سه فاز از جنس مس .............................................................................................339
عنوانصفحهجدول (4-16): ضرايب تصحيح دماي خاك اطراف كابلهاي PVC فشار ضعيفجدول (5-16): ضرايب تصحيح تعداد كابلهاي مجتمع در يك كانالجدولجدول(400) ولت 340.........................................................(اعم از فشار متوسط و فشار ضعيف) ....................................340جدول (6-16): ضرايب تصحيح نوع خاك اطراف كابل با مقاومت حرارتي مشخص..........................................................................340(7-16): ضريب تصحيح كابل در معرض هوا ............................................................................................................................341(8-16): ضريب K براي خطوط هوايي با هادي مسي ..............................................................................................................341جدول (9-16): ضريب K براي كابل زمينيجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدولجدول:(1-17):(2-17):(3-17):(4-17):(5-17):(6-17):(7-17):(8-17)با هادي مسي و عايق .........................................................................................342 PVCحوزههاي محيطي روشنايي..........................................................................................................................................364مقادير حداكثر مجاز شدت روشنايي عمودي در املاك مجاور....................................................................................364مقادير حداكثر مجاز شدت نور چراغها، تابيده شده به پنجره املاك مجاور ...............................................................364تأثير تغيير پارامترهاي طراحي روشنايي معبر روي نور پخش شده .............................................................................365مقادير حداكثر مجاز درخشندگي متوسط سطوح روشن شده با نور مصنوعي..............................................................367حداقل فاصله مجاز شهر از محل رصدخانه..................................................................................................................369مشخصه چراغهاي روشنايي مناسب جهت برآوردن محدوديتهاي برافروختگي مصنوعي آسمان ..........................369كمترين فاصله مجاز بين حدود مرزي نواحي تا نقطه مرجع370.............................................................................(km)(1-18): شدت روشنايي و ضريب يكنواختي كلي براي مراكز رفاهي .......................................................................................381:(2-18):(3-18)درخشندگي و ضرايب يكنواختي براي مراكز رفاهي ....................................................................................................381معيار تامين روشنايي براي نقاط مخصوص بستن زنجير چرخ ....................................................................................382ض
علايم استفاده شده در معادلاتنمادكميتنام يا توضيحاتمساحت بخشي از تصوير پرسپكتيو ورودي تونل- سن ناظرزاويه افقي سنجش نوري- كنتراستفاصله بين نقاط محاسباتي در جهت طولي- هزينه دفع لامپ خرابفاصله بين نقاط محاسباتي در جهت عرضي- فاصله نقطه اندازهگيري تا چراغشدت روشنايي افقي- هزينه تجهيزات دسترسي به چراغمتوسط شدت روشنايي افقيكمترين شدت روشنايي افقي در بين نقاط اندازهگيريشدت روشنايي تضمين شده ديواره تونلطول فاصله كانوني لنز دوربينارتفاع نصب چراغارتفاع نگاتيو فيلم پرينت شدهشدت نورشدت نور در جهت نقطهاي روي ديواره تونلنسبت درخشندگي ناحيه آستانه به درخشندگي ناحيه دسترسيدرخشندگي- هزينه لامپدرخشندگي متوسطدرخشندگي ناحيه دسترسيدرخشندگي ناحيه داخليدرخشندگي كل در نقطة Pدرخشندگي ناحيه آستانهدرصد دقت ديددرخشندگي ناحيه انتقالدرخشندگي پنهان معادلدرخشندگي تضمين شده ديواره تونلضريب نگهداري كلواحدمتر مربع- سالدرجه- بدون واحدمتر- ريالمتر- مترلوكس- رياللوكسلوكسلوكسميليمترمترميليمتركاندلكاندل-كاندل بر متر مربع- ريالكاندل بر مترمربعكاندل بر مترمربعكاندل بر مترمربعكاندل بر متر مربعكاندل بر مترمربعدرصدكاندل بر مترمربعكاندل بر مترمربعكاندل بر مترمربع-ACDdEEE minE wfHhII wkLLL 20L inL pL thL TPL trL vL wMFظ
نمادكميتنام يا توضيحاتتعداد نقاط در جهت طوليتعداد چراغهايي كه در محاسبات در نظر گرفته ميشوندارتفاع نقطه محاسباتي بر روي ديواره بالاي سطح معبرضريب درخشندگيضريب درخشندگي متوسطضريب وضوح كنتراستضريب درخشندگي كاهش يافتهضريب برگردان رنگفاصله بين پايهها يا فاصله نصب- هزينه شخص تعويض كننده لامپ نقطهايفاصله توقفزمانآستانه افزايشيكنواختي كلييكنواختي طوليعرض باند ترافيكيعرض ناحيه مورد مطالعهعرض باريكهعرض مسير عبور وسايل نقليه مربوطهواحد--مترمعكوس استراديانمعكوس استراديان---متر- ريالمترثانيهدرصد--طول نقطه در سيستم مختصاتعرض نقطه در سيستم مختصاتمترمترمترمترمترمتردرجهدرجهدرجهدرجهدرجهدرجهدرجه(x,y)(x,y)زاويه ديد ورودي آشكار در يك سطح عموديزاويه ديد خروجي آشكار در يك سطح عموديزاويه انحرافزاويه ديد ورودي آشكار در يك سطح افقيزاويه ديد خروجي آشكار در يك سطح افقيزاويه سنجش نوري عموديزاويه چراغ در محاسبات (مقدار زاويه بازو هنگام محاسبات كه برابر اختلاف زاويهبازوي نصب شده در سايت با زاويه بازو در زمان اندازهگيري است)عNnPqQ 0q crR aSSDtTIU OU LW LW rW sWxy i uβ i uγδ
نمادكميتنام يا توضيحاتزاويه برخوردشار نوري اوليه لامپ يا لامپهاي چراغزاويه بازوي نصب شده در سايتزاويه بسط يافته با ارتفاع تونلارتفاع زاويهاي چاپزاويه بازو در زمان اندازهگيريجهت چراغزاويه مشاهدهزاويه افقي نصبزاويه چرخش چراغضريب انتشار انعكاس ديواره تونلضريب بهره نوريزاويه بين شعاع نوري تابيده و بازتاب شدهضريب نگهداري لومن لامپضريب بقاء لامپضريب نگهداري چراغضريب نگهداري سطحهزينه تعويض نقطهاي لامپهزينه تعويض گروهي لامپهزينه تعويض تركيبي لامپهزينه شخص تعويضكننده لامپ گروهيشدت روشنايي عموديواحددرجهكيلولومندرجهدرجهدرجهدرجهدرجهدرجهدرجهدرجه-لومن بر واتدرجه----ريالريالريالرياللوكسε f H pθ mνσφψ difLLMFLSFLMFSMFC SC gC tBE Vغ
1فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابرفصل 1تعاريف و ضوابط عموميطراحي روشنايي معابر
2مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
3فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابر1-1- تعاريف- -1-1 1 سيستم روشنايي راههاي عمومي شهريسيستمي كه براي تأمين روشنايي معابر عمومي شهري در اوقات تاريكي هوا ايجاد ميشود. اين سيستم متشكل از چراغ و لوازمآن، پايه و شبكه تغذيهكننده چراغها با متعلقات مربوط ميباشد.- -2-1 1 چراغ روشنايي معابروسيلهاي كه لامپ و لوازم مربوط در داخل آن قرار داده ميشود. اين وسيله، شار نوري يك يا چند لامپ را توزيع، فيلتر و ياتبديل نموده و از قسمتهاي مختلفي براي نگهداري، محكم كردن و حفاظت لامپها تشكيل ميگردد.پايه 3-1- 1 -وسيلهاي كه به منظور نصب چراغ در راههاي عمومي (در ارتفاع و مكان مناسب) مورد استفاده قرار گرفته و ميتواند فلزي، بتني،چوبي و يا كامپوزيتي باشد.- -4-1 1 شبكه تغذيهكننده روشنايي معابرسيستمي متشكل از اجزاء مختلف كه از خروجي پستهاي توزيع به بعد را شامل شده و به منظور برقرساني و تغذيه لامپهايروشنايي معابر، ايجاد ميشود.- 5-1- 1آرايش نصبآرايش نصب به نحوه قرارگرفتن پايههاي روشنايي نسبت به يكديگر اشاره دارد.زيگزاگ، نصب روبرو، نصب در يك طرف و نصب در وسط ميباشد.آرايش نصب پايهها شامل چهار حالت نصب- 6-1- 1 فاصله نصبفاصله بين دو پايه متوالي در هر حالت نصب، فاصله نصب نام دارد. اين فاصله به موازات خط مركزي معبر اندازهگيري ميشود.- 7-1- 1مركز فتومتريكدر صورتي كه لامپ را يك منبع نور متمركز، به صورت يك نقطه نوراني در نظر بگيريم آن نقطه مركز فتومتريك ناميدهميشود. اگر در يك چراغ بيش از يك لامپ وجود داشته باشد، مركز هندسي آنها به عنوان مركز فتومتريك چراغ در نظر گرفتهميشود.- 8-1- 1 ارتفاع نصبفاصله عمودي بين مركز فتومتريك چراغ روشنايي معبر و سطح معبر، ارتفاع نصب نام دارد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها4بازو 9-1- 1 -بخشي از پايه كه به صورت افقي و يا زاويهدار، از خط عمودي گذرنده از مركز مقطع پايه در سطح زمين منحرف شده و تا نقطهاتصال چراغ به آن ادامه مييابد (شكل.((1-1)شكل (1-1): مشخصات قسمتهاي مختلف پايه-10-1- 1 طول بازوتصوير بازوي پايه بر روي سطح افق و يا به عبارت ديگر فاصله افقي بين ابتداي چراغ و خط عمودي كه از مركز مقطع پايه درسطح زمين ميگذرد طول بازو نام دارد (شكل.((1-1)-11-1- 1زاويه بازوزاويهاي است كه بين امتداد بازو در راستاي محور لولهگير چراغ نسبت به سطح افق تشكيل ميشود. با تغيير اين زاويه، شدتروشنايي روي قسمتهاي مختلف معبر تغيير ميكند (شكل(1-1)).-12-1- 1پيشآمدگي(A)فاصله افقي بين مركز فتومتريك چراغ و لبه جاده، پيشآمدگي نام دارد. اگر تصوير مركز فتومتريك چراغ بر سطح جاده جلوتر ازلبه جاده باشد، پيشآمدگي مثبت و در غير اين صورت منفي است (شكل(1-1)).
5فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابر-13-1- 1 عقبرويفاصله افقي بين لبه جلويي پايه با لبه سوارهروي معبر، عقبروي پايه نام دارد (شكل(1-1)).-14-1- 1 شار يا جريان نوري()كليه تشعشعات يك منبع نور توسط چشم قابل رويت نبوده بلكه با توجه به منحني حساسيت چشم، فقط قسمتي از تشعشعاتالكترومغناطيسي يك منبع نور قابل رويت است. شار نوري عبارتست از توان تشعشعات الكترومغناطيسي قابل رويت كه از منبع نور1خارج شده باشد. واحد اندازهگيري شار نوري لومن-15-1- 1 ضريب بهره نوري(Lm) است.()ضريب بهره نوري يك منبع نور برابر است با نسبت شار نوري خروجي از منبع به توان الكتريكي آن. اين ضريب يكي ازپارامترهاي مهم لامپ ميباشد و واحد آن لومن بر وات است.(1-1)شار نوريتوان الكتريكي=-16-1- 1 شدت نور (I)(2-1)شدت نور برابر است با تراكم شار نوري در فضا و يا نسبت شار نوري به زاويه فضايي.dI d 2 است. طبق تعريف هرگاه در زاويه فضايي يك استراديان جريان نوري يك لومن وجود داشته باشد، شدتواحد شدت نور، كاندلنور در اين فضا يك كاندل است. زاويه فضايي زاويهاي است كه راس آن در مركز يك كره باشد و اندازه آن برابر نسبت سطحي كهاز كره جدا ميكند به مجذور شعاع كره است. استراديان زاويه فضايي است كه از سطح كرهاي به شعاع يك متر، سطحي برابر يكمتر مربع جدا ميكند.-17-1- 1درخشندگي يا تراكم نور(L)درخشندگي يك صفحه كوچك نوراني در يك جهت معين، برابر است با نسبت شدت نور آن صفحه در اين جهت به مساحتمولفه سطح مزبور در راستاي عمود بر آن جهت معين (سطحي كه توسط ناظر ديده ميشود).(3-1)واحد درخشندگي، كاندل بر متر مربع يا نيت 3 است.dIL dA cos1 Lumen2 Candle3 Nit
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها6-18-1- 1 شدت روشنايي (E)(4-1)نوري.شدت روشنايي در يك نقطه واقع بر يك سطح برابر است با نسبت شار نوري تابيده به جزء كوچك سطح كه نقطه مزبور در آنواقع است.dE dA(Lx) 4 ميباشد كه عبارت است از شدت روشنايي يك متر مربع سطح ناشي از تابش يك لومن شارواحد شدت روشنايي لوكس-19-1- 1 توزيع نورتوزيع نور عبارت است از توزيع شدت نور خروجي از يك چراغ در جهات مختلف فضا.-20-1- 1 خيرگيخيرگي عامل كاهش تمايز ميان اشياء و زمينه آن (سطح زمين) است و در واقع تراكم نور سطح شيء و زمين را به يكديگرنزديك ميكند. در شرايطي كه خيرگي به حدي برسد كه شيء قابل تشخيص نباشد و ديده نشود، خيرگي مطلق ايجاد ميگردد. دراين صورت درصدي كه بايد مقدار درخشندگي زمينه شيء (سطح زمين) افزايش يابد تا شيء ديده شود "آستانه افزايش" نام دارد.آستانه افزايش بستگي به توزيع نور چراغ، درخشندگي سطح زمين، آرايش نصب و محل ناظر دارد. بنابراين خيرگي با تنظيم آستانهافزايش قابل كنترل است.-21-1- 1 هندسه معبربه ارتباط بين مشخصههاي معبر و سيستم روشنايي نصب شده در آن مانند فاصله نصب، ارتفاع نصب، آرايش نصب و ترتيبنصب، هندسه معبر ميگويند.-22-1- 1 حجم ترافيكعبارت از تعداد خودروهايي است كه از يك مكان و مسير مشخص در يك زمان معين عبور ميكنند.-23-1- 1باند اضطراريموازي باند ترافيكي بوده كه براي حركت معمول خودروها در نظر گرفته نشده است، بلكه براي عبور اضطراري خودروها (پليس)و يا توقف ماشينهاي آسيبديده ميباشد. باند اضطراري معمولاً همان شانه راه ميباشد.4 Lux
7فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابر-24-1- 1 ناحيه حفاظت شدهناحيهاي كه براي حفظ ويژگيهاي معماري آن، نياز به توجهي ويژه به طراحي سيستم روشنايي مطابق با قوانين خاص آن ناحيهباشد.-25-1- 1 پل عبور عابرينپلي است كه فقط براي عبور عابرين پياده و براي گذر از عرض معبر ساخته ميشود.-26-1- 1 درخششبه سهم هر چراغ در روشن كردن ميدان ديد راننده بدون ايجاد مزاحمت يا خيرگي، درخشش گويند.-27-1- 1 راه منطقه مسكونيبه معبري گفته ميشود كه بيشتر ترافيك عبوري از آن، مشتمل بر وسايل نقليه ساكنين آن منطقه بوده و بهندرت وسايل نقليهغيرمرتبط با منطقه از آن عبور ميكنند.-28-1- 1 سطح مشتركسطحي از معبر كه معمولا به صورت مشترك توسط وسايل نقليه، دوچرخه سواران و عابرين پياده استفاده ميشود.-29-1- 1 پل عبور وسايل نقليهسازه حامل راه كه بر روي مسير متقاطع ديگري مانند راه آهن، رودخانه و ساير موارد مشابه ساخته ميشود.-30-1- 1 ديدپل از پايينبه ديدكامل پل يا راه مرتفع از هر نقطهاي از پايين پل گفته ميشود.-31-1- 1 ديد از روي پلبه هر نقطه روي پل يا راه مرتفع كه از آنجا سازه پل قابل رويت باشد.-32-1- 1 روشنايي بادكل بلندنوعي از سيستم روشنايي معابر براي نواحي بزرگ ميباشد كه پايههاي روشنايي آن، دكلهاي بلندي است كه بر روي آن چندينچراغ (نورافكن) قرار دارد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها8-33-1- 1(C) كنتراستكنتراست عامل تعيينكنندهي مهمي براي رويت اشيا بوده به نحوي كه مشخصكننده ميزان تمايز درخشندگي هر شيء با محيطپسزمينهي آن ميباشد. اگر درخشندگي يك شيء را L o و درخشندگي پسزمينهاش را L b بناميم، كنتراست بصورت زير تعريفميگردد:C Lo LLbb(5-1)2-1- اصول كلي در روشنايي معابر- -1-2 1 اهداف روشنايي معابرروشنايي معابر شامل روشنايي انواع معابر عمومي بوده و به منظور كمك به رفت و آمد ايمن و سهولت گذر براي تمامي كاربراندر اين معابر تعبيه ميگردد. اين امر علاوه بر ايجاد ايمني در جابجايي وسايط نقليه، نقش اجتماعي گستردهاي داشته و كمكبهسزايي دركاهش جرائم و احساس امنيت شهروندان ميكند، همچنين موجب رونق اجتماعي و بازرگاني مراكز شهرها در شب وافزايش گردشگري ميشود.روشنايي معابر بايد بهگونهاي باشد كه تمامي ويژگيهاي مهم معبر و ترافيك آن را براي گروههاي مختلف كاربران معبر از جملهوسايط نقليه، عابرين پياده و نيروي پليس آشكاركند. همچنين اين روشنايي بايد محدوديتهاي موجود در بخشهاي سوارهرو وپيادهروي راه، موانع و مشكلات، شكل و خصوصيات آن را براي كاربران معبر مشخص كند.از طرف ديگر، عليرغم اينكه هدف اصلي در نصب سيستم روشنايي معابر، مشخص كردن مسير معبر نبوده، بهتر است در صورتامكان، سيستم روشنايي معابر به مسيريابي نيز كمك كند. بدين منظور محل نصب پايههاي روشنايي بايد طوري انتخاب گردند تا ازبروز اشتباه رانندگان در چگونگي ادامه مسير راه جلوگيري نمايند.همچنين با توجه به اينكه سياستهاي محيطي و حمل و نقل با روند رو به رشد خود، در صدد بهبود شرايط براي عابرين پياده ودوچرخهسواران هستند، يكي از فاكتورهاي مهم در برآورده كردن اين هدف، بهبود كيفيت مسير عبور دوچرخه و پيادهرو ميباشد. دراين راستا سيستم روشنايي معابر نقش مهمي در ايجاد شرايط مناسب پس از تاريكي هوا برعهده دارد. البته در ايجاد اين سيستممعمولا به روشنايي پيادهروها كمتر از روشنايي معابر مخصوص عبور وسايل نقليه اهميت داده ميشود، اما با اين وجود، روشنايي آنهانيز بايد بهگونهاي باشد كه علاوه بر ايجاد محيطي مطبوع و مناسب، اهداف اصلي روشنايي را نيز برآورده كند. ايجاد چنين محيطمطلوبي، تحت تاثير فاكتورهايي مانند ظاهر پايههاي روشنايي و چراغ، متناسب بودن شكل و ابعاد تجهيزات روشنايي با ساختار آنناحيه، هماهنگي با ساختمانهاي اطراف، دماي رنگ و همچنين ضريب برگردان رنگ منبع نور ميباشد.
9فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابر- 2-2- 1قواعد كلي روشنايي معابر براي رفت و آمد وسايل نقليه1-2-2-1- ملاحظات ديد رانندهراننده بايد اطلاعات كافي از محيط اطراف خود و تغييرات آن داشته باشد، بهطوريكه بتواند با ايمني كامل و سرعت مطمئنهحركت كرده و در مواقع لزوم، ضمن رعايت علائم راهنمايي و رانندگي كناره راه، عكس العمل مناسب و به موقعي را از خود نشاندهد. ولي از آنجا كه راننده فقط به قسمت مركزي حوزه ديد خود توجه دقيق ميكند، اطلاعات او از محيط اطراف بسيار كليميباشد. به همين دليل اگر جسمي در حوزه ديد راننده قرار گيرد، بايد توجه او به آن جلب شود. به اين منظور بايد كنتراست لازم بينجسم و زمينه آن (سطح زمين) وجود داشته باشد.اين امر هم در هنگام شب و هم درهنگام روز صادق است. البته تطابق چشم راننده در شب به دليل نور كمتر، ضعيفتر از روزبوده و به همين دليل ميبايست سيستم روشنايي معبر در شب وجود داشته باشد. ميزان اين روشنايي بايد به اندازهاي باشد كه علاوهبر تامين نور كافي در شب، كنتراست بين جسم و زمينه را افزايش دهد. در اين خصوص لازم به ذكر است كه وقتي شيئي تيره درمقابل يك زمينه روشن قرار گيرد، كنتراست منفي بوده و هنگامي كه نور مستقيم، شيء را از زمينه روشنتر كند، كنتراست مثبتاست.اصولاً در اغلب سيستمهاي روشنايي هدف روشنكردن اجسام بوده و روشنايي زمينه آنها مد نظر نميباشد، در صورتي كه درروشنايي معابر در بيشتر موارد كاملا برعكس است. بدين نحو كه به استثناي روشنايي موارد محدودي همچون معابر فرعي بادسترسي محلي، بعضي از عوارض راه و نواحي عبور عابرين پياده و پاركينگها در مراكز شهري، در بقيه موارد طراحي سيستمروشنايي معابر با هدف روشن نمودن زمينه ميباشد. در اين حالت كه روشنايي زمينه مدنظر ميباشد، از روشنايي تعبيه شده برايسطح معبر به منظور روشن كردن نواحي اطراف استفاده ميشود. در چنين حالتي، اجسام در روشنايي نواحي اطراف به صورت سايهظاهر ميشوند.موفقيت در اين نوع سيستم روشنايي، به طراحي نحوه توزيع نور در چراغها به منظور استفاده از خواص انعكاس نور از سطح معبربستگي دارد.-2-2-2-1راهنماي ديد راننده نسبت به مسيرسيستم روشنايي معابر بايد راننده را از مسير و حدود راه، خصوصا در تقاطعها و پيچها، آگاه كند. به همين دليل يكي ازمشخصههاي سيستم روشنايي معابر بايد اين باشد كه راهنمايي كاملي براي ديد راننده نسبت به مسير عبور وسايل نقليه و لبههايآن ايجاد كند. بدين منظور هنگاميكه وضعيت مسير معبر براي عبور وسايل نقليه عوض ميشود، سيستم روشنايي و علائمهشداردهنده مكمل آن بايد به گونهاي قرار گيرند كه بتواند لبههاي مسير و حدود راه در هر وضعيتي مشخص گردد.در انجام اين كار ميبايست از گسستگيهاي ناخواسته در سيستم روشنايي معابر اجتناب گردد. اين كار با ادامه دادن سيستمروشنايي هر بخش از معبر به اندازه يك يا دو پايه بعد از هر تغيير وضعيت از جمله عبور از پل، علائم ترافيكي نصب شده بالاي معبرو علائم ترافيكي بزرگ انجام ميشود تا رانندهها ديد واضحي از معبر داشته باشند.
هجز بمشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها10-3-2-2-1روشنايي اطراف معابر يا پيادهروهااشياء در پيادهرو يا كنارههاي مسير عبور وسايل نقليه و يا مركز آنها در پيچها، به خوبي ديده نميشوند و بايد نور كافي برايتامين روشنايي زمينه دريافت كنند. اين نور براي كمك به درك راننده از سطح پيادهرو، موانع و افراد پياده و همچنين براي آگاهكردن رانندگان از ورود افراد پياده به مسير عبور وسايل نقليه و يا آگاه كردن افراد پياده از خروج وسايل نقليه از لبههاي معبر ضروريميباشد.به همين منظور در كليه مسيرهاي ترافيكيمعابري كه در پيادهرو مجاور، مسير دوچرخه و يا در مسير اورژانس، ترافيكسنگيني دارند، ميبايست ميزان روشنايي پيادهروها يا نواحي مجاور آنها با استفاده از ضريب محيطي (SR) سنجيده شوند.براي مسيرهايي هم كه ترافيك سنگين در پيادهرو يا مسير دوچرخه مجاورشان برقرار است، ميبايست پس از تعيين كلاسروشنايي مناسب براي پيادهرو يا ناحيه مجاور مسير عبور وسايل نقليه، طراحي روشنايي انجام پذيرد.در بزرگراههايي هم كه مسير ويژه اورژانس دارند، كلاس روشنايي مناسب براي مسير اورژانس بايد طوري انتخاب شود كهروشنايي مطمئني روي سطح معبر براي تشخيص اشيائي كه بهسمت لبه خارجي قسمت ماشين رو معبر در حركتند، ايجاد گردد. بدينمنظور ميبايست در محاسبات، مسير ويژه اورژانس به صورت ناحيه جداگانهاي در نظر گرفته شود. در اين معابر اگر مسير ويژهاورژانس وجود نداشته باشد، ميبايست با استفاده از ضريب محيط، ميزان روشنايي حاشيه معبر (شانهراه) سنجيده شود.- 3-2- 1 خيرگيخيرگي پديدهاي است كه موجب كاهش تمايز بين شيء و زمينه آن شده و بههمين دليل در صورت ايجاد اين پديده، قابليت ديدهشدن اشياء كم ميشود. آستانه افزايش ،(TI) پارامتري است كه براي سنجش ناتواني ديد ناشي از خيرگي، در روشنايي برخي از انواعمعابر (معابري با كلاسهاي روشنايي ME و (MEW استفاده ميشود (فصل سوم). در عوارض راه استفاده از چنين پارامتري برايكنترل محدوديت خيرگي مقدور نبوده و در چنين مواردي بايد محدوديتهاي شدت روشنايي چراغها به كار گرفته شوند.در معابر مجاور نواحي مسكوني و معابر فرعي با دسترسي محلي نيز كه براي كاهش بار ترافيكي تعبيه شدهاند، براي كنترلخيرگي ناشي از تابش مستقيم نور چراغها، بايد از محدوديتهاي شدت روشنايي استفاده گردد.-3-1- 1-3- 1توصيههاي سيستم تامين روشنايي معابرنماي ظاهريدر يك سيستم روشنايي معابر قابل قبول ميبايست از لحاظ زيبايي ظاهري توصيههاي استاندارد ملحوظ شده باشد. البته لازم بهذكر است كه در مقام مقايسه بين دو فاكتور زيبايي و ايمني براي يك سيستم روشنايي معابر، ايمني آن از اولويت بالاتري برخورداراست. براي زيبايي ظاهر سيستم روشنايي، توصيههاي استاندارد ميبايست براي دو حالت وضعيت ظاهري در روز و وضعيت ظاهريدر شب مراعات گردد.
11فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابر1-1-3-1- نماي ظاهري سيستم روشنايي معابر در روزطراحي و نصب تجهيزات روشنايي معابر و ساير تاسيساتي كه به جهات مختلف در معابر استفاده ميشوند، تاثير بهسزايي در تغييرنماي ظاهري و منظره معبر در روز دارد. به عنوان مثال نحوه طراحي و انتخاب محل مناسب جهت نصب پايههاي روشنايي در يكمعبر عمومي و يا يك پل تاريخي ميتواند منجر به ديد جالبتر آن گردد. در چنين مواقعي براي تعيين محل مناسب نصب تجهيزاتروشنايي معابر، هماهنگي كامل بين معماري معبر يا پل و سيستم روشنايي در نظر گرفته ميشود بهطوريكه حتي در بعضي مواردرعايت اين امر طراحي مخصوصي براي تجهيزات روشنايي معابر طلب ميكند.البته بايد توجه داشت كه در اغلب موارد ساختمانها، فضاي سبز، سطوح معبر و خود مردم، زيبايي و هماهنگي لازم در معابر راتامين ميكنند. لذا تجهيزات و تاسيسات لازم روشنايي معابر براي نصب در معبر بايد طوري ساخته شوند كه حتيالامكان موجب بروزمزاحمت يا ممانعت در اجراي اين امر نگردند.2-1-3-1- نماي ظاهري سيستم روشنايي معابردر شبيكي از اهداف طراحي سيستم روشنايي معابر، كمك به بهبود ديد محيط اطراف در هنگام شب است. در هنگام طراحي سيستمروشنايي معابر بايد اين نكته را براي محلهايي كه از نظر شهري اهميت دارند، كاملا رعايت كرد.البته بايد توجه داشت كه هر چند وجود نور كافي، براي روان شدن ترافيك و ايمني افراد پياده بسيار مهم و ضروري است، امانورپردازي مناسب و خوشرويت بودن قسمتهاي مختلف معابر در شب نيز اهميت خاصي دارد. بنابراين بايد به كيفيت نور وملاحظات محيط اطراف توجه كرده و در نظر داشت كه طراحي مناسب سيستم روشنايي در كاهش اعمال خلاف تاثير بهسزايي دارد.به همين دليل در انتخاب سيستم روشنايي معابر بايد به ضريب برگردان رنگ نور لامپ(R a )توجه زيادي داشت. بر اين اساس و باتوجه به كاربري محيط اطراف معبر توصيه ميگردد كه در اكثر معابر شهري و در كليه آزادراهها، بزرگراهها، راههاي محلي و همچنينراههاي واقع در مناطق روستايي، منبع نور مورد استفاده داراي(R a≥ 20)باشد. فقط براي خيابانهاي واقع در مراكز شهري كه دارايمراكز خريد شلوغ ميباشند، پاركها، گردشگاهها و مكانهاي عمومي ديگري كه مركز فعاليتهاي اجتماعي بوده و افراد پياده در شباستفاده زيادي از آنها ميكنند، منبع نور داراي(R a≥ 60)مناسبتر بوده و هنگامي كه در معبري جرائم خياباني زيادي اتفاقميافتد و پليس براي تعقيب مجرمين از دوربين مدار بسته استفاده ميكند، بكارگيري منبع نوري باهمچنين در انتخاب منابع نوري بايد دقت گردد كه علاوه بر ضريب برگردان رنگ نور لامپهانيز بر اساس دماي رنگ نور(R a≥ 80)ارجحتر است.) a R)، ضريب وضوح رنگ(TCP)و دماي رنگ در پيوست 1 آمده است.مربوطه و منطبق با يكي از گروههاي جدول(1-1) باشد.نور آنهاتعاريف ضريب برگردان، ضريب وضوحجدول (1-1): گروههاي وضوح رنگ نور لامپدماي رنگ نور (TCP) بر حسب كلوين (K)گروه وضوح رنگ نور لامپگرمخنثيسرد< 33003300 تا 5300> 5300
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها12- 2-3- 1پايهها و چراغها1-2-3-1- جانمايي پايههاي روشناييجانمايي پايههاي روشنايي در مسيرهاي مستقيم معبر و يا در تقاطعها، محلهاي عبور عابرين پياده از عرض معبر، پيچها،شيبها و شيب پلها (سراشيبيها و سربالاييها) ممكن است با توجه به نياز آنها به تأمين روشنايي ويژهاي، صورت پذيرد. بهعلاوهوجود محدوديتهايي در انتخاب محل نصب پايههاي روشنايي ميتواند جانمايي انجام شده را دچار تغيير نمايد. اين محدوديتهاممكن است ناشي از موانع موجود در روي زمين يا به دليل عدم امكان دسترسي براي تعمير و نگهداري سيستم روشنايي و يا جهتجلوگيري از ايجاد مزاحمت براي ساير مشاغل موجود در محل باشد. در اين جانمايي، محل نصب پايههاي روشنايي در مجاورت پلهابايد طوري باشد كه مانعي در جلوي نور چراغها وجود نداشته باشد و براي كاربران بالاي پل نيز مشكل خيرگي ايجاد نگردد.همچنين پايههاي روشنايي بايد طوري نصب شوند كه در صورت امكان رؤيت ساختمانها يا آثار تاريخي و معماري شهر مخدوشنشود.از طرف ديگر اگر از نظر طراحي روشنايي لازم باشد كه پايهاي در مسير ديد منظرهاي زيبا قرار گيرد، ميتوان آن را در مقابلتعدادي از درختان قرار داد تا اثر پايه بر روي زيبايي منظره كمتر شود. در مورد درختان، از آنجا كه تأثير زيادي در زيبايي معابر دارند،لازم است كه ملاحظات خاصي در مورد آنها اعمال شود. بدين منظور ميبايست دقت گردد كه اولاً محل نصب پايههاي روشناييطوري انتخاب گردند تا از بريدن شاخههاي درختان اجتناب شده و ثانياً اگر طراحي سيستم روشنايي براي بلوارها و يا خيابانهايي كهطرفين آن درختكاري شده باشد، مدنظر باشد، آرايش نصب در وسط مناسبتر بوده و در اين شرايط بايد ارتفاع نصب چراغهايروشنايي از اندازة معمول كوتاهتر در نظر گرفته شود تا نور چراغها توسط شاخ و برگ درختان مسدود نگردد. براي معابري هم كهقرار است در آينده احداث شوند، طراحي سيستم روشنايي بايد قبل از طراحي فضاي سبز صورت پذيرد تا بتوان با مشخص بودنمحل نصب پايهها، درختاني با آهنگ رشد و محل كاشت مناسب انتخاب نمود به نحوي كه با گذشت زمان، رشد شاخ و برگ آنهااختلالي براي سيستم روشنايي ايجاد نكند.1-1-2-3-1- جلوگيري از برخورد با پايههاي روشناييبسياري از تصادفات در اثر خروج وسايل نقليه از مسير حركت خود صورت ميپذيرد. در چنين مواقعي اگر وسيله نقليه با پايههايروشنايي برخورد كند، احتمال صدمات وارده به سرنشينان آن افزايش مييابد. تعداد و شدت اين تصادفات را ميتوان با افزايش فاصلهپايهها از لبه قسمت ماشينرو معبر كاهش داد. بدين منظور در جدول(2-1)كمترين فاصله مجاز نصب پايههاي روشنايي از لبه معبربا در نظر گرفتن سرعت مجاز وسايل نقليه آمده است. البته بايد توجه داشت كه عقبروي پايهها بايد به اندازهاي باشد كه مانعي برايعبور افراد نابينا و يا معلول در پيادهروها ايجاد نكند. در چنين مواقعي، در صورت امكان مناسبتر است كه چراغها روي بازوهايي كهبه ديوار متصل ميشوند، نصب گردند.در معابر شرياني درجه1 اعم از درونشهري و برونشهري كه سرعت مجاز حركت در آنها بالا ميباشد و يا در معابري كه بدليلوجود محدوديتهاي فيزيكي، امكان رعايت حداقل فاصله نصب پايه از لبه معبر (انتهاي محدوده عبور وسايط نقليه در حالت عادي و
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها14نوع ثابت به دليل كاهش شدت جراحات برتري دارد. در چنين مواقعي، نوع مناسب پايه بايد طوري انتخاب گردد تا علاوه بر توجه بهحفاظت آن، شرايط ايمني نيز ملحوظ شده باشد.2-2-3-1- ارتفاع نصبهنگام انتخاب ارتفاع نصب علاوه بر ملاحظات فني، بايد محدوديت اقتصادي و نماي ظاهري سيستم روشنايي در روز را نيز درنظر گرفت. به دليل حفظ زيبايي نماي ظاهري، ارتفاع پايههاي روشنايي و چراغها نبايد بلندتر از ساختمانهاي مجاور آنها باشد.از آنجا كه ارتفاع متداول براي يك ساختمان دو طبقه تقريبا 6 متر است؛ بنابراين ارتفاع مناسب نصب پايههاي روشنايي در معابرمجاور مناطق مسكوني و راههاي محلي، 5 و يا 6 متر ميباشد.اينمتر بوده و در مسيرهاي دو بانده با سرعت بالا و يا معابر شرياني درجه يكارتفاع نصب مناسب براي معابر شرياني درجه دو 10،8 و يا1212و يا 15 متر ميباشد. اما در شرايط خاص اگر زيباييطرح يا ساير فاكتورهاي محيطي ايجاب كند، استفاده از ارتفاعهاي نصب ديگر مجاز ميباشد. فقط بايد دقت گردد كه در صورتكاهش ارتفاع نصب پايه، پارامترهاي ديگر طراحي مثل تعداد چراغها مجدداً تنظيم شود.همچنين بدليل اينكه در مكانهايي در اطراف پايه كه رنگ زمينهي ثابت و تيرهاي ندارند، پايههاي روشنايي و چراغها در زمينهديد ناظر در روز كه آسمان است، ديده ميشوند؛ ميتوان با زياد كردن ارتفاع و افزايش فاصله نصب، اين مشكل را كم كرد به طوريكه با كاهش تعداد پايهها، نماي ظاهري مناسبتري از آنها در روز ايجاد گردد.3-2-3-1- مونتاژ واحدهاي روشنايييك واحد روشنايي حتي اگر شامل بخشهاي جداگانهاي متشكل از پايههاي روشنايي، بازو و چراغ باشد، باز هم به عنوان يكمجموعه منفرد تلقي ميشود. يك چراغ كه با يك پايه خاص از نظر زيبايي تناسب دارد، ممكن است با پايههاي روشنايي ديگرهماهنگي نداشته باشد. از آنجا كه اغلب چراغها و پايههاي روشنايي توسط كارخانجات مختلف ساخته ميشوند، به هنگام انتخابآنها بايد ملاحظات خاصي را از نقطه نظر زيبايي مجموعه لحاظ نمود. در روشنايي با پايههاي بلند بايد دقت داشت كه نماي ظاهريمجموعه دكل، سازه استقرار و چراغ هماهنگي لازم را داشته باشند.منظور از سازه استقرار، تجهيزاتي ميباشد كه چراغها در آن قرار گرفته و به دكل متصل ميشوند.1-3-2-3-1- اندازه و نوع چراغهاابعاد و شكل چراغها بايد متناسب با زمينه ديد آنها انتخاب شود. ممكن است در فضاي باز، چراغهاي گود و دراز جالب به نظرنرسند اما همين چراغها در زمينه و مجاورت ساختمانهاي بلند منظره مناسبي داشته باشند.2-3-2-3-1- فرم و شكل بازووقتي ارتفاع نصب كم باشد، معمولا پايههاي بدون بازو زيباتر به نظر ميرسند. اما در حالت كلي هنگامي كه از بازو استفادهميشود كمانهاي بزرگ، زيباتر از خطوط مستقيم به چشم ميخورند، چون تطابق بهتري با خطوط بامهاي ساختمانهاي اطرافايجاد ميكنند. بازوهاي بلندي كه بدليل نصب پايه در انتهاي پيادهرو از آنها استفاده ميشود، ظاهر مناسبي ندارند و بايد تا آنجا كه
15فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابرممكن است از بهكارگيري آنها خودداري كرد. البته در بعضي مواقع به دليل مسائل ايمني و يا وجود اشياء در اطراف پايه كه منجر بهكاهش نماي بد پايه ميشود، ميتوان از اين بازوها بهره برد.طول بازو بايد در حد ممكن كوتاه باشد و توصيه ميشود كه به منظور محدود كردن ارتعاش و لرزش پايه، از 25 درصد ارتفاعنصب تجاوز نكند.3-3-2-3-1- جنس پايه و بازوجنس پايه و بازو روي شكل ظاهري آن اثر ميگذارد. براي داشتن ظاهر زيباتر ترجيحا پايه و بازوي آن بايد تا حد امكان باريكباشند، به همين دليل استفاده از پايههاي فلزي به پايههاي بتوني ارجحيت دارد.-4-3-2-3-1رنگ تجهيزات روشناييرنگ و پوشش نهايي تجهيزات روشنايي معابر بايد با رنگ محيط متناسب باشد. بايد توجه داشت كه استفاده از رنگ روغن شديداًصيقلي ممكن است موجب ايجاد خيرگي گردد.-4-2-3-1آرايش سيستم روشناييدر طراحي سيستم روشنايي معابر بايد توجه داشت كه مجموعه پايه، بازو و چراغ علاوه بر همگون بودن با يكديگر با محيطاطراف آن نيز سازگار باشد. ممكن است قرار گرفتن تعدادي از آنها در كنار هم كه تشكيل يك مجموعه واحد و هماهنگ را دادهباشند منجر به يك تركيب ناهمگون بهخصوص در خيابانهاي طولاني و داراي پيچ و خم يا فراز و نشيب ملايم شود. براي مثالاستفاده از بازوهاي كماني براي پايههاي سيستم روشنايي در يك خيابان طولاني و صاف ميتواند تصوير زيبايي ايجاد كند ولي دريك خيابان با فراز و نشيب ملايم ممكن است منجر به ايجاد تصويري ناهمگون از سيستم روشنايي شود.در تقاطعهاي پيچيده براي اجتناب از در هم پيچيده شدن بازوهاي منحني شكل با پيشآمدگيهاي زياد كه در امتدادها وجهتهاي مختلف قرار ميگيرند، بايد از بازوهاي صاف و بدون انحنا با ارتفاع يكسان استفاده كرد. در چنين مواقعي استفاده از تعدادپايههاي كمتر و بلندتر كه در آنها چندين چراغ با بازوهاي كوتاه بر روي هر دكل قرار داده ميشود، استفاده از پايههاي بدون بازو ويا استفاده از سيستم روشنايي با پايه بلند، همگي راهحلهايي براي كاهش اين مشكل ميباشند.علاوه بر ايجاد همگوني در پايهها، براي سيستمهاي روشنايي معابر ميبايست يكي از آرايشهاي زير در نظر گرفته شود:الف- نصب در وسط: اين نوع آرايش نصب معمولا براي معابر ماشينروي دو بانده و يا آزادراهها و بزرگراهها مناسب ميباشد. اينآرايش در تقاطعهاي T شكل راهنمايي واضحي از شكل مسير ارائه ميدهد.ب- نصب روبرو: اين نوع آرايش نصب در معابر عريض و يا در معابر ماشينرو دو بانده كه در آنها آرايش نصب در وسط به دلايلمختلف مناسب نباشد كاربرد دارد؛ اين دلايل عبارت از كم عرض بودن رفوژ، وجود محدوديتهاي ناشي از شرايط زمين يامحدوديتهاي دسترسي به منظور تعمير و نگهداري ميباشد.ج- نصب زيگزاگ: اين نوع آرايش نصب به طور عمده در معابر مجاور نواحي مسكوني و راههاي محلي كاربرد دارد.
يارمشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها16د- نصب در يك طرف: اين نوع آرايش نصب در معابر باريك، معابر عريض با باندهاي حركتي مجزا، راههاي اتصالي مارپيچوجادههاي لغزنده كاربرد دارد.ه- تركيب نصب در وسط و نصب روبرو: اين نوع آرايش نصب براي معابري كه قسمت ماشينرو بسيار وسيع داشته باشند و يا براياستفاده در نقاط اتصال يا انفكاك دو معبر كاربرد دارد. همچنين هنگامي كه آرايش نصب در وسط يا روبرو بهتنهايي كفايت نكند،ميتوان از اين نوع آرايش نصب استفاده كرد.و- روشنايي محوري معبر: اين نوع آرايش نصب براي معابري كه قسمت ماشينرو عريض داشته و يا پر درخت باشند، كاربرد دارد. درمعابر عريض، اين آرايش جايگزيني براي آرايش نصب در وسط يا نصب روبرو ميباشد به شرطي كه از نظر رويت در روز مشكلينداشته باشد. در اين نوع آرايش نصب، منحني پخش نور چراغها بايد داراي مولفه عرضي قوي باشد. در اين حالت، چراغها با استفادهاز سيم مهمتصل شده به دو پايه واقع در طرفين معبر، بر روي محور مركزي معبر قرار ميگيرند.ز- روشنايي با پايه بلند: اين طريقه نصب تنها در مواقعي استفاده ميشود كه عواملي مانند شكل راه، محدوديتهاي موجود در نصبپايهها و عوامل محدودكننده محيط اطراف راه، استفاده از ساير روشهاي نصب معمول را امكانپذير نسازد. مثالهايي از كاربرد ايننوع آرايش نصب عبارتند از "تقاطعهاي غير همسطح پيچيده" و "محلهاي دريافت عوارض در راهها".5-2-3-1- چيدمان چراغهاي روشنايي در معابرپس از انجام طرح روشنايي در هر معبر، چيدمان چراغها بايد ابتدا براي تقاطعهاي همسطح، پيچها و ساير عوارض معبر انجامشود. چيدمان چراغها در قسمتهاي پيوسته معبر بعد از چيدمان در عوارض معبر انجام ميشود. در اين خصوص بايد توجه گردد كهنصب پايههاي روشنايي معابر بايد علاوه بر اقتصادي بودن، نيازهاي محيطي را تامين كرده و زيبايي ظاهري معبر را نيز حفظ كند.چيدمان چراغها در مناطق روستايي، بدليل اينكه عموماً محدوديتهاي فيزيكي كمتري نسبت به محيطهاي شهري دارند،راحتتر صورت ميپذيرد. اما با وجود اين، اصول يكساني براي طراحي سيستمهاي روشنايي در هر دو آنها اعمال ميشود. نكتهمهمي كه در هر طرح روشنايي بايد در نظر گرفته شود، چيدمان مناسب آن با توجه به مسير راه ميباشد به طوري كه ميبايستاطمينان حاصل گردد تا آرايش پايههاي روشنايي در مسير راه موجب دريافت اطلاعات اشتباه از كليات مسير توسط راننده نشده ودرك درستي را از شكل مسير براي راننده ايجاد كند. زيرا كه آگاهي دادن به رانندگان از امتداد مسير راه به كمك سيستم روشناييمعابر، بهخصوص در معابر مارپيچ و تقاطعهاي پيچيده و هواي مهآلود (بخش(6-18-1-5-2-3-1آرايش نصب مناسب براي معابر يكطرفهبسيار مهم ميباشد.در اين نوع معابر عموماً ميتوان از آرايش نصبهاي زير براي پايههاي روشنايي استفاده نمود:الف- نصب زيگزاگ ب- نصب روبرو ج- نصب در يكطرفالبته در معابر عريض يكطرفه، بسته به ارتفاع نصب و نوع چراغ و لامپ منتخب، دو يا هر سه آرايش فوق الزامات كلاسروشنايي مربوطه را تامين ميكنند ولي انتخاب نهايي براي آرايش روشنايي مناسب بر اساس ملاحظات اقتصادي و با در نظر گرفتنجنبههاي محيطي و ظاهري صورت مي پذيرد.
يهامشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها185-5-2-3-1- روشنايي محل عبور پيادهها از عرض معبرروشنايي محل عبور پيادهها از عرض معبر نياز به اعمال ملاحظات خاصي دارد بدين منظور در برخي معابر كه درخشندگي سطحمعبر به اندازه كافي زياد باشد، ميتوان چراغهاي روشنايي معمول معبر را طوري قرار داد تا براي ديد راننده نسبت به عابرين پيادهگذرنده از عرض معبر كنتراست منفي ايجاد گردد به نحوي كه عابرين به صورت اجسام تاريك در يك زمينه روشن نمايان شوند. دربرخي ديگر از معابر نيز ميتوان با نصب پايههاي روشنايي اضافي در ادامه محلهاي عبور عابرين پياده از عرض معبر باعث نشاندادن آنها در اين محلها و جلب توجه رانندگان وسايل نقليه موتوري به وجود چنين تقاطعهايي شد. در چنين حالتي، نوع چراغهاياضافي، محل نصب و جهت آنها نسبت به محل عبور عابر پياده از عرض معبر بايد طوري انتخاب شود كه به ايجاد كنتراست مثبتكمك كند. در ضمن سيستم روشنايي نصب شده نبايد موجب ايجاد خيرگي اضافي براي رانندهها شود. بدين منظور يكي از روشمورد استفاده، نصب چراغها در فاصله كمي قبل از محل عبور عابرين پياده در جهت نزديك شدن وسايل نقليه موتوري بوده بهطوري كه باعث تاباندن مستقيم نور به عابران پيادهاي كه در مقابل رانندگان مذكور قرار دارند، ميشود. در اين روش، براي يك معبردو طرفه، چراغها بايد قبل از محل عبور عابر پياده در هر دو سمت معبر نصب شوند. چراغهايي هم كه پخش نور نامتقارن دارند، بهدليل ايجاد خيرگي كمتر براي اين كار مناسبتر ميباشند.همچنين جهت تامين كافي روشنايي در پيادهروهاي اطراف محل عبور پيادهها از عرض معبر، ميتوان روشنايي اضافي نصب كردبه طوري كه باعث گردد تا در دو انتهاي محل عبور عابرين پياده از عرض معبر كه عابرين پياده منتظر ورود به قسمت ماشينرو معبرميباشند، شدت روشنايي به اندازهي كافي تامين گردد. زيرا تامين روشنايي براي محدوده باريكي در مجاورت محل عبور پيادهها ازعرض معبر، تاثير زيادي در بالابردن ميزان توجه و دقت رانندگان به اين نواحي دارد.- 3-3- 1كنترل جهت نامناسب تابش نوركنترل جهت تابش نور چراغها در سيستمهاي روشنايي معابر از آلودگي نوري كه شامل نورهاي مزاحم و برافروختگي آسماناست، جلوگيري مينمايد. كم كردن برافروختگي آسمان در تمامي سيستمهاي روشنايي معابر ميتواند با حداقل كردن پرتوهاي نورتابيده به بالاي سطح افق صورت پذيرد. نور مزاحم نيز كه وارد محيط اطراف معبر از جمله املاك خصوصي و يا مناطق زيستمحيطي ميگردد، ميبايست حداقل گردد. اين كار با انتخاب چراغهايي با منحني پخش نور مناسب (كلاسهايو (G6 G5 ،G4صورت ميپذيرد (فصل چهارم).- -4-3 1 ساعتهاي بهرهبرداري از سيستم روشنايي معابرسيستم روشنايي معابر بايد در زمانهاي كاهش نور معبر و بدون توجه به جريان ترافيك كه معمولاً از سي دقيقه بعد از غروبآفتاب تا سي دقيقه قبل از طلوع آن ميباشد، مورد بهرهبرداري قرار گيرد. بدين منظور معمولاً كنترل ساعات روشن و خاموش شدنسيستم روشنايي معابر نه بر اساس تنظيم ساعت بلكه بر اساس مقدار شدت روشنايي موجود معبر صورت ميپذيرد.در اين معابر وجود روشنايي در تمام ساعات تاريكي براي كاهش جرائم، حفظ نظم و آرامش و همچنين امنيت عمومي و راحتيافراد جامعه مهم و ضروري بوده و در هيچ زماني مجاز به خاموش كردن آن نميباشيم. فقط در برخي از معابر كه در استاندارد
19فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابرمشخص گرديده، ميتوان به دليل تغيير كلاس روشنايي معبر در طول شب، آن هم به علت تغيير پارامترهاي تعيين كننده كلاسمعبر (همچون ميزان ترافيك)، نور آن را با استفاده از سيستم تضعيف نور و يا كليدزني به مقدار مصرح در كلاس روشنايي جديد تغييرداد (بند(3-3-3)).- 5-3- 1توصيههايي جهت انتخاب لامپ براي روشنايي معابربا توجه به مطالب فوق و موارد مهم در انتخاب لامپ كه در پيوست 1 آمده است، توصيههاي زير براي انتخاب لامپ روشناييمعابر صورت ميپذيرد.الف- بكارگيري لامپ بخار جيوه با توجه به ممنوع شدن استفاده و تجارت آن و مشخصاتي كه دارد، در معابر جديد ممنوع بوده ودر معابر موجود نيز بايد به مرور جايگزين شود.ب- لامپ بخار سديم پرفشار بهترين گزينه براي استفاده در روشنايي معابر بوده و در اكثر آنها توصيه ميگردد. فقط در معابريكه ضريب برگردان رنگ بالايي مورد نياز بوده و اين لامپ نيز نتواند آن را پوشش دهد، ميتوان از لامپهاي متالهاليد و يافلورسنت استفاده كرد.ج- لامپ متال هاليد فقط در معابري كه ضريب برگردان رنگ بالاتر از 40 براي آنها توصيه شده باشد و لامپ بخار سديمپرفشار نيز نتواند آن را تا حوالي مقدار مورد نظر تامين نمايد، مي تواند استفاده گردد. در اين صورت اين لامپ در معابر اصلي كه نيازبه توانهاي بالا براي توليد نور دارند، ميتواند بكار گرفته شود.د- لامپ فلورسنت آن هم از انواع با ضريب بهره نوري بالا ميتواند در معابر محلي كه نياز به توانهاي پايين (حدود 40 وات ويا كمتر) دارند، استفاده گردد.هو- لامپ بخار سديم كم فشار ميتواند در معابر برون شهري و بخصوص در محدوده رصدخانهها، تقاطعهاي واقع در معابراصلي و همچنين آزادراهها و يا بزرگراههاي عبوري از حومه شهرها مورد استفاده قرار گيرد.
21فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابرپ-3-1- فاكتورهاي مهم در انتخاب لامپميشود.قبل از مطالعه اجمالي عملكرد لامپهاي فوقالذكر، به معرفي و تشريح برخي از فاكتورهاي مهم مرتبط با منابع نوري پرداختهپ-1-3-1- طول عمربراي تعريف طول عمر لامپ يك عبارت واحد وجود ندارد. اما اساساً مبناي تعريف طول عمر، كاهش شار نور خروجي از منبع نورو يا خاموش شدن(از كار افتادن) آن است.براي طول عمر لامپ تعاريف متفاوتي ارائه شده است. مثلاً "زماني كه 50% از كل لامپهاي نمونه از كار بيافتند" و يا "زمانيكه 5% لامپهاي نمونه از كار بيافتند". از نظر كاهش شار نوري نيز براي طول عمر لامپ تعاريف مشابهي انجام شده است."مدت زماني كه شار نوري لامپ به 80% مقدار نامي افت كند".ً مثلااستاندارد ،IESNA زمان خاموش شدن 50% لامپها را طول عمر مينامد و منظور از متوسط طول عمر لامپ كه توسطسازندگان ارائه ميشود نيز همان مدت زمان سوختن 50% لامپهاست.براي لامپهاي فلورسنت و ، LED طول عمر لامپ بر مبناي كاهش شار نوري اوليه آنها تعريف ميشود. بر اين اساس طولعمر يك لامپ فلورسنت مدت زماني است كه شار نوري لامپ به 80% ميزان شار اوليه افت ميكند. در لامپ هاي LED طول عمربراساس افت شار به ميزاننمونه از كار بيفتد.70% يا50% تعريف ميشود. طول عمر يك لامپ رشتهاي مدت زماني است كه 50% كل لامپهايبراي لامپهاي گازي پرفشار انتهاي عمر آنها وقتي است كه:رنگ نور لامپ به شدت تغيير كند؛نور لامپ كاهش يابد؛لامپ ديگر روشن نشود؛لامپ به صورت متناوب روشن و خاموش شود.----پ-2-3-1- بهرة نوري لامپبهره نوري لامپ كميتي است كه بازدهي لامپ را نشان ميدهد و در واقع ضريب تبديل انرژي الكتريكي به انرژي نوراني است(شكل (پ-1-1)). واحد ضريب بهرة نوري، لومن بر وات است يعني به ازاء يك وات مصرف انرژي برق چه ميزان شار نوري برحسب لومن از لامپ خارج ميگردد.هر چه نسبت لومن بر وات بزرگتر باشد، نوري كه يك لامپ از انرژي مصرفي خود توليد ميكند، بيشتر خواهد بود. يك لامپ بافيلامان تنگستن معمولي فقط داراي بهره نوري 12 لومن بر وات است، در حالي كه بهره نوري لامپهاي تخليهاي چندين برابربيشتر است. لامپهاي تخليهاي كه با بالاستهاي الكترونيكي كار ميكنند بازده بيشتري دارند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها22شكل (پ-1-1): مفهوم بهره نوري لامپپ-3-3-1- كيفيت رنگبراي ارزيابي منابع نوري علاوه بر ميزان شار خروجي منبع، كيفيت رنگ نور آن نيز مهم است. از اين رو براي بررسي كيفيترنگ نور منبع دو پارامتر زير معرفي ميشوند:درجه حرارت رنگ نورضريب برگردان رنگ(R a ) يا (CRI)--پ-1-3-3-1- درجه حرارت رنگ نوراساس تعريف درجه حرارت رنگ نور، نور منتشره از يك جسم سياه بر اثر افزايش درجه حرارت ميباشد. يك جسم سياه بر اثردريافت حرارت، از خود نور منتشر ميكند. هرچه ميزان حرارت بيشتر باشد، طول موجهاي كوتاهتر (به سمت رنگ آبي) در طيفخروجي بيشتر خواهد بود. بر اين اساس رنگ نور منبع با درجه حرارت نور در ارتباط است.چشم انسان نورهاي منتشره از جسم سياه در دماهاي بين3000 تا 6500 كلوين را به رنگ سفيد ميبيند، اما ميتواند تفاوت بينآنها را درك نمايد. جدول (پ-1-1) نام تجاري رنگ نور (گروه وضوح رنگ نور) و همچنين اثر آن بر چشم را نشان ميدهد.جدول (پ-1-1) : نام تجاري رنگ نور و اثر آن بر چشمنام تجاريسفيد گرمسفيد خنثيسفيد سرد (نور روز)درجه حرارتاثر بر روي انسانباعث ايجاد فضايي راحت و آرامبخش ميشود.مناسب فضاهاي علميباعث سر حالي و نشاط ميشود.
23فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابرپ-2-3-3-1- ضريب برگردان رنگرنگي كه از اجسام به چشم بيننده ميرسد، يا از رنگي بودن نور منبع و يا از انعكاس طيف هاي خاصي از نور منبع توسط جسمناشي ميشود. بنابراين براي اينكه يك جسم به رنگ واقعي خود ديده شود بايد منبع نوري كه به آن مي تابد، كليه طول موجهايرنگي را داشته باشد. اگر منبع نوري فاقد تمام طيف نور مرئي باشد، رنگي كه از اجسام به چشم مي رسد، رنگ واقعي آنها نخواهدبود. از اين رو كميتي به نام ضريب برگردان رنگ تعريف ميشود كه مقدار آن در جدول (پ-2-1) ارائه شده است.جدول (پ-2-1) : مقدار ضريب برگردان رنگمقداردرجه1A1B2A2B34>9080-9070-8060-7040-6020-40ضريب برگردان رنگ اصطلاح متداولي براي بيان تأثير نور منبع بر روي وضوح رنگ اشياء است كه به شكل آگاهانه يا ناآگاهانهبا وضوح رنگ آنها زير نور منابع ديگر مقايسه ميشود. روشهاي اندازهگيري و مشخص نمودن ويژگي برگردان رنگ منابع نور،وابسته به وضوح رنگهاي استاندارد است. ويژگي برگردان رنگ يك منبع نور نميتواند با بررسي چشمي منبع يا با شناسايي رنگ آنارزيابي شود. به اين منظور شناسايي كامل توزيع توان طيفي(SPD)آن لازم است. زيرا ممكن است اشياء در زير نور لامپهايي باظاهري كاملاً مشابه، به رنگهاي كاملاً متفاوتي ديده شوند. بهعنوان مثال، زير نور يك لامپ بخار سديم كم فشار و يك لامپفلورسنت زرد كه رنگ نور يكساني دارند، رنگهاي قرمز، زرد، سبز، آبي و يا ارغواني به رنگهاي متفاوتي ديده ميشوند. زيرا تحتنور لامپ بخار سديم، اشياء، رنگي را كه زير نور روز داشتند از دست ميدهند، در حاليكه زير نور لامپ فلورسنت زرد بيشتر رنگهاقابل شناسايي بوده اما اين رنگها هنوز با رنگ در زير نور روز تفاوت قابل ملاحظهاي دارند.پ-4-3-1- تأثير بر محيط زيستاز مسائل مهمي كه در خصوص منابع نوري مطرح ميشود، تأثير اين منابع بر محيط زيست است. زيرا در اكثر موارد، مواد اوليهبه كار گرفته شده در آنها كاملاً بازيافت نشده و بعد از پايان عمر منبع در طبيعت رها ميشوند.در اكثر منابع نوري جهت افزايش بازدهي و همچنين كيفيت رنگ، از جيوه استفاده ميشود. جيوه براي انسان مادهاي سمي وبراي محيط زيست و لاية ازن مادهاي مخرب است. به همين دليل سازندگان سعي ميكنند تا آنجايي كه ممكن است از اين مادهاستفاده نكرده و يا مقدار آن را كم كنند.از طرف ديگر چون حشرات به سمت نور مصنوعي جذب ميشوند، منابع روشنايي بر رفتار حيوانات نيز تأثير ميگذارد. نور با طيفغالب زرد/نارنجي براي حشرات جاذب نيست. آنها بيشتر نسبت به نوري كه تركيبي از نور لامپهاي فلورسنت، لامپهاي بخارجيوه پر فشار و لامپهاي متال هاليد باشد، از خود حساسيت نشان ميدهند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها24پ-5-3-1- تأثير درجه حرارت محيط بر عملكردبه دليل آنكه در لامپهاي كم فشار به خاطر وابستگي ميزان فشار درون لامپ به درجه حرارت محيط، ميزان فشار گاز و به تبعآن شار نوري خروجي با تغييرات درجه حرارت، تغيير ميكند، فشار گاز درون لامپ را براي يك درجه حرارت خاص(25(مثلاً o Cبراي رسيدن به حداكثر شار خروجي در توان نامي تنظيم ميكنند.پ-6-3-1- توانايي تضعيف نوريكي از قابليتهاي مهم منابع نوري كه به كاهش مصرف انرژي الكتريكي كمك مي كند، داشتن قابليت تضعيف نور در لامپهااست. لامپهاي گازي تخليهاي تا حدود50%اين قابليت را دارا هستند اما بازدهي و كيفيت رنگ آنها، به شدت از تضعيف نور تاثيرميپذيرد. به همين دليل در اين لامپها استفاده از اين قابليت زياد مناسب نيست. اما لامپهاي فلورسنت با اين مشكل مواجهنيستند.پ-4-1- آشنايي با لامپهاي خيابانيدر اين بخش در مورد لامپهاي مرسوم در روشنايي معابر به اختصار توضيحاتي ارائه ميشود.پ-1-4-1- لامپهاي بخار سديملامپهاي بخار سديم معمولاً به دو دسته تقسيم ميشوند: لامپ بخار سديم پر فشار و لامپ بخار سديم كم فشار.پ-1-1-4-1- لامپ بخار سديم پرفشاراساس عملكرد اين لامپ و ساير لامپهاي گازي، تخليه الكتريكي ميباشد. در اين لامپها اتم گاز تحريك شده و نتيجتاًالكتروني از يك مدار پايين به مدار بالاتر كه ناپايدارتر است، حركت ميكند. الكترون جهت پيدا كردن يك موقعيت پايدارتر مجدداً بهحالت اوليه يا يك مدار پايينتر برميگردد. اين عمل با آزاد شدن انرژي به صورت انرژي نوراني و گرمايي همراه است.لامپهاي گازي بخار سديم پرفشار به دليل اينكه فشار درون محفظه آنها بيش ازمعروف هستند. البته هنگام روشن شدن، فشار گاز داخل آنها تا0/1 بار (10000 پاسكال)MPa(گاز بياثر) پر شده است. جهت تخليه اوليه ولتاژي حدود 5 kV نياز است و جريان تخليه بيناست به پرفشار10 افزايش مييابد. درون محفظه از بخار گاز سديم و گزنون1 تا10 آمپر ميباشد. دماي محفظهتخليه تا چندين هزار درجة سلسيوس بالا ميرود. بهرة نوري اين لامپها در حالت معمول تا 130 و در شرايط خاص تا 150 لومن بروات ثبت شده است. طول عمر اين لامپها نسبتاً بالا بوده به طوريكه لامپهاي با طول عمر متوسط32000نيز ارائه شده است. باتوجه به درجه حرارت داخلي بالاي اين لامپها، درجه حرارت محيط بر عملكرد آنها بيتأثير است. ضريب برگردان رنگ اينلامپها پايين و داراي طيف زرد و كمي طيف آبي بوده و در نتيجه رنگ قرمز زير اين لامپها به خوبي قابل رؤيت نميباشد. كاربرداصلي اين لامپها جهت روشنايي خيابانها بوده و براي اين كار بسيار مناسب ميباشند. لامپ هاي سديم پرفشار با توان بين1000 وات در بازار موجود ميباشند. طبق استاندارد ميبايست از اين لامپ با توان بالاتر از 50 وات استفاده گردد (جدول35 تا.(2-14
نايكي25فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابراما از معايب اين لامپها علاوه بر پايين بودن ضريب برگردان رنگ، ميتوان به بالا بودن زمان روشن و خاموش شدن مجددآنها اشاره كرد. زيرا در موقع روشن شدن، حدوداً 4 دقيقه زمان لازم ميباشد تا شار نوري لامپ به حالت نرمال برسد. در ضمننميتوان اين لامپ را بلافاصله بعد از خاموش كردن روشن كرد و بايد تا كاهش فشار بخار سديم و سرد شدن لامپ منتظر ماند. بعداز خاموش شدن نيز زماني بين10 تاپ-2-1-4-1- لامپ بخار سديم كم فشار15 دقيقه لازم است (زمان خنك شدن) تا لامپ دوباره روشن شود.لامپ بخار سديم كمفشار متشكل از يك لوله داخلي با دو الكترود اصلي بوده كه درون آن با گاز بخار سديم پر شده و داخل آنقوس الكتريكي ايجاد ميشود. به همين دليل و با توجه به وقوع قوس، درجه حرارت اين لوله بالا بوده (در حدود 270 درجه) و نتيجتاًبراي جلوگيري از اتلاف حرارتي، از يك حباب خارجي استفاده ميشود. درون اين حباب خلاء ميباشد و سطح داخلي آن نيز باماده منعكسكننده اشعه حرارتي مادون قرمز مانند اكسيد اينيديوم پوشانيده ميشود. در اين لامپها به دليل طول بلند قوسالكتريكي، طول لوله داخلي نيز بلند بوده و نتيجتاً به منظور اشغال فضاي كوچكتر، آن را به شكل U ميسازند. با اين عمل، هم حجملامپ كم ميشود و هم از تلفات انرژي حرارتي جلوگيري ميشود. اين لامپ فقط در وضعيت افقي روشن ميشود.در لامپهاي سديم كمفشار حدود 99/5 درصد از تشعشعات مرئي در ناحيه زرد رنگ با طول موج589 تا589/6 نانومتر ميباشد.در شروع كار (زمان استارت)، نور قرمزي توليد ميگردد كه ناشي از تخليه در گاز نئون بوده ولي كم كم به نور زرد ناشي از بخارسديم تبديل ميشود. اين لامپها ضريب بهره نوري بالايي داشته بطوري كه تا 200 لومن بر وات نيز رسيده است.عليرغم ضريب بهره نوري بالاي اين لامپها، ضريب برگردان رنگ آنها خيلي پايين است(كمتر از.(20----به همين علت بهحالت تك رنگ (رنگ زرد) نيز شناخته ميشوند. درجه حرارت محيط مانند ساير لامپهاي گازي كمفشار، بر عملكرد اين لامپهاتأثير ميگذارد. اين لامپها پس از خاموش شدن ميتوانند فرمان وصل بگيرند. درحالت عادي زماني تا حدود 20 دقيقه طولميكشد تا لامپ به شار نوري نامي خود برسد.از ديگر نقاط ضعف لامپهاي بخار سديم كم فشار، طول عمر آنها بوده (حدوداً 16000 ساعت) كه در مقايسه با لامپهايبخار سديم پرفشار پايين تر ميباشد. همچنين اين لامپها ابعاد بزرگي دارند.با توجه به دلايل ذكر شده، استفاده از لامپ بخار سديم كم فشار فقط در معابري كه كاربري اصلي آنها جابجايي است،امكانپذير است. زيرا در چنين معابري نيازي به نور با تركيب رنگهاي مختلف نميباشد. اما در ساير معابر، از جمله معابري كه ازمراكز خريد و مراكز فعاليتهاي اجتماعي و اقتصادي شهري و غيره ميگذرند، استفاده از لامپهاي بخار سديم پر فشار كه تركيبمناسبي از رنگ نور را دارا هستند، مناسبتر است.از مزاياي بكارگيري لامپ بخار سديم كمفشار ميتوان به موارد زير اشاره كرد:نوري كه اين لامپها توليد ميكنند، زرد رنگ است. چشم انسان بيشترين حساسيت را بهرنگ دارد.حشرات به نور آبي علاقه دارند و از نور زرد فرار ميكنند، به همين دليل در تابستان حشرات دور اين لامپها جمع نميشوند.اين درخشندگيلامپ در حدود 10 استيلب ميباشد، لذا باعث خيرگي نميشود.در صورتي كه به هر دليل لامپ را خاموش كنيم، ميتوان در سرعت كمتر از يك دقيقه آن را روشن كرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها26- تأثير اين لامپ بر برافروختگي آسمان بسيار كمتر از لامپهاي ديگر بوده و بنابراين بهترين لامپ جهت نصب در معابر اطرافرصدخانهها آنهم بدون فيلتر ميباشد.- ضريب بهره نوري لامپ بالا است و نور آن در تمام عمر لامپ، تقريبا ثابت ميباشد.پ-2-4-1- لامپ بخار جيوه پرفشارلامپهاي بخار جيوه از نسلهاي اوليه لامپهاي گازي بوده و امروزه خيلي كمتر مورد استفاده هستند. به خاطر وجود جيوه دراين لامپها، كاربرد آنها عليرغم قيمت پايين، محدود است. ضريب بهره نوري لامپهاي بخار جيوه تا 70 لومن بر وات ميباشد.اين لامپها كه در روشنايي معابر بكار برده ميشوند، از خانواده لامپهاي پرفشار هستند و ضريب برگردان رنگ در آنها از60نيز بالاتر ميرود. لامپ بخار جيوه را نميتوان بلافاصله بعد از خاموش كردن، روشن نمود. براي روشن كردن دوبارهي آن بايد مانندلامپ بخار سديم پرفشار10 تا15 دقيقه صبر كرد. ضريب توان و ضريب نگهداري اين لامپها پايين است. از اين لامپها بيشتربراي روشنايي خيابانها، ميادين، معادن و كارخانهها استفاده ميشود. در توان الكتريكي برابر، نور لامپ جيوهاي بيش از سه برابر نورلامپ رشتهاي است. پارلمان اروپا به دليل مضرات زيست محيطي جيوه، استفاده و خريد و فروش اين لامپها را از سالاروپا ممنوع نموده است.2015 درطول عمر اين لامپها نيز مانند لامپهاي بخار سديم كم فشار بالغ بر 16000 ساعت ميباشد.پ-3-4-1- لامپ متال هاليددرون محفظهي جرقهي اين لامپهاي پرفشار از گازهاي هالوژنه كه عمدتاً گزنون (و يا نئون) ميباشد، پر شده است. بزرگترينمزيت اين لامپها ضريب نمود رنگ بسيار بالاي آنها ميباشد به طوري كه تا سقفنوري اين لامپها،آنهاست كه از Kحدود9675 تا3000 تا Kنيز براي آن ثبت شده است. ضريب بهرة125 لومن بر وات (باستثناي تلفات بالاست) است. از مزاياي ديگر اين لامپها، درجه حرارت رنگ7000 قابل تغيير است.طول عمر لامپهاي متال هاليد در مقايسه با لامپهاي ديگر پايين (حدودا12000ً ساعت) و قيمت آنها در مقايسه با سايرلامپها بيشتر است. كاربرد اصلي اين لامپها در فروشگاهها و محلهاي خريد ميباشد. با راهاندازي الكترونيكي، در زماني حدود4010 تاثانيه پس از روشن شدن به 90% شار نامي خود ميرسند. زمان خنك شدن (كليدزني مجدد) آنها مانند لامپهاي بخار سديم پرفشار15 دقيقه ميباشد.پ-4-4-1- لامپ فلورسنتضريب بهره نوري لامپهاي فلورسنت از اكثر لامپهاي مورد استفاده در روشنايي معابر كمتر بوده و حداكثر مقدار آن حدود70لومن بر وات ميباشد. بستگي شديد شار نوري اين لامپها به درجه حرارت محيط، يكي از ايرادهاي آنها است. از اين رو جهتاستفاده از لامپهاي فلورسنت در روشنايي معابر بايد از نوع آمالگام استفاده شود تا ميزان شار نوري خروجي در برابر تغييرات درجهحرارت محيط پايدار گردد.
27فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابردو نقطة قوت اين لامپها ضريب نمود رنگ بيش از80 ولامپها نيز مناسب ميباشد.راهانداز لامپهاي فلورسنت تلفات متفاوتي داشته به طوري كه تلفات بالاستهاي القايينيز امكان دستيابي به لامپهايي با توانهاي پايين است. قيمت اينتا 30%نيز رسيده و تلفات بالاستهايالكترونيكي حدود 10% ميباشد. لامپهاي فلورسنت نيز به خاطر دارا بودن بخار گاز جيوه براي محيط زيست مضر هستند.همچنين لامپهاي فلورسنت به خاطر داشتن طول بلند و نور خروجي مطبوع و ملايم، براي روشنايي ناحيه داخلي تونل در روز ونيز روشنايي تمام تونل در طول شب مناسب هستند. استفاده از اين نوع لامپها در امتداد محور تونل در رديفهاي پيوسته، يكنواختيبسيار خوب نور و جلوگيري از فليكر را تضمين ميكند. ولي بايد دقت شود كه در مواقع كاهش دماي داخل تونل به زير صفر، روشنشدن اين لامپها با مشكل مواجه نگردد. كاربرد اصلي اين لامپها در روشنايي داخل ساختمانها است.پ-5-1- انتخاب لامپ مناسب براي استفاده در سيستم روشنايي معابردر اين بخش با در نظر گرفتن مشخصههاي مهم لامپها و مقايسه مزيتهاي نسبي آنها، گزينههاي برتر و موارد كاربرد هر يكتعيين گرديده است. در اين خصوص مهمترين معيار، ضريب بهره نوري لامپ ميباشد.در اشكال زير روند بهبود اين ضريب و محدوده قابل دسترسي آن براي مقايسه بين برخي از منابع نوري متداول ارائه شده است.شكل (پ-2-1): روند بهبود ضريب بهره نوري برخي منابع نوري از سال 1950 تاكنون
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها28شكل (پ-3-1): محدوده ضريب بهره نوري قابل دسترس براي برخي از لامپهاجدول (پ-3-1) نيز ميزان استفاده از لامپهاي مختلف جهت روشنايي معابر در اروپا را تا پايان سال 2008 ميلادي نشانميدهد.جدول (پ-3-1): ميزان استفاده از لامپها در روشنايي معابر اروپا تا سال 2008 ميلادينوع لامپلامپ بخار سديم پرفشارلامپ بخار جيوه پرفشارلامپ فلورسنتلامپ بخار سديم كم فشارلامپ متال هاليدتعداد لامپ بكار رفته در معابر30 ميليون20 ميليون5 ميليون3 ميليون2 ميليوندر حال حاضر لامپهاي بخار سديم پرفشار به علت طول عمر و ضريب بهره نوري بالا و همچنين ضريب برگردان رنگ قابلقبول، بهترين گزينه جهت استفاده در معابر، در سراسر جهان ميباشند. اما در جدول بالا، علت قابل مقايسه بودن تعداد لامپهايگازي بخار جيوه نسبت به لامپهاي بخار سديم پرفشار، قدمت بيشتر آنها ميباشد. زيرا اين لامپها حدوداً 30 سال قبل ازلامپهاي بخار سديم پرفشار به بازار آمده و بخش قابل توجهي از سيستم روشنايي معابر را به خود اختصاص دادهاند. البته به دليلمشكلات زيست محيطي استفاده و تجارت آنها از سال2015در اروپا ممنوع شده است.از طرف ديگر در معابر واقع در مراكز تجاري و پر رفت و آمد شهري، لامپهايي مورد نياز است كه ضريب برگردان رنگ آنهامناسب باشد.(R a ≥ 60)هاليد و در توانهاي پاييناز آنجايي كه لامپهاي متال هاليد و فلورسنت چنين خصوصيتي دارند، در توانهاي بالا لامپهاي متال(زير W40)، از لامپهاي فلورسنت استفاده ميشود.لامپهاي بخار سديم كم فشار نيز عليرغم ضريب بهره نوري بالاتر، به علت پايين بودن ضريب برگردان رنگ آنها، فقطميتوانند در معابري كه نياز به نور زياد جهت تشخيص موانع، خودروها و...بدون نياز به تشخيص رنگ داشته باشند، مورد استفادهقرار گيرند. از موارد كاربرد اين لامپها ميتوان به روشنايي راههاي برون شهري بخصوص در محدوده اطراف رصدخانهها، تقاطعهاو همچنين آزادراهها و يا بزرگراههاي عبوري از غير مراكز شهري اشاره نمود.در جدول زير برخي پارامترهاي مهم براي مقايسه لامپهاي مختلف معمول در روشنايي معابر آورده شده است.
29فصل اول- تعاريف و ضوابط عمومي طراحي روشنايي معابرپارامترجدول (پ-4-1): پارامترهاي مهم لامپهاي معمول در روشنايي معابربخار سديمپرفشاربخار سديمكم فشاربخار جيوهپرفشارمتال هاليدفلورسنت8000 12000 16000 16000 24000طول عمر متوسط (ساعت) 70 115 70 200130 بهرة نوري (lm/w) 3200-65003000-70003200-4200- -2700درجه حرارت رنگ نور(كلوين) 2000خوبمتوسط خيلي خوب خوب خوب قيمت خوبخيلي خوب متوسط خيلي ضعيف ضعيف ضريب برگردان رنگ ) a R) ضعيفمتوسط بد متوسط متوسط حفاظت از محيط زيست >تنوع در انتخاب خوبمتوسط ضعيف ضعيف ضعيف امكان تضعيف نور متوسطخيلي خوب خيلي خوب متوسط خيلي خوب عدم وابستگي به درجه حرارت محيط كاربرد اصلي50> 1W> W> W > WW50835روشناييخيابانهاروشناييتقاطعهاروشناييخيابانهاروشنايي نمايشگاهها وخيابانهاي مجاور مراكز خريدروشنايي دفاتر و داخلساختمانها
31فصل دوم- پوشش سطح معبر و تأثير آن بر روشناييفصل 2پوشش سطح معبر وتاثيرآن بر روشنايي
32مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها34شكل (1-2): سطح"T" شكل روشن شده توسط يك چراغ- -3-1 2 ويژگيهاي پوشش سطح معبر از نظر بافت و ساختارويژگيهاي فيزيكي مواد پوششدهنده سطح معبر به واسطه شكل و ميزان درخشندگي هر يك از قطعات ريز تشكيلدهنده آنمشخص ميشود. اين ويژگيها، به شرح زير بوده و در اشكال(4-2) ،(3-2) ،(2-2)(5-2) ونيز نشان داده شده است:الف- بافت ماكروسكوپي سطح، به واسطه اندازه و گوشهدار بودن ذرات يا قطعات قرار گرفته در سطح معبر كه توسط فشردن ياكوبيدن، به هم چسبيده و متراكم گرديده است، مشخص ميشود. بافت ماكروسكوپي سطح از نظر چگونگي رويت آن به دو دسته"ناهموار" و "صاف" تقسيم ميشود.ب- بافت ميكروسكوپي سطح، به واسطه ميزان صيقلي بودن هر يك از قطعات تشكيلدهنده آن مشخص ميشود. اين بافت، بهدو دسته "زبر" يا "صيقلي" تقسيم ميگردد.ج- ميزان روشنايي سطح، همواره به واسطه رنگ تكه سنگهاي قرار گرفته در بخش بالايي پوشش آن تعيين ميشود.اثرات ويژگيهاي فوق الذكر، در عملكرد سيستم روشنايي معابر به شرح زير است:الف- براي سطوح خشك؛ پهنا، طول و درخشندگي هر يك از قطعات ريز تشكيلدهنده آن بر هر سه ويژگي مزبور اثر ميگذارد.اين خواص، به دو كران زير محدود ميشود:دريك كران، وجود سنگريزههاي تيره رنگ و صيقلي باعث كاهش درخشندگي در بخش بالايي "T" ) شكل پخش نور چراغ) وتوليد دنباله روشن بلند بر روي سطح ميشود. در اين حالت، نوار روشن طولي بر روي سطح به وجود آمده ولي متوسط درخشندگيسطح، پايين نخواهد آمد. روشنايي بخش بالايي "T" كم شده و نياز به جبران اين كمبود روشنايي خواهد بود.دركران ديگر، بافت ناهموار و زبر سطحي كه از سنگريزههاي سفيد تشكيل شده، توليد بخش بالايي عريض براينموده و "T"در عوض دنباله آن كوتاه خواهد بود. در اين حالت، متوسط درخشندگي كل معبر بالا بوده ولي در عوض يكنواختي طولي آن كوچكخواهد بود. اكثر سطوح راههايي كه امروزه مورد استفاده قرار ميگيرد از نظر عملكرد سيستم روشنايي بين اين دو كران قرار دارد.
35فصل دوم- پوشش سطح معبر و تأثير آن بر روشناييب- براي سطوح خيس، روشنايي سطح اهميت كمي دارد. در اين حالت، عملكرد بافت ماكروسكوپي سطح با توجه به ميزانبارندگي و لايه آب كشيده شده بر روي سطح مشخص ميشود. اين لايه آب از نظر روشنايي، همچون سطح صيقلي رفتار ميكند.نوع بافت ميكروسكوپي سطح، باعث بلند شدن دنباله سطح روشن ميشود. اين عمل باعث ايجاد لايه يا نوار روشني بر روي سطحميشود. در اين حالت، وجود بافت ماكروسكوپي ناهموار، باعث محدوديت اين اثر حتي در شرايط بد هوا ميگردد.شكل (2-2): پوشش سطح معبر با خواصماكروسكوپي: ناهموار ميكروسكوپي: زبرشكل (3-2): پوشش سطح معبر با خواصماكروسكوپي: ناهموار ميكروسكوپي: صيقليشكل (4-2): پوشش سطح معبر با خواصماكروسكوپي: صاف ميكروسكوپي: زبرشكل (5-2): پوشش سطح معبر با خواصماكروسكوپي: صاف ميكروسكوپي: صيقليبا توجه به مطالب ذكر شده مشاهده ميشود كه نوع پوشش سطح معبر تاثير مستقيم بر عملكرد سيستم روشنايي نصب شده درمعبر ميگذارد.افزايش ناهمواري سطح (از نظر بافت ماكروسكوپي)، اثرات و شرايط ايجاد شده در سطوح خيس يا هواي باراني را گسترشميدهد. اجتناب از استفاده از سطح غيرصيقلي از ايجاد نوار يا لايه روشن بر روي سطح جلوگيري ميكند. استفاده از سنگريزههايسفيد بر روي سطح باعث افزايش درخشندگي و يكنواختي روشنايي آن ميشود.- 4-1- 2ناهمواري سطح معبرهمواري طولي و عرضي يك معبر، در هر لحظه معين بستگي به پروفيل اوليه سطح معبر دارد، چرا كه بدتر شدن سطح و ياناهمواري ساختار سطح، بهدليل فرسودگي آن ظاهر ميشود. اين ناهمواري بر ميزان و چگونگي بازتابش نور از سطح معبر تاثيرگذاشته و باعث انحراف ميزان روشنايي معبر از طراحي اوليه ميگردد.در معابر آسفالت، ناهمواري عرضي ميتواند به طور محسوس با ظهور پديده گودي چرخ گسترش يابد.گودي چرخ ايجاد شده در معابر قيري يا آسفالتي، ناشي از تغيير شكل پلاستيك آن بوده كه ميتواند با استفاده از تركيببنديدرست مخلوط، به خصوص استفاده از ماده چسبنده مناسب و فشردگي آن، از وقوع چنين پديدهاي جلوگيري نمود.
ه بمشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها36- -5-1 2 مرطوب بودن سطح معبرناحيه نوراني ايجاد شده توسط يك چراغ بر روي سطح معبر، به شكل حرف T است. زماني كه سطح معبر مرطوب يا نمناكميشود، خواص بازتابي آن تغيير ميكند و سر حرف T باريكتر شده و دنباله آن ضخيمتر و بلندتر ميشود.وقتي چنين تغييراتي روي ميدهد، از تركيب نواحي نوراني ايجاد شده توسط تاسيسات روشنايي معبر، يك الگوي درخشندگي بايكنواختي كمتر بر روي سطح ايجاد ميشود. در اين حالت يكنواختي كلي كاهش بيشتري مييابد در حالي كه يكنواختي طولي كمترتحت تاثير قرار خواهد گرفت.2-2- ويژگيهاي بازتاب سطح معبركليه ويژگيهاي بازتاب از سطح معبر با استفاده از مجموعهاي از ضرايب درخشندگي مشخص مي شوند. ضريب درخشندگي،qبه صورت نسبت بين درخشندگي L درنقطهاي از سطح معبر به شدت روشنايي افقي E در همان نقطه براي يك منبع نور واحد،تعريف ميشود. ضريب درخشندگي بستگي به نوع و ماهيت مواد بهكار رفته در سطح معبر، موقعيت ناظر و محل منبع نور نسبت بهنقطه مورد بررسي در سطح معبر دارد.Lq E(1-2)ضريب درخشندگي براي انواع مختلف رويههاي سطح معابر، از طريق اندازهگيري و در قالب جداولي بدست ميآيد. اين جداولكه در زمان انجام محاسبات درخشندگي معبر مورد استفاده قرار ميگيرند، ميزان اين ضريب را در نقاط مختلف معبر مشخصميكنند. در اين جداول به منظور سهولت محاسبات، ضرايب درخشندگي كاهش يافته(r-table) مشهور هستند. در اين جداول، مقادير(r) دادهrدليل كوچك بودن، با ضرب در"10000" نشان(2-2)ميشود كه به جداول بازتاب معابرداده ميشوند.3r q.cos 3-2- دستهبندي سطوح معابربا توجه به عوامل موثر در ميزان بازتابش نور از سطوح معابر، پارامترهايي تعريف شده و سطوح بر مبناي اين پارامترها دستهبنديشدهاند و سپس با انجام اندازهگيري، جداول بازتاب مربوطه حاصل گرديدهاند. اين پارامترها كه ويژگيهاي بازتاب از سطح معبر رابهطور كامل توصيف ميكنند، براساس ميزان روشني (درجه سفيدي يا تيرگي) سطوح و همچنين خواص آينهايمعبر بهشرح زير تعريف ميگردند:الف – متوسط ضريب درخشندگيب – ضريب انعكاس)(Q 0 )(S1)نشاندهنده درجه روشني سطح معبرنشاندهنده خواص آينهاي سطح معبرانعكاسي) سطحاز آنجا كه درمعابر مرطوب، ميزان بازتاب آينهاي بهدليل پوشيده شدن سطح معبر توسط لايهاي از آب، متفاوت با بازتاب آينهايمعابر خشك ميباشد، لذا اين دستهبندي براي معابر خشك و مرطوب بهصورت مجزا انجام ميشود.
37فصل دوم- پوشش سطح معبر و تأثير آن بر روشنايي- -1-3 2 دستهبندي سطوح معابر خشكبا انجام دستهبندي سطوح معابر، ميتوان براي هرسطح و براساس خواص بازتاب آن، دسته مناسب را انتخاب و در درخشندگيمعبر بهكار گرفت. در چنين حالتي، نياز به تعداد زيادي جداول بازتاب نبوده وكار طراحي روشنايي نيز سادهتر خواهد بود.در اين سيستم دستهبندي، سطوح معابر براساس مقدار ضريب انعكاس (S1) گروهبندي ميگردند. در اين گروهبندي، با پذيرشمقدار مشخصي خطا، معابر با مشخصات نزديك به هم در يك دسته قرار گرفته و تنها با يك جدول بازتاب مشخص ميگردند. بهعبارت ديگر ميتوان به هر دسته، يك جدول بازتاب استاندارد معين اختصاص داد تا در محاسبات درخشندگي سطوح معابر واقع درآن دسته از جدول بازتاب مربوطه استفاده شود. البته هر چه تعداد دستههاي معابر موجود در يك سيستم دستهبندي كمتر باشد كار باآن راحتتر بوده و درعوض هر چه تعداد دستههاي يك سيستم دستهبندي بيشتر باشد دقت نتايج به دست آمده نيز بيشتر خواهد بود.براي معابر با سطوح خشك، سه سيستم دستهبندي تعريف و جداول بازتاب مربوطه (r-table) تعيين شدهاند.1-1-3-2- سيستم دستهبندي استاندارد Cاين سيستم براي معابر با سطوح خشك تعريف گرديده و متشكل از دو دستهCI و CII ميباشد.در اين سيستم، سطوح معابري با مقدار S1 كمتر از 0/4 متعلق به كلاس CI و سطوحي با S1 بيشتر از 0/4 متعلق به كلاسCII ميباشد.جداول بازتاب استاندارد دستههايCI و CIIنيز به ترتيب باC1 وC2 نشان داده ميشوند.جدول (1-2):دستهجدول استانداردسيستم دستهبندي استانداردحدمقدارQ 0 نرماليزه شده0/100/07S1 استاندارد0/240/97S1S1
39فصل دوم- پوشش سطح معبر و تأثير آن بر روشناييميگردد بهطوريكه تا خشك شدن سطح معبر، درجه بازتاب آينهاي آن به شكل پيوسته و يكنواخت كاهش مييابد.پايينترين درجة بازتاب آينهاي هنگامي است كه سطح كاملاً خشك شده باشد و بالاترين درجه بازتاب آينهاي مربوط به هنگامريزش باران يا بلافاصله بعد از آن است. البته اين درجه به سطح معبر و شدت ريزش باران نيز بستگي دارد. به همين دليل در طراحيروشنايي معابر، ميبايست از دو جدول بازتاب معبر (r-table) يكي براي شرايط خشك و ديگري براي شرايط مرطوب سطح معبراستفاده گردد.1-2-3-2- سيستمدستهبندي سطوح معابر مرطوب Wاين سيستم براي معابر با سطوح مرطوب تعريف گرديده و متشكل از چهاردسته ميباشد.دستهجدول (5-2): سيستم دستهبندي W براي معابر با سطح مرطوبجدول استانداردحدS1 استانداردS1مقدارQ 0 نرماليزه شده0/1140/1500/1960/2473/25/78/710/9S1
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ41لودجQ 0 =0.07 ،C2 درادناتسا باتزاب لودج :(2-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518003293293293293293293293293293293293293293293293293293293293290/253623583713643713693623573513493483403283122992942982882922810/53793683753733673593503403283173062802662492372372312312272350/7538037537836535133431529527525623921819817817517617616917517613723753723543152772432212051921811521341301251241251291281281/2537537335231826522118916615013612510791939191889497971/535435233627121317014012110997877667656666676871711/753333273022221661291049075686353514949475251535423183102661801219075625450484040383838414143452/526826220511972504136332926252324252426272928322721714774422925232119181616171817192121233/519416810647302217141312121110111213151415144168136763419141311101010889109111211134/514111154211411988887788881010115126904317108876676766788895/5107793212877765694652610766656/5865621876557785017755557/57041147434863371154448/560371054449563295439/553289444105227754310/545237433114322733311/55322743124220743
42اههار ييانشور ييارجا و يمومع ينف تاصخشملودجQ 0 =0.1 ،R1 درادناتسا باتزاب لودج :(3-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518006556556556556556556556556556556556556556556556556556556556550/256196196196196106106106106106106106106106016016016016016016010/55395395395395395395215215215215215035035035035035035035035030/7543143143143143143143143143143139538637137137137137138639539513413413413413233233052962872872782692692692692692692782782781/252692692692602512422242071981891891801801801801801891982072241/52242242242151981801711621531481441441391391391441481531621801/75189189189171153139130121117112108103999910310811212113013921621621571351171089994908585838484869094991031112/51211211179579666057545251505152545861656975394948666494138363433323131333538404347513/58180664633282523222221212222242729313438471695532232018161514141415171920222325274/56359432417141312121111111213141416171921557523619141210998/88/78/79101113141516165/5514731151198/17/87/77/76474225128/57/26/56/36/26/5433822106/75/85/2574034188/15/64/84/44/27/53731156/94/743/883528145/743/63/28/53325124/83/63/12/993123104/13/22/89/5302293/72/82/51029208/23/22/42/210/528187/332/21/91127166/62/71/91/711/526156/12/41/71225145/62/21/6
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ43لودجQ 0 =0.07 ،R2 درادناتسا باتزاب لودج :(4-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518003903903903903903903903903903903903903903903903903903903903900/254114114114114114114114114114113793683573573463463463353353350/54114114114114034033843793703463253032812812712712712602602600/7537937937936835734632530328126023821620620620620620620620620613353353353252922912602382161951731521521521521521411411411411/253033032922712382061841521301191081001031061081081141141191191/527127126022717915214111910893807676808487899193951/752492382271951521241069178676152545863676971737422272161951521179580676152454041454952545657582/519519014611074584840353027242628303335384041316015511567433326211817161617171821222426273/5146131874125181513121111111111121415171821413211367271512109/48/78/27/97/67/98/79/611121215174/5118955020128/97/46/66/36/15/75/65/86/37/18/41012131451068138148/26/35/454/84/74/54/44/85/26/27/48/59/510115/5966929116/35/14/44/13/93/86875822853/93/53/43/26/57850176/13/83/12/52/32/277143144/93/12/52/32/27/56738124/12/62/11/986333103/42/21/81/78/558288/72/91/91/61/5955257/42/51/71/49/552236/52/21/51/31049215/61/91/41/210/5471851/71/31/21144164/41/61/21/111/5421441/51/11241133/61/41/1
44اههار ييانشور ييارجا و يمومع ينف تاصخشملودجQ 0 =0.07 ،R3 درادناتسا باتزاب لودج :(5-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518002942942942942942942942942942942942942942942942942942942942940/253263263213213173123083083032982942802712622582532492442402400/53443443393393263173082982892762622352172041991991991991941940/7535735335333932130328526724422220417615814914914914513613<strong>614</strong>013623623523262762492262041811581401181041001001001001001001001/253573573482982442081761541361181048373707174777777781/535334832626721717<strong>614</strong>511710086787260575860606061621/7533933530323117212710489797062514544454645454647232632128019013610082716254483934343435363637382/528928022212786655444383425232223242424242425325323516385533831252320181515141515161617173/521719412260352522191615139/9999/911111212134190163904326201<strong>614</strong>129/997/477/17/58/38/7999/94/516313673312015129/998/37/75/44/84/95/46/177/78/38/551451096024161298/27/76/86/14/33/23/33/74/35/26/56/97/15/5127944718149/97/76/96/15/7611377361511986/55/16/51046830118/36/45/14/379560248/56/55/24/33/47/58753217/15/34/43/688347176/14/43/63/18/57842155/23/73/12/697338124/33/22/49/569349/93/83/52/210653293/32/4210/56229832/11/91159267/12/61/91/811/556246/32/41/81253225/62/11/8
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ45لودجQ 0 =0.08 ،R4 درادناتسا باتزاب لودج :(6-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518002642642642642642642642642642642642642642642642642642642642640/252973173173173173103042902842772712442312242242202202112112110/53303433433433303102972842772642512181981851781721721651651650/75376383370350330304277251231211198165139132132125125125119119139639639633029025121819818516514511286868686868787871/254034093703102512111781521321151037766656563656667681/540939635628421817213911510088796150505050525555551/7540939634325117813910888756659443737373840414245240938331722414510686715953453329292930323334372/5396356264152100735545373228212020202122242526337030421195634430252117161312121313151617193/534327116563402619151312119/89/18/88/89/411121315431723813245241613119/698/47/57/47/47/57/98/69/411124/52972111063317119/27/97/36/66/36/16/16/46/56/77/17/78/79/652771857924138/376/35/75/1555/15/45/55/86/16/36/97/75/525716159199/97/15/754/64/2624414046137/75/74/84/13/86/523112237115/94/63/73/2721810632953/83/22/67/520594267/54/43/32/8819382226/33/72/92/48/518474195/33/22/52/1917466164/62/82/19/516959134/12/521016453123/72/21/710/515849113/32/11/711153459/5321/711/5149418/42/61/712145377/72/51/7
46اههار ييانشور ييارجا و يمومع ينف تاصخشملودجQ 0 =0.1 ،N1 درادناتسا باتزاب لودج :(7-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518007687687687687687687687687687687687687687687687687687687687680/256946946946946946936936936936936956997027147207347417517537570/55575575575555545505465445445435435425475645776006156336406460/7542442442441741540639739238838237838138840742545046948949750513233223213103022892782712662612572592662843033283463663753811/252522502472342202061931861801761731751832002162372542712792851/52021981931771601471351281241211191221291421571751892042122161/7516416215413411710494898784848693104116131144155162166213813612610488766965636161636978881011111211271312/510310086645143383635353537414855647179848638075<strong>614</strong>1312624222121212326313642485558603/56560452821171515151515161821253135394244455483420141211101010101213161923263032344/547402<strong>614</strong>1188888881012151820232527540342011866555668101214161821215/5352815865555563125137544446/528211154333725199533337/523178433382115743228/51914632229181353229/517125222101611422210/51510422111159422111/514932212148322
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ47لودجQ 0 =0.07 ،N2 درادناتسا باتزاب لودج :(8-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518004744744744744744744744744744744744744744744744744744744744740/254724714714704704684664644634594564504434394354344344354364360/54274264264234184134083993903823753593473433413443483523353560/7537437237036134933632230929728527525524524424525325626226526813263233193032842632432272132021931771701701741801861921961991/252842812752512241981761611491391321211171191231291351411451471/524924623520317214612711310497928483858994991051081101/7521921620116212910691817368646059626570747982842194190171129977865575349464444464953576164652/5157150124825744373230282726262830333740424331301209052352622191817171617182022242728293/5110986534221<strong>614</strong>131211111111121416181921214948048231511998888891012131516164/5806536171087666666789101112135705528128655444455678910105/5<strong>614</strong>622964443365439187543336/5483414643227433012532227/5392710422283623932218/53321732119301862119/528175211102616521110/5251441111231341111/52212311122112311
48اههار ييانشور ييارجا و يمومع ينف تاصخشملودجQ 0 =0.07 ،N3 درادناتسا باتزاب لودج :(9-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518003543543543543543543543543543543543543543543543543543543543540/253913913903893883853813783733693653513383283193133083063043040/54064044033973903793663553433303182912682562472422402402402400/7540540339938436534231929827826024421319218217617517517617717713963923843573222872542282071891751471331261241231251271291301/2538337436031726922719316814913412310393898789919495961/536035132827021517214111910594867266636364676971721/753353252942241651271028675676152474647485052545523122982591821269475635650453835353537384042432/527025019912076534335322826232221222324272828323320<strong>614</strong>878463126211918171514141516171819203/5202171109512920171413121110101011111213141541771428235201311109887778891011114/5155118612414108776655666788951371004718107665554455566775/51218437138655436108722911654446/5976224854437895520743337/58149176433874431553228/5683812432296334114229/558319322105428832210/551267322114824622211/54522621124321521
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ49لودجQ 0 =0.08 ،N4 درادناتسا باتزاب لودج :(10-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518002822822822822822822822822822822822822822822822822822822822820/253323323313283283243193153113032952802622532472412372312302280/53753743733673583453313183052872712422091961891841801771761750/754124114063883613373142842562352181821531421381351321301301301441438426385341294251220196174156126106979494939494951/254594534303652992431981681461281159176716869697071721/546645641732624618914912210592836756535252535455551/7546444939228419914611492796963504240394041424344245343135623415310885696052463732303030313233342/542538728315293645041363128232019191920212323338533321198573830252219171413121213141415163/534928615866372520171513121098991010121243162451174727181412111097666788994/528620788332014119877665566778526017569241510876655544555665/52371475419128665562161624315965546/51981083512755471849528965427/5169852385438158752074338/514868176433913861145329/5131551243210126501142210/511846103221111042832211/510339832129836722
50اههار ييانشور ييارجا و يمومع ينف تاصخشمQ 0-wet = 0.114 ،(بوطرم حطس) W1 درادناتسا باتزاب لودج :(11-2-پ)لودجtan 025101520253035404560759010512013515016518003943943943943943943943943943943943943943943943943943943943940/254264264264254234184134094053983913773633553513503483503503520/55014994944814594354123893673463262922722662642702732792822840/7564864162257651244438533929826723919818318318719520020921221618338187736515234113232622121831581281211241301381451521561591/25100697688267648434324218714512110284818591981051121151171/5113810849306344022651751299579665656606572778386881/75121811419355543171941198763534539394448535863656721242114387746024314283604337312829323641454851532/51184104269629313875413022191716172022262831343531057876493178744022171311101011131517192223243/59147103401054123131087778911121416171847705482306522138765556789111213134/562741115640149654444456789101155083151092696443333445677895/5414240751765433263371875412543226/52781483994322723411931732227/5199982463228170801943228/514566154222912656133229/51114811322109842922110/587377221117834722111/57130622126528521
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ51لودج،(بوطرم حطس) W2 درادناتسا باتزاب لودج :(12-2-پ)Q 0-wet = 0.150tan 025101520253035404560759010512013515016518003413413413413413413413413413413413413413413413413413413413410/253663653653623613563523483443393343223093053023033043073073080/54344314264164003783573353142982822522322322332382412472482500/7561961660054847840734829925722920417116016116517217718418719018998998467055393972922291801531301101061101151221271341371391/251245122211077875303412191591159782727176808691971001021/51552149212557854432571491067563534849535762677274761/7517931685132069535118910271494236343439424650545658219521787128257626013267473429262426283135384244452/5206517581082375128653324181<strong>614</strong>141517192224272829319971586804215643216131099910111315161819203/51812133656312434189765566891112131415415731084382712011654444566891011114/513138372424012743333344567899510806431602575332223334556775/58844871091654322167353817611432226/56153005583222751323840632217/543119131422283661542442218/53111251832119266103143219/5229871121110197731021110/51726382111115355721111/5136496111212344511
52اههار ييانشور ييارجا و يمومع ينف تاصخشملودج،(بوطرم حطس) W3 درادناتسا باتزاب لودج :(13-2-پ)Q 0-wet = 0.196tan 025101520253035404560759010512013515016518003093093093093093093093093093093093093093093093093093093093090/253253263253243223183143113073043002913842822802822812832832840/54014023973843703443203002812662512262172172172222242302302320/7562462259853546338532126822420017915715115315616216617217417719949769247525453762602011551331141021011051091151191251271291/251475143812729015363161861339683736868737682859193951/5193518401530894442226115825952474647515559626769711/752340223516717913281577553383531323437404446505253226672436167065922710246342624232325273033363940422/530482563137939010948211714141314151618202325262733079238210362205223101099899111214151718193/529072035725116281476566668910111213144263816874926514854444456678910104/5226113373133696433333445667885192210332032264322222334456675/5158379213214433222613156299210332226/511005046673222793840748622227/579832636422286822662842228/55822162132229500176173229/542814713211103701241121110/5323106102111128491821111/5251817211222672621
-مود لصفييانشور رب نآ ريثأت و ربعم حطس ششوپ53لودجQ 0-wet = 0.247 ،(بوطرم حطس) W4 درادناتسا باتزاب لودج :(14-2-پ)tan 025101520253035404560759010512013515016518002842842842842842842842842842842842842842842842842842842842840/252762762762772792782762752752732712682632622612642652662672670/52983012982892852692542442342262182102022042052112132172192200/7543943743741835328322620017616615<strong>614</strong>5142145148153157162165167180678973457840126617<strong>614</strong>411710810095961001031091111181201221/25137013001069686360205117937469656465687277808587901/520021828132968928114473604946434345495155586264661/75260022761518646211100473933313030313537414347485023078266815995231616930272422212223262831333637392/539003020136527566331715131212131316171921232425341982976105515126159888889101113141617183/5422127107237214855456667891012121344111237750136854333444567899104/5371319403241964333333345667785328515581891243222233334556675/528401230125733322262498966755333226/5221176351422227188559935422227/51631471253222813983722032228/5118930015222291024249122229/58912101021110784176821110/5686151721111599131621111/553211552112479103521
55فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييفصل 3تعيين كلاسهاي روشنايي
56مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
57فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييمقدمهبراي تأمين روشنايي معابر، بايد معيار مناسب و مطلوب سنجش روشنايي در معابر مختلف تعيين شود. به اين منظور بايد بر اساسنوع كاربران معبر، كلاس روشنايي مناسب براي آن معبر مشخص شده و سپس با توجه به كلاس روشنايي انتخاب شده، معيارسنجش روشنايي در معبر و مقدار مطلوب براي آن تعيين شود. معيار اين سنجش ميتواند درخشندگي يا شدت روشنايي متوسط باشد.بدين منظور و براي تعيين كلاس روشنايي هر معبر دو روش وجود داشته كه در اين فصل به آنها پرداخته ميشود:الف- تعيين كلاس روشنايي با استفاده از مشخصات معبرب- تعيين كلاس روشنايي با استفاده از طبقهبندي معابر درونشهري و برونشهري.در روش اول، كلاس روشنايي هر معبر اعم از درونشهري و برونشهري، با استفاده از مشخصات معبر و بهطور مستقيم تعيينميشود. اين مشخصات دربرگيرنده كاربري معبر اعم از نوع و حجم ترافيك، هندسه ناحيه اعم از نوع، تعداد و چگونگي عوارض وهمچنين تاثير محيط و عوامل خارجي تاثيرگذار بر روشنايي معبر ميباشد.در روش دوم، ابتدا براي معابر طبقهبندي انجام ميگيرد. اين طبقهبندي براي معابر شهري براساس آييننامه طراحي راههايشهري مصوب شوراي عالي شهرسازي و معماري [16] صورت پذيرفته و براي معابر برونشهري نيز از آييننامه طرح هندسيراههاي ايران مصوب معاونت نظارت راهبردي رياست جمهوري[15]استفاده ميگردد. با انجام اين طبقهبندي، هر يك از معابردرونشهري بر اساس مشخصاتشان در يك گروه خاص قرار ميگيرند و سپس كلاس روشنايي مناسب براي هر گروه از معبر تعيينميگردد. براي راههاي برونشهري نيز با توجه به آييننامه مربوطه و در صورت نياز به تامين روشنايي (مطابق فصلروشنايي مناسب از بين كلاسهاي راههاي شرياني درجه،(181كلاسو راههاي شرياني درجه 2 فرعي روستايي انتخاب شده و طراحيروشنايي مطابق با ضوابط و معيارهاي حاكم بر اين نوع از راهها صورت ميپذيرد.بنابراين در اين فصل با توجه به دو روش ذكر شده در بالا و در دو بخش جداگانه، ابتدا نحوه تعيين كلاسهاي روشنايي معابر بااستفاده از مشخصات معبر بيان ميگردد. در بخش بعدي، نحوه طبقهبندي معابر مبتني بر آييننامههاي وزارت راه و شهرسازي وانتخاب كلاس روشنايي مناسب منطبق بر اين نوع طبقهبندي مورد بحث قرار ميگيرد. در بخش سوم نيز توصيههاي عمومي برايتامين روشنايي در انواع راهها صورت ميپذيرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها58- 1-3 تعيين كلاس روشنايي با استفاده از مشخصات معابردر اين بخش نحوه تعيين كلاسهاي روشنايي براي معابر عمومي مختلف، براساس پارامترهاي مرتبط با روشنايي معبر ذكر شدهاست.در ادامه ارتباط بين كلاسهاي روشنايي متفاوت با معابر مختلف موجود، در قالب جداولي، بيان ميشود و معابر بر اساسپارامترهاي اثرگذار بر روشنايي مورد نياز معبر، دستهبندي ميگردند. اين دسته بندي كاملاً مستقل از دستهبندي انجام شده توسطشوراي عالي مسكن و شهرسازي و معاونت نظارت راهبردي رياست جمهوري ميباشد و بر اساس مشخصات اوليه معبر و نوعكاربري آن است. در اين دستهبندي معابر و انتخاب كلاس مناسب براي هر دسته، دو هدف عمده زير دنبال ميشود.الف) انتخاب معيار روشنايي مناسب براي هر معبر با در نظر گرفتن پارامترهاي زير:- شرايط هندسي ناحيه مورد مطالعه- كاربري ناحيه- تأثير محيط اطرافب) انتخاب معيار روشنايي مناسب براي معبر به منظور استفاده بهينه از انرژي الكتريكي- 1-1- 3 تعاريف-1-1-1-3نوع كاربربه دستهاي از اشخاص يا وسايل نقليه در يك ناحيه ترافيك عمومي بيروني گفته ميشود.2-1-1-3- ترافيك موتوري(M)رفت و آمد انواع وسايل نقليه موتوري به غير از وسايل نقليهاي كه با سرعت كند حركت ميكنند.3-1-1-3- وسايل نقليه با سرعت كند(S)اين دسته شامل وسايل نقليه موتوري، وسايل نقليهاي كه توسط يك حيوان كشيده ميشوند و يا حيواني كه شخصي بر آن سوارشده است، ميباشد. همه وسايل نقليهاي كه در اين دسته قرار ميگيرند حداكثر با سرعت 40 كيلومتر در ساعت حركت ميكنند.4-1-1-3- دوچرخه سوارها(C)اشخاصي كه بر دوچرخههاي ركابي يا موتورهاي گازي سوار ميشوند و سرعت حركت آنها از 50 كيلومتر در ساعت كمتر است.5-1-1-3- عابرين پياده(P)اشخاصي كه به صورت پياده يا با استفاده از صندلي چرخدار در پيادهروها حركت ميكنند.
59فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي6-1-1-3- سرعت متداول كاربران اصليسرعتي كه براي كاربران اصلي ناحيه مورد مطالعه، در نظر گرفته شده است.در معابري كه تركيبي از ترافيك موتوري و يك يا چند نوع ديگر از ترافيك وجود دارد، ترافيك موتوري به عنوان كاربر اصليمعبر تعيين ميشود.پيش از طراحي سيستم روشنايي معبر، تعيين محدوده سرعت حركت در معابر مختلف ضروري است. اين سرعت در معابر مختلفاندازهگيري نميشود، بلكه با استفاده از قوانين تردد در هر يك از انواع معابر تعيين ميشود.7-1-1-3- ناحيه مورد مطالعهبخشي از ناحيه ترافيكي عمومي كه مورد مطالعه ميباشد.8-1-1-3- عوارض راهبخشي از ناحيه مورد مطالعه كه در آن جريانهاي ترافيك موتوري يكديگر را قطع ميكنند و يا متشكل از نواحي مشتركي استكه ديگر كاربران نيز در آن تردد ميكنند.9-1-1-3- تقاطع غيرهمسطحتقاطعي كه در آن حداقل يك راه از روي راه ديگر عبور كرده و براي تغيير مسير حركت، داراي يك يا چند معبر ماشينرو پيچداريا شيبدار است.10-1-1-3- تقاطع همسطحتقاطعي كه در آن دو يا چند معبر در يك سطح به هم متصل شده و يا يكديگر را قطع ميكنند و شامل قسمت ماشينرو وامكانات كنار جاده جهت كمك به حركت ترافيك ميباشد.11-1-1-3- حجم تردد وسايل نقليهتعداد وسايل نقليهاي كه از يك نقطه مشخص، در يك زمان معين، از هر دو جهت معبر عبور ميكنند. اين مفهوم با شاخصميانگين ترافيك روزانه اندازهگيري ميشود.اين امكان وجود دارد كه مسئولين راه براي محاسبه حجم تردد وسايل نقليه، از حجم رفت و آمد در هر باند ترافيكي استفاده كردهو سپس حجم تردد باندهاي مختلف را با هم تركيب كنند.ضمناً درصورتيكه هدف، محاسبه حجم تردد وسايل نقليه در پاركينگ باشد، نقطه مشخص ورودي پاركينگ است.12-1-1-3- ميانگين ترافيك روزانه(ADT)نسبت كل حجم ترافيك در تمامي روزهاي يك دوره زماني مشخص، به تعداد روزهاي آن دوره زماني.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها6013-1-1-3- سختي هدايت وسايل نقليهميزان تلاشي كه كاربر معبر بايد به كار ببرد تا بر اساس اطلاعات موجود در معبر، قادر به انتخاب مسير و باند حركت، حفظ ياتغيير سرعت و موقعيت حركت در قسمت ماشين رو معبر باشد. تابلوهاي راهنمايي و رانندگي نصب شده در طول معبر قسمتي از ايناطلاعات است.14-1-1-3- احتمال وقوع جرمعبارت از مقايسه احتمال وقوع جرم در ناحيه ترافيكي مورد نظر با احتمال وقوع جرم در نواحي بزرگتر از آن است.از لحاظ تئوري اين شاخص با داشتن آمار جرائم به دست ميآيد، ولي در عمل دست يافتن به يك راهكار واقعي براي تعيين اينشاخص بسيار دشوار است.15-1-1-3- پيچيدگي حوزه ديدگاهي سيستم روشنايي معبر و يا ديگر علائم موجود در حوزه ديد كاربر معبر، باعث بروز اشتباه، گيج شدن و يا اذيت او ميشود.بروز اين مساله را پيچيدگي حوزه ديد ميگويند.نمونههايي از اين علائم مشكلساز، آگهيهاي تبليغاتي، پايههاي روشنايي، ساختمانهاي روشن شده و يا روشنايي زمينهايورزشي هستند.16-1-1-3- سطح درخشندگي محيط پيرامونسطح درخشندگي كه براي محيط اطراف معبر تشخيص داده ميشود.17-1-1-3- نوع آب و هواي غالبشرايط آب و هوايي كه اغلب اوقات بر محيط حاكم است.- -2-1 3 خلاصهاي از مراحل لازم براي تعيين كلاس روشنايي يك معبر با استفاده از مشخصات آنبراي دستيابي به سطح روشنايي مورد نياز هر معبر، ابتدا بايد كلاس روشنايي آن معبر تعيين شود. به اين منظور بايد پس ازمشخص كردن ناحيه ترافيك عمومي معبر، مراحل زير دنبال شوند:الف) در اين ناحيه، با توجه به وضعيت كاربران معبر، يك دسته شرايط كاربري روشنايي انتخاب مي شود (جدول(1-3)).ب) بر اساس دسته شرايط كاربري روشنايي منتخب، ناحيه مورد مطالعه براي هر دسته تعيين ميگردد (بند(2-2-1-3)).ج) در ناحيه مورد مطالعه با توجه به بخشي از پارامترهاي ارزيابي (جدول(2-3)) يك محدوده احتمالي از كلاسهاي روشناييمعبر انتخاب ميشود (جداول با <strong>شماره</strong> فرد از پيوست.(3د) با بررسي ساير پارامترهاي ارزيابي (جدول(2-3)) و به كمك جداول با <strong>شماره</strong> زوج از پيوست 3، يك كلاس روشنايي ازمحدوده كلاسهاي روشنايي مذكور، انتخاب ميشود.
61فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي1-2-1-3- دستههاي مختلف شرايط كاربري روشناييشرايط كاربري روشنايي را ميتوان بر اساس پارامترهاي اساسي كه در جدول(1-3)براي وضعيتهاي مختلف كاربران معبر، دسته شرايط كاربري روشنايي مناسب را تعريف ميكند.جدول (1-3): گروهبندي شرايط كاربري روشناييارائه شدهاند، طبقهبندي نمود. اين جدولانواع كاربران در يك ناحيه مورد مطالعهسرعت متداول كاربراصلي (km/h) 60و 60 30و 30 5دسته شرايطكاربريروشناييكاربر غير مجاز ديگر كاربران مجاز كاربر اصليوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانعابران پيادهدوچرخهسوارانعابران پيادهترافيك موتوريوسايل نقليه با سرعت كندوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانترافيك موتوريوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانوسايل نقليه با سرعت كندوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانعابران پيادهدوچرخهسوارانعابران پيادهعابران پيادهعابران پيادهوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانوسايل نقليه با سرعت كندعابران پيادهترافيك موتوريوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانترافيك موتوريترافيك موتوريوسايل نقليه با سرعت كندترافيك موتوريوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسواراندوچرخهسوارانترافيك موتوريعابران پيادهترافيك موتوريدوچرخهسوارانترافيك موتوريوسايل نقليه با سرعت كنددوچرخهسوارانعابران پيادهعابران پيادهسرعت پيادهرويA1A2A3B1B2C1D1D2D3D4E1E2
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها622-2-1-3- ناحيه مورد مطالعه1-2-2-1-3- كلياتهر معبر عمومي معمولاً شامل بيش از يك ناحيه ترافيكي است. در اغلب موارد هر معبر، از يك قسمت ماشينرو كه در مجاورتآن پيادهرو يا مسير دوچرخه قرار گرفته است، تشكيل ميگردد. هنگامي كه ناحيه مورد مطالعه طوري تعريف ميشود كه تماميقسمتهاي معبر را شامل ميشود، توصيههاي ذكر شده براي طراحي سيستم روشنايي نيز بايد به كل ناحيه مورد مطالعه اعمال ومحاسبات مربوطه نيز در آن ناحيه انجام شود. ولي اگر نواحي ترافيكي بهصورت مجزا در نظر گرفته شوند، بايد هر ناحيهاي جداگانه ومستقل از ديگري تعريف شده و براي هر ناحيه نيز روند محاسبات جداگانه انجام شود.براي عوارضراه و يا نواحي با تدابير فيزيكي كنترل ترافيك نيز كه كاربر اصلي آنها وسايل نقليه موتوري و دوچرخهسوارانهستند، جهت بهكارگيري كلاس روشنايي توصيه شده، بايد مرزهاي اين نواحي تعيين شوند.2-2-2-1-3- نواحي مورد مطالعه براي شرايط كاربري روشنايي در دستهو A3 A2 ، A1اگر در مجاورت معبر، باند اضطراري، مسير عبور دوچرخه و يا پيادهرو وجود نداشته باشد، ناحيه مورد مطالعه شامل كل عرضمسير ماشينرو معبر است.براي مسيرهاي ماشينروي دوطرفه كه ترافيك رفت و برگشت بهطور فيزيكي از هم جدا شدهاند، ناحيه مورد مطالعه شامل تمامعرض معبر با احتساب رفوژ وسط راه ميباشد. البته اگر عرض رفوژ وسط راه زياد باشد، ميتوان دو مسير ماشينرو را بهصورتجداگانه در نظر گرفت.در صورت وجود باند اورژانس در مجاورت معبر، براي تعيين ناحيه مورد مطالعه دو راه وجود دارد:الف) كل ناحيه در نظر گرفته ميشود:در اين حالت ناحيه مورد مطالعه شامل عرض قسمت ماشينرو معبر به انضمام باند اورژانس ميباشد.ب) مسير ماشينرو و باندهاي اورژانس جداگانه در نظر گرفته ميشوند:در اين حالت ناحيه مورد مطالعه براي مسير ماشينرو، كل عرض باند ترافيكي و ناحيه مورد مطالعه براي باند اورژانس، كل عرضباند اورژانس است.در صورت وجود مسيرهاي عبور دوچرخه و پيادهرو در مجاورت معبر، براي تعيين ناحيه مورد مطالعه دو راه وجود دارد:الف) ناحيه مورد مطالعه تنها براي قسمت ماشينرو معبر در نظر گرفته شود.در اين حالت ناحيه مورد مطالعه براي مسير ماشينرو، شامل عرض قسمت ماشينرو معبر بين جداول دو سمت معبر است.براي قسمت دوچرخهرو و يا پيادهرو معبر نيز ضريب محيط استفاده ميشود. در مواقعي كه كلاس روشنايي معبر ME بوده و درمجاورت آن نيز هيچ ناحيه ترافيكي وجود نداشته باشد، مقدار عرض باريكه محاسباتي بايد با عرض باند اول ترافيكي برابر در نظرگرفته شود.ب) مسير ماشينرو و مسيرهاي مربوط به عبور دوچرخه و پيادهرو به صورت جداگانه در نظر گرفته شود.در اين حالت ناحيه مورد مطالعه براي مسير ماشينرو شامل كل عرض قسمت ماشينرو معبر بوده و براي مسير دوچرخه وپيادهرو نيز مطابق با بخش(4-2-2-1-3)تعيين ميگردد.
63فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي3-2-2-1-3- نواحي مورد مطالعه براي شرايط كاربري روشنايي در دستهو B2 B1اگر مسير عبور دوچرخه يا پيادهرويي در مجاورت معبر وجود نداشته باشد، ناحيه مورد مطالعه، كل ناحيه ماشينرو معبر ميباشد. دراينحالت، در صورت استفاده از ضريب محيط و هنگامي كه كلاس روشنايي معبر ME بوده و هيچ ناحيه ترافيكي در مجاورت آن نيزوجود نداشته باشد، مقدار عرض باريكه محاسباتي بايد برابر با عرض باند اول ترافيكي در نظر گرفته شود.ولي اگر در مجاورت معبر، مسير ويژه عبور دوچرخه يا پيادهرو وجود داشته باشد، بايد مسير ماشينرو معبر جدا از مسير پيادهرو يادوچرخهرو در نظر گرفته شوند. در اين حالت، ناحيه مورد مطالعه براي قسمت ماشينرو معبر شامل كل عرض آن قسمت خواهد بودكه بين جداول دو طرف معبر قرار ميگيرد. براي قسمت پيادهرو و دوچرخهرو نيز اين ناحيه مطابق با بخشميگردد.4-2-2-1-3- نواحي مورد مطالعه براي شرايط كاربري روشنايي در دسته(4-2-2-1-3)و E2 و E1 C1تعييندر اين دستهها ناحيه مورد مطالعه شامل كل عرض پيادهرو يا مسير عبور دوچرخه است.براي مسيرهاي عبور دوچرخه يا پيادهروهايي كه دور از قسمت ماشينرو معبر هستند، ميتوان ناحيه مورد مطالعه را تا حدي كهشامل يك باريكه 2 متري در هر طرف مسير گردد، وسعت داد. در جاهائي همكه مسيرهاي عبور دوچرخه و پيادهرو در مجاور همقرار دارند، كل عرض هر دو مسير را ميتوان بهصورت يك ناحيه در نظر گرفت.5-2-2-1-3- نواحي مورد مطالعه براي شرايط كاربري روشنايي در دستهو D3 و D2 D1اگر مسير پيادهرو بهصورت مجزا وجود نداشته باشد، ناحيه مورد مطالعه متشكل از كل سطح مشتركي خواهد بود كه توسطكاربران معبر استفاده شده است و به ساختمانها و املاك اطراف، محدود ميگردد.ولي در صورت وجود مسير پيادهرو در مجاورت معبر، براي تعيين ناحيه مورد مطالعه دو راه موجود است:الف) كل ناحيه در نظر گرفته شود:در اين حالت ناحيه مورد مطالعه شامل كل عرض قسمت ماشينرو معبر و پيادهرو است كه ميتواند شامل شانهراه يا حاشيه معبرنيز باشد. اين ناحيه به ساختمانهاي اطراف يا املاكي كه مستقيما در مجاورت ناحيه هستند، محدود ميشود.ب) مسير ماشينرو و پياده رو جداگانه در نظر گرفته ميشوند:ناحيه مورد مطالعه براي مسير ماشينرو معبر شامل كل عرض مسير ماشينرو بين حاشيههاي معبر است.6-2-2-1-3- ناحيه مورد مطالعه براي شرايط كاربري روشنايي در دسته D4در اين دسته، ناحيه مورد مطالعه، كل سطح مشتركي است كه به ساختمانها يا املاكي كه مستقيما در مجاورت ناحيه قرار دارند،محدود ميشود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها647-2-2-1-3- ناحيه مورد مطالعه براي عوارض راهاگر هيچ مسير عبور دوچرخه يا پيادهرو در مجاورت معبر قرار نداشته باشد، ناحيه مورد مطالعه شامل كل عرض مسير ماشينرومعبر است. همچنين اگر وسايل نقليه در بعضي شرايط كاربري، مجاز به عبور از روي جزيره مركزي يك ميدان يا تقاطع باشند، ناحيهمورد مطالعه بايد شامل جزيره مركزي نيز باشد. در اين حالات، مرز بين ناحيه مورد مطالعه و ناحيه دسترسي معبر بايد مشخص شود.ولي درصورت وجود مسير عبور دوچرخه يا پيادهرو در مجاورت معبر، تعيين ناحيه مورد مطالعه به دو طريق ميتواند صورت پذيرد:الف) كل ناحيه در نظر گرفته شود:در اين حالت، ناحيه مورد مطالعه شامل كل عرض قسمت ماشينرو معبر و پيادهرو است كه ميتواند شامل حاشيه معبر يا شانه راهنيز باشد. اين ناحيه به ساختمانهاي اطراف يا املاكي كه مستقيما در مجاورت ناحيه هستند، محدود ميشود.ب) مسير ماشينرو و مسيرهاي عبور دوچرخه يا پيادهرو، به صورت جداگانه در نظر گرفته ميشوند:در اين حالت، ناحيه مورد مطالعه براي مسير ماشينرو معبر شامل كل عرض مسير ماشين رو معبر بوده و براي مسير دوچرخهرويا پيادهرو نيز مطابق با بخش(4-2-2-1-3)تعيين ميگردد.8-2-2-1-3- ناحيه مورد مطالعه براي محلهاي اعمال تدابير كنترل ترافيكدر اين حالت ناحيه مورد مطالعه، همان محلي است كه تدابير كنترل ترافيك در آن اعمال شده است و بايد مرز بين اين ناحيه وراه دسترسي به آن تعيين شود. همچنين اگر بين محلهاي اعمال تدابير كنترل ترافيك در يك معبر، فاصله قابل توجهي وجود داشتهباشد، بايد هر كدام از آنها به عنوان ناحيه مورد مطالعه مجزا در نظر گرفته شوند. در اين صورت، نواحي مورد مطالعه دقيقا درمحلهاي اعمال تدابير كنترل ترافيك خواهند بود. در جايي هم كه محلهاي اعمال تدابير كنترل ترافيك نزديك به هم هستند، اينمحلها و معبر بين آنها را ميتوان در يك ناحيه، بهصورت مجتمع در نظر گرفت تا كلاس روشنايي يكساني براي آنها اعمال شود.9-2-2-1-3- ناحيه مورد مطالعه براي محل عبور عابر پياده از عرض معبردر اين حالت ناحيه مورد مطالعه، شامل سطح مشخصي از قسمت ماشينرو معبر كه با خطكشي مشخص گرديده، به همراه امتداداين ناحيه در عرض پيادهرو ميباشد. ولي اگر عرض ناحيه خطكشي كمتر از عرض پيادهرو باشد، امتداد اين ناحيه به جاي كل عرضپيادهرو، فقط به اندازه عرض ناحية خطكشي ادامه مييابد.- -3-1 3 تعيين كلاسهاي روشنايي در هر دسته از شرايط كاربري روشناييبراي هر دسته از شرايط كاربري روشنايي مشخص شده در جدول (1-3) و با توجه به برخي پارامترهاي ارزيابي مشخص شده درجدول (2-3)، كلاس روشنايي مربوطه با استفاده از جدولهاي پيوست (جداول (پ-1-3) تا (پ-20-3)) تعيين ميگردد.1-3-1-3- پارامترهاي ارزيابيبراي تعيين كلاسهاي روشنايي نياز به مشخص كردن پارامترهاي ارزيابي معبر ميباشد. بدين منظور در جدولاين پارامترها به همراه حالتها و مقادير احتمالي آنها ارائه شده است.ليستي از (2-3)
65فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييجدول (2-3): پارامترهاي ارزيابي خاصپارامترجدا بودن قسمتهاي ماشين رو معبرانواع تقاطعهافاصله تقاطعهاي غيرهمسطح وفاصله بين پلهاحالتبليخيرتقاطعهاي غيرهمسطحتقاطعهاي همسطح 3 km 3 kmهندسه ناحيهتراكم تقاطعهاي هم سطحوجود عوارض راهوجود تدابير كنترل ترافيك فيزيكي درمعبرحجم تردد وسايل نقليه موتوري در يكروزكمتر از 3 تقاطع همسطح در هر كيلومتربزرگتر يا مساوي 3 تقاطع همسطح در هركيلومترخيربليخيربليبينبينبينبين 40004000 تا 70007000 تا 1500015000 تا 2500025000 تا 40000 40000كاربري ترافيكتاثير محيط و عوامل خارجيحجم تردد دوچرخهسوارانحجم تردد عابرين پيادهسختي هدايت وسايل نقليهپارك وسايل نقليهتشخيص چهرهاحتمال وقوع جرمپيچيدگي حوزه ديدسطح درخشندگي محيط اطرافنوع آب و هواي غالبنرمالبالانرمالبالانرمالبيش از نرمالمجازغير مجازغيرضروريضرورينرمالبيش از نرمالنرمالبالادر روستا (كم)در شهر (متوسط)در مركز شهر (زياد)خشكمرطوب
پ(مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها662-3-1-3- روش تعيين كلاسهاي روشناييدر جداول پيوست3، به ازاي هر كدام از دسته هاي شرايط كاربري روشنايي (جدولارزيابي مشخص شده در جدولزوج")).((1-3)،(2-3)دو جدول با <strong>شماره</strong>هاي زوج و فرد ارائه شده استدر جدول <strong>شماره</strong> فرد، با توجه به برخي از پارامترهاي ارزيابي ناحيه (جدول() پ(،((2-3و با توجه به برخي از پارامترهاي-3-"<strong>شماره</strong> فرد")،-3-"<strong>شماره</strong>3 كلاس روشنايي براي ناحيه مورد نظرتوصيه شده است. سپس با توجه به برخي ديگر از پارامترهاي ارزيابي ناحيه مربوطه(جدول(2-3))، از جدول با <strong>شماره</strong> زوج، يكي ازعلامتهاي0 )جدول فرد به روش زير انتخاب ميگردد:( انتخاب ميشود. آنگاه با داشتن علامت انتخاب شده از جدول زوج، يكي از 3 كلاس توصيه شده در- اگر در جدول زوج، جهت پيكان منتخب به سمت چپ باشد، در جدول فرد مربوطه، كلاس روشنايي منتخب، كلاس واقع درسمت چپ از بخش انتخاب شده، خواهد بود.- اگر در جدول زوج، جهت پيكان منتخب به سمت راست باشد، در جدول فرد مربوطه، كلاس روشنايي منتخب، كلاس واقع درسمت راست از بخش انتخاب شده، خواهد بود.- اگر در جدول زوج، علامتانتخاب شده، خواهد بود.0انتخاب گردد، در جدول فرد مربوطه، كلاس روشنايي منتخب، كلاس واقع در وسط بخش
ه ب67فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي- 2-3 تعيين كلاس روشنايي با استفاده از طبقهبندي معابردر اين بخش روش تعيين كلاس روشنايي با استفاده از طبقهبندي معابر ارائه ميشود. بدين منظور براي تعيين كلاس هر معبرابتدا روش طبقهبندي معابر توضيح داده شده و سپس جداول لازم براي تعيين كلاس روشنايي براي معبري كه در هر طبقه قرارگرفته است، ارائه ميشود.- 1-2- 3 طبقهبندي معابراين بخش به طبقهبندي معابرشهرسازي و معماري[16]درونشهري و برونشهري بر اساس دو آييننامه طراحي راههاي شهري، مصوب شوراي عاليو همچنين آييننامه طرح هندسي راههاي ايران[15]اختصاص دارد.كمك مفاهيم ارائه شده در اينبخش ميتوان معابر موجود را طبقهبندي نمود و سپس با مشخص بودن طبقه هر معبر و مشخصات آن، كلاس روشنايي مناسب آنرا تعيين نمود. معيار روشنايي براي كلاس روشنايي مربوط به هر معبر از جدول مربوطه كه در فصل چهارم ارائه شده است، انتخابميگردد.1-1-2-3- تعاريف1-1-1-2-3- راه و خيابانمجموعهاي است كه براي عبور وسايل نقليه موتوري، دوچرخه و پياده ساخته ميشود. به راه، در داخل آبادانيها، خيابان نيزاطلاق ميشود، مگر در مورد راههايي كه عملكرد برون شهري داشته، ولي از داخل اين مناطق ميگذرند (راههاي شرياني درجهكه اطلاق خيابان به آنها معمول نيست.2-1-1-2-3- راه شرياني،(1راهي است كه در طراحي و بهرهبرداري از آن، به نيازهاي وسايل نقليه موتوري برتري ميدهند. براي رعايت اين برتري، عبورپياده از عرض راه كنترل و تنظيم ميشود.3-1-1-2-3- خيابان محليخياباني است كه در طراحي و بهرهبرداري از آن نيازهاي وسايل نقليه موتوري، دوچرخهسوار و پياده با اهميت يكسان رعايتميشود. براي رعايت حال پياده و دوچرخهسواران، سرعت وسايل نقليه موتوري در خيابانها پايين نگهداشته ميشود.4-1-1-2-3- هسته شهريقطعهاي از شهر است كه هيچ راه شرياني از داخل آن نميگذرد.5-1-1-2-3- راه شرياني درجه 1راهي است كه در طراحي و بهرهبرداري از آن به جابجايي وسايل نقليه موتوري برتري داده ميشود. براي رعايت اين برتري،دسترسي وسايل نقليه موتوري و همچنين عبور پيادهها از عرض راه تنظيم ميشود. راههاي شرياني درجه 1 داراي عملكردبرونشهري است. اينگونه راهها با اعمال درجات مختلفي در كنترل دسترسي، به آزادراه، بزرگراه و راه عبوري دستهبندي ميشود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها686-1-1-2-3- آزادراهراهي است كه در تمام طول آن ترافيك دو طرف به طور فيزيكي از يكديگر جداست و جريان ترافيك در آن بدون وقفه (آزاد)است. يعني وسايل نقليه موتوري جز در تصادفها و راهبندانها، ناچار به توقف نميشوند. براي تأمين چنين وضعيتي، وجود تقاطعهمسطح مجاز نيست و نحوه صحيح ورود و خروج وسايل نقليه طراحي ميشود.7-1-1-2-3- بزرگراهراهي است كه ترافيك دو طرف آن به طور فيزيكي از يكديگر جداست و در طولهاي قابل ملاحظهاي از آن ميتوان جريانترافيك را پيوسته فرض كرد. براي تأمين چنين وضعيتي نحوه صحيح ورود و خروج وسايل نقليه طراحي ميشود. بزرگراه ميتواندمعدودي تقاطع همسطح داشته باشد، به شرطي كه فاصله تقاطعها از يكديگر حداقل8-1-1-2-3- راه عبوري2/5كيلومتر باشد.ادامه راههاي برون شهري دوخطه دوطرفه در داخل شهرها (شهرهاي معمولاً كوچك و متوسط) يا روستاها در زمره راههايدرونشهري هستند، به شرط آنكه عملكرد عبوري آن در داخل شهر يا روستا نيز حفظ شود. براي حفظ اين عملكرد، ورود و خروجوسايل نقليه به آن كاملاً تنظيم و طراحي ميشود و فاصله تقاطعهاي همسطح آن از يكديگر كمتر از حدود 2/5 كيلومتر است. درراههاي برون شهري نيز در صورت نياز به تامين روشنايي، راههاي اصلي در اين طبقه قرار ميگيرند.9-1-1-2-3- راه شرياني درجه دوراهي است كه در طراحي و بهرهبرداري از آن، به جابجايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده ميشود. براي رعايت اينبرتري، حركت پيادهها از عرض خيابان كنترل ميشود. راههاي شرياني درجه2معمولا داراي كاربري درون شهري است و شبكهاصلي راههاي درون شهري را تشكيل ميدهد. ولي در راههاي برونشهري، راههاي شرياني درجه 2 فرعي روستايي در زمره راههايفرعي آن ميباشد.10-1-1-2-3- سرعت مجازحداكثر و يا حداقل سرعتي است كه رانندگان وسايل نقليه، به موجب قوانين و مقررات موظف به رعايت آن هستند.11-1-1-2-3- سرعت طرححداكثر سرعت ايمن وسايل نقليه در بهترين وضعيت جوي و ترافيكي است. سرعت طرح، مبناي طرح هندسي راه است.12-1-1-2-3- حوزههاي محيطينواحي و يا محدودههايي كه به دليل فعاليتهاي خاص صورت گرفته و يا برنامهريزي شده در آنها محدوديتهايي براي نورهايمزاحم توصيه ميگردد. اين مناطق طبق طبقهبنديهاي انجام شده با13-1-1-2-3- راه مركز تجمع شهريE 1 تاE 4 نشان داده ميشوند.راهي بسيار پر رفت و آمد كه در مركز تجمع شهري قرار داشته و كاربري اصلي آن براي اشخاص پياده و دوچرخهسوار ميباشد.2-1-2-3- طبقهبندي راههاي درونشهري و برونشهرياين طبقهبندي با توجه به عوامل و مشخصههاي زير صورت ميگيرد:- از نظر عملكرد ترافيكي
569فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييدرجه- از نظر نحوه تعيين مشخصات هندسي معبر- از نظر نقش راههاي شهري در فعاليتهاي روزمره شهري و محيط اطراف آنالف- عملكرد ترافيكيطراحي شبكه راههاي درونشهري و طرحريزي يا ساماندهي آبادانيهاي اطراف آن (شهرسازي) بايد به صورت يكپارچه انجامگيرد. بدون رعايت اين يكپارچگي، آبادانيهاي جديد گرفتار مشكلات ترافيكي بافتهاي پر خواهند شد و طرحهاي ساماندهيبافتهاي پر به نتايج مورد نظر دست نخواهد يافت. لذا در اين راستا، طرحريزي توام شهر و شبكه راهها به طبقهبندي نياز دارد تابدون آنكه وارد جزئيات شهرسازي و مهندسي ترافيك شود، بتواند اين دو تخصص متفاوت را بر پايه مفاهيمي مشترك به يكديگرمرتبط كند.علاوه بر اين، طبقهبندي بايد براي رانندگان وسايل نقليه موتوري گويا باشد. طبقهبندي روشن به رانندگان آموزش ميدهد كهسرعت وسيله نقليه خود را با عملكرد ترافيكي راه متناسب كنند. همچنين، ساده و گويا بودن طبقهبندي، جهتيابي در شهر را آسانترميكند.بر اين مبنا، راههاي درونشهري از نظر عملكرد ترافيكي به دو طبقه كلي شرياني و محلي تقسيم ميشوند. در صورتي كه درراههاي برونشهري طراحي معبر بر اساس عملكرد ترافيكي آن صورت ميپذيرد.ب- مشخصات هندسي معبراز نظر نحوه تعيين مشخصات هندسي، راههاي درونشهري به سه گروه كلي "راههاي شرياني درجه،"1"2"راههاي شريانيو "خيابانهاي محلي" تقسيم ميشوند. راههاي برونشهري نيز فقط در گروه "راههاي شرياني درجه 1" و "راههايشرياني درجه 2 فرعي روستايي" قرار ميگيرند.ج- نقشهاي مختلف راههاي درونشهري و برونشهريبراي راههاي درونشهري شش نقش اصلي، به شرح زير، مورد نظر است:1- فراهم آوردن امكان جابجايي سريع براي وسايل نقليه موتوري (نقش جابجايي)2- فراهم آوردن امكان دسترسي وسايل نقليه موتوري به بناها و تأسيسات (نقش دسترسي)3- ايجاد بستري براي ارتباطهاي اجتماعي نظير كار، گردش، بازي و ملاقات (نقش اجتماعي)4- شكل دادن به ساختار معماري (نقش معماري شهري)- تأثير در آب و هواي محيط اطراف راه (نقش تأثيرات آب و هوايي)6- تأثير در اقتصاد شهر (نقش اقتصادي)براي راههاي برونشهري دو نقش جابجايي و دسترسي مدنظر بوده كه نقش اصلي در اين نوع معابر جابجايي ميباشد.براي كليه راهها معمولاً بيش از يك نقش مورد نظر ميباشد و بعضي از اين نقشها با يكديگر در تعارض خواهند بود.تعيين گروهبندي و اجزاي راه در هنگام طراحي آن و با توجه به همه نقشهايي كه عملاً براي آن در نظر گرفته ميشود، صورتميپذيرد. از شش نقش فوق، سه نقش جابجايي، دسترسي و اجتماعي، معيارهاي اصلي طبقهبندي راهها است.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها70نقش جابجايي را ميتوان با سرعت و ميزان ترافيك موتوري سنجيد. هرچه تعداد وسايل نقليه زيادتري بتوانند با سرعت بيشتريجابجا شوند، نقش جابجايي راه بيشتر است.نقش دسترسي را ميتوان برحسب تعداد دسترسيها و امكانات پاركينگ حاشيهاي سنجيد. هر چه تعداد تقاطعها و وروديها وخروجيها در راهي زيادتر باشد، نقش دسترسي آن بيشتر است. جابجايي و دسترسي با يكديگر در تعارض ميباشند و با افزايش نقشيكي، از نقش ديگري كاسته ميشود.نقش اجتماعي خيابان را ميتوان برحسب ميزان جداكنندگي آن سنجيد. هرچه پيادهها و دوچرخهسواران بتوانند آسانتر از عرضخيابان عبور كنند، نقش اجتماعي خيابان بيشتر است. نقش اجتماعي با نقش جابجايي به شدت تعارض دارد. هرچه عرض سوارهرو وحجم ترافيك موتوري زيادتر باشد، آزادي حركت پيادهها از عرض خيابان كمتر است.بنابراين طبقهبندي راهها براساس اهميت هر يك از سه نقش فوقالذكر و با توجه به تقسيمبندي مشخصههاي هندسي آنها، بهشرح زير تعريف ميشود:الف- در راههاي شرياني درجه 1، تنها جابجايي نقش اصلي است و نقشهاي دسترسي و اجتماعي به نفع آن تنظيم ميشوند.ب- در راههاي شرياني درجه 2، نقشهاي جابجايي و دسترسي هر دو اصلي هستند و نقش اجتماعي راه به نفع اين دو نقشتنظيم ميشود.ج- در خيابانهاي محلي، هر سه نقش جابجايي، دسترسي و اجتماعي اصلي هستند و به آن توجه يكسان ميشود. از آنجا كهبهطور طبيعي غلبه با وسايل نقليه موتوري است، رعايت نقش اجتماعي ايجاب ميكند كه سرعت و حجم ترافيك موتوري به شدتكنترل شود.1-2-1-2-3- راههاي شرياني درجه 1الف- نقش جابجاييدر راههاي شرياني درجه 1، به نقش جابجايي برتري اصلي داده ميشود. بنابراين عملكرد اصلي راههاي شرياني درجه 1 عبارت ازارتباط دادن مناطق دور شهرهاي بزرگ با يكديگر و اتصال شبكه راههاي درون شهري به شبكه راههاي برون شهري در شهرهايكوچك است. اهم راههاي برونشهري در دسته راههاي شرياني درجه1ميباشند. همچنين آن دسته از راههاي شرياني درجه1 كهاز داخل شهرها گذشته و عملكرد اصلي آن يعني جابجايي سريع، حفظ گردد، در زمره راههاي درونشهري خواهد بود. حداكثر سرعتمجاز در راههاي شرياني درجه 1 در شب بيش از 70 كيلومتر در ساعت تعيين ميشود.ب- نقش دسترسيكنترل دسترسيها اساسيترين مشخصه هندسي اين نوع راههاست. در اين راهها، پاركينگ حاشيهاي مجاز نيست. تقاطعهايهمسطح نيز براي اينگونه راهها مناسب نميباشند و در مواردي كه به ناچار از اين نوع تقاطعها استفاده شود، بايد حتيالمقدور به تعدادكم و فواصل زياد باشد.همچنين شمار وروديها و خروجيها بايد محدود بوده و چنان طراحي شود كه ترافيك ورودي و خروجيموجب وقفه در ترافيك عبوري نشود. به اين ترتيب، كنترل دسترسيها به نحوي است كه ميتواند در طولهاي قابل ملاحظهاي ازراه، جريان ترافيك را پيوسته فرض كرد.با اعمال درجات مختلفي از كنترل دسترسي، راههاي شرياني درجه 1 به انواع زير دستهبندي ميشود:
71فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي- آزادراه- بزرگراه- راه عبوريهر سه نوع راه شرياني درجه 1 قبلاً تعريف شده است. در اينجا توضيح بيشتري در مورد راههاي عبوري درونشهري، يعني ادامهراههاي دو خطه دو طرفه برون شهري در داخل شهرها داده ميشود. اغلب راههاي برون شهري، صرفنظر از استاندارد هندسي آنهاداراي عملكرد شرياني درجه1 ميباشند.اما، آن دسته از اين راهها كه جزء آزادراه و بزرگراه محسوب نميشوند، معمولاً هنگام عبوراز داخل شهرها، به دليل عدم كنترل دسترسيها، عملكرد شرياني درجه 1 خود را از دست ميدهند و به صورت راه شرياني درجه2 يامحلي درميآيند. بنابراين در صورتي كه كنترل دسترسي به راههاي دو خطه دو طرفه، حداقل در حدود استانداردهاي كنترل دسترسيبراي بزرگراهها در نظر گرفته شود، جريان ترافيك، پيوستگي و سرعت خود را حفظ ميكند و اين راهها در داخل شهرها نيز به صورتشرياني درجه 1 عمل خواهند كرد. راههاي عبوري برونشهري نيز فقط مشتمل بر راههاي اصلي ميباشد.ج- نقش اجتماعينقش اجتماعي با عملكرد اصلي راههاي شرياني درجه 1 عميقاً تضاد دارد و براي اين راهها هيچ نقش اجتماعي در نظر گرفتهنميشود. اين راهها مانند كانالهاي جداكنندهاي، ارتباط بين دو طرف خود را قطع ميكنند. براي كنترلكردن نقش اجتماعي راههايشرياني درجه 1، پيادهها و دوچرخهسواران نبايد، جز به صورت غير همسطح، از عرض راه بگذرند.2-2-1-2-3- راههاي شرياني درجه 2 (خيابانهاي شرياني)الف- نقش جابجايي و دسترسيدر راههاي شرياني درجه 2، جابجايي يك نقش اصلي است ولي، برخلاف راههاي شرياني درجه 1، تنها نقش اصلي نيست و بايدبا نقش دسترسي كه آن هم اصلي است رقابت كند. به دليل تعارضي كه بين نقشهاي دسترسي و جابجايي وجود دارد، هرچهدسترسي بيشتري فراهم شود، از كارايي راه در جابجا كردن وسايل نقليه كاسته ميشود. سرعت مجاز حركت وسايل نقليه در راههايشرياني درجه 2 در شب، بين30 تا70 كيلومتر در ساعت ميباشد.راههاي شرياني درجه 2، شبكه اصلي ارتباطي درونشهري را تشكيل ميدهد. چنين شبكهاي، تا حدي كه براي محدودنگهداشتن تعداد دسترسيها در اين راهها ضرورت دارد، ميتواند ساختاري سلسله مراتبي داشته باشد.در ساختار سلسله مراتبي، خيابانهاي شرياني كم اهميتتر (با طول كوتاهتر و حجم ترافيك كمتر)، از خيابانهاي مهمتر (با طولو حجم ترافيك بيشتر) منشعب ميشوند. اجزاي ساختار سلسله مراتبي را ميتوان به ترتيب اهميت با نامهاي اصلي و فرعي (انشعابي)مشخص كرد. وجود سلسله مراتب در شبكه راههاي شهري نه به دليل ساخت خوشهاي ارتباطات شهري، بلكه به دليل تعارض دونقش جابجايي و دسترسي با يكديگر است. به عبارتي ديگر، ساختار سلسله مراتبي راهها به خودي خود ضابطهاي نيست كه در نظرگرفتن همه مراتب آن در همه جا ضروري باشد، بلكه، رعايت كردن ضوابط كنترل دسترسيها ممكن است چنين ساختاري را بهشبكه راههاي شهري بدهد.شبكه راههاي شرياني درجه2 درونشهريبه راههاي شرياني درجه 1 و بين شهري، شبكه خيابانهاي محلي و ساير جاذبههايمهم ترافيكي متصل ميشود. در راههاي برونشهري، شرياني درجه 2 فرعي روستايي در زمره راههاي فرعي آن ميباشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها72ب- نقش اجتماعيدر راههاي شرياني درجه 2، برتري به جابجايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري داده ميشود. چون نقش اجتماعي با نقشجابجايي در تعارض است، بايد از ظهور وضعيتي كه چنين نقشي را به خيابان تحميل ميكند، جلوگيري شود. زيرا اگر خيابان داراينقش اجتماعي شود، از انجام نقشهاي اصلي كه براي آن احداث شده باز ميماند.براي كنترل نقش اجتماعي در راههاي شرياني درجه 2، دو دسته راهحل وجود دارد:- كنترل نوع كاربريهاي اطراف و ميزان تراكم آنها- تنظيم عبور پيادهها از عرض خياباندر طراحي آبادانيهاي جديد، براي ساماندهي بافتهاي پر و تغيير كاربريها بايد كاربريهايي در اطراف خيابانهاي شرياني قرارداده شود كه سفرسازي كمتري داشته باشد. مخصوصاً بايد رعايت شود كه فعاليتهاي مربوط به كاربريهاي واقع در يك سمتخيابان با فعاليت كاربريهاي سمت ديگر ارتباط كمي داشته باشد.عبور پيادهها از عرض راههاي شرياني درجه 2 بايد تنظيم شود. نحوه تنظيم و نوع تأسيساتي كه براي عبور پيادهها از عرض معبرتعبيه شده است، به حجم و سرعت ترافيك موتوري و همچنين ميزان آمد و شد پيادهها از عرض خيابان بستگي دارد. براي ايمني وتنظيم عبور پيادهها از خط كشي، تابلو، چراغ راهنما، چراغ مخصوص پيادهها، روگذر يا زيرگذر و نردهكشي استفاده ميشود.3-2-1-2-3- خيابانهاي محليحركت وسايل نقليه موتوري در خيابانهاي محلي بايد به نحوي تنظيم شود كه اين خيابانها به صورت عاملي جداكننده درنيايند.الف- نقش جابجاييسرعت حركت وسايل نقليه در خيابانهاي محلي بايد كم و به اندازهاي باشد كه خيابان بتواند به نقش اجتماعي خود عمل كند.حداكثر سرعت مجاز براي خيابانهاي محلي واقع در مناطق مسكوني و تجاري و ساير مناطق پر آمد و رفت پيادهها، 30 كيلومتر درساعت تعيين ميشود.ب- نقش دسترسييكي از نقشهاي اصلي خيابانهاي محلي، فراهم آوردن دسترسي براي وسايل نقليه موتوري است. اما اين نقش بايد با توجه بهنقش اجتماعي خيابان و نيازهاي محيطي هسته شهري تنظيم شود. براي اين منظور شبكه خيابانهاي محلي بايد طوري طراحي شودكه وسايل نقليه موتوري كه كاري در محل ندارند از پاركينگ حاشيهاي اين خيابانها استفاده نكنند.ممكن است تنظيم دسترسيها و همچنين رعايت شرايط زيست محيطي ايجاب كند كه شبكه خيابانهاي محلي در داخلهستههاي شهري بزرگتر، از يك ساختار سلسله مراتبي پيروي كند. به اين معني كه خيابانهاي محلي كم اهميتتر (با طول كوتاهترو حجم ترافيك كمتر)، از خيابانهاي مهمتر (با طول و حجم ترافيك بيشتري) منشعب شود. اجزاي ساختار سلسله مراتبي را ميتوانبه ترتيب اهميت با نامهاي اصلي و فرعي (انشعابي) مشخص كرد.
73فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييج- نقش اجتماعيدر خيابانهاي محلي، پيادهها مجازند در هر نقطهاي كه بخواهند از عرض خيابان عبور كنند. به منظور آسان و ايمن كردن عبورپيادهها از عرض خيابانهاي محلي، عرض سوارهرو اين خيابانها كم در نظر گرفته ميشود. حداكثر ظرفيت در خيابانهاي محلي نهبراساس راحتي عبور وسايل نقليه موتوري، بلكه با رعايت حال پيادهها در عبور از عرض خيابان تعيين ميشود.در خيابانهاي محلي، دوچرخهها و وسايل نقليه موتوري ميتوانند به طور مشترك از سوارهرو استفاده كنند. اما پيادهروها عموماًمشخص و جدا از سوارهرو است. در خيابانهايي كه ترافيك موتوري، دوچرخهها و پيادهها از سطح مشتركي استفاده ميكنند(كوچهها)، حداكثر سرعت مجاز وسايل نقليه موتوري 15 كيلومتر در ساعت تعيين ميشود. چنين خيابانهايي بايد با طرح متفاوتخود از ساير خيابانهاي محلي متمايز شوند.3-1-2-3- معيارهاي طبقهبندي معابربا توجه به مطالب فوق، مشاهده ميگردد كه معيارهاي طبقهبندي معابر بر مبناي سرعت مجاز و همچنين نحوه كنترلفعاليتهاي اصلي در راهها ميباشد. اين معيارها، در جداول(4-3) و (3-3)جمعبندي گرديده است.جدول (3-3): كنترل فعاليتهاي اصلي در راههافعاليتشرياني درجه 1طبقهبندي راهشرياني درجه 2محليجابجايي پيادههاكاملاً مجزامجزامجزا و در مواردي مشتركجابجايي دوچرخههاكاملاً مجزامجزامشتركعبور پيادهها از عرض راهغير همسطحغير همسطح، چراغ راهنما و خطكشيبدون كنترلمسيرهاي وسايل نقليه عموميمسيرهاي سريعالسيرمسيرهاي اصلي و فرعيتوصيه نميشودايستگاههاي وسايل نقليه عموميكاملاً جدا از سوارهروچسبيده به سواره روتوصيه نميشودحركت كاميونهاآزادآزادكنترل شده و محدود به نيازهاي محليپاركينگهاي حاشيهايممنوعتوصيه نميشودتنظيم شدهجدول (4-3): سرعتهاي مجاز و سرعتهاي طرح براي انواع راههاطبقهبندي راهراههاي شرياني درجهسرعت مجاز(كيلومتر در ساعت)بيش از70سرعت طرح(كيلومتر در ساعت)بيش از8040 تا 8030 تا 701راههاي شرياني درجه 2 (خيابانهاي شرياني)خيابانهاي محلي30 و كمتر40 و كمتر
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها74- -2-2 3 مطابقت كلاس روشنايي معابر با طبقهبندي آنهادر اين بخش نحوه انتخاب كلاسهاي روشنايي CE S، و ME براي معابر مختلف كه بر اساس آييننامههاي وزارت راه وشهرسازي مطابق بخش (1-2-3) طبقهبندي شدهاند، بيان شده است. با مشخص بودن طبقه هر معبر، با استفاده از جداول اينبخش، ميتوان كلاس روشنايي معبر را بهصورت مستقل و بدون انجام مراحل ذكر شده در بخش (1-3) تعيين كرد. همچنين برايشرايط مرطوب معبر نيز ميتوان از كلاسهاي MEW با همان <strong>شماره</strong> كلاسهاي ME استفاده كرد.1-2-2-3- مقايسه كلاسهاي روشنايي مختلف از لحاظ سطوح روشناييگاهي در طراحي روشنايي، ممكن است پارامترهاي طراحي معبر اصلي با پارامترهاي طراحي نواحي مجاور آن مانند پيادهروها ومسيرهاي مخصوص دوچرخه متفاوت باشد. در چنين موقعيتهايي لازم است كه كلاسهاي روشنايي براي نواحي مجاور هم تعيينشود.(5-3) در جدولكلاسهاي روشنايي استاندارد از لحاظ سطح روشنايي با هم مقايسه شدهاند. براي اين مقايسه در هر رديفممكن است از معيار درخشندگي، يا از معيار شدت روشنايي استفاده شده باشد.جدول (5-3): مقايسه كلاسهاي روشنايي مختلف از لحاظ سطح روشناييكلاس ME-ME1ME2ME3ME4ME5ME6--كلاس CECE0CE1CE2CE3CE4CE5---كلاس S---S1S2S3S4S5S6
75فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشنايي2-2-2-3- كلاس روشنايي براي راههاي شرياني(6-3) در جدولكلاسهاي روشنايي براي راههاي شرياني ارائه شده است.جدول(6-3): كلاسهاي روشنايي معابر براي راههاي شريانيطبقهبنديمعبرمشخصه عمومي معبرنوع راهمشخصه اختصاصي معبرميانگين ترافيكروزانه (ADT)≤40000>40000≤40000>40000≤40000>40000كلاسروشناييME1آزادراهقسمت ماشينرو معبر كه تقاطعهاي آنغير همسطح ميباشد.ME1ME2بزرگراهفاصله بين تقاطعهاي همسطح بزرگتر يا مساوي 3kmME2ME22/5 تا 3 كيلومتر2/5 كيلومتربزرگراه /راه عبوريفاصله بين تقاطعهاي همسطح بين برايبزرگراه، كمتر از براي راه عبوريME1شرياني درجه1- دسترسي محدود- معابري براي حركت ترافيك باسرعت بالا و در مسافتهاي طولاني،با تقاطعهاي غير همسطح محدود شدهبراي كاربرانبانداضطراري/شانهراهباندهاي اضطراري يا شانهراه واقع در كنار باندهاي ماشينرواصلي معبرراههاي يكطرفهME4aME3aME2ME3a-≤15000>15000≤15000- راههاي اصلي موجود در شبكهراههاي شهري- معابري با مسيرهاي ترافيكيطولاني، سرعت مجازتعداد تقاطعهاي كم، پاركينگحاشيهاي ممنوع و يا محدود، عبور پيادهاز عرض راه به صورت غير همسطح ويا كنترلشدهاصليراههاي دو طرفه- سرعت مجاز 30 تا ،45km/h با رفت و آمد زياد اشخاصپياده، بدون محدوديت پاركينگ حاشيهايME2ME3cME3bME2S2 ياME4b>15000≤7000≤15000 ،>7000>15000فرعي شهري- راههاي ارتباط دهنده مناطق مسكوني يا صنعتي با سرعتمجاز ،45km/h رفت و آمد بسيار كم اشخاص پياده وپاركينگهاي حاشيهاي بدون كنترل30 تابا هر ميزان ترافيكبا هر ميزان ترافيكولي با حجم زيادرفت و آمد اشخاصپياده و دوچرخهسوارS1ME4a ≤7000ME3b ≤15000 ،>7000-ME3a >15000-راههاي ارتباط دهنده روستاهاي بزرگ به راههاي شهري45 تا ،70km/hشرياني درجه2- راههاي ارتباط دهنده ما بين راههاياصلي شهري و يا بين روستا و راههايشهري، داراي ترافيك عبوري محلي،امكان دسترسي به محيط اطراف وداراي تقاطعهاي زيادفرعيروستاييراههاي ارتباط دهنده روستاهاي كوچك به راههايشهري، اين راهها معمولاً كمعرض و قابليت عبور دو خودرواز كنار هم را ندارندبا هر ميزان ترافيكME5*توجه: در راههاي برون شهري و با توجه به طبقهبندي آنها در <strong>نشريه</strong> 415، راههاي شرياني اعم از آزادراه و بزرگراه، كلاس روشنايي همانند راههاي شرياني درجه 1 آزادراه وبزرگراه در اين جدول خواهند داشت. راههاي برون شهري اصلي درجه 1 و درجه 2 نيز كلاس روشنايي همانند شرياني درجه راه عبوري در اين جدول خواهندداشت. همچنين كلاس روشنايي راههاي برون شهري فرعي همانند شرياني درجه 2 فرعي روستايي ميباشد به طوريكه راههاي فرعي درجه 1 همانند كلاس روشناييراههاي ارتباط دهنده روستاهاي بزرگ به راههاي شهري بوده و راههاي فرعي درجه 2 و3 همانند كلاس روشنايي راههاي ارتباط دهنده روستاهاي كوچك به راههاي شهريميباشد.1 بزرگراه/
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها763-2-2-3- كلاس روشنايي براي عوارض راهجدول (7-3) با استفاده از كلاسهاي ،CE كلاسهاي روشنايي عوارض راه واقع در مسيرهاي ترافيكي (راههاي شرياني) را ارائهميدهد. همچنين در اين جدول چگونگي ارتباط كلاس روشنايي راههاي دسترسي به عوارض راه نيز مشخص ميگردد.در اينحالت وقتي مسيرهاي ترافيكي مختلفي با كلاسهاي روشنايي متفاوت با هم تقاطع دارند، معمولا كلاس روشنايي بالاتر بهعنوان كلاس روشنايي ناحيه عوارض راه انتخاب ميشود. همچنين هنگامي كه تمام معابر منتهي به يك ميدان فاقد سيستم روشناييهستند اما قرار است براي ميدان سيستم روشنايي نصب شود، كلاسهاي انتخابي ،CE نيازهاي ترافيكي و همچنين روشنايي محيطعمومي ميدان را برآورده ميسازند.جدول (7-3): كلاسهاي روشنايي براي عوارض راهكلاسهاي روشنايي عوارض راهكلاسهاي روشنايي مسير ترافيكيME1ME2ME3ME4ME5CE0CE1CE2CE3CE44-2-2-3- كلاس روشنايي براي راههاي محلي(8-3) جدولكلاسهاي روشنايي راههاي محلي شامل پيادهروها، پلهاي عابر پياده و مسيرهاي ويژه دوچرخه را طبقكلاسهاي روشنايي S ارائه ميدهد. از آنجا كه در چنين معابري نيازهاي عابرين پياده و دوچرخهسواران از اولويت بالاتري برخورداراست، جدولنرخ جرائمكممتوسطزياد(8-3)نيز با توجه به جريان ترافيكي اين كاربران ارائه شده است.ياجدول (8-3): كلاسهاي روشنايي راههاي محليياكلاس روشناييحجم ترافيك نرمال ** حجم ترافيك زياد ***حجم ترافيك كم *ياE3 E4 ياE1 E2يا E3 E4 E1 E2 E3 E4 ياE1 E2R a مقدارS2 S3 S3 S4 S4 S5 R a < 60S3 S4 S4 S5 S5 S6 R a 60S1 - S2 S3 S3 S4 R a < 60S2 - S3 S4 S4 S5 R a 60S1 - S1 S2 S2 S2 R a < 60S2 - S2 S3 S3 S3 R a 60E4 درنكته 1: نرخ جرائم، محلي بوده و سطح كشوري نميباشد. در اين مورد ميتوان از پليس محلي كمك گرفت.نكته 2: سطوح روشنايي ارائه شده در اين جدول، ميتوانند در مجاورت محلهاي اعمال تدابير كنترل ترافيك، به يك كلاس بالاتر ارتقا داده شوند.نكته 3: توصيه ميشود كه يكنواختي كلي شدت روشنايي ، U 0 در حد امكان بالا باشد.جدول (9-3) معرفي شدهاند.نكته* حجم ترافيك كم به مناطقي اتلاق ميشود كه نرخ تردد، فقط مربوط به املاك مجاور معابر مسكوني باشد.** حجم ترافيك نرمال به مناطقي اتلاق ميشود كه نرخ تردد، مربوط به راههاي دسترسي به املاك مسكوني بوده و ناشي از وجود اماكن عمومي محلي مانندباشگاهها، مراكز خريد و غيره باشد.*** حجم ترافيك زياد به مناطقي اتلاق ميشود كه نرخ تردد در آنها بالا بوده و مربوط به اماكن عمومي محلي مانند باشگاهها، مراكز خريد و غيره باشد.:4 كلاسهاي ،E3 ،E2 ،E1
77فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييجدول (9-3): حوزههاي محيطي روشناييحوزهبافت اطرافطبيعيروستاييحومه شهريشهريمحيط روشناييبه طور طبيعي تاريكمنطقه داراي روشنايي پايينمنطقه داراي روشنايي متوسطمنطقه داراي روشنايي بالامثالهاپاركهاي جنگلي و مناطق حفاظت شدهنواحي صنعتي و مسكوني روستايينواحي صنعتي و مسكوني حومه شهريمراكز شهري و نواحي تجاريE1E2E3E45-2-2-3- كلاس روشنايي براي راههاي مراكز تجمع شهري(10-3) جدولكلاسهاي روشنايي پيادهروها و نواحي داراي ترافيك تركيبي عابرين پياده و وسايل نقليه، واقع در مراكز تجمعشهري را ارائه ميدهد. ولي در مورد معابري از مراكز تجمع شهري كه در اصل محل عبور وسايل نقليه هستند بايد به جدولمراجعه شود.جدول (10-3): كلاسهاي روشنايي براي راههاي مراكز تجمع شهرينوع ترافيكحجم ترافيك نرمالكلاسهاي روشناييحجم ترافيك بالا(6-3)E4 E3 E4 E3CE1 CE2 CE2 CE3تنها عابرين پياده تركيبي از وسايل نقليه و عابرين پياده باپيادهرو مجزاتركيبي از وسايل نقليه و عابرين پياده كهاز يك سطح مشترك استفاده ميكنند.CE1 CE1 CE1 CE2CE1 CE1 CE1 CE2
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها78- 3-3 توصيههايعمومي روشناييپس از تعيين كلاس روشنايي معبر، تعيين ميزان روشنايي در بخشهاي مختلف آن با توجه به توصيههاي عمومي روشناييصورت ميپذيرد.- 1-3- 3 نواحي مجاوركلاسهاي روشنايي منتخب در دو ناحيه مجاور، نبايد بيش از دو كلاس قابل مقايسه با يكديگر اختلاف داشته باشند.كلاسهاي روشنايي قابل مقايسه در جدولميباشد، ناحيه مرجع در نظر گرفته ميشود.(5-3)ارائه شدهاند. در اين حالت، ناحيهاي كه داراي سطح روشنايي توصيه شده بالاترولي اگر در يك ناحيه، قسمت ماشينرو معبر به صورت مجزا تعريف شده باشد و در مجاورت آن هيچ ناحيه ترافيكي وجود نداشتهو داراي كلاس روشنايي(ME)- 2-3- 3 كنترل خيرگينيز باشد، براي بررسي روشنايي نواحي مجاور، از ضريب محيط (SR) استفاده ميشود.براي هر كدام از دستههاي كاربري روشنايي، بايد كنترل خيرگي انجام شود. به اين منظور در هنگام استفاده از كلاس روشنايي،ME كنترل خيرگي با استفاده از حد آستانه افزايش (TI) و طبق توصيههاي جدولساير كلاسهاي روشنايي، كنترل خيرگي بايد با استفاده از مقادير توصيه شده در پيوستكلاسهاي شاخص خيرگي صورت پذيرد.(1-4) صورت(4)- 3-3- 3تغيير كلاسهاي روشنايي در ساعات تاريكيميگيرد ولي در صورت استفاده ازو بهكارگيري كلاسهاي شدت نور وپارامترهاي ارزيابي مربوط به ناحيه مورد مطالعه تنها براي ساعات تاريكي مناسب ميباشند. اين مقادير ميتوانند در طول شب ونيز در فصول متفاوت سال تغيير كنند. بنابراين ميتوان گفت با تغيير پارامترهاي ارزيابي، مقادير توصيه شده براي تامين روشنايي درزمانهاي مختلف متفاوت ميباشند.بر اين اساس فقط براي دو كلاس روشناييو ME2 ME1تغييرات قابل توجهي در مقادير بعضي از پارامترهاي ارزيابي بهويژهسطح درخشندگي محيط پيرامون و حجم تردد وسايل نقليه در ناحيه مورد مطالعه، در زمانهاي مختلف شب رخ ميدهد. به هميندليل و با تغيير اين پارامترها، فقط در دو كلاس روشنايي مزبور، ميتوان سطح روشنايي شبانه اين نوع معابر را به يك كلاس پايينترتنزل داد. بدين ترتيب براي ناحيه مورد مطالعهاي كه داراي اين نوع كلاسهاي روشنايي باشند، ميتوان با استفاده از روشهايمختلف، سطح روشنايي و در نتيجه مصرف انرژي را به يك كلاس پايينتر كاهش داد.
79فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييپيوست - 3 جداول شرايط كاربري روشناييپ-1-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته A1جدول (پ-1-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهME4aME3aME4aME3aME3aME2ME3aME2 250000ME3aME2ME3aME2ME2ME2ME2ME2 15000نوع آبو هوايغالبخشكمرطوبجدا بودنبخشماشينرويمعبربليخيرتقاطعهايغيرهمسطحانواع تقاطعهاتقاطعهايهمسطحتعدادتقاطعهايهمسطحدر هركيلومترحجم تردد روزانه وسايل نقليهME2ME1ME2ME1ME1ME1ME1ME1ME4aME4aME5ME4aME3aME3aME4aME3a15000 تا 250000ME3aME3aME4aME3aME2ME2ME3aME2ME2ME2ME3aME2ME1ME1ME2ME1ME5ME4aME5ME4aME4aME3aME4aME4a0ME4aME3aME4aME4aME3aME2ME4aME3aME3aME2ME3aME3aME2ME1ME3aME2فواصل،فاصله بينپلها(كيلومتر)گزينههاي بالا در نظر گرفته شده ولي كلاسها، MEW انتخاب شوند. 3 3 3 3 3 3 3 3خيرجدول (پ-2-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديوجود عوارض راه پيچيدگي حوزه ديد سختي هدايتنرمالزيادسطح درخشندگي محيط اطرافكم متوسط زيادنرمال 0 0 0بيشتر از نرمال 0 0 نرمال 0بيشتر از نرمال *بلي*براي عوارض راه، درخشندگي به عنوان معيار طراحي پيشنهاد شده است. ولي در شرايطي كه فواصل ديد كم بوده و يافاكتورهاي ديگر از به كارگيري معيار درخشندگي ممانعت ميكنند، ممكن است از معيار شدت روشنايي استفاده شود. مقايسهكلاسهاي روشنايي CE با كلاسهاي روشنايي ،ME در جدول(3- آورده شده است.(3
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها80پ-2-3- شرايط كاربري روشنايي - دسته A2نوع آب و هوايخشكغالبجدول (پ-3-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهتعداد تقاطعهايهمسطح درهركيلومترحجم تردد وسايل نقليه 7000 7000 0 0 ME4a ME3a ME3a ME5 ME5 ME4a 3ME4a ME3a ME2 ME5 ME4a ME3a 3گزينههاي بالا در نظر گرفته شده ولي كلاسها، MEW انتخاب شوند .مرطوبخيرجدول(پ-4-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديوجود عوارض راه پيچيدگي حوزه ديد سختي هدايتنرمالزيادسطح درخشندگي محيط اطرافكم متوسط زيادنرمال 0 0 0بيشتر از نرمال 0 0 نرمال 0بيشتر از نرمال *بلي*براي عوارض راه، درخشندگي به عنوان معيار طراحي پيشنهاد شده است. ولي در شرايطي كه فواصل ديد كم بوده ويا فاكتورهاي ديگر از به كارگيري معيار درخشندگي ممانعت ميكنند، ممكن است از معيار شدت روشنايي استفاده شود.مقايسه كلاسهاي روشنايي CE با كلاسهاي روشنايي ،ME در جدول( آورده شده است.(3-3
81فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييپ-3-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته A3نوع آب وهوايغالبخشكجدا بودنبخشماشينرويمعبربليخيرجدول(پ-5-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهتعداد تقاطعهايهمسطحدر هر كيلومترحجم تردد وسايل نقليه 25000 و 25000 15000 و 15000 7000 7000 0 0 0 0 ME4a ME3b ME3b ME5 ME4a ME3b ME5 ME5 ME4a ME5 ME5 ME4a 3ME3b ME2 ME2 ME4a ME3b ME2 ME5 ME4a ME3b ME5 ME4a ME3b 3ME3b ME2 ME2 ME4a ME3b ME2 ME5 ME4a ME3b ME5 ME4a ME3b 3ME3b ME2 ME1 ME3b ME2 ME2 ME4a ME3b ME2 ME4a ME3b ME3b 3گزينههاي بالا در نظر گرفته شده ولي كلاسها، MEW انتخاب شوند .مرطوبوجودعوارض راهخيرپيچيدگي حوزهديدنرمالزيادجدول(پ-3- 6): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديپارك وسايلنقليهوجود نداردوجود داردوجود نداردوجود داردسختي هدايتسطح درخشندگي محيط اطرافكم متوسط زيادنرمال 0 0 0بيشتر از نرمال 0 نرمال 0بيشتر از نرمال 0 0 نرمال 0بيشتر از نرمال 0 0نرمال بيشتر از نرمال *(3بلي*براي عوارض راه، درخشندگي به عنوان معيار طراحي پيشنهاد شده است. ولي در شرايطي كه فواصل ديد كم بوده و يا فاكتورهاي ديگراز بكارگيري معيار درخشندگي ممانعت ميكنند، ممكن است از معيار شدت روشنايي استفاده شود. مقايسه كلاسهاي روشنايي CE باكلاسهاي روشنايي ،ME در جدول(3- آورده شده است.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها82پ-4-3- شرايط كاربري روشنايي - دسته B1نوع آبو هوايغالبوجود تدابيركنترل ترافيكفيزيكي در معبرجدول (پ-7-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهتعداد تقاطعهايهمسطح در هركيلومترسختيهدايتحجم ترافيك وسايل نقليه 7000 7000 0 0 ME5 ME4b ME3c ME6 ME5 ME4bنرمال ME5 ME4b ME3c ME5 ME4b ME3cنرمال ME4b ME4b ME3c ME5 ME4b ME3cME3c ME3c ME2 ME4b ME3c ME2 3 3بيشتر ازنرمالخيرخشكبيشتر ازنرمالگزينههاي بالا عيناً در نظر گرفته شوند فقط در نواحي با مجوز تدابيربليكاهش ترافيكي ، كلاسي از همان نوع ولي با <strong>شماره</strong> 1 انتخاب گردد.گزينههاي بالا در نظر گرفته شده ولي كلاسها، MEW انتخاب شوند .مرطوبدر شرايطي كه استفاده از معيار درخشندگي عملي نباشد، معيار شدت روشنايي بكار گرفته ميشود. مقايسه كلاسهاي روشنايي CE با كلاسهايروشنايي ،ME در جدول(3- آورده شده است.*(3*وجودعوارض راهخيرپيچيدگي حوزهديدنرمالزيادجدول(پ-8-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديپارك وسايلنقليهسطح درخشندگي محيط اطرافكم متوسط زيادحجم ترافيكدوچرخهسوارحجم ترافيك دوچرخهسوارحجم ترافيكدوچرخهسوارنرمال زياد نرمال زياد نرمال زياد0 0 0 0 وجود ندارد 0 0وجود دارد 0 0 0 0 0 0وجود ندارد 0 0وجود دارد *بلي*(3-3)براي عوارض راه، درخشندگي به عنوان معيار طراحي پيشنهاد شده است. ولي در شرايطي كه فواصل ديد كم است و يا ديگر فاكتورها از بكارگيري معياردرخشندگي ممانعت ميكنند، ممكن است از معيار شدت روشنايي استفاده شود. مقايسه كلاسهاي روشنايي CE با كلاسهاي روشنايي ،ME در جدولآورده شده است.
83فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييپ-5-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته B2نوع آبو هوايغالبوجود تدابيركنترل ترافيكفيزيكي در معبرجدول (پ-9-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهتعدادتقاطعهايهمسطحدر هر كيلومترسختيهدايتحجم ترافيك وسايل نقليه 7000 7000 0 0 نرمال ME4b ME4b ME3c ME5 ME5 ME4bME4b ME4b ME3c ME4b ME4b ME3cنرمال ME3c ME3c ME2 ME4b ME3c ME2ME3c ME3c ME2 ME3c ME3c ME2 3 3بيشتر ازنرمالخيرخشكبيشتر ازنرمالگزينههاي بالا عيناً در نظر گرفته شوند فقط در نواحي با مجوز تدابيربليكاهش ترافيكي ، كلاسي از همان نوع ولي با <strong>شماره</strong> 1 انتخاب گردد.گزينههاي بالا در نظر گرفته شده ولي كلاسها، MEW انتخاب شوند .مرطوبدر شرايطي كه استفاده از معيار درخشندگي عملي نباشد، معيار شدت روشنايي به كار گرفته ميشود. مقايسه كلاسهاي روشنايي CE باكلاسهاي روشنايي ،ME در جدول(3- آورده شده است.*(3*وجودعوارضخيرراهپيچيدگي حوزهديدنرمالزيادجدول (پ-10-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديپارك وسايلنقليهسطح درخشندگي محيط اطرافكم متوسط زيادحجم ترافيكدوچرخهسوارحجم ترافيك دوچرخهسوارحجم ترافيكدوچرخهسوارنرمال زياد نرمال زياد نرمال زياد0 0 0 0 وجود ندارد 0 0وجود دارد 0 0 0 0 0 0وجود ندارد 0 0وجود دارد *بلي*براي عوارض راه، درخشندگي به عنوان معيار طراحي پيشنهاد شده است. ولي در شرايطي كه فواصل ديدن كم است و يا ديگر فاكتورها از بكارگيريمعيار درخشندگي ممانعت ميكنند، ممكن است از معيار شدت روشنايي استفاده شود. مقايسه كلاسهاي روشنايي CE با كلاسهاي روشنايي ،ME درجدول(3-3) آورده شده است.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها84پ-6-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته C1وجود تدابير كنترلترافيك فيزيكي درمعبرخيرجدول (پ-11-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهاحتمال وقوع جرمنرمالتشخيص چهرهنرمالحجم ترافيك دوچرخهسوارزياد 0 0 S5 S4 S3 S6 S5 S4غيرضروري S4 S3 S2 S5 S4 S3S3 S2 S1 S4 S3 S2S3 S2 S1 S3 S2 S1بلي بيشتر از نرمالضروريجدول (پ-12-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديزيادسطح درخشندگي محيط اطرافمتوسطكم0
85فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييپ-7-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته D1 و D2جدول (پ-13-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهنرمالحجم تردد عابرين پيادهروزياد 0 0 وجود تدابيركنترل ترافيكفيزيكي در معبراحتمال وقوعجرمتشخيصچهرهسختي هدايتنرمال CE5 CE4 CE3 CE5 CE5 CE4بيشتر از نرمال CE4 CE3 CE2 CE5 CE4 CE3نرمال CE4 CE4 CE3 CE4 CE4 CE4بيشتر از نرمال CE4 CE3 CE2 CE4 CE4 CE3نرمال CE4 CE3 CE3 CE4 CE4 CE3بيشتر از نرمال CE3 CE2 CE2 CE4 CE3 CE2خيرنرمالبيشتر ازنرمالغيرضروريضروريگزينههاي بالا عيناً در نظر گرفته شوند فقط در نواحي با مجوز تدابيركاهش ترافيكي، كلاسي با <strong>شماره</strong> 4 انتخاب گردد.بليجدول (پ-14-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديزيادسطح درخشندگي محيط اطرافمتوسطكم0
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها86پ-8-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته D3 و D4جدول (پ-15-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهسختي هدايتحجم تردد عابران پياده و دوچرخهسوارنرمالزياد 0 0 S5 S4 S3 S6 S5 S4نرمال S4 S3 S2 S5 S4 S3بيشتر از نرمال S4 S3 S2 S5 S4 S3نرمال S3 S2 S1 S4 S3 S2بيشتر از نرمال وجود تدابير كنترلترافيك فيزيكي درمعبرخيربليپارك وسايلنقليهوجود نداردوجود داردگزينههاي بالا عيناً در نظر گرفته شوند فقط در نواحي با مجوزتدابير كاهش ترافيكي، كلاسي با <strong>شماره</strong> 4 انتخاب گردد.جدول (پ-16-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديپيچيدگي حوزهديدنرمالزياداحتمال وقوعجرمنرمالبيشتر از نرمالنرمالبيشتر از نرمالسطح درخشندگي محيط اطرافتشخيص چهرهزياد متوسط كمغيرضروري 0 0ضروري 0 0 غيرضروري 0 0 0ضروري0
87فصل سوم- تعيين كلاسهاي روشناييپ-9-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته E1جدول(پ-17-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهحجم تردد عابرين پيادهاحتمال وقوع جرمتشخيص چهرهنرمالزياد 0 0 غيرضروري S5 S4 S3 S6 S5 S4S4 S3 S2 S5 S4 S3S2 S1 CE2 S3 S2 S1نرمالبيشتر از نرمالضروريزيادجدول (پ-18-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديسطح درخشندگي محيط اطرافمتوسطكم0
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها88پ-10-3- شرايط كاربري روشنايي- دسته E2جدول (پ-19-3): محدوده كلاسهاي روشنايي پيشنهادي براي هر ناحيه مورد مطالعهحجم تردد عابرين پيادهزيادنرمالتشخيص چهره 0 0 S4 S3 S2 S5 S4 S3غيرضروري S3 S2 S1 S3 S2 S1S2 S1 CE2 S2 S1 CE2احتمال وقوع جرمنرمالبيشتر از نرمالضروريزيادجدول (پ-20-3): انتخاب كلاس مناسب از محدوده پيشنهاديسطح درخشندگي محيط اطرافمتوسطكم0
89فصل چهارم- معيارهاي سنجش روشناييفصل 4معيارهاي سنجش روشنايي
90مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
91فصل چهارم- معيارهاي سنجش روشناييمقدمهدر اين فصل كلاسهاي روشنايي مختلف با توجه به الزامات نوري ديد هر يك از كاربران معبر، معرفي شدهاند.كلاسهاي روشنايي ،ME براي تأمين ديد رانندگان وسايل نقليه موتوري است كه با سرعتهاي متوسط يا بالا در مسيرهايترافيكي در حال حركت ميباشند.كلاسهاي روشنايي ،CE براي تأمين ديد رانندگان وسايل نقليه موتوري در عوارض راه مانند معابر داراي مركز خريد، تقاطعهايهمسطح پيچيده، ميادين و نواحي كه كاربران معبر تشكيل صف ميدهند، استفاده ميشوند. اين كلاسها همچنين براي تأمين ديدعابرين پياده و دوچرخهسواران نيز به كار ميروند.كلاسهاي روشنايي S، براي تأمين ديد عابرين پياده و دوچرخهسواران در پيادهروها و مسيرهاي مخصوص دوچرخه، باندهاياورژانس و ساير نواحي معبر كه بهطور مجزا يا در امتداد قسمت ماشينروي معبر قرار دارند و همچنين براي معابر مسكوني،خيابانهاي مخصوص پيادهروي، پاركينگهاي وسايل نقليه يا محوطه مدارس استفاده ميشوند.از آنجا كه الزامات نوري كلاسهاي روشنايي ناشي از نوع كاربري معبر و يا نوع سطوح آن است، لذا معيار اصلي سنجشروشنايي در كلاسهاي ،ME درخشندگي سطح معبر و در كلاسهاي CE و S، شدت روشنايي افقي ميباشد.1-4- تعاريف- -1-1 4 متوسط درخشندگي سطح معبر( L )ميانگين درخشندگي در سطح ماشينروي يك معبر كه واحد آن كاندل بر متر مربع است- -2-1 4 يكنواختي طولي باند ترافيكي.(cd/m 2 )نسبت كمترين مقدار درخشندگي سطح معبر به بيشترين مقدار آن، در طول محور مركزي باند ترافيكي.- 3-1- 4 يكنواختي طولي معبر( (U lكمترين مقدار يكنواختي طولي باندهاي ترافيكي موجود در قسمت ماشينرو معبر.- 4-1- 4 آستانة افزايش (TI)معياري براي سنجش ميزان كاهش حوزه ديد ناشي از خيرگي ايجاد شده توسط چراغهاي روشنايي معبر.- 5-1- 4 ضريب محيط (SR)نسبت شدت روشنايي متوسط باريكه كنار معبر به شدت روشنايي متوسط باريكه مشخص شده در داخل معبر.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها92) ( E hs- -6-1 4 شدت روشنايي متوسطميانگين شدت روشنايي افقي در يك سطح مشخص از معبر كه واحد آن، لوكس ميباشد.(lx)( E min- 7-1- 4 حداقل شدت روشنايي )حداقل شدت روشنايي در يك سطح مشخص از معبر كه واحد آن، لوكس ميباشد.(lx)- 8-1- 4 يكنواختي كلي(درخشندگي و يا شدت روشنايي سطح معبر)نسبت كمترين مقدار به مقدار متوسط براي هر يك از دو پارامتر ذكر شده) ( U - -9-1 4 حداقل مقدار مجاز روشنايي (متوسط درخشندگي و يا شدت روشنايي معبر)طراحي روشنايي يك معبر براي حداقل مقدار مجاز روشنايي در طول زمان بهرهبرداري از آن صورت ميپذيرد. معيار سنجش آن باتوجه به نوع معبر يكي از پارامترهاي فوقالذكر ميباشد. بدين منظور محاسبات طراحي براي پرنورترين زمان انجام شده ولي با اعمالضريب نگهداري، تاثير استهلاك تجهيزات در روشنايي معبر لحاظ شده و در نتيجه حداقل مقدار روشنايي معبر حاصل ميگردد.2-4- كلاسهاي روشنايي سريME/MEWدر جداول(1-4) و(2-4)، معيارهاي سنجش روشنايي در كلاسهاي روشنايي ME و MEW ارائه شده است. اين كلاسهابراي رانندگان وسايل نقليه موتوري است كه با سرعتهاي متوسط يا بالا در مسيرهاي ترافيكي در حال حركت ميباشند. در اينجداول براي هر يك از معيارها مشخص گرديده كه مقدار داده شده در جدول حداقل و يا حداكثر ميباشد.جدول (1-4): كلاسهاي روشنايي سريMEكلاسروشناييدرخشندگي سطح ماشينرو معبر براي شرايط خشك معبر خيرگي روشنايي محيط اطراف1TI بر حسب درصد(حداكثر)2SRU lحداقل) )U oحداقل) (cd/m2) بر حسب (L)(حداقل (( ) )حداكثر(حداقل)0/510 0/7 0/4 2/22 ME10/510 0/7 0/4 1/71/5 ME20/515 0/7 0/4 1/21 ME3a0/515 0/6 0/4 1/21 ME3b0/515 0/5 0/4 1/21 ME3c0/515 0/6 0/4 0/9 0/75 ME4a0/515 0/5 0/4 0/9 0/75 ME4b0/515 0/4 0/35 0/60/5 ME5. 15 0/4 0/35 0/25 0/2 ME612در شرايطي كه از منابع نوري با درخشندگي پايين استفاده ميشود ماكزيمم 5 درصد افزايش TI مجاز است. (به نكته 6 مراجعه شود).اين معيار تنها زماني كاربرد دارد كه هيچ ناحيه ترافيكي در مجاورت مسير ماشينرو معبر وجود نداشته باشد.نيازي نيست
93فصل چهارم- معيارهاي سنجش روشنايي1: نكتهدرخشندگيراهنماي انتخاب اين كلاسها در فصل سوم ارائه شده است. مقادير متوسط درخشندگي سطح معابر(L) ، يكنواختي كلي) o U)، يكنواختي طولي درخشندگيپنجم محاسبه و فصل سيزدهم اندازهگيري شوند.نكته،(Ul) آستانه افزايش(TI):2و ضريب محيط ،(SR) بايد مطابق با روشهاي فصلميزان درخشندگي سطح معبر تابع ميزان شدت روشنايي سطح معبر، پارامترهاي انعكاس سطح معبر و موقعيت هندسي ناظرميباشد. فرض بر اين است كه رانندهاي كه در طول معبر در حال رانندگي ميباشد، از فاصله بين m 60 تا m 180 بتواند اجسام ياساير موانع روي معبر را تشخيص دهد. (فصل پنجم و سيزدهم)3: نكتهدرخشندگي متوسط(L) ، مقدار درخشندگي لازم براي رانندگي در معابر است. در سطح روشنايي پايينتر، درخشندگي باافزايش حساسيت كنتراست، افزايش تيزبيني و رفع خيرگي بهبود مييابد.يكنواختي كلي 4: نكته) o U)، مقدار تغييرات درخشندگيانجام شده بر روي سطح معبر، اشياء و ديگر كاربران معبر نشان ميدهد.نكتهنكته:5:6در سطح معبر و كيفيت عملكرد آن را به عنوان پسزمينة خطكشيهاييكنواختي طولي ) l U)، معياري براي تعيين يكنواختي درخشندگي و تشخيص وجود قسمتهاي تاريك و روشن متوالي درسطح يك معبر است. ديد راننده از قسمتهاي طولاني و پيوسته معبر متاثر از اين معيار ميباشد.اگر چه تامين روشنايي معابر موجب بهبود ديد راننده در شب ميگردد، اما بسته به نوع چراغ، لامپ و موقعيت نصب آن،ميتواند باعث ايجاد خيرگي شود. معمولاً لامپهاي بخار سديم كم فشار و لامپهاي فلورسنت، جزء لامپهايي با درخشندگي كممحسوب ميشوند. براي اين دسته از لامپها و يا چراغهايي كه درخشندگي آنها كمتر و يا معادل درخشندگي لامپهاي مذكورباشد، با توجه به زيرنويس1 از جدول(1-4)و زيرنويس 2 از جدول (2-4)، مقادير بالاتر از حد آستانه افزايش(TI) مجاز هستند.نكته7: روشنايي محدوده مسير ماشينروي معبر براي روشن كردن محيط مجاور معبر و كاربراني كه از فضاي پشت جدول مسيرماشينرو استفاده ميكنند، كافي نيست. معيار ضريب محيط(SR)تنها در شرايطي استفاده ميشود كه هيچ ناحيه ترافيكي بامعيارهاي سنجش روشنايي خاص خود مثل مسيرهاي پيادهرو، دوچرخهسواري و باند اورژانس در اطراف مسير ماشينرو معبر وجودنداشته باشد.نكته8: در برخي مناطق كشور، در بخش قابل توجهي از ساعات تاريكي، سطح معبر نمدار يا مرطوب ميباشد. معيار يكنواختي كلي) 0 U)، در شرايط مرطوب براي جلوگيري از افت شديد كارايي سيستم روشنايي معبر به معيارهاي شرايط خشك معبر اضافه ميگردد.(2-4) در جدولاين معيارها ارائه شده است.نكته 9: طراحي روشنايي معبر با توجه به حداقل ميزان مجاز آن صورت ميپذيرد. در اين طراحي به منظور داشتن كمترين هزينه،رعايت اين حداقل الزامي است. ولي در مواردي همچون عدم دسترسي به چراغ مناسب، عدم امكان استفاده از ارتفاع نصب بالاتر و يالزوم استفاده از شبكه تغذيه مشتركين به عنوان شبكه تامين روشنايي كه امكان كاهش نور به حداقل ميزان مورد نياز آن ميسر نباشد،ميتوان مقدار نور را تا حداكثر ميزان مجاز در آن نوع معبر كه در جداول(2-4) و (1-4)حداكثر ميزان مجاز نور نيز همانند حداقل آن پس از اعمال ضرايب نگهداري حاصل ميگردد.آورده شده است، افزايش داد. در اين صورت،
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها94جدول (2-4): كلاسهاي روشنايي سريMEWكلاسروشنايي(L)درخشندگي سطح ماشينرو معبر براي شرايط خشك و مرطوب معبر(حداقل)بر حسب ) 2 (cd/mدر شرايط خشك(حداكثر)1U lU oحداقل) )(حداقل)در شرايط مرطوبU oحداقل) )خيرگيTI بر حسب2درصد (حداكثر)روشنايي محيطاطراف3SR10101515150/150/150/150/150/150/60/60/60/40/40/40/40/352/21/71/20/90/62/01/51/00/750/5MEW1(حداقل)0/50/50/50/50/5MEW2MEW3نيازي نيستنيازي نيستاستفاده از اين معيار اختياري است، اما ميبايست در راههاي شرياني درجه 1از آن استفاده كرد.در شرايطي كه از منابع نوري با درخشندگي پايين استفاده ميشود، ماكزيمم 5 درصد افزايش TI مجاز است. (به نكته 6 مراجعه شود).اين معيار تنها زماني كاربرد دارد كه هيچ ناحيه ترافيكي در مجاورت مسير ماشينرو معبر وجود نداشته باشد.MEW4MEW5123-3-4كلاسهاي روشنايي سري CEميزان روشنايي كلاسهاي CE مطابق با جدول(3-4)تعيين ميگردد. اين كلاسها كه بر اساس توصيههاي فصل سوم مشخصميگردند عموماً براي رانندگان وسايل نقليه و ديگر كاربران معبر در عوارض راه كه شامل خيابانهاي داراي مراكز خريد، تقاطعهايهمسطح پيچيده، ميادين و همچنين نواحي كه كاربران معبر در آنها تشكيل صف ميدهند، بكار برده ميشوند. همچنين اين كلاسهارا ميتوان براي معابري مانند زيرگذرها كه توسط عابرين پياده و دوچرخهسواران استفاده ميشود نيز بهكار گرفت.در معابري از اين نوع كلاس، محاسبه و اندازهگيري شدت روشنايي متوسط) E ( و يكنواختي كلي ) 0 U) به ترتيب مطابق بافصول پنجم و سيزدهم صورت ميپذيرد. همچنين كنترل خيرگي در اين نوع معابر عموماً با انتخاب چراغ از بين كلاسهاي،G1G5 ،G4 ،G3 ،G2 ياG6 كه در پيوست(4)مشخص شدهاند، انجام ميشود.جدول (3-4): كلاس روشنايي سريCEكلاس روشناييشدت روشنايي افقيU 0 E) ( (حداقل (حداقل) )بر حسب لوكسحداكثر0/455 50 CE00/433 30 CE10/422 20 CE20/418 15 CE30/412 10 CE40/49 7/5CE5البته در اين نوع معابر اگر امكان ارزيابي عملي مقادير TI در تمامي وضعيتهاي جهتي و موقعيت ناظر وجود داشته باشد، ميتوانبراي كلاسهاي روشنايي همتراز (جدول((7-3)از مقادير TIكه در جدول(1-4) آمده است، استفاده كرد.
95فصل چهارم- معيارهاي سنجش روشنايينكته 1: طراحي روشنايي معبر با توجه به حداقل ميزان مجاز آن صورت ميپذيرد. در اين طراحي به منظور داشتن كمترين هزينه،رعايت اين حداقل الزامي است. ولي در مواردي همچون عدم دسترسي به چراغ مناسب، عدم امكان استفاده از ارتفاع نصب بالاتر و يالزوم استفاده از شبكه تغذيه مشتركين به عنوان شبكه تامين روشنايي كه امكان كاهش نور به حداقل ميزان مورد نياز آن ميسر نباشد،ميتوان مقدار نور را تا حداكثر ميزان مجاز در آن نوع معبر كه در جدول(3-4)ميزان مجاز نور نيز همانند حداقل آن پس از اعمال ضرايب نگهداري حاصل ميگردد.آورده شده است، افزايش داد. در اين صورت، حداكثر4-4- كلاسهاي روشنايي سري Sميزان روشنايي كلاسهاي روشنايي S مطابق با جدول(4-4)تعيين ميگردد. اين كلاسها كه بر اساس توصيههاي فصل سوممشخص ميگردند عموماً براي عابرين پياده و دوچرخهسواران در حال تردد در پيادهرو يا مسيرهاي دوچرخهسواري و يا باندهاياورژانس و ساير نواحي معبر كه بهطور مجزا يا در امتداد قسمت ماشينروي معبر قرار دارند و همچنين براي معابر محلي، معابر ويژهافراد پياده، پاركينگهاي وسايل نقليه و يا محوطه مدارس كاربرد دارند.در معابر از اين نوع كلاس، محاسبه و اندازهگيري شدت روشنايي متوسطبا فصول پنجم و سيزدهم صورت ميپذيرد.همچنين كنترل خيرگي در اين نوع معابر با انتخاب نوع چراغ از بين كلاسهايپيوست(4) مشخص شدهاند، انجام ميشود.) E ( و شدت روشنايي حداقل ) min E)، به ترتيب مطابقD5 يا،D4 ،D3 ،D2 ،D1D6 كه دركلاس روشناييEجدول (4-4) : كلاسهاي روشنايي سري S1بر حسب لوكسشدت روشنايي افقي(حداقل) (حداكثر (E min بر حسب لوكس5 18 15 S13 12 10 S21/59 7/5S31 6/55 S40/63/93 S50/62/62 S61براي تامين يكنواختي و رسيدن به E min مورد نظر، مقدار شدت روشنايي متوسطميتواند تا 1/5 برابر افزايش يابد.( E )نكته 1: طراحي روشنايي معبر با توجه به حداقل ميزان مجاز آن صورت ميپذيرد. در اين طراحي به منظور داشتن كمترين هزينه،رعايت اين حداقل الزامي است. ولي در مواردي همچون عدم دسترسي به چراغ مناسب، عدم امكان استفاده از ارتفاع نصب بالاتر و يالزوم استفاده از شبكه تغذيه مشتركين به عنوان شبكه تامين روشنايي كه امكان كاهش نور به حداقل ميزان مورد نياز آن ميسر نباشد،ميتوان مقدار نور را تا حداكثر ميزان مجاز در آن نوع معبر كه در جدول(4-4)ميزان مجاز نور نيز همانند حداقل آن پس از اعمال ضرايب نگهداري حاصل ميگردد.آورده شده است، افزايش داد. در اين صورت، حداكثر
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها96پيوست 4- كلاسهاي روشنايي براي محدود كردن خيرگي و كنترل نور مزاحمپ-1-4- كلاسهاي شدت نور(TI)بعضي اوقات در حاليكه محدود كردن خيرگي ناشي از تجهيزات روشنايي معابر ضروري است، امكان محاسبه آستانه افزايشوجود ندارد. در چنين مواقعي از كلاسهاي شدت نوراست، با توجه به الزامات كنترل خيرگي و يا نور مزاحم استفاده ميگردد.و G6 G5 ،G4 ،G3 ،G2 ،G1جدول (پ-1-4): كلاسهاي شدت نور نرماليزه شدهچراغ كه در جدول (پ-1-4) ارائه شدهكلاسشدت نورحداكثر شدت نور بر حسب (cd/klm)1در 90 درجه1در 80 درجه1در 70 درجهساير ملاحظات--- 50 200 G1--- 30 150 G2--- 20 100 G31 95 بايد صفر باشد10 100 500 G41 95 بايد صفر باشد10 100 350 G51شدت نور در زاويه بالايشدت نور در زاويه بالايشدت نور در زاويه بالاي90 1 بايد صفر باشد0 100 350 G6زاويهاي كه پرتو نور با خط عمود بر محور طولي چراغ و سطح معبر ميسازد.نكتهنكته 1: از آنجا كه درخشندگي خيرگي با درخشندگي متوسط سطح معبر متناسب است، ميزان نور خروجي از چراغ بر درخشندگيخيرگي و درخشندگي متوسط سطح معبر اثر يكساني ميگذارد. به همين دليل براي كنترل خيرگي در شرايطي كه امكان محاسبهTIكه پارامتري براي كنترل درخشندگي خيرگي ميباشد، وجود نداشته باشد، ميتوان از شدت نور خروجي چراغ (نرماليزه شده نسبت بهشار نوري خروجي از لامپ) در زواياي مشخص، مطابق با جدول (پ-1-4) استفاده نمود.:2 كلاسهاي G2 ،G1 وG6 نيز با مفهومG3 در اين جدول با مفاهيم قديمي”semi cut-off“”cut-off“ وو كلاسهايG5 ،G4 و”full cut-off“متناظر ميباشند.پ-2-4- كلاسهاي شاخص خيرگيD5 ،D4 و،D3،D2،D1در جدول (پ-2-4) كلاسهاي شاخص خيرگي D0،D6 ارائه شده است، با انتخاب كلاسمناسب ميتوان الزامات لازم براي محدود كردن خيرگي را برآورده كرد. براي اين كلاسها شاخص خيرگي از رابطهميآيد كه برحسب كاندل بر مترIA 0.5(cd/m)بدستميباشد. در اين رابطه، I شدت نور چراغ در زاويه 85 (برحسب كاندل) و A مساحتظاهري قسمتهاي نوراني چراغ در صفحه عمود بر جهت I (بر حسب متر مربع) ميباشد.نكته1: اگر در جهت I، قسمتهايي از منبع نور چه به صورت مستقيم و چه در عكسهاي چراغ ديده شود، بايد از كلاساستفاده گردد.نكته 2: مساحت ظاهري A كه در جهت افقي تعيين ميشود، ميتواند به اندازه كافي دقيق باشد.D0
97فصل چهارم- معيارهاي سنجش روشنايينكته 3- از جدول پخش نور چراغ مقدار I بدست ميآيد.جدول (پ-2-4): كلاسهاي شاخص خيرگيكلاس شاخص خيرگي D6 D5 D4 D3 D2 D1 D0حداكثر شاخص خيرگي --- 7000 500 1000 2000 4000 5500در دو مثال زير نحوه بدست آوردن شاخص خيرگي براي تعيين كلاس خيرگي چراغ آمده است:مثال 1- يك كره نوري داراي قطري معادل 0/6 متر و شدت نوري برابردر هر جهت ميباشد. ميزان مساحت ظاهري كره معادل با60 كاندل(cd) در هر1000 لومنm2= 0/28m2"113" = -0/5 "60 0/28 در هر(lm) خروجي لامپ(0/62)/4 " و مقدار ضريب خيرگي برابر با1000 لومن خروجي لامپ ميباشد. با مقادير خروجي در نظر گرفته شده براي اين لامپ، درصورتي كه در داخل چراغ لامپهاي بخار سديم پر فشار 50W و 70W بكار گرفته شوند، جلوگيري از خيرگي به ترتيب بهD6 و كلاسهاياستفاده از كلاسهايD5 منجر ميشود. همچنين در اين چراغ استفاده از لامپهاي بخار جيوه50 و 80 وD6 ،D6 يا D5 ميشود.125 وات به ترتيب منجربهمثال 2- يك چراغ داراي حبابي برآمده به شكل مستطيلي با ارتفاع 0/1 متر، طول 0/3 متر و عرض 0/2 متر ميباشد. براي بدستIآوردن ضريب خيرگي در اين چراغ ميبايست مقدار ماكزيمم A 0.5در جهت 85 درجه نسبت به خط عمود به سمت پايين دريك صفحه عمود بر محور طولي حباب چراغ تعيين شود. بدين منظور داريم:- پارامترI به ميزان50 كاندل- پارامتر A داراي مقدار زير ميباشد:(cd) در هر1000 لومن(lm) خروجي لامپ ميباشد. 2 20.30.2Cos85 0.30.1Cos(90 85 )m 0.035m0.5بنابراين مقدار ضريب خيرگي برابر با 500.035 2671000 لومن در هر(lm) خروجي لامپ است.
99فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابرفصل 5محاسبات روشنايي معابر
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها100شكل (8-5):اطلاعات مورد نياز براي محاسبات شدت روشنايي و نقاط محاسباتي روي ناحيه مورد مطالعه.....................110شكل(9-5): مكان و پهناي باريكهها براي محاسبه ضريب محيط در سه حالتمختلف ....................................................114
101فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابرتعاريف 1-5 --1-1-5(شكلزاويه سنجش نوري عمودي يا زاويه تابش (γ)زاويه بين شعاع تابش نور و محور سنجش نوري چراغ (خطي كه از مركز چراغ گذشته و بر سطح چراغ عمود است) بر حسب درجه.((2-5)-2-1-5زاويه سنجش نوري افقي(C)به زاويه بين نيم صفحه عمودي كه از شعاع تابش نور ميگذرد و نيم صفحهاي كه از محور مرجع صفر و محور سنجش نوري چراغميگذرد، زاويه سنجش نوري افقي گويند (شكل.((2-5)-3-1-5زاويه برخورد(ε)زاويه بين شعاع تابش نور و خط عمود بر سطح در هر نقطه از آن بر حسب درجه كه با زاويه تابش برابر است (شكل (3-5)).-4-1-5زاويه انحراف(β)مكمل زاويه بين دو صفحه عمود بر سطح معبر بر حسب درجه، كه يكي از آنها از چراغ و نقطه مشاهده گذشته و صفحه ديگر ازناظر و نقطه مشاهده ميگذرد (شكل5-1-5- ضريب درخشندگي.((3-5)(q)نسبت درخشندگي هر نقطه از سطح معبر در يك راستاي مشخص شده به شدت روشنايي در آن نقطه بوده و واحد آن1(معكوس استراديان) ميباشد. sr q LE(1-5)در اين رابطه:: ضريب:qLEدرخشندگي بر حسب معكوس استراديان؛درخشندگي بر حسب كاندل بر متر مربع؛: شدت روشنايي بر حسب لوكس.6-1-5- ضريب درخشندگي كاهش يافته(r)1حاصلضرب ضريب درخشندگي در مكعب كسينوس زاويه برخورد نور در هر نقطه از سطح بوده و واحد آن sr ميباشد.3r q cos (2-5)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها102:در اين رابطه:qεزاويه: ضريب درخشندگي بر حسب معكوس استراديان؛زاويه برخورد بر حسب درجه.ديد كه با در شكل (3-5) مشخص شده است، بر مقدار r تأثير ميگذارد. در محاسبات روشنايي معابر، اين زاويه بهصورتقراردادي، 1 درجه در نظر گرفته ميشود. زيرا براي راننده خودرو، سطحي كه مشاهده آن اهميت دارد، در فاصله60 الي 160 متريجلوي راننده بوده و در محاسبات روشنايي معابر نيز محل ناظر در اين فاصله در نظر گرفته ميشود. در اين محدوده، مقدارمقادير بينr براي0/5 و-7-1-51/5 درجه كه در آنها محاسبات درخشندگي براي سطح معبر ضروري است، ثابت ميباشد.زاويه نصب در زمان اندازهگيري(θ m )زاويه بين محور مبناي چراغ و سطح افق بر حسب درجه، هنگامي كه چراغ براي اندازهگيري نوري نصب شده باشد(شكل(1-5)).محور مبنا ممكن است از هر يك از اجزاي چراغ انتخاب شود. اما بهطوركلي براي چراغهايي كه بر روي ديوار نصب شدهاند، محورمبنا، همان محور دهانه قاب چراغ در نظر گرفته ميشود كه در راستاي محور لولهگير چراغ قرار دارد. همچنين ميتوان محور مبنا راهمان محور لولهگير چراغ انتخاب كرد.-8-1-5زاوية نصب در سايت(θ f )زاويه بين يك محور مبناي چراغ و سطح افق، هنگاميكه چراغ براي استفاده عملي در سايت نصب شده باشد. اين زاويه بر حسبدرجه است (شكل(1-5)).تعريف محور مبنا همانند تعريف انجام شده در بند(7-1-5)ميباشد.::δθ fθ m: 1: زاوية چراغ هنگام محاسبات برحسب درجهزاوية بازو نصب شده در سايتبر حسب درجهزاوية بازو در زمان اندازهگيريبر حسب درجهجهت افقيشكل(1-5): زاويه بازو
103فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابر9-1-5- جهت طوليجهت موازي با محور معبر را جهت طولي ميگويند.10-1-5- جهت عرضيجهت عمود بر محور معبر را جهت عرضي ميگويند.- 2-5پيشفرضهاي محاسباتيدر اين فصل، موارد زير به عنوان پيشفرض در محاسبات به كار گرفته ميشوند:- چراغ به عنوان يك منبع نور نقطهاي در نظر گرفته ميشود.- از انعكاس نور محيط اطراف و انعكاس نور در محيط داخلي صرفنظر ميشود.- از موانعي كه براي رسيدن نور چراغ وجود دارد، مانند درختان يا ساير اشياء صرفنظر ميشود.- جذب جوي، صفر در نظر گرفته ميشود.- سطح معبر، صاف، مسطح و تراز در نظر گرفته ميشود و خواص انعكاس در كل سطح، يكنواخت ميباشد.- 3-5دادههاي سنجش نوري-1-3-5كلياتدر اين فصل از استاندارد براي محاسبة شاخصهاي كيفي نور، داده هاي سنجش نوري مربوط به توزيع پخش نور چراغ مورد نيازاست. اين داده ها مقادير شدت نور ساطع شده از چراغ در زواياي مختلف را در قالب جدولي به نام جدول I نشان ميدهند.براي محاسبه درخشندگي سطح معبر مشخصههاي مربوط به بازتاب نور از سطح معبر مورد نياز است كه اين مشخصهها در جدوليبه نام جدول r آمده است.براي استفاده از اين دو جدول و به دست آوردن مقادير در جهات مختلف، لازم است كه بين زواياي ارائه شده در جدول درونيابيانجام شود.-2-3-5 جدول Iاگرچه براي بدست آوردن منحني پخش نور نورافكنها، سيستم مختصات B و متداول است، ولي براي بهدست آوردن منحنيپخش نور چراغهاي خياباني، همانطوري كه در شكل(2-5)اين شكل، زاويه چراغ، برابر با زاوية بازو در زمان اندازهگيري است.نشان داده شده است، سيستم مختصات C و γ متداول ميباشد. در
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1041: 234: چراغ با زاوية بازو در زمان اندازه گيريجهت طولي: محور سنجش نوري: جهت شدت نورشكل (2-5): موقعيت سيستم مختصات C و γ نسبت به جهت طولي معبردر اين جدول، شدت نور منابع نوري درون چراغ بر حسب كاندل بر كيلولومن(cd/klm)بيان ميشود. همچنين در موقع تعيين اينجدول، بيشترين فاصله زاويهاي طوري انتخاب ميشود كه در صورت استفاده از روش درونيابي، پاسخ، دقت قابل قبولي داشته باشد.به همين دليل در سيستم مختصاتفواصل زاويهاي در صفحات عمودي(C و γ)(γ)براي چراغهاي مختلف فواصل زاويهاي به طريق زير مشخص ميگردد:همه چراغها بايد نهايتا 2/5 درجه باشد و از0 تافواصل زاويهاي در صفحات افقي(C) بايد بر اساس تقارن توزيع نور چراغ به شكل زير تغيير كند:180 درجه تغيير كند.الف- چراغهاي نامتقارن نسبت به صفحه ) о C) = 0 : فواصل بايد نهايتا به اندازه 5 درجه باشد. همچنين اگر زاويه چراغ همان زاويةبازو در زمان اندازهگيري باشد، اين فواصل از صفر درجه شروع شده و به 355 درجه ختم ميشوند.ب- چراغهاي متقارن نسبت به صفحه:(C =90 о -270 о )فواصل بايد نهايتا به اندازه 5 درجه باشد. همچنين اگر زاويه چراغ همانزاوية بازو در زمان اندازهگيري باشد، اين فواصل از270 درجه شروع شده و به 90 درجه ختم ميشوند.ج- چراغهاي متقارن نسبت به صفحه(C = 90 о -270 о )و:(C = 0 о -180 о )فواصل بايد نهايتا به اندازه 5 درجه باشد. همچنين اگرزاويه چراغ همان زاوية بازو در زمان اندازهگيري باشد، اين فواصل ازصفر درجه شروع شده و به 90 درجه ختم ميشوند.د- چراغهايي كه در تمام صفحات C داراي توزيع نور مشابه هستند: در اين حالت فقط يك سري اندازهگيري در يك صفحه عمودي(صفحه C) لازم است.-3-3-5شود.درونيابي در جدول شدت نوراگر شدت نور در راستاي مورد نياز در جدول ثبت نشده باشد، براي تخمين آن بايد از درونيابي خطي يا درونيابي مرتبه دوم استفاده
105فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابر4-3-5- جدولrهمانطور كه در شكل(3-5) آمده است، دادههاي مربوط به انعكاس سطح معبر بايد در فواصل زاويهاي جدول (1-5) و در جهاتي كهدر اين جدول براي زاويههاي: H ارتفاع نصب چراغβ وP عمود بر سطح معبر در نقطة PN : Nمركز فوتومتريك چراغاولين محور فوتومتريك چراغجهت طوليزاويه انحراف: Q: QT: ST: زاويه برخورد برابر با زاويه تابش(γ) : : زاويه مشاهده: : 1: 2: 3زاويه شعاع تابش با امتداد معبرچراغمسير نورناظرε نشان داده شده است، بر حسب ضريب درخشندگي كاهش يافته ضرب در10000 بيان شوند.شكل (3-5): روابط زاويهاي براي چراغ، ناظر و نقطة مشاهدهجدول (1-5): فواصل زاويهاي و جهات مورد استفاده در جمعآوري اطلاعات انعكاس سطح معبرنكته- در عمل به دليل مساوي بودن، و جداول r بر حسبtanداده ميشود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها106- 4-5 محاسبه (C,γ) Iبراي تعيين شدت نور خروجي از چراغ تا يك نقطه، ابتدا زاويه سنجش نوري عمودي(γ)و زاويه سنجش نوري افقي(C) براي مسيرنور خروجي از چراغ تا نقطه مورد نظر تعيين ميشود. سپس از جدول اصلاح شده I كه با اعمال زاويه نصب چراغ به جدولI (حاصلاز اندازهگيري) بدست آمده، ميزان شدت نور خروجي از چراغ در جهت نقطه مورد نظر حاصل ميگردد.- 5-5محاسبه كميتهاي فوتومتريك-1-5-5-1-1-5-5درخشندگيدرخشندگي در يك نقطهدرخشندگي يك چراغ در يك نقطه با استفاده از رابطه زير قابل محاسبه است.L I r MF 102H4(3-5)كه در آن::LIمقدار درخشندگي بر حسب كاندل بر متر مربع: شدت نور چراغ در جهت (C,γ) است كه در شكلهايكيلولومن بوده و از جدول(3-5) و (2-5)Irچراغ بدست ميآيد.: ضريب درخشندگي كاهش يافته برخورد شعاع نور به سطح معبر: Φ شار نوري اوليه منبع در هر چراغ بر حسب كيلولومن: MF حاصلضرب ضريب نگهداري شار لامپ در ضريب نگهداري چراغ: H ارتفاع نصب چراغ بر حسب متر-2-1-5-5درخشندگي كل در يك نقطهدرخشندگي كل در يك نقطه ) P L) ناشي از مجموع درخشندگي تمام چراغهاي تاثيرگذاراست.نشان داده شده است. اين شدت نور بر حسب كاندل بر(L 1 , L 2 , L 3 ,…,L n )... L... Lk1(4-5)3-1-5-5- حوزه محاسبات درخشندگيبر روشنايي آن نقطهLP L1 L2knnLkدر جهت طولي ناحيه مورد مطالعه، حوزه محاسبه بايد دو چراغ متوالي از يك رديف را در بر داشته باشد و اولين چراغ درجلوي ناظر واقع شده باشد.60 متري
107فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابرهمچنين اگر در معبري رديفهاي چراغ بيش از يكي بوده و فاصله چراغها در بين رديفها نيز با هم متفاوت باشند، حوزه محاسبهبايد بين دو چراغ در رديفي كه فاصله بزرگتر يا بزرگترين فاصله را دارد، در نظر گرفته شود. البته لازم به توضيح است كه در اينروش، ممكن است مقدار درخشندگي بدست آمده با تقريب همراه باشد، زيرا درخشندگي براي فواصل مختلف بين چراغهاي مجاورمتفاوت خواهد بود.لبه ناحيه مورد مطالعهحوزه محاسبهپهناي ناحيه مورد مطالعهآخرين چراغ در حوزه محاسبهاولين چراغ در حوزه محاسبهناظرجهت مشاهده-4-1-5-5موقعيت نقاط محاسباتيشكل (4-5): حوزه محاسبات درخشندگي روي معبردر حوزه محاسباتي بايد نقاط محاسبه در فواصل مساوي قرار داشته باشند (شكلمحاسباتي نيز، نصف فاصله بين نقاط داخلي حوزه محاسباتي باشد.(5-5)) و: 1: 2W r : 3: 4: 5: 6: 7فاصله اولين و آخرين رديف عرضي نقاط: 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7لبه باندآخرين چراغ در حوزه محاسبهحوزه محاسبهخط مركزي بانداولين چراغ در حوزه محاسبهجهت مشاهدهمكان طولي ناظرنشاندهنده نقاط محاسبه درجهتهاي عرضي و طولي: شكل (5-5): موقعيت نقاط محاسباتي در هر باند ترافيكيفواصل نقاط در جهات طولي و عرضي به صورت زير محاسبه ميشوند.D SNالف- در جهت طولي(5-5)كه در آن:D: S:فاصله بين نقاط در جهت طولي بر حسب متر؛فاصله بين دو چراغ مجاور در يك رديف بر حسب متر؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها108N:تعداد نقاط محاسبه در جهت طولي بوده كه برايعدد صحيحي منظور ميگردد كه در آن D≤3mباشد.،S≤30 m30
109فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابر6-1-5-5- چراغهايي كه در محاسبات وارد ميشوندمرزهاي ناحيهاي كه چراغهاي موجود در آن بايد در محاسبات درخشندگي در يك نقطه وارد شوند، به شكل زير در نظر گرفتهميشود (شكل:((7-5)ج –الف- مرزهاي دو طرف نقطه محاسبه: حداقل پنج برابر ارتفاع نصب H در هر دو طرف نقطه محاسبه؛ب- مرز دور نسبت به ناظر: حداقل12 برابر ارتفاع نصب H از نقطه محاسبه در جهتي كه از ناظر دور ميشود؛مرز نزديك نسبت به ناظر: حداقل پنج برابر ارتفاع نصب H از نقطه محاسبه به سمت ناظر؛حد اين مرزها توسط ناحيهاي از معبر كه توسط جدول I پوشش داده شده است، تعيين ميشود.: 1: 2: 3: 4نقطه محاسبهمرز حوزه محاسبهمرز ناحيه براي مكان چراغجهت مشاهدهشكل (7-5): مرز ناحيه براي لحاظ شدن چراغ در محاسبه درخشندگي يك نقطه2-5-5- شدت روشنايي-1-2-5-5كلياتدر اين فصل با توجه به معيارهاي طراحي بيان شده در فصل سوم، شدت روشنايي افقي مبناي محاسبات روشنايي براي برخي ازنواحي معابر بوده كه در اين بخش به آن پرداخته ميشود.2-2-5-5- شدت روشنايي افقي در يك نقطهE (7-5)شدت روشنايي افقي در يك نقطه واقع در روي سطح زمين و در ناحيه مورد مطالعه با استفاده از رابطه زير محاسبه ميگردد:كه در آن:2I cos MF2HEIH: شدت روشنايي افقي در نقطه مورد نظر بر حسب لوكس؛: شدت نور تابيده در جهت نقطه مورد نظر بر حسب كاندل بر كيلولومن؛: ε زاويه برخورد نور در نقطه مورد نظر بر حسب درجه؛: ارتفاع نصب چراغ بر حسب متر؛: Φ شار نوري اوليه لامپ يا لامپهاي داخل چراغ بر حسب كيلو لومن؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها110MF: ضريب نگهداري كل كه عبارت از حاصل ضرب ضريب نگهداري شار لامپ در ضريب نگهداري چراغ است.3-2-5-5- شدت روشنايي كل در يك نقطهEpشدت روشنايي كل در يك نقطه ) P E)، مجموع شدت روشنايي تمام چراغها E1 E2 ...... E) n (E 1 , E 2 , E 3 ,…, E است.k ...... Enn Ek1k(8-5)4-2-5-5- حوزه محاسبات شدت روشناييحوزه محاسباتي شدت روشنايي همانند حوزههاي محاسباتي آمده در شكل(6-5) است.نكته- در نصب زيگراگ براي بهينهسازي زمان پردازش كامپيوتر، حوزه محاسبه ميتواند بين دو چراغ متوالي در دو سمت مخالفمعبر باشد.-5-2-5-5موقعيت نقاط محاسباتينقاط محاسبه بايد در فواصل مساوي در حوزه محاسباتي (مطابق شكلميآيند.((8-5)قرار گرفته و تعداد نقاط آن نيز به صورت زير بدست: 1: 2: 3چراغعرض ناحيه مورد مطالعه )حوزه محاسبه(W r: نقاط محاسباتي در جهتهاي طولي و عرضيالف- در جهت طوليشكل (8-5): اطلاعات مورد نياز براي محاسبات شدت روشنايي و نقاط محاسباتي روي ناحيه مورد مطالعهD SNفاصله نقاط در جهت طولي با استفاده از رابطة زير بدست ميآيد:(9-5)كه در آن:: D: Sفاصله بين نقاط در جهت طولي بر حسب متر؛فاصله بين دو چراغ مجاور بر حسب متر؛
111فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابرنيز،N S>30 m: Nتعداد نقاط محاسبه در جهت طولي بوده كه براي،S≤30 m10=N در نظر گرفته مي شود و برايكوچكترين عدد صحيحي منظور ميگردد كه در آن D≤3m باشد.همچنين اولين رديف عرضي در فاصله 2/D از اولين چراغ (پس از ناظر) در محدودهي محاسبه قرار ميگيرد.ب- در جهت عرضيWd nr(10-5)كه در آن::d: w r:nفاصله نقاط در جهت عرضي بر حسب متر؛عرض ناحيه مورد مطالعه بر حسب متر؛تعداد نقاط در جهت عرضي كه بزرگتر يا مساوي 3 و يا كوچكترين عدد صحيحي ميباشد كه بواسطه آن،همچنين فاصله نقاط از لبه ناحيه، 2/D در جهت طولي و1/5 ≥dd/2در جهت عرضي است (مطابق شكل.((8-5)متر شود.6-2-5-5- چراغهايي كه در محاسبات وارد ميشوندچراغهايي كه تا فاصلهي پنج برابر ارتفاع نصب از نقطه محاسبه واقع شدهاند، بايد در محاسبات لحاظ شوند.7-2-5-5- شدت روشنايي در نواحي با شكل نامنظمدر نواحي با شكل نامنظم، حوزه محاسباتي مستطيل شكل انتخاب ميشود بطوري كه ناحيه مورد مطالعه در داخل آن قرار ميگيرد.در چنين حالتي ميبايست نقاط مورد استفاده براي محاسبه مشخصات روشنايي درون مرزهاي ناحيه مورد مطالعه واقع شده باشند.همچنين اگر فاصله نصب چراغها منظم نباشند، نميتوان ارتباطي با فاصله نقاط محاسباتي برقرار نمود. در چنين حالتي فاصله ايننقاط از يكديگر در هر جهت نبايد بيشتر ازباشد. 1/5 متر- 6-5محاسبه مشخصات روشنايي-1-6-5كلياتبراي محاسبه يكنواختي طولي، اگر نقاط محاسباتي روي مركز باند عبور نباشند، بايد درخشندگي نقاط واقع بر روي خط مركزي هرباند و شانه راه مطابق بند(4-6-5)محاسبه شود.همچنين در موقع محاسبه شدت روشنايي اوليه يا درخشندگي اوليه، MF برابر با يك بوده و از مقادير شار نوري اوليه لامپ يالامپهاي داخل چراغ استفاده ميگردد. سپس براي تعيين متوسط درخشندگي يا شدت روشنايي بعد از يك مدت معين،مربوط به آن مدت زمان استفاده ميگردد.از MF
يهامشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها112-2-6-5متوسط درخشندگيمتوسط درخشندگي، ميانگين حسابي بين كليه درخشندگي نقاط محاسباتي در حوزه محاسبه است.-3-6-5يكنواختي كل در درخشندگييكنواختي كل در درخشندگي، نسبت بين كمترين درخشندگي ايجاد شده در حوزه محاسباتي به متوسط درخشندگي در آن حوزه است.-4-6-5يكنواختي طولييكنواختي طولي، نسبت كمترين درخشندگي به بيشترين درخشندگي در جهت طولي، در امتداد خط مركزي هر باند است. در شانهراهنيز نسبت كمترين درخشندگي به بيشترين درخشندگي در جهت طولي شانهراه، يكنواختي طولي آن است (شكلدر اين (5-5)).محاسبه، تعداد نقاط در جهت طولي، N و فاصله بين نقاط همان فاصله نقاط در محاسبه درخشندگي متوسط ميباشد. همچنين ناظرنيز در راستاي نقاط محاسبه قرار داده ميشود.5-6-5- حد آستانه افزايشحد آستانه افزايش (TI) با استفاده از روابط زير بدست ميآيد:65TI (L)Lv100.8nk1LEvk2k% E10 121E222E...k2kE ... n2n(12-5)كه در آنها:: L::درخشندگي متوسط بر حسب cd/m 2 بوده و درحالتي محاسبه ميشود كه چراغها تازه نصب شدهاند و لامپها نيز شاراوليه خود را ساطع ميكنند؛L vE k kدرخشندگي خيرگي معادل بر حسب كاندل بر متر مربع؛: شدت روشنايي اوليه چراغ kام بر روي صفحهاي عمود بر خط ديد ناظر و در ارتفاع چشم آن؛زاويه بين خط ديد ناظر و خط گذرنده از چشم ناظر و مركز چراغk ما .همچنين چشم ناظر نيز در ارتفاع 1/5متري بالاي سطح معبر و در خط مركزي باند حركتي قرار داشته و در فاصله طولي(1/5 – H)2/75 نسبت به اولين چراغ در نظر گرفته ميشود.خط ديد ناظر نيز1 درجهزير افق فرض ميشود.در اين محاسبه، شدت روشنايي چراغهر رديف در جهت مشاهده ناظر از اولين چراغ تا چراغهاي بعد از آن، حداكثر تا فاصله500 متري با هم جمع ميشوند. در اين ميان اگر درخشندگي خيرگي چراغي به كمتر از%2مجموع درخشندگي خيرگي چراغهايقبلي برسد، اين كار متوقف ميشود. همچنين چراغهاي بالاي صفحهي اندازهگيري نيز در محاسبات وارد نميشوند. صفحهي
113فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابراندازهگيري، صفحهاي است كه نسبت به افق زاوية 20 درجه داشته، از چشمان ناظر عبور كرده و معبر را در جهت عرضي قطعميكند.اين معادلات براي(0.05 < L < 5 cd/m 2 )و( 1.5 < θ k < 60 )به كار رفته و ثابت10معتبر است. البته در اين معادله براي ساير سنين به عوض عدد ثابت 10 ميتوان از رابطه زير استفاده نمود:در معادله دوم نيز براي ناظر23 ساله A 9 / 861 66 / 44(13-5)كه در آن، A سن ناظر بر حسب سال است.6-6-5- ضريب محيطضريب محيط، مجموع متوسط شدت روشنايي افقي روي دو باريكه طولي واقع در پيادهرو دو طرف معبر، تقسيم بر مجموع متوسطشدت روشنايي افقي روي دو باريكه طولي مجاور واقع در قسمت سوارهرو معبر است. در اين محاسبه، عرض هر چهار باريكه بايديكسان و برابر با كمترين مقدار از موارد زير باشد:5 متر يا نصف عرض قسمت ماشينرو معبر و يا عرض باريكهاي كه بدون حصار در پيادهرو مجاور قرار گرفته باشد. همچنين برايمعابر دو بانده، هر دو باند در مجموع مانند يك معبر تك بانده رفتار ميكنند، مگر اينكه با فاصله بيشتر از 10 متر از هم جدا شدهباشند.شدت روشنايي افقي، حوزه محاسبه و موقعيت نقاط محاسبه درون هر باريكه نيز بايد مطابق روشهاي ذكر شده مشخص گردد.شكل (9-5) نمونههايي از موقعيت باريكه را براي محاسبه ضريب محيط (مطابق با رابطه زير) ارائه ميدهد.شدت روشنايي متوسط باريكهشدت روشنايي متوسط باريكه+1+2شدت روشنايي متوسط باريكه4شدت روشنايي متوسط باريكه=ضريب محيط3
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها114الف- پهناي باريكه 5 متر استب- پهناي باريكه به علت وجود مانع كمتر از 5 متر استج- پهناي باريكه كمتر از 5 متر است، زيرا پهناي قسمت سوارهرو معبر كمتر از 10 متر است1234: 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7:W sباريكهباريكهباريكهباريكهچراغلبه قسمت سوارهرو معبرمانعپهناي باريكهشكل(9-5): مكان و پهناي باريكهها براي محاسبه ضريب محيط در سه حالت مختلف7-6-5- متوسط شدت روشناييمتوسط شدت روشنايي بايد در حوزه محاسبه و با استفاده از ميانگين حسابي شدت روشنايي افقي نقاط مستطيل محاسباتي بهدستآيد.-8-6-5يكنواختي كل در شدت روشنايييكنواختي كل در شدت روشنايي نسبت كمترين شدت روشنايي در مستطيل محاسباتي به متوسط شدت روشنايي است.
115فصل پنجم- محاسبات روشنايي معابر- 7-5 دادههاي تكميليپس از انجام محاسبات روشنايي، به همراه نتايج آن، اطلاعات تكميلي زير نيز بايد اعلام شوند:- مشخصات چراغ؛- مشخصات منابع نور(لامپ) داخل چراغ؛- شار نوري منابع نور؛- مشخصات جدول پخش نور چراغ(I) ؛-- مشخصات جدول r با اعلام مقدار Q 0 استفاده شده به طور مشخص؛- زاويه بازو در زمان اندازهگيري؛- زاويه بازوي نصب شده در سايت؛- ضرايب تعمير و نگهداري به كار رفته (MF) براي چراغ و لامپ؛- تعريف حوزه محاسبه؛آرايش نصب؛- ارتفاع نصب؛فاصله نصب؛ -- هر گونه انحرافي كه از روشهاي استاندارد صورت گرفته است، شامل محاسبه آستانه افزايش براي ناظر بيش از- مكان و پهناي باريكهها براي محاسبه ضريب محيط.23 سال؛
117فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليهفصل 6اصول طراحي روشنايي براي معابربا كاربري اصلي وسايل نقليه
118مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
119فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليهمقدمهاين فصل به روشنايي مسيرهاي ترافيكي شامل راههاي شرياني درجه1 و درجه 2 اختصاص دارد. كلاس روشنايي مناسب براياين دسته از معابر، بايد مطابق با توصيههاي فصل سوم انتخاب شود. براي روشنايي عوارض راه، شامل تقاطعهاي همسطح وغيرهمسطح، محلهاي عبور عابرين پياده از عرض معبر و معابري كه در آنها كنترل ترافيك صورت گرفته است، بايد به فصولهشتم و نهم مراجعه گردد.- 1-6روش محاسبهبراي محاسبه حداكثر فاصلهي نصب بين دو چراغ متوالي از روش ارائه شده در فصلاطلاعات بازتاب سطح معبر (جدول5 استفاده(rميشود. جداول مربوط بهدر فصل دوم ارائه شده است. در انجام محاسبات بايد طراح از جدول r مناسب براي قسمتسوارهرو معبر مورد نظر استفاده كند. بايد دقت كرد كه جدول r انتخاب شده، خصوصيات انعكاسي سطح معبر موجود يا سطح معبريكه قرار است احداث شود را نشان دهد. زيرا به عنوان مثال در صورت استفاده از سنگريزههاي متفاوت در داخل آسفالت و يا سطوحبتوني، تغييرات قابلتوجهي درميزان بازتاب نور از سطح معبر روي ميدهد. به همين دليل در كشور ما كه در آن، جدولعمل ميباشد فقط درمواقعي كه معابري با آسفالت متخلخل وجود داشته باشد، بايد از جدول بازتاب استانداردولي باملاك (4-2)(Q 0 =0.05) R2استفاده شود .همچنين لازم به توضيح است كه به طور معمول جدولrبراي معابري با سطوح خشك ارائه ميشود. ولي در فصل دوم مقاديرمجاز پارامترهاي روشنايي براي كلاس روشنايي مربوط به معابري با سطح مرطوب نيز ارائه شده است. سطح معبر زماني مرطوب درنظر گرفته ميشود كه اغلب اوقات شبهنگام مرطوب باشد. در اينحالت محاسبات هم براي شرايط خشك و هم براي شرايطمرطوب با جداول r متفاوتي كه براي هر يك از آنها تعريف گرديده، انجام ميگيرد.- 2-6 مراحل طراحي روشنايي براي راههاي شرياني درجه2طراحي سيستم روشنايي براي راههاي شرياني درجه2 شامل5 مرحلة اصلي است:الف-انتخاب كلاس(كلاسهاي) روشنايي مناسب و تعيين ناحيه (نواحي) مورد مطالعه؛ب-تعيين اطلاعات اوليه؛ج-محاسبه فاصله نصب در قسمت مستقيم معابر؛د-تعيين موقعيت چراغها بر روي نقشه؛ه-تعيين مكان پايههاي روشنايي جهت نصب در محل.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها120- -1-2 6 انتخاب كلاس روشنايي و تعريف ناحيه مورد مطالعه1-1-2-6- قسمت سوارهرو معبردر ابتدا كلاس روشنايي قسمتهاي سوارهرو معبر با توصيههاي فصل سوم مشخص گرديده و سپس ميزان روشنايي مطلوب هركلاس با استفاده از جدول(1-4)براي آن كلاس نيز در شرايط مرطوب با استفاده از جدولتعيين ميشود. حال اگر سطح معبر در ساعتهاي زيادي از شب مرطوب باشد، ميزان روشنايي(2-4)تعيين ميشود. همچنين در صورتي كه امكان محاسبهTI وجودنداشته باشد، به منظور محدود كردن خيرگي، كلاس شدت نور مناسب براي انتخاب چراغ با استفاده از جدول (پ-1-4) تعيينميگردد.2-1-2-6- نواحي مجاور معبربراي روشنايي هر ناحيهاي كه در مجاورت قسمت سوارهرو معبر وجود دارد، مانند پيادهرو، مسير تردد دوچرخه و شانهيراه بايديكي از تصميمهاي زير اتخاذ گردد:الف- با تعيين محدودهي ناحيه مجاور معبر، كلاس شدت روشنايي مناسب براي اين ناحيه انتخاب گردد؛ب- با تعيين عرض باريكه مجاور معبر، ضريب محيط براي اين باريكه محاسبه شده و با مقادير مجاز مربوطه مقايسه گردد.البته در بيشتر مواقع، صرفنظر از بهكارگيري هر كدام از روشهاي فوق، در صورت برآورده شدن الزامات كلاس روشناييمربوطه ميتوان براي روشن نمودن نواحي مجاور معبر از روشنايي قسمت سوارهرو استفاده نمود.3-1-2-6- عوارض راهبراي روشنايي عوارض راه در اينگونه معابر بايد يكي از تصميمهاي زير اتخاذ گردد:الف- از كلاس درخشندگي مسير اصلي گذرنده از آن استفاده گردد؛ب- از كلاس شدت روشنايي مناسب استفاده گردد.در صورت انتخاب روش "ب" براي طراحي، ابتدا بايد ناحيه مورد مطالعه براي هر يك از عوارض راه تعيين شده سپس با توجهبه كلاس روشنايي مناسب براي ناحيه مربوطه، ميزان روشنايي از جدولانتخاب شود.4-1-2-6- محل عبور عابرين پياده از عرض معبر(3-4)و كلاس شدت نور مناسب از جدول (پ-1-4)در طراحي سيستم روشنايي براي راههاي شرياني درجه 2 بايد محلهاي عبور عابرين پياده از عرض معبر مشخص شده وبراي تامين روشنايي آنها يكي از استراتژيهاي زير انتخاب گردد:الف- استفاده از روشنايي معمول مسير اصلي گذرنده از معبر؛ب- استفاده از سيستم روشنايي جداگانه براي اين محلها با معيار شدت روشنايي افقي؛ج- استفاده از سيستم روشنايي مربوط به عوارض راه مجاور براي تامين روشنايي اين قسمت از معبر.سپس
؛)؛)121فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليهدر صورت انتخاب روش"ال ف "، كلاس روشنايي مناسب براي اين محلها، كلاس درخشندگي مربوط به قسمت سوارهرو معبر يايك كلاس بالاتر در جدول مربوطه خواهد بود. همچنين در صورت انتخاب روش "ب"، با توجه به كلاس مناسب، ميزان شدتروشنايي افقي براي اين محلها از جدول(3-4)- 2-2- 6تعيين اطلاعات اوليهانتخاب ميشود.1-2-2-6- قسمت سوارهرو معبربعد از انتخاب كلاس روشنايي و در صورت لزوم كلاس شدت نور مناسب و قبل از شروع محاسبات طراحي روشنايي، بايداطلاعات اوليه زير تعيين گردند:1- عرض قسمت ماشينرو معبر2- عرض باند رانندگي3- جدول ضريب انعكاس4- ارتفاع نصب) r W)؛) L W)؛r)H)-5آرايش نصب چراغ؛بازو؛ 6- زاويهي( سطح معبر؛7- نوع چراغ و نحوه پخش نور آن و در صورت لزوم انتخاب آن با در نظر گرفتن كلاس شدت نور مناسب؛8- نوع لامپ؛9- شار نوري اوليه لامپ يا لامپهاي چراغ10- فواصل زماني تعويض لامپ؛)11- ضريب نگهداري شار لامپ در فواصل زماني تعويض لامپ؛12-درجه حفاظت(IP)محفظه لامپ چراغ؛13- انتخاب دوره تناوب نظافت چراغها؛14- ميزان آلودگي محل؛15- ضريب نگهداري چراغ؛16- ضريب نگهداري17- عرض(MF)؛پيادهرو مجاور قسمت سوارهرو معبر براي تعيين ضريب محيط يا كلاس روشنايي آن.2-2-2-6- عوارض راهبراي انجام محاسبات روشنايي در عوارض راه عموما اطلاعات اوليهاي مورد نياز است. اين اطلاعات مشابه اطلاعات لازم برايمحاسبات روشنايي قسمت سوارهرو معبر ميباشد با اين تفاوت كه:الف- احتمال دارد ناحيهي مورد مطالعه، شكل هندسي منظمي نداشته باشد؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها122ب- ممكن است ناحيهي مورد مطالعه شامل نواحي مجاور قسمت ماشينرو معبر نيز باشد.3-2-2-6- محل عبور عابرين پياده از عرض معبراگر براي تامين روشنايي محل عبور عابرين پياده از عرض معبر از همان روشنايي معمول معبر استفاده گردد، اطلاعات اوليهقسمت سوارهرو معبر كافي ميباشند. اما در صورتي كه براي اين كار از سيستم روشنايي مجزا استفاده شود، بسته به نوع لامپ وچراغ مورد استفاده و نيز موقعيت و شكل محل عبور عابرين پياده، اطلاعات مشابهي مورد نياز خواهد بود. در اين حالت ناحيهي موردمطالعه براي انجام محاسبات، محل عبور عابرين پياده از عرض معبر و دنباله آن در پيادهرو خواهد بود.-3-2 6 -محاسبه فاصله نصب در قسمت مستقيم معابردر قسمت مستقيم معابر، براي محاسبه فاصله نصب پايههاي روشنايي و تامين همه الزامات نوري كلاس درخشندگي انتخابشده براي سطح معبر، بايد از روش ذكر شده در فصل5استفاده شود. در اين روش، براي برآوردن الزامات نوري معبر و رسيدن بهپاسخ بهينه، نياز به حل مكرر معادله با ارتفاع نصب، فاصله نصب، آرايش نصب، چراغهاي مختلف و لامپهايي با شار نوري متفاوتميباشد. البته براي بهدست آوردن پاسخ بهينه علاوه بر تامين الزامات نوري معبر، ميزان هزينهي سرمايهگذاري، هزينهيبهرهبرداري، هزينه مصرف انرژي و ملاحظات محيطي و زيبايي نيز بايد در نظر گرفته شوند.- -4-2 6 تعيين موقعيت چراغها بر روي نقشهپس از انجام محاسبه و تعيين فاصله نصب در قسمت مستقيم معبر ميبايست به ترتيب زير موقعيت چراغها بر روي نقشه معبرتعيين گردند:الف- ابتدا براي كليه عوارض راه موجود در معبر محل چراغها طبق توصيههاي فصول8 و9 تعيين ميشوند.ب- اگر محل عبور عابرين پياده از عرض معبر با استفاده از روشنايي معمولي معبر روشن ميشود، الويت چيدن چراغها بر روي نقشهپس از عوارض راه، با محل عبور عابرين پياده از عرض معبر خواهد بود.ج- سپس محل چراغها در پيچها با استفاده از روشي كه در همين فصل ارائه شده، تعيين ميگردد.د- در انتها محل نصب چراغها براي بخشهاي بههم پيوسته و مستقيم معبر تعيين ميشود. البته براي انتخاب محل نصب چراغهادر مسيرهاي مستقيم واقع در حدفاصل بين اين عوارض بايد توجه گردد كه فاصله نصب در هر يك از اين مسيرها از ميزان بدستآمده در محاسبات بخش (3-2-6) بيشتر نشود.- 5-2- 6 تعيين مكانپايههاي روشنايي جهت نصب در محلبا توجه به اينكه مكان نصب پايههاي روشنايي يا نگهدارنده چراغ، تعيين كننده محل استقرار چراغها است، براي كسب اطميناناز عملي و زيبا بودن طرح بايد مكان پايههاي روشنايي موجود در محل و همچنين مكان پايههاي روشنايي در حال احداث، درنقشهي معبر مورد بررسي و اصلاح احتمالي قرار گيرد.
123فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليه- 3-6 مراحل طراحي روشنايي براي راههاي شرياني درجه1طراحي سيستم روشنايي براي راههاي شرياني درجه1 شامل 6 مرحله اصلي زير ميباشد:الف- انتخاب كلاس (كلاسهاي) روشنايي و تعيين ناحيه (نواحي) مورد مطالعه؛ب- انتخاب آرايش نصب سيستم روشنايي؛ج- تعيين اطلاعات اوليه؛د- محاسبه فاصلهي نصب در قسمت مستقيم معابر؛ه- تعيين موقعيت چراغها بر روي نقشه؛و- تعيين مكان پايههاي روشنايي جهت نصب در محل.- -1-3 6 انتخاب كلاس روشنايي و تعريف ناحية مورد مطالعه-1-1-3-6(1-4)قسمت سوارهرو معبركلاس روشنايي براي قسمت سوارهرو معبر براساس توصيههاي فصل سوم تعيين گرديده و سپس ميزان روشنايي آن از جدولاستخراج ميشود. البته در صورتيكه سطح معبر در اكثر ساعات شب مرطوب تشخيص داده شود، بايد با توجه به كلاسروشنايي مربوطه، ميزان روشنايي در شرايط مرطوب از جدول(2-4)استخراج گردد. همچنين در صورتي كه امكان محاسبهTI ميسرنباشد، جهت محدودكردن خيرگي بايد چراغ منتخب با توجه به كلاس شدت نور مناسب، از جدول (پ-1-4) انتخاب شود.2-1-3-6- نواحي مجاور معبرمنظور از روشنايي نواحي مجاور معبر، روشنايي باند اضطراري يا شانهراه است كه در مجاورت قسمت سوارهرو معبر واقع شدهاند.براي تامين روشنايي اين نواحي بايد به يكي از روشهاي زير عمل گردد:الف- استفاده از ضريب محيط براي تامين روشنايي باند اضطراري؛ب- استفاده از كلاس درخشندگي مناسب براي تامين روشنايي باند اضطراري؛ج- استفاده از ضريب محيط براي تامين روشنايي شانهراه فاقد باند اضطراري با تعيين عرض باريكه كنار معبر.در نواحي مجاور معبر، با استفاده از يكي از اين روشها، الزامات كلاس روشنايي مربوطه برآورده ميشود. البته در اغلب مواقع،براي تامين روشنايي نواحي مجاور معبر، ميتواند از روشنايي نصب شده درقسمت سوارهرو معبر استفاده گردد.3-1-3-6- عوارض راهبراي تامين روشنايي عوارض راه در اين گونه معابر بايد از يكي از روشهاي زير استفاده گردد:الف- استفاده از كلاس درخشندگي مناسب براي مسير اصلي گذرنده از ناحيه عوارض راه؛ب- استفاده از كلاس شدت روشنايي مناسب.
؛)؛)مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها124در صورت استفاده از روش "ب"، ابتدا بايد براي هر يك از عوارض راه، ناحيه مورد مطالعه تعيين شده و سپس با توجه به كلاسروشنايي مناسب، ميزان نور از جدولگردد.(3-4)- 2-3- 6 انتخاب آرايشو كلاس شدت نور مناسب چراغ براي كنترل خيرگي نيز از جدول (پ-1-4) انتخابنصب سيستم روشناييانتخاب آرايش نصب سيستم روشنايي معمولا بر اساس ملاحظات فصل اول انجام ميشود، اما براي قسمتهاي اصلي ماشينرومعبر و راههاي فرعي يا شيبدار ملاحظات مجزايي نيز وجود دارد.از آنجا كه اين انتخاب معمولا از مجموعه عواملي همچون عوامل فني، عملياتي، اقتصادي و محيطي تأثير ميپذيرد به هميندليل جهت تصميمگيري بهتر، نياز به انجام محاسبات اوليه براي تعدادي از آرايشهاي ممكن نصب ميباشد.- 3-3- 6تعيين اطلاعات اوليه1-3-3-6- قسمت سوارهرو معبرپس از انتخاب كلاس روشنايي و در صورت لزوم كلاس شدت نور مناسب و قبل از شروع محاسبات طراحي روشنايي، بايداطلاعات اوليه زير تعيين گردند.1- عرض قسمت سوارهرو معبر2- عرض باند حركت) r W)؛) L W)؛3- جدول ضريب انعكاس( r) سطح معبر؛4- ارتفاع نصبH)5-آرايش نصب چراغ؛بازو؛ 6- زاويهي7- نوع چراغ و نحوه پخش نور آن و در صورت لزوم انتخاب آن با در نظر گرفتن كلاس شدت نور مناسب؛8- نوع لامپ؛9- شار نوري اوليه لامپ يا لامپ هاي چراغ10- فواصل زماني تعويض لامپ؛)11- ضريب نگهداري شار لامپ در فواصل زماني تعويض لامپ؛12-درجه حفاظت(IP)محفظه لامپ چراغ؛13- انتخاب دوره تناوب نظافت چراغها؛14- ميزان آلودگي محل؛15- ضريب نگهداري چراغ؛16- ضريب نگهداري؛) MF)
125فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليه17- عرض2-3-3-6- عوارض راهباند اضطراري مجاور قسمت سوارهرو معبر براي تعيين ضريب محيط يا كلاس روشنايي آن.انجام محاسبات روشنايي عوارض راه عموما نياز به اطلاعات اوليهاي دارد كه مشابه موارد اشاره شده در بندبا اين تفاوت كه:الف- احتمال دارد ناحيهي مورد مطالعه، شكل هندسي نامنظمي داشته باشد؛ب- ممكن است ناحيهي مورد مطالعه، شامل نواحي مجاور قسمت سوارهرو معبر نيز باشد.(1-3-3-6) ميباشد،- -4-3 6 محاسبه فاصله نصبدر قسمت مستقيم معابربه منظور تامين شرايط نوري كلاس درخشندگي منتخب براي معبر، بايد فاصله نصب چراغها مطابق روش ذكر شده در فصل5محاسبه شود. در اين محاسبات، براي رسيدن به پاسخ بهينه بايد يك فرآيند تكراري براي يافتن ارتفاع، فاصله، آرايش نصب و چراغمناسب به همراه شار نوري لامپ انجام و نتايج حاصل با الزامات نوري معبر مقايسه شود. در اين روند، براي انتخاب پاسخ بهينه، بايدعلاوه بر ملاحظات فني تامين الزامات نوري معبر، ميزان هزينهي سرمايهگذاري، هزينهي بهرهبرداري، هزينه مصرف انرژي وملاحظات محيطي و زيبايي نيز در نظر گرفته شود.- -5-3 6 تعيين موقعيت چراغها بر روي نقشهپس از انجام محاسبه و تعيين فاصله نصب در قسمت مستقيم معبر ميبايست به ترتيب زير موقعيت چراغها بر روي نقشه معبرتعيين گردند.الف- ابتدا محل چراغها در عوارض راه طبقتوصيههاي8 و فصلهاي9 تعيين شود.ب- در محلهاي عبور عابرين پياده از عرض معبر، بايد محل چراغها با استفاده از روشنايي معمول معبر تعيين شود.ج- محل چراغها در پيچها با استفاده از روش ارائه شده در همين فصل تعيين شود.د- در انتها محل نصب چراغها براي بخشهاي بههم پيوسته و مستقيم معبر تعيين ميشود. البته براي انتخاب محل نصب چراغهادر مسيرهاي مستقيم واقع در حدفاصل بين اين عوارض بايد توجه گردد كه فاصله نصب در هر يك از اين مسيرها از ميزان بدستآمده از محاسبات براي مسير مستقيم معبر بيشتر نشود.- 6-3- 6 تعيينمكان پايههاي روشنايي جهت نصب در محلبا توجه به اينكه مكان نصب پايههاي روشنايي يا نگهدارندههاي چراغ، محل استقرار چراغها را تعيين ميكند، بنابراين برايكسب اطمينان از عملي و زيبا بودن طرح، بايد مكان هر پايه روشنايي موجود، در محل و همچنين مكان پايههاي روشنايي در حالاحداث، بر روي نقشه معبر مورد بررسي و اصلاح احتمالي قرار گيرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها126- 4-6 طراحي روشنايي پيچها در راههاي شريانيبراي انجام طراحي و محاسبات روشنايي در پيچها، ابتدا مراحل گفته شده در همين فصل در خصوص روشنايي مسيرهايمستقيم، عينا مورد استفاده قرار گرفته و فاصله نصب مناسب براي چراغها حاصل ميشود. اين فاصله نصب، حداكثر فاصله مجازياست كه بايد در روشنايي پيچها رعايت گردد. ولي از آنجا كه در پيچها استفاده از فاصله نصب قسمت مستقيم معبر، معمولا موجبكاهش درخشندگي متوسط آنها نشده بلكه يكنواختي كلي ميتواند تحت تاثير گردش معبر در پيچها قرار گيرد، به همين دليل درمرحله بعدي طراحي، از منحنيهاي درخشندگي ثابت چراغها براي اصلاح طرح روشنايي و اطمينان از برآورده شدن يكنواختي كلياستفاده ميگردد.- -1-4 6 ساختار منحنيهاي درخشندگي ثابتمنحنيهاي درخشندگي ثابت براي استفاده در قسمتهاي كماندار (خمدار) معبر، بايد درناشي از يك پايه تك چراغه در ارتفاع نصب12/5 و،825 درصد حداكثر درخشندگي10و 12 متر تهيه شود. سومين منحني نيز براي پايههاي دوچراغه كه در آرايشنصب در وسط استفاده ميگردند، در 12/5 درصد از درخشندگي حداكثر جدول توزيع پخش نور آن تهيه ميشود. اين جدول ازميانگين جدول توزيع پخش نور براي پايه تك چراغه و جدولي كه از چرخش آن به اندازهي 180 درجه حول محور عمود بر سطحبهدست آمده، حاصل ميشود. اين منحني نشاندهندهي توزيع پخش نور مركب دو چراغ در آرايش نصب در وسط خواهد بود. ناظر درفاصلهي 90 متري چراغ و در امتداد آن قرار داده شده و مقادير درخشندگي در ناحيهي وسيعي محاسبه ميشوند تا بتوان منحنيها رابه صورت كامل ترسيم نمود. بدين منظور ناحيهاي با ابعادچراغ در مختصاتميشود.( 120m × 40m)) 90 و ( 0مشخص شده و دايره ناظر نيز حول نقطهبراي اين امر در نظر گرفته ميشود. همچنين محل) 0 و ( 0و به قطري برابر با نصف ارتفاع نصب چراغ رسمالبته بايد توجه داشت كه براي تعيين نقاط مختلف در منحني مزبور، عموما در دو جهت مختلف درونيابي خطي انجام شده وپس از مشخص شدن كلية نقاط، دو منحنيشوند.بعنوان نمونه شكل12/5 و(1-6)كه داراي مقياس25 درصد حداكثر درخشندگي از آن گذرانده ميشود تا منحنيهاي نمونه آماده"500:1"است براي ارتفاع نصب 10 متر و متشكل از سه منحني(A , B , C)آورده شده است. استفاده از اين مقياس براي منحنيهاي درخشندگي ثابت مناسب ميباشد.- -2-4 6 استفاده از منحنيهاي درخشندگي ثابتبراي طراحي روشنايي در پيچها، پس از تعيين فاصلهي نصب پايهها در مسيرهاي مستقيم، در ابتدا بايد محل پايهها بر روينقشهي مسير راه و بر مبناي فاصلهي نصب مزبور تعيين و سپس با استفاده از منحنيهاي درخشندگي ثابت، محل پايههايي كه درپيچها و يا قسمتهاي كماندار راه قرار گرفتهاند، اصلاح شود.بدين منظور بايد چراغ واقع در منحني، بر روي محل چراغ واقع در نقشه مسير قرار داده شود (در روش نصب در وسط بر رويپايه قرار ميگيرد) و دايرهي ناظر نيز بر لبهي دور قسمت سوارهرو معبر مماس گردد. در اين حالت منحني درخشندگي ثابت بر روي
127فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليهپلان نقشه مسير قرار ميگيرد. حال اگر ناحيهي بدون پوشش بين منحنيهاي قرار گرفته بر روي هر دو چراغ مجاور (شكل((2-6)ايجاد گردد، بايد فاصلهي بين اين دو چراغ تا اندازهاي كاهش يابد تا ناحيه بدون پوشش از بين برود. در مواقعي نيز ممكن است برايحذف اين ناحيه بدون پوشش، از چراغهاي اضافي استفاده گردد. اين عمل براي تمامي چراغهاي موجود در پيچ و چراغهاي همجوارآن تكرار ميشود. همچنين اين دستورالعمل در مورد هر دو جهت عبور وسايل نقليه نيز ميبايست كنترل شود.%12,5: 1 چراغ: 2 سمت3ABنزديك به ناظر و چراغ در معبر: دايره ناظر به شعاع يك چهارم ارتفاع نصب: منحني درخشندگي ثابتتكچراغه: منحني درخشندگي ثابت %12,5 دو چراغهكه برروي يك پايه به صورت پشت به پشتهم نصب شدهاند.: Cمنحني درخشندگي ثابتجزئيات مثالزاويهي نصبنوع چراغارتفاع نصب:: 5 درجه150 W SON/T :: 10 متر%25 تك چراغهشكل (1-6): نمونه منحني درخشندگي ثابتدر استفاده از منحنيهاي درخشندگي ثابت بايد توجه گردد كه اين منحنيها با در نظر گرفتن محل چراغ در سمت محل ناظر(مانند شكل(1-6)) تهيه ميشوند اما در صورتي كه در معبري محل چراغ در سمت مقابل محل ناظر واقع باشد، تصوير آينهايمنحني مزبور بايد مورد استفاده قرار گيرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها128: 1 چراغها: 23دايره ناظر: بخشي از معبر كه پوششروشنايي مناسبي ندارد: 4 معبر: 5 فاصلهA%12/5نصب در مسير مستقيم معبر: منحني درخشندگي ثابتدر حداكثر درخشندگي يكپايه تك چراغهشكل (2-6): پوشش روشنايي ناكافي در سطح معبرهمچنين در موقع استفاده از منحنيهاي درخشندگي ثابت در انواع مختلف آرايش نصب چراغها ميبايست دستورالعملهاي زيررعايت گردند.الف- آرايش نصب زيگزاگدر صورت استفاده از اين روش نصب در بخش مستقيم معبر، به شرطي كه شعاع خم راه كمتر از 80 برابر ارتفاع نصب چراغهاباشد، بايد در ناحيهي خمدار، كليهي چراغها در محيط بيروني پيچ قرار داده شوند. در اين حالت، تعداد پايهها در واحد طول قسمتخمدار نبايد كمتر از تعداد آن در روش نصب زيگزاگ در بخش مستقيم راه باشد. در اين آرايش نصب، محل پايهها در قسمت خمداربا استفاده از منحني درخشندگي ثابت كه براي 12/5 درصد حداكثر درخشندگي ناشي از يك پايه تك چراغه بهدست آمدهمنحني )نوع )، A تعيين ميشود. در معابر عريض هم به منظور ايجاد پوشش روشنايي كافي در سطح راه، در صورت نياز ميتوان در محيطداخلي خم از چراغ اضافي استفاده نمود) شكل .((3-6)همچنين براي دستيابي به مقادير روشنايي مطلوب در سطح معبر، ممكناست لازم باشد كه فاصلهي نصب چراغها در قسمتهاي مستقيم راه كه در مجاورت قسمتهاي خمدار واقع شدهاند، تصحيح شود.در اين صورت تصحيح مورد نياز با استفاده از منحني درخشندگي ثابت نوع A انجام ميشود.ب- آرايش نصب روبرودر صورتي كه آرايش نصب پايهها در قسمتهاي مستقيم معبر، آرايش نصب روبرو باشد، فاصلهي نصب پايهها در محيط داخليبخش خمدار راه ميتواند برابر فاصله نصب پايهها در قسمتهاي مستقيم آن منظور شود. در اين حالت، فاصله نصب پايهها در محيطخارجي بخش خمدار با استفاده از منحني درخشندگي ثابت نوع A تعيين ميشود.ج- آرايش نصب در يك طرفدر صورت استفاده از اين روش نصب در بخش مستقيم راه، به شرطي كه شعاع خم راه، كمتر از 80 برابر ارتفاع نصب چراغهاباشد، بايد در ناحيهي خمدار، كليهي چراغها در محيط بيروني پيچ مستقر شوند و فاصلهي نصب پايهها نيز بايد با استفاده از منحنيدرخشندگي ثابت نوع A تعيين گردد.د- آرايش نصب در وسطدر صورت استفاده از اين روش نصب در بخش مستقيم يك راه دو طرفه، به شرطي كه شعاع خم راه كمتر از 80 برابر ارتفاعنصب چراغها باشد، بايد در ناحيهي خمدار، يك رديف چراغ در محيط خارجي هر طرف راه نصب شود (استفاده از آرايش نصب دريك طرف به طور مستقل براي هر يك از طرفين راه). ولي در صورتي كه شرط بالا برقرار نبوده و از آرايش نصب در وسط برايقسمت خمدار استفاده شود، براي تصحيح فاصله نصب پايهها بايد از منحني درخشندگي ثابت نوع B استفاده گردددر ) شكل(4-6)).
129فصل ششم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي وسايل نقليهاينجا نيز در صورت عدم پوشش سطح راه توسط منحنيهاي درخشندگي ثابت دو پايه مجاور در هر دو طرف راه، بايد فاصلهي پايههاكاهش داده شود. البته گاهي ممكن است بدليل كافي نبودن پوشش روشنايي در محيط خارجي خم، اين اشكال با نصب يك پايهجداگانه رفع گردد. در اينحالت براي تعيين محل نصب اين پايه از منحني درخشندگي ثابت نوع C استفاده ميگردد (شكل(5-6)). دراين آرايش نصب نيز در صورت نياز ميتوان فاصلهي نصب پايه در قسمت مستقيم راه كه در مجاورت قسمت خمدار واقع شده استرا با استفاده از منحنيهاي درخشندگي ثابت نوع B اصلاح كرد.12: 34: چراغهاي نصب شده در محيط بيروني پيچ: چراغ اضافي نصب شدهدايره ناظر: نواحي تاريك معبر كه با چراغ اضافي پوششداده ميشود: 5 معبر: A منحني درخشندگي ثابت %12/5 تك چراغهشكل (3-6): نصب چراغ اضافي براي پوشش روشنايي در ناحيهي تاريك معبر: 1 چراغها: 23دايره ناظر داخل معبر: هيچ ناحيه تاريكي داخل معبر باقي نماندهاست.: 4 معبرB: منحني درخشندگي ثابت %12/5 دو چراغهكه برروي يك پايه به شكل پشت به پشت همنصب شدهاندشكل(4-6): تنظيم فاصله نصب چراغ براي آرايش نصب در وسط1: 2: 34: چراغهاي نصب شده در رفوژ وسط راهدايره ناظر در محيط بيروني معبرپوشش ناكافي روشنايي در محيط بيروني معبرناشي از چراغهاي نصب شده در رفوژ وسط راه: چراغ اضافي كه روشنايي ناحيه با پوششناكافي را تامين ميكند.: 5 معبر: B منحني درخشندگي ثابت %12/5 دو چراغه: C منحني درخشندگي ثابت %25 تك چراغهشكل(5-6): نصب چراغهاي اضافي در محيط خارجي راه براي پوشش ناحيه تاريك
131فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پيادهفصل 7اصول طراحي روشنايي براي معابربا كاربري اصلي اشخاص پياده
132مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
پ(133فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پيادهمقدمهدر اين فصل ابتدا كليه نكاتي كه براي تامين روشنايي در راههاي فرعي با دسترسي محلي و نواحي وابسته به آن همچونمسيرهاي عبور دوچرخه و افراد پياده و همچنين روشنايي مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي مردم مهم ميباشند، در دو بخشجداگانه آمده است. سپس در دو بخش بعدي روش طراحي سيستم روشنايي براي اين دو دسته معبر ارائه شده است.- 1-7توصيههاي كلي براي تامين روشنايي در راههاي فرعي با دسترسي محلي و نواحي وابسته- 1-1- 7 كلياتدر اين بخش توصيههايي براي تامين روشنايي راههاي فرعي با دسترسي محلي مانند راههاي دسترسي به مناطق مسكوني و ياراههاي مجاور آنها و همچنين نواحي وابسته به اين مناطق همچون مسيرهاي عبور دوچرخه و پيادهروها ارائه شده است. روشطراحي روشنايي براي اين نوع معابر نيز در بخش(3-7)بيان شده است.در راههاي فرعي با دسترسي محلي، هدف اصلي از تأمين روشنايي كمك به مسيريابي اشخاص پياده و رؤيت وسايل نقليه وساير موانع توسط آنها ميباشد. با تأمين روشنايي مناسب در اين نوع راهها، ميزان وقوع جرايم نيز كاهش مييابد. به همين دليلروشنايي در اين راهها به اندازهاي است كه به راهنمايي رانندگان وسايل نقليه كمك كرده ولي ممكن است اين رانندگان نتوانند بدوناستفاده از نور چراغ خودرو، اشياء را بر روي سطح راه تشخيص دهند.در مسيرهاي عبور دوچرخه و پيادهروهايي نيز كه مستقيماً به معبر متصل نميباشند، هدف اصلي تامين روشنايي، نشان دادنمسير به عابرين پياده يا دوچرخهسوار ميباشد به نحوي كه مسير خود را پيدا كرده و در صورت وجود موانع يا خطرهاي احتمالي،آنها را تشخيص دهند و از مردم و اموال آنها در مقابل وقوع جرم نيز محافظت شود. براي اينگونه معابر، كلاس روشنايي مناسبمطابق با توصيههاي فصل 3 انتخاب ميشود.در اين نوع معابر اگر پيادهرو در مجاورت معبر باشد، توصيه ميگردد كه از يك كلاس روشنايي واحد براي معبر و هر يك ازپيادهروهاي مجاور آن و حاشيههاي راه استفاده شود. همچنين به منظور ايجاد ميدان ديد وسيعتر براي عابران پياده و دوچرخهسواران،ميتواند عرض ناحيه مورد مطالعه براي پيادهروها و مسيرهاي عبور دوچرخه از عرض واقعي آنها بيشتر در نظر گرفته شود.در اينگونه معابر، معيار طراحي روشنايي بر اساس كلاسهاي سريشدت روشنايي افقي ملاك عمل بوده و در آنهاجدول باشد.Sو مطابق با جدول(4-4) ميباشد.Eحاصل از سيستم روشنايي معبر نبايد بيش ازهمچنين به منظور كنترل خيرگي مستقيم ناشي از چراغهاي با حباب شفاف از1/5 برابر Eكلاس G 1(1-4-و براي چراغهاي با حباب مات از كلاسهاي جدول (پ-2-4) استفاده ميگردد.در اين كلاسها متوسطمشخص شده درو يا يك كلاس بالاتر در جدول
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها134- -2-1 7 معابر با تدابيركنترل ترافيكتدابير كنترل ترافيك اغلب در راههاي فرعي با دسترسي محلي و به خصوص در راههاي مجاور مناطق مسكوني وجود داشته و درآنها از سرعتگير براي كاهش سرعت حركت استفاده ميشود. ميزان روشنايي مناسب در اين گونه معابر، از جداول فصل چهارمانتخاب ميشود.- -3-1 7 جلوگيري از وقوع جرم و ايمني عابرين پيادهدر مكانهايي كه احتمال وقوع جرم زياد است بايد دقت شود كه اين نواحي بهطور صحيحي در ناحيهي مورد مطالعه قرار گيرند وكلاس روشنايي مناسب براي آنها اعمال گردد تا هيچ ناحيه تاريكي كه زمينهساز جرم باشد، در آنها وجود نداشته باشد. همچنين دراين نواحي ضريب برگردان رنگ نور منبع روشنايي ميتواند موجب شناسايي بهتر اشياء و افراد شده و به تشخيص جرم كمك كند. بههمين علت اين شاخص ميتواند در انتخاب منبع نور براي تامين روشنايي در نظر گرفته شود.- 4-1- 7 عوارض راهدر تقاطعهاي واقع در راههاي فرعي با دسترسي محلي، نصب يك چراغ در تقاطع T شلوغ و به بيان ديگر كاهش فاصله نصب وهمچنين نصب يك چراغ بر پلهاي عابر پياده يا مسيرهاي عبور دوچرخهاي كه مستقيماً به معبر وصل نيستند، مفيد ميباشد. در اينتقاطعها ميبايست الزامات كلاس روشنايي مناسب براي آنها، مطابق فصل چهارم رعايتكه در درون معابر فرعي با دسترسي محلي واقع شدهاند، بايد منطبق با توصيههاي فصل هشتم باشد.- 5-1- 7معيار محاسبهگردد. همچنين طراحي روشنايي ميادينيدر طراحي روشنايي راههاي فرعي با دسترسي محلي و نواحي وابسته، پيادهروها و مسيرهاي عبور دوچرخه ، از معيار شدتروشنايي استفاده شده و روش محاسبه نيز بايد مطابق فصل5- -6-1 7 يكنواختي شدت روشناييكليباشد.در راههاي فرعي با دسترسي محلي، پيادهروها يا مسيرهاي عبور دوچرخه، يكنواختي شدت روشنايي كلي(U 0 )از اهميت فراوانبرخوردار است. عابرين پياده و دوچرخهسواران براي احساس امنيت بيشتر، جهتيابي صحيح در شب و رويت مناسب محيط اطرافنيازمند سطح قابل قبولي از يكنواختي كلي شدت روشنايي ميباشند. در صورتي هم كه ناحيهاي با دوربينهاي مداربسته كنترل شود،بهمنظور حفظ تصوير در حال حركت، به سطح بالاتري از يكنواختي شدت روشنايي كلي نياز ميباشد. زيرا با كم بودن آن، وضوحتصوير كاهش يافته و شكلگيري دوباره تصوير با تأخير همراه ميگردد.به همين دليل در اين گونه معابر يكنواختي شدت روشنايي كلي(U 0 )نبايد از نسبت حداقل مقدار شدت روشنايي به شدتروشنايي افقي متوسط توصيه شده در جدول (4-4) كمتر باشد. هنگام تعيين سطح مطلوب يكنواختي شدت روشنايي كلي، بايد بهالزامات اقتصادي ناشي از افزايش اين معيار و اثر آن بر محيط بهدليل ايجاد افزايش انتشار نور، آلودگي نوري و ارتفاع پايه توجهداشت. به هر حال ممكن است در صورتيكه امكان وقوع جرم و يا حركت عابران پياده و سالخوردگان در معبري بيشتر باشد، ايجاد
يها135فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پيادهسطح بالاتري از يكنواختي شدت روشنايي كلي مفيد باشد. اقتصاديترين طرح روشنايي با تضمين عدم تجاوز سطح روشنايي تأمينشده از مقادير ذكر شده در جدولشده در اين جدول بيشتر باشد.(4-4)به دست ميآيد. تا حد امكان، حداقل شدت روشنايي افقي متوسط، نبايد از مقادير مشخص- 2-7توصيههاي كلي براي تامين روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي1-2- 7 -كلياتدر اين بخش توصيههايي براي روشنايي مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي براي تمامي كاربران معابر شامل وسايل نقليه،دوچرخهها و عابرين پياده ارائه ميشود، به طوري كه تمامي نواحي عمومي كه بعد از تاريكي هوا براي همه مردم در دسترس هستندرا شامل ميشود. از آنجا كه جهتيابي و شناسايي موقعيت محل توسط رانندگان، دوچرخهسواران و عابرين پياده در مراكز شهريمهم است، توصيههايي براي روشنايي تابلوهاي اماكن و محلهاي مختلف در شب نيز در اين بخش ارائه شده است.همچنين بدليل اينكه در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي مردم جذب مناظر دلپذير و مطبوع ميشوند، در طول ساعاتتاريكي هوا لازم است كه مردم و محيط اطراف به سادگي قابل تشخيص باشند. به همين دليل در ساعاتي كه مراكز تجاري وكسبوكار باز هستند، نياز به تامين سطح بالايي از روشنايي با تركيب كلاس روشنايي عمومي مناسب و مقداري روشنايي اختصاصيميباشد.به همين منظور روشنايي عمومي بايد به گونهاي باشد كه ناحيه مورد نظر را بيشتر از مسير تردد مشخص نمايد. در ابتداي غروب،زمانيكه پنجره همه مغازهها و همه علائم روشن ميشوند، همه آنها بايد به عنوان بخشي از محيط داراي روشنايي تلقي شوند. هرچند يادآوري اين نكته نيز مهم است كه پس از غروب و در طول شب كه مغازهها بسته ميشوند و روشنايي مراكز تجاري كاهشيافته و يا خاموش ميشوند، روشنايي عمومي بايد به خوبي به ايمني تردد وسايل نقليه، امنيت اموال مردم و سلامت عابرين پياده نيزكمك كند.- 2-2- 7 اهداف روشناييدر مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي، روشنايي مؤثر سطح معبر براي حركت ترافيك، تنها يا حتي اصليترين هدف نيست.بايد توجه داشت كه اين مراكز كاربران زيادي دارند و هر كدام نيازهاي متفاوت و گاه متضادي دارند و بايد تعادلي بين اين جنبه وساير جنبههاي روشنايي ايجاد شود. در طرح تامين روشنايي اين مناطق بايد تمامي اهداف مربوط به جنبههاي مختلف كاربري باتوجه به اهميت آنها برآورده شود. اين طرح ميتواند شامل بخشي يا تمامي موارد زير باشد:الف- تامين روشنايي بهمنظور ايجاد امنيت عابرين پياده در برابر وسايل نقليه در حال حركت؛ب- تأمين روشنايي به شكل جذاب و مناسب به منظور رونق كسب و كار و تجارت؛ج- تامين روشنايي متناسب با حجم تردد و ويژگيوسايل نقليه و دوچرخهسواران؛د- طراحي روشنايي و انتخاب تجهيزات متناسب با معماري و مناظر شهري؛ه- كنترل تبليغات روشن شده با تأسيسات روشنايي براي جالب جلوه نمودن محلهاي تفريحي؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها136و- كنترل و اضافه نمودن تأسيسات روشنايي با نورافشاني دائمي در طرح اصلي؛ز- كنترل منابع روشنايي زودگذر در نورافشانيها و تزئينات جشنها؛ح- كنترل معبر و علائم ديگر راه و ارتباط آنها با ساير اجسام روشن شده؛ط- كنترل و تركيب نور منابع روشنايي موجود در اماكن عمومي و اختصاصي با يكديگر مانند جايگاه اتوبوس و كيوسك تلفن؛ي- حفاظت از محيطهاي عمومي و املاك خصوصي در برابر آلودگي نوري؛ك- حفاظت از تأسيسات موجود در معبر در برابر تصادفات و عمليات خطرناك؛ل- تعمير و نگهداري تجهيزات.- -3-2 7 روشنايي براي رفع نيازهاي ترافيكي1-3-2-7- انواع ترافيكايجاد تعادل نسبي بين اهداف مختلف تامين روشنايي بستگي به نوع ترافيك داشته كه به گروههاي زير تقسيم ميشود:الف- تردد عمده وسايل نقليهب- تردد تركيبي از عابرين پياده و وسايل نقليهج- فقط تردد عابرين پياده و دوچرخهسوارانبه همين دليل بسته به نوع ترافيك، كلاس روشنايي مناسب معبر با استفاده از توصيههاي فصل سوم انتخاب ميشود.2-3-2-7- نواحي كه عمدتاً وسايل نقليه در آن تردد ميكنندميزان نور در اين نواحي و كلاس روشنايي مناسب براي آنها، بر اساس متوسط درخشندگي راه عبوري وسايل نقليه و يكنواختيآن تعريف شده و ميبايست از جدول(1-4)(3-4)انتخاب شود. در اين نواحي ميتواند روشنايي پلهاي عابر پياده و همچنين مناطق عبورپيادهها و دوچرخهسواران كه در كنارههاي معبر و در مجاورت مسيرهاي عبور وسايل نقليه قرار دارند، به طور جداگانه بررسي شوند.در چنين حالتي، ميزان نور مناسب براي كلاس روشنايي منتخب، بر حسب شدت روشنايي افقي و يكنواختي آن بوده و از جدولانتخاب ميشود.در اين نوع معابر ميتوان از سيستم روشنايي به منظور تأكيد بر تغيير كاربري معبر، از جايي كه عمدتاً محل عبور وسايل نقليهموتوري است به جايي كه تعداد فعاليتهاي عابرين پياده در آن رشدي قابل توجه داشته، استفاده كرد. يك روش براي نشان دادناين تغيير كاربري، تغيير نماي ظاهري تجهيزات روشنايي به شكلي زينتيتر، تغيير در ارتفاع نصب يا تغيير در رنگ نور منبع روشناييميباشد.3-3-2-7- ناحيه مشترك عبور عابرين پياده و وسايل نقليهميزان نور مناسب در اين نواحي و كلاس روشنايي آنها براساس شدت روشنايي افقي و يكنواختي كلي و از جدولانتخاب (3-4)ميگردد. در بعضي مواقع با انتخاب هر دو ناحيه عبور عابرين پياده و وسايل نقليه به عنوان ناحيه مورد مطالعه، مي توان به آنهاكلاس روشنايي يكساني اعمال كرد. در ساير مواقع، به خصوص در جايي كه نواحي مربوط به وسايل نقليه و عابرين پياده به خوبي از
يان137فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پيادههم جدا شدهاند، در نظر گرفتن نواحي مورد مطالعه مجزا براي هر يك، به انتخاب كلاس روشنايي و طراحي مناسب كمك ميكند.در اين نواحي به منظور جلوگيري از ايجاد خيرگي نيز بايد از چراغهايي با كلاس شدت نور مناسب4-3-2-7- نواحي خاص عبور عابرين پياده)جدول (پ-1-4)) استفاده شود.روشنايي در نواحي خاص عبور عابرين پياده بايد موجب افزايش سهولت حركت عابرين، احساس امنيت عمومي و رفاه اجتماعي وافزايش گردشگري گردد.براي عابر پياده، شناسايي رفتار و مقاصد ساير عابرين امري مهم بوده و به همين منظور ميتوان از شاخص برگردان رنگ نورلامپ مطابق با توصيههاي فصل1استفاده كرد. شدت روشنايي كافي براي معبر نيز مطابق با توصيههاي بندگرديده و كلاس روشنايي مناسب آن نيز مطابق با توصيههاي فصل سوم انتخاب ميشود.(1-4-2-7)- 4-2- 7اهداف ديگر تامين روشناييتامين1-4-2-7- سلامتي و ايمنيروشنايي عمومي كه براي رفع نيازهاي ترافيكي تامين شده است، در اغلب موارد امنيت و سلامت كاربران معبر را نيز تأمينميكند. به همين دليل استفاده از تأسيسات روشنايي در تمامي ساعات تاريكي توصيه شده است.در اين سيستم روشنايي براي ايجاد احساس امنيت بايد شدت روشنايي عمودي كافي در سطح چهره اشخاص ايجاد شود، بهطوريكه تشخيص مهرب، بي تفاوتي و يا عصباني بودن اشخاص جهت دادن پاسخ مناسب و به موقع به آنها امكانپذير باشد.بدين منظور سيستم روشنايي كه بر اساس معيار شدت روشنايي افقي در كلاس روشنايي مناسب طراحي ميگردد، معمولا با ارتفاع4 تا نصب بين12 متر، شدت روشنايي عمودي كافي را تأمين ميكند.2-4-2-7- افزايش جذابيت مناظراستفاده از سيستم روشنايي ميتواند موجب افزايش علاقه مردم به ديدن برخي نواحي شود. همچنين اين سيستم ميتواند بابرجسته كردن جنبههاي ارزنده و جذاب مناظر غير جالب شهر، آن مناظر را جذاب جلوه دهد.- 5-2- 7روشنايي بازارهاي سر پوشيده و نواحي سايباندارسطح روشنايي اين مناطق بايد حداقل به اندازه مقادير ذكر شده در جدول(1-7)داشته باشد. همچنين در اين مناطق ميبايست از منبع نوري با شاخص برگردان رنگبوده و با ويترين مغازههاي كناري مطابقت≥ 60 a R استفاده شود.E min5075نوعطاق بازطاق كاملاً سرپوشيده يا نواحي سايباندارجدول (1-7): سطح روشنايي بازارهاي سرپوشيده و نواحي سايباندارروزشبE75150E min----150E----250
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها138- -6-2 7 روشنايي زيرگذرها، پلهاي عابرين پياده، راهپلهها و سطوح شيبدار1-6-2-7- كلياتزيرگذرها، پلهاي عابرين پياده، راه پلهها و سطوح شيبدار بايد با سطح روشنايي مناسبي كه در جدول(2-7)ارائه شده است،روشن شوند. در زيرگذرها از آنجا كه سطوح عمودي بايد به خوبي روشن شوند، بهتر است همه سطوح در حد امكان داراي رنگروشن باشند. همچنين در موقع انتخاب لامپ بايد به دماي رنگ و ضريب برگردان رنگ لامپها توجه نمود.زيرگذرها محل مناسبي براي خرابكاري هستند و چراغهاي انتخاب شده براي آنها بايد از لحاظ شيشه و بدنه از استحكام كافيبرخوردار باشند. به همين دليل براي جلوگيري از خرابكاري در يك زيرگذر موجود، طراحي روشنايي و چراغها بايد به گونهاي باشد كهكانالهاي عبور كابل در داخل سازه قرار داشته و حداقل فضاي ممكن را اشغال كنند. در زيرگذرهاي طولاني يا پيچيده، بايد سيستمروشنايي در تمام مدت شبانهروز روشن باشد.تأسيسات روشنايي ميتوانند به گونهاي طراحي شوند كه در طول روز سطح روشنايي بالاتري را ايجاد كرده و در ساعات تاريكيبه سطح روشنايي پائينتري برسند. اين كار ميتواند با كمك كليدهاي زماني يا فتوسل (سنسورهاي حساس به نور) انجام شود.در پلهاي عابر پياده و راه پلهها، حتي در صورتيكه اختلاف ارتفاع پلهها با استفاده از مواد متفاوت مشخص شده باشد، قسمتعمودي پلهها بايد به شكلي متفاوت با كف پله روشن شود تا پلهها را برجسته نمايد و تطابق ديد مناسبي ايجاد شود. در پلهاي عابرپياده بايد دقت كرد كه در نصب واحدهاي روشنايي از روشي استفاده گردد تا واحدهاي روشنايي، مكمل سازه ساختمان پل باشند،البته بايد مسائل مربوط به تعمير و نگهداري آنها در آينده نيز در نظر گرفته شود.نوعجدول (2-7): سطوح روشنايي براي زيرگذرها، پلهاي عابرين پياده، راهپلهها و سطوح شيبدارزيرگذربازسرپوشيدهE minروزE minEشبE501002550-350-150baپل عابر پيادهبازسرپوشيده301001550-350-150baراه پله/ سطوح شيبداربازسرپوشيده301001550-350-150baa: براي نواحي "باز"ميزان نفوذ نور روز بالا فرض ميشود.b: براي نواحي "سرپوشيده" در صورتي كه در بخشي از مسير خروج اضطراري يك مركز خريد، پاركينگ اتومبيل و يا محلحمل و نقل كالا باشد، ميبايست روشنايي اضطراري در نظر گرفته شود.
139فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پياده2-6-2-7- روشنايي اضطراريبراي زيرگذرهاي طولاني و پيچيده بايد سيستم روشنايي اضطراري كه واحدهاي روشنايي آن مستقل ميباشند، در نظر گرفتهشود. همچنين اگر يك زيرگذر، بخشي از مسير خروج اضطراري يك مركز خريد، پاركينگ اتومبيل و يا محل حمل ونقل كالا باشد،تامين روشنايي در آن بايد مشابه با مسير خروج اضطراري يك ملك عمومي غير مسكوني باشد.- -7-2 7 روشنايي پاركينگهاي اتومبيل1-7-2-7- كلياتهدف از تامين روشنايي پاركينگها اين است كه همه كاربران آن شامل عابرين پياده و رانندگان با سلامت از آن محل عبور كنندو ترس از وقوع جرم نيز كاهش داده شود. در پاركينگها روشنايي محل پرداخت پول بايد داراي شاخص برگردان رنگ مناسب باشدتا مبالغ دريافتي به خوبي قابل تشخيص بوده و تقلبي روي ندهد. همچنين به منظور صرفهجويي در مصرف انرژي و جلوگيري ازآلودگي نوري، سيستم روشنايي تعبيه شده در محوطهي عمومي هر پاركينگ ميبايست قابل كنترل باشد.2-7-2-7- پاركينگهاي سرپوشيدهدر پاركينگهاي سرپوشيده، معيار شدت روشنايي متوسط به اندازه ضريب يكنواختي كلي شدت روشنايي) 0 (U مهمنميباشد.زيرا يكنواختي خوب، شرايط را براي راحتي ديد فراهم كرده، تاثير نقاط نسبتاً تاريك را خنثي ميكند و اثر آن مانند اثر محيطي باشدت روشنايي بالاتر است. در اين نوع پاركينگها ضريب يكنواختي كلي شدت روشنايي بايد تا حد امكان زياد بوده و كمتر از0/4نباشد. همچنين در اين پاركينگها ميبايست از رنگ روشن براي همه سطوح موجود در حوزه ديد استفاده كرد و لامپهايي با رنگ(1-1)) جدول ) نور گرمبه كار برد. در اين پاركينگها جهت و محل قرارگيري چراغها در خط ديد راننده بايد به گونهاي باشد كهخيرگي حداقل شود. بدين منظور و در صورت استفاده از منابع نور خطي در وسط خط ديد راننده كه موجب ايجاد خيرگي ميگردند،بايد از تيغه نورگير لامپ استفاده شود.3-7-2-7- پاركينگهاي بازاين پاركينگها بايد روشنايي مستقلي داشته باشند و انتخاب و نصب چراغها در آنها نيز بايد بهگونهاي باشد كه نور مزاحم توليدنكنند. همچنين جهت و محل قرار گرفتن چراغها در خط ديد راننده نيز بايد طوري باشد كه خيرگي حداقل شود.سطح روشنايي مناسب در اين نوع پاركينگ بايد از جدولميگيرد، حفظ شود.(3-7)انتخاب گرديده و در تمام ساعاتي از شب كه مورد استفاده قرار
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها140U 00/250/250/25E51020جدول (3-7): سطوح روشنايي پاركينگهاي بازترافيك پاركينگ و نوع كاربري آنترافيك سبك، به عنوان مثال پاركينگهاي مراكز خريد، خانههاي آپارتماني، پاركينگهاي دوچرخهترافيك متوسط، به عنوان مثال پاركينگهاي انبارهاي سازماني، ساختمانهاي اداري، كارخانهها،ورزشگاهها و مجتمعهاي ساختماني با كاربري چندگانهترافيك سنگين، به عنوان مثال پاركينگهاي مدارس، مساجد، ورزشگاههاي بزرگ، مجتمعهايساختماني و ورزشگاههايي با كاربري چندگانه4-7-2-7- روشنايي اضطراريمسير خروجي عادي عابرين پياده از پاركينگهاي سرپوشيده بايد به راحتي قابل تشخيص بوده و روشنايي آنها مشابه مسيرهايخروج اضطراري از اماكن عمومي غير مسكوني تامين گردد.5-7-2-7- روش محاسبهروش انجام محاسبات روشنايي براي پاركينگها طبق فصل5بوده به جز در موارد زير:الف- مرزهاي مستطيل محاسباتي در ناحيه مورد مطالعه كه شامل همه قسمتهاي پاركينگ ميگردد، نبايد از ديوار يا نردههايموجود در محل فاصلهاي بيش از0/5 متر(براي پاركينگهاي سرپوشيده) و يا1 مترب- در ناحيه مورد مطالعه، فاصله نقاط محاسبه واقع در مستطيل محاسباتي بايد كمتر از(براي پاركينگهاي باز) داشته باشد.1 متر0/5 متر(براي پاركينگهاي باز) باشند.(براي پاركينگهاي سرپوشيده) ياج- در صورت وجود موانع قابل توجه و يا داشتن شكل هندسي نامنظم در هر ناحيه، به منظور حصول اطمينان از تامين شدتروشنايي و يكنواختي مناسب، ميبايست در تمامي قسمتهاي ناحيه مورد مطالعه از مجموعهاي از مستطيلهاي محاسباتي كه در هريك حداقل 36 نقطه محاسباتي در نظر گرفته شده است، استفاده گردد.- -8-2 7 روشنايي مناطق تاريخي و حفاظت شدهكلاس روشنايي مناسب براي اين مناطق بايد مطابق توصيههاي فصل چهارم و متناسب با نياز عبور و مرور عابرين پياده ووسايل نقليه انتخاب شود. از آنجا كه در اين مناطق ظاهر تأسيسات روشنايي در طول روز بايد با محيط اطراف هماهنگ باشد،بنابراين در طراحي آن ميبايست به شكل ظاهري، اندازه و محل نصب پايهها اهميت ويژهاي داد. همچنين در اين مناطق، كيفيتروشنايي، رنگ منبع نور، دماي نور و شاخص برگردان رنگ آن بر ميزان تاثير شبانه تاسيسات روشنايي بسيار موثر بوده و ميبايستدر نظر گرفته شوند.در اين مناطق بايد دقت زيادي در انجام عمليات نصب سيستم روشنايي به عمل آيد به نحوي كه با بذل توجه خاص به مسيرعبور سيمها و كابلها و محل قرارگيري تجهيزات الكتريكي، كمترين مزاحمت براي ديد ايجاد گردد. همچنين به منظور اجتناب ازبروز تغيير، در صورتي كه به دليل خرابي و يا به دلايل ديگر نياز به تعويض تجهيزي باشد، اين تجهيز بايد با تجهيزي همسان يامشابه عوض گردد.
141فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پياده- -9-2 7 روشنايي پاركها وچشم اندازهاي زيباروشنايي شبهنگام پاركها، باغها و چشماندازهاي زيباي طبيعي كه در محلهاي تفريحي جذاب واقع شده باشند، ميتواندموجب مطبوع شدن اين نواحي تاريك و افزايش كاربري آنها گرديده و باعث ميشود تا كاربران هنگام استفاده از آنها تهديدي برايسلامت و امنيتشان احساس نكنند. در اين مناطق براي ايجاد محيطي با چشمانداز مناسب در شب، ميتوان از نورپردازي مناسب برروي شاخ و برگ درختان، آن هم با بكارگيري چراغها و منابع نور رنگي استفاده كرد. همچنين ميتوان با تغيير نور، سايه و تصاويرسايهنما كه با زاويه ديد تغيير كرده و معمولا تاثير مثبتي دارند، محيط لذتبخشي را ايجاد كرد.در اين مناطق، نورپردازي ويژه شاخ و برگ درختان نيز ميتواند يك منظره تماشايي ايجاد كند. اين كار ميتواند به وسيله يكنورافكن كه در محلي دور نصب شده و پس زمينه موثري را ايجاد ميكند، انجام شود. ولي اگر در صحنه مجاور، درختاني باشاخههاي فرو ريخته باشند، نورافكن بايد در زير درخت يا در لابلاي آن قرار گيرد.-10-2- 7 طراحيتاسيسات روشنايي1-10-2-7- كلياتدر محيطهايي كه از لحاظ معماري خاص ميباشند، براي حصول اطمينان از محل نصب تجهيزات روشنايي و هماهنگي شكلآنها با معماري ناحيه، بايد با مسئولين معماري و برنامهريزي آن ناحيه مشورت شود.از آنجا كه روشنايي معبر به عنوان يك بخش حياتي بايد مكمل محيط اطرافش باشد، به همين دليل كار گروهي از متخصصينمختلف شامل طراح، معمار و مهندس ميتواند منجر به دستيابي به يك طرح كارآمد و اقتصادي شود، به نحوي كه با انجام طراحيبا كيفيت و بكارگيري تجهيزات خوب، نياز به تعمير و نگهداري سيستم نيز كمترگردد.2-10-2-7- ارزيابي محلارزيابي محل بايد قبل از نصب سيستم روشنايي، در حين نصب و بلافاصله پس از آن، در روز و شب انجام شود تا از برآوردهشدن كليه اهداف سيستم روشنايي اطمينان حاصل گردد. براي مناطق ويژه يا حساس توصيه ميگردد كه سيستم روشنايي به صورتآزمايشي نصب شود تا صحت دستيابي به اهداف آن بررسي گردد. همچنين در طول نصب، بايد از محل بازديد به عمل آيد تا ازمشكلات پيشبيني نشده اجتناب شود و از انطباق آن با اهداف طراحي اطمينان حاصل گردد.-11-2- 7 منابع نور و چراغهادر مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي قابليت روشن كردن ناحيه و هماهنگي ظاهر تجهيزات روشنايي با محيط اطراف ازمواردي است كه در طراحي از اهميت بهسزايي برخوردار است. زيرا هماهنگي ظاهري سيستم روشنايي با محيط اطراف به خصوصدر شبها، باعث افزايش جذابيت مراكز شهري ميشود. در روز نيز شكل و مواد تشكيل دهندهي آن بايد به گونهاي باشد تا مكملمحيط اطراف گردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها142همچنين شاخص برگردان رنگ نور يك سيستم روشنايي در اغلب موارد مهم است. زيرا در نواحي با ترافيك تركيبي وسايل نقليهو عابرين پياده، تمايز رنگها، قابليت تشخيص هدف را به شكل قابل ملاحظهاي هم براي نيروي انتظامي و هم براي عموم مردمبهبود ميدهد. از طرف ديگر مهندسين روشنايي نيز ميتوانند از اختلاف وضوح رنگ منابع نور، جهت ايجاد تنوع در طرحهاي مناظرشهري در شب استفاده كنند.در اين مناطق چراغها و نگهدارندههاي آنها نيز بايد به عنوان يك واحد در نظر گرفته شده و انتخاب آنها بهگونهاي باشد كه بامحيط اطراف هماهنگي داشته باشند. همچنين در صورت استفاده مجدد از چراغهاي قديمي، بايد به عملكرد نوري و ظاهري آنهاتوجه شده و در صورت نياز به محفظهي لوازم كنترلي اضافي، بايد تا حد امكان مخفي گردند.-12-2- 7 روشناييپيادهروهااگر پيادهرو، موازي مسير عبور وسايل نقليه بوده و به وسيله درختان از معبر جدا شده باشد، بايد از چراغهايي كه در ارتفاع پايينتردر پشت پايههاي روشنايي معابر نصب ميشوند و يا از سيستم روشنايي مجزا براي تامين روشنايي پيادهروها استفاده كرد.- 3-7 طراحي روشنايي براي راههاي فرعي با دسترسي محلي و راههاي وابسته به آنطراحي سيستم روشنايي براي راههاي فرعي با دسترسي محلي و راههاي وابسته به آن شامل 5 مرحله زير است:الف- انتخاب كلاس (كلاسهاي) روشنايي و تعيين ناحيه (نواحي) مورد مطالعه؛ب- تعيين اطلاعات اوليه؛ج- محاسبه فاصله نصب در قسمت مستقيم معابر؛د- مشخص كردن محل نصب چراغها بر روي نقشه؛ه- تعيين محل پايههاي روشنايي جهت نصب در محل.- -1-3 7 انتخاب كلاس روشنايي و تعيين ناحيه مورد مطالعهكلاس روشنايي مناسب با توصيههاي فصل سوم مشخص گرديده و ميزان روشنايي آن نيز با استفاده از جدولميشود.تعيين (4-4)همچنين به منظور تعيين ناحيه مورد مطالعه براي كلاسهاي روشنايي منتخب و محاسبات مربوط به آنها، بايد فاكتورهاي زيردر نظر گرفته شوند:الف- اگر معبري داراي قسمت سوارهرو در مجاورت پيادهرو، يا مسير عبور دوچرخه باشد، ناحيه مورد مطالعه به اندازه تماميعرض راه از يك مرز تا مرز ديگر آن درنظر گرفته ميشود.ب- اگر معبر، سطح مشتركي با يك معبر منطقه مسكوني داشته و يا داراي يك راه باريك خدماتي باشد، ناحيه مورد مطالعه كلسطح مشترك ميباشد.ج- براي پيادهرو يا مسير عبور دوچرخه، ناحيه مورد مطالعه ميتواند عرضي بيشتر از عرض واقعي پيادهرو يا مسير عبور دوچرخهرا در بر بگيرد (فصل سوم).
؛)؛)143فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پياده– 2-3- 7------تعيين اطلاعات اوليهپس از انتخاب كلاس (كلاسهاي) روشنايي و در صورت لزوم كلاس شدت نور مناسب و قبل از انجام محاسبات طراحيروشنايي بايد اطلاعات اوليه زير تعيين گردند:عرض ناحيه مورد مطالعه در معبر( W r(H)؛ ارتفاع نصبآرايش نصب چراغ؛پيشآمدگي چراغ؛نوع چراغ و نحوه پخش نور آن؛نوع لامپ؛- شار نوري اوليه لامپ يا لامپهاي چراغ)IP ---محفظه لامپ چراغ؛فواصل زماني انتخاب شده براي نظافت چراغها؛ميزان آلودگي محل؛- ضريب نگهداري چراغ؛--فصلفواصل زماني تعويض لامپ؛- ضريب نگهداري شار لامپ در فواصل زماني تعويض لامپ؛- ضريب نگهداري(MF)؛كلاس شاخص خيرگي چراغ.- -3-3 7 محاسبه فاصله نصب در قسمت مستقيم معابربه منظور محاسبه فاصله نصب چراغهاي روشنايي در قسمت مستقيم راههاي فرعي با دسترسي محلي، از روش ارائه شده در5 استفادهميشود. در اينجا نيز براي برآوردن الزامات نوري معبر نياز به تكرار محاسبات و مقايسه نتايج ميباشد. اين محاسباتدر محدوده متغيري از ارتفاع نصب، فاصله نصب، زاويهي بازو و شار نوري لامپ تا رسيدن به پاسخ مطلوب تكرار ميگردد. همچنينبراي رسيدن به پاسخ بهينه ميبايست ضمن تامين الزامات نوري معبر، ميزان هزينه سرمايهگذاري و بهرهبرداري سيستم، هزينهمصرف انرژي و ملاحظات محيطي و زيبايي در نظر گرفته شوند.- -4-3 7 مشخص كردن محل نصب چراغها بر روي نقشهپس از انجام محاسبه و تعيين فاصله نصب در قسمت مستقيم معبر ميبايست به ترتيب زير موقعيت چراغها بر روي نقشه معبر تعيينگردند:الف- ابتدا محل چراغها در كليه تقاطعهاي موجود در معبر مشخص ميشوند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها144ب- در جاهايي كه تدابير كنترل ترافيك موجود است، ضمن تعيين محل ناحيه مورد مطالعه، محل چراغها بر روي نقشه مشخصميشود.ج- محل چراغها در ساير عوارض معبر همچون پيچها بر روي نقشه مشخص ميشود.شود.د- در انتها چيدمان چراغها در بخشهاي مستقيم معبر بدون افزايش در فاصله نصب محاسبه شده براي پايهها انجام ميگيرد.در بند"ال ف "، اگر چيدمان چراغها در موقعيتهاي مقابل تقاطعهاي T شكل اقتصادي نباشد ميتواند از آن موقعيتها صرفنظر- -5-3 7 تعيين محل پايههاي روشنايي جهت نصب در محلمحل چراغها در نهايت توسط محل پايههاي روشنايي يا ساير سيستمهاي نگهدارنده تعيين ميشود. براي اطمينان از امكانپذيربودن نصب پايههاي روشنايي در محل در نظرگرفته شده براي آنها و عدم ايجاد اختلال در زيبايي محيط، بايد محل پايههايروشنايي به صورت مجزا در معابر موجود يا معابر جديدالاحداث بررسي شود. همچنين ممكن است در معابر مسكوني و به دلايلزيبايي و يا وجود محدوديتهاي عملي و يا اجتناب از ايجاد مزاحمت براي ساختمانهاي مجاور، تغييرات كوچكي در طرح روشنايياعمال شود. در چنين مواقعي بايد دقت گردد كه اين تغييرات، در عملكرد نوري تأسيسات روشنايي تغيير زيادي ايجاد نكنند.- 4-7 طراحي روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عموميطراحي سيستم روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي شامل 5 مرحله اصلي زير است:الف- تعيين اطلاعات اوليه؛ب- تعيين نيازهاي روشنايي معبر؛ج- انتخاب تجهيزات مناسب و ارتفاع نصب مطلوب براي نواحي مورد نظر؛د- محاسبه فاصله نصب مناسب در مسيرهاي مستقيم معبر؛ه- مشخص كردن محل نصب چراغها بر روي نقشه با در نظر گرفتن مشخصات ناحيه و تعمير و نگهداري آنها در آينده.(1-7) در شكلروندنماي طراحي سيستم روشنايي در اين مناطق ارائه شده است.
145فصل هفتم- اصول طراحي روشنايي براي معابر با كاربري اصلي اشخاص پيادهشكل (1-7): روندنماي طراحي سيستم روشنايي در مراكز شهري و محلهاي تفريح عمومي- 1-4- 7-تعيين اطلاعات اوليهقبل از انجام محاسبات طراحي روشنايي، اطلاعات اوليه زير بايد تعيين گردند:- نوع ناحيه براي تعيين هسته شهري بودن آن كه مشتمل بر مراكز تجمع شهري، خيابانهاي محل خريد برون شهري و مراكزروستا ميباشد.- اندازه ناحيه؛- ارتفاع متوسط ساختمانهاي اطراف معبر؛- شكل ناحيه؛- نوع ترافيك ناحيه (تنها وسايل نقليه، تركيبي از وسايل نقليه و عابرين پياده، تنها عابرين پياده)- سبك معماري ناحيه (باستاني، قديمي، مدرن، ساير حالتها)- شرايط ويژه در ناحيه (نيازهاي اجتماعي، ناحيه حفاظت شده، ساير حالتها)- نوع آلودگي در محل؛امكان دسترسي به چراغها براي تعمير و نگهداري؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها146-- محل نصب ترجيحي براي چراغها (پايه، بازوي ديواري)؛حصول برنامهريزي و يا رعايت مقررات ساختمانها.- -2-4 7 تعيين نيازهاي روشنايياز جداولقبل از انجام محاسبات ميبايست كلاسهاي روشنايي مناسب براي ناحيه از فصل سوم انتخاب شده و سپس ميزان روشنايي آنها3-4) ( و (1-4) ، (2-4)تعيين گردد.همچنين ميبايست برخي اطلاعات نوري لامپ و چراغ همچون درجه حرارت رنگ، ضريب برگردان رنگ، فواصل زماني نظافتچراغ و يا ميزان درخشش آن مشخص گردند.- 3-4- 7 انتخاب تجهيزات-مناسبقبل از انجام محاسبات، انتخاب تجهيزات مناسب و همچنين شرايط سيستم روشنايي همچون ارتفاع نصب مطلوب و يا چگونگيپشتيباني ناحيه مورد نظر، با در نظر گرفتن معيارهاي زير تعيين ميشود:- ارتفاع نصب مطلوب با توجه به ارتفاع ساختمانهاي موجود در ناحيه؛- نوع چراغ؛- نوع لامپ؛- نوع استفاده از چراغها بصورت همزمان و يا دورهاي؛چگونگي استفاده از پايههاي روشنايي يا بازوهاي ديواري براي نصب چراغ؛- درجه IP چراغ؛- 4-4- 7 محاسبهفاصله نصب در مسيرهاي مستقيم معبربه منظور محاسبه فاصله نصب در مسيرهاي مستقيم معبر و تامين معيارهاي نوري مربوط به كلاس يا كلاسهاي روشناييانتخاب شده، روش ارائه شده در فصل 5 به كار ميرود. مطابق توصيههاي ارائه شده در اين فصل، در معابري كه صرفاً وسايل نقليهرفت و آمد دارند، محاسبات بر اساس درخشندگي انجام ميشود، اما در معابري كه علاوه بر وسايل نقليه، عابرين پياده نيز از آناستفاده ميكنند، محاسبات بر اساس شدت روشنايي افقي انجام ميگيرد.- -5-4 7 مشخص كردن محلنصب چراغها بر روي نقشهدر اين مرحله بايد جزئيات طرح جهت حصول اطمينان از در دسترس بودن محل نصب چراغها از نظر فيزيكي و قابل قبول بودنطرح از نظر معيارهاي زيبايي بررسي نهايي شود. در صورت عدم برقراري اين شرايط، بايد بررسيها دوباره انجام گرفته و همه مراحلطراحي تكرار شوند.
147فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادينفصل 8روشناييتقاطعهايهمسطح و ميادين
148مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
149فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين-1-8- 1-1- 8اصول كليكلياتدر اين فصل، توصيههايي براي روشنايي در عوارض همسطح راه همچون تقاطعها، ميادين و يا محلهاي عبور عابرين پياده ازعرض معبر بيان ميگردد. در چنين محلهايي، فاصله نصب چراغهاي روشنايي يا با استفاده از فاصله نصب در مسير اصلي كه از آنناحيه ميگذرد، تعيين ميگردد (همچون تقاطعهاي همسطح) و يا زماني كه بيش از يك جهت ديد وجود داشته باشد (همچونميادين)، با استفاده از كلاسهاي شدت روشنايي كه در جدول(3-4)آمده، مشخص ميشود.در اين محلها، روشنايي مورد نياز معمولاً با نصب چراغها بر روي پايههايي با ارتفاع 10 و يااين پايهها در شعاع بيروني ميدان نصب شده و تشكيل حلقهاي روشن در اطراف آن را ميدهند.12 متر- -2-1 8 وظايف سيستم روشناييحاصل ميگردد. در ميادين1-2-1-8- تقاطعهاي همسطحسيستم روشنايي تقاطعهاي همسطح بايد به گونهاي باشد كه موقعيت جداول كنار معبر، خطكشيها، وجود عابر پياده يا موانع وجهت حركت وسايل نقليه در مجاورت تقاطع را نشان دهد. همچنين سيستم روشنايي اين تقاطعها بايد طوري باشد تا رانندگاني كهدر حال نزديك شدن به تقاطع هستند بتوانند وسايل نقليهاي را كه از جهتهاي ديگر به تقاطع نزديك ميشوند، ببينند.2-2-1-8- ميادينروشنايي يك ميدان نبايد كمتر از روشنايي هر يك از راههاي منتهي به آن باشد. روشنايي ميدان بايد رانندگاني را كه در آستانهورود به ميدان هستند قادر نمايد تا به وضوح هر نوع ترافيكي را كه در سمت چپ ورودي يا وروديهاي قبلي ميدان جريان داشته ونيز ترافيك موجود در سيستم چرخشي ميدان را ببينند. همچنين بايد ديد كافي نسبت به جلو براي رانندگاني كه در ميدان هستند،تامين گردد تا قادر باشند ترافيك ورودي از سمت راست را به خوبي ديده و عكسالعمل مناسب نشان دهند.از آنجا كه وجود يك ميدان موجب انحراف جريان مستقيم ترافيك ميشود، لذا اين امر ميتواند با چينش مناسب سيستمروشنايي نشان داده شود. در اين راستا، سيستم روشنايي نصب شده در ميدان بايد به صورتي باشد كه رانندگان در مدت زمان كافي بهوجود ميدان پي ببرند. توجه به اين مسئله بسيار حائز اهميت ميباشد، زيرا شماري از رانندگان به علائمي كه قبل از رسيدن به ميداننصب شده، بيتوجهاند.- -3-1 8 روشنايي محيط اطراف عوارض همسطح راهروشنايي محيط اطراف معبر براي تأمين نيازهاي رانندگان و عابرين پياده ضروري است. در عوارض همسطح راه، اين كار يا بااعمال كلاس روشنايي مناسب براي پيادهروها و ساير نواحي موجود در مجاورت قسمت سوارهرو معبر و يا با افزودن اين نواحي بهناحيه مورد مطالعه در عوارض همسطح راه انجام ميشود.بدين منظور براي تامين روشنايي محيط اطراف معبر يكي از روشهاي زير استفاده ميگردد:
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها150الف- اگر هيچ مسير دوچرخه يا پيادهرويي در مجاورت معبر وجود نداشته باشد، تدبير خاصي براي روشنايي اطراف معبر لازمنيست.ب- اگر در پيادهرو مجاور معبر، رفت و آمد كمي وجود داشته باشد، تدبير خاصي براي روشنايي اطراف معبر لازم نيست.ج- اگر در پيادهرو مجاور معبر، رفت و آمد زيادي وجود داشته باشد، يا بايد كلاس روشنايي مناسب براي پيادهرو انتخاب شود ويا ناحيه مورد مطالعه براي روشنايي عوارض راه به گونهاي انتخاب شود كه پيادهرو را نيز شامل شود.د- اگر مسير ويژه عبور دوچرخه و يا مسير مشترك دوچرخه و عابرين پياده وجود داشته باشد، يا بايد كلاس روشنايي مناسببراي مسير عبور دوچرخه انتخاب شود و يا اينكه ناحيه مورد مطالعه براي روشنايي عوارض راه طوري انتخاب شود كه اين مسير رانيز شامل شود.همچنين از آنجا كه براي رانندگان عبوري از تقاطعهاي پيچيده شامل تقاطعهايي با شبح جزيره يا جزيره ترافيكي، ديدن تمامتقاطع مهم است، به همين دليل نواحي مربوط به شبح جزيره، جزاير ترافيكي و يا رفوژ معبر بخشي از ناحيه مورد مطالعه عوارضهمسطح راه در فرآيند محاسبه روشنايي ميباشند. به طور مشابه، جزيرههاي مركزي ميدانهاي كوچك نيز جزء عوارض راه محسوبميشوند، حتي اگر اين نواحي تنها با نشانهگذاري راه، برآمده كردن يا گذاشتن جدول مشخص شده باشند.از طرف ديگر بايد محدوده عوارض معبر در طول راههايي كه به تقاطعها نزديك ميشوند، نيز تعيين شود. بدين منظور برايميدانها، مدخل هر يك از معابر خروجي بايد جزء عوارض راه محسوب شده و كلاس روشنايي منتخب براي آنها نيز اعمال شود تاخروج وسايل نقليه از ميدان تسهيل گردد. همچنين در صورت وجود جزيره ترافيكي و يا رفوژ مخصوص عابرين پياده در ناحيه موردمطالعه، بايد جزء عوارض راه قرار گيرند.- -4-1 8 محدود كردن خيرگيدر هر كدام از عوارض همسطح راه، خيرگي بايد حداقل در مسيرهاي دسترسي به خوبي كنترل شود تا راننده ديد خوبي داشتهباشد.بدين منظور در عوارضي كه درخشندگي مبناي طراحي روشنايي در مسير اصلي ميباشد، حد آستانه افزايش (TI) كلاس روشناييمربوطه براي كنترل خيرگي استفاده ميشود. در اين حالت معمولاً استفاده از نور چراغهاي مسير اصلي در عوارض راه نيز كفايتميكند، ولي اگر لازم باشد از چراغهاي ديگري استفاده شود، چراغي با كلاس شدت نور مناسب از جدول (پ-1-4) انتخاب ميشود.براي عوارضي هم كه شدت روشنايي مبناي طراحي در مسير اصلي است، كنترل خيرگي با TI صورت نميپذيرد بلكه محدودكردن آن با انتخاب چراغ مناسب از جدول (پ-1-4) انجام ميشود. بدين منظور انتخاب چراغي از كلاسهاي G5 ، G4 و ياتوصيه ميگردد.G6-2-8عوارض همسطح راه با وجود شبح جزيره يا جزاير ترافيكيبه منظور حداقل كردن توقف ترافيك و كاهش خطر تصادفات، ممكن است طرح يك تقاطع شامل جزاير ترافيكي و يا شبحجزاير باشد. اين شبح جزاير اغلب به منظور انحراف يك باند ترافيكي از مسير قبلي آن تعبيه شدهاند به طوري كه با استفاده از فلشها
151فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادينيا ديگر علائمي كه در سطح معبر قرار ميگيرند، وسايل نقليه را به مسير مورد نظر هدايت ميكنند. جهت اطمينان از كارآمد بودناين موارد، بايد سيستم روشنايي معبر طوري باشد تا علائم مذكور و ديگر مشخصههاي تقاطعها براي رانندگاني كه به آن نزديكميشوند، به خوبي قابل رؤيت باشند. همچنين بافت و رنگ مادهاي كه براي اين علائم استفاده ميگردد بايد بر رؤيتپذيري آنهاتحت نور روشنايي معبر موثر باشد.3-8- محل چراغها در تقاطعهاي همسطح- 1-3- 8 تقاطع T1-1-3-8- تقاطع T در معابر مستقيممحلهاي متداول براي نصب چراغها در اين تقاطع در شكلوظيفه روشن كردن تقاطع را بر عهده دارند.(1-8)نشان داده شده است. در اين تقاطع4 چراغبه شرح زيرالف- چراغ A انتهاي راه فرعي را به وسايل نقليه و يا عابرين پيادهاي كه در آن رفت و آمد ميكنند، نشان ميدهد.ب- چراغ B تقاطع راه اصلي با راه فرعي را براي وسيله نقليهاي كه از سمت چپ راه اصلي نزديك ميشود و يا براي وسيلهنقليهاي كه در ورودي راه فرعي است، روشن ميكند.ج- چراغ C حركات چرخشي ترافيك را به وسايل نقليهاي كه در راه اصلي و از سمت راست نزديك ميشوند، نشان ميدهد.د- چراغ D ترافيك را در ورودي مسير فرعي به وسايل نقليهاي كه از راه اصلي وارد راه فرعي ميشوند، نشان ميدهد.: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: S فاصله بين دو پايه متوالي در راهاصليشكل (1-8): سيستم روشنايي تقاطع T در معابر مستقيم
ب-مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1522-1-3-8- تقاطعهاي T در پيچهامحل متداول نصب چراغها در تقاطع T در پيچها در شكل(2-8)بيروني انحناي راه اصلي قرار گرفته باشد، محل نصب پايههاي روشنايي مطابق با شكلقسمت دروني انحناي راه اصلي قرار گرفته باشد، روشنايي تقاطع همچون شكلنشان داده شده است. در اين شكل، اگر راه فرعي در قسمت( فلا- 2-8)(2-8)انجام ميشود.خواهد بود و اگر اين راه فرعي درشكل (2-8): تقاطعهاي T در درون و بيرون انحنا
153فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين- 2-3- 8 تقاطع زيگزاگتقاطع همسطحي متشكل از سه راه ميباشد كه در آن، راه اصلي مسير پيوسته خود را در تقاطع ادامه ميدهد و راههاي فرعي يااتصالي به راه اصلي تشكيل دو تقاطع T متقابل را ميدهند.(3-8) در شكلدو تقاطع T در دو محل X و Y در جهتهاي مخالف با مسير اصلي نشان داده شدهاند كه بايد مستقل از هم درنظر گرفته شوند. اما اگر اين دو تقاطع به هم نزديك باشند (فواصل كمتر از60 متر)Aبه تناسب تغيير ميكند.يكي در نظر گرفته شده و محل پايههاي B و1 S31 S21 S21 S21 S21 S3راه اصلي: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: S فاصله بين دو پايه متوالي درشكل (3-8): تقاطع زيگزاگ
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1543-3- 8 -چهارراههامحل نصب پايههاي روشنايي در چهارراهها در شكلپايه A در فاصله حدوداً(4-8)S/3نشان داده شده است. در هر يك از راههاي متصل به اين تقاطع، يكو در كناره باند عبور خودرويي كه چهارراه را ترك ميكند، نصب ميشود. چراغهاي نصب شده روي اينچهار پايهي روشنايي بايد مشابه بوده و ارتفاع نصب آنها نيز يكسان باشد. همچنين در صورتي كه عرض چهارراه زياد بوده و يا محلعبور عابرين پياده از عرض معبر وجود داشته باشد، فاصله نصب ميتواند كاهش يابد. در هر يك از اين راهها، پايه بعدي B بوده كهفاصله آن از پايه A نبايد بيشرا ترك ميكند.از 3/2Sباشد. پايه B در هر يك از اين راهها، در كناره باند مقابل خودرويي خواهد بود كه چهارراه2 S31 S3: 1 موقعيت چراغ.: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: S فاصله بين دو پايه متوالي در راه اصليشكل (4-8): چهارراهها
155فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين- 4-3- 8 تقاطعهاي Y و چنگالي-1-4-3-8 تقاطع Yتقاطع همسطحي كه در آن راه فرعي به صورت اريب به راه اصلي پيوسته و در آن نقطه به پايان ميرسد. محل نصب چراغها دراين تقاطع مشابه تقاطع T بوده و در شكل(5-8)نشان داده شده است.همچنين اگر يك تقاطع Y در يك معبر وسيع قرار گرفته باشد، براي اجتناب از فاصله نصب بيش از حد چراغها، از يك پايهروشنايي در رفوژ راه يا جزيره ترافيكي مدخل معبر ورودي استفاده ميشود.در اين تقاطع، آرايش عمومي پايهها در راه اصلي بايد در تقاطع نيز حفظ شود. البته در قسمتهاي لازم ميتواند فواصل بين پايههابه منظور افزايش نور تقاطع، كاهش داده شود. در هر حال بايد دقت گردد كه ميزان روشنايي در اين تقاطع نبايد كمتر از روشناييراههايي كه به آن نزديك ميشوند، باشد. اين امر را ميتوان با كاهش فاصله بين پايههاي روشنايي محقق نمود.1 S21 S21 S31 S31 S23 S4: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: Sفاصله بين دو پايه متوالي در راه اصليالف- تقاطع Y كه راه فرعي در سمت راست راه اصلي قرار داردب- تقاطع Y كه راه فرعي در سمت چپ راه اصلي قرار داردشكل (5-8): تقاطع Y2-4-3-8- تقاطع چنگاليدر تقاطع چنگالي، روشنايي راه اصلي كه خمدار ميباشد، مانند روشنايي در پيچها بايد در محيط خارجي پيچ در نظر گرفته شود.در اين حالت، فاصله بين پايهها كمتر از فاصله بين دو پايه متوالي در قسمتهاي مستقيم راه اصلي ميباشد. در اين تقاطع، محلنصب پايههاي روشنايي (براي طريقه نصب زيگزاگ) مطابق با شكلميباشد. (6-8)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1561 S21S31 S23 S41S31 S21S33 S43 S4: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: فاصله بين دو پايه متوالي در راه اصليSالف- تقاطع چنگالي با انحراف راه اصلي به راستب- تقاطع چنگالي با انحراف راه اصلي به چپشكل (6-8): تقاطع چنگالي
157فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين- -5-3 8 تقاطعهايي با جزاير مثلثيدر بعضي تقاطعها ترافيك معابر اصلي و فرعي توسط جزاير مثلثي از هم جدا ميشوند. شكلهاي (7-8) وپايه در شرايطي كه معبر فرعي به ترتيب تحت زواياي(8-8)45 درجه و 135 درجهبه معبر اصلي نزديك ميشوند را نشان ميدهند.نحوه نصب S: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: 4 راه ارتباطي يكطرفه: 5 چراغهاي A و B بسته به اندازه جزيره ميتوانند به صورت مجزا و يا تركيبي باشند: 6 چراغهاي C و D بسته به اندازه جزيره ميتوانند به صورت مجزا و يا تركيبي باشند: S فاصله بين دو پايه متوالي در راه اصلي3 S43 S41 S31 S21 S31S31 S21S3 S3 S4شكل (7-8) : تقاطعهايي با جزاير مثلثي (اتصال معبر فرعي با زاويه منفرجه)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها158: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعي: S: 4 ميتوان يا از چراغ D3 استفاده كرد و يا از چراغ B، اما چراغ B بهتر است.: 5 چراغهاي C و D بسته به اندازه جزيره ميتوانند به صورت مجزا و يا تركيبي باشند: 6 چراغهاي E و Fّ بسته به اندازه جزيره ميتوانند به صورت مجزا و يا تركيبي باشندفاصله بين دو پايه متوالي در راه اصلي1S3 S1S31S31S33S4 S1S2 S3 S4شكل (8-8): تقاطعهايي با جزاير مثلثي (اتصال معبر فرعي با زاويه حاده)
159فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين- -6-3 8 تقاطعهايي با شبحجزيره يا جزاير ترافيكيمحل متداول براي نصب چراغها در يك تقاطع با وجود جزيره ترافيكي، شبح جزيره و يا باندهاي حركتي با امكان حركت به چپ(9-8) در شكلنشان داده شده است.به منظور حداقل كردن توقف ترافيك و تصادفات، اين تقاطع ميتواند شامل جزاير ترافيكي و يا ميادين باشد كه معمولاً با علائمدقيق راهنمايي و رانندگي همراه ميباشد. اين علائم بايد به سهولت براي رانندگان قابل رؤيت باشند. همچنين از آنجا كه سرعتوسايل نقليه در خطوط مختلف ترافيك، متفاوت است، تقاطع بايد به حد كافي براي رانندگان روشن باشد. در اين موارد درخشندگيسطح راه بايد بالا بوده و در عين حال حداقل خيرگي وجود داشته باشد كه اين امر با استفاده از چراغهاي مناسب ميسر ميباشد.در شرايطي هم كه تقاطع شامل بزرگراههايي با عرض زياد باشد، ارتفاع نصب پايه در تقاطع بايد بيش از ارتفاع نصب در راههايمنتهي به آن باشد. اين مسأله به خصوص در مواقعي كه به جاي جزيره ترافيكي از شبحجزيره استفاده شده باشد، حائز اهميت است.همچنين در صورتي كه از جزيره ترافيكي استفاده شده باشد، پايهها بايد در داخل آن نصب شوند، به شرطي كه امكان برخوردغيرعادي به پايه وجود نداشته و ديد رانندگان نيز مختل نشود. ولي در شرايطي كه به دليل كم عرض بودن بزرگراه خطر برخوردوسايل نقليه به پايه وجود داشته باشد، پايههاي روشنايي نبايد در جزيره ترافيكي نصب شوند و مكان مناسب براي نصب آنها در كنارهراه است.همچنين اگر در تقاطعي، يك خط گردش به چپ براي وسايل نقليهاي كه ميخواهند به سمت چپ بپيچند، پيشبيني شود، باعثميگردد تا عبور با سرعت براي ساير خطوط آن سمت از راه، امكانپذير گردد. به همين دليل در چنين مواقعي و به منظور تأمين ديدرانندگاني كه در خط گردش به چپ قرار ميگيرند، بايد روشنايي كافي فراهم باشد.: 1 موقعيت چراغ: 2 راه اصلي: 3 راه فرعيشكل (9-8): سيستم روشنايي تقاطعهاي شامل جزاير ترافيكي و يا شبحجزيره همراه با خطوط گردش به چپ در راه اصلي
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها160-4-8- 1-4- 8محل نصب پايههاي روشنايي در ميدانهاشكلهاينشان ميدهند.ميادين باجزيره ترافيكي مركزي(11-8) و (10-8)نمونههايي از محلهاي متداول براي نصب چراغها در ميادين با تعداد راههاي دسترسي متفاوت راشكل (10-8):ميادين در تقاطعهاي سه راههشكل (11-8): ميادين در تقاطعهاي چهار راهه
161فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادين- 2-4- 8 ميادين كوچكشكلهاي(13-8) و (12-8)نمونههايي از محلهاي متداول نصب چراغها در ميادين كوچك را نشان ميدهد.شكل (12-8): ميادين كوچك در تقاطع Tشكل (13-8): دو ميدان كوچك هم سطح با دو فضاي گردش بزرگ متصل به هم
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها162- 3-4- 8دستورالعملهاي نصب پايههاي روشنايي در ميدانهاپايههاي روشنايي نبايد در جزيره ترافيكي واقع در مركز ميدان و در مقابل هر يك از راههاي ورودي به ميدان نصب شوند، زيرادر اينحالت ضمن اينكه سيستم روشنايي، مشخص كننده محدوده ميدان براي رانندگاني كه از دور به ميدان نزديك ميشوند، نبوده،بلكه احتمال برخورد وسايل نقليه نيز با پايهها زياد خواهد بود. در اين حالت پايهها ميبايست پشت جدول كنار معابر و در فاصلهاي كهاز لبه معبر كمتر از حداقل مقدار توصيه شده در جدول(2-1)نباشد، نصب شوند.البته در مياديني كه عرض قسمت ماشينرو معبر در آنها از 15 متر بيشتر است، ميتوان در جزيره ترافيكي مركزي، پايههايروشنايي كمكي نصب كرد. اين كار را به شرطي ميتوان انجام داد كه سرعت مجاز در راههاي دسترسي به ميدان كم باشد و يا اينكهبراي كم كردن خسارتهاي ناشي از برخورد احتمالي وسايل نقليه با پايه از تدابيري مانند نصب گاردريل و يا از پايههاي شكننده ياضربهگير استفاده شود.همچنين در ميادين كوچك با جزاير ترافيكي مركزي جدولبندي شده، راه حل مناسب استفاده از يك پايه روشنايي نصب شده درمركز ميدان است. در اين مورد، معبر خروجي، جزيرهها و رفوژها بايد به دقت در محدوده ناحيه مورد مطالعه عوارض راه، به صورتيكه در بند (3-1-8) آمده است، در نظر گرفته شوند.5-8- ارتفاع نصبارتفاع نصب بايد در سراسر عوارض راه)دسترسي باشد. البته اين ارتفاع نصب با كاهش تعداد پايهها ميتواند بيشتر گردد.از جمله ميادين) يكسان باشد و نبايد كمتر از ارتفاع پايههاي هر كدام از راههاي6-8- محل عبور عابرين پياده از عرض معبر- -1-6 8 محل عبور عابرين پياده دور از تقاطعهامحل عبور عابرين پياده از عرض معبر اگر در فاصلهاي دور از تقاطع قرار داشته باشد، به يكي از دو طريق زير روشن ميگردد:الف- استفاده از سيستم روشنايي معمول معابر براي ايجاد كنتراست منفي خوب؛ب- استفاده از روشنايي اضافي در محل عبور عابرين پياده براي رسيدن بهروشنايي خوب در اين محل.روش اول در جايي استفاده ميگردد كه معبر تقريباً مستقيم و مسطح بوده و سطح درخشندگي آن نيز بالا باشد. ولي روش دوم درپيچها، پلها و يا در جاهايي كه درخشندگي سطح معبر از كلاس روشناييميگيرد.(جدول ME3(1-4)) پايينتر-1-1-6-8استفاده از روشنايي معمول معابرباشد، مورد استفاده قراراز آنجا كه سيستم روشنايي معبر براي تشخيص عابرين پيادهاي مؤثر است كه براي عبور، از محلي كه به طور متقارن درهر دو جهت طولي معبري دو طرفه قرار گرفته باشد ، استفاده ميكنند، به همين دليل اين سيستم روشنايي در اين روش بايد طوري
163فصل هشتم-روشنايي تقاطعهاي همسطح و ميادينتنظيم شود كه محل عبور عابرين پياده در وسط فاصله بين دو چراغ قرار گيرد. مراعات اين مطلب ممكن است باعث شود تاچراغهاي روشنايي نصب شده براي اين محلها فاصلهاي كمتر از فاصله نصب محاسبه شده داشته باشند.در اين روش، در صورت استفاده از آرايش نصب زيگزاگ، ميبايست دو پايه روشنايي در فواصل مساوي از مركز محل عبورعابرين پياده، در دو طرف معبر قرار گرفته باشد. در اين حالت، پايههاي روشنايي واقع در هر طرف معبر بايد پس از محل عبورعابرين پياده در جهتي كه راننده به آن نزديك ميشود، باشند. همچنين در صورت استفاده از روش نصب روبرو ميبايست دو جفتپايه روشنايي در فواصل مساوي از مركز محل عبور عابرين پياده نصب شوند.2-1-6-8- استفاده از روشنايي اضافياستفاده از روشنايي اضافي همزمان با وجود روشنايي معمول معابر باعث ميگردد تا شدت روشنايي مكملي براي ناحيه عبور ازعرض معبر عابرين پياده ايجاد گردد. در اينحالت سطح روشنايي ناحيه خطكشي عابر پياده بالاتر از سطح روشنايي معمول معبر كهرانندگان به آن محل نزديك ميشوند، ميگردد.- -2-6 8 محل عبور عابرين پياده در تقاطعهاي همسطح و ميدانهادر مواقعي كه محل عبور عابرين پياده نزديك تقاطعها و ميادين است، استفاده از روش طراحي با در نظر گرفتن درخشندگيسطح معبر عملي نميباشد. در چنين حالتي ميبايست محل عبور عابرين پياده از عرض معبر، در ناحيه مورد مطالعه در ميدان و تقاطعقرار گرفته و كلاس روشنايي مبتني بر شدت روشنايي افقي براي آن انتخاب و در محاسبات طراحي بكار گرفته شود.
165فصل نهم- روشنايي پلها، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غير همسطحفصل 9روشنايي پلها، راههاي مرتفع وتقاطعهاي غير همسطح
166مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
167فصل نهم- روشنايي پلها، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غير همسطحمقدمهاين فصل شامل توصيههايي جهت طراحي روشناييِ پلها، پلهاي مخصوص عابرين پياده، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غيرهمسطح با در نظر گرفتن ملاحظات فني و زيبايي ميباشد. در اين عوارض، طراحي روشنايي بايد بهگونهاي باشد كه الزامات كلاسروشنايي انتخاب شده براي هر ناحيه (مطابق فصل سوم)، شامل قسمت ماشينرو معبر، پيادهروها و مسيرهاي ويژه عبور دوچرخه را بادادن اولويت بالاتر به ملاحظات ايمني و نگهداري تامين كند. اين طراحي در معابر منتهي به پلها و راههاي مرتفع با استفاده از معياردرخشندگي انجام شده و معمولا بر روي اين عوارض نيز همين روش بهكار گرفته ميشود.در اين عوارض با توجه به اين كه امكان خطر برخورد وسايل نقليه با پايههاي روشنايي بسيار بيشتر است، بايد در انتخاب محل وچگونگي نصب پايهها و حفاظت از آنها با گاردريل يا ديگر وسايل مناسب، دقت لازم را مبذول كرد. همچنين در عين حال كهملاحظات ايمني و نگهداري سيستم روشنايي در آنها از اولويت بالايي برخوردار است، بايد خوش رؤيت بودن سيستم روشنايي در روزو شب، از روي پل يا اطراف آن نيز در نظر گرفته شود. در اين عوارض براي تامين روشنايي پلها يا راههاي مرتفع ميتوان ازسيستمهاي روشنايي مختلفي مانند سيستمهاي روشنايي با پايههاي متداول، روشنايي با پايههاي بلند، روشنايي با استفاده ازنورافكنها، نصب چراغهاي روشنايي توسط سيم مهار، نصب روشنايي در يك سمت معبر و يا تامين روشنايي پل با استفاده از نصبپايه بر روي معبر پاييني استفاده نمود.- 1-9 روشنايي پلها- 1-1- 9 مشخصات پلهاو ويژگيهاي محيط اطرافطراحي روشنايي پلها بايد برگرفته از خصوصيات و ساختمان پل و محيط اطراف آن باشد. اگر ترافيك مسير منتهي به پل بدونتغيير درحجم يا مسير ترافيك در طول آن ادامه پيدا كند، سيستم روشنايي معبر منتهي به پل، ميتواند در طول پل نيز ادامه يابد.در پلهايي كه محيط اطراف پل يا پسزمينه آن ويژگي بارزي ندارد و يا پلهايي كه خم و كمان دارند، ممكن است برايرانندگان پديده خيرگي رخ دهد و در نتيجه قدرت ديد آنها كاهش يابد. همچنين رانندگاني كه به مرتفعترين نقطهي پل نزديكميشوند، ممكن است در اثر نور چراغهاي نصب شده بر روي پايههاي موجود در اين نقطه و بعد از آن دچار خيرگي شوند. پس ازعبور از اين نقطه و سرازير شدن از پل نيز ممكن است حوزه ديد رانندگان در اثر نور چراغهاي نصب شده بر روي پايههاي روشناييو اتومبيلهايي كه در جهت مخالف حركت ميكنند، كاهش يابد. به همين دليل ميتوان در طراحي روشنايي پلها، با انتخاب كلاسمناسب چراغ از جدول (پ-1-4)، خيرگي ايجاد شده را كاهش داد. همچنين با توجه به وجود قوانين خاص، بايد در نصب تجهيزاتروشنايي بر روي پلهاي مجاور مناطق ويژهاي مانند راهآهن و بنادر، توزيع و رنگ نور ساطع شده از تجهيزات مربوطه در نظر گرفتهشود.
يرومشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها168- -2-1 9 ملاحظات سازهاي در ساختار پليافتن محل مناسب جهت نصب پايههاي روشنايي بر روي پلهاي موجود گاهي با دشواريهايي همراه است و حتي ممكن استمحل مناسب پايه، توسط سرويس ديگري اشغال شده باشد و يا سازه به اندازه كافي محكم نباشد. از اين رو در موقع طراحيساختمان پل بايد محلهاي مناسبي جهت نصب پايههاي روشنايي و تجهيزات حفاظتي آن و همچنين استقرار كابلهاي تغذيهكننده،پيشبيني شود. همچنين پل بايد توانايي تحمل بار مكانيكي ناشي از پايهها را داشته باشد، هر چند كه بار مكانيكي ناشي از نصبتجهيزات سيستم روشنايي، حتي در صورت وزش باد شديد نيز معمولا كم است. ضمناً بايد فركانس طبيعي مجموعه پايه، بازو و چراغبهمنظور حصول اطمينان از عدم وجود نوسانات نامناسب بررسي شود. در طراحي روشنايي پلها، معمولاً به خاطر وجود ملاحظاتطراحي و ساير ملاحظات، محل استقرار پايهها در پشت قسمت پياده- -3-1 9 رؤيت تجهيزات روشنايي پلپل، بر روي ديواره پل و يا پشت آن در نظر گرفته ميشود.توصيههاي عمومي درمورد ظاهر مناسب تجهيزات روشنايي معابر در روز و شب در فصل 1 آمده است. با اين حال به خاطر تنوعدر مشخصات پلها، در اين زمينه تنها ميتوان توصيههايي كلي پيشنهاد نمود. در اغلب موارد اين توصيهها، ديد مناسب پل از پايين وبالاي آن را در بر ميگيرد.1-3-1-9- ديد پل از روي آن (ديد از بالا)پايهها و چراغهاي واقع بر روي پلها، معمولا خيلي بيشتر از پايههاي نصب شده در ساير مكانها به چشم ميآيند (به دليل اينكهدر زمينه آسمان قرار دارند)، بنابراين بهتر است تجهيزات روشنايي مورد استفاده روي پل با تجهيزات ساير قسمتها متفاوت باشند. درمواقعي كه پايههاي اصلي پل، بالاتر از سطح عبوري پل قرار داشته باشد، تجهيزات مورد استفاده در سيستم روشنايي بايد هماهنگ باآن انتخاب شود.زماني كه پايههاي اصلي پل كاملا زير سطح عبوري پل قرار داشته باشد، سيستم روشنايي بايد به گونهاي انتخاب گردد كه باديواره كناري پل هماهنگ باشد. در صورتي كه پهناي پل زياد نباشد، بهتر است پايهها روي ديواره كناري پل نصب شود. البته بايدتوجه داشت كه در همه حالات، ارتفاع نصب متناسب با ابعاد پل باشد. در صورتي كه چنين آرايشي غير عملي باشد، بايد پايهها را بافاصله مناسبي از ديواره كناري پل نصب كرد. البته در اين حالت، در صورت عملي بودن، آرايش نصب در وسط پل به دليل زيباييترجيح دارد.اگر طراحي روشنايي به صورتي باشد كه در آن از نصب تركيبي پايههاي روشنايي در كنارهها و وسط پل استفاده شود، تجهيزاتسيستم روشنايي بايد هماهنگي لازم را با كل سازه پل (از نظر رؤيت) و همچنين ديواره آن داشته باشد.2-3-1-9- ديدپل از پايينرؤيت پل از پايين بسيار مهم بوده و در طراحي سيستم روشنايي پل بايد به آن توجه نمود. در حقيقت تجهيزات سيستم روشناييبايد با تمامي قسمتهاي سازه پل و ديواره آن هماهنگ باشد، بنابراين در تعيين ارتفاع نصب و فاصله بين پايهها بايد به اين نكتهتوجه شود.
169فصل نهم- روشنايي پلها، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غير همسطحدر پلهاي خيلي بزرگ، ابعاد تجهيزات به كار رفته در سازه پل كه بالاتر از ديواره كناري پل واقع شده است، يك عاملتعيينكننده در طراحي و نصب پايههاي روشنايي ميباشد. هر چه ابعاد اين تجهيزات بزرگتر باشد، آزادي عمل در طراحي سيستمروشنايي نيز بيشتر خواهد بود. در پلهاي كوچكتر ممكن است بتوان به طور مثال با استفاده از سيم مهار كشيده شده بين هر دوستون بلند پل، نسبت به آويزان كردن چراغ از بالاي پل اقدام كرده و بدين طريق با حذف پايههاي روشنايي، رؤيت پل از كنارههايآن را در طول روز بهتر كرد. در موارد ديگر نيز براي حذف پايههاي روشنايي و مناسب كردن ديد پل، ممكن است اتصال چراغ بهسازه روي ديواره پل (در صورت وجود)، امكانپذير باشد. ولي در صورت عدم وجود سازهاي بر روي ديواره، با نصب پايههاي روشنايي،تجهيزات سيستم روشنايي در رؤيت جانبي پل برجسته و واضح به نظر خواهد رسيد. در پلهاي طولاني، وضوح و برجستگي پايههادر رويت پل اهميت خود را از دست داده و در اين حالت مسئله مهم در طراحي روشنايي، فاصله بين پايهها و آرايش نصب ميباشدكه نسبت به ارتفاع نصب اولويت بالاتري دارد. در پلهايي كه سازه آن از فرم خاصي تبعيت ميكند، به عنوان مثال ساختار پل دارايقوسهاي يكنواخت و متوالي باشد، فاصله نصب پايهها بايد هماهنگ با قوسها انتخاب شود.آرايش نصب پايهها بر روي پل نيز پارامتر مهم ديگري است كه به علت رؤيت مناسب از جوانب، بايد در نظر گرفته شود. نصبزيگزاگ منجر به ايجاد رؤيت مناسب از كنارهها نميشود، در حالي كه نصب روبرو رؤيت مناسبي را ايجاد ميكند، خصوصا اين كه دراين روش ميتوان ارتفاع نصب پايهها را كاهش داد. نصب در وسط نيز منجر به رؤيت مناسب از جهات مختلف پل شده و در آن،تعداد پايههاي مورد نياز كمتر از روش نصب روبرو ميشود.زماني كه ارتفاع پايههاي روشنايي به اندازهاي باشد كه منجر به رؤيت مناسب شود، بهتر است اين پايههاي روشنايي، بالايپايهها و ستونهاي پل نصب شود. البته در صورتي كه فاصله بين ستونها و پايههاي پل زياد باشد، ممكن است نصب پايه روشناييبين ستونها نيز لازم شود. در پلهاي خيلي كوتاه مناسبتر است كه پايههاي روشنايي روي پل نصب نشود، حتي اگر اين امرمستلزم ارتفاع نصب بيشتر براي پايههاي طرفين پل گردد.- -4-1 9 پلهاي خاص و مورد توجه از نظر تاريخي و يا معماريدر طراحي سيستم روشنايي براي پلهايي كه به دلايل مختلفي مثل قدمت تاريخي، اسلوب معماري و غيره مورد توجه خاصميباشند، بايد با كارشناسان و متخصصان مشورت شود تا ويژگيهاي خاص پل، بر اثر نصب سيستم روشنايي تحت تاثير قرار نگيرد.در طراحي سيستم روشنايي براي پلهاي خاص موارد زير بايد در نظر گرفته شود:الف- آيا پل، قدمت تاريخي دارد؟ب- آيا نصب سيستم روشنايي در دو انتهاي پل، جهت اجتناب از نصب پايههاي روشنايي بر روي پل كافي است؟در پلهاي قديمي، معمولا بر روي پايههاي موجشكن پل منافذي وجود دارد كه ممكن است نصب پايههاي كوتاه در درونبعضي از اين منافذ براي تامين روشنايي مناسب باشد. به ندرت طراحي پايههاي روشنايي موجود براي پلهاي تاريخي قابل قبولاست و معمولا پايههاي روشنايي بايد متناسب با معماري آن طراحي گردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها170- -5-1 9 روشنايي پلهاي مخصوص عابراندر طراحي روشنايي يك پل عابر پياده بايد توصيههاي لازم براي ملاحظات ساختاري و ظاهري سيستم رعايت گردد. در اينطراحي بايد به شدت روشنايي پلههاي پل توجه كافي شود. اگر پل عابرين پياده از روشنايي مناطق اطراف خود بهرهمند بوده و ياروي راهي كه سيستم روشنايي بر روي آن نصب شده، قرار گرفته باشد، در طراحي روشنايي آن بايد روشنايي ناشي از محيط اطرافپل نيز در نظر گرفته شود. در پلهايي كه بر روي راه داراي سيستم روشنايي نصب ميشوند، ممكن است روشنايي ناشي از سيستمروشنايي راه، براي پل و راههاي منتهي به آن نيز كافي باشد. در شرايطي كه راه عبوري از زير پل مجهز به سيستم روشنايي نباشد وديواره پل، مانع عبور نور نشود، روشنايي پل بايد به نحوي تامين شود كه مزاحمتي براي رانندگان وسايل نقليه زير پل (از نظرخيرگي) ايجاد نكند. تجهيزات سيستم روشنايي پل بايد خوش رؤيت بوده و هماهنگي كاملي با سازه و ساختار پل داشته باشد. درطراحي پلهاي جديد، مناسب است كه سيستم روشنايي پل از ابتداي طراحي مدنظر قرار گرفته و اقدامات احتياطي لازم برايجلوگيري از وقوع برخورد با تجهيزات روشنايي و صدمه ديدن آن منظور شده باشد. كابلهاي تغذيه و تابلوهاي مربوط به سيستمروشنايي پل نيز بايد داراي محلهاي مناسبي باشد تا در معرض ديد مستقيم قرار نگيرد.- 2-9 روشنايي معابر مرتفعراههاي مرتفع با پلها تفاوتهايي دارند. اين تفاوتها عبارتند از:الف- راههاي مرتفع معمولا طولانيتر از پلها هستند و فراز و نشيب متوالي (به صورت سينوسي) دارند؛ب- عموما راههاي موازي با راههاي مرتفع در سطح پايينتر وجود دارد.همچنين علاوه بر موارد بالا، معمولاً راههاي مرتفع توسط راههاي فرعي شيبدار به راههاي واقع در سطح پايين متصل ميشوند.ترافيك راههاي مرتفع معمولا سنگين است و فضاي مناسب و كافي براي تعمير و نگهداري سيستم روشنايي ندارند. به همين علتتعمير و نگهداري سيستم روشنايي در اين معابر بسيار دشوار است، زيرا مسدود كردن حتي يكي از باندهاي عبور راه به منظور انجامعمليات تعمير و نگهداري سيستم روشنايي، مشكلات ترافيكي فراواني ايجاد ميكند.- -1-2 9 انواع تركيبات راههاي مرتفعراههاي مرتفع تركيبات متفاوتي دارند و براي هر كدام از انواع اين معابر كه در زير آمده است، بايد از سيستم روشنايي خاصياستفاده شود.الف- راههاي مرتفعي كه از روي خاكريز ميگذرند و راههاي موازي آن در سطح زمين وجود دارد؛ب- راههايي كه از روي پل ميگذرند و مسيرهاي موازي آن در سطح زمين وجود دارد.1-1-2-9- راههاي ساخته شده بر روي خاكريز با وجود راههاي موازي آن در سطح زميندر اين نوع راهها، به دليل وجود توده خاك ريخته شده براي ساختمان راه، بين راه پاييني و بالايي فاصله افقي و عمودي وجودخواهد داشت. براي طراحي روشنايي چنين راههايي ميتوان به روشهاي زير عمل نمود:
171فصل نهم- روشنايي پلها، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غير همسطحالف- طراحي روشنايي مستقل براي هر يك از راههادر اين صورت تعداد پايهها افزايش يافته و منجر به مشكل شدن تعمير و نگهداري شبكه روشنايي و همچنين تداخل روشناييناشي از هر يك از اين راهها در روشنايي راه ديگر ميشود.ب- استفاده از پايههاي بلند داراي چندين چراغ و نصب آن در بين اين دو راهدر اين صورت، قدرت چراغها بايد به حدي باشد كه هر دو راه روشنايي كامل داشته باشند. در واقع اختلاف سطح راهها نبايدموجب متفاوت شدن سطح روشنايي آنها شود. مزيت اين روش، كاهش تعداد پايههاي روشنايي، كاهش خيرگي و سادهتر شدن انجامعمليات تعمير و نگهداري سيستم روشنايي ميباشد.ج- استفاده از پايههاي بلند داراي چندين چراغ و نصب آن در كنار (خارج) راه پايينتردر شرايطي كه خاكريزهاي با شيب زياد و يا ديوارههاي حائل مابين دو راه وجود داشته باشد، ممكن است بتوان پايهها را در خارجراه پاييني نصب كرد. اين روش نيز مزيت روش قبلي را دارا ميباشد.د-استفاده از پايههاي روشنايي راه فوقاني براي راه زيرينگاهي چراغهايي كه براي روشن كردن راه بالايي استفاده شدهاند، براي روشنايي هر دو راه كافي است. اگر اين كار مناسب نباشدبايد براي روشنايي راه پاييني، چراغهاي جداگانهاي بر روي همان پايهها و در ارتفاعي مناسب نصب شوند.2-1-2-9- راههاي مرتفع ساخته شده بر روي دره با وجود راههاي موازي بر روي سطح زميناين راههاي مرتفع به صورت پلي هستند كه بر روي درهاي واقع شده است و راه ديگري نيز در مجاورت آنها بر روي سطحزمين وجود دارد. اين راهها، در دو تركيب مختلف به شرح زير هستند:الف- دو راه موازي در كنار هم بوده و در بخشهايي از مسير، راه پاييني در زير راه مرتفع قرار ميگيرد.دراين حالت، اگر براي روشنايي راه فوقاني، پايهها در طرفين آن نصب شده باشد، نور ساطع شده از آن تنها ممكن است سطحكمي از راه زيرين را روشن نمايد كه اين امر موجب تشكيل سايه ميشود. براي رفع اين مشكل ميتوان در سطح زيرين پل اقدام بهنصب چراغ نمود. البته به خاطر محدود بودن ارتفاع نصب چراغ در سطح زيرين پل وكوتاه بودن پايههاي نصب شده در آنجا،مشكلات ناشي از سايههاي ايجاد شده توسط ديگر پايههاي نصب شده در بيرون پل، ممكن است ايجاد مشكل كند.ب- دو راه موازي در كنار هم هستند و در نقاطي از مسير، راه پاييني از زير راه مرتفع عبور كرده و آن را قطع ميكند.دراين حالت، ممكن است با نصب پايههاي روشنايي در كنارههاي بيروني راه زيرين و تنظيم ارتفاع نصب آن بتوان ضمن رفعمشكل تعمير و نگهداري پايهها در راه فوقاني، روشنايي كافي براي هر دو راه را نيز تامين كرد. ولي اگر در اين حالت، روشنايي راهفوقاني كافي نباشد، بايد به طور جداگانه براي آن پايههاي روشنايي نصب شود.- -2-2 9 طراحي روشنايي راههاي شيبداردر طراحي سيستم روشنايي براي راههاي شيبدار منشعب شده از راه مرتفع بايد مسائل زير را هم در نظر گرفت:الف- ديد راه شيبدار از بالا و پائين؛ب- شناخت دقيق مسيرهاي ترافيكي و دور برگردانها و ترافيك آنها؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها172ج- تركيب انواع مختلف آرايش سيستمهاي روشنايي؛د- شناخت دقيق علائم معبر و گاردريلها و چگونگي استفاده از چراغهايي با پخش نور خاص.- 3-9 تقاطعهاي غير همسطح- 1-3- 9 اصول كلياين بخش شامل توصيههايي در مورد روشنايي تقاطعهاي غير همسطح و پارامترهاي موثر بر آن است، به طوري كه به كمكاين توصيهها ميتوان سيستم روشنايي مناسبي براي تقاطعهاي غير همسطح انتخاب نمود. در طراحي روشنايي براي اين تقاطعها،بايد به تعداد راههاي موجود در تقاطع و نحوه تغيير مسير آنها توجه كرد، زيرا ممكن است براي هر راه، نياز به استفاده از سيستمروشنايي مجزايي باشد و يا اين كه براي كل تقاطع از يك سيستم متمركز و مجتمع كه ناحيه وسيعي را پوشش ميدهد، استفاده شود.همچنين در اين طراحي گاهي ملاك، درخشندگي سطح معبر ميباشد. در اين صورت طراحي براي مسير مستقيم اصلي انجامشده و سيستم روشنايي حاصل، در مسير (يا مسيرهاي) اصلي گذرنده از تقاطع غير هم سطح نيز بكار برده ميشود. ولي اگر در اينتقاطعها، ميادين و يا شيبهاي خطرناك وجود داشته و يا تغيير شيب زيادي رخ دهد ، طراحي بايد بر اساس درخشندگي افقي كلاسروشنايي CE مربوطه كه در جدول(3-4)ارائه شده است، انجام گيرد.از طرف ديگر در اين تقاطعها، عليرغم اينكه سيستمهاي روشنايي ميتوانند مسيرهاي مختلف موجود را نشان دهند، اما معمولادر انتخاب مسير به رانندگان كمكي نكرده بلكه آنها اطلاعات مربوط به انتخاب مسير را با استفاده از علائم راهنمايي موجود كسبمينمايند. به همين دليل در طراحي روشنايي اين تقاطعها بايد از همكاري طراحان علائم ترافيكي معبر نيز كمك گرفته شود تاسيستم روشنايي نصب شده، مزاحمتي براي ديده شدن اين علائم در روز ايجاد نكند.- -2-3 9 روشنايي با سيستمهاي متداولمنظور از سيستمهاي متداول روشنايي در تقاطعهاي غيرهمسطح، نصب پايههايي تا ارتفاع15 مترو با آرايش منظم درمسيرهاي سوارهرو معبر ميباشد.طراحي روشنايي تقاطعهاي غير همسطحي كه در آنها دو يا چند راه با ارتفاعهاي مختلف در يك ميدان و يا بدون آن بههمميپيوندند، بايد بر اساس اصول ارائه شده در فصلهاي ششم و هشتم باشد. در اين طراحي بايد دقت شود كه وجود منابع نور درارتفاعهاي مختلف موجب سردرگمي راننده و پيچيدگي طرح كلي روشنايي تقاطع نشود. در اين نوع سيستم روشنايي، انتخاب كلاسمناسب براي چراغ ميبايست بر اساس جدول (پ-1-4) باشد.1-2-3-9- ملاحظات طراحيدر طراحي روشنايي براي تقاطعها، اولويت با نيازهاي روشنايي راه اصلي در تقاطع است. در بسياري موارد، راه اصلي، راهدوطرفهاي است كه پايههاي روشنايي در وسط آن نصب ميشود. در اين حالت اگر حفاظ ايمني در وسط معبر نصب شود، نيازي به
173فصل نهم- روشنايي پلها، راههاي مرتفع و تقاطعهاي غير همسطحنصب حفاظ مستقل براي پايهها نخواهد بود. اگر حفاظ ايمني در وسط معبر وجود نداشته باشد، نياز به نصب حفاظ جداگانه برايپايهها و در نتيجه انتخاب محل نصب مناسب براي حفاظها ميباشد.معمولا راههاي ارتباط دهنده، توسط خطوط افزايش يا كاهش سرعت به راه اصلي ميپيوندند. اگر راه اصلي داراي سيستمروشنايي باشد، براي تامين روشنايي اين خطوط بايد در امتداد خط افزايش يا كاهش سرعت، از سيستم روشنايي نصب در يك طرفبا پايههاي كوتاهتر و چراغهايي با توان خروجي كمتر استفاده شود. اين سيستم روشنايي، براي نشان دادن راه ارتباط دهنده ومشخص كردن محل تفكيك آن از راه اصلي نيز مفيد خواهد بود.2-2-3-9- ملاحظات مهندسيدر مراحل اوليه طراحي روشنايي براي تقاطعهاي غير همسطح، بايد ملاحظات عملي نصب سيستم روشنايي از جمله امكان نصبپايهها و همچنين مسير مناسب عبور كابل تغذيه در نظر گرفته شده و پيشبينيهاي لازم در مورد هر كدام انجام گيرد. به همينمنظور بايد كانالهاي افقي و عمودي براي گذر كابل تغذيه و حفرههاي مناسب براي نصب پايهها قبل از طراحي در نظر گرفته شود.ولي اگر مشكلاتي مثل نبود محل مناسب براي نصب پايه و يا نبود محل عبور كابل در ساختمان پل وجود داشته باشد، طرحروشنايي تقاطع بايد تغيير يافته و منطبق با محدوديتهاي ساختماني پل شود.- -3-3 9 روشنايي با پايههاي بلنداز پايههاي بلند و داراي چندين چراغ، به منظور روشن كردن چند معبر بهجاي تنها يك معبر استفاده ميشود. هنگامي كه يكتقاطع، چندين راه در سطوح مختلف (از نظر ارتفاع) داشته باشد، استفاده از پايههاي بلند و داراي چندين چراغ، به دليل كاهش تعدادپايهها موجب يكنواختي بيشتر طرح و چشمانداز مناسبتر سيستم روشنايي در روز ميشود. در اين پايهها ميتوان از چراغهاي ثابت ويا متغير (از نظر هندسي) استفاده كرد كه معمولا براي نگهداري و تعميرات به كمك تجهيزاتي به سطح زمين منتقل ميشوند.در اين پايهها، عليرغم اينكه توزيع نور يك چراغ منفرد ممكن است متقارن يا غيرمتقارن باشد، ولي ميتوان مجموعهاي ازچراغها را به نحوي طراحي و نصب كرد كه در ناحيه تحت پوشش، توزيع نور يكنواختي ايجاد شود. در اين حالت توزيع نور بايد بهگونهاي باشد كه شدت نور در زواياي بيش از90 درجه، صفر و در زواياي بالاي1-3-3-9- ملاحظات طراحي85 درجهقابل چشمپوشي باشد.در طراحي سيستم روشنايي تقاطعهاي غير همسطح موارد زير بايد در نظر گرفته شوند:الف- با توجه به وسيع بودن منطقه تحت پوشش پايههاي بلند، بهتر است هر پايه بيش از يك لامپ و چراغ داشته باشد و توزيعنور نيز به شكلي باشد كه خرابي يك لامپ باعث تاريك شدن هيچ قسمتي از منطقه يا راه مورد نظر نشود. اين موارد براي تعيينتعداد چراغها و لامپهاي پايهها و برآوردن نيازهاي روشنايي منطقه در نظر گرفته ميشود.ب- استفاده از سيستم روشنايي با پايههاي بلند، محيط اطراف تقاطع مورد نظر را نيز روشن خواهد كرد. اين مسئله به آلودگينوري محيط اطراف كمك زيادي كرده و بايد در طراحي سيستم مدنظر قرار گيرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها174ج- ارتفاع پايه با توجه به اختلاف سطح راهها در تقاطع و همچنين وسعت و شكل منطقه يا راهي كه قرار است روشن شود،تعيين ميشود. در اين تقاطعها، ارتفاع موثر پايه (فاصله چراغها از سطح راه)، مبناي انجام محاسبات بوده و نبايد كمتر ازباشد.18 مترد- در تقاطعهاي غير همسطح، در صورت عبور يك راه از روي راه ديگر، سايهاي تشكيل ميشود كه اندازه و شدت آن بستگيبه محل نصب پايهها دارد. در صورت امكان، بهتر است به هنگام طراحي، ميزان تاثير اين سايه بر روشنايي مسير تعيين شود تا درصورت لزوم براي تامين روشنايي مسير زيرين از يك سيستم روشنايي كمكي استفاده گردد.2-3-3-9- ملاحظات مهندسيمحل نصب پايههاي بلند در تقاطع غير همسطح، به وضعيت و شرايط نقطه نصب پايه چه در روي زمين (از نظر امكان استقرارفونداسيون پايه) و چه در ارتفاع بالا (از نظر موقعيت چراغها نسبت به سطوح راههاي مختلف) و همچنين به نحوهي تامين روشنايي وآرايش پايههاي مختلف در كل تقاطع بستگي دارد.محل استقرار پايهها بايد طوري باشد كه اولاً تعمير و نگهداري چراغها (با پايين آوردن آن و يا با استفاده از ساير روشهايدسترسي به چراغها) امكانپذير بوده و اين كار، خللي در روند ترافيك مسير ايجاد نكند. ثانيا، فضاي كافي و مناسب براي انجامعمليات تعمير و نگهداري در اطراف پايه وجود داشته و پرسنل مامور اين كار نيز از ايمني كافي برخوردار باشند.همچنين محل نصب پايه بايد طوري باشد كه احتمال برخورد وسايل نقليه با آن كم بوده، در غير اين صورت بايد از گاردريلبراي محافظت از پايه استفاده شود.3-3-3-9- حفاظت در برابر آذرخشدر صورتي كه پايه بلند مورد استفاده، از چارچوب فلزي پيوسته ساخته شده باشد، نصب ميله برقگير و هادي انتقال بار صاعقه بهزمين ضروري نبوده و تنها بايد اطمينان حاصل گردد كه مسير هدايت از نظر الكتريكي و مكانيكي پيوسته بوده و به جرم كلي زمينمتصل ميباشد. در اين حالت، ميزان مقاومت مجاز زمين و نحوه ايجاد ترمينال زمين بايد مطابق توصيههاي فصل شانزدهم باشد.
175فصل دهم- روشنايي معابر مجاور فرودگاهها، خطوط راهآهن، بنادر و آبهاي قابل كشتيرانيفصل 10روشنايي معابر مجاور فرودگاهها،خطوط راهآهن، بنادر و آبهاي قابلكشتيراني
176مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
يها177فصل دهم- روشنايي معابر مجاور فرودگاهها، خطوط راهآهن، بنادر و آبهاي قابل كشتيرانيمقدمهاين فصل شامل توصيههايي در مورد تأمين روشنايي معابر مجاور فرودگاهها، خطوط راهآهن، بنادر و راههاي آبي قابل كشتيرانيميباشد. طراحي و نصب غير صحيح سيستم روشنايي براي معابر مجاور اين محلها، ميتواند باعث بروز خطرهاي جدي و جبرانناپذيري همانند موارد زير شود:الف- وجود چراغها و يا ساير تأسيسات نوري معبر ميتواند باعث ايجاد خيرگي براي هدايتكنندگان هواپيما، كشتي و غيره شود؛ب- مقدار روشنايي معبر ميتواند كنتراست و نور منعكس شده در اين نواحي را تحتالشعاع قرار دهد؛ج- يكسان بودن رنگ نور سيستم روشنايي معبر با سيگنالهاي راهنما، موجب بروز اشتباه توسط هدايتكنندگان هواپيما، كشتيو راهآهن شود.به همين دلايل و جهت جلوگيري از بروز خطر، انتخاب و جايابي چراغهاي روشنايي در اين گونه معابر بايد با دقت انجام شود.همچنين براي آگاهي يافتن از شرايط ويژه اين مناطق، بايد در هنگام طراحي و نصب سيستم روشنايي معبر، با مسئولين مربوطههماهنگي و مشورت شود تا تمام شرايط ويژه اين گونه معابر در سيستم روشنايي طراحي و نصب شده، مدنظر قرار گرفته باشد.-1-10روشنايي در مجاورت فرودگاهها-1-1-10كلياتدر سيستم روشنايي معابرمجاور فرودگاه نبايد از نورمشابه با نورهاي مورد استفاده در علائم هواپيمايي و يا نورهايي كه درهنگام نشست و برخاست هواپيما باعث ايجاد خطر براي آن ميشود، استفاده نمود. يك سيستم روشنايي نامناسب معبر در موارد زيرهواپيما را به خطر مي اندازد:الف- شدت نور چراغ روشنايي معبر در جهتي كه هواپيما به فرودگاه نزديك ميشود، باعث بروز خيرگي خلبان شود.ب- رنگ نور اطراف فرودگاه (مثلاً در علائم تبليغاتي) با نورهاي مربوط به علائم هواپيمايي از طرف خلبان اشتباه گرفته شود.ج- آرايش نورهاي سيستم روشنايي معبر (مثلاً يك رديف از چراغهاي خياباني)، براي خلباني كه از بالا نگاه ميكند، مشابه طرحروشنايي باند فرودگاه باشد.د- ميزان شدت روشنايي سيستم نصب شده در معبر، در موقع نزديك شدن هواپيما به باند فرود، از ميزان كارايي سيستم نوريكه در فرودگاه براي هدايت هواپيماها قرار داده شده است، بكاهد. البته اين اتفاق، به خصوص در شرايطي كه امكان ديد براي خلبانضعيف است، روي ميدهد.بنابراين روشنايي معابر موجود در اطراف فرودگاه، به دليل اثرگذاري بر ديد خلبان و يا ايجاد مانع فيزيكي در ناحيه مانور اطرافآن، ميتواند باعث ايجاد مشكل در ايمني حركت هواپيما و ايجاد خطر براي آن گردد. به همين دليل هر كدام از اين موارد، بايد بهطور مجزا مورد بررسي قرار گرفته و تدابير لازم در مورد آنها انديشيده شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1782-1-10- سطوح محدوديت موانع حفاظت شدهناحيهاي را كه در آن سازههاي استفاده شده در طرح روشنايي، مانند پايههاي روشنايي و دكلهاي بلند، ممكن است بر ايمنياستفاده از فرودگاه اثر بگذارند، سطح محدوديت موانع(OLS)گويند. OLS مجموعهاي مركب از سطوح سه بعدي است كه به سمتبالا و خارج باند فرودگاه گسترش يافتهاند. OLS تمامي فرودگاه را شامل شده، اما در باند ويژه برخاستن و فرود آمدن هواپيما،محدوديت سازهها بيشتر از بقيه نواحي است. در كل، وسعتميكند.OLS بين 10 تا15 كيلومتر است كه متناسب با طول باند فرودگاه تغييردر هر فرودگاهي "مسيرهاي نزديك شدن هواپيما به باند فرود"،"مسيرجهش هواپيما براي بلند شدن" و "محل انتقال هواپيما"حساستر هستند و در اين مناطق نبايد هيچگونه اشتباهي روي دهد. به همين دليل براي طراحي و اجراي روشنايي معابر اطراففرودگاه، ميبايست به كمك نقشههاي ايمني كه توسط اپراتور فرودگاه تهيه ميگردد، منطقه امن نزديك فرودگاه را تعيين نموده وسپس با مشورت مسئول محلي طرح و/يا اپراتور فرودگاه اين طرح را اجرا نمود.-3-1-10ملاحظات طراحيبه دليل اثري كه روشنايي معابر مجاور فرودگاه بر بينايي خلبان ميگذارد، ممكن است نصب اين سيستم در معابر اطراف فرودگاهخطرساز شود. به عنوان مثال در جايي كه سيستم روشنايي در معبر مجاور فرودگاه، در نزديكي مسير نزديك شدن هواپيما به باندفرود قرار دارد، اگر امتداد معبر با باند فرودگاه يكي باشد، ممكن است سيستم روشنايي معبر، خلبان را به اشتباه بياندازد.در محلهايي هم كه نور سيستم روشنايي معبر به عنوان خطري براي پرواز هواپيماها محسوب ميشود، ميبايست با ساماندهيمجدد سيستم روشنايي موجود يا رنگ و شدت نور آن و نيز انجام اقداماتي جهت رؤيتناپذير بودن اين سيستم، خطرات ناشي از وجودنور آنها را حذف نمود.همچنين در هنگام طراحي روشنايي معابر مجاور فرودگاههايي كه مجهز به سيستم فرود،(ILS)همراه با سنسورهاي RVRبراي تامين ديد باند فرودگاه ميباشند، مي بايست دقت لازم صورت گيرد تا از درك اشتباه خلبان از تصوير ديده شده از باند فرودگاهو روشنايي معابر اطراف آن جلوگيري گردد.در معابر اطراف فرودگاه نيز عليرغم خطر بالقوهي روشنايي معبر، در صورت موافقت مسئولين مربوطه با نصب اين سيستم،ميبايست چراغها از كلاس G 4 و يا بالاتر (جدول (پ-1-4)) انتخاب گردند.-2-10روشنايي در مجاورت خط راهآهنبه دليل گسترده بودن خطوط راهآهن و انحناهاي آن نميتوان ناحيه خاصي را تعريف كرد كه نصب سيستم روشنايي معابر موجبكاهش ايمني در آن گردد. ولي اگر اين سيستم در ناحيهاي واقع شده باشد كه ايمني را به خطر بياندازد، بايد در مورد وجود آن بامسئول بخش مربوطه از خط راهآهن مشورت شود.همچنين وجود سيستم روشنايي معابر در مجاورت خطوط راهآهن بايد به گونهاي باشد كه ميدان ديد اپراتور خط را كاهش ندهد.در اين سيستم روشنايي، رنگ نورهاي استفاده شده نيز نبايد مشابه رنگهايي باشد كه براي سيگنالهاي خطر استفاده ميشوند.
179فصل دهم- روشنايي معابر مجاور فرودگاهها، خطوط راهآهن، بنادر و آبهاي قابل كشتيراني-3-10روشنايي در مجاورت آبهاي ساحليسيستمهاي روشنايي معابر در مجاورت مناطق ساحلي نبايد به گونهاي طراحي شوند كه با علائم نوري دريانوردي، راهنماهايشناور و چراغ ناوبري كشتيها تداخل يابند و يا ديد در شب دريانوردان را تحت تأثير قرار دهند. در اين مناطق براي طراحي و نصبسيستمهاي روشنايي بايد با مسئولين ذيربط مذاكره و هماهنگي صورت پذيرد.-4-10روشنايي در مجاورت بندرگاههاسيستمهاي روشنايي در معابر مجاور بندرگاهها بايد طوري طراحي شوند كه ايمني استفاده از بندر را تحت تأثير قرار ندهند. دراين سيستمها، نبايد علائم و رنگ نوري مشابه نشانههاي دريانوردي، چراغهاي ناوبري كشتيها و يا راهنماهاي شناور استفاده گردد.همچنين اين سيستمها نبايد ديد شب دريانوردان نزديك بندرگاه را تحت تأثير قرار دهند. در خصوص طراحي، نصب و تعمير ونگهداري سيستمهاي روشنايي معابر نزديك بنادر و ترمينالها نيز ميبايست ضمن مشورت با مديريت بندرگاه، ملاحظات ويژهايانجام شود.-5-10روشنايي در مجاورت راههاي آبي قابل كشتيرانياگر قرار است براي معبري كه در مجاورت راههاي آبي قابل كشتيراني واقع شده است، سيستم روشنايي نصب شود، بايد بامسئولين مربوطه در سازمانهاي ذيربط همچون بنادر و كشتيراني، محيط زيست و غيره مشورت شود.در اين سيستمها نبايد علايم و رنگ نوري مشابه با نشانههاي دريانوردي، چراغهاي ناوبري كشتيها و يا راهنماهاي شناور بكارگرفته شوند. همچنين اين سيستمها نبايد ديد در شب خدمه كشتي را در طول عبور از راه آبي تحت تأثير قرار دهند.
181فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهافصل 11روشنايي تونلها و زيرگذرها
182مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
183فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهامقدمهدر اين فصل توصيههايي در خصوص طراحي روشنايي تونلهاي داراي ترافيك موتوري و تركيبي (شامل خودرو، موتورسوار،دوچرخهسوار، عابر پياده و غيره) ارائه گرديده و براي انواع راهها اعم از راههاي شرياني درجه1 و2 قابل كاربرد است. همچنين دراين فصل توصيههايي درباره جنبههايي از روشنايي مانند آرايش نصب، ميزان نور و پارامترهاي ديگري چون نور روز تونل ارائهگرديده كه مربوط به ايمني ترافيك است.اين فصل روشنايي زيرگذرها يا راههاي زيرزميني مخصوص عبور افراد پياده يا دوچرخهسواران را دربرنميگيرد.-1-11تعاريف-1-1-11راه عبوربخشي از معبر كه جهت تردد وسايل نقليه استفاده ميشود.2-1-11- سرعت طراحيحداكثر سرعت ايمن وسايل نقليه كه در زمان طراحي معبر منظور ميگردد.3-1-11- سرعت مجازحداكثر سرعتي است كه رانندگان وسايل نقليه، به موجب قوانين و مقررات موظف به رعايت آن در معبر هستند.-4-1-11فاصله توقف (SD)عبارتست از فاصله ديد لازم براي رانندهاي كه به هنگام حركت با يك سرعت مشخص و روبرو شدن ناگهاني با يك مانع، بتوانداتومبيل را متوقف نمايد.-5-1-11ناحيه دسترسيطول راه دسترسي به تونل تا ورودي تونل، ناحيه دسترسي نام دارد، يعني از فاصلهاي كه راننده در حال نزديك شدن به تونل،بتواند ورودي تونل را ببيند.6-1-11- طول ناحيه دسترسيفاصله بين نقطه توقف تا ورودي تونل، طول ناحيه دسترسي ميباشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها184-7-1-11درخشندگي ناحيه دسترسي(L 20 )عبارتست از درخشندگي متوسط معبر از ديد رانندهاي كه در ناحيه دسترسي و در مركز آن قرار داشته و دهانه تونل را تحت زاويه20 درجه مخروطي ديد انسان مشاهده مينمايد. يا به عبارت ديگر درخشندگي ناحيه دسترسي عبارتست از درخشندگي كه از نقطهتوقف تعيين ميگردد، وقتيكه ورودي تونل از وسط باند حركتي رؤيت ميگردد.-8-1-11ناحيه آستانه(th)اولين ناحيه داخل تونل است كه از ورودي آن آغاز ميشود.-9-1-11روشنايي ناحيه آستانهروشنايي ناحيه آستانه تونل عبارتست از مقدار روشنايي لازم براي اينكه رانندگاني كه در ناحيه دسترسي قرار داشته و يا از آنناحيه وارد تونل ميشوند، بتوانند به خوبي ببينند.-10-1-11درخشندگي ناحيه آستانه( L) thدرخشندگي متوسط هر قسمت از سطح معبر در ناحيه آستانه ميباشد.11-1-11- ضريب درخشندگي ناحيه آستانهعبارتست از نسبت بين درخشندگي ناحيه آستانه به درخشندگي ناحيه دسترسي در هر نقطه از ناحيه آستانه تونل.-12-1-11 ناحيه انتقال( (t rقسمتي از داخل تونل كه درست بعد از ناحيه آستانه قرار دارد. ناحيه انتقال، حد فاصل انتهاي ناحيه آستانه و ابتداي ناحيه داخلياست. در ناحيه انتقال ميزان روشنايي بتدريج از روشنايي انتهاي ناحيه آستانه تا روشنايي ناحيه داخلي كاسته ميشود. روشنايي ناحيهانتقال به نحوي طراحي ميشود كه ديد كافي را براي رانندگان به هنگام خروج از ناحيه آستانه و ورود به ناحيه داخلي فراهم نمايد.-13-1-11درخشندگي ناحيه انتقال(L tr )درخشندگي متوسط هر قسمت از سطح معبر در ناحيه انتقال ميباشد.-14-1-11ناحيه ورودعبارتست از تركيب ناحيه آستانه و ناحيه انتقال.15-1-11- خروجي تونلبخش پاياني تونل بوده كه ميتواند شامل قسمت سرپوشيده خروجي تونل يا قسمت پوشيده شده با سرندهاي نور روز در قسمتپاياني تونل باشد.
185فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرها-16-1-11ناحيه خروجقسمتي در انتهاي تونل است كه ديد راننده در آن قسمت، به دليل روشنايي فضاي خارج تونل تحت تاثير قرار ميگيرد. ناحيهخروج، از نقطه پاياني ناحيه داخلي تا خروجي تونل ميباشد.-17-1-11ناحيه داخلي (in)بخشي از تونل كه بلافاصله بعد از ناحيه انتقال قرار دارد. ناحيه داخلي حد فاصل بين ناحيه انتقال و ناحيه خروج تونل ميباشد.-18-1-11 درخشندگي ناحيه داخلي ) in (Lدرخشندگي متوسط سطح معبر در ناحيه داخلي است كه موجب تشكيل زمينه روشن براي ديده شدن اجسام توسط رانندگانميشود.-19-1-11ناحيه انفصالاولين بخش از معبر روباز بلافاصله بعد از خروجي تونل ميباشد. ناحيه انفصال قسمتي از تونل نبوده، اما روشنايي آن كاملاً بهروشنايي تونل وابسته است. ناحيه انفصال درست بعد از خروجي تونل آغاز ميشود.20-1-11- سرندهاي نور روزوسيلهاي است كه بخشي از نور روز اطراف تونل را به داخل تونل انتقال ميدهد. از سرندهاي نور روز ممكن است جهت تأمينروشنايي ناحيه آستانه تونل استفاده شود.-21-1-11دهانه يا ورودي تونلنقطهاي است كه از قسمت پوشيده و غير باز معبر آغاز ميشود. اين تعريف براي پوششي كه اجازه ورود نور روز را به داخلميدهد نيز صادق است.22-1-11- سيستم روشنايي متقارنسيستم روشنايي متشكل از چراغهايي با پخش نور متقارن نصب شده در صفحهاي موازي با محور تونل.23-1-11- سيستم روشنايي با شعاع نوريسيستم روشنايي متشكل از چراغهاي با پخش نور نامتقارن نصب شده در صفحهاي موازي با محور تونل، بهطوريكه شعاعاصلي نور خروجي از آنها مخالف جهت حركت ترافيك تونل باشد.-24-1-11درصد ديد خروجيناحيه قابل رويت خروجي تونل به صورت درصدي از ناحيه قابل رويت ورودي تونل، وقتي از فاصله توقف ديده ميشود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها186-25-1-11ترافيك تركيبيترافيكي كه متشكل از وسائل نقليه موتوري، دوچرخهسواران، اشخاص پياده و غيره ميباشد.26-1-11- ضريب يكنواختي كليضريب يكنواختي كلي عبارت است از نسبت درخشندگي حداقل به درخشندگي متوسط در يك سطح مشخص از معبر.-27-1-11باند ترافيكيبخشي از معبر شامل يك باند حركتي كه براي حركت وسايل نقليه تخصيص داده شده است.28-1-11- ضريب وضوح كنتراستضريب وضوح كنتراست براي هر نقطه از سطح معبر در داخل تونل عبارتست از نسبت درخشندگي آن نقطه از سطح معبر بهشدت روشنايي موجود در آن نقطه در سطح قائم و به ارتفاع 0/2 متر از سطح معبر.-29-1-11تابلوي راهنماعلائم هندسي و يا نوري به كار رفته در معابر داخل تونلها به منظور آگاهي دادن به رانندگان.2-11- شرايط تونلاطلاعات مربوط به طراحي تونل و جنبههاي كاربردي آن كه بر اين طراحي تأثير ميگذارد، در پيوست همين فصل آمده است.شرايط معبر و ترافيك در تونل ممكن است بهطور قابل توجهي با آنچه در معابر باز با آن روبرو هستيم، متفاوت باشد. در طراحيروشنايي تونل بايد اين تفاوتها به خصوص جهت ايمني ترافيك لحاظ شود.هدف از نصب سيستم روشنايي در تونل اين است كه رانندگان وسايل نقليه بتوانند سرعت، درجه ايمني و آسايشي را كه قبل ازورود به تونل داشتهاند، در داخل تونل نيز حفظ كنند. اين امر در صورتي محقق ميشود كه رانندگان، ديد كاملي نسبت به مسيرجلوي خود داشته باشند و به خصوص بتوانند از وجود وسايل نقليه ديگر و يا احتمالاً موانع موجود در مسير آگاه شوند.رانندگي با آسودگي خاطر در تونل در گرو كيفيت روشنايي تونل ميباشد، چون در غير اين صورت تشويش رانندگان، باعث كمكردن سرعت ايشان در نزديكي ورودي تونل شده و اين افت ناگهاني سرعت از حجم عبور خودروها كاسته و احتمال ترافيك و حتيتصادف را افزايش ميدهد. وجود يك سيستم روشنايي كه به رانندگان كمك كند تا بر تشويش خود فائق آيند، ايمني ترافيك رابهبود بخشيده، حجم عبور خودروها را افزايش داده و رانندگي راحتي را براي رانندگان فراهم ميآورد.كلاس روشنايي تونل و سطوح روشنايي آن تحت تأثير حجم، نوع و تركيب ترافيك ميباشد و بايد طبق ضوابط بندتعيين شود.(3-11)
187فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرها-1-2-11نور روزتفاوت عمده در تامين روشنايي تونلها با روشنايي ساير معابر، نياز تونلها به تأمين روشنايي در طول روز ميباشد. بهطور كليراننده بايد بتواند در صورت مواجه شدن با هر خطر غيرمنتظره، عكسالعمل مناسب نشان داده و در فاصله مطمئن بايستد. زماني كهاين مسافت در داخل تونل باشد، بايد سطح روشنايي تونل براي تضمين رؤيت راننده در داخل تونل كافي باشد. اگر ميزان روشنايي درداخل تونل به اندازه كافي نباشد، مسلماً راننده در داخل تونل قادر به ديد صحيح نميباشد، به اين حالت "اثر حفره سياه" گفتهميشود.در هنگام نزديك شدن و ورود به تونل، چشمان راننده سعي در تطابق با محيط تاريك اطراف دارد. تطابق عمل پيوستهاي استكه در نتيجه آن، ميتوان در داخل تونل و در طول مشخصي از آن، نسبت به كاهش سطح روشنايي به صورت تدريجي فائق آمد،بهطوريكه به يك حد ثابت از روشنايي در ناحيه داخلي تونل عادت كرد. به هنگام خروج از تونل در روز، عمل تطابق چشم بهصورت معكوس ميباشد و در اين حالت چشم بايد از يك سطح درخشندگي پائينتر به سطح درخشندگي بالاتري (واقع در محيطبيرون از تونل) عادت كند. اين عمل به مراتب سريعتر صورت ميگيرد. بهطور مشابه به هنگام خروج از تونل، راننده بايد به منظورداشتن امكان مانور ناگهاني و سريع در ناحيه خروج تونل، ديد كافي از پشت سر خود نيز داشته باشد.تأثير روشنايي تونلها بر محيط اطراف آن، هيچگاه نبايد فراموش شود. محيط اطراف ميتواند يك محيط باز و يا محيطي باساختمانهاي زياد و متراكم و يا ساختمانهاي تاريخي و مهم باشد. بنابراين بايد اثرات نوع لامپ انتخابي، نحوه پخش نور و نوعچراغها در طراحي روشنايي تونلها در نظر گرفته شود.بنابراين روشنايي يك تونل بنا به دلايل زير بايد كافي باشد:الف- اجتناب از ايجاد اثر "حفره سياه" زماني كه راننده در داخل تونل، قادر به ديدن نيست؛ب- كاهش احتمال برخورد با وسايل نقليه ديگر (عابر پياده يا دوچرخهسوار)؛ج- در صورت بروز يك خطر غير منتظره، راننده بايد قادر باشد تا عكسالعمل مناسبي نشان داده و در فاصله توقفاتومبيل را متوقف نمايد؛(SD)د- ايجاد قابليت رؤيت تابلوهاي راهنما.2-2-11-نور شبدر طول شب مقدار درخشندگي بيرون تونل كم است، بنابراين اثر حفره سياه وجود ندارد. به همين دليل در شب براي همه نواحيتونل حالات مشابه برقرار بوده و راننده مقدار روشنايي كمتري را نسبت به هنگام روز نياز دارد.-3-2-11روشنايي براي طولهاي مختلف تونلتفاوت طراحي سيستم روشنايي براي تونلهاي كوتاه و بلند، در رؤيت خروجي تونل از دهانه ورودي آن، در فاصلهاي برابر بافاصله توقف، توسط رانندهاي كه به تونل نزديك ميشود، ميباشد.طول تونل موثرترين عامل بر قدرت ديد راننده ميباشد. البته ساير پارامترهاي آن مانند عرض، ارتفاع و انحناهاي عمودي و افقيتونل نيز بر ديد راننده در داخل تونل اثر ميگذارند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها188مهمترين پارامتر در طراحي روشنايي روز تونلها اين است كه رانندهاي كه به تونل نزديك ميشود، بتواند در فاصلهاي كمتر و يابرابر با فاصله توقف(SD)از دهانه ورودي تونل، ساير وسايل نقليه و موانع موجود در آن را ببيند. زماني كه دهانه خروجي تونلبخش اعظمي از منظره قابل رؤيت از دهانه ورودي تونل باشد، وسايل نقليه و موانع موجود بهراحتي به شكل تصوير سياه يكدست درمقابل منظره روشن پشت آن قابل رؤيت ميباشند. به بيان ديگر روشنايي مصنوعي تونل زماني كه دهانه خروجي تونل به شكل يكزمينه روشن از دهانه ورودي تونل ديده نشود، لازم و ضروري است. در اين حالت در صورت عدم تامين روشنايي تونل بهصورتمصنوعي، وسايل نقليه و موانع موجود در تونل با قرار گرفتن در يك زمينه تاريك، قابل تفكيك نميباشند. اين اتفاق در صورتي رخميدهد كه طول تونل در مقايسه با عرض آن بلند بوده و يا تونل در يك پيچ، به گونهاي واقع شده باشد كه تنها قسمتي از خروجيآن از دهانه ورودي قابل رؤيت باشد، يا بهطور كل هيچ قسمتي از خروجي تونل از دهانه ورودي آن قابل رؤيت نباشد.تونلهايي با طول كمتر از25متر، معمولاً در هنگام روز نيازي به سيستم روشنايي ندارند. براي تونلهايي با طول بيش از200متر بايد در طول روز سيستم روشنايي تعبيه گردد تا كاربران تونل براي تطابق دچار مشكل نگردند. تعيين نياز يا عدم نياز تونل بهسيستم روشنايي در هنگام روز براي تونلهايي با طول بينانجام گيرد.گاهي عليرغم عدم نياز برخي از تونلهاي داراي طول بين25 تا 200 متر25 تابايد با روشي كه در پيوست (3-11) شرح داده شده است،200 متر به نصب سيستم روشنايي در تمام طول روز، بنا بهدلايلي نياز به نصب روشنايي محدودي ميباشد. از جملهي اين دلايل ميتوان به حجم ترافيك بالا بهطوريكه تونل در كلاسترافيك زياد قرار گيرد و يا كم بودن سطح درخشندگي درون تونل قبل از غروب آفتاب و بعد از سپيدهدم بهخصوص در روزهاي ابرياشاره كرد. براي تصميمگيري جهت نصب چنين سيستمهاي روشنايي محدودي، بايد شرايط تونل و مقدار روشنايي آن را با ضوابطروشنايي بزرگراهها مقايسه كرد. همچنين از سيستم روشنايي شب تونل نيز كه در بخش (7-3-11) توضيح داده شده است، ميتوانبراي اين منظور استفاده كرد. كنترل اين سيستم با يك فتوسل انجام ميشود، بهطوريكه زمان روشن شدن آن وقتي خواهد بود كهميزان شدت روشنايي در سطح معبر در وسط تونل به حدي كاهش يابد كه آن حد براي روشن شدن سيستم روشنايي راه دسترسي بهتونل تعريف شده است و زماني خاموش ميگردد كه ميزان شدت روشنايي در سطح معبر در مركز تونل از آن حد بيشتر شود.3-11- طراحي روشنايي تونل-1-3-11فاصله توقفتعيين فاصله توقف(SD)طرحهاي مختلف ارائه شده است.براساس سرعت حركت راننده در تونل متفاوت ميباشد. در جدول(1-11)فاصله توقف بر اساس سرعت
189فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاجدول (1-11): فاصله توقف براي سرعت طرحهاي مختلففاصله توقف (SD) بر حسب متر1سرعت طرح (Km/h)1201008570605021516012090705012-3-11- كلاسبنديسرعت طرح مربوط به كاربري عادي تونل ميباشد. اين سرعت براياستفادههاي غيرمعمول از قبيل عمليات در خلاف جهت حركت، كاربرد ندارد.روشنايي تونلكلاسبندي روشنايي تونل بايد بر اساس مشخصات كاربران شناخته شده تونل (براي تونلهاي موجود) و يا كاربران متصور شده(براي تونلهاي جديد)، انجام شود. عوامل اصلي مؤثر در كلاسبندي تونل "حجم ترافيك" و"نوع ترافيك و تركيب آن" ميباشد.حجم ترافيك به سه گروه زياد، متوسط و كم، طبق جدولكلاس مناسب براي روشنايي تونل نيز با استفاده از شكل(2-11)(1-11) تعييندستهبندي ميشود.ميشود. در اين شكل، كلاس تونل براساس شدتترافيك از لحاظ حجم و نوع آن (ترافيك فقط موتوري و يا تركيبي از ترافيك موتوري، پياده و دوچرخهسوار) قابل استخراج است.دستهبندي حجم ترافيكزيادمتوسطكمجدول (2-11): حجم ترافيكترافيك يكطرفه>1500500 تا 1500400100 تا 400
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها190شكل (1-11): انتخاب كلاس روشنايي تونل-3-3-11تعيين درخشندگي ناحيه دسترسيبه منظور تعيين سطح روشنايي لازم درون يك تونل ابتدا بايد درخشندگي ناحيه دسترسي را تعيين كرد. اين كار با هدف تعييندرخشندگي ناحيه آستانه و ساير نواحي تونل انجام ميشود. براي تعيين درخشندگي ناحيه دسترسي ) 20 L) دو راه وجود دارد.هنگاميكه امكان اندازهگيري مستقيم در محل تونل وجود داشته باشد، بايد به منظور تعيين مقدار درخشندگي ناحيه دسترسي، آن رامستقيما اندازهگيري كرد. در پيوست(4-11)روش اندازهگيري ارائه شده است. هنگاميكه امكان اندازهگيري مستقيم وجود نداشتهباشد، بايد با استفاده از محاسبات به روشي كه در پيوست (5-11) شرح داده شده است، مقدار درخشندگي ناحيه دسترسي تونلمحاسبه شود. تخمين مقدار،L 20كه در پيوست(6-11)باشد، ولي اين مقدار نميتواند براي طرح نهايي استفاده شود.اندازهگيريارائه شده است، ميتواند براي طراحي اوليه سيستم روشنايي تونل مناسبL 20 به روش شرح داده شده در پيوست (4-11)، بر ساير روشها ارجحيت دارد، به ويژه زماني كه موقعيت تونلبهگونهاي باشد كه انجام محاسبات موجب شود مقدار بهدست آمده براي L 20 از هر ورودي تونل، متفاوت باشد.4-3-11- تعيين مقدار روشنايي در طول روز براي نواحي مختلف تونل-1-4-3-11ناحيه آستانهدرخشندگي سطح معبر در ناحيه آستانه بايد با استفاده از درخشندگي ناحيه دسترسي تونل در طول روز به دست آيد. طول ناحيهآستانه تونل برابر با فاصله توقفدرخشندگي ناحيه آستانه(SD) است.) th L) در طول روزنسبتي از درخشندگي ناحيه دسترسي تونل بوده كه از رابطهجدولدر نصف طول آن ناحيه، (از ابتداي ناحيه آستانه تا نصف فاصله توقف،((0/5SD)(1-11)(3-11)(1-11)استخراج گردد.محاسبه ميشود (شكل(2-11)). مقدار دقيق ضريب k بايد ازL th k L 20از آنجا كه اندازه ورودي تونل در حوزه ديد راننده، به طول ناحيه دسترسي بستگي دارد و طول ناحيه دسترسي نيز وابسته بهسرعت طرح ميباشد، لذا ميتوان گفت كه مقدارkوابسته به سرعت طرح ميباشد. علاوه بر اين، با توجه به تأثير شرايط مختلفترافيك تونل، ضريب k به نوع و حجم ترافيك و در نتيجه كلاس روشنايي تونل نيز وابسته ميباشد.
191فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاجدول (3-11): مقدار k براي محدودههاي مختلف سرعت مجاز و كلاسهاي روشنايي تونلمحدوده سرعتمقدار kمجاز 110(km/h)0/100/070/05-محدوده سرعتمجاز از 80 تا 100(km/h)0/060/050/04-محدوده سرعتمجاز از 50 تا 70(km/h)0/050/040/03-كلاسروشنايي تونل4321از نيمه دوم فاصله توقف به سمت جلو در تونل، سطح روشنايي ناحيه آستانه ميتواند به تدريج و به طور خطي كاهش يابد و درنهايت در انتهاي ناحيه آستانه مقدار درخشندگي آن برابر با0/4L th شود.كاهش تدريجي ميزان درخشندگي ناحيه آستانه در نيمه دومفاصله توقف ممكن است به صورت پلهاي باشد. در هر صورت ميزان درخشندگي در اين قسمت از ناحيه آستانه، نبايد پايينتر ازمقادير متناظر با كاهش تدريجي خطي باشد.-2-4-3-11ناحيه انتقالدر ناحيه انتقال، درخشندگي متوسط سطح معبر بايد تدريجاً از ناحيه آستانه به سمت ناحيه داخلي تونل كاهش يابد. در هرنقطهاي در ناحيه انتقال، درخشندگي آن ) tr L) نبايد كمتر از درخشندگي نشان داده شده در منحني شكللازم به ذكر است كه ناحيه انتقال از پايان ناحيه آستانه شروع ميشود.(2-11) باشد.(t=0)(SD)123: تا نيمي از طول ناحيه آستانه يعني(SD 0/5) مقدار L th ثابت و برابر%100 است: فاصله توقف ناحيه آستانه: ناحيه انتقال (در اين ناحيه منحني كاهش درخشندگي ممكن است بايك منحني پلهاي جايگزين گردد اما مقدار آن در هر پله نبايد از مقاديرمنحني پيوسته كمتر شود. در اين حالت درونناحيه انتقال حداكثر نسبت عبور از يك سطحبه سطحي ديگر نبايد بيشاز 1:3 باشد)شكل (2-11): منحني كاهش درخشندگي
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها192-3-4-3-11جدولناحيه داخليمقدار متوسط درخشندگي سطح معبر در ناحيه داخلي( L) in در هر كلاس روشنايي تونل، نبايد كمتر از مقادير نشان داده شده در(4-11) باشد.جدول (4-11): درخشندگي سطح معبر در ناحيه داخليمحدوده سرعتمتوسط درخشندگي ) 2 (cd/mمجاز 110(km/h)محدوده سرعت مجازاز 80 تا (km/h) 100محدوده سرعتمجاز از 50 تا 70كلاسروشناييتونل4321(km/h)321/5-6420/510641/5نكته: مقادير درخشندگي ذكر شده در اين جدول، مقاديرحداقل مجاز ميباشند.-4-4-3-11ناحيه خروجدر خروجي تونل، تطابق چشم با نور موجود در محيط بيرون كه درخشندگي بيشتري دارد، به سرعت انجام ميشود به نحوي كهبراي كمك به تطابق، به نور اضافي نيازي نيست. به همين دليل هدف از تامين روشنايي در ناحيه خروج نيز عبارتست از:الف) براي روشن كردن مستقيم وسايل نقليه كوچكي كه در پشت وسايل نقليه بزرگتر قرار گرفته و به دليل وجود پديده خيرگيبه خوبي ديده نميشوند؛ب) فراهم نمودن قابليت ديد وسايل نقليه پشتسر از طريق آينهها براي رانندگاني كه در حال خروج از تونل ميباشند.با توجه به اين اهداف، درخشندگي سطح معبر براي ناحيه خروج، بايد در حدود 5 برابر درخشندگي ناحيه داخليطول اين ) in L) وناحيه نيز از نظر عددي (بر حسب متر) برابر با سرعت طرح (بر حسب كيلومتر بر ساعت) باشد.البته لازم به ذكر است كه در تونلهاي دو طرفه، به علت وجود ناحيه آستانه در هر دو طرف آن، روشنايي ناحيهي آستانه يكطرف، درخشندگي لازم براي ناحيهي خروج طرف ديگر را تأمين كرده و در نتيجه ناحيه خروج ندارند.-5-3-11مقادير درخشندگي و يكنواختيدر طول روز براي همه نواحي تونل و در تمامي عرض آن از جمله باندهاي اضطراري بايد مقادير توصيه شده براي درخشندگيسطح معبر تأمين شود. اين مقادير درخشندگي، حداقل مقدار مجاز بوده و در صورت افول آنها از اين مقادير، بايد سيستم وارد سرويسگردد.همچنين در طول روز، ميزان يكنواختي درخشندگي سطح معبر نيز با توجه به كلاس روشنايي تونل، نبايستي از مقادير ذكر شدهدر جدول (5-11) كمتر باشد. بدين منظور بايستي يكنواختي كلي درخشندگي در درون تونل و در تمام عرض معبر شامل باندهاي
ه ب193فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاحركتي و باندهاي اضطراري (در صورت وجود) محاسبه شود. يكنواختي طولي درخشندگي نيز بايدترافيكي درون تونل اعم از باندهاي اضطراري (در صورت وجود)، محاسبه شود.طور مجزا و براي همه باندهايجدول (5-11): يكنواختي درخشندگي سطح معبريكنواختي طولييكنواختي كليكلاس روشناييتونل4321(U o )≥0/4≥0/4≥0/4-(U l )≥0/7≥0/6≥0/6--6-3-11الف- براي كلاسديوارههاي تونل4 تونلها،درخشندگي متوسط قسمتي از ديوارههاي تونل تا ارتفاع 2 متر، نبايد كمتر از درخشندگي متوسطسطح معبر در محل متناظر باشد.ب- براي كلاسهاي 2 و3 تونلها، درخشندگي متوسط قسمتي از ديوارههاي تونل تا ارتفاع 2 متر، نبايد ازدرخشندگي سطح معبر در محل متناظر كمتر باشد.%60مقدار متوسطج- براي كلاس 1 تونلها، هيچ توصيهاي براي درخشندگي ديوارهها وجود ندارد، اما براي چنين تونلهايي شدت روشناييمتوسط بخشي از ديوارههاي تونل تا ارتفاع 2 متر، نبايد از %25 شدت روشنايي متوسط معبر كمتر باشد.7-3-11- تعيين سطوح روشنايي شب هنگام تونلاگر تونلي در بخشي از معبري كه سيستم روشنايي دارد، قرار داشته باشد، درخشندگي شبهنگام در داخل آن بايد حداقل برابرمقدار درخشندگي معبر دسترسي به تونل بوده، اما نبايد از 3 برابر مقدار درخشندگي آن معبر بيشتر باشد. يكنواختي درخشندگي نيزميبايست مطابق با جدولباشد. (5-11)ولي اگر تونل، بخشي از يك معبر فاقد سيستم روشنايي باشد، به طريق زير عمل ميگردد:الف- براي تونلهايي با طول كمتر ازب- براي تونلهايي با طول بين25 متر،25 تا 200 متر،لازم ميباشد. در اينحالت، مقدار درخشندگي سطح معبر نبايد ازمعمولاً نيازي به سيستم روشنايي نيست.اگر سيستم روشنايي در طول روز نصب شده باشد، روشنايي در هنگام شب نيزcd/m 21گردد. cd/m 21 كمتر باشد.ج- تونلهايي با طول بيشاز 200 متر بايد در شب روشن گردند و مقدار درخشندگي سطح معبر آنها در طول شب نبايد كمتر ازدر اين گونه معابر (بدون سيستم روشنايي)، اگر تونل داراي سيستم روشنايي باشد ميبايست بخش كوتاهي از ناحيه دسترسي وناحيه انفصال نيز روشن گردند. در اين صورت، طول اين بخش نبايد كمتر از فاصله توقف(SD)باشد مگر اينكه دلايل ويژهاي ماننددلايل زيستمحيطي منجر به كاهش طول شود. همچنين يكنواختي درخشندگي شبهنگام در اين گونه تونلها نيز نبايد از مقاديرجدول (5-11) كمتر باشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1948-3-11- فليكر يا سوسو زدنسوسو زدن ميتواند موجب ناراحتي ديد رانندگان شده و در برخي مواقع سبب حمله ناگهاني بيماري صرع شود. اين اثر با تغييرمتناوب مقدار درخشندگي در حوزه ديده راننده ايجاد ميشود. رانندگي در تونلي كه فاصله نصب چراغهاي آن صحيح نباشد و يا عبوراز ناحيه ورودي تونلهاي با سرندهاي نور روز، ميتواند اين اثر را افزايش دهد.مقدار اين اثر نامطلوب بستگي به موارد ذيل دارد:الف- كل مدت زماني كه راننده فليكر را در تونل تجربه ميكند؛ب- كنتراست بين درخشندگي منبع فليكر و زمينه آن؛ج- فركانس سوسو زدن؛د- سرعت تغيير درخشندگي.اگر مدت زمان تجربه فليكر و يا به عبارتي ديگر زمان عبور از ميان اين ناحيه كمتر از 20 ثانيه باشد، ميتوان از اثر آن صرفنظركرد. در جايي كه اين مدت بيشاز 20 ثانيه بهطول انجامد، اثر فليكر بايد با اطمينان از حصول موارد زير حداقل گردد:الف- فاصله نواحي تاريك بين دو ناحيه مجاور روشن در يك رديف چراغ، كمتر از طول ناحيه روشن هر چراغ باشد؛ب- فركانسفليكر خارج از باند فركانسي2/5 تا15 هرتز باشد.نكته- فركانس فليكر ميتواند از تقسيم سرعت حركت در تونل برحسب متر بر ثانيه بر فاصله نصب چراغها(مركز به مركز) بر حسب متر، محاسبه شود.9-3-11- خيرگيخيرگي موجب كاهش قدرت ديد ميشود و بايد آن را به حداقل رساند. اگر خيرگي مطلق ناشي از سيستم روشنايي تونل كنترلشود، خيرگي نسبي ناشي از آن نيز كنترل خواهد شد. اثر خيرگي مطلق ميتواند بهوسيله كميت آستانه افزايش TI بيان شود كه بايدمطابق با بند (1-4-11) محاسبه شود.براي كاهش احتمال رخداد خيرگي مطلق بايد آستانه افزايش (TI) مقادير زير را داشته باشد:الف) كمتر از%15براي ناحيه آستانه و ناحيه داخلي تونل در طول روز باشد.لازم به ذكر است كه هيچ توصيهاي براي مقدار آستانه افزايش (TI) در ناحيه خارجي در طول روز وجود ندارد.%15 ب) كمتر ازبراي همه نواحي تونل در هنگام شب باشد.براي نواحي آستانه و انتقال با طول كوتاهتر، روش محاسبه آستانه افزايش(TI)هميشه مناسب نيست، زيرا ممكن است ناظر درناحيهاي قرار داشته و در حال مشاهدهي ناحيه ديگري باشد (60 متر جلوتر). ولي اگر ناظر در ناحيه آستانه قرار گرفته باشد و طولناحيه آستانه هم به اندازه كافي بلند باشد، اين روش مناسب است. به همين دليل براي محاسبهTI فرضميگردد كه طول تمامينواحي تونل بينهايت است. حال اگر توصيههاي مربوط به مقادير TI براي ناحيهاي برقرار باشد، ميتوان فرض كرد كه براي تمامينواحي ديگر تونل نيز در صورتي كه از همان نوع چراغ يا سيستم نوري استفاده شده باشد، برقرار است.
195فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرها-10-3-11كنترل روشنايي تونلدرخشندگي ناحيه دسترسي تونل با تغيير شرايط روشنايي نور روز تغيير ميكند. به همين دليل در طول روز بايد مقاديردرخشندگي در ناحيههاي آستانه و انتقال به صورت خودكار و مطابق با سطح درخشندگي ناحيه دسترسي كنترل شوند. بدين منظورميتواند از دو نوع سيستم كنترلي استفاده شود كه يكي كليدزني گروهي لامپها بوده و ديگري كاهش شدت نور آنها است. كنترلنوع اول، بهويژه در سطوح درخشندگي بالا رايجتر است.به منظور اين كنترل، بهترين راه حل عملي، نصب يك درخشندگيمتر با زاويه اندازهگيري 20 درجه ميباشد. اين دستگاه درورودي تونل و در فاصله توقف ،(SD) در جلوي ورودي تونل قرار ميگيرد. بنا به دلايل عملي، درخشندگيمتر معمولاً بايد در ارتفاعبالاتري نسبت به چشمهاي راننده نصب شود.كنترل روشنايي با استفاده از روش كليدزني و يا كاهش شدت نور بايد داراي زمان تأخيري چند دقيقهاي باشد تا از كليدزني غيرلازم كه در اثر تغييرات گذرا در سطح روشنايي محلي، به عنوان مثال عبور تودهاي ابر رخ دهد، جلوگيري شود.اگر سيستم كنترلي داراي سطوح مختلف درخشندگي باشد، اين مراحل بايد طوري تنظيم شوند كه علاوه بر كاهش مصرف برق،هزينههاي سيستم كنترلي نيز بيشاز حد نباشد. در اينحالت نسبت سطوح درخشندگي در دو مرحله متوالي كنترلي، نبايد بيشتر از3 به1 باشد.11-3-11- قطع تغذيه سيستم روشناييدر حوادثي كه منبع تغذيهكننده عادي سيستم روشنايي تونل دچار مشكل گردد، بايد يك منبع تغذيه بيوقفه اضطراري موجودباشد تا چراغهاي سيستم را روشن نگه دارد و به كاربران تونل اين فرصت را بدهد كه در ايمني كامل با وسايل نقليه خود از تونلخارج شوند. بنابراين آن دسته از چراغهايي كه براي روشنايي شب تونل هستند، بايد با يك منبع قطعنشدني تغذيه شوند. مقدار شدتروشنايي متوسط تونل در هنگام بروز عيب در تغذيه سيستم روشنايي، نبايد كمتر ازدرون تونل نيز نبايد كمتر از10لوكس باشد. 2لوكس باشد و سطح روشنايي در هر نقطه در12-3-11- علائم راهنماييزماني كه از لامپهاي بخار سديم (پرفشار و يا كمفشار) با رنگ نور نارنجي جهت روشنايي تونل استفاده شود و در تونل علائمراهنمايي هم وجود داشته باشد، ممكن است براي رانندگان سردرگمي ايجاد شود. لذا براي جلوگيري از اين سردرگمي، محلقرارگيري چراغهاي داراي چنين لامپهايي و همچنين علائم راهنمايي بايد بهدقت تعيين شوند تا موقعيت آنها نسبت به هم بهگونهاي باشد كه اين علائم به راحتي توسط رانندگاني كه به تونل نزديك ميشوند، قابل تشخيص و رؤيت باشند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها1964-11- اندازهگيري و محاسبه-1-4-11محاسبههنگام طراحي روشنايي تونل، بايد مقادير درخشندگي و ضرايب يكنواختي براي پلههاي مختلف درخشندگي تونل كه سيستمروشنايي بر اساس آن طراحي ميشود، محاسبه شوند. اين مقادير بايد مطابق آنچه در فصل 5 گفته شد بدست آيند. البته بايد توجهكرد كه در اين حالت، فاصله نقاط محاسباتي نبايد كمتر از 1 متر باشد. يكنواختي در نيمه دوم ناحيه آستانه و در ناحيه انتقال، بايد بافرض ادامه داشتن چيدمان چراغها در هر نقطه محاسباتي تا بينهايت محاسبه شود.اگر چه طراحي سيستم روشنايي در تونلها بر اساس مقادير درخشندگي ميباشد، اما مقادير شدت روشنايي نيز بايد در مستطيلمحاسباتي محاسبه شود، به گونهاي كه شدت روشناييهاي محاسبه شده، قابل مقايسه با مقادير اندازهگيريشده بهطور مستقيم باشد.شدت روشنايي بايد براي پلههاي مختلف درخشندگي تونل كه سيستم روشنايي بر اساس آن طراحي و بهرهبرداري ميگردد، مطابق5 با فصلمحاسبه شود. بايد توجه داشت كه در اين حالت، فاصله نقاط محاسباتي نبايد كمتر از 1 متر باشد.علاوه بر اين جهت محاسبه درخشندگي ديواره، نقاط محاسباتي بايد روي ديوارههاي تونل به ارتفاع0/5 و1/5 متري همراستا بارديفهاي عرضي نقاط محاسباتي روي معبر در نظر گرفته شوند. درخشندگي ديوارهها بايد از طريق مقادير شدت روشنايي محاسبهشده و انعكاس ديوارهها با استفاده از فرمولهاي زير محاسبه شود:E (شدت روشنايي ديواره)wIw2 cos sin cosMFH P 2L(2-11)L (درخشندگي ديواره)wdif Ew(3-11)كه در آنها:: E W: I W: ε: α: Φ: MF:حداقل شدت روشنايي عمودي در نقطه محاسباتي، بر حسب لوكس (lux)؛شدت نور در جهت نقطه محاسباتي، بر حسب كاندل بر كيلولومن (cd/klm)؛زاويه برخورد نور به صفحه افقي در نقطه محاسباتي، بر حسب درجه (º)؛زاويه بين صفحهي محتوي مسير نور تابشي و صفحهي عمود بر مختصات نيمه استوانهاي، بر حسب درجهشار نوري اوليه لامپ يا لامپهاي چراغ، بر حسب كيلولومن (klm)؛ضريب نگهداري؛ارتفاع نصب چراغ، بر حسب متر (m)؛ارتفاع نقطه محاسباتي بالاي سطح معبر، بر حسب متر (m)؛درخشندگي حداقل ديواره، بر حسب كاندل بر متر مربعضريب انعكاس پراكنده ديواره.(º) ؛) 2 cd/m)؛H L: P: L W:ρ dif
197فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرها: 12: 34چراغ: صفحه عمود بر مختصات نيمهاستوانهاينقطه محاسباتي: سطح مسطح روي سطح نيمهاستوانهايشكل (3-11): زواياي مورد استفاده در محاسبات شدت روشنايي نيمهاستوانهايدر اين محاسبه فرض شده است كه ديواره بر مستطيل محاسباتي عمود است، بنابراين از خطاهاي ناشي از خميدگي ديوارهصرفنظر شده است. همچنين نوع سطح معبر و ضريب انعكاس پراكنده ديواره، معمولاً توسط طراح يا مجري تونل ارائه ميشود.محاسبات نيز در همه نقاط با در نظر گرفتن مشاركت همه چراغها در داخل فاصله) L (12H در همهجهات نسبت به آن نقطهمحاسباتي انجام ميشود. ميزان نور خروجي از لامپ نيز كه در محاسبات استفاده ميگردد، بايد برابر با مقدار روشنايي اوليه لامپ كهمعادل با100 ساعتكاركرد آن ميباشد، منظور گردد.همچنين هنگام محاسبه مقادير شدت روشنايي و درخشندگي، بايد ضريب نگهداري(MF) برابر 0/7در نظر گرفته شود، مگراطلاعات جزييتري از ضرايب استهلاك چراغ و لامپ با توجه به روش نگهداري در نظر گرفته شده در موقع طراحي سيستمدردسترس باشد، در اين صورت ميتوان ضريب نگهداري دقيقتري را محاسبه كرد.مقدار آستانه افزايش (TI) نيز، بايد مطابق فصل55cd/m 2باشد، كه در اين صورت در رابطهدرخشندگي سطح معبر را نشان ميدهد، از(11-5)محاسبه شود، بهجز جاييكه درخشندگي متوسط اوليه سطح معبر بزرگتر ازمقدار عدد ثابت بايد از651/05 افزايش به 0/852-4-11- اندازهگيرييابد.به 95 تغيير كند و مقدار توان پارامتري كه ميزانمشكلات عملي و عدم قطعيتهاي زيادي در دقت اندازهگيريهاي انجام شده از سيستم روشنايي تونلها وجود دارد. مقداردرخشندگي وابسته به ضريب انعكاس (R) سطح معبر و ديوارههاي تونل ميباشد. معمولا طراح، جدول R را طوري انتخاب ميكندكه منطبق با مشخصات سطح معبر باشد؛ اما از آنجا كه عملكرد سطح معبر با توجه به از دست رفتن ويژگيهاي مواد با گذشت زمانتغيير ميكند، اغلب اختلاف قابل توجهي بين جدول R انتخاب شده و عملكرد واقعي سطح معبر وجود دارد. به طور مشابه بازتابشديوارهها نيز معمولاً مقداري تقريبي است.به همين دليل زماني كه اندازهگيريها به منظور مقايسه سيستم روشنايي نصب شده با مقادير حاصل شده در بخش(3-11)انجام ميشود، شدت روشنايي و درخشندگي هر دو اندازهگيري ميشوند. مقادير درخشندگي بيان كننده كيفيت ديد راننده در داخل
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها198تونل ميباشد، اما مقدار شدت روشنايي اندازهگيري شده بايد با مقدار شدت روشنايي محاسبه شده مقايسه شود تا طراحي سيستمروشنايي بازبيني گردد.نتايج محاسبات، مقادير حداقلي هستند كه با توجه به اعمال ضريب نگهداري چراغ و ضريب كاهش شار نوري (لومن) لامپبهدست ميآيند. براي مقايسه مقادير اندازهگيري شده و محاسبه شده، همه مقادير اندازهگيري شده و محاسبه شده با استفاده ازضرايب زير به مقادير معادل اوليه تبديل ميشوند:الف- ضرايب محاسبات طراحي با مقادير طراحي؛ب- ضرايب استهلاك مناسب متناظر با دوره بهرهبرداري لامپها و شرايط فعلي چراغها.به دليل عدم وجود دقت كافي در اندازهگيري شدت روشنايي، عدم قطعيت زيادي وجود دارد. راهنماي كمي اين عدم قطعيتها دراندازهگيري مقدار شدت روشنايي در پيوست(7-11 )ارائه شده است.دستگاههاي اندازهگيري درخشندگي و شدت روشنايي كه براي سنجش مورد استفاده قرار ميگيرند، بايد مطابق با توصيههايفصل سيزدهم باشند.اندازهگيريها بايد زماني انجام شوند كه سيستم روشنايي طراحي شده براي استفاده كاملا آماده و نصب شده باشد و همچنينبازديدهاي چشمي جهت حصول اطمينان از انطباق نوع، موقعيت و جهت چراغها با طراحي، انجام شده باشد. هنگام اندازهگيري بايدديوارهها، چراغها و سطح معبر كاملاً خشك و تميز و در شرايط مناسب قرار داشته باشند. تونل بايد خالي از رفت و آمد و هر نوعفعاليت ديگري باشد.همه اندازهگيريها بايد در طول ساعات تاريكي انجام شوند تا از نفوذ نور روز جلوگيري شود.بهعلاوه براي اندازهگيريهاي روشنايي بايد اطلاعات زير ثبت شوند:الف- ولتاژ متوسط تغذيه در طول دوره اندازهگيري؛ب- حداقل مقدار ولتاژ تغذيه در طول دوره اندازهگيري؛ج- دماي محيط؛د- شرايط سطح معبر و ديوارههاي تونل؛ه- عمر لامپها بر حسب ساعات بهرهبرداري.در اين اندازهگيريها ولتاژ و دماي محيط در حد امكان بايد محدود به چراغهاي مربوطه باشد.-1-2-4-11نواحي انتقال و آستانهدر هر ناحيه فقط يك رديف نقاط اندازهگيري در عرض معبر، تقريبا در فاصله يك سوم طول ناحيه مورد مطالعه از نقطه شروع آنكه منطبق با يك رديف از نقاط محاسباتي ميباشد، در نظر گرفته ميشود. موقعيت ناظر بايد مطابق فصل پنجم و در فاصلهمتر 60عقبتر از رديف نقاط اندازهگيري باشد.هر رديف از نقاط اندازهگيري بايد شامل دو نقطه محاسباتي در بيرون از هر باند ترافيكي و باند اضطراري، و دو نقطه بر روي هرديواره در ارتفاع0/5 و 1/5 متريباشد.اندازهگيري مقادير شدت روشنايي و درخشندگي بايد براي پلههاي مختلف روشنايي تونل انجام گيرد.
199فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهادر نواحي انتقال و آستانه معمولاً لزومي به تعيين يكنواختي از طريق اندازهگيري نميباشد، به اين دليل كه براي تامين مقداردرخشندگي بالاي مورد نياز در اين نواحي، مجبور به نصب چراغها در فاصله كمي از هم بوده و خودبهخود يكنواختي لازم تامينميگردد.فرآيند پيشنهاد شده در بالا براي سيستمهاي روشنايي تونلهايي مناسب است كه پلههاي مختلف درخشندگي مورد نياز در آنهااز طريق كليدزني لامپها يا چراغهاي انتخاب شده بهدست ميآيد. در حاليكه در برخي از سيستمهاي روشنايي تونلها از همهلامپها و چراغها بهرهبرداري ميشود و براي دستيابي به سطوح مختلف درخشندگي در آنها، از سيستم تضعيف شدت نور جهتفراهم نمودن تنظيم مداوم نور خروجي لامپها استفاده ميشود. در اين نوع سيستمها، اندازهگيري بايد با تنظيم سيستم كنترلي در دوحالت زير انجام گيرد:؛ %100 الف) نورب) در اولين سطح عملي.L 20-2-2-4-11ناحيه داخليمستطيل اندازهگيري بايد ثابت و شروع آن تقريباً از نقطهاي در فاصله يك سوم طول ناحيه از ابتداي آن باشد و همچنين بايدمنطبق با مستطيل محاسباتي بين دو چراغ (يا دو جفت چراغ در صورتي كه هر دو چراغ خارج از محور مركزي نصب شده باشند، يا ازچراغهاي نصب شده در بالاي ديوار استفاده گردد) باشد.اندازهگيري درخشندگي و شدت روشنايي بايد براي هر باند ترافيكي و هر باند اضطراري در نقاط مشخص شده در شكلانجام شود.علاوه بر اين بايد شدت روشنايي و درخشندگي بر روي ديوارههاي تونل، همراستا با رديفهاي(4-11)1 و 50/5 متري و 1/5 متري نيز اندازهگيري شود.موقعيت ناظر بايد منطبق با اصول گفته شده در فصل پنجم و در فاصله طولي نشان داده شده در شكلدر شكل(4-11) در ارتفاع(4-11) باشد.اندازهگيري بايد براي مقادير شدت روشنايي و درخشندگي تونل در شب و روز انجام گيرد.اگر نوع و آرايش چراغها و لامپهاي استفاده شده براي سيستم روشنايي شب هنگام تونل در نواحي آستانه و انتقال همانند ناحيهداخلي باشد، مقادير اندازهگيري شده در ناحيه داخلي براي تمام نواحيها قابل قبول و موثق است. اگر نوع و آرايش چراغها و لامپهادر هر يك از اين نواحي متفاوت باشد، اندازهگيري مقادير مربوطه براي شب هنگام بايد در نواحي ديگر نيز انجام شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها200: 1: 2: 3: 4: 5: 6: 7: نقاط محاسباتي◦لبه باند حركتخط مركزي آخرين چراغ در مستطيل محاسباتيمستطيل محاسباتيخط مركزي باند حركتخط مركزي اولين چراغ در مستطيل محاسباتيجهت ديد ناظرموقعيت طولي ناظر: نقاط اندازهگيري درخشندگي: نقاط اندازهگيري شدت روشناييشكل (4-11): نقاط اندازهگيري در ناحيه داخلي
ه ب201فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاپيوست 1-11-ملاحظاتي در طراحي تونل و تأثير آن بر ميزان روشناييپ-11 -1-1- آسودگي رانندگانرانندگي در يك تونل، متفاوت با رانندگي در يك معبر رو باز است، زيرا درك راننده نسبت به محيط اطراف محدود شده و همهنشانههاي مرجع آشنا از ديد راننده دور ميشوند. ديوارههاي تونل ميتوانند " اثر ترس از ديواره" را براي رانندگان ايجاد كنند كهموجب ميشود رانندگان از ديوارههاي تونل دوري جويند. قدرت ديد رانندگان در يك تونل به طور قابل توجهي كمتر از يك معبرروباز است.ويژه هنگام رانندگي در تونل، سرعت عكسالعمل راننده، درك او از كنتراست و فاصله، ديد محيطي او و قابليتتشخيص رنگها كم ميشود. به همين دلائل درك راننده از زمان سپري شده تغيير مينمايد. يعني براي راننده مدت زماني كه درداخل تونل سپري شده است حدوداً دو برابر مدت زمان واقعي بهنظر ميرسد. به همين دليل برخي رانندگان تحت تأثير احساساتي ازقبيل ترس از محيطهاي محصور قرار ميگيرند.بههمين دلائل، طراحي سيستم روشنايي مناسب در تونل علاوه بر تأمين مقدار درخشندگي مورد نياز، ميتواند به رانندگان كمككند تا افزون بر سهولت انطباق ديد و ادراك اشياء در معبر، بر چنين آثار محيطي نيز غلبه كنند.پ-11 -2-1- طراحي تونلويژگيهاي طراحي تونل از لحاظ ساختماني بر طراحي سيستم روشنايي از لحاظ پيچيدگي، الزامات نگهداري و مصرف انرژيتاثير اساسي ميگذارند. اين ويژگيها بر مقدار درخشندگي سطح قابل رؤيت در ناحيه دسترسي نيز تاثيرگذار ميباشند. ميزان تطابقراننده با كاهش مقدار درخشندگي سطح قابل رؤيت در ناحيه دسترسي، كاهش مييابد. هماهنگي بين طراح تونل و طراح روشناييبهترين راه حل ممكن ميباشد. به اين منظور به نكات خاصي بايد توجه كرد كه عبارتند از:الف) دسترسي به تونلاگر سطح معبر ورودي و خروجي تونل از مواد تيره ساخته شده باشد، درخشندگي ناحيه دسترسي كاهش مييابد و در نتيجه سطحروشنايي در ناحيه دسترسي و ناحيه انتقال كم ميشود. نماي تيره تونل و ديوارههاي تيره ورود به آن با سطحي زبر و برش داده شدهبا ضريب انعكاسي كمتر از 0/2، ميتواند مفيد واقع شود.طراحي نماي تونل موجب اصلاح تغيير آني محيط تونل براي راننده ميگردد و ميتواند اثر تابش نور خورشيد را بر روي چشمراننده محدود كند تا به خصوص در تونلهاي شرقي - غربي ميزان تأثير آسمان بر حوزه ديد راننده حداقل گردد. براي مثال، درختانو مناظر ديگر بالاي ورودي تونل، ميتوانند خيرگي مستقيم ناشي از خورشيد را كم كنند.ب) داخل تونلقرارگرفتن هر كدام از عوارض راه، از جمله تقاطع و سطوح شيبدار در داخل تونل، نياز به ملاحظات عملي در طرح روشناييسرتاسر تونل دارد. همچنين استفاده از رويه روشن در سطح معبر و ديوارههاي تونل، كارايي كلي سيستم روشنايي را افزايش ميدهد.راهنمايي لازم براي ديد رانندگان در داخل تونل نيز بايد بهوسيله سيستم روشنايي در تركيب با نشانهها و علائم معبر، تأمينگردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها202ج) خروجي تونلهر تقاطع و يا هر راه شيبداري كه بلافاصله بيرون از خروجي تونل باشد بايد در طراحي روشنايي تونل مد نظر قرار گيرد تارانندهاي كه از تونل خارج ميشود بتواند در آينه، تصوير وسايل نقليهاي كه هنوز در تونل هستند را ببيند.پ-11 -3-1- نگهداري تونلضريب نگهداري(MF) در محاسبات طراحي تونل، دلالت بر افت عملكرد فتومتريك چراغ و لامپ از زماني كه نو هستند تازماني كه در وضعيت سرويس و نگهداري قرار ميگيرند، دارد. ضريب نگهداري از حاصلضرب ضرايب نگهداري چراغ و لامپحاصل ميگردد.مقدار 0/7 براي ضريب نگهداري در بند (4-11) توصيه شده است. مقدار دقيقتر اين پارامتر را ميتوان با توجه به عملكردچراغها و لامپها و زمانبندي تعويض و نظافت چراغها محاسبه كرد.پوشش ديوارههاي تونل نقش مهمي در كارايي سيستم روشنايي دارد، بهطوريكه به منظور نگهداري سيستم روشنايي طراحيشده، تميز كردن آن از اهميت بهسزايي برخوردار است. اين عمل شامل شستن مكرر ديوارهها و چراغها در سيكل شستشوي متناظربا ضرايب نگهداري لامپ و چراغ ميباشد.نظارت بر برنامه تعويض لامپهاي سوخته و نظافت سيستم روشنايي، بايد بهمنظور حصول اطمينان از عدم افول ضريبنگهداري واقعي سيستم از مقدار طراحي شده انجام شود و عدم كاهش درجه يكنواختي سيستم روشنايي تونل با افزايش تعدادلامپهاي معيوب كنترل گردد.
203فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاپيوست 2-11- طراحي سيستم روشناييبهطور رايج، از دو نوع سيستم روشنايي مصنوعي جهت تامين روشنايي استفاده ميشود كه عبارتند از؛ سيستم متقارن كهكنتراست تركيبي مثبت و منفي ايجاد ميكند و سيستم روشنايي با شعاع نوري كه كنتراست منفي ايجاد ميكند.عبارتهاي "متقارن" و " شعاع نوري" مربوط به پخش نور چراغهاي استفاده شده در هر دو سيستم است.پ-11 -1-2- سيستم روشنايي متقارنسيستم روشنايي متقارن متشكل از چراغهايي است كه پخش نور آنها به گونهاي است كه در صفحه عمودي محوري تونل،متقارن ميباشد. (شكل (پ-1-11)).در واقع چراغها به شكلي نصب ميشوند كه محور لامپها موازي با مسير حركت وسايل نقليه باشد، در اين حالت پخش نورچراغها به جاي اينكه در طول (راستاي) تونل باشد، در عرض تونل گسترده ميشود. پخش نور چراغها در راستاي تونل متقارن است،در حالي كه توزيع عرضي نور ميتواند متقارن و يا غيرمتقارن باشد. به اين ترتيب سيستم روشنايي متقارن ميتواند كنتراست خوبيبين اشياء روي معبر و سطح زمينه معبر ايجاد كند و به رؤيت ساير وسايل نقليهاي كه در همان جهت حركت ميكنند، كمك كند.اين سيستم زماني كه تونل دوطرفه است و همچنين در كاربريهاي عادي تونل يا در دوره تعمير و نگهداري مفيد است.براي سيستمهاي روشنايي متقارن، محاسبهي ضريب وضوح كنتراست) c (q لازم نيست.شكل (پ-1-11): سيستم روشنايي متقارن
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها204پ-11 -2-2- سيستمهاي روشنايي با شعاع نورياين سيستم داراي چراغهايي ميباشد كه پخش نور آنها بهگونهاي است كه نور را به ترافيكي كه به سمت چراغ در حركت است،ميتاباند و كاملاً نامتقارن است (شكل (پ-2-11)).سيستم روشنايي با شعاع نوري، در حالت عادي كنتراست بالايي بين اشياء و زمينه سطح معبر ايجاد ميكند. در مواقعي كه سطحمعبر از نوع براق باشد (R3 ,C2)، ,R4 درخشندگي ايجاد شده معمولاً از درخشندگي حاصل از سيستم روشنايي متقارن خيلي بزرگتراست.براي سيستمهاي با شعاع نوري، معمولاً حداقل مقدار ضريب وضوح كنتراستسيستم با شعاع نوري ميتواند داراي اشكالات زير باشد:الف- ممكن است براي تونلي با نفوذ نور روز بالا مناسب نباشد؛،(q c )0/6 در نظر گرفته ميشود.ب- ميتواند براي تونلهايي با حجم ترافيكي بالا يا براي تونلهايي با درصد بالاي وسايل نقليه سنگين، اثر كمتري داشته باشد؛ج- ممكن است براي تونلهاي دوطرفه مناسب نباشد؛د- ممكن است درخشندگي لازم روي ديوارههاي تونل تامين نگردد؛ه- ممكن است توانايي ديد عقب رانندگان را زماني كه در آينه اتومبيل نگاه ميكنند، كاهش دهد.شكل(پ-2-11): سيستم روشنايي با شعاع نوري
؛ (205فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاپيوست 3-11-روشنايي روز در تونلهاي كوتاهLTP 100surfacesurfaceEFGHABCDپ-11 -1-3- تعيين درصد دقت ديدندرصد دقت ديدن،(LTP)(4-11)بايد با استفاده از معادله (4-11) محاسبه شود:EF FG100AB BCEF FG100AB BCLTP 100 u iuiدر اين رابطه،نقاط G, F, E, D, C, B, A(5-11)مطابق با شكل (پ-3-11) ميباشند.همچنين بهدليل اينكه اندازه زاويهها كوچك است، معادله بالا را ميتوان با معادله زير تقريب زد:β iدر اين رابطه نيز ، α u ،α iβ u ومطابق با شكل (پ-4-11) ميباشند.همچنين مركز منظره نشان داده شده مطابق با شكل (پ-3-11)، نقطهاي با مشخصات زير است:الف- در يك خط افقي، 1/2 متر بالاتر از سطح معبر؛ب- در وسط باند ترافيكي (اگر تعداد باندهاي ترافيكي بيشتر باشد، براي تعيين دقت ديد در هر باند، مركز منظره در وسط باندترافيكي در نظر گرفته ميشودج- در فاصله توقف SD (جدول(1-11)) از نقطه نفوذ نور روز در ناحيه داخلي تونل.در اين محاسبات، سقف تونل در محاسبات وارد نميشود، زيرا سقف موجب پنهان شدن موانع يا ديگر كاربران معبر نميگردد.همچنين از آنجا كه نفوذ نور روز موجب كاهش ديد ظاهري طول تونل ميشود، بنابراين ورودي و خروجي ظاهري تونل در هنگاممحاسبه درصد دقت ديد(LTP)استفاده ميشود. به اين منظور ورودي ظاهري تونل معمولاً 5 متر داخل تونل و خروجي ظاهري آن10 متر داخل تونل فرض ميشود. در عمل، تخمين يا اندازهگيري فاصله نور نفوذ كرده مشكل است. در شكل (پ-4-11) فواصلمتر و 10 متري عملاً به خوبي نشان داده شدهاند.5موقعيت پرسپكتيو استفاده شده در اين محاسبات نيز ميتواند براساس نقشهاي از تونل و يا عكسي از تونل موجود باشد. فقط بايددقت گردد كه در برخي موارد، نقشه پرسپكتيو تونل نميتواند به آساني ساخته شود، مخصوصاً زماني كه تونل داراي انحناي افقي وعمودي (پيچ و شيب) باشد. در اين موارد، دقت كافي زماني بهدست ميآيد كه چارچوب تاريكي، براساس نقشه پلان افقي و سطحمقطع عمودي باشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها206شكل (پ-3-11): درصد دقت ديدن: 1: 2پلان عموديپلان افقيشكل (پ-4-11): زواياي ديدپ-11 -2-3- تعيين مواردي كه نياز به نصب سيستم روشنايي در هنگام روز ميباشدپ-1-2-3-11- كلياتروشنايي در هنگام روز بايد مطابق ميزان درصد دقت ديد(LTP)و به صورت زير فراهم شود:الف-جايي كه ،LTP80% معمولاً سيستم روشنايي مصنوعي مورد نياز نيست؛ج-جايي كه 80%> LTP >20%، نياز به سيستم روشنايي مصنوعي بوده و ميبايست مطابق بند (پ-2-2-3-11) تعيين شود.پ-2-2-3-11- سيستم روشنايي در هنگام روز براي زماني كه مقدار LTP بين 20 و 80 درصد استاگر مقدارLTP بين 20 و 80 درصدباشد، يك جسم مهم مانند يك ماشين، عابر پياده يا دوچرخهسوار بايد در مقابل خروجيتونل به صورت كاملاً واضح و آشكار ديده شود. پس نياز به روشنايي در هنگام روز، بايد مطابق با درصد حساسيت جسمي كه ازخروجي تونل قابل رؤيت است، تعيين شود. بدين منظور فرضيات زير در نظر گرفته ميشود:الف- در تونلهايي كه فقط وسايل نقليه موتوري از آنها عبور ميكنند، جسم مهم همانند يك ماشين تعريف ميشود. اين جسم،مستطيلي به عرض 1/6متر و به ارتفاع 1/4متر در نظر گرفته ميشود.
پ(207فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاب-براي تونلهايي با ترافيك تركيبي، جسم مهم همانند عابر پياده يا دوچرخهسوار تعريف ميشود. اين جسم، مستطيلي بهعرض 0/5متر و به ارتفاع 1/8متر در نظر گرفته ميشود.ج- ناظر در فاصله توقف از ورودي ظاهري تونل قرار داده ميشود.د- موقعيت قرارگيري جسم و ناظر منطبق با اطلاعات جدول (پ-1-11) و متناسب با نوع معبر ميباشد.ه- قابليت ديد جسم در تونلهاي دوطرفه در هر مسير حركت در نظر گرفته ميشود.جدول (پ-1-11): موقعيت عرضي جسم و ناظرنوع معبرمعبر چند بانده با يك باند اضطراريمعبر چند بانده بدون باند اضطراريموقعيت جسمسمت چپ، باند اضطراريسمت چپ، باندموقعيت ناظرخط مركزي، باندخط مركزي، باند111با اين فرضيات و در صورت حصول شرايط زير، روشنايي روز تونل بايد تامين شود:الف) در صورتي كه امكان رويت يك جسم مهم مانند ماشين در خروجي تونل كمتر از%30باشد (شكل(پ-5-11))؛ب) در صورتي كه امكان رويت يك جسم مهم مانند عابرپياده و يا دوچرخهسوار در خروجي تونل كمتر از 50 درصد باشد (شكل.((6-11-: 1 ماشين به ابعاد(1/4 m 1/6m)قابليت ديد : 30 درصدشكل (پ-5-11): قابليت ديد يك ماشين: 1 عابرپياده يا دوچرخهسوار به ابعاد(0/5 m 1/8m)قابليت ديد : 50 درصدشكل (پ-6-11): قابليت ديد يك عابرپياده و يا دوچرخهسوار
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها208پيوست 4-11-تعيين درخشندگي ناحيه دسترسي به وسيله اندازهگيري مستقيمدقيقترين زمان تعيين درخشندگي ناحيه دسترسيدرخشندگي ناحيه دسترسي ماكزيمم باشد.پ-11 -1-4- تجهيزات(L 20)به وسيله اندازهگيري مستقيم، زماني از سال است كه مقدارپ-1-1-4-11- درخشندگيمتر، ترجيحاً با ميدان ديد 20ºاگر درخشندگيمتر با ميدان ديد 20 درجه در دسترس نباشد، ميتوان از دستگاهي با ميدان ديد كوچكتراستفاده كرد. در اينحالت براي اندازهگيري درخشندگي بايد در چندين نقطه در حوزه ديدرسيدن به L 20 به روشي كه در پيوست (5-11) شرح داده شده است، ميانگين گرفته شود.پ-11 -2-4- روش اندازهگيري براي تونلهاي موجودمثلاً )1 تا 3 درجه)20ºاندازهگيري انجام شود و سپس برايالف- وسيله اندازهگيري درخشندگي بايد بر روي سه پايه نصب شده و در مركز قسمت ماشينروي معبر و در ارتفاعبالاي سطح آن مستقر گردد و مركز حوزه ديد1/5 متري20ºبايد در فاصلهاي برابر فاصله توقف از ورودي تونل قرار گيرند.آن نيز بر مركز ورودي تونل تنظيم گردد. اين وسيله اندازهگيري و سه پايه آنب- اندازهگيري بايد در چندين روز متوالي، هنگامي كه خورشيد در آسمان است انجام شود. بايد دقت گردد كه دراندازهگيريهاي انجام شده، شرايطي كه ابر سفيد در آسمان و مخصوصاً در حوزه ديد دستگاه قرار گرفته باشد نيز وجود داشته باشد،زيرا در اين حالت ميتوان مقدارL 20بالاتري را اندازهگيري كرد. همچنين تمام وضعيتهايي كه خورشيد در حوزه ديدقرار ميگيرد، بايد از اندازهگيريها خارج شود، زيرا اين حالتها منجر به خواندن مقدار درخشندگي بسيار زيادي ميشود.دستگاه 20ºج- يك سري اندازهگيري بايد در هر دو انتهاي تونل، حدوداً زماني كه L 20 به ماكزيمم مقدار خود ميرسد، انجام شود و مقاديرخوانده شده بايد در نموداري بر حسب زمان ترسيم شوند.در تونلهاي شرقي-غربي، اين احتمال وجود دارد كه ماكزيمم مقدار L 20 در ورودي شرقي به هنگام صبح و در ورودي غربي بههنگام عصر اتفاق بيفتد. اين حالت همواره صادق نميباشد، ولي بايد توجه كرد كه اندازهگيريها زماني انجام شود كه ماكزيمم مقدارL 20 اتفاق ميافتد به عنوان مثال، ممكن است نور پخش شده توسط مه در يك دامنه قرارگرفته در سايه در ساعات مختلف روز،مقدار L 20 بيشتري را توليد كند.پ-11 -3-4- روش اندازهگيري براي تونلهاي طراحي شدهالف- در جايي كه تونل هنوز در حال ساخت است، اندازهگيري مقدارL 20 بايددر محلهايي كه مربوط به معبر جديد خواهند بود،انجام شود. مركز حوزه ديد درخشندگيمتر بايد به سمت نقطهاي كه بعداً مركز ورودي تونل خواهد شد، هدفگيري شود.
209فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهااما اگر به دليل نوع زمين و يا وجود درختان و غيره، امكان قرار دادن دستگاه اندازهگيري در موقعيت دقيق آن نباشد، بايدنزديكترين موقعيت ممكن، مورد استفاده قرار گيرد. اگر چنين كاري نيز مشكل باشد، بهتر است اندازهگيري مستقيم مقدارنشود و از روشي كه در پيوست (5-11) شرح داده شده است، استفاده گردد.ب- اين اندازهگيريها بايد منطبق بر قسمت "ب" بند (پ-2-4-11) باشد.انجام L 20پس از انجام اندازهگيري براي تونلهاي در حال احداث، اين مقادير بايد از طريق مقايسه با درخشندگي سطح معبر احتماليموجود در آن محل تصحيح گردد. جهت انجام اينكار، بايد در ابتدا درخشندگي متوسط سطحي را كه توسط معبر، در ناحيه دسترسيتونل در حال احداث اشغال خواهد شد، بهدست آورد. بدين منظور ميتوان يا با اندازهگيري درخشندگي متوسط سطح معادل از معبرمجاوري كه در همان راستا قرار گرفته، و يا از طريق محاسباتي و با استفاده از جدول(پ-2-11) مبادرت به انجام اين كار نمود. پ ساز انجام اينكار اگر اختلاف قابل توجهي مشاهده گردد، بايد مقدار L 20 اندازهگيري شده، تصحيح گردد. براي اينكار ميتواندرخشندگي بهدست آمده براي سطح معبر احداثي را با اعمال ضريب وزني متناسب با سطح اشغال شده توسط معبر مزبور كه در حوزهديد 20 درجه قرار دارد، جايگزين نمود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها210پيوست 5-11- تعيين درخشندگي ناحيه دسترسي به روش شبكهدرخشندگي ناحيه دسترسي ) 20 L) را ميتوان با استفاده از روش شبكه، چه در مرحله طراحي اوليه و چه در هنگام تعيين حداكثردرخشندگي براي يك تونل موجود محاسبه كرد. در اين روش حوزه ديد به نواحي كوچك تقسيم شده و با محاسبه درخشندگي هرناحيه كوچك، درخشندگي متوسط حوزه ديد بدست ميآيد. اين روش يك تقريب است و دقت آن به دقت درخشندگيهاي استفادهشده در محاسبات وابسته است.بدين منظور در ابتدا تصوير تونل از فاصلهاي برابر فاصله توقف (SD) از ورودي آن و با رسم پرسپكتيو، يا با استفاده از مدلكامپيوتري و يا با عكس گرفتن از آن تهيه ميشود. پس از تهيه تصوير تونل ميبايست بر روي آن، نقطه ديد تعيين شود. اين نقطهبايد در مركز قسمت ماشينروي معبر و در ارتفاع 1/5 متري و در فاصلهاي برابر با فاصله توقف (SD) از ورودي تونل قرار داشته وحوزه ديد آن 20º باشد. همچنين لازم است كه وسعت زاويه ديد در تصوير نيز تعيين شده باشد. اين كار ميتواند با رسم دايرهاي بازاويه ديدرابطه20ºو به مركز چشم ناظر روي شكل انجام گيرد. البته بايد توجه گردد كه در انجام اين كار اگر از عكس استفاده ميشود،داشتن يك جسم مرجع در حوزه ديد براي تعيين مقياس زاويهاي لازم است. براي يك تونل موجود، ارتفاع آن (H)، مرجع مناسبيميباشد. با داشتن اين مرجع و فاصلهاي كه عكس از آن گرفته شده است ،(SD) درجهبندي زاويهاي عكس ميتواند با استفاده از(7-11)(7-11)كه در آن:تعيين گردد:H tan 1HSD: زاويهيθ Hبين خطوط ديد منتهي به بالاي تونل و سطح معبر است.ولي در صورتي كه تونل ساخته نشده باشد، بايد يك جسم مرجع با طول مشخص و در يك فاصله مشخص در عكس وجودداشته باشد. در غير اين صورت ارتفاع زاويهاي چاپ كه از معادله زير بدست ميآيد مورد استفاده قرار ميگيرد:P12 tanhf2(8-11):در اين رابطه:θ P::hfارتفاع زاويهاي چاپ؛ارتفاع نگاتيو فيلم چاپ شده بر حسب ميليمتر؛فاصله كانوني عدسي دوربين بر حسب ميليمتر.در اين تونلها كه ساخته نشدهاند ميبايست يا با استفاده از يك روكش، ورودي آن را مشخص كرده و يا روي عكس و با استفادهاز مقياس مناسب كشيد. به طور مشابه، كنارههاي معبر، ديوارهها، چهارچوبهاي نصب علائم و ديگر اجسامي كه به بخشي از انتهايحوزه ديد شكل ميدهند، نيز بايد روي عكس مشخص شوند. البته بايد توجه داشت كه دقت كل ترسيمات انجام شده چندان بحرانينيست و در واقع كليه قسمتها (شامل اجسام و محيط اطراف تونل) با يك مقياس تقريبي مشخص ميشوند.پس از تهيه تصوير از دهانه تونل، محاسبه L 20 به روش زير انجام ميشود:
211فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاالف) در محدودهي حوزه ديد، دايرهاي به تصوير اضافه ميشود كه نشاندهنده زاويه ديد20ºناظر باشد، بدين منظور وي درارتفاع 1/5 متري از سطح معبر و به گونهاي در نظر گرفته ميشود كه مركز دايره منطبق بر مركز ورودي تونل باشد. اين مورد درشكل (پ-7-11) نشان داده شده است.ب) حوزه ديد 20º بايد به چندين ناحيه تقسيم شده و هر ناحيه نيز با يك حرف و يا <strong>شماره</strong> مرجع مشخص شود(شكل (پ-8-11)). سپس به هر ناحيه با مساحت A، مقداري براي درخشندگي آن تخصيص يابد به نحوي كه مقدار درخشندگي يااز روي نتايج اندازهگيري در محل و يا انتخاب آن از مقادير معمول داده شده در جدول (پ-2-11) تعيين شود."A" وج) در مرحله بعد، جدولي براي ناحيهها، مطابق آنچه كه در جدول (پ-3-11) نشان داده شده است، تشكيل ميشود. مقادير"A*L" در جدول مزبور، نشاندهنده سطح ناحيه و مجموع كل درخشندگي است. مقدار L 20 درخشندگي متوسط نيز بااستفاده از معادله(9-11)(9-11)محاسبه ميگردد:L20ALAالبته بايد توجه شود كه روش شبكه، تقريبي است و صحت آن بستگي به مقادير درخشندگي داشته كه در محاسبات استفادهميشود. جدول (پ-2-11) مقادير معمول در اروپا را نشان ميدهد، ولي هر جا كه امكان داشته باشد، بايد اندازهگيري واقعي در محلانجام شود، به خصوص زماني كه تونل به نحوي ساخته شده باشد كه نتايج متفاوتي براي هر يك از وروديهاي آن حاصل شود.شكل (پ-7-11): نماي پرسپكتيو ورودي تونل با دايره ديد 20 درجه: 1 مركز ورودي تونلشكل (پ-8-11): حوزه ديد 20 درجه كه به سطوحي با مشخصات متفاوت تقسيم شده است
پ(مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها212جدول (پ-2-11): مقادير معمول درخشندگيزمينهدرخشندگي ،(L) cd/m 235002000350035001000400060008000800020000100010006000شن روي زمينچمنتپه (صخره، سنگريزه)ساختمان (آجري)ورودي تونل (تيره)سطح معبر (آسفالت)سطح معبر (آسفالت) در نور خورشيد وقتي رو به سمت جنوب باشدسطح معبر (بتن)آسمان (تميز)آسمان (غبارآلود، روشن) وقتي كه رو به سمت جنوب باشددرختديواره (تيره)ديواره (روشن)نكته: اين مقادير، براي وسط تابستان كه خورشيد به طور كامل ميدرخشد و شدت روشنايي افقي نيز100000 لوكس ميباشد، داده شده است. زماني كه L 20 در حدكثر مقدار خود بوده و سطح نيز (به غيراز آسمان) در سايه باشد، مقدار L بدست آمده از سطح بايد در 0/25 ضرب شود.1ناحيهجدول (پ-3-11): مثالي از محاسبه درخشندگي ناحيه دسترسي ) 20 L) مربوط به شكل (پ-8-11)زمينه2مساحت (A)مترمربعدرخشندگي (L)،cd/m 2حاصلضربL*A20/800/0001/150/000300/00013/200/00080/00032/000114/00090/0002/800/000-38/566/000aآسمان (تميز)ديواره تيرهديواره تيره روي وروديمعبر (آسفالت) در نور خورشيدمعبر در سايهديواره تيره در سايهساختمان (آجري) در سايهدرختانمناطق شنيداخل تونل8000100010004000100025087510003500--26001150300330080128130908009229500bcdefghi3jمجموع(L 20 ) درخشندگي متوسط ناحيه دسترسي AL A4060 cd/m 2-:2:31: نشان داده شده در شكل (پ-8-11)مساحت همه ناحيهها بايد داراي واحدهاي يكسان باشد. بدين منظور ممكن است هر آنچه كه براي اندازه نقشه يا عكس مناسب باشد، مورداستفاده قرار گيرد.در مواردي كه روشنايي روز براي تونلهاي كوچك مهيا باشد، به طوري كه دروازه خروجي تونل در فاصله توقف قبل از دروازه وروديقابل رؤيت باشد، به علت نفوذ نور به داخل تونل مقداري درخشندگي وجود خواهد داشت كه اين مقدار درخشندگي به صورت مقدار منفي در جدول-3-11) وارد ميشود و كاهش ناچيزي در مقدار درخشندگي متوسط ناحيه دسترسي L 20 ايجاد خواهد كرد.(SD)
213فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاپيوست 6-11- تخمين درخشندگي ناحيه دسترسيتنها براي طراحي اوليه، تخمين درخشندگي(L 20 )L 20ميتواند با استفاده از شكل (پ-9-11) بدست آيد. در اين شكل مثالهايي ازديد پرسپكتيو انواع مختلفي از ورودي تونلها نشان داده شده و در هر مورد نيز برآوردي از درخشندگي احتمالي ناحيه دسترسي(L 20 )آورده شده است. بدين منظور براي هر تونل بايد در ابتدا نماي مشابهي از نقطهنظر توپولوژي و فاصله توقف انتخاب شود و سپسمقدار تقريبي L 20 با توجه به جهت ورودي تونل بدست آيد. البته بايد دقت گردد كه به منظور طراحي نهايي روشنايي تونل ميبايستاز روشهاي بيان شده در پيوستهاي(5-11) و (4-11)استفاده شود.فاصله = 90 متر4000 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 205500 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20فاصله = 160 متر5000 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 207500 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20الف) معبر روستايي با سرعت بالا، وسعت پايينب) معبر روستايي با سرعت متوسط، زمينه تپه ماهورفاصله = 90 متر4500 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 207000 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20فاصله = 90 متر3000 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 203000 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20ج) معبر روستايي با سرعت متوسط، دهانه تونل در دامنه كوهد) معبر شهري با سرعت متوسط، رشد ساختمانسازي پايينشكل (پ-9-11) مثالهايي از انواع مختلف راههاي دسترسي به تونل، همراه با ميزان درخشندگي آن ناحيه
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها214فاصله = 50 متر3000 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 204000 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20فاصله = 90 متر3500 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 205500 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20ه) معبر شهري با سرعت متوسط، رشد ساختمانسازي بالا بامنظرهسازي و خيابانبنديو) زيرگذر شهري با سرعت پايينفاصله = 160 متر4500 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 206500 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20فاصله = 90 متر3000 cd/m 2 = رانندگي به سمت شمال) (براي L 204000 cd/m 2 = رانندگي به سمت جنوب) (براي L 20ز) معبر شهري با سرعت متوسط، رشد ساختمانسازي بالا و درمجاورت آنح) معبر شهري با سرعت بالا، رشد ساختمانسازي بالاادامه شكل (پ-9-11): مثالهايي از انواع مختلف راههاي دسترسي به تونل، همراه با ميزان درخشندگي آن ناحيه
215فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاپيوست 7-11-عدم قطعيت در اندازهگيري شدت روشناييعوامل بسياري به عنوان عدم قطعيت در اندازهگيري شدت روشنايي يك سيستم روشنايي نصب شده مطرح ميشوند. مقاديراندازهگيري شده در هر نقطه از مستطيل اندازهگيري، معمولاً داراي عدم قطعيت زيادي بوده و حتي در بعضي موارد نسبت به مقدارمتوسط كلي نيز داراي عدم قطعيت بالايي ميباشند. اين مسأله براي مقدار كليدي حداقل شدت روشنايي،E minكه از اندازهگيرينقطهاي بهدست ميآيد نيز صادق است. اين مقدار حداقل، اغلب در نقاطي اتفاق ميافتد كه منحني پخش نور چراغ به سرعت تغييرميكند. در چنين نقاطي، وجود تغييرات كوچكي در موقعيت چراغ و زاويه نصب آن ميتواند تأثير قابل توجهي بر مقدار شدت روشناييداشته باشد.در چنين مواردي لازم است كه تأثير عدمقطعيتها، هم در زمان اندازهگيري و هم در زمان مقايسه مقادير اندازهگيري با مقاديرمحاسباتي در نظر گرفته شود. در بعضي مواقع نيز ممكن است تغييرات مربوط به هندسه نصب و پخش نور چراغها طوري باشد كهنتوان از مقادير داده شده براي عدمقطعيتها استفاده كرد. در اين حالت بايد اين انحرافات، در موقع اندازهگيري شدت روشنايي منظورگردند. جدول (پ-4-11) نمونههايي از مقادير عدم قطعيت را براي تعدادي از عوامل ارائه ميدهد. در اين جدول، اين مقادير برايچراغهاي مختلف (به عنوان مثال به دليل حساسيت پخش نور چراغ نسبت به موقعيت لامپ)، براي انواع مختلف لامپها (به دليلاينكه لامپهاي بزرگ از قبيل فلورسنت حساسيت كمتري دارند، اما معمولاً نسبت به تغييرات دما حساس هستند) و همچنينهندسه نصب مختلف، متفاوت ميباشند.بنابراين در صورت امكان بايد عدمقطعيت در اندازهگيري شدت روشنايي براي هر سيستم روشنايي با محاسبه حساسيت آنسيستم به عوامل مختلف تعيين شود. به منظور طراحي سيستم روشنايي، محاسبات با مقادير نامي پارامترها انجام ميشوند و لازماست تأثير تغييرات اين پارامترها بر روي عملكرد سيستم طراحي شده بررسي شود. با اين كار اثر تغيير هر پارامتر بر مقادير شدتروشنايي متوسط و حداقل مشخص ميگردد. در صورت امكان، پيشنهاد ميگردد كه اثر تلورانس نور خروجي لامپ كه توسط سازندهداده شده و همچنين اثر تلورانس عملكرد چراغ، زماني كه همين لامپ با تجهيزات كنترلي مشخصي در حال كار است، بررسي شود.براي حصول اطمينان از بهترين دقت اندازهگيري، بررسي عوامل قابل كنترل و رفع بسياري از عدمقطعيتها تا حد ممكن بسيارمهم است. به عنوان مثال ميتوان به موارد زير اشاره كرد:الف- اطمينان از هندسه نصب دقيق (فاصله چراغها و نوع آرايش نصب) به منظور ايجاد شرايط يكسان در مقايسه مقاديراندازهگيري و محاسبه شده؛گيرد؛ب- اندازهگيري ولتاژ و به كار بردن ضريب اصلاح در صورت نياز؛ج- فقط از دستگاه استاندارد با كاليبراسيون بهروز، استفاده گردد و همچنين بايد بر روي دستگاه، تصحيح دماي محيط نيز انجامد- بايد از تكنيكهاي صحيح در اندازهگيري استفاده گردد؛ه- اگر تأسيسات نو نباشند، بايد اثر كثيفي روي شفافيت شيشه چراغها بررسي شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها216بسياري از اين عوامل مانند موقعيت، فاصله و ارتفاع از سطح معبر چراغها منطبق با طراحي و نصب تراز آنها جزئي از وظايفمجري طرح سيستم روشنايي بوده و در صورت كنترل صحيح اين عوامل، عدمقطعيتهاي منتجه نيز كاهش يافته و يا حذفميگردند. بدين منظور بايد دقت لازم به عنوان بخش مهمي از طراحي لحاظ شود.همچنين بايد توجه داشت كه همه عدمقطعيتهاي موجود بهصورت تجمعي و در يك جهت بهصورت كاهنده يا افزاينده عملنميكنند. يك روش براي تركيب عدمقطعيتهاي موجود به منظور تعيين مقدار عدمقطعيت كلي در يك اندازهگيري، استفاده از ريشهدوم مجموع مربعات آنها ميباشد. در اين روش مجموع مربعات درصد عدمقطعيتهاي هر يك از عوامل محاسبه و سپس ريشه دومآنها گرفته ميشود. به عنوان مثال، براي بهدست آوردن اثر وجود سه عدمقطعيت بهطور همزمان و در يك اندازهگيري، با استفاده ازجدول(پ-4-11) ميتوان بهشكل زير عمل كرد:2 25 62 2/ 5 8%
217فصل يازدهم- روشنايي تونلها و زير گذرهاجدول (پ-4-11): عدم قطعيتهاي معمول در پارامترها و مثالهايي از اثرات آنها بر روي مقدار شدت روشناييعاملعدم قطعيتمقدارپيشنهادينمونهاي از اثر عدم قطعيت بر رويE av %±6±4±2±5شدت روشناييE min %±6±4±2±5±10±2 تا حدود ±30SOX ±%6SON ±%4CMH±%2CFL±%5±%10±%2 نورخروجي±150mm---خروجيلامپخروجي چراغارتفاع نصبتغيير در نور خروجي توليدي لامپها نسبت به مقدار استفاده شدهدر محاسبات. اين مقادير كه نوعي هستند، بهويژه برايلامپ/سازنده مشخص در زمان استفاده، بايد تعيين شوند.تغيير در پخش نور و خروجي ناشي از تلورانس ساخت چراغ:تغيير در شدت نورنقطهاي (رفلكتور نوري (HIDتغيير در نور خروجي حاصل از تغيير موقعيت محفظه قوس HIDدر قسمت نوري.- تغيير در ارتفاع نصب چراغ بالاي معبر، حاصل از تلورانس درسطح معبر و نصب چراغ.تا حدود±3تا حدود±3±2 تا حدود±150mmفاصله نصب- تغيير در موقعيت چراغ ) av E رابطه معكوس با تغيير فاصله دارد).±5 تا حدود±8±2/5-3±6±5±5±1±2/5-3±6±1±53º-%3±%5±%5±%1±%6زاويه نصبولتاژ تغذيه- تغيير در تراز عرضي چراغ نسبت به سطح معبر، حاصل ازتلورانس در سطح معبر و نصب چراغ.- تغيير در ولتاژ بطور معمول تا ±%6، در خروجي لامپ تخليه بابالاست مغناطيسي تا ايجاد ميكند (در بالاستالكترونيكي نبايد تغيير كند). ولتاژ نزديك چراغ اندازهگيري ميشودو خروجي لامپ با استفاده از دادههاي سازنده اصلاح ميشود. دراين صورت تلورانس فقط مربوط به تلورانس اندازهگيري ولتاژ است.- تغيير در خروجي چراغ، به دليل كثيفي بيرون شيشه چراغ.اندازهگيريها نشان ميدهد كه حتي در صورت تميز كردن شيشهچراغها، خروجي چراغ 3 درصد كمتر از خروجي يك چراغ با حبابنو استفاده نشده ميباشد.دستگاه اندازهگيري شدت روشنايي ميدانيولتاژ±%15 تغيير- دقتنگهداري(كثيفي)نورسنجروشاندازهگيرينرمافزارطراحي- استفاده از انواع فنون اندازهگيري، به عنوان مثال استفاده ازسنسور اندازهگيري كه تراز باشد و در موقعيت مناسب قرار گيرد.تغيير در مقادير محاسبه شده توسط نرمافزارهاي طراحي روشناييمختلف.قرائت-
219فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرفصل 12توصيههاي عمومي ايمني و نگهداريسيستم روشنايي معابر
220مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
221فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرمقدمهدر طي طول عمر تاسيسات روشنايي، نور چراغها به شكلي تصاعدي كاهش مييابد. نرخ اين كاهش، تابعي از شرايط محيطي، نحوهعملكرد و عمر تجهيز ميباشد. بنابراين در طراحي روشنايي بايد اين افت را به گونهاي مدل كرد. به همين منظور در طراحيسيستمهاي روشنايي اين كار با استفاده از ضريب نگهداري انجام ميشود. اين ضريب هر چه بزرگتر بوده و به يك نزديكتر باشد،نشاندهنده اختلاف كوچكتر بين حداقل و حداكثر روشنايي معبر ميباشد. به همين دليل بايد در طول زمان بهرهبرداري، كاهش نورتاسيسات روشنايي را با اجراي برنامههاي تعمير و نگهداري مناسبي كه مشتمل بر نظافت چراغها و تعويض لامپها ميباشد، كمترنمود تا اين ضريب بزرگتر باشد. در اين برنامه علاوه بر تعويض لامپها و نظافت چراغها، جايگزيني قطعات معيوب، بررسي واشرها وتجهيزات نوري و نظارت بر تاسيسات روشنايي نيز انجام ميشود.البته در خصوص نظافت چراغها لازم به ذكر است كه با انجام آن هرچند استهلاك برخي از اجزاي چراغ كاهش مييابد، امااستهلاك برخي ديگر از اجزاي آن دائمي بوده و به مرور زمان حتي بيشتر نيز ميشود. اين نرخ استهلاك به كيفيت مواد اوليه و درجهحفاظتميشود.(IP)چراغ بستگي دارد. به همين دليل گاهي براي بهبود عملكرد نوري چراغ، سيستم نوري و يا حتي كل آن تعويضدر خصوص تعويض لامپها نيز روشهاي مختلفي وجود دارد. انتخاب روش مناسب براي انجام اين كار با مقايسه هزينه تعويضلامپهاي سوخته با هزينه تعويض گروهي آنها صورت ميپذيرد.به همين دليل در اين فصل، فاكتورهاي مختلف موثر بر كاهش نور تجهيزات معرفي ميشود و دادههاي اندازهگيريشده تجربي دراختيار كاربر قرار ميگيرد تا به كمك آنها بتواند ضرايب نگهداري انواع سيستمها را استخراج نمايد. ضرايب نگهداري استخراج شدهبايد در محاسبات طراحي روشنايي استفاده شوند. در اين فصل همچنين روشهايي براي تخمين دورههاي زماني تعمير و نگهدارياقتصادي و توصيههايي براي تكنيكهاي نظافت تجهيزات بيان ميشود. با توجه به اين كه در روشنايي معابر، سازههاي مكانيكيپايهي چراغ از اهميت قابل توجهي در عملكرد كل تأسيسات برخوردار بوده و داراي فاكتورهاي ايمني مهم مربوط به خود ميباشد، دراين فصل تعميرات و نگهداري آن پوشش داده شده است. با توجه به ملاحظات كاري و محيطي، نگهداري و تنظيم صحيح چراغ نيزيك فاكتور مهم در اين زمينه ميباشد كه در اين فصل توضيحات لازم براي آن ارائه ميشود.1-12- تعاريف-1-1-12ماده شستشومادهاي كه براي زدودن آلودگي استفاده ميشود.-2-1-12تعويض گروهي لامپهاتعويض تعداد زيادي از لامپها در يك زمان مشخص در تأسيسات روشنايي.
ش-مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2223-1-12 دت روشنايي اوليهشدت روشنايي متوسط اوليه لامپ بر روي يك سطح مرجع، هنگاميكه سيستم تازه نصب شده و سطوح تميز ميباشند.4-1-12- شار نوري اوليهشار نوري كه بعد از 100 ساعت كاركرد لامپ در شرايط مرجع اندازهگيري ميشود.-5-1-12 كد IPدرجه حفاظت محفظه داخلي چراغ در مقابل ورود گرد و غبار و رطوبت.6-1-12- حداقل مقدار مجاز درخشندگي/شدت روشناييشدت روشنايي/درخشندگي متوسط بر روي سطح مرجع كه مقدار پايينتر از آن مجاز نيست و بايد عمليات نگهداري در اين شرايطانجام شود.-7-1-12دوره تناوب نگهداريفاصله زماني تعويض لامپها و/ يا تميز كردن لامپها و چراغها-8-1-12متوسط عمر نامي لامپمتوسط دوره زماني كه بعد از آن، ضريب بقاي لامپ در شرايط مرجع به پايينتر از 50% ميرسد.-9-1-12تعويض نقطهاي (لامپها)تعويض تكي لامپهايي كه سوختهاند.10-1-12- ضريب نگهداري لومن لامپ(LLMF)نسبت شار نوري خروجي لامپ پس از زمان مشخص در طول عمر لامپ به شار نوري اوليه آن. براي لامپهاي تخليهاي، شار نورياوليه آنها معمولاً پس از 100 ساعت تعيين ميشود.11-1-12- ضريب بقاء لامپ(LSF)كسري از تعداد كل لامپها كه در طي يك زمان مشخص و تحت شرايط و فركانس كليدزني مشخص به كار خود ادامه ميدهند.12-1-12- ضريب نگهداري چراغ(LMF)نسبت مقدار نور خروجي از چراغ پس از زمان مشخص به مقدار نور خروجي اوليه آن.
223فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابر13-1-12- ضريب نگهداري(MF)نسبت بين مقدار درخشندگي/شدت روشنايي منبع نور پس از زمان مشخص به درخشندگي/شدت روشنايي اوليه آن.14-1-12- ضريب نگهداري سطح(SMF)نسبت قابليت بازتاب نور از سطح در يك زمان مشخص به قابليت بازتاب اوليه آن.2-12- معرفي ضريب نگهداريدرخشندگي/شدت روشنايي اوليهاي كه توسط تاسيسات روشنايي فراهم ميشود، در طي طول عمر تاسيسات روشنايي رفتهرفتهكاهش مييابد. جهت اعمال كردن اين كاهش در طراحي، از "ضريب نگهداري" استفاده ميشود كه به شكل زير تعريف ميگردد:نسبت درخشندگي/شدت روشنايي متوسط در يك سطح مشخص بعد از يك دوره زماني بكارگيري يك تجهيز روشنايي، بهدرخشندگي/شدت روشنايي متوسط بدست آمده تحت همان شرايط براي همان تجهيز در هنگام نو بودن آن را "ضريب نگهداري"گويند. عبارت "ضريب استهلاك" براي مقدار عكس اين عبارت استفاده ميشود.البته لازم به ذكر است كه در طراحي روشنايي، يكي از معيارها حداقل مقدار درخشندگي/شدت روشنايي متوسط در معبر بوده كه بافرض انجام برنامه تعميرات و نگهداري در«دوره زماني مشخص» و با اعمال ضرايب نگهداري حاصل ميگردد. اما در موردفاكتورهاي مربوط به خيرگي و نور مزاحم (مانند ،(TI طراحي روشنايي با مقادير اوليه (حداكثر) پارامترها صورت پذيرفته و در نتيجهضريب نگهداري براي آن اعمال نميگردد.(شكل3-12- اهميت و لزوم نگهداري تجهيزات روشنايي معابرتمامي طرحهاي روشنايي با گذشت زمان از لحظه بهرهبرداري به صورت تصاعدي كم نور ميشوند. اين كاهش نور عمدتاً يا به خاطرتجمع گرد و خاك و كثيفي بر روي تمامي سطوح لامپها و چراغهاي در معرض آلودگيها بوده كه باعث كاهش شفافيت يا قدرتبازتاب نور ميشود و يا به دليل تنزل در شار نوري خروجي لامپ و نقص عملكرد آنها ميباشد. به همين دليل در صورت جلوگيرينكردن از اين مسائل، نور خروجي لامپهاي موجود در تأسيسات بسيار كم شده و روشنايي مربوطه ضعيف خواهد شد.((1-12)اين كاهش نور از آنجا كه به صورت تدريجي ميباشد، ممكن است فوراً قابل تشخيص نباشد، اما كاهش تدريجيآن با گذشت زمان، مشكلاتي را براي كاربران معابر مجاور سيستم روشنايي ايجاد ميكند.به همين دليل براي داشتن يك سيستم روشنايي كارآمد، نگهداري صحيح اين سيستم ضروري است. اين سيستمهاي روشنايينهتنها بايد به شكل صحيح و كامل تميز شوند، بلكه نظافت آنها بايد در بازههاي زماني مرتب انجام شود. يك برنامه نگهداري كه بهخوبي طراحي شده باشد، درخشندگي/شدت روشنايي نور موردنظر را حفظ ميكند، هزينه سرمايهگذاري و هزينههاي عملكردي راكاهش ميدهد و باعث عملكرد ايمن سيستم شده و امنيت و ايمني رضايت بخشي را براي مصرفكنندگان تضمين مينمايد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها224با اين وجود، حتي با داشتن يك برنامه نگهداري كه به خوبي طراحي و به كار گرفته شود، مقداري اتلاف نور به خاطر تضعيفتجهيزات با گذشت زمان بوجود خواهد آمد. اين اتلاف بايد در زمانيكه طرح روشنايي انجام ميگيرد تخمين زده شده و به صورتيك ضريب در قالب ضريب نگهداري در محاسبات طراحي روشنايي لحاظ شود.همچنين در طراحي روشنايي معابر واقع در تونلهاي محل عبور عابرين پياده، وسايل نقليه و يا زيرگذرها، بهدليل تاثير آلودگيديوارها و سقف در ميزان روشنايي، فاصله زماني تميز كردن آنها نيز مهم بوده و ميتواند مد نظر قرار گيرد.4-12- عوامل مؤثر بر ضريب نگهداريعوامل مختلفي موجب كاهش نور خروجي سيستم روشنايي ميشوند. اين عوامل به دو دسته استهلاك غير قابل بازيابي و قابلبازيابي تقسيم ميشوند.عوامل استهلاك غير قابل بازيابي نظير طول عمر، ويژگي ذاتي سيستم روشنايي و محيط آن ميباشند و با نگهداري معمولي، ايناستهلاك بهبود نيافته و يا ترميم آن اقتصادي نميباشد. به همين دليل در مرحله تعيين خصوصيات يك سيستم روشنايي، اين عواملدر برنامه تعمير و نگهداري در نظر گرفته ميشوند. همچنين اثر ساير عوامل نظير ولتاژ، فركانس، دما و بالاست، كه دائمي و مهمميباشند بايد در مرحله طراحي تخمين زده شده و در محاسبات لحاظ گردند. از اثر اتفاقات تصادفي نيز مشروط بر عدم ايجاد اختلالدر عملكرد سيستم روشنايي ميتوان چشمپوشي نمود.عوامل استهلاك قابل بازيابي نيز مانند نگهداري لومن لامپ، ميزان بقاي لامپ و نگهداري چراغ ميباشند كه در طي برنامهنگهداري معمولي و با عوض كردن لامپها، نظافت و تعويض اجزاي سيستم روشنايي بهبود مييابند. به عنوان مثالي از نحوه ترميمعوامل استهلاك قابل بازيابي در يك برنامه نگهداري ميتوان به شكل(1-12)كه در يك سيستم روشنايي نگهداري نشده، نور خروجي در طي سه سال)اشاره كرد. در اين شكل به وضوح مشخص ميگرددبا فرض 3000 ساعت بهرهبرداري ساليانه) به ميزانتقريبي 65% مقدار اوليه افت كرده ولي با نگهداري جامع از اين سيستم، روند كاهش در 35% متوقف ميشود.شكل (1-12): اثر برنامه نگهدارينكته- زمانيكه استهلاك غير قابل بازيابي به علت عمر تجهيز و يا تغيير رنگ آن رخ دهد، نميتوان تجهيز را به شرايط اصلي خودبازگرداند و ممكن است تعويض پوشش خارجي و يا كل چراغ ضروري باشد. چنين موردي عمدتاً براي چراغهايي كه در فضاي پر از
225فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرگرد و غبار و يا روغني قرار دارند، رخ ميدهد. در چنين مواردي در نظر گرفتن چراغهاي درزگيري شده با درجهIP بالا(IP6Xدر مرحله طراحي، مفيد ميباشد.(براي مثال1-4-12- فاصلههاي زماني بازرسي و ثبت عملكردبازرسي و ثبت مرتب عملكرد تأسيسات روشنايي با وجود هزينهبر بودن، به دليل بهبود ضريب نگهداري سيستم موجب صرفهجوييدر هزينهها ميشود. چنين بازرسيهايي ممكن است منجر به ايجاد تغييرات در روند نگهداري گردد تا اطمينان حاصل شود كهمعيارهاي روشنايي سيستم در تمامي زمانها حفظ ميگردد.2-4-12- برنامههاي نگهداريبرنامه منظم شستشوي سطوح داخلي و خارجي براي تجهيزات روشنايي از عوامل موثر بر ضريب نگهداري ميباشد. تعداد تكرارهايمتناوب اين برنامه به موارد زير بستگي دارد:الف) نوع آلودگي محيطب) درجه حفاظت تجهيزات نوريهمچنين در اين سيستم، مهمترين تجهيز نوري چراغ ميباشد كه با درجه حفاظت IPXX و براساس قابليت ممانعت از ورود گرد وغبار و رطوبت به محفظه چراغ دستهبندي ميشود. در اين درجهبندي، عدد اول، اندازه ذره (گرد و غبار ريز يا سنگريزه درشت) رانشان ميدهد. هرچه عدد بزرگتر باشد، ذره كوچكتري امكان ورود به محفظه را دارد. عدد دوم نيز درجه محافظت در مقابل نفوذرطوبت، از پاشيده شدن غير مستقيم به صورت فوراني پرفشار تا غوطهوري كامل را نشان ميدهد. هر چه اين عدد بزرگتر باشد،ميزان نفوذ رطوبت كمتر و درزبندي بهتري را مشخص ميكند.براي اين چراغ، درجه حفاظت قسمتهاي نوري بهخصوص اگر در محيطهايي با آلودگي متوسط/بالا استفاده شود،ميگردد.تعيين نوع IP6X-5-12عوامل موثر بر اتلاف نورعوامل مختلفي در اتلاف روشنايي موثر بوده، ولي مقدار تاثير هر يك از آنها با نوع لامپ، چراغ، هندسه تأسيسات و محيط تغييرميكند. در اين ميان، يكي از مهمترين عوامل، ميزان و نوع آلودگي هوا در مناطق مختلف ميباشد. به عنوان مثالي در اين خصوصميتوان به ميزان آلودگي در مركز يك شهر صنعتي اشاره كرد كه بالاتر از ميزان آن در يك روستاست و يا به اثر گرد و غبار خشكدر يك معدن سنگ اشاره كرد كه با شاخ و برگ محصولات كشاورزي و حشرات در يك مسير پر رفت و آمد روستايي متفاوتميباشد. به همين دليل هنگام تعيين انواع چراغها و ملزومات نگهداري آنها بايد به اين تفاوتها توجه گردد.-1-5-12كاهش لومن لامپنور خروجي از تمامي لامپها در طول مدت زمان بهرهبرداري از آنها كاهش مييابد. نرخ دقيق اين كاهش به نوع لامپ و سيستمبالاست آن بستگي دارد. اين كاهش، با تعويض مكرر لامپهاي سوخته و يا با تعويض گروهي آنها بهبود مييابد. در جدول(1-12)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها226براي هفت نوع لامپ مختلف، اين كاهش در قالب ضرايب نوعي نگهداري لامپ آورده شده كه در موقع انجام طراحي روشنايياستفاده ميگردند. براي ساير لامپها نيز اين ضريب از توليدكنندگان مربوطه دريافت ميشود.جدول (1-12): ضرايب نگهداري لومن لامپ (LLMF)نوع لامپSMQLFD(Tph) (Hph)FS*زمان كاركرد (هزار ساعت)0/980/820/870/980/950/820/9140/970/780/830/960/940/780/8860/940/760/800/930/930/740/8680/910/740/780/900/920/720/85100/900/730/760/870/910/710/8412* اين مقادير مربوط به دماي C25 ميباشند.در جدول(2-12)نام لامپهايي كه در جدول(1-12)به صورت مخفف استفاده شدهاند، نشان داده شده است.جدول (2-12): نام كامل لامپها بههمراه علائم اختصاري آنهافلورسنت لولهايفلورسنت فشردهبخار سديم كم فشارهالوفسفاتSMQTphبخار سديم پر فشارمتال هاليدبخار جيوه پرفشارتري فسفرFDFSLHph2-5-12- ضريب بقاي لامپبقاي لامپ، احتمال تداوم عملكرد يك لامپ براي مدت زماني مشخص ميباشد. نرخ بقا به نوع لامپ و بهخصوص در موردلامپهاي تخليهاي به توان، فركانس كليدزني و سيستم بالاست آنها بستگي دارد. لامپهاي معيوب سبب كاهش شدت روشنايي وغير يكنواختي نور در يك طرح روشنايي ميشوند. اين اثر با تعويض نقطهاي اين لامپها حداقل ميشود. جدولنوعي ضريب بقاي لامپ را نشان ميدهد.مقادير (3-12)جدول (3-12): ضرايب بقاي لامپ (LSF)S0/980/960/940/920/89M0/980/970/940/920/88Q0/930/910/870/820/76زمان كاركرد (هزار ساعت)نوع لامپL0/920/860/800/740/62FD(Tph) (Hph)0/99 0/990/99 0/980/99 0/930/98 0/860/96 0/70FS0/980/940/900/780/504681012
227فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرجدول3-5-12- آلودگي لامپها و چراغهاوجود آلودگي روي لامپها و چراغها عموماً موجب بيشترين مقدار اتلاف نور ميشود. اين ميزان اتلاف نور بستگي به نوع و چگاليآلودگي موجود در هوا، طراحي چراغ و نوع لامپ دارد. تجمع اين آلودگي بر روي سطوح منعكسكننده، با درزگيري محفظه لامپچراغ در مقابل ورود گرد و غبار و رطوبت حداقل ميشود. درزگيري قسمتهاي نوري چراغ با حداقل درجه حفاظت IP5X تاثير قابلتوجهي در اين خصوص دارد.(4-12)مقادير نوعي ضرايب نگهداري را براي تعدادي از چراغها نشان ميدهد.جدول (4-12): ضرايب نگهداري چراغ (LMF)درجه حفاظت (IP) قسمت نوري چراغIP 6XIP 5XIP 2Xزمان نوردهي (سال)ميزان آلودگي محيطميزان آلودگي محيطميزان آلودگي محيطكم متوسط زياد كم متوسط زياد كم متوسط زياد0/930/920/910/920/900/890/820/620/5310/920/910/900/910/880/870/800/580/481/50/910/890/880/900/860/840/790/560/4520/900/880/850/890/840/800/780/540/432/50/900/870/830/880/820/760/780/530/4231-3-5-12- دستهبندي آلودگيهادر جدول(4-12)آلودگيها در سه دسته كم، متوسط و زياد به شرح زير مشخص گرديدهاند.الف- آلودگي كم: در اين نواحي هيچگونه فعاليت توليدكننده دود يا گرد و غبار در نزديكي تجهيزات وجود ندارد، سطح آلايندههايمحيطي پايين بوده و ترافيك نيز سبك ميباشد. اين نواحي عموما شامل مناطق مسكوني و روستايي بوده كه آلودگي پايين دارند.ميزان ذرات ريز محيط در اين مناطق نيز بيش از 150 ميكروگرم در هر متر مكعب نيست.ب- آلودگي متوسط: در اين نواحي، فعاليت توليدكننده دود يا گرد و غبار معمولي در نزديكي تجهيزات وجود داشته و ترافيك نيزمعمولي تا سنگين ميباشد. در اين مناطق، ميزان ذرات ريز محيط نيز از 600 ميكروگرم در هر متر مكعب بيشتر نيست.ج- آلودگي زياد: در اين نواحي توده دود يا گرد و غبار توليدي توسط فعاليتهاي انجام شده در اطراف محل زياد بوده و معمولاًچراغها را ميپوشاند.4-5-12- آلودگي سطوح منعكسكننده نور در گذرگاهها، تونلها و زيرگذرهاوجود آلودگي بر روي سطوح ساختماني سبب كاهش ميزان بازتاب نور در محيطهاي سربسته همچون تونلهاي مخصوص عبورعابرين پياده، وسايلنقليه و زيرگذرها ميشود. از آنجا كه در چنين مناطقي بازتاب نور نقشي اساسي در تشكيل منظره ديد كاربرانبازي ميكند، لذا توصيه ميشود كه در اين مناطق از تمامي سطوح منعكسكننده به صورت مرتب نگهداري به عمل آمده و تميزگردند تا موجب حفظ سطح درخشندگي در محيط گردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2286-12- ضريب نگهداريدر محاسبات طراحي سيستم روشنايي و به منظور لحاظ كردن استهلاك، يك ضريب نگهداري مناسب براي تاسيسات در نظر گرفتهميشود. از آنجا كه مقدار اين ضريب، در صورت تغيير ميتواند بهطور قابل ملاحظهاي بر توان لامپ و تعداد چراغهاي مورد نياز برايتامين درخشندگي/شدت روشنايي سطح معبر تأثير بگذارد، به همين دليل ميبايست مقدار آن در يك معبر ثابت باشد. بدين منظور باانتخاب دقيق تجهيزات و تعمير و نظافت مكرر آنها ميتوان به اين هدف نائل شد.ضريب نگهداري عبارت از نسبت درخشندگي/شدت روشنايي نور توليد شده توسط سيستم روشنايي بعد از يك دوره زماني مشخص،به درخشندگي/شدت روشنايي نور اوليه توليد شده توسط آن سيستم پس از نصب ميباشد.MF E m / E n(1-12)كه در آن ::MF ضريب نگهداري؛: E m: E nدرخشندگي/شدت روشنايي نگهداري شده؛درخشندگي/شدت روشنايي اوليه.با استناد به تعريف فوق، ضريب نگهداري به طريق زير بدست ميآيد:MF LLMFLSFLMF( SMF)(2-12)كه در آن:: LLMF ضريب نگهداري لومن لامپ؛: LSF ضريب بقاء لامپ؛: LMF ضريب نگهداري چراغ؛: SMF ضريب نگهداري سطح )1-6-12- تعيين ضريب نگهدارياين ضريب فقط در محلهاي سرپوشيده همچون تونلها و زيرگذرها بكار برده ميشود).ضريب نگهداري ميتواند براساس فرآيند گام به گام زير تعيين شود:گام 1- لامپ و چراغ براي طرح انتخاب ميشود.گام 2- بازه زماني تعويض گروهي لامپها تعيين ميگردد.گامگامگام-3 LLMF از جدول (1-12)-4 LSF از جدول (3-12)-6و يا از اطلاعات سازنده لامپ با توجه به بازه زماني تعيين شده در گام 2 بدست ميآيد.و يا از اطلاعات سازنده لامپ بدست ميآيد.گام 5- فاصله زماني نظافت چراغها و مشخصات محيط اطراف آن تعيين ميگردد.پس از تعيين درجهIPچراغ، دستهبندي آلودگي محيطي و فاصله زماني شستشو از گامLMF،5(4-12)7- گامبدست ميآيد.براي معابر سر بسته، SMF با توجه به جدول(4-12)براي بازه زماني مشخص شده در گام 5 بدست ميآيد.با توجه به جدول
229فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابر-8گام با استفاده از رابطه (2-12) ضريب نگهداريگام 9- توصيه ميشود كه با تغيير اجزاي مختلف، گامهاي(MF) تعيين1 تاميگردد.برنامه نگهداري جهت استفاده در طراحي روشنايي در اختيار خواهد بود.7 تكرار گردد. در اين صورت محدودهاي از گزينههاي مختلف براي7-12- سرويس سيستمهاي روشنايي-1-7-12امنيت پرسنلحتيالامكان تجهيزات روشنايي نبايد در هنگاميكه روشن هستند، سرويس شوند. اين كار در صورت لزوم بايد تنها توسط اشخاصآموزش ديده صورت گيرد.2-7-12- دسترسيبراي دسترسي به چراغها به منظور تعمير، تعويض و يا نظافت آنها، بايد تجهيزاتي نظير سكوهاي هيدروليكي، داربست، نردبان،قلابهاي ايمني و غيره موجود باشند. همچنين براي دسترسي به چراغها اين تجهيزات طوري استقرار يابند تا اپراتورها بتوانندبهراحتي و با حفظ امنيت لازم بر روي آنها كار كنند.3-7-12- توصيههاي كلي براي كاهش هزينههاي نگهداريدر حين طراحي سيستم روشنايي ميتوان اجزا، تجهيزات و روكش آنها را بهگونهاي انتخاب كرد كه نياز به دورههاي تعمير ونگهداري كاهش پيدا كند. به عنوان مثال از روكشهايي براي سطوح استفاده گردد كه براي مدت زمان طولاني تميز مانده يابهراحتي قابل تميز كردن باشند.در انتخاب چراغها نيز بايد بهگونهاي عمل گردد كه تميزكردن قسمت اپتيك آنها آسان باشد و يا درجه حفاظتبالايي داشته (IP)باشند. همچنين انتخاب چراغهايي كه اجزاء كمي دارند موجب ميگردد تا در صورت نياز به تعميرات، بهراحتي از جاي خود درآمده ودوباره نصب گردند.از ديگر مواردي كه طراح ميتواند به تعمير و نگهداري سيستم روشنايي كمك كند و كارايي نگهداري آن را افزايش دهد، عبارتند از:الف- برنامهريزي براي سهولت نگهداري و دسترسي، نوع ابزار مورد نياز براي انجام خدمات، داشتن اطمينان از موجود بودن لامپهاو ساير قسمتهاي نوري و يا حتي چراغهاي يدكي در موقع بهرهبرداري از سيستم، داشتن ارتباط تنگاتنگ با مهندسين تعميرات ونگهداري براي اطمينان از درك نيازها و مراحل آن؛ب- فراهم كردن يك برنامه تعميرات و نگهداري جامع با دستورالعملهاي مربوطه؛ج- جمعبندي اطلاعات از اشتباهات احتمالي، خرابي و يا مشكلات تعميرات و نگهداري سيستم روشنايي و استفاده از آنها برايجلوگيري از تكرار در پروژههاي آتي؛د- استفاده از فونداسيون مناسب براي پايهها بهمنظور حفظ سازههاي فولادي از اثرات خورنده زمين.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2304-7-12- پايشو گشتزني بهمنظور شناسايي عيوب سيستم روشنايياز آنجاييكه هماكنون "پايش از راه دور" طرحهاي روشنايي در دنيا عمليتر شده است و بهرهوري اقتصادي بالاتري دارد، ازگشتزني ساده براي شناسايي عيوب سيستم روشنايي معابر، كمتر استفاده ميكنند. در كشور ما نيز قبل از استفاده از اين روش بايدارزيابي واقعي سود-هزينه براي اين دو روش انجام پذيرفته و سپس در مورد تغيير آن تصميم گرفته شود. ولي در حال حاضر درموارديكه روشن نبودن معبر باعث احتمال پيشامد خطر بزرگي ميشود، پايش يا گشتزني مداوم ضروري است. در مواردي هم كهفعاليتهاي اجتماعي بيشتري در محل صورت ميگيرد، ميتوان عموم مردم را به اعلام عيوب مشاهده شده، تشويق كرد. يك روشكارا در اين زمينه، اختصاص يك خط تلفن رايگان و يا پست يك كارت تلفن از پيش پرداخت شده براي استفاده عموم ميباشد.همچنين از پليس محلي و يا نيروهاي امنيتي نيز ميتوان در اين زمينه كمك گرفت. البته براي عملي شدن اين طرح، بايد سيستمشناسايي ساده و واضحي براي تشخيص روشنايي نقاط مختلف موجود باشد.گروههاي گشتزني براي ثبت خطاها ميتوانند از يك دفترچه ساده و يا يك ثبات داده جيبي استفاده نمايند. اصل مهم در اين زمينهاستمرار در گردآوري دقيق و زمانبندي شده اطلاعات و انتقال آنها به مدير بخش تعميرات ميباشد. اين كار بخش مهمي از ثبتسلامت عمومي تأسيسات روشنايي را تشكيل داده و باعث افزايش بهرهوري اقتصادي آن ميگردد. ثبتهاي عمومي بايد جزئيات زيررا شامل شوند:الف- <strong>شماره</strong> مشخصه (كه بر روي دكل يا پايه ثبت شده است) ؛ب- مكان؛ج- ارتفاع نصب و طول بازو؛د- نوع نصب (پايه، دكل، ديواري) ؛ه- نوع چراغ؛و- نوع و توان منبع روشنايي؛ز- دستگاه كنترل، تجهيزات كليدزني، وضعيت فيوز و غيره؛ح- وضعيت منبع تغذيه؛ط- تاريخ نگهداري دورهاي و تعويض گروهي لامپها (در جاهاييكه قابل كاربرد است).همچنين تيمهاي تعميراتي كه در روز كار ميكنند بايد قادر باشند نه تنها لامپهاي سوخته را تعويض كنند، بلكه بايد مهارت وتجهيزات لازم براي تشخيص و تعمير عيوب ساده دستگاه كنترل و ساير اجزاي الكتريكي را نيز در محل داشته باشند. چراغهايي همكه قابل تعمير در محل نباشند، بايد به كارگاههاي مركزي برده شوند تا اجزاي اصلي آنها تعمير و تعويض شوند.5-7-12- مواد مورد استفاده براي نظافتمواد و روشهاي مورد استفاده براي نظافت با توجه به نوع آلودگي و جنس جسمي كه بايد تميز شود تعيين ميشوند. براي موادپلاستيكي توصيه ميشود كه با استفاده از مواد آنتياستاتيك پرداخت نهايي بر روي آنها انجام شود.
231فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرالف- نظافت عمومي-در اين روش نظافت، اولين و معمولترين ماده مورد استفاده،انواع شوينده شيميايي ميباشد كه شاملافزودنيهايي با غلظت مختلف است. در اين نوع نظافت استفاده از تركيبهايي كه بعد از نظافت نيازي به شستشو با آب ندارند،سودمند است.ب-نظافت سنگين براي سطوح با غلظت روغني- در اين نوع شستشو از نوع دوم پاككنندههاي مايع كه مخصوص شستشوهايسنگين است، استفاده ميشود. ممكن است اين پاككننده شامل شويندهها، حلالها و سايندهها باشد. چنين پاككنندهاي براي پاككردن آلودگيهاي روغني مفيد است. اينگونه پاككنندهها بايد قبل از استفاده آزمايش شوند تا اطمينان حاصل گردد كه باعث صدمهبه مواد و يا به جاي گذاشتن رسوب بر روي آنها نميشوند.ج-نظافت در شرايط صنعتي با غلظت روغني بسيار بالا- اين نوع نظافت براي سطوح شديدا روغني، نظير تونلها استفاده ميشود.در اين نوع شستشو از دستگاههاي پاككننده با بخار فشار بالا، به شرط آنكه به تجهيزات شسته شده با اين روش صدمهاي واردنكند، استفاده ميشود.د- نظافت با امواج ماوراء صوت- در اين روش اجزايي كه بايد تميز شوند، معمولاً از محل نصب خود جدا شده و در داخل يك مخزنمخصوص كه حاوي يك مايع پاك كننده و چند مبدل است قرار داده ميشود. اين مبدلها امواج صوتي توليد ميكنند كه سبب توليدحبابهاي ميكروسكوپيكي ميشود كه عمل شستشوي شديدي را بر روي يك سطح كوچك پديد ميآورند. زمان شستشوي معمولدر اين روش بين2 تا10 دقيقه است. اگر شيئي كه بايد تميز شود بسيار كثيف باشد، ممكن است نياز به يك شستشوي اوليه داشتهباشد و پس از اين عمل نيز ممكن است نياز باشد تا با آب شستشو داده شود.استفاده عمده از اين روش در نظافت حبابهاينورشكن شيشهاي است. در هنگام استفاده از اين روش بايد توجه كرد كه به موادي كه نظافت ميشوند، آسيبي نرسد.6-7-12- تعويض لامپهر چه از عمر لامپها ميگذرد، به تدريج شار نوري آنها كاهش مييابد. علاوه بر افت تدريجي نور خروجي، در ميان انواع مختلفآنها تعدادي از لامپها نيز وجود خواهند داشت كه به شكلي زودرس ميسوزند (يعني هنگامي كه خروجي لامپ هنوز به اندازه كافيميباشد). تعداد اين نوع لامپها با ضريب بقاي لامپ مشخص ميگردد.از طرف ديگر اغلب لامپهاي تخليهاي قبل از اينكه در نهايت بسوزند، يك وضعيت «گردشي» را آغاز ميكنند، بدين معني كههنگاميكه سرد هستند، روشن ميشوند ولي بعد از مدت كوتاهي كاركرد خاموش ميشوند. سپس لامپ خنك ميشود و دوبارهروشن ميشود. از آنجا كه اين وضعيت گردشي از طريق مشاهده كساني كه به منظور تعمير و نگهداري سركشي ميكنند، به سختيقابل تشخيص است، به همين دليل با استفاده از مدارهاي جرقهزن شناسايي ميگردد. زيرا در اين مدارها، اگر لامپ، بدون وقفه درمنبع تغذيه خاموش شود، كليد آن مدار باز ميشود. با توجه به اين موارد لازم است كه در بازههاي زماني مشخصي لامپها طي يكبرنامه نگهداري تعويض گردند. در اين صورت، كل هزينههاي تعويض لامپ عبارت از هزينه لامپ و هزينه شخصي كه اين كار راانجام ميدهد، خواهد بود. هزينه شخص نيز شامل هزينه سفارش، نگهداري لامپ در انبار، نصب لامپ جديد، دفع لامپ خراب،سيستم تعويض لامپ و در دسترس بودن چراغها خواهد بود. به طور كلي اين سيستمهاي تعويض لامپ دو دستهاند: تعويض«نقطهاي» كه در آن هر لامپ معيوبي تعويض ميشود و يا تعويض «گروهي» كه در آن همه لامپها (معيوب يا سالم) در زمانيكمتر از عمر نامي متوسط لامپ تعويض ميگردند. در اكثر پروژهها يك برنامه تعويض تركيبي نقطهاي/گروهي انجام ميشود. در اين
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها232ميان، در مكانهايي كه سوختن يك لامپ موجب تاريكي و وقوع ناامني ميگردد، لامپ معيوب بايد سريعاً تعويض شود. همچنيننصب چراغهايي با چند لامپ موجب حداقل شدن تاثير سوختن لامپها در روشنايي معبر ميشود.الف- تعويض نقطهاي لامپها تنها هنگامي كه ميسوزنداين روش در ابتدا گزينه مناسبي به نظر ميرسد، ولي ميتواند گزينه پرهزينهتري باشد، به ويژه اگر هزينههاي نيروي انساني بالاباشد. همچنين اين عيب را نيز دارد كه در آن بسياري از لامپها در تأسيسات روشنايي ميتوانند به مرز سوختن نزديك شده و نوربسيار كمتري را نسبت به مقاديري كه در طراحي تأسيسات روشنايي اوليه فرض شده است، بدهند.ب- تعويض همه لامپها بصورت گروهي با لامپهاي جديد بعد از يك دوره زماني مشخصاين روش معمولاً كاراترين روش از لحاظ هزينه ميباشد، ولي بايد به گونهاي اصلاح شود تا لامپهايي را كه اخيراً به صورت اتفاقيسوختهاند و تعويض شدهاند، از ساير لامپها مستثني كند. متناوباً، چنين لامپهايي (كه با دقت از لحاظ تاريخ كدگذاري شدهاند)ميتوانند بازيابي شده و براي تعويضهاي نقطهاي آينده استفاده شوند.به همين دليل در عمل مصالحهاي بين اين دو روش صورت ميگيرد به اين شكل كه پس از طي 70% اول بازه زماني بين دوتعويض گروهي، تنها لامپهاي سوخته براي تعويض «نقطهاي» و جايگزيني با لامپ نو انتخاب ميشوند. سپس در اولين تعويضگروهي، ساير لامپها با لامپ نو جايگزين شده و لامپهاي تعويض شدة نقطهاي قبلي كه لامپهاي سالمي بوده و كمتر كار كردهاند،باقي مانده و ميتوانند براي تعويض نقطهاي در بازه زماني بعدي استفاده شده و يا در تعويض گروهي بعدي تعويض شوند.در اين روش و به علت امكان بيشتر در سوختن قبل از موعد لامپهاي جديد، توصيه ميگردد كه تأسيسات روشنايي پس از تعويضگروهي و بعد از تقريباً 100 ساعت كاركرد هم، در هنگام شب بازرسي و فقط لامپهاي جديد سوخته تعويض نقطهاي شوند.1-6-7-12-هزينه تعويض لامپC s =L+S+E+Dالف- هزينه تعويض نقطهاي به ازاي هر لامپ(3-12)كه در آن:: C S:LSEDهزينه تعويض نقطهاي هر لامپ؛هزينه لامپ؛: هزينه شخص براي تعويض نقطهاي همراه با هزينههاي بازرسي اوليه؛: هزينه تجهيزات مورد استفاده براي دسترسي به چراغها؛: هزينه دفع لامپ خراب.C g =L+B+E+Dب- هزينه تعويض گروهي به ازاي هر لامپ(4-12)كه در آن:: C gهزينه تعويض گروهي به ازاي هر لامپ؛
233فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرB: هزينه شخص براي تعويض گروهي بهازاي هر لامپ؛C t =C g +FC sج-هزينه تعويض تركيبي نقطهاي و گروهي به ازاي هر لامپ(5-12)كه در آن:: C t:Fهزينه تعويض تركيبي نقطهاي و گروهي به ازاي هر لامپ؛كسري از لامپها كه قبل از دوره تعويض آنها سوخته و تعويض ميشوند.2-6-7-12- نكات قابل توجه و بررسي اقتصادي سيستمهاي روشنايي معابرالف- لامپها ميتوانند به صورت عمده خريداري شوند و براي تعويض نقطهاي در انبار نگهداري گردند. لامپهاي يدكي نيزميتوانند به عنوان بخشي از خريدهاي اوليه طرح در نظر گرفته شوند.ب- هزينه تعويض گروهي لامپها به استهلاك شار لامپ، به خصوص به نرخ بقا بستگي دارد. هر چه در فاصله زماني تعويضلامپها، لامپهاي بيشتري سالم مانده باشند، تعويض نقطهاي هزينه كمتري را در بر خواهد داشت.ج- از آنجا كه فاصلههاي زماني تعويض لامپ به ساعات كاركرد آن بستگي دارد، به همين دليل در بررسي اقتصادي، ساعات كارسالانه لامپ مطابق با جدول(5-12)منظور ميگردد.جدول (5-12): ساعات كار سالانه لامپساعات كاركرد ساليانه87604200نوع بهرهبرداريپيوستهكل شب (از غروب تا طلوع آفتاب)7-7-12- چراغ1-7-7-12- نكات فني در مورد نظافت چراغنكات فني اصلي براي تيمهاي نظافت در شكل(2-12)آمده است.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها234پرزشكل (2-12): نكات فني اصلي در نظافت چراغها2-7-7-12- دستورالعمل نظافت چراغدر هنگام نظافت چراغ بايد تمامي سطوح آن با دقت كافي تميز شوند. بعضي از سطوح چراغ به ساييدگي بسيار حساسند. براي مثال،آلومينيوم براق استفاه شده در رفلكتور بسيار به سائيده شدن حساس است. بعضي از پلاستيكها، آكرليك و بهويژه پليكربناتها نيزاينگونهاند. در اين خصوص بايد آموزش لازم به پرسنل تعميرات و نگهداري داده شود.اين پرسنل هنگام كار با پلاستيكها بايد كاملا مراقب باشند، زيرا آنها با گذر زمان خاصيت شكنندگي پيدا ميكنند. همچنينپلاستيكها بسته به ماده اصلي بهكار رفته در آنها، محيط و ارتفاع نصب (ارتفاعهاي بالاتر تأثيرات ماوراي بنفش بيشتري دارند)،منبع نور و دمايي كه جسم در آن كار ميكند، ممكن است به شدت زرد شوند بهطوريكه نياز به تعويض داشته باشند.از طرف ديگر رفلكتورهاي آلومينيومي نيز بايد با يك محلول گرم محتوي صابون شسته شده و قبل از اينكه توسط هوا خشك شوندبه خوبي با آب شستشو گردند. لنزهاي منشوري و يا غير شفاف پلاستيكي بايد با يك دستمال مرطوب (آغشته به يك شويندهغيريوني و آب) تميز و با اسپري يا واكس غير استاتيك پوشش داده شده و سپس خشك شوند. لعاب شيشه، لعاب كورهاي واپتيكهاي شيشهاي بايد با يك دستمال مرطوب آغشته به يك محلول رقيق ماده شوينده و آب پاك شوند. همچنين بايد توجه شودتا زمانيكه اجزاي چراغ به كلي خشك نشدهاند، چراغ درزبندي نشود.پس از نظافت چراغ بايد دقت گردد كه لامپها موقعيت خود را نسبت به رفلكتورها و پوشش محافظ آنها حفظ كنند، به ويژه اگرپوشش محافظ رفلكتورها عناصر پخشكنندهاي را بر روي سطح داخلي خود داشته باشند. درزبنديها نيز بايد كارايي بالايي درممانعت از ورود گرد و غبار، آلودگي، حشرات و رطوبت داشته باشند. در طي بيست سال اخير، واحدهاي درزبندي پرتويي مدرن با
235فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرIP66 درجهساخته شدهاند، ولي اكثر چراغهايي كه هم اكنون استفاده ميشوند، نسبت به نگهداري ضعيف بسيار آسيبپذيرند.هنگاميكه لامپ تعويض ميشود، درزبنديها به شكل غير قابل اجتنابي به هم ميريزد لذا در اين حالت، به خصوص اگر پرسنلنگهداري به خوبي تعليم داده نشده باشند، اين خطر وجود دارد كه چراغ به اندازه كافي در مقابل نفوذ هوا محافظت نشود. اين مسألهسبب ميشود كه سطوح نوري چراغ به تدريج فرسوده شوند.3-7-7-12- نگهداري از پايههاي چراغدر تأسيسات روشنايي معابر، مراقبت و نگهداري از پايهها بخش مهمي از وظايف نگهداري كل سيستم است. اين امر ميبايست درپايههاي روشنايي ثابت، برجها يا بازوهاي متصل شده به ديوار، با انجام بازرسيهاي مكرر و رنگكردن آنها به همراه پايش مكررشرايط زمين صورت پذيرد. براي سازههاي با عمر بيش از 20 سال هم بايد فكري در مورد پايداري كل سازه و در نهايت برنامهايبراي جايگزيني آنها ارائه شود.در اين بين، سيستم روشنايي با پايههاي بلند و يا سيستمهايي كه در آنها از ساير روشهاي نصب مشتمل بر تجهيزات پيچيدهترمكانيكي، هيدروليكي و الكتريكي استفاده ميشود، نياز به نگهداري بيشتري دارند. اين سيستمها بايد طبق توصيههاي سازنده به طورمرتب و بسته به شرايط محلي بازرسي شوند و تمهيدات لازم براي نگهداري آنها انجام شود. همچنين در مكانهايي كه پايههايروشنايي لولادار يا وينچدار و يا دكلهاي يكپارچه نصب شده است، بازديد مرتب از طنابها و قرقرهها بايد توسط شخص متخصصصورت گيرد. نظافت و روغنكاري كل بخشهاي متحرك نيز بايد به عنوان بخشي از برنامه نگهداري معمول قرار گيرد.8-7-12- فرسودگي پايه چراغمعمولا پايهها بهخاطر استحكام طراحي، فاكتورهاي زيبايي و تناسب كليشان انتخاب ميشوند. در انتخاب يك پايه بايد توجه شودكه در طي عمر يك سازه، نگهداري دورهاي آن نيز لازم است.پايههاي روشنايي عموماً به گونهاي ساخته ميشوند كه در زمان ساخت در مقابل فرسودگي محافظت ميشوند. با اين وجود، مسائلتخريب محيطي و صدمات تصادفي ميتواند به شكل قابل توجهي بر عمر و در نتيجه استحكام ساختماني آنها تاثير بگذارد. بههمين دليل در برنامههاي مداوم بازرسي بايد نتايج مطالعات بصري و احتمالاً الكترونيكي ثبت شود تا اطمينان حاصل گردد كه درصورت پيشرفت هرگونه خرابي سازه، اقدامات ترميمي لازم صورت گيرد. در اين زمينه بايد توجه خاصي به سطوح داخلي سازههايفولادي جوشكاري شده گردد كه در زمين كاشته شدهاند و فرسودگي آنها ممكن است شناسايي نشود. پايههاي چوبي هم در مقابلصدمات ناشي از وسايل نقليه آسيبپذيرترند، لذا بايد بازرسيهاي آنها همزمان با بازديدهاي نگهداري تجهيزات الكتريكي و چراغصورت گيرد و در صورت لزوم، اقدامات اصلاحي در زمان مناسب انجام شود.9-7-12- اجزاي الكتريكيهر تجهيز الكتريكي بهخودي خود يك تهديد براي ايمني محسوب ميشود و بازرسي، نگهداري و آزمايش مرتب آن اهميت خاصيدارد. تعويض هر جز بايد با توجه به خطر بالقوهاي كه آن جزء بر عملكرد ايمن تأسيسات ايجاد ميكند، صورت گيرد. از آنجاييكهتكنولوژي روشنايي دائماً در حال پيشرفت است، با نصب لامپها يا سيستمهاي كنترلي جديد و يا تعويض كل سيستم، عليرغم
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها236عملكرد ايمن سيستمهاي روشنايي قديمي، سود بيشتري حاصل ميگردد. در چنين مواردي ميتوان سرمايهگذاري انجام شده را باصرفهجويي قابل توجهي كه در مصرف انرژي و هزينه خدمات انجام ميشود، مستهلك كرد. از امتيازات ديگر اين كار ميتوان بهبودظاهر و ديد عمومي سيستم روشنايي جديد را نام برد.8-12- جلوگيري از تابش نور توسط درختانشاخ و برگ درختان به خصوص در سطح پايينتر ميتوانند مشكلات جدي در دستيابي به يك سيستم روشنايي مطلوب ايجاد كنند.به همين دليل هرس كردن متناوب و بهموقع آنها براي مقابله با رشدشان امري ضروري است. پرسنل مسئول اين كار بايد ارتباطنزديكي با شهرداريها و يا صاحبان مستقلات داشته باشند تا علاوه بر تامين روشنايي مطلوب، حداقل آسيب ظاهري و فيزيولوژيكرا به درختان وارد كنند.اين هرسكردن، بازده نوري را بهطور متوسط به ميزان يك سوم افزايش ميدهد و حتي در بعضي از مناطق بحراني با قابليت ديد كمميتواند بازده نوري را تا دو برابر افزايش دهد.9-12- استهلاك پخشكننده و رفلكتوردر يك چراغ، مستهلك شدن بخشهاي مختلف رفلكتور و پخشكنندهها مثل حباب موجب اتلاف نور ميگردد. نحوه نگهداري اينقسمت از تجهيزات نوري چراغ و مواد استفاده شده در شستشو، تاثير زيادي بر ميزان استهلاك آنها دارد.1-9-12- حباب و پخشكنندهها1-1-9-12- شيشهبازيابي و رساندن به حالت اوليه شيشه از طريق تميز كردن آن به راحتي انجام ميشود. ولي نظافت نكردن شيشه براي مدتي طولانيبهويژه در حبابهاي منشوري ميتواند منجر به مشكل شدن بازيابي و رسيدن به حالت اوليه شيشه شده و حتي گاهي سبب صدمهديدن سطوح آن نيز ميگردد (مانند سوراخ شدن). از طرف ديگر نظافت نكردن آن منجر به كاهش نور خروجي و تغيير توزيع پخشنور چراغ ميشود و اين مساله سبب كاهش روشنايي سطوح شده و توزيع نور را تنزل ميدهد.2-1-9-12- اكرليكپلي متيل متاكريلات) و پليكربنات(PC) -PMMA)فرسايش اين مواد عموماً ناشي از آلودگي آلايندهها و عمر مواد است. استفاده نامناسب از حلالها و يا قرار گرفتن در معرض آنها بهدليل تاثير شديدي كه بر ساختار اين مواد ميگذارند سبب فرسايش سريع آنها ميشود.تميزكردن مرتب با پاككنندهاي ملايم و آب، شفافيت و وضوح اين مواد را باز خواهد گرداند. دودههاي غليظ را بايد با الكل سفيد ياساير پاككنندهها كه خصوصاً برايPMMA ياظرفشويي به سطح صدمه وارد ميكند و در نتيجه ميزان پراكندگي نور افزايش مييابد.PC فرموله شدهاند، پاك كرد و سپس خوب با آب شست. سمبادهها و سيمهاي
237فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرچسبهايي كه در سازه و تجهيزات استفاده ميشود بايد با هم سازگار باشند، در غير اين صورت ممكن است فرسايش (كوتاهمدت يابلندمدت) اتفاق بيافتد.1-2-1-9-12- اكرليكاشكال اصلي اين مواد شكنندگي نسبي آنها ميباشد، به طوري كه در مقابل ضربه به اندازه كافي مقاوم نميباشند؛ اگرچه درمدلهاي سختشده آنها اين ويژگي بهبود يافته است. اما در عوض اين مواد با حضور UV خوب كار ميكنند. فقط از آنجا كه پس ازگذشت مدت طولاني (بيش از10 سال)استقامت آكرليك تدريجاً از بين رفته و ترك ميخورد، لذا اين بخش از چراغ كه از اين مادهساخته شده است بايد به صورت جزيي قابل تعويض باشد.2-2-1-9-12- پلي كربناتمزيت اصلي اين ماده نسبت به PMMA استقامت و مقاومت بالاتر آن در مقابل ضربه است. البته اين ماده در حضور UV ناشي ازنور روز و يا لامپهاي داخل آن دچار فرسايش ميشود. اين فرسايش با افزايش دما تسريع نيز ميگردد. لذا مهم است كه در حضور،UV دماي عملكردي90 o -100آن از o Cبالاتر نرود. از طرف ديگر اين ماده به دليل فرسايش سريع، معمولاً توسط جذبكنندههايUV محافظت ميشود. اين جذبكنندهها ميتوانند هم بهصورت مكملهاي افزودني به ماده خام اوليه و هم بهصورت يك پوششمحافظ سطح به كار روند. البته از آنجا كه اين جذبكنندهها به مرور زمان تحليل ميروند لذا تنها زمان فرسايش را به تأخيرمياندازند و معمولاً سبب ميشوند كه عمر تجهيزات تا چند سال افزايش يابد. همچنين در مورد پليكربناتهاي غير شفاف لازم بهذكر است كه معمولاً در مقابل UV حساستر ميباشند، زيرا اين امر بهدليل وجود افزايندههاي پخشكننده نور در آنها بوده كه ميزانتابش جذب شده را افزايش ميدهند. به همين دليل پوشش جذب كننده UV سطحي توصيه ميشود.در اين مواد، فرسايش سبب شكنندگي (از دست دادن استقامت و مقاومت در برابر ضربه) و زرد شدن (از دست دادن قابليت عبور نور)ميشود. لذا اين بخش از چراغ كه از اين ماده ساخته ميشود بايد به صورت جزيي قابل تعويض باشد.در اين مواد نيز نظافت مانند موارد قبلي است، فقط بايد دقت گردد كه PC در مقايسه با اكرليك نرمتر بوده و مقاومت كمي در مقابلساييدگي دارد.2-9-12- رفلكتور1-2-9-12- آلومينيومسطح منعكسكننده از جنس آلومينيوم در صورت حفاظت نشدن، اكسيد شده و دچار فرسايش ميشود. روش معمول در محافظت آن،آند كردن سطح است. اينكار ميتواند يا بهصورت مجزا و بعد از شكلگيري رفلكتور و يا بهصورت يك پوشش محافظ در حين توليدورقه آلومينيوم انجام شود. ضخامت اين لايه ميتواند ازحدود25 ميكرون تا 1ميكرون تغيير كند ولي هرچه ضخيمتر باشد، اگر چه سببمحافظت بيشتري ميگردد ولي ميزان پراكندگي نور توسط آن نيز افزايش مييابد. به همين دليل لايههاي آندي با ضخامتي در2 تا 3ميكرون مناسب ميباشند زيرا ضمن محافظت از خوردگي، از سطح انعكاس بالايي نيز برخوردار ميباشند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها238از طرف ديگر قرار گرفتن اين نوع رفلكتورها در معرض يك جو مرطوب، منجر به سوراخ شدن سطح آنها و كاهش تدريجي بازتابشنور ميگردد. همچنين ورود آلودگي به داخل چراغ سبب افت قابل ملاحظهاي در بازتاب و يا شفافيت چراغ شده و به تبع آن باعثافت نور خروجي و تغيير منحني پخش نور آن ميگردد. به همين دليل با قرار دادن رفلكتور در داخل يك محفظه درزبندي شده، ازكاهش عمر آن تا حد قابل قبولي جلوگيري كرده و آن را حفاظت مينمايند. براي شستشوي آن نيز از آبي با كشش سطحي پايينبههمراه يك پارچه بافته شده نخي مخصوص يا چرم نازك استفاده ميشود.2-2-9-12- پلاستيك با پوشش فلزيحفاظت از اين نوع رفلكتور با زدن لاك و الكل به سطح پوشش آلومينيومي آن انجام ميشود؛ به طوري كه در ابتدا لاك و الكل را بااسپري به سطح آن پاشيده و سپس آن را گرما ميدهند. البته در اين نوع رفلكتور به دليل استفاده از لاك و الكل، سطح آن با گذشتزمان تا حدي زرد ميشود. بخصوص آنكه براي رفلكتورهايي كه در دماي بسيار بالا كار ميكنند، همين امر موجب تسريع فرسايشآنها شده و ممكن است حتي به اتصال بين پوشش فلزي و لايه زيرين نيز صدمه وارد شود.در اين رفلكتورها براي جلوگيري از صدمه به پوشش لاكي محافظ، شستشو بايد به آرامي و بدون استفاده از سمباده و حلالهاصورت گيرد. ولي در صورت درزبندي شدن محفظه، شستشوي آنها غيرضروري بوده و ميتواند انجام نگيرد.3-2-9-12- شيشهامروزه به جز در كاربردهاي خاص، از شيشههاي نقرهاندود شده بهندرت استفاده ميشود. در اين نوع رفلكتورها، پوشش روي سطحآن، نقره را از اكسيد شدن محافظت ميكند. همچنين لبههاي رفلكتور در مقابل فرسايش ناشي از رطوبت آسيبپذيرترند (به خصوصدر معابر مجاور دريا)، به همين دليل لازمه استفاده از آنها در يك چراغ، درزبندي كامل آن است. در اين رفلكتور با تميز كردن شيشه،خصوصيات بازتابندگي آن حفظ ميشود ولي بايد دقت گردد كه پوشش محافظ آن آسيب نبيند.-10-12دستورالعمل تعويض لامپپرسنل تعمير و نگهداري ميبايست از وارد شدن صدمه به سرپيچ و يا اجزاي ديگر چراغ در موقع تعويض لامپ جلوگيري نمايند.همچنين آنها بايد موقعيت اوليه چراغ را ثبت و علامتگذاري كنند تا هنگاميكه عمل تعويض لامپ انجام شد، بتوانند چراغ را بهموقعيت اوليهاش برگردانند.11-12- دفع تجهيزات-1-11-12دفع لامپهابراي دفع لامپها ميبايست حتيالامكان از شكستن و خردكردن كنترل نشده لامپ و بخصوص لامپهاي حاوي جيوه جلوگيريشود. بدين منظور سوزاندن آن نيز توصيه نميشود. البته ممكن است مدير بخش ضايعات، براي كاهش حجم دفع و يا بازيافت مواد،
س مسيس مسيس مسي239فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرروش خرد كردن كنترل شدة لامپها را برگزيند. ولي اگر بازيافت به عنوان يكي از گزينههاي دفع نباشد، ميبايست لامپهاي از كارافتاده را با اخذ مجوز و تحت تدابير حفاظتي خاص در محلهاي تعيين شده دفن كرد.1-1-11-12- لامپهايبخار سديم كم فشارلامپهاي بخار سديم كم فشار حاوي فلز سديماند كه با آب واكنش نشان ميدهد. اين واكنش خطراتي همچون خورندگي بالايمحلول هيدروكسيد سديم، اشتعالپذيري و قابليت انفجار بالاي گاز هيدروژن دارد. به همين دليل اين لامپها بايد قبل از دفع تحتشرايط كنترل شدهاي شكسته شده و با آب مخلوط گردند. بدين منظور ميبايست در يك فضاي خشك، حداكثر 20 لامپ با دقتدرون يك مخزن خشك بزرگ شكسته شوند. سپس وقتي يك چهارم مخزن از خردههاي لامپ پر شد، اپراتور از راه دور و با استفادهاز يك شلنگ، مخزن را پر از آب ميكند. در اين حالت آب با سديم واكنش نشان داده و در نهايت يك محلول سود سوزآور رقيق بههمراه خردههاي شيشه وجود خواهد داشت كه ميتواند به صورت طبيعي دفع شود.-12-12تامين ايمني در تعمير و نگهداريسيستم روشنايييكي از پارامترهايي كه بايد در هنگام طراحي سيستم روشنايي به آن توجه كرد، وجود ايمني كافي هنگام انجام تعمير و نگهداريسيستمها و هزينه لازم جهت انجام آن است. در معابري كه در آنها محدوديتهاي خاصي جهت تعمير و نگهداري سيستمهايروشنايي وجود دارد، طراح در انتخاب سيستم روشنايي مناسب با محدوديت مواجه ميباشد. به همين دليل بايد در مرحلهي طراحيموارد زير مدنظر قرار گيرند:الف- باريك بودن باند اضطراري و عدم پيوستگي آن در طول معبر؛ب- نياز به باند قابل كنترل مخصوص كار براي انجام تعمير و نگهداري؛ج- ايمني پرسنل تعمير و نگهداري و همچنين تجهيزات مورد استفاده آنها در هنگام كار؛د- حداقل بودن اختلال ايجاد شده براي ترافيك در هنگام انجام تعمير و نگهداري؛ه- تعمير و نگهداريتروشنايي نصب شده در وسط يك معبر دو طرفه، در اين حالت جهتحفظاست كه در مسير حركت خودروها از باند سمت چپ در يك يا حتي هر دو جهت معبر انحراف ايجاد گردد.و- تعمير و نگهداريتايمني پرسنل و تجهيزات لازمروشنايي نصب شده در كنار يك معبر دو طرفه، در اين حالت جهت حفظ ايمني پرسنل و تجهيزات لازماست كه در مسير حركت خودروها از باند سمت راست در هر كدام از جهتهاي معبر، انحراف ايجاد گردد.ز- تعمير و نگهداريوسايل توسط اضطراريتنقليهيروشنايي نصب شده در كنار يك معبر دو طرفه با باند اضطراري، در اين حالت كه نياز به اشغال باندنگهداري و تعميربا اين كار انجام جهت ايمن ناحيه اگر ميباشد،همپوشاني داشته باشد، لازم است كه در مسير حركت خودروها از باند سمت راست انحراف ايجاد گردد.راست سمت ترافيكي باند
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها240-13-12فاصله ايمن كار در مجاورت خطوط هواييدر طي هر يك از مراحل نصب، راهاندازي، بهرهبرداري و تعمير و نگهداري سيستم روشنايي معابر واقع شده در مجاورت خطوطهوايي، بايد جهت ايمني پرسنل فاصلهي مناسبي با اين خطوط رعايت گردد. در اين مواقع، فاصله ايمن كار با اتخاذ تدابيري چونارتفاع نصب پايينتر و يا استفاده از پايههاي روشنايي تاشو بدست ميآيد.همچنين هنگام استفاده از آرايش نصب محوري در معبر نيز امكان دارد كه گسستگيهاي خاصي در اين نوع آرايش مورد نياز باشدتا فاصله ايمن كار در هنگام تعمير و نگهداري آن تامين گردد.- الف14-12- تجهيزات تعمير و نگهداريمدت زمان تعميرات و هزينه نگهداري براي يك سيستم روشنايي، با انتخاب تجهيزات نگهداري، متناسب با نيازهاي سيستم، بهشكل قابل توجهي كاهش مييابد. براي تسهيل اين امر، انواع مختلف تجهيزات تعمير و نگهداري موجود ميباشند. انتخاب اينتجهيزات به فاكتورهاي مختلفي نظير ارتفاع نصب، وسعت ناحيه، در دسترسبودن واحدهاي روشنايي و موانع موجود در ناحيه بستگيدارد. بعضي از اين تجهيزات تعمير و نگهداري به شرح زير ميباشند:نردبانها: از نردبانها اغلب در برنامههاي تعمير و نگهداري استفاده ميشود. وزن كم، هزينه پايين و سادگي، آنها را برايانجام كارهاي ساده به وسيلهاي مطلوب بدل كرده است. البته محدوديتهاي ايمني و قابليت تحركشان، استفاده از آنها را در پارهاياز موارد محدود ميكند.ب- كاميون مجهز به بالابر هيدروليكي: اغلب، سريعترين و كاراترين وسيله نگهداري، كاميون مجهز به بالابر هيدروليكي است.گرچه انواع مختلفي از آنها موجود است، ولي اساس روش كار همة آنها يكي است. در اين وسايل سكويي وجود دارد كه ميتواند بهصورت خودكار بالا يا پايين رود. از آنجا كه استفاده از چنين تجهيزاتي براي كارهاي خارج از معبر مورد نياز است، سطحي كه اينوسيله بر روي آن قرار ميگيرد بايد بتواند تحمل وزن آن را داشته باشد.ج- داربست: داربستهاي قابل حمل عموماً ايمني و قابليت تحرك بالاتري نسبت به نردبانها دارند. با استفاده از داربست، تجهيزاتبيشتري ميتوانند حمل شوند و مسئول تعمير و نگهداري نيز سكوي محكم و ثابتي را براي كار در اختيار دارد. به طوركلي، داربستهابايد سبك، قوي، قابل تنظيم و متحرك باشند و به راحتي متناسب با نيازهاي كار، به هم بسته و باز شوند.د- داربست تلسكوپي: داربست تلسكوپي وسيلهاي سريع براي دسترسي به تجهيزات روشنايي در گسترهاي از ارتفاعهاي نصبمختلف ميباشد. اين تجهيز ميتواند به اندازههاي مختلفي درآمده و سكوهايي دارد كه ميتوانند هم به صورت دستي و هم بهصورت اتوماتيك بالا و پايين بروند.ه- پايههاي روشنايي لولادار: اين نوع پايهها واحدهاي روشنايي را تا يك سطح كاري مناسب پايين آورده و كارگر را قادر ميسازند تاآنها را با حداقل تجهيزات لازم سرويس كنند. در اين پايهها، وقتي چراغ پايين ميآيد، مدار الكتريكي آن قطع ميشود و وقتي بهموقعيت اصلي خود باز ميگردد، اتصال مدار الكتريكي مجدداً به صورت اتوماتيك برقرار ميگردد. البته در اين پايهها ميبايستنگهداري قسمتهاي گردان، قرقرهها و خط تغذيه نيز صورت پذيرد.
241فصل دوازدهم- ضوابط و مقررات ايمني و دستورالعملهاي نگهداري سيستم روشنايي معابرو- راهروها، جرثقيلها، قفسها: براي نگهداري سيستم روشنايي ميتوان از ابتداي كار تسهيلاتي براي آن در نظر گرفت. اين كارميتواند از راههاي مختلفي صورت پذيرد، به عنوان مثال در پايههاي روشنايي با ارتفاع بلند ميتوان با استفاده از قفسهاي تعمير ونگهداري به انجام اين كار مبادرت نمود.ز- جاروبرقيها و دمندهها: گاهي از دمندهها و جاروبرقيها براي زدودن گرد و غبار واحدهاي روشنايي استفاده ميشود. گرچه از اينطريق بخشي از آلودگي پاك ميشود، ولي در پارهاي از موارد هنوز نياز به شسته شدن تجهيزات وجود خواهد داشت. با اين وجود،استفاده متناوب از جاروبرقيها و دمندهها ميتواند فاصله زماني نظافت را طولانيتر كند.
243فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرفصل 13دستورالعمل اندازهگيري روشناييدر معابر
244مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
245فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرمقدمهدر اين فصل دستورالعمل تعيين ميزان روشنايي و اندازهگيري آن در سيستمهاي روشنايي نصب شده در معابر ارائه ميگردد.نمونههايي از فرمت گزارشهاي آزمون نيز در انتهاي اين فصل آمده است.1-13- اندازهگيريهاي نورياستفاده از روشهاي اندازهگيري، بايد متناسب با اهداف اندازهگيري باشد. زماني كه اندازهگيري با هدف مقايسة مقادير حاصل ازمحاسبات انجام ميشود، براي اطمينان از صحت مقايسه، بايد سختگيري بيشتري اعمال شود. اما وقتي اندازهگيري با هدف كنترلوضعيت سيستم روشنايي نصب شده صورت ميگيرد، ميتوان كنترل را با استفاده از روش انتخاب مجموعههاي محدودتر از داخلفضاي وسيعتر انجام داد. در كلية موارد بايد اندازهگيريها با روشي انجام شود كه بررسي وضعيت سيستم، هميشه ممكن باشد.2-13- شرايط اندازهگيري1-2-13- كلياتاز آنجا كه نتايج اندازهگيري روشنايي در سطح معابر به شرايط موجود در زمان اندازهگيري بستگي دارد، بنابراين كليه اينشرايط در زمان اندازهگيري ميبايست ثبت گردند. مواردي كه نياز به ثبت دارند عبارتند از ولتاژ تغذيه، توان لامپ، نوع چراغ، شرايطجوي، ارتفاع نصب، پيشآمدگي، زاويه بازو و يا هر مورد ديگري كه ممكن است در نتايج اثر بگذارد.2-2-13- سيستم روشنايي جديدسيستم روشنايي جديد به سيستمي اطلاق ميگردد كه چراغهاي آن تميز بوده و لامپهاي نصب شده در آن نيز نو باشند(حداكثر كاركرد لامپ صد ساعت باشد). ميزان روشنايي ايجاد شده توسط اين سيستم حداكثر روشنايي توليدي آن را مشخص نمودهو نبايستي از حداكثر مجاز روشنايي معبر بيشتر باشد.3-2-13- سيستم روشنايي قديميبه سيستم روشنايي كه در آن هر يك از شرايط قيد شده براي سيستم روشنايي جديد وجود نداشته باشد، سيستم روشنايي قديمياطلاق ميگردد. در اين حالت وضعيت لامپ و چراغ به ترتيب از نظر طول عمر و ميزان كثيفي در زمان اندازهگيري روشناييميبايست ثبت گردند. جهت تعيين ضريب نگهداري چراغ در اين سيستم ميبايست ميزان روشنايي معبر، قبل و بعد از تميز كردنچراغها و بدون آنكه لامپي تعويض شده باشد، اندازهگيري گردد. تعيين ضريب نگهداري لامپ نيز با اندازهگيري روشنايي معبر درقبل و بعد از تعويض كليه لامپها امكانپذير است.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2464-2-13- مشخصههاي الكتريكي مدار تغذيهاز آنجا كه مشخصههاي الكتريكي مدار تغذيه سيستم روشنايي (مقادير جريان، ولتاژ و توان در سر هر لامپ) بر ميزان شار نوريخارج شده از لامپ اثر ميگذارند، بنابراين مقادير اين مشخصهها در زمان اندازهگيري روشنايي معبر مهم بوده و ميبايست مقاديرنامي خود را داشته باشند.به همين منظور توصيه ميگردد كه پس از گذشت زمان راهاندازي و عادي شدن عملكرد لامپ، در صورتيكه ولتاژ وروديبالاست لامپ مقدار نامي خود را نداشته باشد، در زمانهاي متوالي اقدام به اندازهگيري ولتاژ شده و به محض رسيدن آن به ولتاژنامي نسبت به اندازهگيري روشنايي معبر اقدام گردد. زمان راهاندازي و رسيدن به عملكرد عادي در لامپهاي تخليه گازي حداقل60 دقيقه پس از روشن كردن آنها بوده و قبل از آن نميتوان اندازهگيري روشنايي معبر را انجام داد.چنانچه سيستمي همواره زير ولتاژ نامي كار كند، بايستي اندازهگيري روشنايي زماني صورت پذيرد كه سيستم داراي بالاترينمقدار ولتاژ است.5-2-13- شرايط آب و هواييشرايط آب و هوايي نبايد تأثير قابل توجهي بر اندازهگيريها داشته باشند، مگر در مواردي كه اين ميزان تأثير، در نظر گرفته شود.پايين يا بالا بودن دما ميتواند نور لامپهاي حساس به دما را تحت تأثير قرار دهد يا دقت تجهيزات اندازهگيري را كم كند. جمعشدن رطوبت بر روي سطوح انتقال نور تجهيزات اندازهگيري يا قطعات الكتريكي آنها ميتواند بر دقت اندازهگيري اثر بگذارد.سرعت بالاي باد ممكن است سبب نوسان چراغ و يا تجهيزات اندازهگيري شود و نيز ممكن است باعث كاهش دماي لامپهايحساس به دما شده و بر نور خروجي آنها اثر بگذارد. حتي مقدار ناچيزي از رطوبت بر روي سطح معبر، ممكن است به ميزان قابلتوجهي بر مقدار درخشندگي سطح معبر تأثير بگذارد. چگونگي انتقال نور از هوا، هم در اندازهگيري ميزان نوري كه به سطح زمينميرسد، و هم در صورت اندازهگيري با درخشندگيمتر، در ميزان نوري كه از سطح زمين به دستگاه ميرسد، تأثيرگذار خواهد بود.6-2-13- نور خارجي و ممانعت از نوروقتي قرار است ميزان نور سيستم روشنايي نصب شده در معبري ثبت شود، بايد از تابش نور مستقيم محيط اطراف يا نور منعكسشده از اطراف جلوگيري كرد.نور اطراف ميتواند شامل نور پنجره مغازهها، بوردهاي تبليغاتي، علائم راهنمايي و رانندگي، نور چراغ خودروها يا ساير تأسيساتروشنايي، برافروختگي آسمان، بازتاب نور برف كنار معبر و غيره باشد. جلوگيري از اين نورها گاهي با پوشاندن آنها و يا خاموشكردن منبع نور ميسر ميگردد ولي درصورت عدم امكان انجام اين كار، اندازهگيري روشنايي ميبايست در زماني انجام پذيرد كه هواصاف بوده، ماه در آسمان نباشد و نور ناشي از منابع خارجي نيز حداقل مقدار خود را داشته باشد. نور خارجي كه از آسمان ابريانعكاس مييابد، عموماً ناشي از نور مغازهها، ايستگاههاي وسايل نقليه عمومي، چراغهاي راهنما و يا ساير نورهاي ناشي از محيطاطراف معبر بوده كه ميتوانند باعث بروز خطا در نتايج اندازهگيري گردند و نتيجتاً نياز به توجه خاص در زمان اندازهگيري دارد.عمل اندازهگيري به دليل انعكاس شديد نور از برف نبايستي در زماني كه برف روي زمين وجود دارد صورت پذيرد.
247فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرهمچنين در موقع انتخاب ناحيه اندازهگيري بايد دقت گردد كه موانع ايجادكننده سايه در ناحيه اندازهگيري وجود نداشته باشند.اين موانع شامل درخت، وسايل نقليه پارك شده و يا تجهيزات معبر ميباشند.3-13- اندازهگيريهاي غيرنوري1-3-13- كلياتانتخاب اندازهگيريهاي غيرنوري بايد متناسب با اهداف اندازهگيري باشد. در جايي كه نتايج اندازهگيري بايد با مقادير محاسبهشده مقايسه شوند، اندازهگيريهاي غيرنوري به تفصيل لازم خواهد بود. اما وقتي اندازهگيريها تنها براي كنترل وضعيت سيستمروشنايي انجام ميشود، اندازهگيريهاي غيرنوري با جزييات كمتر نيز كفايت ميكند.2-3-13- دادههاي هندسيهنگام اندازهگيري روشنايي در محل، بايد هندسة نصب سيستم روشنايي را هم اندازهگيري كرد. اين اندازهگيري بايد شامل ارتفاعپايهها و فاصله نصب آنها باشد. همچنين در اين اندازهگيري بايد زاويه بازو، جهت قرارگيري چراغها و يا زاويه چرخش آنها كهممكن است طي زمان بهرهبرداري تغيير كرده و نتيجتاً بر ميزان اندازهگيريها تأثير بگذارند، تعيين گردند.3-3-13- ولتاژ منبع تغذيهدر آغاز اندازهگيري بايد ولتاژ منبع تغذيه در هر پايه روشنايي اندازهگيري شود. در مدت زمان اندازهگيري نيز بايد ولتاژ به طورپيوسته در يك نقطه اصلي در تأسيسات الكتريكي اندازهگيري و مشاهده شود. به اين منظور بهتر است از يك ثبات ولتاژ استفادهگردد.4-3-13- دمادما بايد در ارتفاع يك متري از سطح زمين اندازهگيري شده و در فواصل زماني 30 دقيقهاي ثبت شود.5-3-13- تجهيزات اندازهگيريكليه تجهيزات اندازهگيري بايد كاليبره باشند. نمايشگر هر دستگاه اندازهگيري بايد طوري باشد تا قرائت مقادير اندازهگيري شدهدر روشناييهاي كم معابر نيز به راحتي صورت پذيرد. بدين منظور در تجهيزات اندازهگيري آنالوگ لازم است نمايشگرهاي ديجيتاليا نوري بطوري تعبيه شده باشد تا كار قرائت در روشناييهاي كم نيز امكانپذير باشد. كليه دستگاههاي اندازهگيري ميبايستقابليت اندازهگيري مكرر و به دفعات زياد را داشته باشند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2484-13- دستورالعمل اندازهگيري نوري1-4-13- تعيين محدوده اندازهگيري روشنايي معبربراي اندازهگيري روشنايي بايد “محدوده اندازهگيري” بر روي سطح معبر مشخص شود. اين محدوده، عبارت از سطح مستطيلياست كه ابعاد آن همانند ابعاد مستطيل محاسباتي بوده و توسط عرض معبر و فاصله بين دو پايه متوالي تعيين ميشود.با تشكيل “مستطيل اندازهگيري” بايد نقاط مورد نظر در داخل آن مشخص شده و براي اندازهگيري درخشندگي، محل ناظر نيزتعيين شود. اين نقاط براي معابر مختلف بايد همان محل نقاط مستطيل محاسباتي بوده و براي معابر شرياني، با در نظر گرفتن محلناظر مربوطه باشد. ولي از آنجا كه در موقع اندازهگيري درخشندگي براي معابر داراي دو باند و يا بيشتر، اين امر منجر به در نظرگرفتن تعداد زيادي نقاط اندازهگيري ميگردد و ممكن است به علت محدوديتهاي زماني و يا ساير ملاحظات، غيرقابل اجرا باشد،لذا به همين دليل ميتواند تعداد نقاط كمتري انتخاب شوند به شرطي كه اين موضوع منجر به كاهش دقت نگردد.2-4-13- تقليل نقاط اندازهگيري در راههاي شرياني درجه 2 با دو باند حركتي و يا بيشترالف- در صورتي كه فاصله نصب (S) كوچكتر يا مساوي 30 متر باشد، در ازاي هر چهار نقطه محاسباتي، يك نقطه اندازهگيريدر مركز مستطيلي كه چهار نقطه مذكور، چهار گوشه آن هستند، انتخاب گردد. براي تعيين مستطيل مجاور در طول معبر، از نقاطمحاسباتي تكراري واقع در مرز دو مستطيل استفاده نگرديده ولي در مستطيل مجاور واقع در عرض معبر، نقاط محاسباتي مشتركمورد استفاده خواهند بود. بدين ترتيب تعداد نقاط اندازهگيري به يك سوم تعداد نقاط محاسبه تقليل خواهد يافت.ب- در صورتي كه فاصله نصب (S) بزرگتر از 30 متر باشد، طبق دستورالعمل تعيين نقاط محاسبه بايستي در ازاي هر افزايشحداكثر 3 متر به فاصله نصب، يك رديف نقطه در طول مستطيل محاسباتي اضافه گردد. در صورتي كه اين افزايش فاصله نصبمنجر به تعداد رديفهاي زوج در طول مستطيل محاسباتي شود، از همان دستورالعمل بند الف استفاده گردد. در غير اينصورت به تعدادنقاط زوج رديفهاي مستطيل محاسباتي از نزديكترين لبه اين مستطيل به ناظر، از همان دستورالعمل استفاده شود.3-4-13- تقليل نقاط اندازهگيري در راههاي شرياني درجه 1الف- در صورتي كه فاصله نصب (S) كوچكتر يا مساوي 30 متر باشد، در ازاي هر شش نقطه محاسباتي غيرتكراري واقع شدهدر يك باند ترافيكي، يك نقطه اندازهگيري در نظر گرفته ميشود كه اين نقطه در خط وسط هر باند ترافيكي و محدود به دو رديفنقطه محاسباتي متوالي در طول مستطيل محاسباتي است. بدين ترتيب تعداد نقاط اندازهگيري به يك ششم تعداد نقاط محاسبهتقليل خواهد يافت. جهت تعيين نقاط اندازهگيري در شانه راه نيز بايستي از همين رويه استفاده نمود.ب- در صورتي كه فاصله نصب (S) بزرگتر از 30 متر باشد، طبق دستورالعمل تعيين نقاط محاسبه بايستي در ازاي هر افزايشحداكثر 3 متر به فاصله نصب، يك رديف نقطه در طول مستطيل محاسباتي اضافه گردد. در صورتي كه اين افزايش در فاصله نصبمنجر به تعداد رديفهاي زوج در طول مستطيل محاسباتي شود، از همان دستورالعمل بند الف استفاده گردد، در غير اينصورت به
249فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرتعداد نقاط زوج رديفهاي مستطيل محاسباتي از نزديكترين لبه اين مستطيل به ناظر، از همان دستورالعمل استفاده شود. جهت تعييننقاط اندازهگيري در شانه راه نيز بايستي از همين رويه استفاده نمود.5-13- تجهيزات اندازهگيري شدت روشنايي1-5-13- كلياتشدت روشنايي كه با ابزاري بنام لوكسمتر اندازهگيري ميشود، ميبايست مناسب اين هدف بوده بهطوريكه ضمن قابل حملبودن، امكان جابجايي و تكرار اندازهگيري در نقاط مختلف معبر را داشته باشد. لوكسمتر بايد كاليبره باشد؛ ولي زماني كه اندازهگيريشدت روشنايي به منظور كنترل صورت ميگيرد، كاليبراسيون كامل لوكسمتر لازم نيست، ولي بايد طول عمر اين ابزار را در نظرداشت.براي اندازهگيري شدت روشنايي افقي و عمودي، سنسور مخصوص اندازهگيري شدت روشنايي سطح مورد نياز بوده و ميبايستدقيقاً روي نقاط مشخص شده قرار گيرد.بايد دقت كرد كه فرد اندازهگير جلوي نوري كه از جهات ديگر به سنسور لوكسمتر ميرسد، قرار نگيرد. به همين دليل بهتر استسنسور با يك كابل به لوكسمتر متصل شود و يا از لوكسمتر با يك كابل نگهدارنده از راه دور استفاده كرد. كابل بايد آنقدر بلندباشد كه ناظر با قرار گرفتن در محل خود مانع نوري كه از جهات ديگر به سنسور لوكسمتر ميرسد، نشود.استفاده از ابزار ترازكننده، كار نگه داشتن لوكسمتر را در شيب صحيح نسبت به جهت عمودي تسهيل ميكند. در موقعاندازهگيري بايد دقت گردد كه جذب بخشي از نور توسط هوا، ميتواند به اندازهي قابل توجهي از شدت روشنايي نور رسيده بهلوكسمتر بكاهد. حداقل مشخصات فني لوكسمتر جهت اندازهگيري شدت روشنايي معبر در پيوست 1 آمده است.2-5-13- ارتفاع و زاويه سنسور لوكسمترالف) شدت روشنايي افقي (نيمكروي)سطح سنسور لوكسمتر بايد افقي باشد. اين صفحه بايد در سطح زمين قرار بگيرد؛ اما در جاييكه اين كار ممكن نباشد، صفحهسنسور ميتواند حداكثر در 15 سانتيمتري سطح زمين مستقر گردد.ب) شدت روشنايي عمودي (استوانهاي)مركز صفحه سنسور لوكسمتر بايد در ارتفاع 1/5 متري از سطح زمين، بصورت عمودي و در جهت صحيح قرار بگيرد.6-13- تجهيزات اندازهگيري درخشندگيدرخشندگي سطح معبر بايد با درخشندگيمتر كاليبره شدهاي كه مناسب اين كار ساخته شده، اندازهگيري شود. بيشتر مواردي كهدر خصوص تجهيزات اندازهگيري شدت روشنايي به آنها اشاره شده، همانند قابليت جابجايي، بايد درخصوص درخشندگيمتر نيزمراعات شده باشد. فقط در مقايسه بين اين دو اندازهگيري بايد دقت گردد كه شدت روشنايي متوسط از ميانگين شدت روشنايي
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها250نقاطي با فواصل مساوي در سطح بدست ميآيد؛ در حالي كه درخشندگي متوسط اندازهگيري شده با يك بار قرائت، تصوير وزني ازدرخشندگي هر نقطه خواهد بود. اين امر نبايد باعث اختلاف چشمگيري در نتايج بدست آمده شود.به منظور اندازهگيري درخشندگي در سطح معابر، ميدان ديد درخشندگيمتر بايد به حد كافي كوچك باشد تا امكان تعيين بدونخطاي “يكنواختي” نيز در سطح معبر فراهم گردد. اين ميدان ديد بايد يك زاويه كروي بوده كه كمان آن بيشتر از 2 دقيقه در جهتعمودي و 20 دقيقه در جهت افقي نباشد. بدين ترتيب مستطيل اندازهگيري بر روي سطح معبر نبايد عرض بيشتر از 0/5 متر وطول بيشتر از 2/5 متر داشته باشد. براي اندازهگيري درخشندگي متوسط نيز درخشندگيمتر بايد اين قابليت را داشته باشد كه تنهانور مستطيل محاسباتي را در نظر بگيرد. زاويه ديد درخشندگيمتر نسبت به بردار عمود بر سطح معبر در نقاط اندازهگيري نيز، بايد(890/5) باشد.همچنين تعداد نقاط تعيين شده در مستطيل اندازهگيري مطابق دستورالعمل بخشهمان محل ناظر ميباشد.(4-13)و محل قرارگيري درخشندگيمتر نيزدر اين خصوص لازم به يادآوري است كه به خاطر تغيير در خواص انعكاس سطح معبر، چه با تغيير فاصله و چه با گذشت زمان،اختلاف بين درخشندگي اندازهگيري شده و محاسبه شده وجود خواهد داشت. در چنين مواقعي و به منظور كنترل طراحي ميتوانشدت روشناييهاي محاسبه شده و اندازهگيري شده را با هم مقايسه كرد.بررسيهاي چشمي در اين خصوص نشان داده كه ساييدگي و رسوبات روغني در سطح معبر در هر بخش آن با بخش ديگرمتفاوت بوده و اين اختلافها ميتواند به راحتي در سطح معبر مخصوصاً با رويه داراي رنگ روشنتر قابل رؤيت بوده و در ميزاندرخشندگي اندازهگيري شده تأثيرگذار باشد. همچنين رطوبت يا خيسي معبر نيز بهطور قابل توجهي درخشندگي معبر را دستخوشتغيير ميكند.حداقل مشخصات فني درخشندگيمتر جهت اندازهگيري درخشندگي معبر در پيوست 1 آمده است.-7-13دستورالعمل اندازهگيري "درخشندگي"به منظور اندازهگيري درخشندگي ميبايست مراحل زير به ترتيب انجام پذيرند.الف تعيين مستطيل و نقاط محاسباتي و اندازهگيري بر روي آن؛ب استقرار دستگاه اندازهگيري درخشندگي در محل ناظر بر روي پايه اي در ارتفاع1/5 متر؛ج تعيين نقاط اندازهگيري در اولين خط طولي يا عرضي از مستطيل اندازهگيري و ثبت مقادير درخشندگي اندازهگيري شده درهمه نقاط واقع بر آن خط و سپس ادامه كار اندازهگيري بر روي نقاط خط بعدي و تداوم كار تا پايان اندازهگيري كليه نقاطواقع بر مستطيل اندازهگيري؛د استقرار دستگاه اندازهگيري درخشندگي در امتداد خط وسط هر يك از باندهاي ترافيكي و همچنين شانه راه در فاصله60 مترياز مستطيل اندازهگيري و در ارتفاع 1/5 متري و سپس ثبت مقادير درخشندگي هر يك از “نقاط اندازهگيري” واقع شده بر رويخطوط مزبور. اين اندازهگيري اضافي جهت استفاده در محاسبهU L بوده ومقادير حاصل ميبايست بطور جداگانه ثبت گردند.
251فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرتوصيه ميشود كه عمليات اندازهگيري براي يك باند ترافيكي انجام شود و در صورتي كه مقدار U L اندازهگيري شده به اندازهقابل توجهي از حداقل U L مورد نياز در اينگونه راهها بيشتر باشد، اين پارامتر در باندهاي ترافيكي ديگر اندازهگيري نگردد.در موقع تعيين نقاط اندازهگيري لازم است دقت شود كه نحوه علامتگذاري نقاط، خللي در ميزان درخشندگي آن نقاط ايجادننمايد. در اين خصوص استفاده از نوار علامتگذاري اين امكان را فراهم ميسازد كه پس از تنظيم دستگاه اندازهگيري بر روي نقطهمورد نظر، با برداشتن نوار نسبت به اندازهگيري درخشندگي آن نقطه از رويه سطح معبر اقدام شود.نوار علامتگذاري ميتواند به شكلو به ابعاد “+”) 25 × 25 ( سانتيمتراز جنس پلاستيك و يا فلز باشد.-8-13دستورالعمل اندازهگيري "شدت روشنايي"به منظور اندازهگيري شدت روشنايي ميبايست مراحل زير به ترتيب انجام پذيرند.الف تعيين مستطيل اندازهگيري و محدوده آن؛ب تعيين نقاط اندازهگيري در اولين خط طولي يا عرضي از مستطيل اندازهگيري؛ج استقرار سنسور دستگاه اندازهگيري بر روي سطح معبر در هر يك از نقاط تعيين شده و انجام اندازهگيري در هر يك از آنها وسپس ادامه كار بر روي نقاط خط بعدي و تداوم كار تا پايان اندازهگيري كليه نقاط واقع بر مستطيل اندازهگيري.در موقع استقرار سنسور بر روي سطح معبر لازم است دقت شود كه به صورت افقي نصب گرديده و ارتفاع قرارگيري آن نسبتبه سطح معبر از 15 سانتيمتر تجاوز ننمايد.9-13- گزارش آزمونگزارش آزمون بايد شامل همه اطلاعاتي كه در طول اندازهگيري جمع شدهاند، باشد. در پيوست 2 يك نمونه گزارش آزمون آمدهاست.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها252پيوست 1-13- حداقل مشخصات فني دستگاههاي اندازهگيري روشنايي در معابر و راهنماي انتخابمناسب آنهامقدمهبه منظور اندازهگيري ميزان روشنايي معابر با توجه به نوع معابر و كاربري آنها، لازم است كه بتوان "شدت روشنايي" و"درخشندگي" معبر را اندازه گرفت. جهت اندازهگيري "شدت روشنايي" از "لوكسمتر" و براي اندازهگيري درخشندگي از"درخشندگيمتر" استفاده ميگردد. اين دستگاهها با معيارهاي مختلف خطايي كه براي آنها تعريف گرديده و در بعضي از استانداردهابا كلاس دقتهاي متفاوتي كه در مشخصات فني آنها ذكر ميگردد، مشخص شده و ساخته ميشوند. در اين بخش و به منظورانتخاب مناسب آنها، ابتدا كلاسبنديهاي مختلف "لوكسمتر" و "درخشندگيمتر" براساس استاندارد 5032-7 DIN بيان گرديده وسپس براساس استاندارد ،CIE معيارهاي خطاي قابل قبول دستگاههاي مزبور و چگونگي انتخاب مناسبترين آنها مشخص گرديدهاست.پ-13 -1-1- تعريف كلاسبندي لوكسمتر و درخشندگيمتر مبتني بر استاندارد 5032-7 DINدر اين استاندارد راهنماي كلاسبندي دستگاههاي اندازهگيري فتومتر فيزيكي مشتمل بر لوكسمتر و درخشندگيمتر آمده است.هدف از كلاسبندي، تشريح دقت اندازهگيري و همچنين امكان مقايسه دستگاههاي با كلاسهاي مختلف ميباشد.پ-1-1-1-13- كلاسبندي لوكسمترلوكسمتر دستگاهي جهت اندازهگيري شدت روشنايي در يك محدوده مشخص (نقاط اندازهگيري) ميباشد. در اين دستگاه نورميبايست بصورت مستقيم به گيرنده آن برخورد كند. در اين راستا دقت دستگاه با يك ضريب خطا بنامf 2 مشخص ميگردد.همچنين ميزان اندازهگيري ميبايست براساس منحني حساسيت روشنايي چشم انسان در روز يا V() باشد كه در اين راستا نيز دقتدستگاه با ضريب خطايf 1 مشخص ميشود.براي لوكسمتر علاوه بر ضرايب خطاي فوقالذكر، ضرايب خطاي ديگري نيز تعريفشده و در نهايت يك ضريب خطاي مجموع يا f sum تعريف ميگردد بطوريكه معينكننده ميزان كل خطاي دستگاه ميباشد. درنهايت، با توجه به ضرايب خطاي مختلف تعريف شده و محدودههاي آنها، دستگاه لوكسمتر در 4 كلاس به شرح زير طبقهبنديميشود:الف- كلاس L: دستگاه با بالاترين دقتب- كلاس A: دستگاه با دقت بالاج- كلاس B: دستگاه با دقت متوسطد- كلاس C: دستگاه با دقت پايين
253فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابردر جدول (پ-1-13) ميزان ضرايب خطا براي كلاس دقتهاي مختلف مشخص شده است. همانگونه كه مشاهده ميگرددخطاي مجموع براي كلاس L حداكثر،%3 كلاس A حداكثر ،%5 كلاس B حداكثر %10و براي كلاس C حداكثرگرديده است. با توجه به دقت بالا، معمولاً كلاس L جهت اندازهگيريهاي آزمايشگاهي مورد استفاده قرار ميگيرد.تعريف %20جدول (پ-1-13): محدودههاي خطاي تعريف شده براي معيارهاي خطاي دستگاه اندازهگيري شدت روشنايي (لوكسمتر) در كلاسهايمعيار خطامنحني حساسيت روشنايي چشم در روز-حساسيت به ماوراء بنفش- UVحساسيت به مادون قرمز- IRخطاي ارزيابي جهتي يا كسينوسيخطاي ارزيابي شدت روشنايي كرويE oخطاي ارزيابي شدت روشنايي استوانهايE zدقت، B ،A ،L و Cعلامت اختصاريحداكثر خطاي دستگاه اندازهگيري در كلاس دقتC%9%4%4%6%20%15%15%5%7/5%2B%6%2%2%3%15%10%10%2%4/5%1A%3%1%1%1/5%10%5%5%1%3%0/5L%1/5%0/2%0/2(1(1(1f 1urf 2f 2,0f 2,zV()خطاي ارزيابي شدت روشنايي نيمه استوانهايE zhخطاي خطيخطاي نمايشگرخطاي خستگي و پيريخطاي ضرايب حرارتي(1%0/2%0/2%0/1f 2,zh%2/K %1/K %0/2/K %0/1/K o, 25%1 %0/5 %0/2 %0/1 f 7%2 %1 %0/5 %0/1 f 11%20(4%10(4%5(4%3(3f ges40 Hz 40 Hz 40 Hz 40 Hz f u10 3 Hz 10 4 Hz 10 5 Hz 10 5 Hz f o( 1(2خطاي مدولاسيون نورخطاي تنظيم(2خطاي كليحد پايين فركانسحد بالاي فركانسf 3f 4f 5(3در صورتي كه اندازهگيري براي حالت تابش مستقيم پرتوهاي نوراني نباشد، خطاي كلاس دقت A عيناً در نظر گرفته ميشود.خطاي كلي به معناي ميزان عدم قطعيت و اطمينان در هنگان كاليبره كردن ميباشد.عبارت از مجموع مقادير f 7 ،f 5 ،.2K ،f 4 ،f 3 ،r ،u ،f 1 و f 11 ميباشد.(4 عبارت از مجموع مقادير f 7 ،f 5 ، .10K ،f 4 ،f 3 ،f 2 ،r ،u ،f 1 و f 11 ميباشد.
پ )مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها254پ-2-1-1-13- كلاسبندي درخشندگيمترهمانند لوكس متر، دستگاه درخشندگيمتر نيز به 4 كلاس دقت به شرح زير طبقهبندي ميشود:الف- كلاس L: دستگاه با بالاترين دقتب- كلاس A: دستگاه با دقت بالاج- كلاس B: دستگاه با دقت متوسطد- كلاس C: دستگاه با دقت پاييندر جدول (پ-2-13) نيز ميزان ضرايب خطا براي كلاس دقتهاي مختلف درخشندگيمتر مشخص گرديده است. در اين جدول،%20مجموع ضرايب خطا براي كلاس L حداكثر برابر با %5، كلاس A برابر با %7/5، كلاس B برابر با %10تعريف گرديده است.و كلاس C برابر باجدول-2-13): محدودههاي خطاي تعريف شده براي معيارهاي خطاي دستگاه اندازهگيري درخشندگيمتر در كلاسهاي دقتحداكثر خطاي دستگاه اندازهگيري در كلاس دقتC%9%4%4%9%4%5%7/5%2B%6%2%2%6%2%2%4/5%1A%3%1%1%3%1/5%1%3%0/5L%2%0/2%0/2%2%1%0/2%0/2%0/1C و B ،A ،Lمعيار خطامنحني حساسيت روشنايي چشم در روز-علامت اختصاريf 1urf 2 (g)f 2 (u)f 3f 4f 5V()حساسيت به ماوراء بنفش-UVحساسيت به مادون قرمز-IRخطاي ارزيابي جهتي مستقيمخطاي ارزيابي جهتي غير مستقيمخطاي خطيخطاي نمايشگرخطاي خستگي و پيريخطاي ضرايب حرارتي%2/K %1/K %0/2/K %0/1/K o, 25%1 %0/5 %0/2 %0/1 f 7%4 %2 %0/1 %0/2 f 8%2 %1 %0/5 %0/1 f 11%1 %1 %1 %0/4 f 12%20(3%10(3%7/5(3%5(2f ges40 Hz 40 Hz 40 Hz 40 Hz f u10 3 Hz 10 4 Hz 10 5 Hz 10 5 Hz f o( 1خطاي مدولاسيون نورخطاي پلاريزاسيون نورخطاي تنظيمخطاي فوكوس(1خطاي كليحد پايين فركانسحد بالاي فركانسخطاي كلي به معناي ميزان عدم قطعيت و اطمينان در هنگان كاليبره كردن ميباشد.عبارت از مجموع مقادير f 11 ،f 8 ،f 7 ،f 5 ، .2K ،f 4 ،f 3 ،f 2 (u) ،f 2 (g) ،r ،u ،f 1 و f 12 ميباشد.عبارت از مجموع مقادير f 11 ،f 8 ،f 7 ،f 5 ، .10K ،f 4 f 3 ،f 2 (u) ،f 2 (g) ،r ،u ،f 1 و f 12 ميباشد.(2(3
255فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرپ-13 -2-1- كلاسبندي درخشندگيمتربراساس استاندارد ،CIE حداكثر خطاي اندازهگيري قابل قبول براي لوكسمترميباشد.%5و براي درخشندگيمتر%4در جداول (پ-3-13) و (پ-4-13) خلاصهاي از خطاهاي قابل انتظار از دستگاههاي سنجش شدت روشنايي و درخشندگيبراساس اين استاندارد آمده است. در اين استاندارد تأكيد گرديده كه براي كليه فتومترها، V() مهمترين مشخصه بوده و بايستيحتيالامكان كوچك باشد.جدول (پ-3-13): پارامترهاي خطاي قابل قبول دستگاه سنجش شدت روشنايي براساس استاندارد CIEتوضيحاتبازده نوري بينايي چشم انسان جهت رويت در روزنسبت سيگنال Y(UV) هنگامي كه سر فتومتر با يكمنبع UV معيني همراه با يك فيلتر UV نورافشانيميشود، به سيگنال Y وقتي كه با همان منبع نورانيولي بدون فيلتر UV پرتوافكني ميشود.نسبت سيگنال Y(IR) هنگامي كه سر فتومتر با يكلامپ تنگستن هالوژن نورافشاني شده و با يك فيلتر IRمعين تركيب شده است، به سيگنال Y وقتي كه با همانمنبع نوراني ولي بدون فيلتر IR پرتوافكني ميشود.خطاي ناشي از ارزيابي جهتي يا كسينوسيتناسب كميت خروجي آشكارساز با كميت ورودي درمحدوده مشخصي از سطوح وروديتغيير زودگذر برگشت پذير در پاسخ دستگاه تحت شرايطثابت بهرهبرداري كه در اثر روشن شدن رخ ميدهدميزان وابستگي سيگنال خروجي اندازهگير به شرايطپلاريزاسيون نور اندازهگيري شدهمقدارحداكثرعلامتاختصاريمشخصهVUV responseIR responseCosine responseLinearity errorFatiguePolarizationf 1urf 2f 3f 5f 82%0.2%0.2%1.5%0.2%0.2%2%
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها256جدول (پ-4-13): پارامترهاي خطاي قابل قبول دستگاههاي سنجش درخشندگي براساس استاندارد CIEتوضيحاتبازده نوري بينايي چشم انسان جهت رويت در روزنسبت سيگنال Y(UV) هنگامي كه سر فتومتر با يك منبعUV معيني همراه با يك فيلتر UV نورافشاني ميشود، بهسيگنال Y وقتي كه با همان منبع نوراني ولي بدون فيلترUV پرتوافكني ميشود.نسبت سيگنال Y(IR) هنگامي كه سر فتومتر با يك لامپتنگستن هالوژن نورافشاني شده و با يك فيلتر IR معينتركيب شده است، به سيگنال Y وقتي كه با همان منبعنوراني ولي بدون فيلتر IR پرتوافكني ميشود.تعيين ميزان تأثير نور مستقيم تابيده شده از خارج از سطحاندازهگيري بر اندازهگيري درخشندگي سطح مورد نظرتعيين ميزان تأثير نور غير مستقيم تابيده شده از محيطاطراف سطح اندازهگيري بر اندازهگيري درخشندگي سطحمورد نظرتناسب كميت خروجي آشكارساز با كميت ورودي در محدودهمشخصي از سطوح وروديتغيير زودگذر برگشتپذير در پاسخ دستگاه، تحت شرايطثابت بهرهبرداري كه در اثر روشن شدن رخ ميدهدميزان وابستگي سيگنال خروجي اندازهگير به شرايطپلاريزاسيون نور اندازهگيري شدهميزان تاثير تغيير فاصله سطح اندازهگيري بر خطاي مقداراندازهگيري شده توسط دستگاهمقدارحداكثرعلامتاختصاريمشخصهVUV responseIR responseDirectional responseEffect from surroundingfieldLinearity errorFatiguePolarizationErrors of focusf 1urf 2 (g)f 2 (u)f 3f 5f 8f 123%0.2%0.2%2%1%0.2%0.1%0.1%0.4%
ه ب257فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرپ-13 -3-1- راهنماي انتخاب دستگاههاي اندازهگيري روشنايي معابربا توجه به استاندارد ،CIE حداقل معيارهاي خطاي دستگاههاي اندازهگيري شدت روشنايي و درخشندگي براي اندازهگيريروشنايي معابر بيان شدهاند. در اين استاندارد با تأكيد بر رعايت خطاي f، 1 ميزان خطاي كلي براي هر يك از دستگاهها بيان گرديدهكه حتيالامكان ميبايست در موقع انتخاب دستگاه مورد نظر رعايت گردد. در اين خصوص لازم به ذكر است كه برخي از سازندگاناين دستگاهها كه از استاندارد DIN مربوطه تبعيت ميكنند، كلاس دقتي براي دستگاه تعريف ميكنند بطوريكه ممكن است برايآن دستگاه، فقط يكي از معيارهاي خطا از مقادير قيد شده در جداول (پ-1-13) و (پ-2-13)، براي داشتن كلاس دقتي بالاترتخطي كرده باشد، در اين صورت دستگاه مزبور در كلاس دقت پايينتر قرار داده ميشود. به همين دليل ميبايست هر يك ازمعيارهاي خطاي قيد شده براي دستگاه از طرف سازنده، با ميزان تعريف شده براي آن معيار در استاندارد CIE مطابقت داده شده ودر صورت برآورده شدن آن دسته از حدود خطاها، دستگاه مزبور مورد پذيرش قرار گيرد.پ-1-3-1-13- معيارهاي مهم انتخاب دستگاه اندازهگيري شدت روشنايي (لوكسمتر)در موقع انتخاب دستگاه اندازهگيري شدت روشنايي (لوكسمتر) مناسب، معيارهايي كه ميبايست مدنظر قرار داده شوند عبارتنداز:الف- دقت اندازهگيري دستگاهبدين منظور ميبايست معيارهاي خطاي دستگاه از سازنده مربوطه اخذ و با مطابقت با جدول (پ-3-13)، دستگاه مناسب انتخابگردد. همچنين اگر براي دستگاه مورد نظر كلاس دقت تعريف شده باشد در آن صورت دستگاههايي با كلاس دقت A و يا نهايتاً باكلاس دقت Bشرطي كه ضريب خطاي f 1 آن در حول و حوش مقدار داده شده در جدول (پ-3-13) باشد، مورد قبول ميباشند.ب- محدوه اندازهگيري دستگاهمحدوده اندازهگيري دستگاه ميبايستي از بازه بين حداقل 0/1 لوكس تا حداكثر 20,000 لوكس كمتر نباشد.ج- قابليت كاربرد بيروني(outdoor) دستگاهد- قابليت كاربرد دستگاه در محدوده مناسب تغييرات درجه حرارتدستگاه اندازهگيري بايد قابليت كار در محدوده دماي محيط بين صفر تا 50 درجه سانتيگراد را داشته باشد.ه- قابليت كاربرد در محيط رطوبيدستگاه اندازهگيري بايد قابليت كار در محيط مرطوب را داشته و حداقل تا رطوبت%80را پاسخگو باشد.
پ(مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها258پ-2-3-1-13- معيارهاي مهم انتخاب دستگاه اندازهگيري درخشندگيمتردر موقع انتخاب دستگاه درخشندگيمتر مناسب، معيارهايي كه ميبايست مدنظر قرار داده شوند عبارتند از:الف- دقت اندازهگيري دستگاهدر خصوص اين دستگاه اندازهگيري نيز ميبايست معيارهاي خطاي دستگاه از سازنده مربوطه اخذ و با مطابقت با جدول-4-13)، دستگاهمناسب انتخاب گردد. همچنين اگر براي اين دستگاه نيز كلاس دقت تعريف شده باشد در آن صورتدستگاههايي با كلاس دقت A مورد قبول ميباشند.ب- محدوده اندازهگيري دستگاهمحدوده اندازهگيري دستگاه ميبايستي از بازه بين حداقلج- حداقل دقت مقادير اندازهگيريحداقل دقت مقادير قابل اندازهگيري دستگاهد- زاويه ميدان ديد دستگاهcd/m 20/1 تا حداكثرcd/m 20/1 باشد.cd/m 2حداقل زاويه ميدان ديد دستگاه 2 دقيقه در 20 دقيقه باشد.ه- قابليت كاربرد بيروني(outdoor) دستگاه1000 كمتر نباشد.و- قابليت كاربرد دستگاه در محدوده مناسب تغييرات درجه حرارتدستگاه اندازهگيري بايد قابليت كار در محدوده دماي محيط بين صفر تا 50 درجه سانتيگراد را داشته باشد.ز- قابليت كاربرد در محيط رطوبيدستگاه اندازهگيري بايد قابليت كار در محيط مرطوب را داشته و حداقل تا رطوبت%80را پاسخگو باشد.
259فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرپيوست 2-13- نمونه گزارش آزمونپ-13 -1-2- اطلاعات كلي آزموننام محلتاريخ آزمونزمان آزموناسامي پرسنل حاضر در آزمونپ-13 -2-2- اطلاعات هندسينقشه معبر و مرزهاي آن با ابعاد و محل چراغها و در صورت امكان ضميمه كردن عكس؛محل تجهيزات معبر، وسايل نقليه پارك شده و ساير موانع؛پ-13 -3-2- دادههاي سطح معبرنوع سطح معبرعمر سطح معبرمشاهدات شرايط سطح معبر
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها260پ-13 -4-2- دادههاي مربوط به لامپ و چراغچراغ نوعمشخصات<strong>شماره</strong> جدول پخش نورزاويه بازو (درجه)ارتفاع نصب (m)عمرآخرين تاريخ نظافت چراغروش نصبساير اطلاعاتنوعتوان (W)عمرتعدادبالاستروش مورد استفاده جهت كاهش نور1لامپهاي داخل چراغ نوعچراغ نوعمشخصات<strong>شماره</strong> جدول پخش نورزاويه بازو (درجه)ارتفاع نصب (m)عمرآخرين تاريخ نظافت چراغروش نصبساير اطلاعاتنوعتوان (W)عمرتعدادبالاستروش مورد استفاده جهت كاهش نور122لامپهاي داخل چراغ نوع
261فصل سيزدهم- دستورالعمل اندازهگيري روشنايي در معابرپ-13 -5-2- منبع تغذيهمتوسط ولتاژ در زمان اندازهگيريكمترين ولتاژ در زمان اندازهگيري(V)(V)پ-13 -6-2- شرايط محيطيشرايط محيطيآب و هوا (رطوبت)دماوضوح (قابليت ديد)سطح معبر (خيس، خشك يا مرطوب)شروعپايان( C)پ-13 -7-2- شرايط نصبهندسه تأسيساتزاويه بازوي چراغچگونگي تعمير و نگهداري چراغنور خارجيموانع نورساير جنبههاي نصبپ-13 -8-2- تجهيزات اندازهگيرينوع وسيله اندازهگيريشدت روشنايي مسطحشدت روشنايي نيمكرويشدت روشنايي استوانهايزاويه ديد درخشندگيمترعمودي:عرضي:ولتمترسازندهمدلتعداد وسيله1تاريخ كاليبراسيون1نام مرجع تاييد كننده1) در صورت درخواست
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها262پ-13 -9-2- مستطيل اندازهگيرينقاط واقع بر طول معبر (متر)0) و (0(m)-نوع اندازهگيريارتفاع سنسور اندازهگير<strong>شماره</strong> شناسايي اندازهگيرمحدوده(هاي) استفاده شدهتوجه بر روي جدول، محل چراغها، فواصل نقاط اندازهگيري در طول و عرض معبر، مقادير نوري هر نقطه، محل قرارگيريدرخشندگيسنج نسبت به مستطيل اندازهگيري و همچنين جهت يا جهتهاي قابل استفاده براي شدت روشنايي نيماستوانهاي وعمودي مشخص گردد.
263فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرفصل 14مشخصات فني استاندارد تجهيزاتمورد استفاده در روشنايي معابر
264مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
265فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرمقدمهاين فصل حاوي مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر اعم از لامپ بخارسديم پرفشار، بالاست،جرقهزن، خازن، چراغ و پايه ميباشد.1-14- تعاريف1-1-14- بالاستوسيلهاي است كه مابين منبع تغذيه و يك يا چند لامپ (فلورسنت يا تخليهاي) قرار ميگيرد و به وسيله خاصيت القايي، خازني و ياتركيبي از اين دو به منظور راهاندازي و شروع كار لامپ و محدود كردن جريان آن به مقدار لازم به كار ميرود.2-1-14- بالاست مرجعبالاست القايي يا الكترونيكي ويژهاي است كه جهت استفاده به منظور(ال ف ( آزمون لامپها، (ب) استاندارد مقايسهاي جهت آزمونبالاستها، و (ج) انتخاب لامپهاي مرجع طرح شده است. اين بالاست با نسبت ولتاژ به جريان ثابتي كه تغييرات جريان، درجه حرارت ومحيط مغناطيسي بر روي آن نسبتاً بياثر هستند، مشخص ميگردد.3-1-14- لامپ مرجعلامپي است كه براي تست بالاستها انتخاب ميشود. اين لامپ هنگامي كه همراه با بالاست مرجع مورد استفاده قرار ميگيرد،داراي خصوصيات الكتريكي نزديك به مقادير اسمي در استاندارد لامپها ميباشد.4-1-14- توان كل وروديكل توان ورودي از طرف منبع تغذيه به مدار لامپ – بالاست كه در ولتاژ اسمي اندازهگيري ميشود.5-1-14- تلفات بالاستتوان الكتريكي اكتيو كه توسط بالاست مورد استفاده قرار گرفته ولي به انرژي نوراني تبديل نشده است.6-1-14- حداكثر دماي كار اسمي سيمپيچي بالاست(t w )بالاترين دماي سيمپيچ كه توسط سازنده تعيين ميشود به نحوي كه بالاست در فركانس نامي و در آن دما بتواند به مدت ده سالكار مداوم داشته باشد.7-1-14- افزايش دماي اسمي سيمپيچي بالاست(t)افزايش دمايي كه تحت شرايط استاندارد توسط سازنده اعلام ميگردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2668-1-14- جرقهزن(لوازم راهاندازي)لوازم راهاندازي كه براي ايجاد پالسهاي ولتاژ جهت راهاندازي لامپهاي تخليهاي در نظر گرفته ميشود. اين تجهيز، پيشگرم شدنالكترودها را انجام نميدهد.9-1-14- بهره نوري لامپنسبت شار نوري به توان ورودي لامپ، بازده يا بهره نوري لامپ ناميده ميشود. W(1-14): بهره نوري برحسب لومن بر وات،: شار نوري برحسب لومن،: Wتوان ورودي لامپ برحسب وات.2-14- لامپهاي بخار سديم پرفشارلامپهاي بخار سديم پرفشار مورد استفاده در سيستمهاي روشنايي معابر بايد بر اساس استاندارد ملي <strong>شماره</strong> 5191 و ياIEC60662ساخته و مورد آزمون قرار گرفته باشند.در اين بخش براساس استاندارد مزبور، موارد مهم و كاربردي كه ميبايد مورد توجهاستفادهكنندگان اين لامپها باشد، آورده شده است. جهت موارد تكميلي بايد به هر يك از استانداردهاي مربوطه مراجعه نمود.1-2-14- نشانهگذاري لامپهامشخصات لامپها بايد بصورت خوانا و با دوام بر روي آنها ثبت شود:الف- علامت تجاري، علامت سازنده يا نام فروشنده مسئول؛ب- توان اسمي؛ج- نمادهايي كه براي مشخص كردن روش راهاندازي بكار ميروند:- لامپهايي كه به جرقهزن خارجي نياز دارند با نمادE ؛.- لامپهاي داراي وسيله راهاندازي داخلي با نماد I2-2-14- ابعاد لامپهاابعاد لامپها بايد منطبق بر مشخصات مندرج در بخش سوم از مرجعباشد. [8]3-2-14- كلاهك لامپهاكلاهك لامپها بايد با مقررات مندرج در برگههاي اطلاعات مربوطه در مرجع[14]منطبق باشد.
267فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر4-2-14- آزمونهاكليه آزمونهاي لامپ بخار سديم پرفشار بايد براساس استاندارد مربوطه [8]صورت پذيرد.جهت انجام آزمونها، لامپ بايد دروضعيت افقي در هواي آزاد، در دماي محيطي 25 5 درجه سيلسيوس، با استفاده از يك بالاست مرجع تحت يك ولتاژ سينوسي وفركانس 50 هرتز قرار گيرد. همچنين قبل از انجام آزمونها، لامپ بايد به مدت 100 ساعت كاركردگي خود را با سيكلروشن و 30 دقيقه خاموش، با استفاده از يك بالاست متعارف طي كرده باشد.6 ساعت5-2-14- حداكثر دماي حباب و كلاهك لامپجهت طراحي چراغ، حداكثر دماي حباب لامپ بايد به شرح زير مد نظر قرار گيرد.- كوچكتر يا برابر- بزرگتر از150 وات:150 وات:310 درجه سيلسيوس؛400 درجه سيلسيوس.همچنين دماي مجاز كلاهك نبايد از مقادير جدول(1-14)بيشتر شود.جدول (1-14): دماي مجاز كلاهكنوع كلاهكحداكثر دماي كلاهك بر حسب درجهسيلسيوس210210250E 27كوچكتر يا برابر 150 واتبزرگتر از 150 واتE 406-2-14- برخي مشخصههاي الكتريكي و نوري لامپجدول (2-14)حاوي برخي مشخصههاي الكتريكي و نوري لامپهاي بخار سديم پرفشار معمول ميباشد.مقادير ولتاژ و جريانلامپ براساس مرجع[8]و مقادير شار نوري و خازن پيشنهادي براساس جداول فني سازندگان معتبر ارائه شده است.جدول (2-14): برخي مشخصههاي الكتريكي و نوري لامپهاي بخار سديم پرفشار معمولنوع و توان لامپنوع حبابولتاژ لامپ (ولت)جريان لامپ (آمپر)شار نوري (لومن)خازن (ميكروفاراد)45480004/8100(74-117)بخار سديم 400 واتلولهاي45480004/45105 (90-120)بخار سديم 400 واتبيضوي32280003100(85-115)بخار سديم 250 واتلولهاي32270003100(85-115)بخار سديم 250 واتبيضوي20150001/8100(85-115)بخارسديم 150 واتلولهاي20145001/8100(85-115)بخارسديم 150 واتبيضوي1290001/2100(85-115)بخار سديم 100 واتلولهاي1285001/2100(85-115)بخار سديم 100 واتبيضوي1260000/9890(75-105)بخار سديم 70 واتلولهاي1256000/9890(75-105)بخار سديم 70 واتبيضوي1035000/7685(70-100)بخار سديم 50 واتبيضوي
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها268درخصوص مقادير شار نوري ارائه شده، اشاره به اين نكته ضروري است كه سازندگان مختلف مقادير متفاوتي را براي شار نوريلامپها اعلام ميكنند و بطور قطع در يك توان ثابت لامپهايي كه داراي شار نوري بالاتري هستند از راندمان بهتري برخوردارند.در برخي موارد نيز سازندگان لامپ با ارائه نمونههاي ويژه، شار نوري را بطور قابل توجهي افزايش دادهاند. ولي ذكر اين نكته ضرورياست كه در طراحي يك سيستم روشنايي، ميبايست از لامپي كه تهيه و توليد آن از ثبات قابل قبولي برخوردار باشد، استفاده شده ومقادير طراحي نيز براساس شرايط متعارف و با پيشبيني بهرهبرداري آينده و همچنين برخي تلرانسهاي توليد شامل مواد اوليه،تغييرات در شيوه توليد و غيره انتخاب گردد.7-2-14- مشخصات فني لامپمشخصات فني لامپ بخارسديم پرفشار بايد براساس جدول(3-14)تهيه و ارائه شود.--3-14- بالاست لامپهاي تخليه در گاز (به غير از لامپ فلورسنت)بالاست لامپهاي تخليه در گاز (به غير از لامپ فلورسنت) مورد استفاده در سيستمهاي روشنايي معابر بايد براساس استانداردهايزير ساخته شده و مورد آزمون قرار گرفته باشند:استاندارد ملي <strong>شماره</strong>استاندارد ملي <strong>شماره</strong>( IEC 61347-1) 7644-1( IEC 61347-2-9) 7644-2-9لامپهاي تخليه در گاز (به جز لامپهاي فلورسنت)،با عنوان لوازم كنترل لامپ-قسمت اول مقررات ايمني عمومي،با عنوان لوازم كنترل لامپ-قسمت:2-9-استاندارد ملي <strong>شماره</strong>(IEC 60932)5190مقررات ويژه براي بالاستهايبا عنوان مقررات عملكردي بالاست لامپهاي تخليهاي (غير از لامپهاي فلورسنت).مهمترين مشخصه بالاستها، تلفات آنها ميباشد كه ميبايست تا حد امكان كوچك باشد. در موقع انتخاب چراغ مناسب براي هرمعبر، تلفات بالاست و قيمت آن نقش تعيينكنندهاي داشته به نحوي كه پايين بودن تلفات بالاست، در هزينه كل سيستم تاثيرمهمي دارد.1-3-14- آزمونهاي ايمني بالاستعبارت از يك دسته از آزمونهاي بالاست بوده كه تضميني بر ايمني بهكارگيري و دوام آن ميباشد. اين آزمونها ميبايست براساساستانداردهاي بالاست انجام گرفته و كاربر آن نيز از نتايج آزمونها مطلع گردد. تعدادي از عناوين مهم و كاربردي اين آزمونهاعبارتند از:آزمونهاي ترمينالها، پيشبيني اتصال زمين حفاظتي، حفاظت در برابر تماس تصادفي با قسمتهاي برقدار، مقاومت عايقي ورطوبتي، استقامت الكتريكي، آزمون دوام حرارتي براي سيمپيچهاي بالاست، ساختمان (ساختار)، پيچها و قسمتهاي برقدار واتصالات، مقاومت در برابر حرارت، آتش و ايجاد مسير خزشي، مقاومت در برابر خوردگي، آزمونهاي گرمايش بالاست و ضربه ولتاژبالا، آزمون فواصل خزشي و هوايي و نشانهگذاري.
269فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرمشخصات عمومي لامپآزمون راهاندازي لامپآزمون گرم كردن لامپمشخصههاي الكتريكي ولتاژ اسميبالاست مرجعنام سازنده:كد لامپ:ولتاژ نامي (V):توان نامي (W) :شكل ظاهري:داخل يا خارج بودن جرقهزن:ضريب توان لامپ:شار نوري نامي لامپ:بهره نوري (لومن بر وات):ضريب برگردان نوري لامپ :(CRI)دماي رنگ لامپ (K):ولتاژ آزمون:حداكثر زمان راهاندازي:مشخصههاي پالسجدول (3-14): برگ مشخصات فني لامپدامنه ولتاژ:شكل موج:جهت:موقعيت:زمان اوج گيري-افزايش :[s] T1مدت زمان T2 (عرض پالس)[s]ولتاژ آزمون:حداكثر زمان لازم براي دستيابي به حداقل 50 V در كلاهك لامپ (دقيقه):ولتاژ در كلاهك لامپ(مقدار مورد نظر، حداكثر، حداقل):(مقدار موثر) [V] :شدت جريان لامپ (مقدار موثر) [A] :توان لامپ [W] :ولتاژ خاموشي (مقدار مؤثر) [V] :فركانس اسمي [s] :ولتاژ اسمي [V] :مشخصههاي بالاست مرجع جريان كاليبره كردن [A] :نسبت ولتاژ به جريان :ضريب توان با تلرانس مورد نظر :جريان گرم كردن لامپ [A] (حداقل و حداكثر) :اطلاعاتي در مورد طراحي بالاست دامنه پالس براي طراحي بالاست (حداقل و حداكثر ( :حداكثر افزايش ولتاژ در كلاهك لامپ [V] :گستره عملكرد لامپ جهت اطلاع سازندگان بالاست بصورت نمودار ارائه شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2702-3-14- آزمونهاي عملكردي بالاست لامپ بخار سديم پرفشارآزمونهاي عملكردي بالاست كه بسيار مهم ميباشند مطابق استاندارد و براي مشخص كردن صحت كاركرد آن انجام پذيرفته و بهشرح زير ميباشد:1-2-3-14- براي بالاست لامپهاي تخليه در گاز، گستره تغييرات ولتاژ تغذيه بين%106 تا %92مقدار اسمي در نظر گرفتهميشود. همچنين آزمونهاي عملكردي بالاست براساس استاندارد مربوطه، آزمونهاي نوعي بوده و تنها يك نمونه بايد تحت كليهآزمونها قرار گيرد.2-2-3-14- بالاست و لامپهاي مرجع ميبايست طبق استاندارد انتخاب شده و آزمونها نيز تحت شرايط تعيين شده در استانداردانجام گيرند.3-2-3-14- ضريب توان اندازهگيري شده هنگامي كه بالاست در ولتاژ و فركانس اسمي خود با يك يا چند لامپ مشابه كار ميكندنبايد بيش از 0/05 با مقدار نشانهگذاري شده تفاوت داشته باشد.4-2-3-14- شكل موج و مقدار جريان و همچنين حفاظت مغناطيسي بالاست بايد مطابق با استاندارد باشد.5-2-3-14- مقررات5%الكتريكي براي بالاستهاي لامپ بخار سديم پرفشار به شرح زير است:1-5-2-3-14- تنظيم بالاستبالاست هنگامي كه در ولتاژ لامپ مرجع كار ميكند بايد توان مصرفي آن لامپ را از توان مصرفي همان لامپ با محدوده رواداريوقتي با بالاست مرجع كار ميكند، بيشتر ننمايد.2-5-2-3-14- جريان اتصال كوتاهوقتي كه بالاست تحت هر ولتاژي بينداده شده در استاندارد كمتر باشد.%106 تا %92ولتاژ اسمي خود تغذيه ميشود، جريان اتصال كوتاه نبايد از جريان كاليبراسيوننسبت جريان اتصال كوتاه بالاست به جريان نامي نيز نبايد از مقادير مشخص شده در استاندارد تجاوز كند.3-5-2-3-14- ولتاژ مدار بازوقتي كه بالاست در فركانس اسمي و تحت هر ولتاژي بين%106 تا %92ولتاژ اسمي خود كار ميكند، نبايد ولتاژ دو سر آن از ولتاژمورد نياز براي آزمون راهاندازي كمتر باشد. همچنين بايد دقت گردد كه در هنگام اندازهگيري توان لامپ، هيچ ضريب اصلاحي برايمصرف واتمتر اعمال نگرديده و دستگاههاي اندازهگيري هم كه مورد استفاده نيستند بايد اتصال كوتاه و يا از مدار خارج شوند.3-3-14- مشخصات فني بالاست لامپ بخار سديم پرفشارمشخصات فني بالاست لامپ بخارسديم پرفشار بايد براساس جدول(4-14)تهيه و ارائه شود.4-14- جرقهزن (وسيله راهاندازي)جرقهزنهاي مورد استفاده در سيستمهاي روشنايي معابر بايد از نوع سه سيم بوده و براساس استانداردهاي زير ساخته شده و موردآزمون قرار گرفته باشند:
271فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر--استاندارد ملي <strong>شماره</strong>استاندارد ملي <strong>شماره</strong>(به جز راهاندازي تخليه روشن)(IEC <strong>614</strong>47-1) 7644-1(IEC <strong>614</strong>47-2-1) 7644-2-1با عنوان لوازم كنترل لامپ-قسمت اول مقررات ايمني عموميبا عنوان لوازم كنترل لامپ- قسمت :1-2-مقررات ويژه وسايل راهاندازياستاندارد بين المللي <strong>شماره</strong> IEC 60927 با عنوان مقررات عملكردي وسايل راهاندازي (به جز راهاندازيهاي تخليه روشن)نام سازندهكد بالاستتوان بالاست (توان لامپ مورد نظر)(W)ولتاژ نامي(V)فركانس نامي(Hz)حداكثر نسبت جريان ماكزيمم به جريان مؤثرجريان كاليبراسيون(A)نسبت ولتاژ به جريانولتاژ بالاست (V)تلفات بالاست (W)درصد تلفات بالاستضريب توان بالاستحداكثر دماي كار اسمي سيمپيچ بالاست ) w t)حداكثر افزايش دماي كار اسمي سيمپيچ بالاست (t)ضريب توان مداردامنه هارمونيك سومولتاژ لامپ مرجع(V)تنظيم بالاست1-4-14- آزمونهاي ايمني وسيله راهاندازيآزمونهاي ايمني جرقهزن(وسيله راهاندازي)جدول (4-14): مشخصات فني بالاستتضميني بر ايمني بكارگيري و دوام آن ميباشد.اين آزمونها ميبايست براساساستانداردهاي مربوطه انجام گرفته و كاربر آن نيز از نتايج آزمونها مطلع گردد. تعدادي از عناوين مهم و كاربردي اين آزمونهاعبارتند از:آزمونهاي ترمينالها، پيشبيني اتصال زمين حفاظتي در برابر تماس تصادفي با قسمتهاي برقدار، گرمايش لوازم راهاندازي مستقل،ولتاژ پالس جرقهزنها، استقامت مكانيكي، فواصل خزشي و هوايي، پيچها، قسمتهاي برقدار و اتصالات، مقاومت در برابر حرارت،آتش و ايجاد مسير خزشي، مقاومت در برابر خوردگي، مقاومت عايقي و رطوبتي، استقامت الكتريكي، شرايط خطا و ساختمان.نشانهگذاري جرقهزنها نيز شامل موارد الزامي زير است:- شناسه كالا (نماد تجاري، نام سازنده)؛- <strong>شماره</strong> مدل يا مبناي سازنده؛-در صورت كاربرد، نماد مشخص كننده "لوازم كنترل مستقل"؛
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها272---در صورت وجود ترمينالهاي زمين بايستي با نماد مشخص شوند. اين نمادها نبايد روي پيچ يا قسمت(هايي) كه به آسانيقابل جابجايي هستند، قرار داده شود؛در صورتي كه مقدار ماكزيمم ولتاژ توليد شده از 1500 ولت بيشتر شود، بايد براي نشان دادن آن، اتصالاتي كه تحت اين ولتاژ قرارميگيرند، نشانهگذاري شوند. اين نشانهگذاري براي جرقهزنهاي با ولتاژ پالس بيش از 5، KV بايد با نماد "پيكان شكسته" انجامشود؛نشانهگذاري ترمينال زمين براي جرقهزنهايي كه ولتاژ پالس بيش از 5 KV دارند، ضروري نميباشد. چون اين جرقهزنها الزاماًداراي محدوديت زماني ميباشند؛---نوع جزء قطع و وصلكننده؛مقدار حداكثر ظرفيت خازني بار براي كار رضايت بخش جرقهزن؛حداكثر دماي مجاز محفظه جرقهزن در وضعيت غير عادي.(t c +X)2-4-14- آزمونهاي عملكردي وسيله راهاندازيآزمونهاي عملكردي جرقهزن (وسيله راهاندازي) لامپهاي بخار سديم و متال هاليد مطابق استاندارد و براي مشخص كردن صحتعملكرد آن انجام پذيرفته و كاربر آن ميبايست از نتايج آزمونها مطلع گردد.در اين آزمون، تعداد كل نمونهها چهار عدد جرقهزن ميباشد. تعدادي از عناوين مهم اين آزمونها عبارتند از: آزمون راهاندازي، آزمونسطح دوباره عمل نكردن و آزمون دوام.3-4-14- مشخصات فني جرقهزن (وسيله راهاندازي)مشخصات فني جرقهزن (وسيله راهاندازي) بايد براساس جدول(5-14)تهيه و ارائه شود.5-14- خازنخازنهاي مورد استفاده در سيستمهاي روشنايي معابر بايد بر اساس استانداردهاي زير ساخته و مورد آزمون قرار گرفته باشند.- استانداردالزامات عمومي و ايمني.IEC 61048 با عنوان خازنهاي مورد استفاده در مدار لامپهاي فلوئورسنت لولهاي و ديگر لامپهاي تخليهاي-- استانداردعملكردي.IEC 61049 با عنوان خازنهاي مورد استفاده در مدار لامپهاي فلوئورسنت لولهاي و ديگر لامپهاي تخليهاي-الزامات
273فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر1-5-14- آزمونهاي ايمني خازنآزمونهاي ايمني خازن ، تضميني بر ايمني بكارگيري و دوام آن ميباشد. اين آزمونها ميبايست براساس استانداردهاي مربوطه انجامگرفته و كاربر آن نيز از نتايج آزمونها مطلع گردد. دراينجا برخي موارد مهم و كاربردي درخصوص طرح خازن و آزمونهاي ايمنيآن آمده است:خازن بايد طوري طراحي و ساخته شود كه در استفاده عادي، كار آن براي كاربر و محيط اطراف عاري از خطر باشد. تمامي قطعاتفلزي بيروني بايد از مواد غير آهني ساخته شوند يا در مقابل زنگزدگي محافظت شده باشند. آزمونها بايد در دماي(20o C 5o C)انجام شود مگر اينكه به صورت ديگري مشخص شده باشد. اگر در طي انجام هر يك از اين آزمونها، فقط يك مردودي روي دهد،آزمون، مورد پذيرش بوده ولي اگر سه مردودي يا بيشتر روي دهد، آن نوع خازن بايد رد شده تلقي شود. همچنين اگر در هر يك ازآزمونها دو مردودي روي دهد، آن آزمون و هر يك از آزمونهاي قبل از آن نيز كه ميتواند بر نتايج آزمون تأثيرگذار باشد بايد برروي همان تعداد خازن تكرار گردد. اگر مردودي ديگري روي دهد، نوع خازن مورد آزمون، رد شده تلقي ميشود.مشخصات عمومينام سازندهنام مدلولتاژ اسمي(V)فركانس اسمي(Hz)محدوده توان(W)جزء قطع و وصلكننده (مكانيكي يا الكترونيكي)حداكثر دماي كار اسمي محفظه راهاندازيحداكثر دماي كار اسمي سيمپيچابعادوزنمشخصات راهاندازيدامنه ولتاژ [V]مقدار قلهاي ولتاژ پالس [V]شكل موج [V]جهتموقعيت[s] زمان اوجگيري T1T2 عرض پالس[s]دفعات تكرارجدول (5-14): مشخصات فني جرقهزن (وسيله راهاندازي)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2741-1-5-14- نشانهگذاري، اتصالات و مقاومتهاي تخليهمقررات مربوط به نشانهگذاري، اتصالات و مقاومتهاي تخليه خازنها بايد مطابق با استاندارد مربوطه باشد.2-1-5-14- فواصل خزشي و هواييفواصل خزشي روي سطوح خارجي عايق ترمينال، فواصل هوايي ميان قسمتهاي بيروني اتصالات ترمينال يا ميان چنينقسمتهاي برقدار و بدنه فلزي خازن در صورت وجود، نبايد كمتر از مقادير كمينه داده شده در استاندارد باشد. اين فواصل كمينه بايدبه ترمينالهاي خازن با و يا بدون سيمكشي بيروني اعمال شوند.موارد فوق شامل فواصل خزشي و هوايي داخل خازن نيست.3-1-5-14- مقدار اسمي ولتاژخازن بايد براي مدت طولاني و در گستره دمايي خود قادر به تحمل ولتاژ تا 10 برابر بيشتر از ولتاژ اسمي خود باشد.4-1-5-14- فيوزهادرصورتي كه فيوز جريان در داخل خازن نصب شده باشد، بايد به صورت مناسب محافظت شده و در محفظهاي عايقبندي قرار دادهشود تا در شرايط كار عادي خازن، از تخليه الكتريكي يا اتصال فيوز به بدنه فلزي ممانعت به عمل آيد.5-1-5-14- ساير آزمونهاي ايمنيآزمونهاي ايمني ديگري كه بايد براساس استاندارد در مورد خازنها انجام شوند، آزمونهاي آببندي و گرما، ولتاژ بالا، مقاومت دربرابر شرايط كار دشوار، مقاومت در برابر گرما، آتش و ترك خوردگي، آزمون خود ترميمي و آزمون تخريب ميباشد.2-5-14- آزمونهاي عملكردي خازنآزمونهاي عملكردي خازن مطابق استاندارد و براي مشخص كردن صحت كاركرد آن انجام پذيرفته و كاربر آن ميبايست از نتايجآزمون مطلع گردد.اين آزمونها پس از انتخاب 47 خازن غير خود ترميم يا 52 خازن خود ترميم مطابق با ترتيب مشخص شده در استاندارد انجامميپذيرد. تعدادي از عناوين اين آزمونها عبارتند از: آزمونهاي اندازهگيري ظرفيت خازني، آزمون تغيير ظرفيت خازني ناشي از دما وآزمون دوام.3-5-14- مشخصات فني خازنمشخصات فني خازن بايد براساس جدول(6-14)تهيه و ارائه شود.
275فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرمشخصات عمومينام سازندهنام مدلولتاژ اسمي(V)فركانس اسمي(Hz)ظرفيت اسمي و رواداري آنمقدار مقاومت تخليهوجود يا عدم وجود فيوز جرياندماهاي اسمي كمينه و بيشينهحداكثر دماي محفظه خازنمقدار تانژانت زاويه تلفاتنوع خازن از نظر خود ترميمكننده بودن(به همراه علامتگذاري مربوطه)ابعادجدول (6-14): مشخصات فني خازن--6-14- چراغهاي خيابانيچراغهاي خياباني مورد استفاده در سيستمهاي روشنايي معابر بايد براساس استانداردهاي زير ساخته شده و مورد آزمونقرار گرفته باشند.استاندارد ملي <strong>شماره</strong>استاندرد ملي <strong>شماره</strong>( IEC 60568-1)( IEC 60598-2-3)5920-15920-2-3با عنوان چراغها- قسمت اول مقررات عمومي و آزمونها.با عنوان چراغها- قسمت 2- مقررات ويژه، بخش:3چراغهاي خياباني وجادهاي.1-6-14- طبقهبندي چراغهاچراغها بر مبناي نوع حفاظت در برابر شوكهاي الكتريكي، درجه حفاظت در برابر نفوذ گرد و غبار، اجسام سخت، رطوبت و جنسسطح نصب طبقهبندي ميشوند.- -1 1-6-14 طبقهبندي بر حسب نوع حفاظت در برابر شوكهاي الكتريكيچراغها بر حسب نوع حفاظت در برابر شوكهاي الكتريكي در كلاسهايحداقل كلاس حفاظتII ، I ،0Iو III طبقهبندي ميشوند. چراغهاي خياباني بايدرا داشته باشند. چراغ كلاس I چراغي است كه در آن براي حفاظت در برابر شوكهاي الكتريكي فقط رويعايقبندي ساده تكيه نميشود، بلكه قسمتهاي برقدار قابل دسترس، به يك هادي حفاظتي كه زمين شده باشد متصل ميگردند تاقسمتهاي برقدار قابل دسترس در صورت خراب شدن عايقبندي ساده برقدار نشوند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها276- -2 1-6-14 طبقهبندي بر حسب درجه حفاظت در برابر نفوذ گرد و غبار، اجسام سخت و رطوبتچراغها بايد مطابق با استاندارد IEC مربوطه و برچسب كدهاي حفاظتيشده براي چراغهاي خيابانيIP طبقهبنديIP65 ميباشد.2-6-14- نشانهگذاريگردند. مقدار حداقل درجه حفاظتي توصيهنشانهگذاري براساس استاندارد چراغ صورت پذيرفته به نحوي كه بلندي نمادهاي تصويري ميبايست بيشتر از 5mm و بلندي كلماتو اعداد نيز بيشتر از 2mm باشد.3-6-14- ساختار چراغ- 1- 3-6-14 سيم نگهدارندهدر مورد چراغهاي آويزي كه از سيم مهار آويخته شده و به وسيله بست محكم ميشوند، بايد گستره اندازه سيمهاي مهار و بستهايآن در دستورالعمل سازنده چراغ قيد شده باشد. اين بستها بايد بهگونهاي به سيم مهار وصل و محكم شوند كه چراغ نسبت به سيممهار هيچ گونه حركتي نداشته باشد. اين وسايل آويخته شده نبايد در حين نصب و استفاده عادي از چراغ، به سيم مهار صدمهاي واردسازند.- 2- 3-6-14وسايل نصب چراغ به پايهوسايل نصب چراغ به پايه بايد با وزن آن متناسب باشند. اتصال چراغ به پايه بايد طوري طراحي شود تا تحمل سرعت باد150km/hدر سطح بادگير چراغ را بدون در نظر گرفتن خميدگي داشته باشد.ملحقات نصب كه وزن چراغ و قطعات داخلي آن را تحمل ميكنند، بايد طوري باشند تا در هنگام كار و تعمير، از جابجا شدنقسمتهاي مختلف چراغ در اثر لرزش جلوگيري كنند.در قسمتهايي از چراغ كه حداقل با دو وسيله مانند پيچ محكم ميشوند، براي جلوگيري از افتادن، يكي از اين وسايل محكمكنندهبايد داراي حفاظتي اضافي باشد. اين حفاظت اضافي بايد به گونهاي باشد تا اين قسمتها هيچ خطري براي اشخاص ، حيوانات و يامحيط اطراف نداشته باشند.- 3- 3-6-14 نگهدارنده لامپدر صورتي كه استفاده از تنها يك نگهدارنده لامپ نتواند قرارگيري صحيح آن در داخل چراغ را تضمين نمايد، بايد وسيله نگهدارندهمناسبي بكار برده شود.براي نگهدارندههاي لامپ يا قسمتهاي اپتيكي قابل تنظيم، بايد نشانههاي مرجع مناسبي در چراغ پيشبيني شده باشد.
277فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر- 4- 3-6-14پوششهاي شيشهاي (حباب)پوششهاي شيشهاي بايد طوري باشند كه هنگام شكستن يا به ذرات ريز خرد شوند و يا به پوشش محافظي مجهز باشند كه خردهشيشهها را نگهداري كند. قابليت عبور نور از حباب نيز نبايد از 0/85 كمتر باشد.- 5- 3-6-14منعكسكننده (رفلكتور)ضريب انعكاس قسمت منعكسكننده نبايد از0/7 كمتر- 6- 3-6-14راندمان چراغباشد.نسبت كل شار نوري خارج شده از چراغ به شار نوري توليد شده توسط لامپ داخل چراغ را راندمان چراغ گويند. راندمان چراغ نبايد از0/6 كمتر باشد.- 7- 3-6-14اجزاء قابل تعويضچراغهايي كه شامل اجزاء يا قسمتهاي تعويضپذير هستند، بايد به گونهاي طراحي شده باشند كه فضاي كافي براي تعويض آساناين اجزاء را بدون به خطر افتادن ايمني داشته باشند.- 8- 3-6-14مسيرهاي سيمكشيمسيرهاي سيمكشي بايد هموار بوده و عاري از هرگونه مانع، لبه تيز يا موارد مشابهي كه بتواند روكش عايقي سيم را خراش بدهد،باشند. قسمتهاي فلزي پيچها و يا ساير اجزاء مشابه آن نبايد داخل مسير سيمكشي باشند.- 9- 3-6-14اتصالات الكتريكي و قسمتهاي حامل جريانبراي اتصال قطعات حامل جريان نبايد از پيچهاي خودكار استفاده شود، مگر آن كه به وسيله اين گونه پيچها، قطعات حامل جريان بهطور مستقيم با يكديگر در تماس بوده و به يك وسيله قفلكننده مناسب نيز مجهز شده باشند. پيچهاي رزوهاي كه براي وصلقطعات حامل جريان استفاده ميگردند نبايد از فلز نرمي مانند روي يا آلومينيوم، كه به مرور هرز ميگردند، ساخته شوند. براي اتصالهاديهاي حامل جريان، استفاده از ترمينال مناسبتر بوده و توصيه ميگردد. بدين منظور در جدولهادي، اندازه مناسب ترمينال قابل كاربرد آورده شده است.(7-14)-4-6-14-1-4-6-14پيشبيني براي اتصال زمينتمامي قطعات فلزي چراغهاي كلاسI كهممكن است در صورت بروز خطا در عايقها برقدار گردند، بايد اتصال به زمين داشته باشند.-2-4-6-14براي هر سطح مقطعدر هنگام نصب چراغ، يا نظافت و تعويض لامپ يا راهانداز باز ميشوند وبراي ايجاد اتصال به زمين پيوستهاي كه در زمان كاركرد عادي چراغ نيازي به باز كردن آن نباشد، ميتوان از پيچهايخودكار استفاده نمود به شرطي كه حداقل دو پيچ براي هر اتصال مورد استفاده قرار گيرد.
يهامشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2783-4-6-14- سطوح مفصلهاي قابل تنظيم، لولههاي تلسكوپي و غيره بايد به طور پيوسته اتصال زمين شوند به طوري كه هموارهنقطه تماس داراي يك ارتباط مطمئن الكتريكي باشد.-4-4-6-14پيچها يا ساير قطعات ترمينال اتصال زمين بايد از جنس برنج يا فلزاتي انتخاب گردند كه سطح آنها زنگ نزده وهمواره تماس الكتريكي مطمئني را برقرار نمايند.-5-4-6-14وصل شوند.تمام هاديهاي دروني يا بيروني كه بوسيله تركيب رنگ سبز– زرد مشخص شدهاند بايد فقط به ترمينال اتصال زميناندازهترمينالهاسطح مقطع ناميجدول (7-14): سطوح مقاطع نامي هاديها بر حسب اندازه ترمينالهاهاديهاي قابل انعطافقطر ضخيمترين هاديهاديهاي خشك، سخت يا بهم تابيدهسطح مقطع ناميقطر ضخيمترين هادي(mm)-1/452/142/723/344/325/466/83-1/52/546101625(mm 2 )-11/52/5461016-0/7511/52/54610(mm)1/451/732/212/843/874/195/316/8111/52/54661016(mm 2 )0/7511/52/5446100/50/7511/52/52/546(1)0(2)1234567(3)(2)(3)(1) براي هادي سخت نامناسب بوده و براي هاديهاي قابل انعطاف با سطح مقطع 0/4mm 2 مناسب است.در مورد هاديهاي انعطاف پذير با سطح مقطع نامي اگر انتهاي هادي روي خودش برگردانده شود، مناسب است.براي هادي انعطاف پذير با سطح مقطع 6mm 2 با ساختارهاي ويژه نامناسب است.5-6-14- سيمكشي دروني و بيروني،0/5mm 21-5-6-14- درچراغهاي روشنايي جادهاي و خياباني بايد از يك بست كابل مناسب استفاده گردد به نحوي كه هاديهاي تغذيه،كشش كمتري را در نقاط اتصال به ترمينال ورودي متحمل گردند.مقادير نيروكششي و گشتاور پيچشي وارده به كابلهاي تغذيه يك چراغ روشنايي بستگي به وزن آن دارد. در حالت معمول،اين كابلها ميبايست تحمل نيروي كشش 60N و گشتاور پيچشي 0/25Nm را داشته باشند. اما براي چراغهاي نصب شده درارتفاع بيش از 20m و در جايي كه وزن كابلهاي تغذيه بر روي بست كابل تاثيريبتوانند يك نيروي كششي 100N و گشتاور پيچشي 0/35Nm را تحمل نمايند.2-5-6-14- براي تغذيه چراغ بايد از هاديهاي مسي با سطح مقطع حداقلبا استفاده از جدول4kg از شي ب1/5mm 2 استفاده گردد.(8-14)-3-5-6-14تعيين گردد.را داشته باشد، اين كابلها بايدسطح مقطع نهايي ميبايستوروديهاي كابل به چراغ بايد مناسب باشند، به نحوي كه سيمها به طور كامل محافظت شده و هنگامي كه كاندويت،كابل يا بند قابل انعطاف با هم چفت ميشوند، درجه حفاظت حاصل در برابر گرد و غبار يا رطوبت مطابق با طبقهبندي چراغ باشد.-4-5-6-14وروديهاي كابل به چراغ بايد داراي لبه صيقلي باشد به نحوي كه آسيبي به روكش آن وارد نگردد.
279فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر5-5-6-14- بست سيم بايد از مواد عايقي محكم تهيه شده باشد و حداقل يك قسمت آن ثابت شده يا يكپارچه با چراغ باشد.همچنين به مرور زمان اگر بستها سفت يا شل شوند، نبايد به كابل يا بند آسيبي وارد شود.6-5-6-14- سيمكشي دروني چراغ ميبايست آنچنان محافظت گردد كه نتواند با لبههاي تيز، پرچها، پيچها و اجزاء مشابه يا بوسيلهقطعات جابجا شونده كليدها، مفصلها، لوازم بالا برنده و پايين آورنده، لولههاي تلسكوپي و قطعات مشابه آسيب ببيند. سيمكشي نبايددر امتداد محور طولي كابل بيش از 360 تابيده شود.حداكثر جريان عبورياز ترمينال (A)جدول (8-14): سطوح مقاطع نامي هاديها بر حسب حداكثر جريانسطح مقطع ناميهادي انعطاف پذيراندازه ترمينالهاديهاي خشك ، سخت يا بههم تابيدهسطح مقطع ناميmm 2-0/75 تا 1/51 تا 2/51/5 تا 41/5 تا 42/5 تا 610 416 625 10mm 20/40/5 تا 10/75 تا 1/52/5 14 1/54 1/56 2/510 416 6تاتاتاتاتاتاتاتاتااندازه ترمينال-12334567001233(1)56742610162025324063يا(1) براي هاديهاي انعطاف پذير با سطح مقطع 6mm 2 با ساختار ويژه، ترمينال با اندازه 4 مناسب نبوده و توصيه ميگردد كه از ترمينال با اندازه 5 استفاده شود.6-6-14- حفاظت در برابر شوك الكتريكيچراغها بايد به گونهاي طراحي و ساخته شوند كه در مواقع نصب و سيمكشي، نظافت و يا تعويض لامپها يا راهاندازها، قطعات برقدارقابل دسترسنباشند.حفاظت در برابر شوك الكتريكي بايد براي تمامي روشها و موقعيتهاي نصب وحالتهاي قرارگيري چراغهاي قابل تنظيم حفظ شود.7-6-14- آزمونهاي چراغبرخي از آزمونهاي مهم چراغهاي روشنايي معابر كه ميبايست براساس استاندارد انجام پذيرند، عبارتند از:همچنينبراي تماميآزمونهاي دوام وگرمايش، مقاومت در برابر نفوذ گرد و غبار و رطوبت، مقاومت عايقي و استقامت الكتريكي، مقاومت در برابر حرارت، آتش و ايجادمسير خزشي، ترمينالهاي پيچي، ترمينالهاي بدون پيچ و اتصالات الكتريكي.همچنين دو آزمون مقاومت در برابر نيروي باد و شكستگي شيشه نيز كه حتي قابل انجام توسط خريداران چراغ ميباشند، نشاندهندهمراعات حدود مشخص شده در استاندارد چراغ براي صحت كاركرد و ايمني آن ميباشد.8-6-14- مشخصات فني چراغمشخصات فني چراغ بايد براساس جدول(9-14)تهيه و به همراه نتيجه آزمون معتبر پخش نور چراغ ارائه شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها280جدول (9-14): مشخصات فني چراغ روشنايي معبرقطر ي قابل پذيرش
281فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر7-14- مشخصات فني و استاندارد پايههاي روشنايي1-7-14- مقدمهپايههاي روشنايي معابر بايد براساس مجموعه استاندارد ملي <strong>شماره</strong> 6572 و يا BS EN 40 با عنوان پايههاي روشنايي ساخته ومورد آزمون قرار گرفته باشند. در اين بخش، براساس استانداردهاي مزبور، موارد مهم و كاربردي كه ميبايد مورد توجهاستفادهكنندگان از اين پايهها باشد، آورده شده است. جهت موارد تكميلي بايد به هر يك از استانداردهاي مربوطه مراجعه نمود.2-7-14- واژهها و تعاريفتعاريف و اصلاحات بكار رفته در اين بخش مطابق با مرجع [35] ميباشد.3-7-14- الزامات عمومي و ابعادالزامات عمومي و ابعاد براي پايههاي روشنايي، بازوها، جعبه تقسيم، محل ورود كابل و ترمينال اتصال زمين براساس مرجع[36]ميباشد كه موارد مهم آن ارائه ميشود. اين مقررات براي پايههاي روشنايي بدون بازو (نصب چراغ در بالاي پايه) تا ارتفاع 20 متر وپايههاي روشنايي با بازو تا ارتفاع 18 متر ميباشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2824-7-14- ابعاد اصلي در پايههاي روشنايي1-4-7-14- پايههاي بدون بازو (نصب چراغ در بالاي پايه)ارتفاع نامي پايه كه با h نشان داده ميشود، عبارت از ارتفاع از سطح زمين تا لبه لوله نشان داده شده در شكلمقادير h بايد از جدول (10-14) انتخاب شوند.جدول (10-14): ارتفاع نامي براي پايههاي بدون بازو(1-14)h (متر)345678910121415161820ميباشد.شكل (1-14): پايههاي بدون بازو
283فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر2-4-7-14- پايههاي بازودارارتفاع نامي پايه (h) عبارت از ارتفاع پايه از زمين تا نقطه نصب چراغ بوده و ميتواند براساس جدولتصوير بازوتصوير بازو(11-14)(W)نيز كه فاصله افقي محور پايه تا نقطه نصب چراغ ميباشد براساس مقادير جدول(12-14)(W)ميتواند برابر يا كمتر ازهمچنين براي زاويه نصب چراغ0/25h باشد.()نيز مقادير جدول(13-14)توصيه ميگردد.انتخاب گردد.توصيه ميشود. طولجدول (11-14): ارتفاع نامي برايپايههاي بازودارجدول (12-14): تصوير بازوW (متر)0/30/50/751/01/251/52/02/252/53/03/54/5h (متر)56789101214151618جدول (13-14): زاويه نصب چراغشكل (2-14): پايههاي بازودار(شكل ظاهري پايه و بازو در اين شكل مشخص نشده است) (درجه)351015
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2843-4-7-14- دريچه پايه و سوراخ ورودي كابل به پايهموقعيت دريچه و سوراخ ورودي كابل به پايه در شكلكمتر از 300 ميليمتر باشد. مقادير حداكثر براي(3-14)نشان داده شده است. ارتفاع لبه پايين دريچه(C)(C)ابعاد دريچه و سوراخ ورودي كابل به پايه كه در شكلاز زمين نبايدمشخص نشده است ولي توصيه ميشود اين مقدار در حدود 600 ميليمتر باشد.(3-14)(15-14) و (14-14)را داشته باشند.نشان داده شدهاند، ميتوانند مقادير مشخص شده در جداولجدول (14-14): ابعاد دريچه پايهجدول (15-14): ابعاد سوراخ ورودي كابل(mm) X506075(mm) y150150150(mm) a132186200300400400400400500500600600*680*680*900(mm) b38457585608590100100120115130*95*130*130*فقط براي پايه بتنيشكل (3-14): دريچه پايه و سوراخ ورودي كابل(ابعاد به ميليمتر)به منظور تأمين ايمني در موقع باز كردن دريچه، جهت قرارگيري آن بايد به صورت موازي با بازو و در خارج از مسير حركتترافيك باشد. شكل(3-14)لبههاي تيز و برنده باشد. شعاع كنجدر نظر گرفته شود.(N)موقعيت دريچه را نشان ميدهد. دريچه براي جلوگيري از ايجاد آسيب بايد صاف و عاري از مانع ودر دريچه پايههاي فلزي بايد 20 mm يا نصف عرض دريچه (b)، هركدام كه كمتر باشد
285فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر---4-4-7-14- پايين پايه و مسير كابل1-4-4-7-14- درب دريچهدر پايههاي فلزي، درب دريچه از نظر حفاظت در برابر خوردگي بايد معادل شرايط فراهم شده در پايه باشد. در پايههاي بتنيدرب دريچه از نظر حفاظت در برابر خوردگي بايد معادل شرايط فراهم شده براي يك پايه فلزي باشد. درب بايد بصورت مقاوم،دسترسي غير مجاز را به وسيله يك مكانيزم قفل تأمين نمايد.2-4-4-7-14- متعلقات لوازم الكتريكيدر اين قسمت از پايه، مواقعي كه از يك سيني (صفحه) فلزي جهت نصب تجهيزات استفاده ميشود، درجه حفاظت خوردگي آنبايد مشابه درب فلزي دريچه باشد. در صورت استفاده از صفحات نگهدارنده ديگري در اين قسمت، مواد ساخت آنها نبايد رطوبتپذيرباشد.3-4-4-7-14- مسير كابلهاي برقمسير عبور كابل از بخش پايين پايه تا محل اتصال چراغ نبايد داراي ابعادي كمتر از 18 ميليمتر باشد. مسير كابل از محل سوراخورودي كابل تا بخش پايين پايه (دريچه) نبايد داراي ابعادي كمتر از 50 ميليمتر باشد. تمام مسير كابل براي جلوگيري از آسيب وخراش كابل بايد صاف، عاري از مانع و لبههاي تيز و برنده باشد.4-4-4-7-14- دستهبندي حفاظتقسمتهايي از پايه كه روي سطح زمين قرار ميگيرد از جمله درب در زمان بسته بودن ميبايست از درجه حفاظت زير برخوردارباشد:الف- تمام قسمتهاي دريچه پايه بدون در نظر گرفتن ارتفاع آن از سطح زمين، IP3X؛ب- ساير قسمتهاي پايه به غير از دريچه كه ارتفاعي تا 2/5 متر بالاي سطح زمين دارند، IP3X؛ج- ساير قسمتهاي پايه به غير از دريچه كه ارتفاعي بيش از 2/5 متر بالاي سطح زمين دارند، .IP2Xروي يك نمونه از انواع و ابعاد مختلف درب دريچه در حالتي كه روي پايه يا بخشي از پايه بسته شده است، بايد يك آزموننوعي انجام شود. تجهيزات آزمون چكش پاندولي ضربه يا چكش سقوط آزاد بوده و تعداد ضربهها نيز 3 عدد در يك نقطه ميباشد.محل ضربه بايد نقطه مركزي درب دريچه در انواع قوسدار، صاف يا سه وجهي باشد. در دربهاي دو وجهي اين نقطه بايد در مركزوجه بزرگتر يا معادل آن باشد. بعد از آزمون موارد زير بايد برقرار باشند:مكانيزم قفل بايد صحيح و فعال باقي بماند؛درب بايد دستهبندي حفاظت (IP) پايه را برآورده نمايد؛هيچگونه نشانه قابل رويت از شكستگي يا شكاف نبايد وجود داشته باشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2861- درب قوسدار2- درب صاف3- درب سه وجهي4-درب دو وجهيشكل (4-14): نماي مقابل براي آزمون ضربه دريچهشكل (5-14): نماي بالا براي آزمون ضربه درب دريچه5-4-4-7-14- ترمينال زمينالزامات زير براي مواقعي است كه پايه به وسيله ترمينال، زمين ميشود:الف- ترمينال زمين بكار رفته نبايد دچار خوردگي شود؛ب- ترمينال زمين بايد داراي يك سطح تماس مناسب براي نصب هادي اتصال زمين باشد؛ج- ترمينال زمين بايد به آساني ديده شده و در دسترس باشد.به جز درب دريچه، ميبايست بين تمام قسمتهاي فلزي قابل دسترس پايه، بازوهاي نصب شده و ترمينال زمين، اتصالالكتريكي مطمئن برقرار باشد. اين الزام اتصال الكتريكي، شامل آرماتورهاي فلزي پايههاي بتوني نميباشد.قطعه ثابت ترمينال زمين بايد بگونهاي طراحي و اجرا شود كه به هنگام بستن كلمپ در جاي خود نچرخد. اگر قطعه ثابتترمينال زمين شامل يك پيچ باشد، اندازه آن نبايد از M8 كمتر باشد. بخش محكم كننده اتصال زمين بايد بهگونهاي طراحي شدهباشد كه از آسيب رسيدن به هادي زمين يا عايق آن در هنگام باز و بسته كردن جلوگيري گردد.ترمينال اتصال زمين يا خود پايه يا صفحه نصب قطعات نزديك ترمينال بايد بگونهاي قابل رويت و با دوام با نمادنشانهگذاري شده باشد.
287فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر5-4-7-14- گودي كاشت و صفحه زير پايهبراي پايههايي كه در زمين طبيعي دفن ميشوند (با يا بدون بتنريزي اطراف آن)، گودي كاشتدر جدول(e)،(16-14)با توجه به اندازهگيري و شرايط زمين انتخاب شود.صفحه زير پايه نيز در صورت نياز بايد mm300) × (300 يا 400) mm ×400) با حداقل ضخامت mmبايد از بين مقادير داده شده40 باشد.1- صفحه زير پايه2- (300×300) يا (400×400) ابعاد به ميليمترشكل (6-14): گودي كاشت و صفحه زير پايهجدول (16-14): گودي كاشت60080010001200150015001500150015001800ارتفاع ناميحداقل گودي كاشت (e) برحسب ميليمتر8001000120015001700200020002000200020001000120015001700200025002500250025002500 568 و 710 و 9121415161820
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها288شكل6-4-7-14- صفحه فلنجطرح صفحه فلنج و پيچهاي نصب پايه بايد با بكارگيري روشهاي طراحي يا آزمون بررسي شوند. طرح صفحه فلنج بايد مطابق(7-14)باشد. در اين طرح، براي صفحه فلنجهاي مربعي با چهار سوراخ، مقادير 1 و 2 برابر خواهند بود و بايد از جدول(17-14) انتخاب شوند. براي قطر سوراخها يا عرض سوراخ شكافدار، مقادير d بايد مورد استفاده قرار گيرد. همچنين فاصله بين لبهسوراخ يا شكاف تا لبه صفحه فلنج بايد حداقل d باشد. در اين طرح، اگر سوراخ شكافدار مورد استفاده قرار ميگيرد، بيشينه چرخشمجاز بايد 5 درجه باشد.واشرهاي مورد استفاده بين مهره و صفحه فلنج نيز بايد مطابق باEN ISO 7093باشد.جدول (17-14): فاصله مركز پيچهاي نصب a 1 و a 2 به ميليمتر1- صفحه فلنج مربعي2- صفحه فلنج دايرهايمحل پيچهاي نصب4- سوراخ دايرهاي5- سوراخ شكافدارشكل (7-14): طرح صفحه فلنج-3200215250285300325400450500550
289فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر7-4-7-14- ابعاد محل اتصال چراغ به پايهاتصال چراغ به پايه ميتواند مطابق با شكلهايمحل اتصال نيز براساس جداول(8-14)(19-14) و (18-14)ميباشد.و (9-14)، بوسيله پيچ يا نگهدارندههاي ديگري صورت پذيرد. ابعادجدول (18-14): ابعاد محل اتصال چراغ روي پايه بدون بازو(mm) نامي d 16062767889102108(mm)7070130130130250250 1شكل (8-14): نصب چراغ روي پايه بدون بازوجدول (19-14): ابعاد محل نصب چراغ روي بازو(mm) نامي d 2424242606060626262(mm)100250400100250400100250400 2شكل (9-14): نصب چراغ روي بازو
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2905-7-14- حدود تغييرات مجاز ابعاد پايه (رواداريها)1-5-7-14- راستاييرواداري راستايي پايه(X و X )از حالت عمودي با توجه به شكل(10-14)به صورت زير است:l =h+el1mX0.003lX0.003l:X:Xاندازه انحراف در طول كل،اندازه انحراف روي يك بخش از طول كلشكل (10-14): تغيير مكان پايه از حالت عمودياندازهگيري بايد در شرايطي كه پايه به صورت افقي قرار داده شده است، انجام شود.2-5-7-14- طول كل پايههاي بدون بازورواداري طول كل پايه بدون بازو بايد مطابق زير باشد:- پايههاي تا ارتفاع10 متر: 25 ميليمتر،- پايههايبلندتر از10 متر: .%0/6--3-5-7-14- طول كل پايههاي بازوداررواداري طول كل پايههاي بازودار بايد مطابق زير باشد:پايههاي تا ارتفاع ناميپايههاي بلندتر از10 متر: ،%110 متر: .%1/2طول كل پايه براي پايههاي با صفحه فلنج برابر h و براي پايههاي داراي قسمت كاشت در زمين برابر(h+e) ميباشد.
291فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر4-5-7-14- تصوير بازورواداري تصوير بازو بايد%2 باشد.5-5-7-14- زاويه نصب چراغرواداري زاويه محور نصب چراغ تا سطح افق، زماني كه تحت بار نيست بايد 2 درجه باشد. همچنين انحراف بين زاويه بازو و زاويهنصب نيز نبايد از 2 درجه بيشتر باشد.6-5-7-14- دريچه پايه و سوراخ كابلابعاد دريچه پايه و محل ورودي كابل به پايه نيز حداكثر ميتواند 10 ميليمتر بيش از مقادير داده شده در بند7-5-7-14- سطح مقطع پايه1-7-5-7-14- پايههاي فلزيرواداري محيط پايه بايد(3-4-7-14)%3%1 باشد.رواداري تغيير فرم براي سطح مقطع دايرهاي،ميشود (بدون در نظر گرفتن لبه).تغيير فرم براي سطح مقطع چند وجهي2-7-5-7-14- پايههاي بتنيرواداري محيط پايه بايد%4باشد. %2باشد.قطر آن است كه از روي محيط اندازهگيري شده در همان قسمت تعييناندازه نامي آن روي سطح چند وجهي است.بيشينه تغيير فرم در سطح مقطع بايد %5 مقدار نامي يا 10 ميليمتر هركدام كه كوچكتر است، باشد.8-5-7-14- ابعاد محل اتصال چراغرواداري طول محل اتصال برايرواداري قطر محل اتصال برايو 1 2d 1 والف- در صورت فولادي بودن لوله اتصال چراغ، براساسب- در صورت آلومينيوم بودن لوله اتصال چراغ، براساسبايد 2 ميليمتر باشد (اشكال(8-14) و(9-14)).d 2 بايد به شرح زير باشد (اشكال(8-14) و:((9-14)EN 10210-2 و 10219-2 EN؛EN؛ 775-8ج- در صورتي كه محل اتصال چراغ با پايه روشنايي بصورت يكپارچه باشد و هنگام فرآيند توليد، پايه يا بازوي آن فرم داده شود،رواداري آن%2 ميباشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها2929-5-7-14- پيچش1-9-5-7-14- پايههاي دفنييا تابيدگي پايهدر موقع نصب پايه، زاويه بين خط مركزي بازو و خط گذرنده از مركز دريچه پايه نبايد از موقعيت طراحي مورد نظر بيش ازدرجه اختلاف داشته باشد.52-9-5-7-14- پايههايداراي صفحه فلنجساخت بازوي پايه و صفحه فلنج بايد بهگونهاي باشد كه خط مركزي بازو را از موقعيت طراحي مورد نظر نسبت به صفحه فلنج درمحدوده 5 درجه بپذيرد.10-5-7-14- رواداري عموديبراي پايههاي داراي صفحه فلنج، زاويه بين محور عمودي پايه و محور عمود صفحه فلنج نبايد بيشتر از 1 درجه باشد.-6-7-14معيارهاي طراحي پايهاين بخش، معيارهاي مورد استفاده در طراحي پايههاي روشنايي ساخته شده از جنس بتن، فولاد و آلومينيوم را پوشش داده و موادديگر مانند چوب، پلاستيك، آهن ريختهگري و غيره را شامل نميگردد.-1-6-7-14-1-1-6-7-14مبناي بارهاي اعمالي به پايههاي روشناييبارهاي مردهاين بارها ناشي از جرمهاي بازو و چراغ بوده كه بايد در نظر گرفته شوند.-2-1-6-7-14فشار باد1-2-1-6-7-14- كلياتمشخصات فشار بادq(Z) برحسب N/m 2(2-14)كه در آن :براي هر ارتفاع (Z) از سطح زمين بايد از معادله زير محاسبه شود:q(z) f Ce ( qZ)(10):q (10):::fCe (Z)فشار باد مرجع ؛ضريبي كه بستگي به اندازه پايه دارد؛ضريبي كه بستگي به رفتار ديناميك پايه دارد؛ضريب توپوگرافي؛: ضريبي كه بستگي به زمين و عوارض زمين در پاي پايه روشنايي و نيز ارتفاع پايه از سطح زمين (Z) دارد.-2-2-1-6-7-14 فشار باد مرجع ) (10) (q(10) q مقداربر حسب N/m 2 كه وابسته به موقعيت جغرافيايي پايه روشنايي ميباشد، با استفاده از معادله زير بدست ميآيد:
293فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرq2 2( 10) 0.5(CS) Vref(3-14): كه در آنV refس: رعت متوسط بادي در ارتفاع 10 متري از سطح عوارض زمين ، از طبقه بندي نوعثانيه وزيده و داراي احتمال وقوع ساليانهII (جدول ((20-14)كه به مدت100/02 باشد. V ref(4-14) از رابطه(4-14)بدست ميآيد:Vref CALT Vref .o:V ref.0مقدار بنيادين سرعت باد مرجع در ارتفاع 10 متري از سطح دريا كه از نقشههاي ورزش باد بدست ميآيد؛C: ALT ضريب ارتفاعبوده كه مقدار عددي آن برابر1:در نظر گرفته ميشود مگر آنكه مقدار آن در استانداردهاي مربوطه به گونهديگري مشخص شده باشد؛C: S ضريب آماري بر اساس دادههاي مقادير باد بحراني هواشناسي، براي پايههاي روشنايي مقدار اين ضريبدر نظر گرفته ميشود؛از چگالي هوا بوده و به ارتفاع، دما و فشاري كه در حين وزش باد شديد به وجود ميآيد، بستگي دارد و مقدار آندر نظر گرفته ميشود.1/25 Kg/m 3-3-2-1-6-7-14 ضريب δدر رابطه δ ضريب(2-14)براي اندازه پايه روشناييبه اندازه و مقدار مساحت سطح بادخور بستگي دارد. ابعاد در نظر گرفته شده براي سطح بادخور پايهبزرگترين مقدار آن در يك جهت پايه ميباشد. در مورد پايههاي روشنايي اين مقدار، ارتفاع نامي پايههاي روشنايي برحسب متراست. مقدار عددي ضريبδ(5-14)براي پايههاي روشنايي از معادله زير به دست ميآيد:δ = 1-0.01 h-4-2-1-6-7-14 ضريب βضريبβ در رابطه(2-14)يا ضريب رفتارهاي ديناميكي پايههاي روشناييكه از شكل(11-14)بدست ميآيد، به دوره تناوب مبناي ارتعاشات وارده(T)و ميرايي سيستمپايههاي روشنايي يا چراغ بستگي دارد. به طور كلي افزايش بار ناشي از رفتار ديناميكي پايههاي روشنايي در برابر وزش باد را بااعمال اين ضريب در محاسبات در نظر ميگيرند.
يهامشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها294: 1 فلز: 2 بتن پيش تنيده: 3 بتن مسلحشكل (11-14): ضريب براي رفتار ديناميكي پايهروشناييدوره تناوب ارتعاشات(T)-5-2-1-6-7-14 ضريب fضريب توپوگرافي(f)برحسب ثانيه از طريق محاسبه يا به وسيله آزمون بدست ميآيد.يا ضريب توپوگرافيدر رابطه(2-14)بايد در جايي كه ارتفاع شيب معلوم بوده و مقدار آن كمتر ازنظر گرفته شود مگر آن كه مقدار ديگري داده شده باشد. در مكانهايي كه ارتفاع شيب ازديگري نيز وجود نداشته باشد ضريب55fبايد مطابق با روش گفته شده در مرجع6-2-1-6-7-14- ضريب (z) Ce يا ضريب در معرض وزش باد بودنضريب[39]در رابطه (z) Ce(2-14)مقدار عددي اين ضريب ميتواند از جدولمتر باشد، برابر يك درمتر بيشتر بوده و مقادير تعيين شدهمحاسبه شود.كه مشخصكننده ميزان تغييرات فشار باد ميباشد، به ارتفاع از سطح عوارض زمين بستگي دارد.(21-14)و يا شكل(12-14)هركدام كه مناسبتر باشد، تعيين گردد. در تعيين اينضريب، نياز به مشخص شدن نوع عوارض زمين بوده كه براساس طبقهبندي بدست ميآيد. اين طبقهبندي براساس جدولصورت پذيرفته است.طبقه بنديجدول (20-14): طبقه بندي عوارض زمينشرح(20-14)--IIIIIIIVدرياي باز و متلاطم- ساحل درياچه با حداقل 5 كيلومتر فضاي بازكه باد بتواند به آساني و بدون هيچ مانعي در آن بوزد- فضاي مسطح بدون هيچگونه مانع- مزارع محصور شده با خانههاي روستايي كوچك و يا درختان- نواحي حاشيه شهرها يا مناطق صنعتي و جنگلهاي دائميمناطق شهري كه دست كم % 15 سطح زمين از ساختمانهايي پوشيده شده باشد كه ارتفاع متوسطاين ساختمانها متجاوز از 15 متر باشديادآوري 1 براي نصب پايه روشنايي روي پلها، ارتفاع Z از سطح آب يا سطح زمين كه پل بر فراز آن احداث ميشود در نظرگرفته ميشود.يادآوري 2 هنگامي كه طبقهبندي عوارض زمين توسط كارفرما مشخص نشده باشد، محاسبات ميبايست با در نظر گرفتنعوارض طبقهبندي از نوعانجام شود. II
295فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرضريب درمعرض وزش بودن Ce(z)ارتفاع zIV1/721/691/651/601/561/561/561/561/561/561/561/561/561/561/561/561/561/561/561/56ارتفاع از سطح زمينبرحسب متر (z)شكل (12-14): ضريب در معرض وزش باد بودن ) (z) (Ceجدول (21-14): ضريب در معرض وزش باد بودن ) (z) (Ceطبقهبندي عوارض زمينIII2/282/242/202/162/112/072/021/961/911/851/781/711/631/631/631/631/631/631/631/63(13-14)II2/812/772/742/702/662/622/572/522/472/412/352/292/212/132/041/931/801/801/801/80I3/213/173/143/103/073/032/982/942/892/832/782/712/642/572/482/372/352/091/881/88(c)20191817161514131211109876543213-1-6-7-14- ضريب شكل1-3-1-6-7-14- ضريب شكل براي مقاطع دايرهاي و هشت ضلعي منتظمaبراي مقاطع دايرهاي شكل، ضريب cبراي مقاطع هشت ضلعي منتظم با نسبتاز منحنيدر شكلكوچكتر ازكه دربدست ميآيد.آن r شعاع گوشه و D فاصله هر دو ضلع روبروي هم( 13-14)0/075br/Dاز هشت ضلعي منتظم ميباشد، ضريب شكل c از منحنيدر شكلبدست ميآيد.--
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها296-ميآيد.يادآورييادآوريشود.براي مقاطع هشت ضلعي منتظم با نسبتr/Dبزرگتر از 0/075، ضريب شكلدر شكل c از منحني c(13-14)-1در هنگام محاسبه لنگر، كل ارتفاع پايه روشنايي به قطعات با ارتفاع كمتر از2r/D نسبت -2كه در محاسبه مقدار عددي ضريب شكلcمتر تقسيم ميشود.بدستبكار رفته است بايد در نقطه مياني هر قطعه در نظر گرفته: 1 منحني a براي سطوح مقاطع دايرهاي شكل: 2 منحني b براي سطوح مقاطع هشت ضلعي با نسبت r/D
297فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرC s، ، ، q(Z) ودر بخشهاي قبلي تعريف شدهاند.2-3-1-6-7-14- ضريب شكل براي پايههاي روشنايي و بازوهاي داراي سطوح مقاطع ديگربراي سطوح مقاطعي به غير از دايرهاي شكل و هشت ضلعي منتظم، ضريب شكل بايد از روي استانداردهاي ملي يا براساسنتايج آزمون قابل اعتماد به دست آيد.3-3-1-6-7-14- ضريب شكل براي چراغهابراي چراغهاي نصب شده بر روي پايههاي روشنايي، در صورت دسترسي به تونل باد، ضريب شكل افقي و ضريب نيرويبالابرنده عمودي ناشي از بادهايي با جهت و امتداد وزش افقي، با انجام آزمون در اين تونل تعيين ميشود. در اين صورت ميبايستحداكثر مقادير عددي بدست آمده در آزمون تونل باد، به ازاء بادهايي با امتداد و جهت وزش±5°با امتداد افقي اختيار شوند.بارهاي عمودي ناشي از باد نيز ميبايست تنها هنگامي كه نيروي موثر آنها با نيروهاي شرايط بارگذاري پايههاي روشنايي جمعميشوند، در نظر گرفته شوند.ولي هنگامي كه آزمون تونل باد وجود نداشته و يا چنين اطلاعاتي توسط توليدكننده چراغ نيز ارائه نگردد، ضريب شكل افقيبرابر با 1 و ضريب بالا برنده نيز برابر با صفر در نظر گرفته ميشود.-2-6-7-14-1-2-6-7-14نيروها و لنگرهانيروهاي ناشي از فشار باد و بار مرده1-1-2-6-7-14- نيروي افقي بر روي هر قسمت از محور طولي پايه روشنايينيروي افقي برحسب نيوتن كه بر روي هر قسمت از محور عمود بر سطح افق و در امتداد طول محور پايه روشنايي اعمال شدهاست، با استفاده از معادله زير محاسبه ميشود:F c =A c × c × q(Z)(9-14)گردد؛كه در آن::F cA ccنيروي افقي جزئي ناشي از فشار باد بوده كه بر پايه روشنايي و در آن بخشي از سطح مقطع كه يكنواخت فرض ميشود، وارد: سطح مقطع عمودي (سطح بادخور) پايه روشنايي در مسير وزش باد مستقيم برحسب متر مربع؛: ضريب شكل قسمتي از پايه روشنايي با سطح مقطعA؛ C:q(Z)زمين سنجيده ميشود.فشار باد طراحي برحسب نيوتن بر متر مربع، در ارتفاع2-1-2-6-7-14- نيروي افقي بر روي هر قسمت از سطح بادخور بازوZبالاتر از سطح زمين كه از مركز يا وسط سطح بادخور نسبت بهنيروي افقي برحسب نيوتن كه بر روي هر قسمت از بازويي كه از پايه جدا و به يك سو متمايل ميگردد اعمال ميشود، با معادلهزير محاسبه ميشود:F b =A b × c × q(Z)(10-14)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها298كه در آن::F b:A bcنيروي جزئي افقي ناشي از باد بوده كه بر مركز سطح مورد نظر بازو اثر ميكند؛مساحت تصوير بازو بر روي صفحه عمود بر جهت وزش باد؛: ضريب شكل قسمتي از بازو با سطح مقطعA؛ C:q(Z)فشار باد طراحي برحسب نيوتن بر متر مربع، در ارتفاعنسبت به زمين سنجيده ميشود.3-1-2-6-7-14- نيروهاي وارد بر چراغZنيروهاي وارد بر چراغ برحسب نيوتن بايد از معادله زير محاسبه شوند:(11-14)بالاتر از سطح زمين كه از مركز يا وسط سطح موردنظر بازوF l =A l × c × q(Z)كه در آن::::F lA lcنيروي جزئي افقي يا عمودي ناشي از فشار باد بر چراغ؛مساحت تصوير چراغ روي صفحه قائم (عمود بر امتداد باد) برحسب متر مربع ؛: ضريب شكل افقي يا عمودي چراغ ؛q(Z)سنجيده ميشود.فشار باد طراحي برحسب نيوتن بر متر مربع، در ارتفاع z بالاتر از سطح زمين كه از مركز يا وسط چراغ نسبت به زمين4-1-2-6-7-14- نيروهاي ناشي از بار مردهنقطه اثر نيروهاي عمودي حاصل از جرم بازو و چراغ بايد در يكي از مكانهاي زير قرار گيرد:الف- مركز ثقل جرمهاي بازوها؛ب- در فاصلهاي برابر با0/4-2-2-6-7-14كل طول چراغ از محل اتصال بازو به چراغ.لنگرهاي ناشي از فشار باد و بار مرده1-2-2-6-7-14- لنگرهاي خمشي وارد بر محور پايه روشنايي و بازوبه منظور بررسي استقامت پايه روشنايي در مواجهه با اين رخداد، فرض ميشود كه پايه روشنايي به زمين و بازو نيز به محور پايهمحكم ميشود. سپس لنگرهاي ناشي از نيروهاي فشار باد در نظر گرفته شده براي طراحي و بارهاي مرده بايد به گونهاي محاسبهشوند كه بيشترين لنگر ناشي از بارهاي گسترده وارد بر پايه، بازو و چراغ (ها) را آشكار سازد. بدين منظور كل سازه به قسمتهايكوچكتري كه ارتفاع هر يك از آنها بيشتر از دو متر نباشد، تقسيم ميشود.سپس نيروي افقي طراحي براي هر قسمت بهطور جداگانه و با استفاده از مساحت تصوير شده، ضريب شكل و فشار باد طراحيمرتبط با همان قسمت محاسبه ميشود.2-2-2-6-7-14- لنگرهاي پيچشي وارد بر محور پايه ناشي از بارهاي بادبراي پايههايي با تركيب نامتقارن از بازو(ها) و چراغ(ها)، لنگرهاي پيچشي بايد براي تمامي مقاطع بحراني سازه محاسبه شوند.
299فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر-7-7-14معيارهاي پذيرش پايه و آزمونهاي آن1-7-7-14- بارهاي آزمونبارهاي آزمون براي ''آزمون بررسي'' عبارت از بارهاي مرده و بارهاي بيان شده در بندهايميباشد.2-7-7-14- معيارهاي مناسب بودن طراحي پايه(2-6-7-14) و (1-6-7-14)در صورتي كه كليه موارد ذكر شده در ذيل برآورده شوند، پايههاي روشنايي مورد نظر در آزمونها پذيرفته تلقي ميشوند وطراحي آنها مورد تأييد است.1-2-7-7-14- مقررات قابل استفاده بودن پايهالف- انحراف عمودي كه در چراغ متصل شده به پايه توسط نيروهاي عمودي ايجاد ميشود نبايد ازW)0/025) تجاوز كند. دراين رايطه، W فاصله افقي محل اتصال چراغ به بازو تا محور پايه (طول بازو) است.ب- انحراف افقي موقت چراغ متصل شده به پايه كه در حين آزمون بار، توسط بار جزئي ناشي از نيروهاي افقي بوجود آمدهاست، بايد مطابق با يكي از كلاسهاي مشخص شده در جدولباشد: (22-14)جدول(22-14) حداكثر انحراف افقي موقت چراغكلاس حداكثر انحراف0/04 (h+W)10/06 (h+W)20/10 (h+W)3%102-2-7-7-14- مقررات سازهايالف- براي پايههاي روشنايي ساخته شده از فولاد و آلياژ آلومينيومي، انحراف باقيمانده پس از برداشتن بار آزمون نبايد بيش ازانحراف ايجاد شده توسط آزمون بار باشد.ب- براي پايههاي روشنايي بتوني، انحراف باقيمانده پس از برداشتن بار آزمون نبايد بيش ازآزمون بار باشد.3-2-7-7-14- مقررات حداقل بار نهاييحداقل بار نهايي بدست آمده، اولاً نبايد كمتر از بار آزمون ضرب شده در%20 uسطوح فهرست شده در بند (4-2-7-7-14) باشد. ضريب u بايد از رابطه زير بدست آيد:انحراف ايجاد شده توسطبوده و ثانياً بايد بيشترين مقدار حاصله در بينu tffyTyIT(12-14)I
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها300كه در آن::::f yf yT:II Tمقاومت مشخصه مواد؛مقاومت واقعي مواد بكار رفته در پايههاي روشنايي؛اينرسي مشخص شده؛اينرسي پايههاي روشنايي تحت آزمون؛: t ضريب آزمون.در اين رابطه، نسبتهاي كمتر از 1 در نظر گرفته نميشود، در جايي كه بيشتر از يك ماده در سازه پايههاي روشنايي آزمون بكارميرود، بالاترين نسبت بايد پذيرفته شود.براي پايههاي روشنايي فلزي هم، f yT بايد يا تنش حد تسليم باشد و يا4-2-7-7-14- سطح مقطعهاي بحرانيشود؛سطح مقطعهاي بحراني براي پايه روشنايي عبارتند از:%0/2-- نقطهاي كه پايه روشنايي در آنجا محكم ميشود (به طور معمول در سطح زمين)؛تنش معيار باشد.- لبه پاييني دريچهها، اگر دو يا چند دريچه تعبيه شده باشد، مقاومت هر دريچه بايد تعريف شود؛- لبه بالايي دريچهها، براي پايههاي روشنايي مخروطي اگر دو يا چند دريچه تعبيه شده باشد، مقاومت هر دريچه بايد تعريف- نقطهاي كه پايه به بازو متصل ميشود و يا در صورتي كه پايه و بازو يكپارچه باشند، نقطه شروع بازو؛محل تغيير قطر، هنگامي كه پايههاي روشنايي پلهدار هستند؛- هر محل بحراني ديگر، بعنوان مثال محل تغيير ضخامت مواد.5-2-7-7-14- آزمون بارگذاري تا شكست كامل (اختياري)پس از تكميل آزمون حداقل بار نهايي (بند (3-2-7-7-14))، پايه روشنايي ممكن است با صلاحديد سازنده به شكست نهاييبرسد، در اينصورت چنين اتفاقي بايد ثبت شود.3-7-7-14- فراهمسازي شرايط آزمونپايه روشنايي تحت آزمون بايد نمايندهي كل محموله توليد باشد. طول عمر بتون بكار رفته در پايه روشنايي بتوني نيز در زمانآزمون نبايد از 35 روز تجاوز كند. پايه روشنايي بايد در جهت افقي و يا عمودي تحت آزمون قرار گيرد. در هنگام آزمون در حالتافقي، بايد اثر بار مرده كه در اين شرايط ايجاد ميشود را در نظر گرفت و يا يك بار خنثيكننده براي تكيهگاه منظور كرد.در خلال آزمون، پايه روشنايي بايد بطور محكم در عمق كاشت، ثابت شود. نقطه اتكاي بالاي پايه بايد با سطح زمين مطابقتداشته باشد. پايه روشنايي داراي ورقههاي فلنج بايد به يك ورق محكم در همان اندازه، همان طور كه در پايههاي روشنايي نهاييبكار ميرود، بسته شود.
301فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرموقعيت دريچه نسبت به مسير بارگذاري افقي بايد در دشوارترين وضعيت مجاز در طراحي و استقرار قرار گيرد. در صورت استفادهاز بازو نيز وضعيت استقرار آن نسبت به موقعيت دريچه در زمان طراحي، ثابت مانده باشد.يادآوري: قبل از انجام آزمون بند (4-7-7-14)، پايه روشنايي بايد يك مرتبه بارگذاري شده و سپس بدون بار شود، به طوري كهبار بكار رفته نبايد از%504-7-7-14- اعمال نيروهابار آزمون محاسبه شده در بند(6-7-14)1-4-7-7-14- كلياتبيشتر شود.نيروها بايد با بارهاي مرده يا توسط وسايلي مانند وزنه، با دقت 2٪ اعمال شوند.2-4-7-7-14- مقررات قابل استفاده بودن پايه1-2-4-7-7-14- انحراف عموديبراي پايه روشنايي بازودار، ابتدا بايد نيروهاي عمودي ناشي از وزن چراغها و همچنين قسمت منحرف شدهي بازو از خط قائماعمال شوند. انحراف عمودي اتصال پايه روشنايي ناشي از نيروهاي عمودي بايد محاسبه و در گزارش آزمون ثبت شود. نيروهايعمودي در طول كليه آزمونها بايستي باقي بمانند.2-2-4-7-7-14- انحراف افقينيروهاي افقي بايد طوري اعمال گردند كه لنگرهاي حاصله در قسمتهاي بحراني در پايه روشنايي، دستكم برابر لنگرهايحاصله از بارهاي آزمون باشند. در نقاط ديگر، لنگرها نبايد كمتر از%95لنگرهاي حاصله از بارهاي آزمون باشند.نيروهاي افقي بايد دستكم در 5 مرحله تقريباً مساوي اعمال شوند تا برابر بار آزمون شوند. در خلال آزمون بارگذاري، انحرافافقي اتصال چراغ بايد اندازهگيري و در گزارش ثبت گردد.3-4-7-7-14- مقررات سازهايپس از برداشتن بار آزمون انحراف افقي، ميزان انحراف خطي افقي باقيمانده بايد اندازهگيري و ثبت شود.4-4-7-7-14- آزمون حداقل بار نهاييدر تكميل آزمون بند قبل، نيروهاي افقي بايد به تدريج به حداقل بار نهايي تعيين شده در بند (4-2-7-7-14) رسانده شود. تحتاين شرايط، انحرافات افقي و عمودي بايد اندازهگيري و ثبت شود.5-4-7-7-14- آزمون شكست نهايي (اختياري)هنگامي كه اين آزمون انجام ميشود بارها بايد بطور جزئي اعمال شوند تا اين كه شكست اتفاق افتد. ميزان بارگذاري در شكستنهايي بايد ثبت شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3025-7-7-14- گزارش آزمونگزارش آزمون بايد جزئيات آزمون را شرح داده و شامل حداقل اطلاعات به شرح زير باشد.1-5-7-7-14- گزارش آزمون نوعينوع پايه روشنايي...................، <strong>شماره</strong> سريال...................، تاريخ توليد...................، ارتفاع ناميبازو در جهت افقي................... (h)...................(w)متر.چراغ: وزن................... كيلوگرم، سطح بادخور................... متر مربع، طول................... متر،............................................................................................. = uارتباط بين موقعيت دريچه و بازو(ها) بر روي پايههاي آزمون شده2-5-7-7-14- نيروهاي لازم براي شبيهسازي بارهاي بكار رفته در آزمونمتر، طول تصويرنقطه اعمال نيرونقطه اتصال چراغنقطه اتصال چراغبازوهافاصله از محور طولي قرار گرفته در مركز پايهجهتعموديافقيبار آزمون (N)نيروهاحداقل بار نهايي (N)...... مترنقطه اتصال بازو............ متر بالاتر از سطح زمين............ متر بالاتر از سطح زمين............ متر بالاتر از سطح زمينعموديافقيافقيافقيافقيافقييادآوري- ابعاد پايه تحت آزمون در يك نقشه به همراه گزارش آزمون ارائه ميشود.
303فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر3-5-7-7-14- لنگرهاي آزمون و ميزان انحرافهاي ناشي از آنهاالف- نيروهاي عموديميزان انحراف عمودي نقطه اتصال چراغ ناشي از نيروهاي عموديب- نيروهاي افقي...................متر است.10987654321نوع آزموننوع لنگرلنگر خمشيالزاميلنگر در نقطهاتصال بازو(Nm)لنگر در ........متري بالاتر ازسطح زمين(Nm)لنگر در ........متري بالاتر ازسطح زمين(Nm)لنگر در لبهپاييني دريچه(Nm)لنگر در لبهبالايي دريچه(Nm)لنگر در سطحزمين(Nm)ميزان انحرافتحت اثر بار(m)ميزان انحرافباقيمانده پس ازبرداشتن بار(m)بارهايآزمونلنگر پيچشيالزاميلنگر خمشيواقعيلنگر پيچشيواقعيحداقلبارهاينهايي (حدتسليم)لنگر خمشيواقعيلنگر پيچشيواقعيستونهاي 4 و 5 اين جدول در نقاطي از پايه كه تغيير زيادي در سطح مقطع وجود دارد، بكار ميروند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3046-7-7-14- گواهي آزمون نوعيگواهي آزمون نوعي شامل حداقل اطلاعات زير است:نوع پايه روشنايي ..........................، <strong>شماره</strong> سريال توليد ..........................، تاريخ توليد..........................،ارتفاع نامي (h) .......................... متر، طول تصوير بازو در جهت افقيچراغ: وزن.......................... (w)..........................كيلوگرم، سطح بادخور..........................متر مربع، طولمتر................................................................................................................. = uنوع بازو: (يك، دو يا چند بازويي):رابطه بين موقعيت دريچه و بازو(ها) بر روي پايههاي آزمون شده.ابعاد پايه تحت آزمون در يك نقشه به همراه اين گواهي ارائه ميشود.نتايج آزمون نوعي- ميزان انحراف عمودي ناشي از بارگذاري در نقطه اتصال چراغ..........................- ميزان انحراف افقي ناشي از بارگذاري در نقطه اتصال چراغ.......................... متر.متر.متر- ميزان انحراف افقي باقيمانده در نقطه اتصال چراغ بعد از برداشتن بار اعمالي در آزمون .......................... متر.- ميزان بازگشت و ترميم انحراف برحسب درصد ميزان اوليه انحراف ناشي از بار اعمالي در آزمون.% ..........................-ميزان انحراف افقي ناشي از حداقل بار نهايي (حد تسليم)گواهينامه..........................بدينوسيله گواهي ميشود كه پايه روشنايي فوقالذكر مطابق با استانداردمتر.EN40-3-2 تحتآزمون قرار گرفته و نتايج حاصل بينحداقل و حداكثر حدود قيد شده در استاندارد مذكور قرار داشته است. بنابراين طراحي سازهاي اين نوع پايه تأييد ميشود.صادر شده از سويامضاءتاريخ
305فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر8-7-14- الزامات پايههاي فولادي1-8-7-14- مواد1-1-8-7-14- فولادفولاد مصرفي بايد براساس يكي از استانداردهاي زير و يا استانداردهاي معادل آنها كه مناسب براي آبكاري گالوانيزه گرم باشد،انتخاب گردد. در صورت اعمال اين نوع حفاظتورقه و صفحه فولادي:لوله فولادي گرم نورد شده:EN10025 except grade S185 و1در سطح فلز، فولاد جوشان نبايد مورد استفاده قرار گيرد.و EN10149-1 EN10149-2EN10210لوله فولادي سرد نورد شده: EN10219لوله فولادي زنگ نزن:2-1-8-7-14- پيچهاي پيEN10088فولاد مورد استفاده در پيچهاي پي بايد حداقل كيفيت مكانيكي قيد شده در استانداردمعادل آن را برآورده نمايد.S 235 JR درجه EN100252-8-7-14- طراحيپايهو يا استانداردپايه بايد براي پايداري مطمئن در برابر بارهاي مرده و بار مشخص شده در بند (6-7-14) طراحي شده باشد. صحت طراحيميبايست يا از طريق انجام محاسبات بر طبق استاندارد و يا بوسيلة انجام آزمون مطابق با بند (7-7-14) مورد بررسي قرار گيرد.3-8-7-14- جوشكاري1-3-8-7-14- روند جوشكاريجوشكاري قوس الكتريكي فولادهاي فريتي بايد برطبق استانداردهايانجام شود.جوشكاري قوس الكتريكي فولاد زنگ نزن نيز بايد بر طبق استانداردهايمعادل انجام شود.2-3-8-7-14- روش جوشكاريروش جوشكاري بايد برطبق مجموعه استانداردو EN1011-2 EN1011-1و prEN1011-3 EN1011-1EN 288-8و يا استانداردهاي معادلو يا استانداردهايو يا استاندارد معادل مورد تأييد قرار گيرد. قطعات تحت آزمون قبلاز توليد بايد همانند قطعات اصلي باشند. مواد مصرفي و روشهاي جوشكاري بكار رفته نيز بايد آنچنان باشد كه خواص مكانيكي فلز1- فولادي كه بطور كامل اكسيژن زدايي نشده است.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها306جوش كمتر از مشخصات تعيين شده توسط طراح براي فلزات پايه نباشد. بررسي در اين خصوص بايد توسط سرپرست جوشكاريانجام شود. اين روشها بايد در صورت لزوم در دورههاي هفت ساله بازنگري شده و مورد تأييد مجدد قرار گيرند.4-8-7-14- اتصالات1-4-8-7-14- كلياتتمامي اتصالات بايد برطبق مقررات بند(2-8-7-14)طراحي شده باشند. طراحي جزئيات اتصالات بايد بگونهاي باشد كه از باقيماندن رطوبت و ايجاد خوردگي جلوگيري كند.2-4-8-7-14- اتصالات اصطكاكيهنگامي كه اتصال بصورت اصطكاكي مورد نظر باشد، تنشهاي اضافي در اتصال بايد در طراحي در نظر گرفته شود.3-4-8-7-14- اتصالات جوشكاري شدهاتصالات جوشكاري شده بايد بر طبق توصيههاي بند5-8-7-14- مقاومت در برابر ضربه(3-8-7-14)باشند.به منظور حصول اطمينان از مقاومت پايه در برابر ضربه، آزمون نوعي مربوطه بايد براي هر نوع پاية اصلي يا هر قسمت از آن وبهخصوص در دو سمت دريچه كه دست كم در حد فاصل 0/3 متر بالا و پايين آن اعمال ميشود، صورت پذيرد. اين آزمون ميتواندقبل و يا بعد از اعمال هر نوع حفاظت در مقابل خوردگي انجام شود.تجهيزات آزمون بايد يك چكش پاندولي يا يك چكش سقوط آزاد عمومي باشد. در اين آزمون، تعداد ضربهها5 عددبوده و بايددر پيرامون سطح مقطع پايه در نقاط هم ارتفاع با ميانهي دريچه اعمال شود. اين ضربهها در پايههاي با سطح مقطع دايرهاي، درپيرامون آن و در پايههاي هشت ضلعي بر روي هر يك از سطوح آن به شرطي كه شامل دريچه نشود، اعمال ميگردد. پس ازآزمون، اثر ضربه اندازهگيري شده نبايد عمقي بيش از 3 ميليمتر داشته باشد. اين آزمون براي محصولاتي كه قطر خارجي برابر ياكمتر از قطر موردنظر براي آزمون داشته ولي مقاومت مواد و ضخامت ديواره آنها يكسان ميباشد، معتبر است.يادآورييادآورييادآوري:1:2:3نوع پايه بر طبق شكل، ابعاد، ضخامت و مواد سطح مقطع در نقطه هم ارتفاع با ميانة دريچه مشخص ميشود.براي ساير مقاطع بجز دايرهاي شكل و هشت ضلعي تعريف بالا اعمال ميشود.براي آزمون دريچه به بند(5-4-4-7-14)مراجعه شود.6-8-7-14- سطح داخلي و لبههاي تيزتمامي محلهاي قابل دسترسي براي نصب تجهيزات الكتريكي و بهخصوص سوراخ ورودي محل گذر كابل بايد فاقد هرگونه لبةخشن و تيز باشد.
ب''ب"307فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر7-8-7-14- حفاظت در برابر خوردگي1-7-8-7-14- سطوح پايه براي حفاظت در برابر خوردگيبراي حفاظت در برابر خوردگي، پايه مورد نظر به سطوح زير تقسيمبندي ميشود:سطح الف- سطح خارجي پايه از بالاترين قسمت تا دست كم 0/2 متري سطح زمين يا تمام سطح خارجي پايههاي داراي فلنج؛سطح ب- سطح خارجي پايه كه در داخل زمين قرار ميگيرد و شامل حداقل 0/25 متر بالاي سطح زمين نيز ميشود؛سطح ج- سطح داخلي پايه.يادآورييادآوري:1:2-2-7-8-7-14حداقل 0/20 متر براي همپوشاني پوششهاي حفاظتكننده مجاز است.مقادير كمينه در سطوح نوع ''الف'' و1-2-7-8-7-14- گالوانيزة گرمروشهاي حفاظت در برابر خوردگيگالوانيزة گرم سطوح پايه در نواحي" و"ال ف "،'' ميتواند در صورت وجود امكان تأثير خوردگي ناشي از برف افزايش يابد."ج" با هر ضخامتي، بايد با مقررات استاندارد بينالملليENISO1461مطابقت داشته باشد. حداقل ضخامت پوشش روي براي فولادهاي با ضخامت تا 5 ميليمتر در جدول(23-14) ارائه شده است.ضخامت فولادتاجدول(23-14) حداقل ضخامت پوشش رويحداقل پوشش رويg/m 2 m(mm)350502 1450652 تا 5حفاظتهاي اختياري بعدي پس از گالوانيزة گرم عبارتند از:ناحية الف- يك لايه اضافي؛ناحية ب- يك لايه قير يا پوششي مشابه؛ناحية ج- عمليات اضافي لازم نيست.2-2-7-8-7-14- فلزپاشي و رنگآميزيبه منظور آمادهسازي سطوح پايه در نواحيبينالملليISO8501-1 سندبلاستمقررات استاندارد بينالمللي ISO2063 اعمال شود.موارد زير ميتواند پس از آن اعمال شوند:ناحية الف- هيچ عمليات يا پوشش اضافي لازم نيست؛ناحية ب- يك لايه اوليه يا لاية قير يا مشابه آن؛ناحية ج- يك لايه قير يا مشابه."ال ف " و "ب" براي فلزپاشي، بايد اين سطوح با درجة Sa2½ مطابق با استانداردگردند. سپس بايد پوشش فلزي از روي يا آلومينيوم با ضخامت دست كم 80 ميكرومتر مطابق با
ب"مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3083-2-7-8-7-14- فسفاته كردنسطوح پايه واقع در نواحي" و"ال ف "،واحد سطح پوشش، بايد دست كم 4 گرم در متر مربع باشد.موارد زير ميتوانند پس از آن در طول 24 ساعت اعمال شوند:ناحية الف- يك لايه رنگ اوليه؛ناحية ب- يك لايه رنگ اوليه و يا يك لايه قير يا پوشش مشابه؛ناحية ج- يك لايه قير يا پوشش مشابه.4-2-7-8-7-14- رنگ آميزيبه منظور آمادهسازي سطوح پايه در نواحي"ج" بايد مطابق با استاندارد ISO9717 شستشو و فسفاته شوند. بدين منظور جرم در"ال ف " و "ب"، رنگآميزي بايد با درجه Sa2½ مطابق با استاندارد بينالملليISO8501-1 سندبلاست شده باشند. سپس موارد زير ميتوانند در طول 24 ساعت بعدي اعمال شوند.ناحيه الف- يك لايه رنگ اوليه؛ناحيه ب- يك لايه رنگ اوليه و يا يك لايه قير يا پوششي مشابه؛ناحيه ج- يك لايه قير يا پوششي مشابه.توصيه ميشود در مناطقي كه خوردگي خيلي شديد نباشد، ضخامت رنگ حداقل 112 ميكرومتر باشد.8-8-7-14- نشانهگذاريتمام پايهها و بازوها بايد بهگونهاي روشن و بادوام داراي نشانههاي زير باشند:الف- نام يا نماد سازنده؛ب- سال ساخت پايه؛ج- استاندارد مورد استفاده در ساخت؛د- كد انحصاري توليد.نشانهگذاري بايد بوسيلة رنگ، حك عميق يا بوسيله يك برچسب مطمئن و ثابت انجام شود.9-8-7-14- بازرسي انطباق1-9-8-7-14- بازرسي توليد كارخانهايپايههاي روشنايي و بازوها بايد تحت سيستم كنترل توليد كارخانه مطابق با مفاد بندهاي زيرين قرار گيرند.2-9-8-7-14- نمونهبردارينمونهبرداري براي بررسي و آزمون پايهها بايد بطور تصادفي از هر يك از محمولههاي ارائه شده براي آزمون صورت بگيرد. بدينمنظور ميبايست تمامي پايههاي روشنايي و يا بازوهاي توليد شده براي بررسي ارائه شوند. كمينه تعداد قطعات از هر محموله براينمونة بازرسي بايد مطابق جدولمقاومت يكسان باشد.(24-14) باشد.يك محموله بايد در برگيرندة پايهها يا بازوهاي داراي طول اسمي، نوع، طرح و
يها309فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرجدول (24-14): تعداد نمونههاي بازرسي نسبت به تعداد پايههاي هر محمولهتعداد پايهها در هر محمولهكمينة تعداد قطعات براي نمونة بازرسيهمه351 تا 3500 4501 تا 1200تا-----3-9-8-7-14- بررسي ابعاديتمامي مقادير ابعادي پايهها يا بازوها در هر محموله بايد بررسي شوند.اين مقادير شامل موارد زير ميباشد:- طول يا تصوير طول؛- سطح مقطع در هر انتها و هر محل تغيير آن؛دريچة ورودي كابل؛عمق كاشت؛ابعاد صفحة فلنج؛ابعاد صفحة نصب پايه؛قطر محل نصب چراغ، طول و زاوية آن.رواداريها بايد مطابق با استاندارد بوده و اندازهگيريها نيز بايد در حالت افقي پايه و بازو و با استفاده از وسيله اندازهگيري كاليبرهصورت پذيرد.4-9-8-7-14- بررسي راستاييدر صورت صاف نبودن هر تكه در نمونة مورد بازرسي، بايد بررسي بوسيلة يكي يا هر دو روش زير انجام شود. بدين منظور پايهبايد بصورت افقي روي زمين صاف يا بر روي الوارهاي چوبي به شكلي قرار داده شود كه بزرگترين انتهاي آن موازي با سطح زمينقرار گيرد.روش الف- ريسماني به دو انتهاي پايه متصل شده و در امتداد سطح مخالف جهت خمش بزرگترين قوس، محكم كشيدهميشود. سپس اندازهگيري بين خط ايجاد شده توسط ريسمان و سطح پايه، بوسيلة خط كش يا متر نواري در حداقل شش نقطه و يانزديكترين محل آغاز بزرگترين قوس انجام ميشود.روش ب- شاخص فلزي همان طور كه در شكل (14-14) نشان داده شده است، روي سطحي كه مورد ترديد است در امتدادطولي پايه قرار داده شده و در طول آن در فواصل كمتر از يك متر حركت داده ميشود. اين بررسي، براي پايههاي چند ضلعي برروي دو سطح مجاور يكديگر صورت پذيرفته و براي پايهبا سطح مقطع دايرهاي، روي سطوح طولي به فواصل زاويهاي15 o 5 oانجام ميپذيرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3105-9-8-7-14- بررسي موادشكل (14-14): شاخص فلزي براي بررسي راستاييمشخصات مواد بايد مطابق با اسناد بازرسي سازنده يا منطبق بر توصيههاي استاندارد در قطعات محموله باشد.6-9-8-7-14- بررسي جوشاتصالات بدنه بايد بعد از جاگذاري و قبل از جوشكاري مورد بازديد قرار گيرند. همچنين تمامي اتصالات جوشكاري شده بايد قبلاز هر گونه عمليات حفاظت سطح، مورد بازرسي چشمي قرار گيرند. در حين اين بازرسي اگر وجود شكستگي، تركخوردگي و يا ذوبناقص مورد تأييد قرار گيرد، ميبايست با انجام يك آزمايش غير مخرب همچون آزمون موضعي مغناطيس و يا آزمون مايعات نافذاين موضوع كنترل گردد.سطح جوشكاري شده بايد عاري از باقيمانده سرباره، لبههاي تيز، خوردههاي جوش پخش شده و آلودگي باشد. ابعاددرزجوشهاي لب به لب و ابعاد ظاهري جوشهاي نواري (گوشهاي) نبايد از آنچه تعيين شده كمتر باشد، بجز در بعضي گوديهايكم عمق موضعي كه تا 0/5 ميليمتر بصورت مشروط قابل پذيرش هستند.سطح تمامي جوشها بايد عاري از ترك و ذوب ناقص جوشكاري باشد. تخلخل و غيرپيوستگي پذيرفته ميشود، مشروط بر اينكهبراي اعمال حفاظت سطحي زيانآور نباشد. بريدگي كنار جوش نبايد در هر 50 ميليمتر از طول اتصال از%5تجاوز كرده و عمق آننبايد از 0/5 ميليمتر يا %10 ضخامت طراحي تجاوز كند. از اين مقادير هر كدام كه كمتر باشد منظور ميگردد. هنگامي كه معيارهايبالا رعايت شده باشد، كار پذيرفته ميشود.ولي اگر شكستگي سطحي، خلل و فرج، ترك خوردگي، ذوب ناقص جوشكاري، نفوذ ناقص يا تخلخل داخلي بزرگ بوسيلةآزمون موضعي مغناطيسي يا آزمون نفوذي مشخص شود، كل نمونهها بايد مردود تلقي شود.7-9-8-7-14- ثبت اطلاعاتجزئيات تمامي مواد، روند و رويه بكار گرفته شده و جزئيات نمونهبرداري و آزمون و آموزش افراد بايد ثبت شده و براي حداقلهفت سال نگهداري و در صورت لزوم براي انجام آزمايش در دسترس قرار گيرند.
311فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابر10-8-7-14- انبار كردن و نصب پايههاتوصيه ميشود از انبار كردن مستقيم پايهها روي زمين يا در مجاورت مناطقي كه مواد پودري در آنها انبار ميشود، خودداريشود. پايههاي روشنايي نبايد براي مدت زمان طولاني بدون تهوية مناسب انبار شوند.پايههاي روشنايي با صفحة فلنج بايد به طور مستقيم روي پي بتني با سطح پاكيزه و صاف نصب شوند. بهترين وسيلة نيمهسختكه قابليت نگهداري پايه روشنايي را بصورت عمودي به منظور استقرار مناسب دارد، صفحه نگهدارنده ميباشد. مهرههاي تراز زيرفلنج بايستي فقط زماني كه در طراحي اجازه داده شده است، مورد استفاده قرار گيرند.در صورتي كه پوشاندن صفحه نگهدارنده (با بتن يا مواد ديگر) مورد نظر باشد توصيه ميشود در خصوص خورنده نبودن آن مواداطمينان حاصل شود يا اين كه يك لايه مواد عايقكننده بين قسمت پايين پايه و رنگ قرار داده شود.عموماً براي نصب پايههاي فلزي ميتوان از دو روش زير استفاده نمود:الف –كاشت پايهها در داخل خاك،ب – نصب پايهها بر روي پي)فونداسيون) بتني.در صورتي كه خوردگي خاك از نظر مواد خورنده و رطوبت كم بوده و حفاظت پايه از نظر خوردگي نيز به خوبي رعايت شده باشد،ميتوان از روش كاشت پايهها در داخل خاك استفاده نمود. در غير اين صورت پايهها بايد روي پي (فونداسيون) بتني نصب گردند.1-10-8-7-14- كاشت پايهها در داخل خاك1-1-10-8-7-14- گودي كاشتبراي تعيين گودي كاشت پايهها ميتوان با در نظر گرفتن نوع خاك منطقه از مقادير داده شده در بند2-1-10-8-7-14- روش كاشت در گودال(5-4-8-14)استفاده نمود.در اين روش گودالي به عمق مورد نظر حفر كرده و پس از نصب پايه در مركز گودال، بتني با عيار حداقل 250 كيلوگرم سيماندر متر مكعب در گودال ريخته ميشود (پيش از بتنريزي تعبيه لولههاي مخصوص ورود و خروج كابل ضروري است). پس از خشكشدن بتن، سطح آن را با خاك و ماسه پر كرده و تا حدي كه كاملاً فشرده شود آن را ميكوبند.3-1-10-8-7-14- روش كاشت با استفاده از لوله سيمانيدر اين روش، گودالي به عمق مورد نظر حفر و يك لوله سيماني با قطر داخليارتفاع 10 سانتي متر كمتر از عمق گودال در داخل گذاشته ميشود6 تا10 سانتيمتر بيش از قطر خارجي پايه فلزي و(پي شبيني لولههاي مخصوص ورود و خروج كابل ضروري است).سپس اطراف لوله سيماني با بتني با عيار حداقل 250 كيلوگرم سيمان در مترمكعب پر ميشود. پس از خشك شدن بتن، پايه فلزي بهطور دقيق در مركز لوله سيماني قرار داده شده و داخل آن تا ارتفاع 10 سانتيمتري از لبه فوقاني لوله سيماني با ماسه نرم و مرطوبكه بتوان آن را به راحتي فشرده كرد، پر ميشود. پس از آن كه از فشردگي ماسه اطمينان حاصل شد، 10 سانتيمتر باقيمانده از لولهسيماني با بتني با عيار حداقل 250 كيلوگرم سيمان در متر مكعب پر شده و سپس 10 سانتيمتر باقيمانده از گودال نيز مشابه آنچه دراطراف پايه قرار دارد (خاك، آسفالت، موزائيك، بتن و غيره) پوشيده ميشود.
يهاي پ يهايهايهاي پ يهامشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها312-2-10-8-7-14نصب پايهها روي پي (فونداسيون)1-2-10-8-7-14- محاسبات پي (فونداسيون)در صورتي كه براي نصب پايه از پي بتني مسلح استفاده ميشود، طراحي و محاسبات مربوط به پي ميبايست براساس مشخصاتمكانيكي خاك محل نصب كه شامل ظرفيت باربري زير پي،(q)واژگوني پي ميباشد، صورت پذيرد. بررسي مورد تأييد بودن آن و ساير شاخصميگيرد.2-2-10-8-7-14- نوع ساخت پيحداقل ضريب اطمينان لغزش پي و حداقل ضريب اطمينانمرتبط، براساس مقررات ملي ساختمان انجامدر صورتي كه در اجراي طرحها، سرعت عمل مطرح بوده و در خصوص بازرسيهاي لازم جهت ساخت پي پيشساخته وعملآوري آن دقت و اطمينان كافي وجود داشته باشد، استفاده از اين نوع پي ارجح است مشروط بر آن كه در حين فرآيند حفاري،خاك اطراف پي پيشساخته تخريب نشود و در تراز نمودن و پر نمودن فضاي خالي اطرافكافي به عمل آيد. در هر حال پيشبيني فرآيند كنترل كيفيت بتن و اخذ نمونهرفته بدون در نظر گرفتن پيشساخته يا درجا بودن پي ضروري است.كليه ميلگردها بايد از نوع آجدار بوده و عاري از هرگونه زنگزدگي باشند. در خصوص پيچ2پي با بتن يا خاك كوبيده شده دقتلازم جهت آزمايش بتن و همچنين فولاد بكار(ميلگرد، مهار يا بولت) توصيهميشود حدود 10 سانتيمتر از پي بيرونزدگي داشته باشد و حدود 20 سانتيمتري سر آن نيز (كه شامل 10 سانتيمتر مذكور نيزهست) با پوشش گالوانيزه گرم حفاظت شده باشد. استفاده از پيچقلابمخصوص با حداقل قطر20 ميليمتر3-2-10-8-7-14- لولههاي ورود و خروج كابلبراي حمل و نقل، غير مجاز بوده و براي اين منظور بايد ازكه در مرحله ساخت در پي پيشبيني ميشود، استفاده شود.اين لولهها بايد از جنس لولههاي فولادي كه براي سيمكشي استفاده ميشود، بوده و قطر داخلي آنها حداقل 1/5 برابر قطرخارجي كابل مورد استفاده باشد. در حالتي كه كابل تغذيه از يك لوله وارد و از همان لوله نيز براي تغذيه پايه بعدي خارج ميشود،قطر داخلي بايد حداقل 3 برابر قطر خارجي كابل باشد به طوري كه اين كابل به راحتي بتواند داخل لوله ورود و خروج نمايد.9-7-14- طرح نمونه جعبه تغذيه پايههاي فلزي روشناييدر پايههاي فلزي به منظور نصب ترمينال براي اتصال كابل تغذيه و همچنين المان حفاظتي (پايه فيوز و فيوز حفاظتي مربوطه ويا كليد مينياتوري)، نياز به تعبيه جعبه تغذيهكننده در داخل پايه و در محل پيشبيني شده ميباشد. نحوه استقرار اين تجهيزات درداخل جعبه تغذيه به صورت طرح نمونهاي در شكلزير دارد:(15-14)داده شده است. در اين شكل هر يك از قطعات، مشخصاتي به شرحقطعه <strong>شماره</strong> 1- پيچ و مهره گالوانيزه نمره هشت به طول 2/5 سانتيمتر براي برقراري اتصال زمين؛2- ميزان بتن مورد نياز بر اساس طراحي مشخص ميشود و بايد حداقل، بتني با عيار 250 كيلو گرم سيمان در متر مكعب باشد. همچنين توجهبه پر نشدن محل لوله ورود كابل ضروري است.
313فصل چهاردهم- مشخصات فني استاندارد تجهيزات مورد استفاده در روشنايي معابرقطعه <strong>شماره</strong> 2- لولاي استيل؛قطعه <strong>شماره</strong> 3- ترمينال نمره 35 و ريل مربوطه (دو عدد)؛قطعه <strong>شماره</strong> 4- پايه فيوز 25 آمپري و يا كليد مينياتوريقطعه <strong>شماره</strong> 5- فيبر استخواني حداقل به ابعادسانتيمتر افزايش يابد؛6 آمپر؛(10 20 × 0/4)قطعه <strong>شماره</strong> 6- تسمه آهني به عرض 1/5 سانتيمتر و ضخامتسانتيمتر كه طول آن براي صفحات متحرك ميتواند تا402 تا4 ميليمتر، به طولي متناسب با قطر لوله؛قطعه <strong>شماره</strong> 7- پيچ و مهره گالوانيزه نمره 6 به طول سه سانتيمتر براي نصب فيبر روي تسمه؛قطعه <strong>شماره</strong> 8- پيچ و مهره گالوانيزه نمره 6 به طول سه سانتيمتر براي نصب پايه فيوز يا كليد مينياتوري روي فيبر؛قطعه <strong>شماره</strong> 9- پيچ و مهره گالوانيزه نمره 6 به طول سه سانتيمتر براي نصب ريل ترمينال روي فيبر.به منظور سهولت نصب تجهيزات در داخل جعبه و برقراري اتصال با كابل تغذيه، صفحه فيبر استخواني ميتواند متحرك باشد.بدين منظور ميتوان سربندي و سيمكشي آن را در خارج از پايه انجام داده و پس از اتصال كابلهاي ورودي و خروجي به ترمينال وتثبيت آنها توسط بست كابل تعبيه شده بر روي صفحه، آن را به داخل دريچه هدايت و در محل پيشبيني شده مستقر كرد. بدينمنظور ميبايست بر روي تسمه آهني، پيچهاي اتصال را از قبل جوش داد تا بتواند صفحه استقرار تجهيزات با سوراخهاي تعبيه شده،بر روي آن قرار داده شده و با مهرههاي مناسب محكم گردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها314شكل (15-14): طرح نمونه جعبه تغذيه پايههاي فلزي
315فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغفصل 15اندازهگيري نوري لامپ و چراغ
316مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
317فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغمقدمهبراي طراحي روشنايي معبر نياز به داشتن مشخصههاي نوري لامپ و چراغ مورد استفاده ميباشد. بدين منظور ميبايست ميزانو چگونگي توزيع نور خروجي از هر يك از اين منابع نوري تعيين گردند. اين كار در آزمايشگاه روشنايي و با استفاده از دو دستگاهنورسنج زاويهاي (گونيوفتومتر) و نورسنج جمعكننده (كره البريخت) انجام ميپذيرد. در اين فصل و در دو بخش مجزا، چگونگيبكارگيري اين دستگاهها و نحوه و شرايط انجام اندازهگيري با آنها بيان گرديده تا در آزمايشگاه روشنايي مدنظر قرار داده شود. در ايناندازهگيري از استانداردهاي زير استفاده ميگردد:- استاندارد-CIE121 تحت عنوان "اندازهگيري نوري و گونيوفتومتري چراغها"،استاندارد CIE84 تحت عنوان "اندازهگيري شار نوري".1-15- نورسنج زاويهاي (گونيوفتومتر)نورسنج زاويهاي دستگاهي است كه بر اساس اندازهگيري شدت نور در جهتهاي مختلف، مشخصههاي نوري مانند شار نوريلامپ و چراغ، بهرهنوري چراغ، توزيع شدت نور، درخشندگي چراغ و غيره را اندازهگيري مينمايد.نورسنجهاي زاويهاي به سه نوع مختلف تفكيك ميشوند. در نوع اول چراغ حول دو محور عمود بر هم نسبت به مركز نورسنجميچرخد. در نوع دوم، چراغ فقط حول يك محور چرخيده و چرخش دوم بصورت تركيبي از چرخش چراغ و سر نورسنج حول محوردوم ميباشد. در نوع سوم نيز چراغ هيچگونه حركتي نداشته و فقط سر نورسنج زاويهاي حول محورهاي مورد نظر ميچرخد.با توجه به محدوديتهاي ابعادي در دو نوع آخر، از يك آينه براي افزايش فاصله بين چراغ و سر نورسنج و يا از يكدرخشندگيمتر با ابعاد مناسب به عنوان آشكارساز با نورسنجهاي زاويهاي استفاده ميشود.1-1-15- سيستمهاي مختصات براي نورسنجي چراغهادادههاي اصلي نورسنجي چراغ كه با اندازهگيريهاي نورسنجي مستقيم بدست ميآيد شامل يك مجموعه مقادير شدت نور درجهتهاي مختلف ميباشد. براي چنين نورسنجيهاي مرتبط با جهت (زاويه)، يك قالب فضايي ويژه در اطراف چراغ (سيستممختصات) تعريف ميشود.2-1-15- سيستم صفحات اندازهگيريدر گونيوفتومتر شدت نور يك چراغ با توجه به نوع كاربرد آن ميتواند در صفحاتي تحت عنوان B A، وچراغهاي مورد استفاده در معبر، سيستم صفحات C بكار برده ميشود.سيستم صفحات C، گروهي از صفحات بوده كه مطابق شكليا C(1-14)اندازهگيري شود. درتعريف شدهاند. در هر يك از اين صفحات، همانگونه كهدر شكل مشخص شده، با تغيير زاويه تابش () ميزان شدت نور چراغ اندازهگيري و ثبت ميگردد. بدين طريق با تغيير صفحه C وسپس در هر صفحه، با تغيير زاويه تابش () ميتوان شدت نور چراغ را در فضاي كروي اطراف آن بدست آورد. براساس استاندارد،
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها318براي چراغهاي روشنايي معابر، تغييرات زاويه γ ميتواند حداكثر در بازههاي 2/5 درجه و تغييرات زاويه صفحات C حداكثر دربازههاي 5 درجه صورت پذيرد.شكل (1-15): نحوه قرار گرفتن صفحات C و تغييرات زاويه تابش () حول محورهاي چراغ براي نورسنجي زاويهاي و C3-1-15- الزامات آزمايشگاهي براي آزمونها1-3-1-15- اتاق آزمونچراغ بايد در محيطي اندازهگيري شود كه فقط نور مستقيم (يا انعكاس يافته) ناشي از آن به سر نورسنج برسد. اندازهگيريها بايددر هواي ساكن، بدون دود، گرد و غبار و مه انجام شوند. دماي هواي اطراف منبع نور (چراغ يا لامپ)، بايد 25±1 o C باشد. برايلامپهايي كه نسبت به تغييرات دما حساس نيستند رواداريهاي بزرگتر دما ميتواند قابل قبول باشد. اگر اندازهگيري در محدودةرواداري نباشد، يك ضريب تصحيح بر اساس استاندارد تعيين و در مقادير خوانده شده اعمال ميگردد.2-3-1-15- ولتاژ آزمونولتاژ آزمون در ترمينال تغذيه بايد ولتاژ نامي لامپ يا ولتاژ نامي مدار اختصاص يافته براي بالاست (در صورت وجود) باشد. ولتاژبايد در طول انجام آزمون تثبيت شده بوده و كنترل شود.3-3-1-15- الزامات عمومي اندازهگيريهااندازهگيري تا زماني كه لامپها و چراغها به ثبات نوري نرسيدهاند، نبايد شروع شود. در اين هنگام دستگاههاي اندازهگيري نيزبايد به ثبات لازم رسيده باشند.
319فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغكنترل دقت و صحت اندازهگيريها بايد بطور منظم انجام شود. معيار سنجش ثبات نورسنجي آن است كه تغييرات پارامترهاياندازهگيري در هر دوره 15 دقيقهاي كمتر از%1باشد. قبل از خواندن دادهها نيز بايد عدم تأثير نورهاي مزاحم در اندازهگيري كنترلگرديده و با پوشاندن نورسنج نيز از صفر بودن نشاندهنده اطمينان حاصل گردد.در طول مدت يك اندازهگيري طولاني با نورسنج زاويهاي، بايد كنترلهاي منظمي روي دقت و صحت نتايج صورت پذيرد. درانتهاي اندازهگيري نيز بايد به موقعيت نخست (زاويه صفر درجه) برگشته و كنترل گردد كه تغييرات نخستين خواندههاي نورسنجي،خارج از محدوده ±1% نباشد.4-1-15- الزامات دستگاه سنجش شدت روشنايي مورد استفاده در نورسنجدستگاههاي سنجش شدت روشنايي مورد استفاده در نورسنجهاي زاويهاي (گونيوفتومتر) يا جمعكنندهها (كره البريخت) بايدالزامات جدول(1-15)را برآورده سازند.جدول (1-15): رواداري خطا براي نورسنجمشخصهعلامت اختصاريحداكثر مقدار2%0.2%f 1uV () matchUV response() V تطابقپاسخ UV0.2%rIR responseپاسخ IR1.5%f 2Cosine responseپاسخ كسينوسي0.2%f 8Polarization dependenceوابستگي پلاريزاسيون0.2%f 9تأثير غيريكنواختي شدت روشنايي Influence of non-uniform illumination0.2%f 3Linearityخطي بودن0.2%f 5Fatigueخستگي0.2%αTemperature dependenceوابستگي به دما0.1%f 7Evaluation of modulated lightارزيابي مدولاسيون نور0.2%f 4Error of display unitخطا در بخش نمايش0.1%f 11Range changeخطاي تنظيم----5-1-15- ساير تجهيزات آزمونساير تجهيزات مورد استفاده در آزمون نورسنجي كه شامل منابع تغذيه، مدارها و دستگاههاي اندازهگيري الكتريكي و دستگاههاياندازهگيري دما ميباشند، ميبايست حدود دقتهاي زير را داشته باشند:فركانس منبع تغذيه براي چراغهاي با لامپ تخليهاي بايد در محدوده ±0/2% فركانس مقرر باشد.مقدار هارمونيك شكل موج ولتاژ منبع AC بايد در حد امكان كم بوده و نبايد از 3% مقدار پايه فراتر رود.ولتمتر، آمپرمتر و واتمترها بايد حداقل الزامات كلاس 0/5را برآورده نمايند.ولتمتر و مدارهاي ولتاژ واتمتر كه به صورت موازي به لامپ تخليه متصل شدهاند نبايد جرياني بيش از 0/5% مقدار جريانكل را بكشند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها320--آمپرمترها و مدارهاي جريان واتمترها كه با لامپ تخليه سري شدهاند بايد داراي امپدانس پاييني باشند بطوري كه ولتاژ سرلامپ بيش از 0/5% افت نداشته باشد.كليد مدارها و اتصالات بايد محكم و مطمئن بوده و به اندازه كافي داراي امپدانس پايين باشند بطوري كه افت ولتاژ ناشي ازآنها نسبت به ولتاژ نامي لامپ يا چراغها از 0/5% تجاوز نكند.- دماي هوا توسط دماسنجي با دقت ±0/5 درجه سلسيوس اندازهگيري شود.6-1-15- آمادهسازي لامپها، بالاستها و چراغها براي آزمون1-6-1-15- لامپها1-1-6-1-15- الزامات كلي براي همه انواع لامپهالامپهاي انتخاب شده براي آزمون نوعي چراغ، بايد الزامات استاندارد IEC مربوط به لامپ را برآورده نمايند. در صورت موجودنبودن چنين توصيهاي، لامپها بايد منطبق بر مشخصات سازنده لامپ باشند.الف) مشخصههاي فيزيكيابعاد لامپها كه اندازهگيري ميگردد بايد به مقادير نامي نزديك باشد. مونتاژ كلاهك و حباب لامپها بايد تا حد امكان دقيق ودر امتداد تعريف شده صورت گرفته و از غير يكنواختي نيز دور باشند.ب) مشخصههاي الكتريكيدر صورتي كه آزمونها براساس استاندارد مربوطه صورت پذيرد، تغييرات مجاز توان لامپ بين ±5% مقادير نامي ميباشد.ج) مشخصههاي نورسنجيبراي اهداف نورسنجي، لامپهايي با خروجي نور پايدار مورد نياز ميباشد. چنين لامپهايي بايد در ولتاژ تغذيه ثابت و براياستفاده مكرر داراي نور خروجي پايدار باشند. بدين منظور اولاً همه لامپها بايد دوره كاركردگي خود را تا زماني كه نور خروجي بهپايداري برسد، طي كرده باشند، ثانياً پس از تثبيت حرارتي، اختلاف نور خروجي در آنها بين 3 قرائت پي در پي و با فاصله زمانيدقيقه، كمتر از15%1بوده باشد. بدين منظور ابتدا لامپهاي منتخب براي آزمون در دماي محيط اتاق سرد شده و بعد مجدداً روشنميشوند. اگر بعد از پايدار شدن نور خروجي، مقدار هر يك از آنها در حدود%2آخرين مقدار 3 خوانده قبلي مربوطه باشد، چنينلامپهايي ميتوانند به عنوان لامپ آزمون پذيرفته شوند. در مورد لامپهاي چراغهاي چند لامپي نيز، در صورتي كه نمونهها از يكنوع و توان باشند، تغييرات نور خروجي آنها بايد نسبت به نور خروجي نمونه مرجع در حدود2-1-6-1-15- مركز نوري فتومتريك لامپباشد. %3در ابتداي اندازهگيريها بايد مركز فتومتريك لامپ بر اساس استاندارد مشخص شود.3-1-6-1-15- الزامات ويژه لامپهاي بخار سديم پرفشارالف- مشخصههاي فيزيكيدر لامپهاي با حباب اندود شده، كيفيت انتشار حباب لامپ بايد مشابه با نمونههاي معمول توليد باشد. براي لامپهايي با حبابشفاف، محور تيوب تخليه نبايد نسبت به كلاهك بيش از 3 درجه انحراف داشته باشد.
321فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغب- مشخصههاي الكتريكيولتاژ آزمون بايد ولتاژ اسمي بالاست مورد استفاده باشد. در مدت آزمون، تغييرات ولتاژ ميتواند ±0/2% مقدار مشخص شده برايآن باشد.ج- مشخصههاي نورسنجيدماي محيط بر عملكرد لامپ تأثير ميگذارد اما در محفظه بسته يك چراغ ممكن است به سبب بازتابهاي مادون قرمز ميزاناين دما بيشتر گردد. افزايش دما باعث تغيير ولتاژ قوس و نتيجتاً تغيير نور خروجي لامپ ميگردد. به همين دليل اندازهگيري نورلامپهاي واقع در داخل چراغ ميبايست پس از تثبيت ولتاژ قوس انجام شود. همچنين لامپهاي منتخب براي آزمون بايد پس ازانجام فرآيند كاركردگي مورد استفاده قرار گيرند. براي لامپهاي بخار سديم پرفشار، فرآيند كاركردگي پس از حداقلكاركرد آن، با دوره خاموشي100 ساعت30دقيقه پس از هر6 ساعتروشن بودن، با بالاست استاندارد و در ولتاژ اسمي صورت ميپذيرد. اينلامپها ميبايست هم در زمان فرآيند كاركردگي و هم در زمان انجام آزمون بصورت افقي قرار داشته باشند.د- كاركرد و جابجابيدماي محيط نيز بايد در محدودهكند.2-6-1-15- بالاست آزمون20 تا27 درجه سانتيگراد قرار داشته و در مدت آزمون نبايد بيش از ±3 درجه سانتيگراد نوسانبالاست مورد استفاده در موقع آزمون چراغ بايد بالاست نصب شده در چراغ و يا بالاست قرار گرفته در خارج از چراغ باشد.بالاست بايد مطابق با الزامات الكتريكي مصرح در استاندارد و يا مشخصات كارخانه سازنده لامپ باشد. تغييرات تنظيمات و تلفاتتوان بالاست حداكثر ميتواند 5% بالاست مرجع مشابه باشد.3-6-1-15- چراغ مورد آزمونچراغ انتخابي بايد از توليدات عادي كارخانهاي انتخاب شده و ابعاد آن نيز با دادههاي كارخانهاي منطبق باشد. قسمتهاي نوريچراغ بايد تميز بوده و تمامي اجزا آن نيز به دقت در موقعيت طراحي خود قرار گرفته باشند. چراغ بايد مطابق با راهنماي سازنده نصبو تنظيم شود. در ابتداي آزمون نيز ميبايست مركز فتومتريك چراغ بر اساس روش گفته شده در استاندارد تعيين شود.7-1-15- روشهاينور سنجي1-7-1-15- اندازهگيريهاي نسبياندازهگيريهاي نورسنجي در دو حالت انجام ميشود، يك حالت عبارت از اندازهگيريهاي مستقل و مطلق همچون مقدار دقيقشار نوري لامپ بوده كه در آن، مقادير دقيق مشخصه مورد نظر براساس واحد SI اندازهگيري ميشود. اين نوع اندازهگيري اغلببراي چراغها غير ضروري است. حالت ديگر اندازهگيريهاي نسبي بوده كه مقدار حاصل، نشاندهنده نسبتي بين مشخصهها استمانند توزيع شدت نور خروجي از چراغ نسبت به لامپ كه با واحد كاندل بر 1000 لومن لامپ نشان داده ميشود. در اينحالت
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها322اندازهگيري براي هر دوي چراغ و لامپ، توسط نورسنج زاويهاي و با لامپي كه با بالاست چراغ راهاندازي ميشود، انجام گرفتهاز آن، نتايج حاصل با واحد 1000 لومن شار لامپ بيان ميشود.2-7-1-15- اندازهگيري نورسنجي چراغهاو پساندازهگيري نورسنجي چراغها ميتواند براي بدست آوردن شاخصهاي متفاوت نوري چراغها صورت پذيرد. اين اندازهگيريهاعبارتند از:الف- نسبت بازده نوري(LOR)براي بدست آوردن اين نسبت لازم است اندازهگيري شار نوري چراغ و همچنين لامپ به تنهايي نيز انجام شود. ايناندازهگيريها ميتواند در يك نورسنج جمعكننده و يا در يك نورسنج زاويهاي انجام شود.ب- توزيع شدت نور (نسبي)اين اندازهگيري با نورسنج زاويهاي صورت گرفته و در آن، نيازي به اندازهگيري لامپ نيست.ج- توزيع شدت نور) هب (cdمانند اندازهگيري بند "ب" بوده اما در اينحالت گونيوفتومتر بايد كاليبره شده و نتايج نيز با واحد كاندل بيان ميشود.د- توزيع شدت نور (كاندل بر 1000 لومن شار لامپ)اين اندازهگيري با نورسنج زاويهاي (بدون نياز به كاليبره كردن) انجام شده و نيازمند اندازهگيري "لامپ تنها" نيز ميباشد.ه- درخشندگي چراغ (كاندل بر متر مربع يا كاندل بر متر مربع در 1000 لومن شار لامپ)درخشندگي ميتواند يا با اندازهگيري و يا با استفاده از روش محاسباتي مشخص شده در استاندارد صورت پذيرد.و- توزيع شدت روشنايي (لوكس و يا لوكس بر 1000 لومن شار لامپ)بدست آوردن توزيع شدت روشنايي در يك يا چند صفحه بر اساس روش مشخص شده در استاندارد صورت ميپذيرد.8-1-15- اندازهگيري توزيع شدت نوردر نورسنجي چراغها براي اندازهگيري شدت نور در جهتهاي مختلف، از نورسنج زاويهاي استفاده ميشود. نتايج حاصل از ايناندازهگيريها يا در قالب مشخصههاي نورسنجي و يا بصورت منحني قطبي ارائه ميگردد.1-8-1-15- فاصله آزمونفاصله آزمون نورسنجي، عبارت از فاصله مركز فتومتريك چراغ تا سطح نورسنج است. اندازهگيريهاي شدت نور بايد با رعايتاين فاصله كه براساس قانون عكس مجذور مشخص ميگردد، انجام پذيرد. در آزمونهاي عمومي نورسنجي، اين فاصله نبايد كمتر از15 برابر حداكثر ابعاد سطح ساطع كننده نور از چراغ باشد.
323فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغ-2-8-1-15الزامات اندازهگيري چراغ و لامپدر خصوص استفاده از نورسنج زاويهاي براي اندازهگيري توزيع شدت نور چراغها و لامپها، الزاماتي كه دربرگيرنده طريقه نصبو اندازهگيري، اندازهگيري پلاريزاسيون مدار و غيره بوده بايد مطابق با استاندارد رعايت گردند.9-1-15- اندازهگيري ساير پارامترهاي نوري چراغبا استفاده از نورسنج زاويهاي ميتواند پارامترهاي نوري ديگري از چراغ همچون كل شار نوري خروجي از چراغ، شار نوري بهسمت بالا يا پايين چراغ، شار نوري ناحيهاي چراغ، نسبت شار نوري خروجي از چراغ به شار نوري توليدي لامپ، درخشندگي متوسطچراغ و يا درخشندگي ناحيهاي چراغ تعيين گردند.2-15- نورسنج جمعكننده (كره البريخت)يك نورسنج جمعكننده بايد به نسبت اشياء مورد اندازهگيري، بزرگ و ترجيحاً كروي شكل باشد.اندازهگيري شار نوري لامپها توسط نورسنج جمعكننده (كره البريخت) صورت ميگيرد. مزيت اندازهگيري شار نوري لامپ بااين دستگاه نسبت به اندازهگيري باسادهتر كنترل ميشود.يك نورسنج زاويهايدر قرائتهاي بسيار كمتر آن بوده و ثبات حرارتي لامپ نيز در آن بسيارقبل از اندازهگيري با نورسنج جمعكننده لازم است نسبت به كاليبره بودن اين دستگاه با كمك لامپ مرجعي كه از نظر توان،ابعاد، توزيع طيفي و توزيع فضايي نوري، مشابه با لامپ مورد آزمون ميباشد، اطمينان حاصل شود.كليه الزامات آزمايشگاهي، شرايط آزمون، نحوه آمادهسازي و غيره همانند مطالب گفته شده براي نورسنج زاويهاي ميباشد.1-2-15- نصب و اندازهگيري لامپدر نورسنج جمعكننده، راستاي نصب لامپ تحت آزمون بايد به گونهاي باشد كه براي كار در آن راستا طراحي شده باشد (به طورمثال لامپ بخار سديم بايد به طور افقي نصب شود).در اين دستگاه، لامپ تحت آزمون بايد در حالتي قرار داده شود كه مركز نوري آن بر مركز دستگاه جمعكننده (كره البريخت)منطبق باشد. اگر لامپ در حالت افقي نصب ميگردد، محور بلندتر آن بايد با خط گذرنده از مركز جمعكننده تا مركز سر نورسنج،موازي باشد.3-15- ضرايب تصحيح اندازهگيريآزمونهاي نورسنجي روي چراغها بايد براساس شرايط استاندارد انجام شوند. در صورتي كه انحرافي از شرايط استاندارد در موقعانجام آزمون وجود داشته باشد، ميبايست براساس استاندارد، از ضرايب تصحيح نورسنجي استفاده كرده و نتايج آزمون را اصلاح نمود.علاوه بر آن، نتايج حاصل از نورسنجي ميتواند داراي خطا باشد. اين خطاها ميتوانند ناشي از عواملي همچون روش آزمون مورداستفاده، نقص دستگاهها و يا خطاهاي تصادفي خارج از كنترل آزمونكننده باشند. اين خطاها بر تكرارپذيري آزمون تأثير ميگذارد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها324جهت بررسي ميزان تأثير اين خطاها بر نتايج آزمون، ميتوان با انجام اندازهگيري مشابه روي همان چراغ و در محلي ديگر، نتايج رامقايسه نمود.4-15- گزارش آزمونگزارش آزمون ميبايست دربرگيرنده موارد زير باشد:الف- مشخصات كلي آزمون- عنوان و هدف آزمون؛- نام موسسه آزمونكننده، <strong>شماره</strong> گزارش و تاريخ.ب- مشخصات چراغ- نام سازنده، نوع، <strong>شماره</strong> كاتالوگ؛- عكس جهت شناسايي چراغ به همراه توضيح دقيق مشخصات چراغ شامل حباب، رفلكتور و غيره بخصوص اگر چراغ در چندينمدل موجود باشد؛- ابعاد؛- ساير اطلاعات لازم از جمله روش انتخاب نمونه.ج- مشخصات تجهيزات كمكي (بالاست، خازن، جرقهزن)- نام سازنده، نوع، <strong>شماره</strong> كاتالوگ؛- نوع مدار؛- ولتاژ، توان و فركانس نامي.د- مشخصات لامپ- نام سازنده، نوع، <strong>شماره</strong> كاتالوگ؛- توان نامي، رنگ و شكل حباب، نوع كلاهك لامپ؛- تعداد لامپها و شيوه انتخاب نمونهها.ه- رويه آزمون- توصيف خلاصه روش نورسنجي و ابزار مورد استفاده؛- فاصله آزمون.و- چگونگي آزمون- شرايط استاندارد آزمون و ضرايب تصحيح احتمالي بكار گرفته شده؛- شيوه و راستاي نصب لامپ؛- راستاي نصب چراغ و زاويه تيپ براي اندازهگيري؛
325فصل پانزدهم- اندازهگيري نوري لامپ و چراغ- مركز مرجع چراغ براي اندازهگيريها و موقعيت چراغ نسبت به سيستم مختصات؛- ولتاژ و فركانس آزمون؛- عدم قطعيتها.ز- نتايج آزمون
327فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرفصل 16سيستم توزيع و برقرساني به شبكهروشنايي معابر
328مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
لكي329فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر1-16- كليات و تعريفهاسيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر عبارت از كل مسير تغذيه اين شبكه و عناصر تش دهنده آن ميباشد. اينمسير، از پست توزيع برق شروع شده و به تك تك چراغهاي نصب شده در طول مسير معبر منتهي ميشود. اجزاء اين مسير عبارتنداز پست توزيع برق و عناصر متشكله آن، شبكه هوايي يا زميني تغذيهكننده از پست توزيع تا پايانههاي روشنايي، مسير تغذيه انشعابهر چراغ از نقطه اتصال به شبكه تا خود چراغ، سيستم حفاظت و زمين به كار رفته و همچنين سيستم كنترل و فرمان روشنايي معابر.1-1-16- پست توزيع برقدر شبكههاي برق، پستهاي توزيع، ايستگاههاي تقليل ولتاژ هستند به گونهاي كه خروجي آنها ولتاژ مصرفكنندهها را داراميباشد. اين پستها ميتوانند ولتاژهاي اوليه20 ،33 و11 كيلوولت را به400ولت سه فاز و يا230ولت تكفاز تبديل كنند.پستهاي توزيع به دو نوع هوايي و زميني تقسيم ميشوند كه هر دو نوع آنها ممكن است شبكههاي روشنايي معابر را تغذيه كنند.- -1 1-1-16 پست توزيع زمينيپست توزيع زميني به پستي اطلاق ميشود كه تجهيزات آن عموماً در داخل محيط بسته و مسقفي نصب ميگردد. اين پستممكن است داخل اطاقك آجري يا سيماني و يا داخل كيوسك فلزي كه به پست كيوسكي معروف است، قرار داشته باشد. پستتوزيع زميني عمدتاً با ظرفيت بالايي طراحي ميشود، بنابراين براي تغذيه سيستم روشنايي، بعنوان پست اختصاصي مورد استفاده قرارنميگيرد بلكه بار روشنايي معابر بهعنوان بخشي از بار مصرفي آن بشمار ميرود. در اين پست، بنا به نياز منطقه سرويسدهي،ميتواند يك يا دو دستگاه ترانسفورماتور توزيع نصب شود. ظرفيت نامي هر يك از ترانسفورماتورهاي نصب شده در اين پستميتواند معادل،800 ،630 ،500- -2 1-1-16 پست توزيع هوايي1000 يا حداكثر 1250 كيلوولت آمپر انتخاب گردد.پست توزيع هوايي به پستي اطلاق ميشود كه تجهيزات آن در فضاي آزاد و به صورت روباز نصب ميگردد. در اين پست،ترانسفورماتور توزيع و ساير تجهيزات مورد نياز فشار متوسط بر بالاي تيرهاي بتني نصب شده و تابلوهاي فشار ضعيف آن، در پايينتيرها قرار داده ميشود.ظرفيت نامي ترانسفورماتور نصب شده در اين نوع پستها، بنابر نياز ميتواند معادل،250 ،200 ،160 ،125 ،100 ،50315 و ياحداكثر 400 كيلوولت آمپر انتخاب شود. در اين پست نيز، عمدتاً بار روشنايي معابر بعنوان بخشي از بار مصرفي آن بوده ولي در مواردخاصي همچون روشنايي برخي از آزادراهها و بزرگراهها از اين نوع پستها بهعنوان پست اختصاصي روشنايي معابر استفاده ميگردد.2-1-16- شبكه تغذيه از پست توزيع تا پايههاي روشناييشبكه تغذيه ميتواند هوايي و يا زميني بوده كه شبكه هوايي ممكن است به صورت شبكه مستقل روشنايي معابر و يا شبكهايوابسته، به همراه شبكه تغذيه انشعابات مشتركين باشد. انواع اين شبكهها به صورت زير دستهبندي ميشود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3301-2-1-16- شبكه روشنايي معابر هوايي وابستهدر اين نوع شبكه، كه در حال حاضر بنا به ملاحظات اقتصادي، متداولترين شبكهي تغذيه روشنايي معابر ميباشد، از تيرهايبتني (و بندرت چوبي) كه بر روي آن، خط هوايي تغذيهكننده مشتركين و روشنايي معابر تواماً نصب شده، استفاده ميشود. اين خطهوايي، از پنج رشته سيم هوايي (يا كابل خودنگهدار)، مشتمل بر سه رشته سيم متصل به سه فاز شبكه و يك رشته سيم نول برايتغذيه مشتركين، و رشته سيم پنجمي به نام " فاز شب" براي تغذيه سيستم روشنايي تشكيل ميشود. چراغهاي روشنايي بر رويبازويي در بالاي تير نصب ميگردد. كنترل روشنايي چراغها نيز با قطع و وصل " فاز شب" از داخل پست تغذيهكننده صورتميگيرد. اين نوع شبكه روشنايي معابر، در راههاي محلي و راههاي شرياني درجهبتوان استانداردها و محدوديتهاي روشنايي معابر را رعايت نمود.- -2 2-1-16 شبكه روشنايي معابر هوايي مستقل2فرعي قابل اجراء خواهد بود مشروط بر اين كهاين شبكه فقط به منظور تغذيه سيستم روشنايي احداث شده است و در آن براي نصب چراغهاي روشنايي از پايههاي بتنياستفاده ميشود. در اين نوع شبكه فاصله بين پايهها با توجه به شدت روشنايي مجاز معبر تعيين ميگردد و شبكه تغذيه آن نيز از نوعهوايي است كه بر روي پايههاي مزبور نصب ميشود.اين نوع شبكه تغذيه، سه فاز بوده و از چهار رشته سيم هوايي (يا كابل خودنگهدار) مشتمل بر سه رشته سيم فاز و يك رشته سيمنول تشكيل ميشود. چراغهاي روشنايي بر روي بازويي نصب شده و اين بازو در بالاي تير قرار ميگيرد. بر روي هر پايه ميتوانيك يا دو چراغ نصب نمود كه سيستم اخير، براي نصب در رفوژ وسط راه مناسب ميباشد. كنترل روشنايي چراغها نيز با قطع و وصلسه فاز تغذيهكننده از داخل پست مربوطه صورت ميگيرد. اين نوع شبكه روشنايي معابر عمدتاً در راههاي شرياني درجهاجراء ميباشد.- -3 2-1-16 شبكه روشنايي معابر زميني مستقلفرعي قابل 2اين شبكه فقط به منظور تغذيه سيستم روشنايي احداث شده و در آن از كابل زميني استفاده ميشود. براي نصب چراغهايروشنايي از پايههاي فلزي استفاده شده و فاصله بين پايهها نيز با توجه به شدت روشنايي مجاز معبر تعيين ميشود.تغذيه اين شبكه توسط كابل زميني 4 رشته و يا 5 رشته انجام ميشود كه رشته پنجم بعنوان سيم زمينكننده پايهها مورد استفادهقرار ميگيرد (در اين نوع شبكهها نبايستي از كابل خودنگهدار هوايي استفاده شود). به دليل فلزي بودن پايهها و نياز به زمين كردنتك تك آنها، در موقع استفاده از كابل زميني 4 رشتهاي، يك رشته سيم مسي به موازات كابل تغذيه كشيده شده و از آن به منظورزمين كردن پايهها استفاده ميشود. بر روي هر پايه ميتواند يك يا دو چراغ نصب شده كه از پايه دو چراغي براي نصب در رفوژوسط راه استفاده ميگردد. كنترل روشنايي چراغها نيز با قطع و وصل سه فاز تغذيهكننده از داخل پست مربوط صورت ميگيرد. ايننوع شبكه روشنايي معابر در راههاي شرياني درجه 1 و درجه2اصلي قابل اجراء ميباشد.
331فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر3-1-16- مسير تغذيه انشعاب هر چراغاين مسير، براي هر پايه، از شبكه روشنايي معابر منشعب شده و به منظور تغذيه چراغهاي نصب شده بر روي همان پايه مورداستفاده قرار ميگيرد. اين مسير ميتواند از كابل يا سيم روكشدار تشكيل شود.4-1-16- مسير تغذيه از پست تا سر خطبراي شبكههاي روشنايي معابر هوايي، مسير تغذيه از پست توزيع تا اولين پايه روشنايي در سرخط، كابلي بوده و از آنجا كابلتغذيه به بالاي تير هدايت شده و به شبكه هوايي متصل ميشود.5-1-16- سيستم حفاظت و زمين مورد استفادهبراي جلوگيري از صدمات ناشي از وقوع اتصالي در شبكه، سيستم حفاظتي براي آن پيشبيني ميشود. همچنين در جوار سيستمحفاظتي سيستم زميني نيز پيشبيني ميگردد كه ميتواند از خطرات ناشي از اضافه ولتاژ و برقگرفتگي در مواقع بروز هر نوع اتصاليجلوگيري كند.6-1-16- سيستم كنترل و فرمان روشنايي معابراين سيستم براي كنترل روشنايي چراغها بوده و ميتواند به صورت فرمان از راه دور عمل كرده و يا اينكه كنترل هر چراغ و ياگروهي از چراغها در محل آن چراغ و يا از پست توزيع مربوطه صورت بگيرد.2-16- پست توزيع زميني-1-2-16مشخصات فني و نقشههاي ساختماني، نحوه طراحي، اجراء، نصب، نحوه استقرار تجهيزات و نقشههاي تك خطيالكتريكي بايد برابر ضوابط مندرج در مرجع [2] انجام شود.2-2-16- مشخصات فني ترانسفورماتورهاي مورد استفاده در پستهاي زميني بايد منطبق بر مرجع[2] باشد.-3-2-16استاندارد ساخت، مشخصات فني تجهيزات مورد استفاده، نحوه نصب و تعمير و نگهداري تابلوهاي فشار متوسط وفشار ضعيف به كار رفته در پستهاي توزيع زميني بايد مطابق با مرجع[2] باشد.-4-2-16-5-2-16استاندارد و مشخصات فني سيستم زمين ايجاد شده در پست بايد مطابق با مرجع[2] باشد.استاندارد ساخت و مشخصات فني كابلهاي مورداستفاده در پستهاي توزيع زميني اعم از كابلهاي ورودي و خروجي وهمچنين كابلهاي داخل پست و نحوه نصب و نگهداري آن بايد مطابق با مرجع[3] باشد.-6-2-16نقشههاي الكتريكي تكخطي پستهاي توزيع زميني داراي يك ترانسفورماتور و دو ترانسفورماتور، برابر ضوابطمندرج در مرجع [2] در شكلهايشكل(2-16) و (1-16)(3-16)-7-2-16ميباشد.نشان داده شده است. علائم اختصاري به كار رفته در اين نقشهها مطابق باانواع مختلف پستهاي توزيع زميني و ابعاد آن، برابر ضوابط مندرج در مرجع [2] به شرح جدول(1-16)خواهد بود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها332-8-2-16نقشه الكتريكي تكخطي پستهاي توزيع زميني كيوسكي بايد مشابه با شكل(1-16)باشد. نحوه استقرار تجهيزات وابعاد اين پستها متنوع بوده و تابع طرح سازنده آن خواهد بود. مشخصات فني تجهيزات به كار رفته و سيستم زمين آن بايدمطابق با ساير پستهاي توزيع زميني باشد.شكل (1-16): نقشه تكخطي پست توزيع زميني با يك ترانسفورماتور
333فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرشكل (2-16): نقشه تكخطي پست توزيع زميني با دو ترانسفورماتور
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها334جدول (1-16): انواع پستهاي توزيع زميني و ابعاد آنمساحت زيربنا ) 2 (mنوع پستطول زمينپست(cm)عرض زمينپست(cm)(6*5/35)535600- يك طبقه با يك ترانسفورماتور، نوع اول و با كف كانال2*(6*5/35)535600- يك طبقه با يك ترانسفورماتور، نوع اول و با كف نيم طبقه(6/7*5/35)535670- يك طبقه با يك ترانسفورماتور، نوع دوم و با كف كانال2*(6/7*5/35)535670- يك طبقه با يك ترانسفورماتور، نوع دوم و باكف نيم طبقه(9/8*5/35)535980- يك طبقه با يك ترانسفورماتور و با كف كانال2*(9/8*5/35)535980- يك طبقه با يك ترانسفورماتور و با كف نيم طبقه2*(4/5*4/5)450450- دو طبقه با يك ترانسفورماتور در طبقه هم كف2*(4/5*4/5)450- دو طبقه با يك ترانسفورماتور، تابلوها در طبقه همكف و روي كانال 4502*(4/5*4/5)450- دو طبقه با يك ترانسفورماتور، تابلوها در طبقه همكف و روي نيمطبقه 4502*(6/7*4/5)450670- دو طبقه با دو ترانسفورماتور در طبقه همكف2*(6/7*4/5)450- دو طبقه با دو ترانسفورماتور، تابلوها در طبقه همكف و روي كانال 6702*(6/7*4/5)450- دو طبقه با دو ترانسفورماتور، تابلوها در طبقه همكف و روي نيمطبقه 670ترانسفورماتور توزيعآمپرمتر (سه عدد)ديژنكتورولتمتركليد قطع باركليد انتخاب وضعيت ولتمتر(هفت وضعيتي)سكسيونركنتور كيلووات ساعتكليد زمينكنتور كيلووارساعتكنتاكتور2 از 3 اينترلاكفيوز (سه عدد)گلند كابلترانس جريان (سه عدد)لامپ نئون نشاندهنده ولتاژترانس ولتاژ (سه عدد)شكل (3-16): نشانههاي ترسيمي پستهاي توزيع برق
335فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر3-16- پست توزيع هوايي-1-3-16[2] باشد. مرجع-2-3-16-3-3-16مشخصات فني، نقشة اجرايي و طريقه نصب و استقرار تجهيزات اين گونه پستها بايد مطابق با ضوابط مندرج درمشخصات فني ترانسفورماتور به كار رفته در اين پستها بايد منطبق بر مرجع[2] باشد.اين پستها، فاقد تابلوي فشار متوسط ميباشد. تجهيزات موردنياز در بخش فشار متوسط اين پستها، فقط مشتمل برتجهيزات فيدر ترانس بوده كه به صورت روباز و بر بالاي تير حامل ترانسفورماتور نصب ميشود. اين تجهيزات عبارتند از:1-3-3-16- سكسيونر فيوزدار يا كات اوت فيوز،2-3-3-16- برقگير،-3-3-3-16-4-3-16مرجعدر صورت نياز، ترانسفورماتور ولتاژ و جريان نيز ميتواند مورد استفاده قرار گيرد.اين پستها، فقط شامل يك ورودي فشار متوسط بوده كه از شبكه فشار متوسط مربوطه منشعب ميشود. بر رويفيدر فشار متوسط ورودي اين پستها نيز هيچ گونه تجهيزاتي نصب نميگردد.5-3-16- تجهيزات مورد استفاده در بخش فشار ضعيف و مشخصات فني آنها و همچنين نقشه تكخطي آن بايد مطابق با[2] باشد.6-3-16- استاندارد و مشخصات فني سيستم زمين ايجاد شده در پست بايد مطابق با مرجعباشد. [2]4-16- شبكه روشنايي معابر هوايي وابسته-1-4-16مشخصات فني پايهها، بازوهاي خاص نصب چراغ و طريقه نصب و استقرار بازو بر روي پايه مطابق با توصيههايفصل چهاردهم ميباشد.-2-4-16-3-4-16مشخصات فني ساير تجهيزات خط هوايي بايد مطابق با مرجع[3] باشد.نقشههاي اجرايي و طريقه نصب و استقرار كليه تجهيزات خط هوايي بايد مطابق با مرجع4-4-16- سطح مقطع سيم "فاز شب" 16 يا حداكثر 25 ميليمتر مربع و از جنس مس خواهد بود.[3] باشد.-5-4-16فاصله بين پايهها، بايد براساس محاسبات روشنايي معبر تعيين گردد و سپس اين فاصله، مبناي محاسبات طراحي خطهوايي فشار ضعيف نصب شده بر روي اين پايه ها قرار داده شود (مطابق با.([3]در صورت عدم تأمين پارامترهاي طراحي خطهوايي، بايد نسبت به تغيير نوع چراغ و يا ارتفاع نصب اقدام نموده و مجدداً محاسبات روشنايي معبر را تكرار و فاصله جديد پايههارا تعيين كرد و سپس محاسبات طراحي خط هوايي را بر مبناي فاصله جديد انجام داده و پارامترهاي طراحي خط را كنترل نمود.اين روند، تا موقعي كه هر دو طرح روشنايي معبر و خط هوايي فشار ضعيف به طرح مناسبي برسد، ادامه مييابد.-6-4-16در اين روش تغذيه روشنايي معابر، چراغهاي واقع بر روي هر خط، فقط توسط يكي از فازها تغذيه ميشود. اين امر،باعث ايجاد عدم تقارن در بار پست توزيع مربوطه ميشود و در نتيجه ضمن تغيير ولتاژ نقطه صفر شبكه، سبب افزايش تلفاتترانسفورماتور ميگردد. به منظور حل اين مشكل و به حداقل رساندن عدم تقارن بار حاصل، توصيه ميشود كه بار روشناييخطوط يا مسيرهاي تغذيه شونده از پست تا حد امكان به طور مساوي بين سه فاز مختلف تقسيم گردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها336-7-4-16به علت برقدار بودن شبكه و مشكلات ايمني پرسنل تعمير و نگهداري چراغهاي روشنايي معابر، توصيه ميشود كهشبكه فشار ضعيف در قسمت فوقاني تير، نصب شده و بازوهاي چراغهاي روشنايي پايينتر از آن قرار داده شود. در اين حالتبراي هر پايه خاصي، به ارتفاع نصب چراغ پايينتري دست يافته كه براي طراحي روشنايي معبر مناسب نميباشد.-8-4-16استفاده از پايههاي شبكه فشار متوسط به منظور نصب شبكه فشار ضعيف و روشنايي معابر همراه آن و چراغهايمربوط به دلايل زير مجاز نخواهد بود:-1-8-4-16-2-8-4-16-3-8-4-16عدم وجود ايمني براي پرسنل تعمير ونگهداري سيستم روشنايي معابر به دليل نزديكي به ولتاژهاي بالا،عدم برآورد حداقل روشنايي موردنياز معبر به دليل ارتفاع نصب پايين چراغ و فاصله زياد پايهها،امكان ايجاد اضافه ولتاژ غيرمجاز در شبكه روشنايي معبر و آسيب رسيدن به تجهيزات آن.5-16- شبكه روشنايي معابر هوايي مستقل-1-5-16مشخصات فني پايهها، بازوهاي خاص نصب چراغ و طريقه نصب و استقرار بازو بر روي پايه مطابق با توصيههايفصل چهاردهم ميباشد.-2-5-16-3-5-16-4-5-16مشخصات فني ساير تجهيزات موردنياز شبكه بايد مطابق با مرجع[3] باشد.نقشههاي اجرايي و طريقه نصب و استقرار كليه تجهيزات شبكه بايد مطابق با مرجع[3] باشد.سطح مقطع سيمهاي فاز، 16 يا حداكثر 25 ميليمتر مربع و از جنس مس خواهد بود. سطح مقطع سيم نول نيز بايدمطابق با توصيههاي بخش(6-2-10-16)و از همان جنس انتخاب شود. استفاده از مقاطع بالاتر، به دليل طويل شدن خط وكاهش جريانهاي اتصالي و عدم رويت احتمالي اين جريان توسط سيستم حفاظتي، توصيه نميگردد.-5-5-16فاصله بين پايهها، بايد براساس محاسبات روشنايي معبر تعيين گرديده و سپس اين فاصله، مبناي محاسبات طراحيشبكه هوايي تغذيهكننده روشنايي قرار داده ميشود (مطابق با.([3]در صورت عدم تأمين پارامترهاي طراحي خط هوايي، كه باتغيير سطح مقطع سيم و يا نوع پايه با قدرت كشش بالاتر و يا ساير تغييرات ممكن نيز حاصل نگردد، بايد نسبت به تغيير نوعچراغ و يا ارتفاع نصب اقدام نموده و مجدداً كليه محاسبات را تكرار كرد. اين روند تا موقعي كه هر دو طرح روشنايي معبر وشبكه تغذيهكننده آن به طرح مناسبي برسد، بايد ادامه يابد.-6-5-16به منظور ايجاد تعادل در ميزان بار فازها، تغذيه چراغها و انشعابگيري از فازها بايد به گونهاي باشد كه بار روشناييبه طور يكسان بين هر سه فاز تقسيم شود. در اين صورت، ميزان نامتقارني بار در پست موردنظر به حداقل كاهش مييابد.همچنين ترتيب اتصال پايهها به هريك از فازها بايد به گونهاي باشد كه در صورت قطع تغذيه هر فاز و خاموشي چراغهايمتصل به آن، ميزان تاريكي ايجاد شده در سطح معبر و شدت آن در حداقل ممكن باشد. بنابراين نحوه انشعابگيري هر يك ازچراغها از سه فاز تغذيهS ،R-1-6-5-16و T بايد به صورت زير باشد.براي پايههاي داراي يك چراغ، اتصال فازها از پايه نخست تا آخرين پايه به ترتيب زير خواهد بود:R-S-T-R-S-T-R-S-T...
337فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر2-6-5-16- براي پايههاي داراي دو چراغ، اتصال فازها از اولين پايه تا آخرين پايه به ترتيب زير صورت ميگيرد. در اين حالت،دو چراغ نصب شده بر روي يك پايه، از دو فاز مختلف تغذيه ميگردد تا در موقع قطع برق، يكي از فازهاي تغذيهكننده وصلباشد و سطح فضاي تاريك ايجاد شده و شدت آن حداقل باشد.R-S-T-R-S-T-R-S-T….S-T-R-S-T-R-S-T-R….-7-5-16در اين شبكهها توصيه ميشود كه بازوي چراغ در قسمت بالاي تير و شبكه تغذيهكننده در بخش زيرين آن نصبشود. در اين حالت به ارتفاع نصب بالاتري براي چراغ دست يافته وكار تعميرات شبكه تغذيهكننده نيز راحتتر صورت ميگيرد.همچنين به علت بيبرق بودن شبكه در طول مدت روز و يا امكان قطع آن در ساير مواقع شبانهروز، تعمير و نگهداري چراغها نيزاز نظر ايمني پرسنل مشكلي نداشته و به سهولت انجام ميشود.-8-5-16شده در بنداستفاده از پايههاي شبكه فشار متوسط به منظور نصب شبكه تغذيه روشنايي معابر و چراغهاي آن بنا به دلايل قيد(8-4-16)مجاز نخواهد بود.6-16- شبكه روشنايي معابر زميني مستقل-1-6-16چهاردهم خواهد بود.-2-6-16مشخصات فني، روش ساخت، تست و روش نصب و استقرار پايههاي فلزي برابر توصيههاي مندرج در فصلمشخصات فني كابل زميني تغذيه و روش نصب و استقرار آن بايد برابر ضوابط مندرج در مرجعشبكهها نبايد از كابل خودنگهدار استفاده شود.[3]-3-6-16باشد. در اينسطح مقطع كابل زميني تغذيه بايد براساس محاسبه تعيين شود و بر حسب مورد، ممكن است يكي از اندازههاي زيرمورداستفاده قرار گيرد:-1-3-6-16-2-3-6-16كابلهاي سه فاز مسيكابلهاي سه فاز مسي(10*5) و يا (16*5) يا (25*5)و براي مسيرهاي كوتاهتر با توان لامپ كوچكتر،(5*6)(4*16) يا (4*25)پايهها، و براي مسيرهاي كوتاهتر با توان لامپ كوچكتر،(10*4) ويابه همراه سيم مسي نمره25 يا 50(4*6)به همراه سيم مسي نمره.25-4-6-16در موقع نصب كابل زميني4، براي زمين كردنرشتهاي به همراه سيم زمين، كابل و سيم بايد در كنار هم قرار داده شده و درفاصلههاي 2 متري توسط نوار چسب به يكديگر متصل گردد. اين عمل باعث ميشود كه در صورت برخورد جسم خارجي بهسيم زمين، همراه با آن كابل مربوطه نيز قطع گردد. با قطع كابل تغذيه پايهها و ايجاد خاموشي، نوعي اعلام خطر در خصوصقطع سيم زمين صورت گرفته و پرسنل تعمير و نگهداري شبكه را متوجه آن ميسازد.-5-6-16يابد.در مواردي كه پايههاي روشنايي در رفوژ وسط معبر نصب ميشود، كابل زميني تغذيه بايد به صورتهاي زير استقرار
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها338-1-5-6-16در صورتي كه در امتداد خط نصب پايهها درختكاري صورت بگيرد، كابل تغذيهكننده بايد برابر روش نصب مندرجدر مرجع [3] در امتداد اين خط كشيده شود.-2-5-6-16در صورت كاشتن درخت در امتداد خط نصب پايهها، كابل تغذيهكننده بايد در كنار ديواره رفوژ و مطابق با مرجع[3] نصب شود. در اين صورت از ميزان صدمات ناشي از برخورد جسم خارجي به كابل مزبور كاسته ميشود.-6-6-16كابلهاي تغذيه بايد با توجه به شرايط محيطي منطقه نصب به گونهاي انتخاب شود كه ميزان صدمه و آسيب بهكابل به حداقل برسد. بعنوان مثال در مناطقي كه خطر وجود جوندگان مخصوصاً موش وجود داشته باشد بايد از كابلهايضدموش استفاده گردد.-7-6-16براي تغذيه چراغ يا چراغهاي نصب شده بر روي هر پايه، كابل تغذيه بايد از زيرزمين و از طريق لوله عبور كابل كهدر فونداسيون پايه پيشبيني شده، به داخل لوله پايه برده شده و پس از برقراري اتصالات لازم در ترمينالهاي مربوطه، دوباره ازطريق همان لوله به خارج پايه، براي اتصال به پايههاي بعدي هدايت شود.-8-6-16چهاردهم خواهد بود.-9-6-16مشخصات فني، نقشههاي ساخت و روش نصب و استقرار ترمينال پايههاي فلزي مطابق با توصيههاي فصلاتصال كابل تغذيه به ترمينال پايه بايد بوسيله يكي از روشهاي زير انجام شود:1-9-6-16- براي كابلهاي 5 رشتهاي به دو صورت زير ميتواند انجام شود:الف- ابتدا روكش خارجي كابل حدود 40 سانتيمتر برداشته شده و سپس براي پايههاي تك چراغي سيمهاي فاز موردنظر، نول وزمين، و براي پايههاي دو چراغي سيمهاي دو فاز موردنظر، نول و زمين لخت شود و آنگاه، هريك از سيمهاي لخت شده، خم وبه صورت ورود و خروج در زير ترمينال مربوطه قرار گرفته و بسته شود. فقط دقت گردد كه اتصال سيم بايد با استفاده از كابلشو وتوسط مهره و واشر به طور محكم به پيچ بدنه پايه انجام شود.ب- در مواردي كه خم كردن و عبور كابل از داخل لوله فونداسيون موجب صدمه به كابل ميگردد، ميتواند با پيشبيني تعدادترمينال مناسب در داخل جعبه پايه، اتصال كليه فازها و نول كابل بصورت ورود و خروج به ترمينال مزبور و با استفاده از كابلشوصورت بگيرد.-2-9-6-16براي رشته سيمهاي فاز و نول كابلهاي 4 رشتهاي نيز بايد عيناً مانند كابلهاي 5 رشتهاي عمل شود. فقط درخصوص سيم مسي همراه كابل، چون فاقد روكش است لذا نياز به لخت كردن نداشته و اتصال آن به بدنه پايه بايد عيناً مانند بند(1-9-6-16)-10-6-16-11-6-16و با استفاده از كابلشو صورت گيرد.فاصله بين پايهها بايد براساس محاسبات روشنايي معبر تعيين شود.حداكثر تعداد پايههاي قابل تغذيه در يك مسير مشخص بايد با توجه به محدوديتهاي افت ولتاژ مسير و نيز حداكثرجريان مجاز كابل تغذيه تعيين شود (بند.(7-16-12-6-16چگونگي انشعابگيري از فازها به منظور تغذيه چراغها بايد مطابق با بندباشد. (6-5-16)
339فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر7-16- انتخاب سطح مقطع سيم يا كابل تغذيهكننده-1-7-16به منظور انتخاب صحيح سطح مقطع سيم يا كابل، ابتدا بايد برحسب جريان كل مسير، سطح مقطع مناسب را انتخابكرده و سپس از نظر افت ولتاژ كنترل نمود تا از حد مجاز بيشتر نباشد. در صورتي كه افت ولتاژ مسير از حد مجاز فراتر رود بايدسطح مقطع را يك رده بالاتر انتخاب كرده و دوباره افت ولتاژ را كنترل نمود و اين كار را تا موقعي كه حدود مجاز رعايت گردد،ادامه داد.-2-7-16پس از تعيين سطح مقطع مناسب، در مورد شبكههاي هوايي، بايد هاديها از نظر مقاومت مكانيكي نيز كنترل شود ودر صورت غيرمجاز بودن تنشهاي مكانيكي وارده، نسبت به تغيير فاصله پايهها و يا افزايش سطح مقطع هاديها اقدام گردد[3].در مورد شبكههاي كابل زميني نيازي به محاسبه تنشهاي مكانيكي نيست (با شرط رعايت استانداردهاي نصب كابل.([3]-3-7-16و (2-16) جداولحدود مجاز جريان سيمهاي هوايي و كابلهاي زميني مسي مورد استفاده در شبكههاي روشنايي معابر بايد مطابق با(3-16)بوده و ضرايب تصحيح جريان مجاز كابلها نيز مطابق با جداولباشد (در صورت استفاده از كابلهاي زميني آلومينيومي، بايد مقادير جريان مجاز آنها منظور گردد).(6-16) ،( 5-16) ،( 4-16)(7-16) و-1-3-7-16اين حدود مجاز، براي شرايط كاري داده شده است كه در آن، دماي هادي ميتواند تا 40 درجه سانتيگراد بالاتر ازدماي محيط افزايش يابد (يا بتواند دماي آن تا 80 درجه سانتيگراد، در محيط با دماي حداكثر 40 درجه سانتيگراد بالا رود). درشرايط با دماي محيط بالاتر بايد تدابير خاصي انديشيده شود.جدول (2-16): حدود مجاز جريان سيمهاي مسيسطح مقطع سيم مسي(ميليمتر مربع)حداكثر جريان مجاز(آمپر)11515016252-3-7-16- حدود مجاز جريان كابلهاي زميني از جنس مسحدود مجاز جريان كابلهاي زميني مسي، در جدول(3-16)الف- فقط يك رشته كابل در داخل خاك قرار داشته باشد،ب- دماي خاك اطراف كابل 20 درجه سانتيگراد باشد،ج- مقاومت حرارتي عايق PVC كابلهاي فشار ضعيف deg.cm/Wد- مقاومت حرارتي خاك، deg.cm/Wه- عمق كانال كابل 70 سانتيمتر باشد،و با در نظر گرفتن شرايط استاندارد زير تعيين شده است:650منظور شود، 70و- روي كابل مطابق با توصيههاي مرجع [3] پوشانده شده باشد.منظور شود،
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها340جدول (3-16): حدود مجاز جريان كابلهاي زميني سه فاز از جنس مسسطح مقطع هر رشته از كابل (ميليمتر مربع)حداكثر جريان مجاز (آمپر)60801101356101625-3-3-7-16در بسياري از مناطق ايران، به علت متفاوت بودن شرايط موجود با شرايط استاندارد تعريف شده، بايد در حداكثرجريان مجاز كابلها، ضرايب تصحيح مناسبي نيز ضرب شود تا جريان مجاز تصحيح شده كابل بدست آيد. اين ضرايب عبارتنداز:جدول (4-16) : ضرايب تصحيح دماي خاك اطراف كابلهاي PVC فشار ضعيف (400 ولت)دماي خاك اطراف كابل (درجه سانتيگراد)ضريب تصحيح حداكثر جريان مجاز1/091/051/000/950/900/84101520253035جدول (5-16) : ضرايب تصحيح تعداد كابلهاي مجتمع در يك كانال (اعم از فشارمتوسط و فشارضعيف)تعداد كابلهاي موجود در كانالضريب تصحيح حداكثر جريان مجاز0/900/800/750/700/650/620/6023456810جدول (6-16) : ضرايب تصحيح نوع خاك اطراف كابل با مقاومت حرارتي مشخصنوع خاك- خاك گدازهاي، خشك- شن معمولي با صفر درصد رطوبتبا 10 درصد رطوبتبا 20 درصد رطوبتبا رطوبت اشباع شدهخاك زراعتي خالص يا مخلوط با ماسه، خشكخاك زراعتي خالص يا مخلوط با ماسه، رطوبتخاك رس يا خاك گلداني شندارمقاومت حرارتي خاكضريب تصحيح حداكثر جريان مجاز0/430/570/870/981/070/901/051/035503101057555956065%8------
؛)؛)341فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرنوع خاكخاك زراعتي خالص مرطوب و يا مخلوط با ماسه كهدر معرض بارندگي مداوم ميباشدتخته سنگ متراكم (مانند گرانيت و بازالت)تخته سنگ متخلخل (مانند ماسه سنگ و غيره)مقاومت حرارتي خاكضريب تصحيح حداكثر جريان مجاز1/171/221/05403560----4-3-7-16در صورتيكه كابل تغذيه، در معرض هوا قرار داشته باشد، بايد ضريب ديگري در حداكثر جريان مجاز كابل اعمالشود. اين ضريب، مطابق با جدول(7-16)خواهد بود.جدول (7-16) : ضريب تصحيح كابل در معرض هواتعداد كابلهاي مجاورهم- يك كابل- سه كابل در كنار هم (فاصله كابلهاي مجاور- شش كابل دركنار هم (فاصله كابلهاي مجاورضريب تصحيح حداكثر جريان مجاز0/850/800/75==قطر كابل بزرگتر)قطر كابل بزرگتر)-4-7-16حداكثر افت ولتاژ مجاز براي خطوط تغذيه پايههاي روشنايي اعم از هوايي و كابلي، 3 درصد و براي مسير انشعاب هرپايه، يك درصد ميباشد.-5-7-16(1-16)در اين رابطه:براي تعيين افت ولتاژ درشبكه تغذيه روشنايي معابر از رابطه زير ميتوان استفاده كرد:% V K.S.L:Sتوان ظاهري بار كه از سه فاز سيستم كشيده ميشود) برحسب KVA:Lطول شبكه تغذيه تا نقطه بار) برحسب KmKدرصد افت ولتاژتعريف ميگردد.: ضريبي كه بهصورتكيلوولت آمپر ضربدر كيلومتر6-7-16- در رابطه (1-16)، ضريب K تابعي از نوع سيستم يا كابل، فاصله بين هاديهاي سه فاز، ضريب توان بار و ولتاژ وفركانس نقطه تغذيه بار ميباشد. اين ضريب، براي خطوط هوايي و كابلهاي زميني مطابق با جداولشرايط ذيل محاسبه شده است.1-6-7-16- خط هوايي با سيم مسيبراي اين شبكهها، ضريب K با در نظر گرفتن شرايط زير، در جدولالف– فركانس سيستم برابر با 50 هرتز و ولتاژ آن 400 ولت ميباشد؛ب– بار تغذيه شده توسط خط، داراي ضريب توان پس فاز ميباشد؛ج- از خاصيت خازني خط صرفنظر شده است؛(9-16) و (8-16)(8-16)مشخص شده است:د- مقاومت سيم مسي براي دماي محيط اطراف سيم برابر 40 درجه سانتيگراد ميباشد؛ه– فاصله موثر بين فازها مطابق با مرجع [3] در نظر گرفته شده است.و تحت
؛)؛)مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها342جدولجدول (8-16): ضريب K براي خطوط هوايي با هادي مسيسطح مقطع درصد ضريب توان بارسيم مسي%800/740/515%850/760/52%900/770/53%950/780/523%1000/750/48(mm 2 )16252-6-7-16- شبكه كابل زميني با هادي مسي و عايق :PVC براي شبكههاي كابلي، ضريب K با در نظر گرفتن شرايط زير در(9-16)مشخص شده است:الف- فركانس سيستم برابر با 50 هرتز و ولتاژ آن 400 ولت ميباشد؛ب- بار تغذيه شده توسط كابل، داراي ضريب توان پس فاز ميباشد؛ج- از خاصيت خازني كابل صرفنظر شده است؛د- مقاومت كابل براي دماي 70 درجه سانتيگراد محاسبه شده است.جدول (9-16): ضريب K براي كابل زميني با هادي مسي و عايق PVCسطح مقطع هر رشته از كابل درصد ضريب توان بار%801/821/250/700/463%851/941/330/7400/486%902/041/400/7850/507%952/141/460/810/525%1002/231/520/8230/533(mm 2 )61016257-7-16- براي تعيين افت ولتاژ يك بار نقطهاي، با توجه به نوع و سطح مقطع هادي و ضريب توان بار، از جداول(8-16)(9-16)رابطهو ياضريب مشخص شده و سپس با استفاده از رابطه (1-16)، درصد افت ولتاژ ناشي از آن بار نقطهاي بدست ميآيد. درصورتي كه بار به صورت يكنواخت در طول خط توزيع شده باشد، پس از تعيين K، درصد افت ولتاژ ناشي از اين بار توزيع شده از(2-16)(2-16)در اين رابطه:بدست ميآيد:1% V K SL2: S: Lتوان ظاهري سه فاز كل بار كه به صورت يكنواخت در طول خط توزيع شده باشد (برحسب KVAطول كل خط(برحسب Km: K ضريب بدست آمده از جداول(9-16). و يا (8-16)8-7-16- براي انجام اين محاسبات، توان ظاهري هر چراغ، از مجموع توان ظاهري لامپ و بالاست مربوط بدست ميآيد.9-7-16- به منظور تعيين افت ولتاژ در انواع مختلف شبكههاي تغذيه روشنايي معابر، روابطبسط داده شده و مورد استفاده قرار ميگيرد.(2-16) و (1-16)به صورتهاي زير
؛)؛)؛)343فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر1-9-7-16- شبكه روشنايي معابر هوايي وابستهدر اين نوع شبكه، بار به صورت تكفاز بوده و مسير خط نيز معمولاً داراي انشعابات متعدد براي تغذيه چراغهاي كوچهها و يامعابر منشعب شده از معبر اصلي ميباشد. لذا براي محاسبه درصد افت ولتاژ در اين نوع شبكهها، بايد اقدام به تعيين طولانيترينمسير تغذيه چراغهاي روشنايي شود. اين مسير، كه به نام مسير اصلي مشخص ميگردد، از ابتداي خط شروع شده و تا انتهاطوري تعيين ميشود كه هيچ پايهاي دو بار در مسير مزبور قرار نگيرد. سپس بايد طول مسير اصلي، توان ظاهري بار مسيراصلي، فاصله هر يك از نقاط انشعاب از ابتداي خط، توان ظاهري بار مسيرهاي انشعاب و درصد افت ولتاژ مسير تغذيه از پستتا سر خط مشخص شده و با استفاده از رابطه(3-16)(3-16)در اين رابطه:درصد افت ولتاژ فاز روشنايي تعيين شود.3m% V % VP K.nr.S.2i1nr1 .lr 3K.nbi.S.li:%V pدرصد افت ولتاژ مسير تغذيه از پست تا سر خط كه مطابق با مرجع [3] و با توجه به نوع كابل مورد استفاده و با در نظرداشتن كل توان ظاهري كشيده شده از آن بدست ميآيد. اين درصد، با توجه به كوتاه بودن مسير، در اغلب موارد قابل صرفنظرميباشد؛: K ضريب بدست آمده از جدول8-16): Sتوان ظاهري لامپ و چوك نصب شده در هر چراغ(برحسب KVA: n r: n bi: m:l iتعداد كل پايههاي موجود در مسير اصلي؛تعداد كل پايههاي موجود در مسير انشعابتعداد كل انشعابات؛فاصله بين دو پايه متوالي در مسير اصليi؛(برحسب km:l rفاصله نقطه انشعاب i از اولين پايه(برحسب .(kmتوجه: بر روي هر پايه، يك چراغ نصب شده و فاصله پايهها نيز برابر ميباشد. همچنين فرض شده است كه سيم نول در طولشبكه، زمين شده و از افت ولتاژ آن صرفنظر شده است (در غير اين صورت بايد در رابطهنيز منظور شود).2-9-7-16- شبكه روشنايي معابر هوايي مستقلرابطه(3-16)افت ولتاژ ناشي از سيم نولدر اين نوع شبكه، بار به صورت سه فاز بوده و معمولاً مسير انشعابي نيز وجود ندارد. درصد افت ولتاژ اين شبكه، با استفاده از(4-16)(4-16)بدست ميآيد:1% V K .n21 t.p.S.lp K.nt.p.S.(nt1) lrدر اين رابطه:: K ضريب بدست آمده از جدول (8-16) براي سيم مسي هوايي تغذيهكننده شبكه روشنايي معابر؛: K 1 ضريب بدست آمده از جدول(9-16)براي كابل زميني مسي به كار رفته در مسير تغذيه از پست تا سرخط؛
؛)؛)؛)مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها344: Sتوان ظاهري لامپ و چوك نصب شده در هر چراغ(برحسب KVA: n t: P: l p: l rتعداد كل پايههاي موجود در شبكه؛تعداد چراغ نصب شده بر روي يك پايه؛طول مسير تغذيه از پست تا سر خط (اولين پايه)، برحسب km؛فاصله بين دو پايه متوالي(برحسب km3-9-7-16- شبكه روشنايي معابر زميني مستقلدرصد افت ولتاژ در اين شبكه با استفاده از رابطه(5-16)(5-16)در اين رابطه:: K ضريب بدست آمده از جدولبدست ميآيد:1% V K.nt.p.S.lp K.nt.p.S.(nt1).lr22lc9-16): l p: l cطول مسير تغذيه از پست تا سر خط (اولين پايه)، برحسب km؛فاصله بين لوله ورودي كابل در فونداسيون پايه تا ترمينال پايهساير متغيرهاي به كار رفته در رابطه(برحسب .(km(5-16)مطابق با تعاريف بند(2-9-7-16)ميباشد.كابلكابل8-16- مسير تغذيه انشعاب هر چراغ1-8-16- در شبكههاي روشنايي معابر هوايي اعم از مستقل و وابسته، سطح مقطع مسير تغذيه انشعاب براي هر چراغ بايد بهصورت زير انتخاب شود.1-1-8-16- براي تغذيه چراغهاي تا 250 وات بخارسديم بايد از دو رشته سيم روكشدار با سطح مقطع 1/5 ميليمتر مربع، يا از(2 * 1/5)ميليمتر مربع استفاده شود.2-1-8-16- براي تغذيه چراغهاي 400 وات بخار سديم بايد از دو رشته سيم روكشدار با سطح مقطع 2/5 ميليمتر مربع، يا از(2*2/5)ميليمتر مربع استفاده شود.2-8-16- نحوه ارتباط و اتصال مسير تغذيه انشعاب به فاز مربوطه در شبكههاي روشنايي معابر هوايي مطابق مرجعبود.[3] خواهد3-8-16- در شبكههاي روشنايي معابر زميني مستقل، سطح مقطع مسير تغذيه انشعاب براي هر يك از چراغها بايد به صورتزير انتخاب شود.1-3-8-16- براي تغذيه هر چراغ از نوع بخار سديم با قدرت150وات بايد از كابل(2*1/5)2-3-8-16- براي تغذيه هر چراغ از نوع بخار سديم با قدرت 250 وات يا بيشتر، بايد از كابلشود.ميليمتر مربع استفاده شود.(2*2/5)ميليمتر مربع استفاده
345فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر4-8-16- در شبكههاي روشنايي معابر زميني مستقل، در محل نصب ترمينال پايههاي فلزي و در ابتداي مسير تغذيه انشعابهر چراغ، بايد المان حفاظتي مناسب شامل كليد مينياتوري و يا پايه فيوز و فيوز مورد نياز پيشبيني شود به طوري كه به كمكآن، علاوه بر محافظت اين مسير از وقوع اتصال كوتاه، بتوان در مواقع تعمير و نگهداري چراغها نسبت به قطع فاز تغذيهكننده وبيبرق كردن آن اقدام نمود. در اين خصوص، نحوه انتخاب فيوز مطابق با بخش(5-3-10-16)خواهد بود.9-16- مسير تغذيه از پست تا سر خط1-9-16- تغذيه اين مسير، براي كليه شبكههاي روشنايي معابر توسط كابل زميني صورت ميپذيرد.2-9-16- براي تغذيه اين مسير ميتوان از كابلهاي مسي با سطح مقاطعيا (6*4)(4*10) ،(5*6)يا(4*16) ،(5*10)(5*25) يا (4*25) و (5*16)ميليمتر مربع استفاده نمود (در بكارگيري كابل آلومينيومي بايد از مقاطع معادل استفاده گردد).يا3-9-16- كابل تغذيه مورد استفاده در اين مسير بايد هممقطع با كابل يا سيم هوايي مسير تغذيه پايههاي روشنايي معابر انتخابشود.4-9-16- در شبكههاي روشنايي معابر زميني مستقل، كابل مورد استفاده در اين مسير كابل مجزايي نبوده، بلكه امتداد كابلمسير تغذيه پايهها ميباشد.-5-9-16در شبكههاي روشنايي معابر هوايي، كابل مورد استفاده در اين مسير در پايه اول با ايجاد سر خط، به خط هواييمتصل ميشود. مشخصات فني و نحوه ايجاد سر خط، مطابق با مرجع [3] بوده و در انجام آن، نكات زير بايد به دقت مورد توجهقرار گيرد.1-5-9-16- كابل زميني بايد با انحناي مجاز وارد لوله گالوانيزهاي شود، بهطوريكه به بدنه پايه محكم بسته شده و تا بالايتير نيز در داخل لوله قرار داشته باشد.2-5-9-16- لوله گالوانيزه بايد در سمتي از تير نصب شود كه در معرض برخورد مستقيم خودرو و ساير وسايل نقليه نبوده و درامان باشد.3-5-9-16- تمهيدات لازم به منظور به حداقل رساندن نيروي كشش وارده به كابل، ناشي از وزن خود كابل در نظر گرفته شود.4-5-9-16- تمهيدات لازم به منظور اجتناب از برخورد لبه لوله با بدنه كابل، در نقاط ورود و خروج كابل به لوله بايد در نظرگرفته شود.5-5-9-16- هر رشته از كابل بايد توسط كلمپ مناسب به سيم هوايي مربوطه متصل شود.6-9-16- كابل مسير تغذيه از پست تا سر خط در شبكههاي روشنايي معابر هوايي وابسته براي تغذيه فاز شب بايدكه به همراه كابل تغذيه شبكه فشار ضعيف در مسير قرار داده ميشود.باشد (16*2)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها34610-16- سيستم حفاظت و زمين مورد استفاده در شبكههاي روشنايي معابر-1- 10-16 كلياتوقوع هر گونه اتصالي در شبكه تغذيه روشنايي معابر باعث عبور جريانهاي اتصالي ميشود كه بايد با استفاده از تجهيزاتحفاظتي مناسبي تشخيص داده شده و قطع گردد. اين جريانهاي اتصالي از دو نظر مضر بوده و ايجاد مشكل ميكند:الف) عبور جريانهاي اتصالي به مقدار زياد، باعث صدمه ديدن تجهيزات واقع شده در مسير عبور جريان ميشود و بايد درسريعترين زمان ممكن نسبت به قطع آن اقدام شود.ب) وقوع اتصالي با بدنه تجهيزات، باعث ايجاد اضافه ولتاژهاي غيرمجاز بر روي آن ميشود كه ميتواند ايمني اشخاص را بهخطر انداخته و باعث برقگرفتگي شود.مقدار جريان اتصالي ايجاد شده در بعضي از حالات وقوع اتصال كوتاه، كم بوده و لذا در چنين جريانهايي در صورت عدم انتخابصحيح سيستم حفاظتي، تشخيص و قطع آن ممكن نخواهد بود. از آنجا كه مقدار اين جريان، ارتباط مستقيم با سيستم زمين ايجادشده در شبكه دارد، لذا اين سيستم زمين، در انتخاب سيستم حفاظتي مناسب، نقش اساسي را دارا ميباشد.بنابراين وجود جريانهاي اتصالي كوچك، به علت عدم تشخيص آنها توسط سيستم حفاظتي، مشكلزا بوده و بايد در جهت رفعآنها اقدام لازم صورت گيرد. البته با رفع اين مشكل، سيستم حفاظتي انتخاب شده براي جريانهاي بالاتر نيز مطمئناً عمل خواهدكرد. به همين دليل تمام توصيههاي انجام شده در اين بخش در جهت انتخاب سيستم زمين مناسب، افزايش ميزان جريانهاياتصال كوتاه احتمالي و انتخاب مناسب سيستم حفاظتي ميباشد.-2- 10-16 سيستم زمين[2] مرجعتعاريف، حدود مجاز، مشخصات فني تجهيزات مورد استفاده و طريقه نصب و اجراي سيستم زمين بايد برابر ضوابط مندرج دربوده و در ايجاد اين سيستم، نكات زير به دقت مورد توجه قرار گيرد.1-2-10-16- تعريف سيستم زمين نوع TNدر اين نوع سيستم زمين كه با دو حرف T و N مشخص ميشود، حرف اول از سمت چپ (T) مشخصكننده سيستمي است كهدر آن، يك نقطه (معمولاً نقطه خنثي) مستقيماً به زمين وصل شده و حرف دوم از سمت چپ (N) نشاندهنده سيستمي است كهدر آن بدنههاي فلزي كليه تجهيزات از نظر الكتريكي مستقيماً به نقطه زمين شده (نقطه خنثي) وصل ميشود.علاوه بر اين در مورد سيستم ،TN از حروف اضافي ديگري براي مشخص كردن نحوه به كارگيري هاديهاي حفاظتيخنثي (N) استفاده ميشود كه عبارتند از:(PE) و- 1-1-2-10-16 سيستم زمين نوع TN-Sدراين نوع سيستم زمين در سرتاسر شبكه، بدنههاي فلزي از طريق يك هادي مجزا (PE) به نقطه خنثي (N) در پست مبداوصل ميشود. دياگرام اين سيستم در شكل(4-16)مشخص شده است.
347فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرشكل (16–4): سيستم زمين نوع TN-S- 2-1-2-10-16 سيستم زمين نوع TN-Cدر اين نوع سيستم زمين در سرتاسر شبكه، بدنههاي فلزي به هادي مشترك حفاظتي و خنثي (PEN) وصل ميشود. دياگراماين سيستم در شكل(5-16)مشخص شده است.شود.شكل (16–5): سيستم زمين نوع TN-C2-2-10-16- سيستم زمين منتخب در كليه شبكههاي فشار ضعيف در ايران بايد از نوع TN باشد. لذا در اين شبكهها بايد نقطهخنثي (مركز ستاره يا زيگزاگ ترانسفورماتور) مستقيماً زمين شده و بدنه فلزي كليه تجهيزات نيز مستقيماً به نقطه خنثي وصل-3-2-10-16در پستهاي توزيع اعم از زميني و هوايي، مركز ستاره يا زيگزاگ ترانسفورماتور بايد مطابق با مرجعچاه، زمين شود. مقاومت زمين نقطه خنثي ترانسفورماتور در اين حالت نبايستي از 5 اهم تجاوز نمايد.[2] توسط-4-2-10-16از آنجا كه سيستمهاي اتصال زمين بايد به گونهاي طرح و اجرا شود كه خطر برقگرفتگي براي پرسنل و عموممردم به حداقل رسيده و سيستمهاي حفاظتي نيز به فوريت عمل نمايد، لذا بايد مقاومت اتصال زمين به قدر كافي كوچك باشد.اندازه اين مقاومت در سيستمهاي ،TN مطابق با مرجع [2] نبايد از 2 اهم تجاوز نمايد. براي رسيدن به اين مقاومت علاوه بر
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها348اتصال زمين اصلي در پست مربوطه، بايد از اتصال زمينهاي مكرر با استفاده از هاديهاي دفن شده متعدد، الكترودهاي زمينمتعدد يا مجموعههاي همبندي شده از هر دو استفاده شود.5-2-10-16- نظر به اينكه حصول مقاومت كم براي اتصال زمين در سيستمهاي TN از راه تعدد الكترودهاي زمين بدستميآيد، حداقلي براي مقاومت زمين هر يك از الكترودها تعيين نميشود.6-2-10-16- شبكههاي روشنايي معابر هوايي مستقل و وابستهبراي ايجاد سيستم زمين در اين شبكهها علاوه بر دستورالعملهاي بالا، موارد زير نيز مد نظر ميباشد.1-6-2-10-16- سيستم زمين منتخب در اين شبكهها بايد از نوع TN-C باشد.2-6-2-10-16- در اين شبكهها علاوه بر اتصال زمين اصلي در پست مربوطه، هادي خنثي بايد در نقاط متعددي در طول خطبه الكترودهاي زمين وصل شود به نحوي كه يك اتصال زمين در هر 400 متر از طول خط و يا كسري از آن بدون احتساباتصال زمين اصلي پست وجود داشته باشد. ولي در هر صورت تعداد الكترودهاي هر خط بدون توجه به طول آن نبايد ازكمتر باشد (سر و ته خط در مورد خطوط كوتاهتر از2 عدد400 متر)3-6-2-10-16- سطح مقطع هادي خنثي (هادي مشترك حفاظتي/خنثي ((PEN بايد به قدر كافي بزرگ بوده و به زمين پستمربوطه (نقطه خنثي ترانسفورماتور) وصل شود. حداقل سطح مقطع اين هادي نبايد از مقادير زير كمتر باشد.الف- خطوط هوايي فشار ضعيف با هادي مسي:- براي سطح مقطع فاز 50 ميليمتر مربع و كمتر: برابر با سطح مقطع فاز؛- براي سطح مقطع فاز 70 ميليمتر مربع و بيشتر: يك سطح مقطع كوچكتر از فاز.ب - مسير تغذيه كابلي از پست تا سر خط:- براي سطح مقطع فاز 16 ميليمتر مربع و كمتر: برابر سطح مقطع فاز؛- براي سطح مقطع فاز 25 ميليمتر مربع و بيشتر: برابر با نصف سطح مقطع فاز (طبق استانداردهاي مربوطه).4-6-2-10-16- در اين شبكهها بدنه فلزي بازوهاي نصب شده بر روي پايهها بايد توسط يك رشته هادي، به هادي خنثيسيستم وصل شود. اتصال اين هادي به بدنه بازو بايد توسط كابلشو و پيچ و مهره مناسب صورت بگيرد.7-2-10-16- شبكههاي روشنايي معابر زميني مستقلبراي ايجاد سيستم زمين در اين شبكهها علاوه بر دستورالعملهاي عمومي بالا، موارد زير نيز بايد در نظر گرفته شود:1-7-2-10-16- سيستم زمين منتخب در اين شبكهها بايد از نوع TN-S باشد.2-7-2-10-16- كليه پايههاي فلزي بايد به هادي حفاظتي (PE) طبق توصيههاي بخشحالت اين پايهها از طريق اين هادي به زمين اصلي سيستم واقع در پست مربوطه(9-6-16)(نقطه N)-3-7-2-10-16به منظور رسيدن به مقاومت زمين تصريح شده در بند(4-2-10-16)وصل ميگردد.رشتهاي نياز به استقرار الكترود زمين و يا چاه زمين در طول مسير كابل و اتصال آن به هادي حفاظتيمتصل شود. در اينمخصوصاً در شبكههاي كابلي5(PE) ميباشد.اينالكترود و يا چاه، بايد در نزديكي پايه و مطابق با توصيههاي مرجع [2] نصب شده و توسط هادي مناسبي به پايه نيز متصل شود.
349فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابر4-7-2-10-16- تعداد و محل نصب الكترودها و يا چاه زمين بايد طوري انتخاب شود كه مقاومت كل سيستم زمين ازكمتر گردد.2 اهم5-7-2-10-16- ضروري است نقطه اتصال هادي حفاظتي (PE) به پايه و نقطه اتصال پايه به الكترود زمين و يا چاه به طورمشترك در يك نقطه بر روي پايه در نظر گرفته شود تا كمترين مقاومت زمين در مسير وجود داشته باشد.8-2-10-16- در شبكههاي روشنايي معابر تغذيه شونده توسط كابل، اگر از رنگ براي تشخيص نوع هادي استفاده شود، رنگهادي خنثي(N) بايد آبي كمرنگ و هادي حفاظتي (PE) بايد دو رنگ، سبز و زرد (راه راه) باشد. براي شبكههاي با سيستمزمين نوع TN-C بهتر است هادي مشترك حفاظتي/خنثي (PEN) سبز و زرد (راه راه) باشد ولي ميتوان از رنگ آبي كمرنگنيز براي اين منظور استفاده نمود. در هر حال، در محل همه ترمينالها وظيفه دوگانه اين هادي بايد به گونهاي ماندگار مشخصشود. براي تشخيص فازها نيز ميتواند از قرمز، زرد و مشكي استفاده شود.9-2-10-16- در شبكههاي روشنايي معابر با پايههاي فلزي، براي هر فاز بايد حتماً آخرين پايه زمين شود (3 پايه آخر مربوط بهسه فاز مختلف حتماً بايد زمين شود).10-2-10-16- ميزان مقاومت زمين در طول شبكههاي روشنايي معابر و در داخل پستهاي تغذيهكننده آن بايد هر3 الي 6ماه به صورت دورهاي كنترل شود و در صورت بالا بودن ميزان اين مقاومت از حد تعيين شده، نسبت به بررسي و مشخص كردناشكالات آن (از قبيل قطعي سيم حفاظتي، خشك بودن زمين و غيره) و سپس رفع مشكلات اقدام شود.-3- 10-16 سيستم حفاظت1-3-10-16- سيستم حفاظت مورد نياز براي نصب در پستهاي تغذيهكننده شبكههاي روشنايي معابر، بايد مطابق با نقشههايتكخطي ارائه شده در اشكالروشنايي معابر بايد بر طبق بند(1-16) و (2-16)(3-2-10-16)طرح و اجرا گردد. در اين طراحي براي انتخاب فيوز مناسب در خروجيهايعمل شود.2-3-10-16- نحوه انتخاب فيوز حفاظتي مناسب در سيستمهاي TNبر طبق توصيههاي مرجع [2] در صورت بروز اتصال كوتاه كامل (بدون امپدانس) بين هادي يك فاز با هادي خنثي (N) و ياهادي حفاظتي (PE) در هر يك از شاخههاي توزيع، مؤلفه متقارن شدت جريان اتصال كوتاه در بدترين شرايط بايد در رابطه زيرصدق نمايد:Ia K. I n(6-16): در اين رابطه: K: I a شدت جريان اتصال كوتاه بين فاز و خنثي در بدترين شرايط در خط مورد نظر برحسب آمپر؛: I n شدت جريان اسمي فيوزهاي محافظ خط؛2/5 (براي همه انواع فيوزها).طبق رابطه بالا، شدت جريان اتصال كوتاه I a در بدترين شرايط بايد از 2/5 برابر جريان اسمي فيوز I n بيشتر بوده يا حداقل با آنبرابر باشد تا اينكه فيوز به فوريت قطع شده و خطر بروز برقگرفتگي در شبكه رفع شود. البته لازم به توضيح است كه در اين
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها350مورد، پايين بودن جريان اتصال كوتاه خطرناك است و نه بالا بودن آن، در صورتي كه براي حفاظت تجهيزات از آسيب ناشي ازعبور جريانهاي اتصال كوتاه، بالا بودن جريان خطرناك ميباشد.3-3-10-16- بدترين شرايط گفته شده در بند(2-3-10-16)عبارتند از:1-3-3-10-16- اتصال كوتاه بايد براي دورترين نقطه از منبع تغذيه محاسبه شده و صحت رابطه(6-16)كنترل شود.2-3-3-10-16- در مورد شبكههاي روشنايي معابر با پايههاي فلزي، علاوه بر مورد بالا، اتصال كوتاه با فرض وجود قطعي درهادي حفاظتي (PE) و با در نظر گرفتن اتصال فاز با بدنه پايه نيز محاسبه شده و صحت رابطه(6-16)كنترل شود.3-3-3-10-16- اتصال كوتاه بايد در بار كامل ترانسفورماتور و همچنين شبكه تغذيه روشنايي معابر انجام شود. هاديها در باركامل داراي مقاومت بيشتري بوده و درنتيجه جريان اتصال كوتاه محاسبه شده، كوچكتر از حالت سرد) يببار هادي) خواهد بود.4-3-3-10-16- در محاسبه اتصال كوتاه، فقط مؤلفه متقارن جريان به حساب آورده ميشود. يعني فرض بر اين است كه درلحظه وقوع اتصال كوتاه شرايط چنان است كه مؤلفه جريان مستقيم تشكيل نميشود.4-3-10-16- نحوه انتخاب فيوز حفاظتي مناسب در شبكههاي روشنايي معابردر اين شبكهها، پس از مشخص شدن طول شبكه و بار آن (با رعايت حدود مجاز افت ولتاژ) بايد با توجه به ميزان جريان خط،فيوز با جريان نامي مناسب انتخاب شده و سپس مطابق با بندهايو (2-3-10-16)(3-3-10-16)صحت رابطه(6-16)كنترل شود. در صورت عدم برآورد شرط قيد شده در رابطه مزبور ميتواند يكي از كارهاي زير انجام شود:1-4-3-10-16- كاهش طول شبكه روشنايي كه منجر به افزايش جريان اتصال كوتاه و همچنين كاهش جريان خط ميشود.2-4-3-10-16- نصب فيوز جداگانهاي با جريان نامي كمتر از فيوز پست اصلي در طول خط و در نقطهاي كه جريان اتصالكوتاه از آن نقطه به بعد از 2/5 برابر جريان نامي فيوز پست اصلي كمتر باشد. فيوز مذكور ميتواند در داخل يك تابلو كوچك دركنار يكي از پايههاي مسير واقع در نقطه تعيين شده قرار داده شود.5-3-10-16- در شبكههاي روشنايي معابر زميني مستقل، در محل نصب ترمينال پايههاي فلزي و در ابتداي مسير تغذيهانشعاب هر چراغ بايد يا كليد مينياتوري 6 آمپري و يا فيوز جداگانهاي با جريان نامي 6 آمپر پيشبيني شود. اين فيوز بايد بر رويپايه فيوز 10 آمپري نصب گردد.11-16- سيستم كنترل و فرمان روشنايي معابر-1- 11-16 كلياتبا توجه به ساعات بهرهبرداري از سيستم روشنايي معابر (فصل اول) مشاهده ميشود كه در اول شب نياز به صدور فرمان وصل ودر اول صبح نياز به صدور فرمان قطع سيستم روشنايي ميباشد. اين فرامين به علت گستردگي و وسعت شبكههاي روشنايي معابرشهري بايد به صورت خودكار و يا به كمك سيستم كنترل از راه دور صادر شود. براي صدور اين فرامين و تشخيص زمان مناسبارسال آن، بهترين معيار، شدت روشنايي محيط اطراف ميباشد. وسيلهاي كه بتواند براساس ميزان شدت روشنايي محيط اطراف خود
351فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرسيگنال فرمان توليد كنداستفاده قرار گيرد."فتوسل" نام داشته و براي صدور فرامين وصل و يا قطع شبكههاي روشنايي معابر ممكن است مورد-2- 11-16 فتوسل1-2-11-16- ساختمان و طرز كارهر فتوسل از دو بخش اصلي تشكيل شده كه عبارتند از:الف) مقاومت نوري (فتورزيستور) كه با افزايش نور، افزايش مقاومت و با كاهش نور كاهش مقاومت مييابد.ب) بخش توليدكننده سيگنال فرمان كه متشكل از اجزاء مختلفي بوده و به همراه مقاومت نوري، مدار توليدكننده سيگنال فرمانرا تشكيل ميدهد. اجزاء تشكيلدهنده اين بخش با توجه به طرح آن ميتواند از نوع رلهاي، ترانزيستوري، IC جمعكننده، بيمتال وغيره باشد.اين دو بخش، در داخل قابي قرار داده ميشود. اين قاب داراي كلاهك شفافي است كه مقاومت نوري در داخل آن نصبميشود. به دليل شفاف بودن كلاهك، نور محيط اطراف فتوسل از آن عبور كرده و به مقاومت نوري تابيده ميشود. با توجه به شدتروشنايي تابيده شده به فتوسل در صورتي كه مقدار آن از مقدار شدت روشنايي تعريف شده براي وصل فتوسل كمتر يا مساوي باشد،فتوسل وصل و در صورتي كه مقدار آن از مقدار شدت روشنايي تعريف شده براي قطع فتوسل بيشتر و يا مساوي باشد فتوسل قطعميشود.تنظيم فتوسل، با تنظيم حداقل شدت روشنايي وصل (برحسب لوكس)، حداكثر شدت روشنايي قطع (برحسب لوكس)، تاخيرزماني وصل و تاخير زماني قطع (برحسب ثانيه) صورت ميگيرد.علاوه بر تنظيم فتوسل، طرز نصب آن نيز مهم ميباشد. زيرا فتوسل بايد در جهتي نصب شود كه جهت مقاومت نوري فتوسل،نور واقعي محيط اطراف را دريافت كرده و تحتتاثير عوامل خارجي محدودكننده و يا ايجادكننده نور قرار نگيرد. از عواملمحدودكننده نور ميتوان از انباشته شدن برف و يا گرد و خاك و دوده بر روي كلاهك فتوسل نام برده و از عوامل ايجادكننده نورميتوان چراغهاي ثابت و يا متحرك (چراغ اتومبيلها) اطراف فتوسل را برشمرد.همزماني قطع و وصل چراغهاي روشنايي در يك شهر و يا يك منطقه بزرگ كه توسط تعداد زيادي فتوسل صورت ميپذيرد،يكي ديگر از مواردي است كه در موقع انتخاب، تنظيم و نصب فتوسل بايد مد نظر قرار گيرد. براي انتخاب فتوسل مناسب بايد دقتشود كه مقاومت نوري آن، منحني عملكرد با كيفيت مناسب داشته باشد. همچنين براي كل شهر يا منطقه مورد نظر از يك نوعفتوسل با تنظيمات يكسان و طريقه نصب مشابه استفاده شود.فتوسل با جريانهاي نامي20 ،16 ،10 ،6 ،3 و30 آمپري موجود بوده و با توجه به ميزان جرياني كه از آن كشيده ميشود،انتخاب ميشود. پس چنانچه فتوسل در مسير مدار اصلي چراغهاي روشنايي قرار گيرد، جريان نامي آن بايد متناسب با جريانمصرفي چراغها باشد. فتوسل برحسب نوع آن ميتواند بين فاز و نول و يا بين دو فاز قرار گيرد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3522-2-11-16- روش نصبالف) فتوسل بايد در جهتي نصب شود كه مقاومت نوري آن رو به شمال قرار گيرد.ب) بايد توجه گردد كه در اطراف محل نصب فتوسل، چراغ ثابتي وجود نداشته باشد زيرا روشن شدن چراغ ميتواند باعثعملكرد فتوسل و قطع سيستم روشنايي شود. لذا در صورتي كه محل نصب فتوسل بر روي پايههاي روشنايي انتخاب شود، بايد آن رابر بالاي چراغ نصب نمود تا تحت تاثير نور ناشي از چراغ مزبور واقع نگردد.ج) براي جلوگيري از عوامل بازدارنده از عملكرد صحيح فتوسل، توصيه ميشود كه از فتوسلي استفاده گردد كه مقاومت نوري آنبه عوض نصب بر بالاي كلاهك، بر سطح جانبي آن نصب گرديده و قابليت تغيير موقعيت آن بر روي بدنه نيز وجود داشته باشد. دراين صورت به ازاي جهات مختلف پستهاي توزيع ميتوان جهت مقاومت نوري را تغيير داده و همواره آن را رو به شمال قرار داد.3-2-11-16- تنظيم زمان قطع و وصلفتوسل بايد طوري تنظيم شود تا در يك شدت روشنايي معين بين10 تا30 الي20 لوكس وصل نموده و در شدت روشنايي معين بين40 لوكس قطع نمايد. در اين صورت شبانگاهان به هنگام پايين آمدن شدت روشنايي از مقدارروشن شده و در سپيدهدم نيز با بالا رفتن شدت روشنايي از مقدار10 الي30 الي40 لوكس، خاموش ميشود.20 لوكس، لامپوجود اختلاف بين تنظيمات زمان قطع و وصل فتوسل، از نوسان آن مابين دو حالت قطع و وصل جلوگيري ميكند.به منظور همزماني قطع و وصل چراغهاي روشنايي در سطح يك شهر يا يك منطقه، توصيه ميشود كه كليه فتوسلهايمصرفي در آن شهر يا منطقه از يك نوع مشخص انتخاب شده و تنظيم زمان قطع و وصل تمامي آنها نيز در يك مقدار مشخص ازبين مقادير بالا صورت گيرد.4-2-11-16- تنظيم زمان تاخير در قطع و وصلبراي جلوگيري از عملكرد ناخواسته فتوسل بايد تاخيري در زمان قطع و يا وصل فتوسل به شرح زير ايجاد نمود. براي انجام اينكار نيز بايد از فتوسلهايي استفاده نمود كه داراي خازن زماني به منظور ايجاد اين تاخير باشند.الف) تنظيم تاخير زماني قطع فتوسل در حدود 90 ثانيه توصيه ميشود تا به هنگام برخورد نور چراغهاي خودروهايي كه مستقيماًبه فتوسل ميتابند، عملكرد ناخواسته آن رخ نداده و باعث قطع روشنايي در شب نگردد.ب) تنظيم تاخير زماني وصل فتوسل در حدود 45 ثانيه توصيه ميشود تا چنانچه تكهاي ابر تيره به طور موقت و به هنگام روز درآسمان ظاهر شود سبب روشن شدن نابجاي چراغهاي روشنايي نگردد.-3- 11-16 روشهاي كنترل و فرمان روشنايي معابر1-3-11-16- كاربرد فتوسل به منظور قطع و وصل مستقيم مداردر اين روش فتوسل به طور سري در مسير تغذيه يك يا چند چراغ قرار گرفته و مستقيماً عمل قطع و وصل مدار تغذيه را انجامميدهد. دياگرام مدار فرمان مزبور در شكل(6-16)آمده است.
353فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرشكل (16–6): دياگرام مدار فرمان تعدادي چراغ روشنايي به كمك عملكرد مستقيم فتوسلدر اين روش، به ازاي هر چراغ روشنايي ميتوان از يك فتوسل استفاده كرد و يا اينكه به ازاي چند چراغ روشنايي، يك فتوسلبه كار برده شود. فقط بايد دقت گردد كه جريان نامي فتوسل متناسب با جريان بار آن انتخاب شود. از محاسن اين روش، حذفكنتاكتور (كه وسيله گراني است) در مدار فرمان بوده، همچنين سهولت نصب فتوسل در جهت مناسب (رو به شمال) كه به دليلداشتن آزادي در نصب آن بر بالاي پايههاي روشنايي ميباشد.از عيوب اين روش، استفاده از تعداد زيادي فتوسل ميباشد كه هم هزينهبر بوده و هم مشكل همزماني قطع و وصل داشته كه بهدرستي انجام نميپذيرد.با توجه به محاسن و معايب اين روش استفاده از فتوسل به منظور قطع و وصل مستقيم مدار، فقط براي مكانهاي خاص با تعدادچراغهاي محدود كه ارتباطي به شبكههاي روشنايي معابر گسترده شهري نيز نداشته باشد مجاز ميباشد.2-3-11-16- كاربرد فتوسل به عنوان عامل فرمان به كنتاكتوردر اين روش، قطع و وصل شبكه روشنايي توسط كنتاكتور نصب شده در داخل پستهاي توزيع صورت ميگيرد. اين كنتاكتورفرمان قطع و وصل را از يك فتوسل كه در پست مزبور نصب ميشود دريافت ميكند. محل نصب فتوسل معمولاً جنب دريچه ياپنجره پست توزيع ميباشد به طوري كه بتواند به راحتي نور محيط اطراف را دريافت كند و با توجه به شدت آن، فرمان قطع يا وصلرا به كنتاكتور صادر نمايد. در اين روش فتوسل با جريان نامي پايينتر نيز اين عمل را به راحتي انجام ميدهد. دياگرام مدار فرمان دراين روش مطابق با شكلميباشد. (7-16)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها354شكل (16–7): دياگرام مدار فرمان روشنايي معابر با استفاده از كنتاكتوراز محاسن اين روش استفاده از تنها يك فتوسل براي هر پست و همزمان عمل نمودن روشنايي معابر اطراف پست ميباشد.همزمان نمودن عملكرد روشنايي معابر پستهاي مجاور نيز از طريق استفاده از فتوسلهاي يكسان ميسر خواهد بود.از عيوب اين روش استفاده از كنتاكتور كه وسيلهاي گران قيمت است، ميباشد. همچنين به دليل مختلف بودن جهت پستهايتوزيع، نصب رو به سمت مناسب در فتوسلهايي كه مقاومت نوري آنها رو به بالا و در زير كلاهك باشد، با مشكل مواجه ميباشد.لذا توصيه ميشود كه از فتوسلهايي استفاده شود كه مقاومت نوري آنها در سطح جانبي بدنه نصب شده و قابليت تغيير موقعيتمقاومت بر روي بدنه فتوسل نيز وجود داشته باشد.3-3-11-16- سيستم كنترل از راه دورهنگامي كه بخواهيم سيستم روشنايي تغذيهشونده از كليه پستهاي يك منطقه يا حتي يك شهر را از يك نقطه و به طورهمزمان قطع و وصل نماييم از اين سيستم استفاده ميشود.در اين سيستم، فرمان قطع و وصل از مركز كنترل شبكه (ديسپاچينگ) صادر ميشود. اين فرمان ميتواند از طريق كابل يا سيم1مجزايي ارسال شده و يا اين كه با استفاده از شبكه قدرت و از طريق DLC فرستاده شود. ارسال فرمان معمولاً در دو مرحله صورتميگيرد:الف) ارسال فرمان توسط مركز ديسپاچينگ و دريافت آن توسط واحدهاي كنترلكننده، نصب شده در پستهاي فوق توزيع(پستهاي 63/20 كيلوولت و مشابه آن).1 Distribution Line Carrier
355فصل شانزدهم- سيستم توزيع و برقرساني به شبكه روشنايي معابرب) ارسال فرمان توسط واحد كنترلي پست فوق توزيع و دريافت آن توسط گيرنده نصب شده در پستهاي توزيع (پستهايبه 0/4 كيلوولت و مشابه آن). گيرنده نصب شده از طريق مدار شكل20(8-16)فرمان قطع و وصل را صادر ميكند.در مدار شكل (8-16)، تا زماني كه نيازي به كنترل از راه دور شبكه روشنايي معابر نباشد، گيرنده از مدار خارج بوده و فتوسلهاروال كار عادي خود را دارا ميباشند. در صورت نياز به كنترل از راه دور با ارسال سيگنالي از طرف گيرنده، كليد N.O. بسته و نتيجتاًكليد N.C. باز ميشود. در اين حالت، فتوسل از مدار خارج شده و قطع و وصل شبكه روشنايي معابر از طريق گيرنده و با ارسالسيگنالي به كنتاكتور صورت ميگيرد. پس از رفع نياز، دوباره گيرنده با ارسال سيگنالي از مدار خارج شده و فتوسل وارد مدار ميگردد.شكل (16–8): دياگرام مدار فرمان روشنايي معابر با استفاده از سيستم كنترل از راه دور
357فصل هفدهم- آلودگي نوريفصل 17آلودگي نوري
358مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
359فصل هفدهم- آلودگي نوريمقدمهايجاد مزاحمت توسط سيستمهاي روشنايي مصنوعي براي مردم، ستارهشناسان، گياهان و يا جانوران عموماً بعنوان آلودگي نوريشناخته ميشود. اين آلودگي ناشي از طراحي ضعيف سيستم روشنايي و يا انتخاب و نصب نامناسب تجهيزات آن بوده بطوري كهباعث ميگردد تا قسمتي از نور و گاهي بخش اعظم آن، بر جايي كه نبايد، بتابد. در اين حالت ممكن است مردم از خيرگي آن دچاررنجش شده و يا اينكه اين نور مزاحم موجب از بين رفتن تاريكي مورد نياز آنها در زمان و مكان استراحت گردد. همچنين ممكناست گياهان و جانوران از نور اضافي در شب دچار آزار شده و يا اينكه چنين نوري باعث اخلال در كار رصد ستارگان گردد.در اين فصل با توجه به آثار نامطلوب آلودگي نوري، روشهاي تشخيص و يا محدودسازي آن بيان ميگردد. بدين منظور و با توجهبه تقسيمبندي انجام شده در استاندارد، آلودگي نوري در دو بخش مجزاي"برافروختگي آسمان" مورد بحث قرار ميگيرد.(3-17) و (2-17)و به ترتيب تحت عناوين "نورمزاحم" و1-17- تعاريف1-1-17- خاموشيزماني كه بعد از آن، الزامات سختگيرانهتري براي كنترل نور مزاحم اعمال ميشود.2-1-17- محل مسكونيساختماني كه معمولا در آن به خصوص در ساعات تاريكي افرادي ساكن ميشوند، مانند: منازل، هتل، مسافرخانه و بيمارستان.3-1-17- حوزههاي محيطينواحي و يا محدودههايي كه به دليل فعاليتهاي خاص صورت گرفته و يا برنامهريزي شده در آنها محدوديتهايي براي نورهايمزاحم توصيه ميگردد. اين مناطق طبق طبقهبنديهاي انجام شده باE 1 تا4-1-17- نورافكنE 4 نشان داده ميشوند.پروژكتوري كه براي نورافشاني استفاده ميشود و قادر به نورافشاني در هر جهتي ميباشد.5-1-17- اتاق مسكونياتاقي در داخل محل سكونت كه معمولا توسط افرادي براي مدت طولاني و به خصوص در طول شب اشغال ميگردد، مانند اتاقنشيمن، اتاق خواب و اتاق مطالعه.6-1-17- ضريب نور خروجي(LOR)نسبت كل شار نوري خروجي از چراغ به مجموع شار تكتك لامپهاي درون چراغ.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3607-1-17- تاسيسات روشناييقسمتي از سيستم روشنايي كه شامل چراغها و تجهيزات نگهدارندهي آنها بوده كه در مكان يا ملك مورد مطالعه نصب شدهباشند.8-1-17- نور مزاحمنوري كه به دليل ويژگيهاي كمي، جهتي و طيفي در يك محيط، معين شده و موجب آزار، ناراحتي، پرت شدن حواس يا كاهشتوانايي ديد ميگردد.9-1-17- روشنايي بيرونيهر نوع سيستم روشنايي داخلي و خارجي دائمي نصب شده كه نور آن روي محيط بيروني تاثير ميگذارد.10-1-17- روشنايي عموميروشنايي كه براي تامين امنيت شبانه براي معابر عمومي، مسيرهاي عبور دوچرخه، پيادهروها و مناطق عبور عابرين پياده در داخلپاركها تامين شده است. همچنين اين روشنايي ميتواند با تدابيري مانند "روشهاي زيباسازي شهر" به رونق تجاري و صنعتتوريست كمك كند.11-1-17- ملك مسكونيزميني كه داراي يك ساختمان مسكوني بوده و يا امكان احداث ساختمان مسكوني در آن وجود دارد، مانند زميني كه براي احداثواحدهاي مسكوني تقسيمبندي شده باشد.12-1-17- مرز مورد مطالعههركدام از مرزهاي ملك مسكوني كه نور تاسيسات روشنايي بتواند از روي آن عبور كرده و مستقيما به موارد زير برخورد كند:الف- ساختمان مسكوني واقع شده در ملك مورد مطالعه؛ب- مكاني در داخل ملك مسكوني كه در آينده امكان احداث ساختمان مسكوني در آن وجود داشته باشد.مرزي كه توسط ديوارهاي تيره رنگ بلند يا ديگر موانع فيزيكي پيوسته ايجاد گرديده و مانع عبور نور مستقيم و رسيدن آن بهساختمان مسكوني باشد، در اين بحث وارد نميشود.13-1-17- نور پخش شده (نور منحرف شده)نور تابيده شده توسط سيستم روشنايي به محدودهي خارج از مرزهايي كه اين سيستم براي آنها طراحي شده باشد.
يها361فصل هفدهم- آلودگي نوري14-1-17- ضريب نور خروجي لامپ در بالاي سطح افق(ULOR)نسبتي از شار كلي لامپهاي يك چراغ كه در صورت نصب چراغ در مكان معمول يا طراحي شده، به بالاي سطح افق تابيدهميشود.15-1-17- ضريب نور خروجي چراغ در بالاي سطح افق(ULOR inst )درصدي از شار خروجي چراغ و/يا تاسيسات روشنايي كه در صورت نصب چراغها در مكان مورد نظر، به بالاي سطح افق تابيدهميشود.-16-1-17برافروختگي آسمانروشن شدن آسمان شب در اثر بازتابش امواج (مرئي و غير مرئي) و پخش نور ناشي از ذرات تشكيلدهندهي جو (ملكولذرات معلق و غيره) در جهت رصد نجومي است كه شامل دو بخش جداگانه است:گاز،الف- برافروختگي طبيعي آسمان: بخشي از برافروختگي آسمان كه قابل نسبت دادن به تشعشعات اشياء سماوي و اجرام درخشاندر بالاي جو زمين است.ب- برافروختگي مصنوعي آسمان: آن بخش از برافروختگي آسمان كه قابل نسبت دادن به پرتو افشاني منابع نوري مصنوعياست (مانند روشناييهاي بيروني) كه شامل نورهايي است كه مستقيماً به بالا تابانده ميشوند و يا نورهايي كه در اثر انعكاس از سطحزمين به بالا ميتابند.-17-1-17 شدت روشنايي عمودي ) V (Eمولفهاي از شدت روشنايي كه در صفحه عمود بر سطح افق ايجاد ميگردد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3622-17- نور مزاحمدر اين بخش ضمن پرداختن به آثار محيطي روشنايي معابر، معيارهايي براي محدودسازي بخش مزاحم نور ناشي از اين سيستمبيان ميگردد. از آنجا كه آثار نور مزاحم ناشي از روشنايي معابر، با طراحي اوليهي مناسب به بهترين وجه كنترل ميشود، لذا تأكيدعمده در اين بخش به نحوه طراحي و نصب تاسيسات اين سيستم اختصاص يافته است.1-2-17- آثار نامطلوب نور مزاحم بر محيط نصب سيستم روشناييبطور كلي روشنايي معابر، صرفنظر از خوب يا بد بودن طراحي، به دلايل مختلفي ميتواند آثار نامطلوبي را در محيط نصب خود بهجاي گذارد. از جمله ممكن است به دليل ناسازگاري اهداف نصب سيستم روشنايي با مسئلهي محدود كردن نور در ناحيهي خاصي،انجام اين كار ميسر نباشد، و يا اينكه ممكن است گاهي نياز به تاباندن نور در زواياي تابش بزرگتري باشد تا فضا به نحو رضايتبخشيروشن گردد، ولي انجام اين كار باعث بروز مشكلاتي در كنترل نور منتشر شده در محدودههاي خارج از ناحيهي مورد نظر گردد.به همين دليل در طراحي و نصب سيستم روشنايي معابر، بايد به آثار نامطلوب روشنايي روي ساكنين املاك مجاور و محيططبيعي آن منطقه توجه نمود.1-1-2-17- تأثير نامطلوب سيستم روشنايي در محيط طبيعيدر صورت وجود دشت، كوه، جنگل، رودخانه، درياچه و يا ساحل در نزديكي تاسيسات روشنايي، بسته به فصل، ممكن استروشنايي روي حشرات، گياهان و حيوانات موجود در منطقه تأثير منفي داشته باشد.بهعنوان مثال در مورد حشرات، بعضي از آنها مانند پروانه، نورگرا هستند (به سمت نور جذب ميشوند)، درحاليكه بعضي ديگرمانند كرم شبتاب، نورگريز هستند (نور را دوست نداشته و از آن دوري ميكنند). براي هر دو گونهي اين حشرات، آثار روشنايي درشب حائز اهميت است. به همين دليل، در نزديكي تاسيسات روشنايي، بسته به فصل، احتمال افزايش حشرات در منطقه وجود خواهدداشت. بنابراين در اينگونه موارد بهتر است كه اولاً از منابع نوري استفاده شود كه طول موج آنها به گونهاي باشد كه جذابيت كميبراي حشرات داشته باشد و ثانياً از چراغهايي استفاده شود كه نور را به طور مستقيم به سمت محل اصلي زندگي حشرات نتابانند.در مورد پستانداران، دوزيستان و خزندگان، آثار محيطي روشنايي شب در محل زندگي آنها بخصوص اگر در شب فعالتر نيزباشند، حائز اهميت فراواني است. زيرا گونههاي بسياري از آنها از حشراتي كه در طي شب در محل داراي روشنايي جمع ميشوند،تغذيه ميكنند و به اين دليل توجه به محل زندگي اين جانوران امري مهم تلقي ميگردد.در مورد پرندگان نيز توزيع زيستگاههاي آنها، بسته به شهري شدن مناطق حومه شهري كه هنوز قسمتي از آن به صورت طبيعيباقي مانده است، تغيير ميكند. به خصوص اينكه روشنايي شب روي پرندگان شكاري مانند جغدها و ديگر گونهها كه در جنگلزندگي ميكنند، تأثير زيادي دارد.وجود روشنايي در نزديكي محل زندگي ماهيها نيز ميتواند تأثيري همانند تأثير روي حشرات داشته باشد زيرا بعضي از گونههايماهيها به سمت نور جذب شده و بعضي ديگر نيز از نور دوري ميجويند. علاوه بر اين، گونههاي مختلف، بسته به چراغ يا نوع نورعكسالعملهاي متفاوتي از خود نشان ميدهند.
363فصل هفدهم- آلودگي نوريوجود نور نامناسب در شب بر روي حيوانات اهلي نيز ميتواند اثرات زيانباري همچون مختل كردن فرايندهاي فيزيولوژيك ومتابوليك داشته باشد به نحوي كه باعث كاهش در ظرفيت توليد محصولات دامي و يا رفتار غيرطبيعي آنها ميگردد.روشنايي شب روي فيزيولوژي و اكوسيستم گياهان نيز تأثير دارد. آثار متفاوت روشنايي مصنوعي روي گونههاي مختلف گياهانكنار معابر ناشي از عواملي همچون تأثير روشنايي روي فيزيولوژي فتوسنتز، رشد و فصول بيولوژيكي گياه، تأثير در فرآيند تشكيلجوانه بخصوص در دو دسته متفاوت از گياهان كه در يك دسته براي گل دادن به كمتر از 12 ساعت روشنايي روز نياز دارند و دردسته ديگر به بيشتر از 12 ساعت، و همچنين تأثير پراكندگي در حشرات گردهافشان و ديگر موارد ميباشد.به عنوان مثال ميتوان به آثار نور مصنوعي روي محصولات كشاورزي مانند برنج اشاره كرد. برنج گياهي است كه براي خوشهدادن به كمتر از 12 ساعت نور روزانه نياز دارد و با وجود روشنايي شب، تشكيل خوشه براي آن، به تعويق ميافتد. در فاصله20 تا 40روز قبل از تشكيل خوشههاي برنج، اين امر مهمترين اثر روشنايي شب تلقي ميگردد. بنابراين در زمان نصب تاسيسات روشنايي درمعابر مجاور مزارع برنج و محصولات مشابه، بايد احتياط لازم صورت پذيرد.بنابراين لازم است كه تاسيسات روشنايي شب در مكانهاي مناسب نصب شوند و بسياري عوامل ديگر، مانند طول موج و شدتنور، فصل و زمان روشنايي و ديگر موارد، بسته به نوع گياهان و جانوران موجود در منطقه، مورد توجه قرار گيرند.2-1-2-17- تأثير نامطلوب سيستم روشنايي روي ساكنين منطقهتأثير نامطلوب روشنايي روي ساكنين منطقه ميتواند ناشي از هركدام از عوامل زير باشد:الف- روشنايي ناشي از نور مزاحم، به خصوص در جايي كه نور وارد اتاقهايي از منازل ميشود كه در حالت عادي تاريك هستند،مانند اتاق خوابها. شدت روشنايي عمودي روي سطوح پنجرهها ) V E)، معياري براي اندازهگيري اين اثر است.ب- امكان ديد مستقيم چراغهاي روشن از جهتهاي ديد معمول كه اين امر باعث آزار، پرت شدن حواس و حتي ناراحتيميشود. شدت نور (I) يك چراغ در يك جهت مشخص معياري براي اندازهگيري اين اثر است.مقادير اين پارامترها كه در ساعات اوليهي غروب قابل قبول هستند، در ساعات بعدي كه زمان خواب ساكنين ميباشد، غير قابلقبول هستند. اين امر منجر به ارائهي مفهوم خاموشي گرديده است و آن عبارت از زماني است كه بعد از آن ميبايست كنترلهايسختگيرانهتري بر روي نور مزاحم اعمال گردد.به همين دليل دو دسته مقادير محدودكننده نور مزاحم، بسته به سطوح روشنايي موجود در ناحيه ارائه ميشوند. يكي از آنهامحدوديتهاي با مقادير بالاتر بوده كه قبل از ساعت خاموشي و ديگري محدوديتهاي با مقادير پايينتر بوده كه بعد از ساعتخاموشي اعمال ميگردند. ساعت خاموشي بين ساعت23 تا6 صبح روز بعد در نظر گرفته ميشود.براي سيستمهاي روشنايي معابر كه در ساعات قبل و بعد از خاموشي كار ميكنند، نيازي به سنجش مقاديرE V وI براي مطابقتبا محدوديتهاي قبل از خاموشي نبوده ولي براي ساعات بعد از خاموشي بايد مقادير اين پارامترها مطابق با محدوديتهاي استانداردباشد. بدين منظور در صورتي كه شكايتي از نور مزاحم صورت پذيرد اين مقادير براي ساعات بعد از خاموشي ميبايست كنترل واصلاح گردند.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3642-2-17- تفكيك حوزههاي محيطيحوزههاي محيطي از نظر روشنايي مطابق جدول زير تعريف ميگردند.جدول (1-17): حوزههاي محيطي روشناييحوزهبافت اطرافطبيعيروستاييحومه شهريشهريمحيط روشناييبه طور طبيعي تاريكمنطقه داراي روشنايي پايينمنطقه داراي روشنايي متوسطمنطقه داراي روشنايي بالامثالهاپاركهاي جنگلي و مناطق حفاظت شدهنواحي صنعتي و مسكوني روستايينواحي صنعتي و مسكوني حومه شهريمراكز شهري و نواحي تجاريE1E2E3E4-3-2-17محدوده پارامترهاي فني جهت كنترل نور مزاحم1-3-2-17- محدوديت شدت روشنايي عمودي در املاك مجاوراين محدوديت براي سطوحي از منازل مجاور كه داراي پنجره ميباشند و يا مناطقي كه قابليت ساخت و ساز دارند، اعمالميشود.پارامتر فني روشناييجدول (2-17): مقادير حداكثر مجاز شدت روشنايي عمودي در املاك مجاورشرايط استفادهE121شدت روشنايي حوزههاي محيطي (lux)E4E3102E251(E v )25قبل از خاموشي شدت روشنايي عمودي بعد از خاموشي2-3-2-17- محدوديت شدت نور چراغهاي روشن واقع در حوزهي ديد5اين محدوديتها براي چراغهايي به كار ميرود كه سطح نوراني آنها از املاك مجاور بهطور مستمر رويت گرديده و ممكن استمنجر به ايجاد مشكل براي ساكنين آن گردند.پارامتر فني روشناييجدول (3-17): مقادير حداكثر مجاز شدت نور چراغها، تابيده شده به پنجره املاك مجاورشرايط استفادهشدت نور چراغها تابيده شده در جهت معين در حوزههاي محيطي (kcd)E4E310E27,5E12,5شدت نور منتشر شده قبل از خاموشي 25توسط چراغها(I)بعد از خاموشي2,510,50,54-2-17- تأثير طرح روشنايي معابر بر نور پخش شدهاز آنجا كه بهترين زمان براي كنترل رضايتبخش نور پخش شده در مرحله طراحي است، بنابراين توصيههاي زير در اين راستاصورت گرفته و عمل به آنها ميتواند باعث كاهش آثار زيانبار نور مزاحم گردد.
365فصل هفدهم- آلودگي نوريجدول (4-17): تأثير تغيير پارامترهاي طراحي روشنايي معبر روي نور پخش شدهپارامترارتفاع نصباندازهزيادكمزيادمزايا- نور پخش شده كمتر- حفاظت ساده از ايجاد نورمزاحم- خيرگي كمتر- در طول روز در معرض ديدكمترمعايب- در طول روز درمعرض ديد بيشتر- نور پخش شده بيشتر- حفاظت سختتر ازايجاد نور مزاحم- خيرگي بيشترتاثير در طراحي- شعاع تابش باريكتر- كنترل مسير تابش دقيقتر- داراي زاويهي نصبكوچكتر- استفاده از لامپهاي با توانكمتر- شعاع تابش پرتوهايعريضتر- داراي زاويهي نصب بزرگتر- شعاع تابش باريكتر- جهت شعاعهاي نوريبيشتر به سمت بيرون معبر يابالا ميباشد- شعاع تابش عريضتر- جهت شعاعهاي نوريبيشتر به سمت داخل معبر ياپايين ميباشد- نياز به ارتفاع نصب ياعقبروي بيشتر- استفاده از چراغهاي كمتر- كنترل كمتر نور مزاحم- چراغهاي بيشتر- كنترل را افزايش ميدهدتوضيحات- چراغ نصب شده در نقطهبالاتر، بيشتر در معرض ديدبوده ولي در عوض نورپخش شده بهتر ميگردد.- ارتفاع نصب مناسبتوسط الزامات روشناييتعيين ميگردد.---عقب رويكم- نور پخش شده كمتر- حفاظت ساده از ايجاد نورمزاحم- نور پخش شده بيشتر- حفاظت سختتر ازايجاد نور مزاحمميزان عقبروي براساساستاندارد و با توجه بهمحدوديتهاي فيزيكي،الزامات مربوط به ديد بدونمانع و ايمني كاربران تعيينميگردد.---درخشندگي (نورخروجي) چراغزيادكم- راندمان بالاتر---نوع پخش نورچراغكنترل شده(شعاع نوريكمعرض)كنترل نشده(شعاع نوريعريض)- نور پخش شده را كنترلميكند- نياز به حفاظت كمتر درمقابل نور مزاحم- نور پخش شده بيشتر- راندمان كمتر- نياز به چراغهايبيشتر براي تأمينروشنايي ناحيه- امكان كنترل نور را بهخوبي فراهم ميآوردشار نوري خروجي بايد بانحوه توزيع نور چراغمطابقت داشته باشد تاطراحي به گونهاي كارآمد وكنترل شده انجام گيرد.---زياد- كاهش اثر نور پخش شده- نياز به حفاظت ساده درمقابل نور مزاحم- جداسازي تاسيسات روشنايياز املاك مجاور- محدود نبودن نورپخش شده- نياز به حفاظت درمقابل نور مزاحم- كنترل جهت نور دارايمحدوديت ميباشد- تاثير كمتر نور مزاحم دراملاك مجاورتقسيمبندي پرتو لزوماباعث كنترل نور پخششده يا حفاظدار كردنلامپهاي با درخشندگيبالا نميشود------فاصله چراغ تاملك مجاوركم- افزايش نور پخششده- نياز به حفاظتمشكلتر در مقابل نورمزاحم- نياز به كنترل مناسب نورافزايش مييابد.تسهيل در محدود كردننور پخش شده از ناحيهيداراي روشنايي به مرزاملاك مجاور
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها366پارامترزاويه نصب چراغاندازهزيادكم---مزايا- نور پخش شده كمتر- قابليت رؤيت كمتر لامپ- نياز به حفاظت ساده درمقابل نور مزاحممعايب- نور پخش شده بيشتر- قابليت رؤيت بيشترلامپ- نياز به حفاظتمشكلتر در مقابل نورمزاحم---تاثير در طراحي- توزيع شدت نور عمودي بالا- رسيدن به شدت روشناييافقي زياد و عمودي كم- تسهيل در كنترل نور پخششدهتوضيحاتدر حالت كلي زواياي نصببزرگ به دليل مشكل دركنترل نور پخش شدهتوصيه نميگردددر موقع استفاده از اين جدول بايد دقت گردد كه ميتوان اثر يك پارامتر را با تغيير همزمان در پارامتر ديگر كاهش داد. به طورمثال ميتوان با افزايش همزمان عقبروي و ارتفاع نصب، زاويه نصب چراغ را ثابت نگه داشت.5-2-17- اندازهگيري پارامترهاي نور مزاحمدرصورت دريافت شكايت از مردم درخصوص نور مزاحم ناشي از روشنايي معابر، ميزانمجاور اندازهگيري و با مقادير حدي جداولE V و(3-17) و (2-17)I درصفحه عمودي پنجره ملكمقايسه ميگردد. اين اندازهگيري ميبايست پس از گذشتن حداقل30دقيقه از زمان روشن شدن لامپها، با لوكسمتري با مشخصات قيد شده در فصل سيزدهم و بر روي نقاط واقع در صفحه عموديپنجره صورت پذيرد. در اين صفحه، فاصله افقي نقاط حداكثر 5 متر و فاصله عمودي آنها حداكثر 1 متر ميباشد. سنسور لوكسمترنيز ميبايست در راستاي عمود بر سطح افق بر روي هر يك از نقاط قرار داده شود تا E V اندازهگيري گردد. سپس شدت نور تابيده بههر نقطه اندازهگيري، ميتواند با استفاده از شدت روشنايي عمودي ) V E) اندازهگيري شده در آن نقطه بدست آيد:E V I EI2dV d2(1-17)(2-17)كه در آن:E V:Id: شدت روشنايي عمودي هر نقطه اندازهگيري بر روي پنجره بر حسب لوكس؛: شدت نور تابيده به هر نقطه اندازهگيري برحسب كاندل؛-6-2-17فاصله نقطهي اندازهگيري تا چراغ بر حسب متر.محدوديت درخشندگي نماي خارجي ساختمانها و تابلوهاي تبليغاتيحداكثر ميزان درخشندگي نماي خارجي ساختمانها و تابلوهاي تبليغاتي كه از طريق نورپردازي مصنوعي روشن ميگردند،ميبايست مطابق با جدول زير باشد.
367فصل هفدهم- آلودگي نوريجدول (5-17): مقادير حداكثر مجاز درخشندگي متوسط سطوح روشن شده با نور مصنوعيپارامتر فنيروشناييدرخشندگي نمايخارجي ساختمان ) b (Lشرايط استفادهقبل و بعد از خاموشيدر حوزههاي محيطي E2 تا E4 براي قبل و بعد از خاموشي، در حوزه محيطي E1فقط قبل از خاموشي، در اين حوزه بعد از خاموشي ميبايست مقدار درخشندگي صفرباشد.درخشندگي متوسط سطوح روشن شده درحوزههاي محيطي( (cd/m 2E4 E3 E2 E125 10 5 01000 800 400 50درخشندگي تابلوهاي) s (L تبليغاتيبه منظور كنترل ميزان مجاز درخشندگي در هر يك از اين سطوح، اندازهگيري ميتواند با استفاده از يك درخشندگيمتر با ميدانديد مناسب صورت پذيرد. در اين حالت ابزار اندازهگيري بايد به طور مناسب روي يك سه پايه محكم، با امكان پويش آرام افقي وعمودي سطح، نصب شود. ميدان ديد ابزار اندازهگيري در صورت متغير بودن، بايد ثابت گردد تا به شكل واضحي نشاندهندهيمشخصات حداكثر و حداقل درخشندگي در اندازهگيري باشد. اين پارامترها بايد حداقل 10 بار بر روي سطح موردنظر اندازهگيري شود،ولي اگر امكان چنين كاري وجود نداشته باشد، بايد حداقل 3 بار مقادير مربوطه ثبت شده و به عنوان ماكزيمم، مينيمم و متوسطميزان درخشندگي در نظر گرفته شود.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3683-17- برافروختگي آسمانروشنايي آسمان در شب كه ناشي از انعكاس نور تابيده شده (نور مرئي و نامرئي) بوده و از طريق اجزاي تشكيلدهنده اتمسفر(مولكولهاي گاز، مواد ذرهاي و ذرات معلق در هوا) درجهت ديد پخش ميگردد، برافروختگي آسمان ناميده ميشود. برافروختگيآسمان كه مشتمل بر دو بخش طبيعي و مصنوعي است، باعث ميگردد تا مزاحمت در كار رصدخانههاي نجومي ايجاد گردد.1-3-17- برافروختگي طبيعي آسمانقسمتي از برافروختگي طبيعي آسمان مربوط به تابش نور از ستارگان بوده و قسمتي ديگر ناشي از فرايند توليد نور در دماهايپاييني است كه در لايههاي بالاتر اتمسفر ايجاد ميگردد. قسمت سوم از برافروختگي طبيعي آسمان ناشي از نور پراكنده شدةخورشيد توسط ذرات معلق موجود در فضاي خارج از جو زمين است كه به نور دايرهالبروج معروف است.مجموعه اين نورها بصورت نور پس زمينه در تلسكوپها ظاهر شده و باعث اخلال در كار رصد آسمان ميگردد.2-3-17- برافروختگي مصنوعي آسمانقسمتي از برافروختگي آسمان بوده كه از تابش مستقيم منابع مصنوعي نور (همانند روشنايي بيروني) به سمت بالا و يا انعكاسنور از سطح زمين رو به بالا ناشي ميگردد.نور موجد برافروختگي مصنوعي، به مجموعه نورهاي موجد برافروختگي طبيعي اضافه شده و باعث افزايش نور پس زمينهتلسكوپها و نتيجتاً اخلال بيشتر در كار رصدخانهها ميگردد. در طي دهههاي گذشته، در اكثر نواحي شهري، افزايش بسيار وسيعيدر روشنايي بيروني رخ داده كه موجب افزايش سهم اين برافروختگي در ميزان برافروختگي آسمان در اطراف اين شهرها گرديدهاست. به همين دليل و به منظور كاستن از ميزان مزاحمت نوري براي رصدخانههاي نجومي، دستورالعملهايي در استاندارد پيشنهادگرديده تا ميزان برافروختگي مصنوعي آسمان كاهش يافته و محدود گردد.در اين خصوص، انجمن بين المللي نجوم (IAU) توصيه نموده كه برافروختگي مصنوعي آسمان روي بهترين سايتهايرصدي، زير 10 درصد ميزان طبيعي نگه داشته شود. ميزان برافروختگي مصنوعي علاوه بر ميزان نور به طول موج آن نيز بستگيدارد. اين طول موج تابعي از نوع عناصر بكار گرفته شده در منابع نوري بوده به طوريكه در محدوده مرئي، طول موجهاي انتشاربراي اكسيژن بين557/7 تا636/4 نانومتر و براي سديم بين589 تا 589/6 نانومتر (خطوط D)ميباشد. به همين دليل انتخاب نوعمنبع نور يكي از راههاي كاهش يا كنترل برافروختگي مصنوعي آسمان ميباشد.3-3-17- عوامل برافروختگي مصنوعي آسمانبرافروختگي مصنوعي آسمان شب نتيجه نوري است كه به بالا تابيده و سپس به سمت سطح زمين پخش ميگردد. دليل آنكهنورهاي مصنوعي در آسمان پخش ميشوند، وجود اتمسفر زمين است. هر مولكول يا ذره خاك يا ذرات معلق در هوا كه در مسيرپرتوهاي نور مصنوعي ساطع شده از زمين قرار دارند موجب تغيير مسير نور شده و آن را به زوايه ديد تلسكوپ رصدخانه ميفرستند.منابع اصلي نورهاي پراكنده كه براي رصدهاي نجومي مزاحمت ايجاد ميكنند عبارتند از:
369فصل هفدهم- آلودگي نوريالف- تابلوهاي تبليغاتي؛ب- روشنايي محوطهاي مراكز خريد، پاركينگها، ايستگاههاي راهآهن وج- نور افكنهاي ساختمانها، بناهاي يادبود و آثار تاريخي؛د- روشنايي بيلبوردها؛ه- روشنايي گلخانهها؛و- روشنايي اماكن صنعتي، فرودگاهها و...؛ ...؛ز- روشنايي مراكز ورزشي؛ح- روشنايي معابر و خيابانها.4-3-17- تخمين آلودگي نوري مصنوعي شهرهابا توجه به اينكه آلودگي نوري مصنوعي، متناسب با جمعيت شهري بوده و درحد%10نيز براي برافروختگي مصنوعي از طرفIAU تعريف گرديده است، معياري جهت تعيين حد احتمال ايجاد مشكل براي رصدخانه توسط شهرهاي مجاور پيشنهاد ميگردد.در بدست آوردن اين معيار، سرانه شدت نور در روشنايي معابر500البته بايد توجه نمود كه درشهرهاي كوچك سرانه نور به ازاي هر نفر كمتر از شهرهاي بزرگ است.لومن به ازاي هر نفر از ساكنين شهر در نظر گرفته شده است.1,000,000100180,00050جمعت شهر (نفر)فاصله مستقيم شهر از محل رصدخانهجدول (6-17): حداقل فاصله مجاز شهر از محل رصدخانه31,000253,20010(Km)5-3-17- معيارهاي محدود نمودن برافروختگي مصنوعي آسمانيكي از راههاي محدود نمودن برافروختگي مصنوعي آسمان، جلوگيري از تابش شعاعهاي نوري مستقيم به طرف آسمانميباشد. بدين منظور ميبايست از چراغهاي مناسبي استفاده گردد به نحوي كه درصد شار نوري تابيده شده به بالاي سطح افقچراغ، از حدود مجاز قيد شده در جدول(7-17)تخطي نكرده باشد.جدول (7-17): مشخصه چراغهاي روشنايي مناسب جهت برآوردن محدوديتهاي برافروختگي مصنوعي آسماندامنه فعاليتهاي نجوميرصدخانههاي ملي و بينالمللي(%) ULOR inst قابل قبول براي چراغهايروشنايي معابر در هر حوزهحوزه محيطي قابل قبول براي محلرصدخانهE 1E 2E 3E 400-50-150-25مطالعات آكادميك و دانشگاهيمطالعات آماتور و غير حرفهايرؤيت آسمان شب
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها370آلودگي نوري در يك نقطه از ناحيهاي خاص (نقطهي مرجع، مانند رصدخانهها يا پاركهاي جنگلي) تنها در اثر نورهاي موجود درآن ناحيه نبوده بلكه در اثر روشنايي نواحي ديگر و وابسته به ابعاد آنها ميباشد. همچنين تأثير نورهاي حاصل از نواحي اطراف بربرافروختگي كلي آسمان در نقطه مرجع، به فاصله بين حدود مرزي هر ناحيه تا نقطه مرجع بستگي دارد.در جدولگردند.(8-17)حداقل فاصله حدود مرزي هر ناحيه تا نقطه مرجع تعيين گرديده كه ميبايست براي نواحي مختلف رعايتجهت ارزيابي كامل برآورده شدن الزامات روشنايي به منظور كاهش تأثيرات برافروختگي آسمان، بايد جداول(7-17) و (8-17)همزمان به كار برده شوند. همچنين به منظور اطمينان از مطلوب بودن شرايط رصدي توصيه ميگردد كه فواصل ذكر شده در جدول(8-17)دو برابر شوند.جدول (8-17): كمترين فاصله مجاز بين حدود مرزي نواحي تا نقطه مرجع (km)حوزه محيطي نواحيE3-E4E2-E3اطراف رصدخانه E1-E2حوزه محيطي محل رصدخانه100101E1101E21E3بدون محدوديتE4-6-3-17تدابير اصلاحي براي محدود كردن برافروختگي مصنوعيبهترين راه براي پرهيز از ايجاد اختلال در مشاهدات نجومي يا حداقل كاهش آن، پرهيز از روشناييهاي غيرضروري است. مقدارنورهاي مزاحم ناشي از تاسيساتي كه وجود آنها ضروري ميباشد را نيز ميتوان توسط چند راه حل اصلاحي كاهش داد.الف- خاموشيبه غير از سيستم روشنايي معابر، خاموش نمودن ساير نورهايي كه ديگر احتياجي به آنها نباشد، پس از زمان خاموشي الزامياست. در مواردي كه پس از زمان خاموشي نياز به وجود روشنايي باشد، ميتوان از چراغهاي چند لامپه استفاده كرده و پس از زمانمزبور تعدادي از لامپها را خاموش كرد.ب- استفاده از نورهاي تك رنگيكي از مؤثرترين راهها براي كاهش مزاحمت نوري، استفاده از منابع نوري تكرنگ همچون لامپهاي بخار سديم كمفشارميباشد. در اين صورت محدودههاي ديگر طيفي تحت تأثير قرار نميگيرند. راندمان اين لامپها (سديم كمفشار) يكي از بالاترينراندمانها در بين لامپهاي موجود بوده و بهكارگيري آنها در نزديكي رصدخانههاي نجومي توصيه ميگردد. با اين وجود به دليلتكرنگ بودن، استفاده از اين لامپها براي همه انواع معابر بخصوص درون شهري عملي نميباشد.ج- فيلترينگ نوراكثر منابع نوري هم در داخل و هم در خارج از محدودهي مرئي، نور منتشر ميكنند. امواج خارج از طيف مرئي ارزشي برايروشنايي خياباني نداشته و تنها براي كار ستارهشناسان مضر است.
371فصل هفدهم- آلودگي نوريطول موجهاي كوتاهتر نور به شكل شديدتري توسط جو پراكنده ميشوند و بنابراين بر كار رصد تاثير شديدتري ميگذارند. بههمين دليل فيلترهايي موجودند كه طول موجهاي كوتاهتر از 440 نانومتر را فيلتر ميكنند. اين كار براي لامپهاي بخار جيوه، متالهاليد و فلورسنت لازم است، اما براي لامپهاي رشتهاي، سديم كمفشار و سديم پرفشار نياز نيست.از طرف ديگر در محدودهي نوري، نور ناشي از لامپهاي بخار سديم كمفشار به طور كلي به دو دسته خطوط طيفي نزديك بههم، يعني خطوط D سديم محدود ميشوند كه بر خطوط خودبرافروختگي شديد آسمان منطبق ميباشند. از آنجا كه خطوطخودبرافروختگي آسمان هم قوي و هم متغير هستند، لذا در صورتي كه نور تابيده شده به آسمان ناشي از نور خطوط D سديم، ازحداقل خودبرافروختگي طبيعي آسمان تجاوز نكند، حساسيت رصدهاي نجومي به طور جدي تحت تاثير قرار نميگيرد.بنابراين در روشنايي معابري كه نتوان از لامپهاي بخار سديم كمفشار استفاده كرد، فيلتر نمودن تشعشعات نزديك به كرانههايبالا و پايين گستره طيف مرئي ميتواند موجب كاهش مزاحمتهاي نوري در اطراف رصدخانهها گردد.د- كنترل نوركاهش نورهاي پخششده چراغ از طريق كنترل نحوه توزيع نور آن باعث ميگردد كه از پخش نورهاي تابيده شده در بالايسطح افق جلوگيري شود. بدين منظور تعبيه حفاظ بر روي چراغها يكي از راهكارهاي مناسب ميباشد. چنين حفاظي بايد به گونهايباشد كه لبههاي آن همسطح لامپ يا پايينتر از آن باشد. استفاده از چراغهاي روشنايي معابر با حباب تخت و يا با مشخصهG4 تا(full-cut-off) G6نيز ميتواند چنين نيازي را برآورده سازد.7-3-17- توصيههايي براي روشنايي بيروني در اطراف رصدخانههاالف- در مورد همه انواع روشناييهاي بيروني به جز معابر و مناطق امنيتي، سودمندي و جذابيت آنها تنها به مدت كوتاهي از شبو آن هم به اول شب محدود ميگردد. بنابراين بعد از زمان خاموشي كه بين ساعات23 الي6 صبح روز بعد ميباشد، اين نوعروشناييها كه عمدتاً مشتمل بر روشنايي تابلوهاي تبليغاتي و نورافكنهاي تزئيني است، ميبايست خاموش گردند.ب- در نورپردازيهاي موضعي براي روشن نمودن سطح موردنظر، حتيالمقدور از نور مستقيمي كه از بالا به پايين ميتابداستفاده شود نه نوري كه از پايين به سمت هدف مورد نظر تابانيده ميشود. در صورت نبود راه حل جايگزين براي روشنايي رو به بالا،استفاده از حفاظ و تيغهي نورگير لامپ موجب حداقل شدن نور پخش شده ميگردد (شكل(1-17)).شكل(1-17)
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها372ج- در روشنايي بيروني، ميبايست از تجهيزات روشنايي كه به طور خاص براي آن كار و محل طراحي شده باشند، استفاده گرددتا نورهاي پراكنده شده در بالاي سطح افق كاهش يابد) شكل(2-17)).شكل (2-17)د- دقت گردد كه از روشنايي بيش از حد نياز استفاده نشود، زيرا عامل آلودگي نوري و هدر رفتن سرمايه است.ه- براي داشتن حداقل خيرگي، اطمينان حاصل شود كه زاويه هر اشعه نوري تابيده شده از چراغ كه به طور مستقيم به يك ناظرفرضي ميرسد زير(شكل(3-17)).70درجه باشد. بدين منظور يكي از راهكارها، افزايش ارتفاع نصب بوده كه باعث كاهش زاويهي تابش ميگرددشكل (3-17)و- در نورپردازيهاي موضعي سعي گردد تا از نورافكنهاي داراي پرتو نامتقارن استفاده شود زيرا رفلكتور داخلي آنها نور راتقريباً به صورت دستههاي موازي به سمت هدف تابانده و نتيجتاً از پراكندگي نور در آسمان جلوگيري ميگردد (شكل(4-17)).شكل (4-17)
373فصل هفدهم- آلودگي نوريز- وسايل سرگرمي عمومي كه در محيطهاي باز مستقر هستند نبايد بعد از ساعت خاموشي روشن گردند مگر آنكه در حالاستفاده باشند.ح- روشنايي بيروني ساختمانها كه به منظور تزيين آنها صورت پذيرفته و از نورافكنهايي رو به سمت بالا استفاده ميكنند، بعداز ساعت خاموشي ميبايست خاموش گردند.
375فصل هجدهم- مكانيابي روشنايي معابر برون شهريفصل 18مكانيابي روشناييمعابر برون شهري
376مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها
377فصل هجدهم- مكانيابي روشنايي معابر برون شهريمقدمهدر اين فصل جهت انتخاب بخشهايي از معابر برونشهري كه به نصب منابع روشنايي ثابت نياز دارند، توصيههايي ارائه شدهاست. در اين نوع معابر، سرمايهگذاري براي نصب سيستم روشنايي، منافع متعددي براي كاربران آن در پي دارد. روشنايي باعثافزايش قابليت ديد هندسه معبر و رؤيت ديگر وسايل نقليهاي كه در فواصل مختلف پيش روي راننده قرار دارند، ميشود و به اينشكل به راننده در هدايت وسيله نقليه كمك ميكند. اين امر منجر به اطمينان و امنيت بيشتر راننده، به خصوص در شرايط آب وهوايي باراني و سخت ميگردد. روشنايي همچنين موجب بهبود ظرفيت ترافيك معبر ميشود. از ديگر مزاياي نصب سيستم روشناييافزايش امنيت عابرين پياده و رفاه عمومي است.با توجه به گستردگي شبكه راههاي برون شهري، تامين روشنايي پيوسته براي كليه معابر بههيچوجه اقتصادي نميباشد. تعيينمكانهايي از معابر برونشهري كه نياز به روشنايي دارند از اهميت بهسزايي برخوردار است كه در اين فصل، دستورالعملهاي لازمجهت انجام اين امر ارائه شده است. مقدار روشنايي مورد نياز براي بخشهايي از اين نوع معابر كه نياز به تامين روشنايي دارند از بينكلاسهاي راههاي شرياني درجه 1 و راههاي شرياني درجه 2 فرعي روستايي مطابق با جدولبر اساس ضوابط و معيارهاي حاكم بر اين نوع از راهها صورت ميپذيرد.(6-3)انتخاب شده و طراحي روشنايي-1-18تعاريف1-1-18- طبقهبندي عملكردي راههاي برونشهريطبقهبندي راههاي برونشهري مطابق با طبقهبندي <strong>نشريه</strong>راهبردي رياست جمهوري415[15]-2-1-18روشنايي پيوستهبوده كه به سه دسته شرياني، اصلي و فرعي تقسيم ميگردد.با عنوان طرح هندسي راههاي ايران مصوب معاونت نظارتدر سيستم روشنايي پيوسته، در تمامي طول مورد نظر و مشخص شده از مسير معبر اعم از باندهاي ترافيكي و تقاطعهايهمسطح و غيرهمسطح موجود در مسير، روشنايي يكنواختي وجود دارد. در اين سيستم، براي تامين روشنايي ميتوان از پايههايروشنايي معمول يا پايههاي مرتفع و يا تركيبي از هر دو استفاده كرد.-3-1-18روشنايي كامل (تقاطعها)در اين نوع روشنايي، در تمامي تقاطعهاي همسطح و غير همسطح يك روشنايي يكنواخت وجود دارد. روشنايي كامل براي يكتقاطع غير همسطح شامل روشنايي پيوسته براي تمامي مسيرهاي موجود در تقاطع غيرهمسطح از جمله مسيرهاي شيبدار آنميباشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها378-4-1-18روشنايي مقطعياين روشنايي در مناطقي استفاده ميشود كه احتمال رخداد تصادفات در آنها بيشتر است (مانند عوارض راه و نقاط پر حادثه).-2-18انواع طبقهبندي چراغها و كاربرد آنهابراي چراغهاي مورد استفاده در معابر، كلاسهايG1 تاG6 براي مشخص كردن مقدار نور خروجي مجاز در زواياي تابشو 90 o نسبت به خط عمود بر دو سطح چراغ و معبر، مطابق با جدول (پ-1-4) از فصل چهارم تعريف شده است.در اين جدول كلاسهاي80 oG2 ،G1 وG3 متناظر با طبقه بندي قديمي"semi cut-off""cut-off" وبوده و كلاسهاي،G4G5 وG6 نيز متناظر با مفهوم "full-cut-off" ميباشند. با توجه به اين طبقهبندي، چراغهاي مورد استفاده در روشنايي معابر برونشهري بايد حداقل از نوع G2 باشند ولي استفاده از انواع "full-cut-off" نسبت به بقيه ارجحيت دارد. همچنين در معابر مجاورفرودگاهها نيز بايد حداقل از چراغهاي نوعG4(انواع ("full-cut-off" استفاده شود.3-18- شرايط تأمين روشنايي معابر برون شهريبه دليل اقتصادي نبودن تامين روشنايي پيوسته براي تمامي معابر برون شهري، تعيين مكانهايي از اين معابر كه نياز به روشناييدارند، اهميت زيادي دارد. به همين دليل در اين بخش، شرايط لازم براي تأمين روشنايي در قسمتهايي از معابر برونشهري كهواجد اين شرايط باشند، بيان شده است.- 1-3-18 شرايطتأمين روشنايي پيوسته براي راههاي برون شهري اصليدر معابر برون شهري، در موارد زير بايد روشنايي معبر آن هم از طريق سيستم روشنايي پيوسته تامين شود:الف- در قسمتهايي از معبر كه3و مناطق مجاور نيز داراي بافت شهري باشند.ب- براي طولهايي از معابر برون شهري كه معادل باتقاطع غيرهمسطح متوالي يا بيشتر، در فاصله متوسط2/5 كيلومتري3 كيلومتريا كمتر از هم قرار گرفتهيا بيشتر بوده و از مناطق شهري يا حومه شهر عبور كرده ويكي از شرايط زير را داشته باشد:ب-1- معبر برون شهري از مناطق در حال توسعهاي مانند مناطق مسكوني، تجاري، صنعتي، آموزشي، پارك و يا ترمينال كهداراي روشنايي هستند، عبور نمايد.ب-2- معبر برون شهري در فواصل متوسط 1 كيلومتري و يا كمتر، با و يا بدون اتصال از طريق مسيرهاي شيبدار، با خيابانهاو يا مسيرهاي داراي سيستم روشنايي تقاطع داشته باشد.ج- در بخشهايي از معبر برون شهري كه نرخ تصادفات شب به روز در آن حداقل1/5برابر متوسط نرخ تصادفات شب به روزتمام معابر فاقد روشنايي در سطح كشور باشد. در صورتيكه اطلاعات مربوط به تعداد تصادفها در دسترس نباشد مقايسه بر اساسشدت تصادف انجام ميگيرد.
379فصل هجدهم- مكانيابي روشنايي معابر برون شهري2-3-18- شرايطتأمين روشنايي تقاطعهاي غيرهمسطح1-2-3-18- تأمين روشنايي تقاطعهاي غيرهمسطح با استفاده از روشنايي كاملدر معابر برون شهري، در موارد زير بايد روشنايي تقاطعهاي غيرهمسطح از طريق سيستم روشنايي كامل تامين شود:الف- متوسط حجم ترافيك روزانه سطح شيبدار كه وارد مسير اصلي ميشود يا از آن خارج ميگردد، در مناطق شهري بيشتر از10000، در مناطق حومه شهر بيشتر از 8000 و در مناطق روستايي بيشتر از5000 باشد.ب- متوسط حجم ترافيك روزانه تقاطع در مناطق شهري بيشتر از 10000، در مناطق حومه شهر بيشتر ازروستايي بيشتر از8000باشد. 5000و در مناطقج- در مجاورت معبر، مناطق تجاري يا صنعتي داراي روشنايي وجود داشته و يا اينكه تا حداقل 1 كيلومتر در طرفين تقاطعغيرهمسطح، معبر داراي روشنايي وجود داشته باشد.د- در تقاطعهايي كه نرخ تصادفات شبانه به روزانه در آنها حداقلروشنايي باشد.1/52-2-3-18- تأمينروشنايي تقاطعهاي غيرهمسطح با استفاده از روشنايي مقطعيبرابر متوسط تصادفات ساير تقاطعهاي غيرهمسطح فاقدروشنايي مقطعي در تقاطعهاي غيرهمسطح تحت يكي از شرايط ذيل و در محلهايي از آن همچون خطوط افزايش و يا كاهشسرعت، نقاط اتصال به سطح شيبدار و يا تقاطع سطح شيبدار با جاده كناري تأمين ميشود:الف- متوسط حجم ترافيك روزانه سطح شيبدار كه وارد مسير اصلي شده و يا از آن خارج ميگردد، در حومه شهر بيشتر از3000 و در مناطق روستايي بيشتر ازباشد. 1000ب- متوسط حجم ترافيك روزانه راه اصلي، در مناطق حومه شهر بيشتر از 20000 و در مناطق روستايي بيشتر ازج- نرخ تصادفات شبانه به روزانه حداقل100001/25برابر متوسط تصادفات ساير تقاطعهاي غيرهمسطح فاقد روشنايي باشد.باشد.3-3-18- شرايط تامين روشنايي تقاطعهاي همسطح غيرشهريدر تقاطعهاي همسطح برون شهري، در موارد زير بايد روشنايي تقاطع تامين شود:الف- در تقاطعهاي پر تصادف كه نسبت نرخ تصادفات ساليانه در شب به روز بيشتر ازباشد؛ 30 درصدب- در تقاطعهايي كه در كنار آنها كانالكشي (كانالآب، فاضلاب و امثال آن) باشد، صرفنظر از تعداد تصادفات بايد براي آنهاروشنايي تأمين گردد؛ج- تمامي ميادين، چه در حومه شهر و چه مناطق روستايي بايد روشنايي كامل داشته باشند؛د- در طول سال تحصيلي، حداقل هفتهاي يكبار،عبور نمايند؛100نفر عابر پياده از گذرگاه مدرسه واقع در تقاطع در ساعاتي به غير از روز
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها3804-3-18- شرايط تامين روشنايي براي تقاطع راه-راهآهندر معابر برون شهري، تأمين روشنايي براي چنين تقاطعهايي بايد ازرسيده و شدت روشنايي آن نبايد كمتر ازلازم به ذكر است كهميباشد.30متر قبل از تقاطع آغاز و در308لوكس و درخشندگي آن نبايد كمتر از0/8cd/m 210 تا5-3-18- شرايط تأمين روشنايي پلهابراي پلهاي طولاني با طولي بيش ازباشد.متر بعد از تقاطع به پايان20 درصد انحراف از فواصل مزبور بسته به نوع چراغ تاثير زيادي در روشنايي تقاطع نداشته و مجاز500 متر،تأمين روشنايي ضروري است حتي اگر معابر مجاور آن روشنايي نداشته باشد.1-5-3-18- ملاحظاتي در روشنايي پلهاالف- در حالت عادي، روشنايي معبر روي پل مانند ساير قسمتهاي معبر ميباشد.ب- اگر ميزان عبور و مرور عابرين پياده از پيادهروهاي روي پل قابل توجه باشد، بايد براي اين پيادهروها نيز تأمين روشناييانجام شود.پ- درصورتيكه طول پل 45 متر يا كمتر باشد، قرار دادن پايههاي روشنايي روي پل لازم نيست.ج- اگر بر روي پل پايههاي روشنايي نصب شده باشد، جهت حداقل كردن خيرگي بايد از چراغهاي كلاسG4 تا(انواع (full-cut-off استفاده شود.G6د- اگر نياز به تأمين روشنايي براي پيادهروي پل وجود داشت، ميتوان از روشنايي موضعي روي نردهها استفاده نمود.ه- زمانيكه پل از روي رودخانه عبور ميكند، نوري كه به آب ميرسد بايد حداقل (ترجيحاً صفر) بشود.6-3-18- شرايط تامين روشنايي براي مراكز رفاهي بين راهيدر معابر برون شهري، تأمين روشنايي براي تمامي مراكز رفاهي كه خدمات كامل رفاهي را ارائه ميدهند، توصيه ميگردد.براي طراحي سيستم روشنايي، اين نواحي به بخشهاي مختلفي تقسيم ميشوند كه شامل ورودي و خروجي، مسيرهاي داخلي،پاركينگها، نواحي تردد و فعاليت ميباشند. معيار تامين روشنايي براي اين مراكز در جداولجدول(2-18) و (1-18)(2-18)مقادير درخشندگي متوسط جزاير ترافيكي ورودي و خروجي و معابر داخلي براي سطح معبر نوعسطح معبر از نوع R1 باشد، مقادير مربوطهارائه شده است. درR325 تاداده شده ولي اگر30 درصد كاهش مييابند. همچنين در اين جداول، ضرايب يكنواختي، حداقل مقدارمجاز بوده و مقادير بالاتر، يكنواختي بهتري را فراهم ميكنند. همچنين مقادير داده شده در هر دو جدول براي حومه شهر نيز كاربرددارند.
381فصل هجدهم- مكانيابي روشنايي معابر برون شهرينواحي فعاليتجدول (1-18): شدت روشنايي و ضريب يكنواختي كلي براي مراكز رفاهيU 0 Eمكان 0/411نواحي پاركينگ 0/411اصلي 0/45فرعي جدول(2-18): درخشندگي و ضرايب يكنواختي براي مراكز رفاهيU L0/40/4U 00/350/35L (cd/m 2 )0/40/4مكانجزيره ترافيكي ورودي و خروجيمعابر داخلي1-6-3-18-ورودي و خروجيجدولوروديها و خروجيها در حقيقت باندهاي كاهش و افزايش سرعت در كنار معبر اصلي هستند كه از جزاير ترافيكي منشعب شدهيا به آنها منتهي ميشوند. باندهاي ورودي و خروجي بايد طوري روشن شوند تا رانندهاي كه قصد ورود به مركز رفاهي و يا خروجاز آن را دارد، بتواند به طور ايمن از معبر اصلي خارج شده و يا بالعكس وارد آن شود. در طول باند كاهش سرعت نيز بايد روشناييتامين گردد. مقادير درخشندگي جزيره ترافيكي بين باند كاهش سرعت و شروع معبر داخلي در ورودي و خروجيها بايد مطابق باباشد. (2-18)همچنين اگر معبر اصلي در خارج از محدوده مركز رفاهي، داراي روشنايي پيوسته باشد، باندهاي كاهش و افزايش سرعت بايدسطوح روشنايي مشابه معبر اصلي داشته باشند.2-6-3-18-معابر داخليمعابري در داخل مركز رفاهي كه بين جزيره ترافيكي ورودي و پاركينگ تا خروجي آن مركز واقع ميشوند، معابر داخلي هستند.ميزان روشنايي مورد نياز براي اين معابر در جدول3-6-3-18-پاركينگ(2-18)داده شده است.روشنايي پاركينگ چه براي اتومبيلها و چه براي كاميونها بايد به گونهاي باشد كه يك راننده زماني كه در وسيله نقليه خوداست، بتواند مشخصات محل و نيز عابرين پيادهاي كه در آن حوالي تردد ميكنند را تشخيص دهد. مقدار روشنايي مورد نياز درپاركينگ مطابق با جدولميباشد. (1-18)همچنين بايد به روشن نمودن نواحي خاصي مانند سطوح شيبدار مخصوص عبور معلولين، محل سرويسهاي بهداشتي و ديگرمكانهايي كه به رويت بهتر نياز دارند، توجه نمود. اين كار را ميتوان با قرار دادن يك چراغ در مجاورت آنها انجام داد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها382-4-6-3-18نواحي فعاليتنواحي فعاليت، محلهايي در مراكز رفاهي بوده كه فقط جهت استفاده عابرين پياده ميباشند. اين نواحي به دو دسته اصلي وفرعي تقسيم ميشوند.نواحي فعاليت اصلي شامل مكانهايي مانند استراحتگاه، مراكز اطلاعرساني و همچنين پيادهروهاي منتهي به اين مكانها وپيادهروهاي منتهي به پاركينگها ميباشد.نواحي فعاليت فرعي به محلهايي مثل ميزهاي پيك نيك، پيادهروها و تسهيلات مربوط به آن اطلاق ميشود.مقادير توصيه شده براي روشنايي اين نواحي در جدول(1-18)آمده است.7-3-18- شرايط تامين روشنايي براي نقاط مخصوص بستن زنجير چرختمامي اين نوع مناطق در راههاي برون شهري به تأمين روشنايي نياز دارند.معيار تامين روشنايي براي نقاط مخصوص نصب زنجير چرخ در جدول(3-18)آمده است.جدول (3-18): معيار تامين روشنايي براي نقاط مخصوص بستن زنجير چرخU L U 0 L (cd/m 2 )0/4 تا 0/60/4 0/ 3 تا 0/75 در اين مناطق، خيرگي نيز بايد بر اساس نوع معبر كنترل گردد. لازم به ذكر است كه در اين نقاط، روي هر پايه بايد دو چراغ(همانند چراغهاي A و B در شكلهاي (1-18) و (2-18)) قرار داشته باشد به نحوي كه هركدام براي روشنايي يك طرف خودروييهمچون كاميون استفاده شود. البته روشنايي اين مناطق ميبايست فقط در مواقعي خاص كه داشتن زنجير چرخ الزامي است، فعالگردد.شكل (1-18): نماي سه بعدي براي روشنايي مناطق مخصوص نصب زنجير چرخ
383فصل هجدهم- مكانيابي روشنايي معابر برون شهريشكل (2-18): طرح روشنايي مناطق مخصوص نصب زنجير چرخ8-3-18- شرايط تامين روشنايي تابلوهاي معابردرخشندگي پس زمينهي يك تابلو از ديد راننده، درخشندگي محيط ناميده ميشود. اگر سطح درخشندگي محيط بالا باشد، جهتتضمين خوانا بودن تابلو براي راننده، تابلوها نيز بايد روشنايي داشته باشند.تابلوهاي داراي روشنايي به 3 دسته تقسيم ميشوند، تابلوهاي داراي روشنايي خارجي (كه نور لازم براي خوانا بودن تابلو ازروشنايي نصب شده در خارج تابلو تأمين ميگردد)، تابلوهاي داراي روشنايي داخلي و تابلوهايي كه پيام آن توسط لامپهايي بهصورت يك جمله نمايش داده ميشود.حداكثر ميزان روشنايي مجاز براي اين تابلوها در جدول(5-17)از فصل هفدهم نشان داده شده است.-4-18روشنايي با دكل بلنددر اين نوع روشنايي، لامپها از نوع بخار سديم پرفشار هستند. اين نوع سيستم روشنايي اغلب براي تقاطعهاي غيرهمسطحشهري استفاده ميشود، ولي ميتواند در قسمتهاي قوسدار راههاي برون شهري اصلي نيز با متوسط ترافيك روزانه70000 يابيشتر استفاده گردد. در اينحالت، بكارگيري چنين سيستمي از مسدود شدن باندهاي ترافيكي عبوري در موقع انجام تعمير و نگهداريجلوگيري مينمايد.اين سيستمهاي روشنايي نبايد در معابر برون شهري مجاور مناطق مسكوني به دليل ايجاد نور مزاحم استفاده گردد.5-18- روشناييموقت در منطقهي كاريجهت جلوگيري از مسدود شدن معبر در روز، بيشتر عمليات ساخت و ساز راههاي اصلي، شب هنگام انجام ميگيرد. در اين راستا،وجود سيستم روشنايي يك عامل كليدي در انجام ساخت و سازهاي شبانه ميباشد.
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها384در مناطقي كه بر روي معبر ساخت و ساز انجام ميشود، ايمني براي مسئولين راه از اهميت قابل ملاحظهاي برخوردار است.چنين مناطقي معمولا داراي مسيرهاي انحرافي، شانهي راه كم عرض، عرض باند كاهش يافته، حاشيهي ايمن محدود شده در راه،تغيير غيرمعمول مسيرها، علامتگذاريهاي موقت روي سطح معبر، سنگفرش ناصاف و بسياري شرايط نامطلوب ديگر هستند كههدايت و ادارهي منطقهي كاري را دشوار ميكند. روشنايي معبر در مناطق كاري يك ابزار موثر براي مقابله با اين مشكلات است. بههمين جهت در معابري كه عمليات ساخت و ساز و يا تعميرات در حال انجام است، از روشنايي موقت استفاده ميشود.در اينحالت بايد دقت گردد كه با تامين روشنايي موقت براي مناطق كاري، ضمن ايجاد فضاي لازم، خيرگي براي رانندگان بوجودنيايد.1-5-18- هزينهبه طور كلي هزينهها براي تامين روشنايي موقت معابر بسيار بالاست، زيرا اين هزينهها مشابه روشنايي دائمي ميباشند. به هميندليل هزينههاي برنامهريزي شده براي روشنايي موقت بايد با مدت زماني كه ساخت و ساز طول ميكشد، متناسب باشد.-2-5-18انواعانواع روشنايي موقت شامل نصب روشنايي ثابت از همان ابتداي پروژه و با امكان خاموش و روشن كردن، نصب چراغهاي موقتروي پايههاي ثابت، يا نصب پايههاي ثابت در مكانهاي موقت ميباشد. اگر از دكل بلند هم استفاده ميشود، پايههاي دكل بلند راميتوان در مكانهاي موقت با چراغهاي روشنايي موقت و سيمكشي هوايي موقت نصب نمود.-3-5-18مقادير طراحيدر طراحي روشنايي موقت بايد تلاش شود كه حداقل مقادير ذكر شده براي كلاس روشنايي آن معبر تامين شود. البته در موارديكه برآورده كردن ملزومات يكنواختي و كلاس روشنايي معبر به دليل عوامل مختلف ساخت و ساز عملي نباشد، ميتوان ازكلاسهاي روشنايي با ميزان نور كمتر استفاده نمود.همچنين از آنجا كه روشنايي موقت معابر براي افزايش ايمني بوده و نه براي افزايش زيبايي، ميتوان از الزامات مربوط بهتجهيزات استاندارد)-4-5-18ايمنيمانند پايههاي گالوانيزه و غيره) نيز چشمپوشي نمود.ايمني رانندگان با جلوگيري از برخورد آنها با تجهيزات نصب شده در كنارهي راه، يك موضوع مهم در روشنايي موقت ميباشد.مزاياي مربوط به روشنايي موقت معابر نسبت به ايمن بودن راننده از برخورد با تجهيزات كناره راه از درجه اهميت يكساني برخوردارميباشد. بنابراين رعايت تمامي الزامات مربوط به حفاظت از برخورد با پايهها و يا استفاده از پايههاي شكننده در روشنايي دائمي، برايروشنايي موقت نيز الزامي است. در روشنايي موقت، پايههاي روشنايي شكننده نبايد سيمكشي هوايي شده باشند.
385فصل هجدهم- مكانيابي روشنايي معابر برون شهري-6-18روشنايي گردنههاي مهگيردر گردنههايي كه مهگير بوده و در اغلب اوقات سال طوري با مه پوشيده ميشوند كه ديد رانندهها بسيار كم ميگردد، وجودسيستم روشنايي و علائم هشداردهنده مكمل آن در بهتر نشان دادن محدوده مسير معبر به راننده كمك ميكند. به اين منظور درچنين گردنههايي با انتخاب محل نصب پايههاي روشنايي در سمتي از معبر كه بيشترين مجاورت با دره را داشته باشد، ميتوان بهاين هدف رسيد. در اين حالت، رسيدن به چنين هدفي با نصب علائم هشداردهنده در سمت مقابل سيستم روشنايي محقق ميگردد.بنابراين نصب سيستم روشنايي و محل مناسب آن در گردنههاي مهگير، ايمني رانندگان را افزايش داده و توصيه ميشود. ميزانروشنايي در چنين معابري نيز مناسب براي كلاس روشنايي با شرايط آب و هوايي مرطوب تعيين ميشود. ارتفاع نصب در اينگونهمعابر نيز حداكثر 10 متر توصيه گرديده و با توجه به قدرت نفوذ بيشتر نور زرد در هواي مهآلود ميبايست در آنها از لامپ بخار سديماستفاده گردد.7-18- بهرهبرداري از سيستم روشنايي معابر برونشهريدر آن دسته از معابر برون شهري كه سيستم روشنايي براي آنها نصب ميگردد، ميتوان در ساعات23 الي 6 صبحبه دليل اينكهميزان عبور و مرور كمتر ميشود، نور معبر را كاهش داد. اين ساعات از شب بهترين زمان براي تضعيف نور جهت صرفهجويي درانرژي و كمك به جلوگيري از آلودگي نوري ميباشد. بدين منظور در معابري كه سيستم روشنايي آنها براي بالاترين كلاس روشناييدر دسته مربوطه طراحي شده باشد، ميتوان نور را تا 50% تضعيف نمود. ولي چنانچه طراحي روشنايي براي كلاس متوسط دسته درنظر گرفته شده باشد، ميتوان نور را تا 33% تضعيف نمود.
387منابع و مراجع[1]"مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راههاي شهري-<strong>نشريه</strong> <strong>شماره</strong> 195"، سازمان توانير و سازمان برنامه و بودجه،.1379[2]"مشخصات فني عمومي و اجرايي پستهاي توزيع هوايي و زمينيبرنامهريزي كشور و سازمان توانير،20 و.1386[3]33 كيلوولت –<strong>نشريه</strong> <strong>شماره</strong> 375"، سازمان مديريت و"مشخصات فني عمومي و اجرايي خطوط توزيع برق هوايي و كابلي فشار متوسط و فشار ضعيف-<strong>نشريه</strong> <strong>شماره</strong>مديريت و برنامهريزي كشور و سازمان توانير،374"، سازمان.1386استاندارد ملي [4]،5920-1استاندارد ملي [5]،5920-2-3[6]استاندارد ملي <strong>شماره</strong>"چراغها- قسمت اول: مقررات عمومي و آزمونها"."چراغها - قسمت دوم: مقررات ويژه-بخش سوم: چراغهاي خياباني و جادهاي".،5920-2-4استاندارد ملي [7]،6572 قسمتهاي 1 الي ،9استاندارد ملي [8]،5191استاندارد ملي [9]،7644-1[10]روشن".استاندارد ملي"چراغها-قسمت دوم: مقررات ويژه-بخش چهارم: چراغهاي سيار براي مصارف عمومي"."پايههاي روشنايي"."لامپهاي بخارسديم فشار زياد".،7644-2-1"لوازم كنترل لامپ- قسمت اول: مقررات ايمني عمومي"."لوازم كنترل لامپ- قسمت:2-1[11]استاندارد مليلامپهاي فلورسنت)".،7644-2-9"لوازم كنترل لامپ- قسمت:2-9[12]استاندارد ملي،5190"مقررات عملكردي بالاست لامپهاي تخليهاي)[13]استاندارد ملي،3782"مقررات عملكردي وسايل راه اندازي)مقررات ويژه براي وسايل راهاندازي به غير از راهاندازهاي تخليهمقررات ويژه براي بالاستهاي لامپهاي تخليهاي (به جزغير از لامپهاي فلؤرسنت دو كلاهكي)".بجز راه اندازهاي تخليه روشن."([14]استاندارد ملي،8253-1 3087 و ،3086آنها- برگههاي استاندارد سرپيچها و شاخصهاي كنترل".[15]"آييننامه طرح هندسي راههاي ايران- <strong>نشريه</strong>"برگههاي استاندارد مربوط به لامپها و شاخصهاي كنترل تعويضپذيري و ايمني،"415معاونت برنامهريزي و نظارت راهبردي رييس جمهور،.1391[16]"استاندارد طراحي معابر شهري"، وزارت مسكن و شهرسازي، شوراي عالي شهرسازي و معماري،1374[17] BS 5489-1:2003+A1:2008, "Code of Practice for the Design of Road Lighting- Lighting of Road andPublic Amenity Areas".[18] BS 5489-2:2003+A1:2008, "Code of Practice for the Design of Road Lighting- Lighting of Tunnels".[19] BS EN 13201-1:2004, "Road Lighting- Selection of Lighting Class".[20] BS EN 13201-2:2003, "Road Lighting- Performance Requirement".
مشخصات فني عمومي و اجرايي روشنايي راهها388[21] BS EN 13201-3:2003, "Road Lighting- Calculation of Performance".[22] BS EN 13201-4:2003, "Road Lighting- Method of Measuring Lighting Performance".[23] CIE 01, "Guide Lines for Minimizing Urban Sky Glow Near Astronomical Observatories".[24] CIE 47, "Road Lighting For Wet Condition".[25] CIE 66, "Road Surface and Lighting ".[26] CIE 69, "Methods of Characterizing Illuminance Meters and Luminance Meters".[27] CIE 070, "The Measurment of Absolute Luminous Intensity Distributions".[28] CIE 84, "The Measurement of Luminous Flux ".[29] CIE 121, "The Photometry And Goniophotometry of Luminaires ".[30] CIE 126, "Guidelines for Minimizing Sky Glow".[31] CIE 144, "Road Surface and Road Marking Reflection Characteristics".[32] CIE 150, "Guid on the Limitation of Effect of Obtrusive Light from Outdoor Lighting Installation ".[33] CIE 154, "The Maintenance of Outdoor Lighting System ".[34] CIE 180, "Road Transport Lighting For Developing Countries ".[35] EN 40-1, "Lighting Columns –Part 1: Definitions and Terms".[36] EN 40-2, "Lighting Columns- Part 2: General Requirements and Dimensions".[37] EN 40-3-1, "Lighting Columns- Part 3-1: Design and Verification, Specification for CharacteristicLoads".[38] EN 40-3-2, "Lighting Columns- Part 3-2: Design and Verification, Verification by Testing".[39] EN 40-3-3, "Lighting Columns - Part 3-3: Design and Verification, Verification by Calculation".[40] EN 40-4, "Lighting Columns - Part 4: Requirements for Reinforced and Prestressed ConcreteLighting Columns".[41] EN 40-5, "Lighting Columns- Part 5: Requirements for Steel Lighting Columns".[42] EN 40-6, "Lighting Columns- Part 6: Requirements for Aluminum Lighting Columns".[43] EN 40-7, "Lighting Columns- Part 7: Requirements for Fibre Reinforced Polymer CompositeLighting Columns".[44] DIN 5032-7, "Photometry: Classification of Illuminance Meters and Luminance Meters".[45] DIN 5032-8, "Photometry; Data-Sheet for Illuminance-Meters".[46] IEC 60662, "High-pressure Sodium Vapour Lamps".[47] IEC 60061-4/3/2/1, " Lamp Caps and Holders together with Gauges for Control of Interchangeabilityand Safety ".[48] IEC 60923, "Auxiliaries for lamps - Ballasts for discharge lamps (excluding tubular fluorescentlamps) - Performance requirements".
389منابع و مراجع[49] IEC 61374-1, "Lamp Control Gear-Part 1: General and Safety Requirements".[50] IEC 61374-2-1, "Lamp Control Gear-Part 2: Particular Requirements for Starting Devices (Otherthan Glow Starters)".[51] IEC 61374-2-9, "Lamp Control Gear-Part 2-9: Particular Requirements for Ballasts for DischargeLamps (Excluding fluorescent Lamps)".[52] IEC 60927, "Auxiliaries for Lamps - Starting Devices (Other than Glow Starters) - PerformanceRequirements".[53] IEC 61048, "Auxiliaries for Lamps - Capacitors for Use in Tubular Fluorescent and other DischargeLamps Circuits - General and Safety Requirements".[54] IEC 61049, "Auxiliaries for Lamps - Capacitors for Use in Tubular Fluorescent and other DischargeLamps Circuits - Performance Requirements".[55] IEC 60838, "Miscellaneous Lamp Holders- Part 1: General Requirements and Tests ".[56] IEC 60598-1, "Luminaires- Part 1: General Requirements and Tests ".[57] IEC 60598-2-3, "Luminaires- Part 2-3: ".[58] IEC60570, "Testing and Measuring Equipment/Allowed Subcontracting".[59] IEC 60432-2, "Incandescent Lamps-Safety Specifications".[60] IEC 62031, "LED Modules for General Lighting Safety Specifications".[61] Illuminating Engineering Society of North America, "The IESNA lighting Handbook",2000[62] American Association of State Highway and Transportation Officials, "Roadway Lighting DesignGuide", 2005[63] Electrical and Traffic Engineering Design Guidelines, "Lighting design" , 2003[64] Texas Department of Transportation, "Highway Illumination Manual", 2003[65] Minnesota Department of Transportation, "Roadway Lighting Design Manual", 2003[66] California Department of Transportation, "CDOT Lighting Design Guide", 2006[67] New Jersey Department of Transportation, "Roadway Design Manual", 2007[68] Alberta Transportation, "Highway Lighting Guide", 2003[69] Florida Power and Light Company, "Coastal Roadway Lighting Manual",2002
واژهنامه انگليسي-فارسي 391Aسطح قائم Plane..................................................................... A Verticalساينده ...................................................................................... Abrasiveطول نقطه..................................................................................Abscissaاندازهگيري هاي مستقل و مطلقAbsolute Measurement .............................خطوط افزايش و كاهش سرعت......Lanes Acceleration And Decelerationراه دسترسيAccess Road........................................................................ناحيه دسترسي..................................................................... Access Zoneناحيه فعاليت.......................................................................Area Activityناحيه مجاور ..................................................................... Area Adjacentدوره كاركردگي...............................................................................Agingزاويه ديد......................................................................................Aimingمسير ترافيكي چند منظورهAll- Purpose Traffic Route ...............................ضريب................................................................................... Allowanceسطح درخشندگي محيط پيرامون ...................... Level Ambient Brightnessدرخشندگي محيط پيرامون.........................................Luminance Ambientزاويه انحراف Deviation............................................................ Angle Ofزاويه برخورد............................................................. Angle Of Incidenceفاصله زاويه ايAngular Intervals .............................................................واكس غير استاتيك..................................................... Anti-Static Polishنماي ظاهري.........................................................................Appearanceباند فرود Approach..................................................................................راه هاي دسترسيApproach Road .............................................................آرايش نصب......................................................................... Arrangmentنامتقارن..............................................................................Assymetricalميانگين ترافيك روزانه Traffic........................................... Average Dailyمتوسط درخشندگي سطح معبر............. Average Road Surface Luminanceآرايش نصب روشنايي محوري معبر......... Axial Median Catenary Lightingروشنايي محوري معبر...........................................Lighting Axial Medianزاويه افقي..................................................................................AzimuthBتيغه نورگير لامپ Baffle............................................................................پايين پايه و مسير كابل .................... Cableway Base Compartments Andاتص الBond .............................................................................................پارچه بافته شده نخيBonded Fibre Fabric Cloth ......................................طول بازو......................................................................Outreach Bracketطول بازو....................................................................Projection Bracketشكننده ................................................................................. Breakawayكنتراست روشنايي......................................................Contrast Brightnessدرزجوش هاي لب به لبButt Welds ..........................................................Cسوراخ ورودي كابل به پايه...............................................Slot Cable Entryدوربين مدار بستهCamera Observation .....................................................دهانه قاب Canopy..................................................................................راه عبور Carriageway.............................................................................شكل راه Layout................................................................. Carriagewayسيم مهار.................................................................... Catenary Lightingراهروها.....................................................................................Catwalksنصب در وسط.................................................................Reserve Centralمتال هاليد سراميكي...............................................Halide Ceramic Metalچرم نازك.................................................................................Charmoisمراكز تجمع شهري.............................................Centres City And Townشخص نظافت كنندهCleaning Agent .........................................................ضريب برگردان رنگ............................................ Color Rendering Indexدرجه حرارت رنگ نور Temperature................................................. Colorكنتراست رنگ..................................................................Contras Colourنمود رنگ............................................................... Coloure Appearanceروشنايي كامل............................................................Lighting Completeپيچيدگي حوزه ديد ...................................... Field Complexity Of Visualعوارض راه Area......................................................................... Conflictناحيه حفاظت شده ...................................................... Area Conservationروشنايي پيوسته....................................................... Continuous Lightingباند قابل كنترل مخصوص كار....................... Contra-Flow Lane Workingضريب وضوح كنتراست ........................... Coefficient Contrast Revealingدستگاه كنترل..................................................................... Control Gearسطح اكسيد و درزبندي شده و تحت كنتر لSurface Controlled Sealed Oxideپايه هاي متداولسيستم هاي متداولسيستم هاي مختصاتConventional Columns ...................................................چراغ هاي نصب شده در بالاي ديوارConventional Systems ...............................................Co-Ordinate System ...............................................Cornic_Mounted Installation...............تنظيم صحيح چراغ................................... Correct Luminaire Alignmentفرسودگي پايه چراغCorrosion Of Luminaire Supports............................مقاومت خوردگي .................................................... Resistance Corrosionبهره وري اقتصاديCost Effectiveness ......................................................شعاع نوري Lighting.......................................................... Counterbeamشيب پل..............................................................................Hill Crest Of
واژهنامه انگليسي- فارسي392احتمال وقوع جرم................................................................... Crime RiskCrossways To The Driver’s Line Of Sight..........................................منابع نور خطي وسط خط ديد راننده .............................................................گردشي.......................................................................................... Cycleمسير عبور دوچرخهCycle Track................................................................دوچرخه سوار...............................................................................CyclistsDمحور مبنا............................................................................. Datum Axisسفيد سرد (نور روز ( (Cool)....................................................... Day Lightسرندهاي نور روز.............................................................Screen Daylightفرسايش Degradation..............................................................................تنزل.......................................................................................... Degradeفاصله نصب.................................................................... Design Spacingصفحه عمودي مشخص...................................Plane Designated Verticalبه صورت ت صاعدي كم نورDeteriorate........................................................سختي هدايت وسايل نقليه......................Task Difficulty Of Navigationalضريب انعكاس پراكنده ديواره.............. Diffuse Reflection Factor Of Wallپخش كنندهDiffuser .................................................................................افزايندههاي پخش كننده نورDiffusing Additive .........................................توانايي تضعيف نور................................................................ Dimmer Barتضعيف نور............................................................................... Dimmingسراشيبي............................................................................................Dipاتصالات مستقيم Connection......................................................... Directنصب مستقيم.................................................................Mounting Directنورسنجي مستقيم.......................................................Photometric Directلامپ هاي تخليهDischarge Tube ..............................................................معابر نزديك بنادر................................................................... Dock Roadجزاير برآمده .............................................................. Island Dome-Typeدريچه پايه ...................................................................... Opening Doorهدايت رانندگان........................................................... Driver Navigationمسيرهاي ماشين روي دوطرفهDual Carriageway .......................................Eبرآمدگي......................................................................................... Eavesبهرة نوري لامپ Efficacies.......................................................................ولتاژ منبع تغذيه............................................ Electric Tension Of Supplyباند اضطراري ............................................................... Lane Emergencyپاركينگ هاي محصورانعطاف پذيرEnclosed Car Park...................................................Energy Absorbing.................................................................ورودي و خروجي........................................................ Entrance And Exitورودي تونل .................................................................... Portal Entranceناحيه ورود Zone........................................................................ Entranceتاثير محيط و عوامل خارجي Influences....... Environmental And Externalدرخشندگي خيرگي معادل Luminance......................... Equivalent Veilingسوراخ سوراخ شدن Etching.......................................................................كاربر غير مجاز................................................................Users Excludedخروجي تونل........................................................................... Exit Portalراه خروجي............................................................................... Exit Roadناحيه خروج .............................................................................. Zone Exitضريب در معرض وزش باد بودن...............................Coefficient ExposureFتشخيص چهره...........................................................Recognition Facialسيستم كنترل توليد كارخانه............... Factory Production Control Systemتابلو برق..............................................................................Pillar Feederفليكر، سوسو زدن ........................................................................ Felickerجوشهاي نواري يا گوشه ايFillet Welds...................................................روكش .......................................................................................... Finishاولين محور سنجش نوري......................................Axis First Photometricپايه هاي روشنايي ثابتملحقات نصبFixed Poles ...........................................................Fixings ..............................................................................نورافكن...................................................................................Floodlightروشنايي با نورافكن، نورافشاني.............................................. Floodlightingآزمون موضعي مغناطيسي.......Inspection Follow-Up Magnetic Particularپل عبور عابر پياده....................................................................Footbridgeمسير عب ور افراد پيادهپيچ هاي پيFootpath ...................................................................Foundation Bolts ..................................................................اتصالات اصطكاكي............................................................ Friction Jointsتقاطعها با جاده هاي كناريكاسه هاي ماتFrontage Road Or Crossroad Intersections ....Frosted Bowls..................................................................Gدرزبنديها Gaskets.....................................................................................محفظه ي لوازمGear Boxes ......................................................................Geometric Measures For Traffic Calming ...........................................تدابير كنترل ترافيك فيزيكي در معبر...........................................................هندسه معبر ............................................................................. Geometryشبح جزيره ايGhost Island......................................................................ابزار تراز Gimbals.....................................................................................
واژهنامه انگليسي-فارسي 393خيرگي............................................................................................Glareكلاس نرخ خيرگي Class......................................................... Glare Rateاپتيكهاي شيشه ايحبابهاي نورشكن شيشه اينورسنج زاويه ايGlass Optics ..............................................................Glass Refractor Bowls ..................................Goniophotometer ...........................................................جزيره ترافيكي Area........................................................................ GoreGrade Separated Junction ....................................................................تقاطعي كه در آن حداقل يك راه از روي راه ديگر عبور مي كند .........................مستطيل محاسباتي...................................................................Point Gridگروهي ................................................................... Replacement GroupHشانه راه ........................................................................... Shoulder Hardسازه استقرار ......................................................................... Frame Headپايه بلند..................................................................................Mast Highروشنايي با پايه هاي بلند Lighting............................................. High Mastلولادار Hinged.........................................................................................پايه هاي لولادارپايه هاي روشنايي تاشوHinged Columns .............................................................Hinged Lighting Columns ....................................پوشش افقي Cover................................................................. Horizontalكاميون هيدروليكي......................................................... Hydraulic Truckجرقه زنIIgnitor Circuits ..........................................................................شدت روشنايي.......................................................................Illuminanceدستگاه سنجش شدت روشن اييIlluminance Meter......................................سطح روشن شده.......................................................Surface Illuminatedوضوح تصوير............................................................... Image Resolutionافزايش انتشار نور ...................................................... Emission Increasedموقعيت نخست.................................................................Position Initialزاويه افقي نصب.......................................................Azimuth Installationكلاس شدت نور نرماليزه شده .............................. Class Installed Intensityسيستمهاي فرودجمعكننده هاInstrument Landing Systems .......................................Integrators ...........................................................................كلاس شدت نور Class............................................................... Intensityتوزيع شدت نور...................................................... Intensity Distributionتقاطع غيرهم سطحInterchange..................................................................معابر داخلي ................................................................. Roadway Interiorناحيه داخلي........................................................................ Interior Zoneچهار راهبازتاب داخلي نور Light..................................................... Inter-ReflectedIntersection.................................................................................J, Kتقاطع.........................................................................................Junctionكنار معبر..........................................................................................Kerbجزاير ترافيكي مركزي جدول بندي شدهKerbed Central Traffic Islands ......ويسكوزيته جنبشي هوا............................................. Kinematic ViscosityLعاري از ترك و ذوب ناقص.............................................. Lake Of Fustionضريب وضوح رنگ نور لامپ Appearance............................ Lamp Colourطول عمر لامپ ...................................................................... Life Lampلامپهاي با حباب اندود شده......................Coating Lamps With A Diffuseتابلوي محل هاي مختلفLandmark ...........................................................ضريب بالا برنده.............................................................. Lift Coefficientرنگ روشن......................................................................Coloured Lightضريب اتلاف نور..........................................................Factor Light Lossنسبت بازده نوري........................................................Ratio Light Outputشعاع تابش نور.........................................................................Path Lightآلودگي نوري.................................................................... Light Pollutionتوصيه هاي روشناييLighting Recommendations......................................محدود كردن خيرگي................................................. Limitation Of Glareمسيرهاي طولاني با قابليت كنترل ترافيك........................ Long Crossoversجهت طولي ........................................................ Direction Longitudinalيكنواختي طولي.................................................Uniformity Longitudinalدرصد ديد خروجي .......................................... Percentage Look-Throughتابش نور...............................................................................Low-Angleديد پل از پايين Point........................................................... Lower Viewنگهدارندههاي چراغچراغ هايي با پخش نور كاملLuminaire Supports ..................................................Luminaires With Completely Diffusing.......درخشندگي، تراكم نور ............................................................. Luminanceضريب درخشندگي............................................... Luminance Coefficientدرخشندگي متر.............................................................Meter Luminanceميزان نور خروج ي از چراغLuminare Output...............................................شار نوري، جريان نوري Flux..................................................... Luminousشدت نور.................................................................. Luminous IntensityMخطوط اصلي......................................................................... Main Lanesنوع آب و هواي غالب................................................ Main Weather Type
واژهنامه انگليسي- فارسي394حداقل مقدار مجاز ....................................................... Level Maintainedحداقل مقدار مجاز....................................................... Maintained Valuesضريب نگهداري........................................................Factor Maintenanceدكل هاي يكپارچهMast..............................................................................پلاستيك با پوشش فلزي...............................................Plastic Metallisedهم ارتفاع با ميانه دريچه..................................... Mid Heigh Of The Doorميدان كوچك Mini-Roundabout..............................................................ترافيك تركيبي Traffic.................................................................. Mixedواحدهاي درزبندي پرتويي مدرن.....................Units Modern Sealed Beamلنگرها...................................................................................... Momentsپايش.................................................................................... Monitoringموتورهاي گازي ............................................................................ Mopedترافيك موتوري............................................................Traffic Motorisedشاه راهMotorway.....................................................................................راههاي شرياني درجهMotorwayes ..........................................................1ارتفاع نصب..................................................................Height MountingNسفيد خنثي........................................................................White Naturalاستفاده در شب.................................................................Use Nigh Timeاندازهگيري هاي غيرنوريNon Photometric Mesurement...........................OObstcale Limitation Surfaces....................... محدوديت موانع OLSسطحنور مزاحم.......................................................................Light Obtrusiveراه ارتباطي شيب دار خروجيراه ارتباطي شيب دار وروديپلي كربنات غير شفافچراغهاي باز، چراغ هاي بدون حبابپاركينگ هاي سربازOff-Ramp .......................................................On-Ramp.........................................................Opal Polycarbonate.................................................Open Luminaires.................................Open Roof Car Park ..................................................نصب روبرو................................................................................ Oppositeقسمت هاي نوريOptical Compartments..................................................هدايت نوري................................................................ Optical Guidanceعرض نقطه Ordinate................................................................................جهت چراغ............................................................................ Orientationتعميرات خارج از برنامه........................................Repair Out Of Scheduleپاركينگ صحرايي ........................................................ Park Outdoor Carپوشش خارجي Glazing................................................................... Outerيكنواختي كلي........................................................... Overall Uniformityپيش آمدگيOverhang...............................................................................واژگ وني پيOverturning...........................................................................Pپارك وسايل نقليه .......................................................... Vehicles Parkedروشنايي مقطعي Lighting.............................................................. Partialناحيه انفصال....................................................................... Parting Zoneفرمول تداوم فاصله زماني گشت زنيگشت زنيPatrol Internal Viability Formulae ......Patrolling .................................................................................نواحي مخصوص عبور عابرين پياده Area.................................... Pedestrianعرض معبر .............................................................. Crossing Pedestrianرفوژ مخصوص عابر پياده..............................................Refuge Pedestrianعابرين پياده.......................................................................... Pedestriansآزمون نفوذي ............................................................... Testing Penetrantچراغي با ساختاري مربوط به دوره اي خاصPeriod Style Luminaire.............تصوير وزني Weighting......................................................... Perspectiveتداوم گشت زنيPetrol Viability ................................................................سر نورسنج .................................................................. Head Photometerزاويه افقي سنجش نوري Azimuth......................................... Photometricسنسور نوري............................................................... Photometric Headمركز نوري فتومتريك لامپ....... Photometric Light Centre Of The Lampاندازهگيري هاي نوريPhotometric Measurment .......................................نورسنجي...............................................................................Photometryشدت روشنايي سطح...................................................Illuminance Planerسازهه اي فولادي كاشته شدهPlanted Steel Structures...............................غير شفاف پلاستيكي..............................................................Opal Plasticدكل ................................................................................................ Poleپايه هاي بدون بازوPost Top Columns .....................................................بدون بازو...........................................................................Post-Mountedلنز هاي منشوريPrismatic Lenses............................................................روشنايي اختصاصي ......................................................... Lighting Privateپيش آمدگيگاردريل هاProjection..............................................................................Protective Barrier....................................................................روشن ايي عمومي مناسبPublic Lighting ....................................................ناحيه ترافيك عمومي ................................................. Area Public Trafficسطوح شيب دارمعبر شيب دارRRamp................................................................................Ramp Roadway...................................................................ترمينالهاي سطح شيب دارRamp Terminals ..............................................ضريب درخشندگي كاهش يافته..............Coefficient Reduced Luminance
واژهنامه انگليسي-فارسي 395عناصر پخش كنندهReflacting Elements....................................................سطوح منعكس كننده .................................................. Surfaces Reflectingشكل گيري دوبارهRe-Formation ...............................................................حباب........................................................................................Refractorرفوژ ............................................................................................ Refugeاندازهگيري هاي نسبيRelative Measurement ..........................................ناحيه مورد مطالعه.............................................................. Relevant Areaراه دسترسي به مناطق مسكوني....................................... Residential Roadمراكز رفاهي.............................................................................Area Restاستراحتگاه..............................................................................Room Restمعبر ............................................................................................... Roadپل عبور وسايل نقليه ............................................................. Bridge Roadخط كشي معبرRoad Marking ...................................................................معابري با تدابير كنترل ترافيك ........ Measure Road With Traffic Calmingامكانات كنار جاده...............................Facilities Roadway And Roadsideميدان .................................................................................. Roundaboutميزان ديد باند فرودگاه Range........................................... Runway Visualنقشه هاي ايمنيقلاب هاي ايمنيSSafeguarding Map..........................................................Safety Harnesses ............................................................داربست................................................................................. Scaffoldingمحدودساز نور...........................................................................Screeningصفحهي اندازه گيريچراغ هاي درزگيري شدهScreening Plane........................................................Sealed Luminaires...............................................روشنايي اضطراري مستقل................................................Maintained Selfپيچ هاي خودكارSelf Tapping Screw........................................................نيمه سختي........................................................................... Semi-Rigidعقب رويSet Back ..................................................................................سطح مشترك.................................................................. Shared Surfaceتصاوير سايه نماSilhouette ........................................................................نصب دريك طرف.................................................................. Single-Sideجانمايي ......................................................................................... Sitingبرافروختگي آسمان....................................................................Glow Skyديد افق مرئي Skyline...............................................................................باقيمانده سرباره................................................................................Slackلغزش پي..................................................................................... Slidingراههاي شيب دارSlip Roads .......................................................................وسايل نقليه با سرعت كند Vehicles..................................... Slow Movingفاكتور هزينة اجتماعي.................................................. Social Cost Factorسرپيچ...........................................................................................Socketباربري زير پي ..................................................................... Bearing Soilدرخشش ..................................................................................... Sparkleقالب فضايي ويژه........................................................Framework Spatialتغيير فاصله ................................................................................ Spatiallyمرحله تعيين خصوصيات............................................. Specification Stageتوزيع توان طيفي....................................... Spectural Power Distributionنوع براق .................................................................................. Specularبازتابش................................................................................. Specularityسرعت مجاز Limit......................................................................... Speedلوله گيرSpigot ..........................................................................................محور لوله گير چراغSpigot Entry Axis ......................................................نور غير مفيد، نور پخش شده، نور منحرف شده............................. Spill Lightنقطه ايSpot Replacement ......................................................................نورافكن Spotlight....................................................................................نصب زيگزاگ.......................................................................... Staggeredراه پلهStairway ........................................................................................فاصله توقف................................................................Distance Stoppingلعاب كوره ......................................................................... Enamel Stoveنورهاي مزاحم........................................................................ Stray Lightباريكه..............................................................................................Stripراه فرعي با دسترسي محلي..............................................Road Subsidiaryمكمل............................................................................. Supplementaryنگهدارنده Support....................................................................................ضريب محيط Ratio.................................................................. Surroundتجهيزات روشنايي آويزان شدهSuspension Element.....................................سيم مهار...................................................................... Suspension Wireسيستم رو شنايي متقارنقسمت هاي قوس دارSymmetrical Lighting ..........................................TTangent Sections.....................................................داربست تلسكوپي ................................................ Scaffolding Telescopicروشنايي موقت........................................ Temporary Roadway LightingThe Normal To The Flat Surface Of The Semicylinder .....................خط عمود بر سطح نيمه استوانه اي ................................................................آستانه افزايش.........................................................Increment Thresholdناحيه آستانه....................................................................Zone Thresholdزاويه نصب در زمان اندازه گيريTilt During Measurement ........................زاويه بازوي نصب شده در سايت ................................... Application Tilt Inرواداري................................................................................... Tolerance
واژهنامه انگليسي- فارسي396مسير خزشي .............................................................................. Trackingكنترل ترافيك................................................................ Traffic Calmingتدابير كنترل ترافيك از لحاظ حجم و سرعت ...... Measures Traffic Calmingحجم ترافيك....................................................................... Traffic Flowحجم تردد وسايل نقليه Vehicles..................................... Traffic Flow Ofباند ترافيكي......................................................................... Traffic Laneكاربري ترافيك...................................................................... Traffic Useمبدل.....................................................................................Transducerناحيه انتقال Zone.................................................................... Transitionمحل انتقال هواپيما...................................................Surface Transitionalجهت عرضي Direction.......................................................... Transverseپوشش محافظ ......................................................................... Treatmentدور برگردان......................................................................Point Turn Offمعبر پيچ دارTurning Roadway .................................................................نصب در وسط..................................................................... Twin Centralدو كلاس قابل مقايسه ..................................... Classes Two Comparableسرعت متداول كاربران اصلي........................ Typical Speed Of Main Userنصب روشنايي در يك سمت معبربدون انحنا با ارت فاعU, VUnidirectional Lighting .........................Uplift ..........................................................................ديد از روي پل ............................................................ Point Upper Viewسيستم روشنايي متغير Lighting................................................... Variableدرخشندگي خيرگي..................................................... Veiling Luminanceشانه خاكي Verge....................................................................................آزمون بررسي................................................................Test Verificationزاويه سنجش نوري عمودي Angle.......................... Vertical Photometricدره.............................................................................................Viaductظاهر پل................................................................................Viewpointsتيزبيني..............................................................................Acuity Visualنماي ظاهري Appearance............................................................ Visualتابلوي راهنما ................................................................ Guidance Visualلعاب شيشه................................................................... Vitreous EnamelWاثر ترس از ديواره..................................................... Wall Shyness Effectسفيد گرم .......................................................................... White Warmسازه هاي فولادي جوشكاري شدهوينچ دارWelded Steel Structures .........................Winched......................................................................................منطقه كاري...........................................................................Zone Workروشنايي منطقه ي كاريWork Zone Lighting............................................فلوچارت.................................................................................Worksheet
واژهنامه فارسي- انگليسي 397الفالفآرايش نصب .................................................... Arrangmentآرايش نصب روشنايي محوري معبر...... Axial Median Catenary Lightingآزمون بررسي ............................................. Test Verificationآزمون موضعي مغناطيسي Inspection.... Follow-Up Magnetic Particularآزمون نفوذيPenetrant Testing.............................................آستانه افزايش.........................................Increment Thresholdآلودگي نوري................................................Light Pollutionابزار تراز ............................................................ Gimbalsاپتيكهاي شيشهاي............................................ Glass Opticsاتصال...................................................................Bondاتصالات اصطكاكي .......................................... Joints Frictionاتصالات مستقيم Connection......................................... Directاثر ترس از ديواره ..................................... Effect Wall Shynessاحتمال وقوع جرم Risk................................................ Crimeارتفاع نصب............................................... Mounting Heightاستراحتگاه ....................................................... Room Restاستفاده در شب.............................................. Nigh Time Useافزايش انتشار نور ...................................... Emission Increasedافزايندههاي پخشكننده نور ............................. Additive Diffusingامكانات كنار جاده Facilities...................... Roadway And Roadsideاندازهگيريهاي مستقل و مطلق .................... Measurement Absoluteاندازهگيريهاي غيرنوري ................... Mesurement Non Photometricاندازهگيريهاي نسبي .............................. Measurement Relativeاندازهگيريهاي نوريانعطافپذيربPhotometric Measurment............................Energy Absorbing..............................................اولين محور سنجش نوري Axis........................... First Photometricباربري زير پيباريكهSoil Bearing..................................................Strip..................................................................بازتاب داخلي نور Light...................................... Inter-Reflectedبازتابش..........................................................Specularityباقيمانده سرباره Slack.........................................................باند اضطراري ............................................. Lane Emergencyباند ترافيكي.....................................................Lane Trafficباند فرود Approach...........................................................باند قابل كنترل مخصوص كار.................Working Contra-Flow Laneبدون انحنا با ارتفاع..................................................... Upliftپبدون بازو Post-Mounted.....................................................برآمدگي ............................................................... Eavesبرافروختگي آسمان................................................ Sky Glowبه صورت تصاعدي كم نور Deteriorate.......................................بهرة نوري لامپ .................................................. Efficaciesبهرهوري اقتصادي....................................... Cost Effectivenessپارچه بافتهشده نخي............................Cloth Bonded Fibre Fabricپارك وسايل نقليهParked Vehicles .........................................پاركينگ صحرايي........................................ Outdoor Car Parkپاركينگهاي سرباز.................................... Open Roof Car Parkپاركينگهاي محصور....................................Enclosed Car Parkپايش Monitoring............................................................پايه بلند...........................................................Mast Highپايههاي بدون بازوپايههاي روشنايي تاشوPost Top Columns ......................................Hinged Lighting Columns..........................پايههاي روشنايي ثابت .......................................... Poles Fixedپايههاي لولادار............................................ Hinged Columnsپايههاي متداول .................................... Columns Conventionalپايين پايه و مسير كابل...............Cableway Base Compartments AndپخشكنندهDiffuser .........................................................پل عبور عابر پياده................................................ Footbridgeپل عبور وسايل نقليه ........................................... Bridge Roadپلاستيك با پوشش فلزي................................. Metallised Plasticپليكربنات غير شفاف .................................. Polycarbonate Opalپوشش افقي...............................................Cover Horizontalپوشش خارجي ............................................... Glazing Outerپوشش محافظ .................................................... Treatmentپيچهاي پي Bolts............................................... Foundationپيچهاي خودكار Screw........................................ Self Tappingپيچيدگي حوزه ديد Field............................ Complexity Of VisualپيشآمدگيپيشآمدگيتOverhang........................................................Projection .......................................................تابش نور.........................................................Low-Angleتابلو برق ....................................................... Pillar Feederتابلوي راهنما...............................................Guidance Visual
واژهنامه فارسي- انگليسي398تابلوي محلهاي مختلف .......................................... Landmarkتاثير محيط و عوامل خارجي Influences..... Environmental And Externalتجهيزات روشنايي آويزانشده.......................... Suspension Elementتدابير كنترل ترافيك از لحاظ حجم و سرعت.... Traffic Calming Measuresتدابير كنترل ترافيك فيزيكي در معبر ......................................................................Geometric Measures For Traffic Calming...............................تداوم گشتزني.............................................. Petrol Viabilityترافيك تركيبي................................................Traffic Mixedترافيك موتوري .......................................... Traffic Motorisedترمينالهاي سطح شيبدارRamp Terminals.................................تشخيص چهره.......................................... Facial Recognitionتصاوير سايهنما.................................................... Silhouetteتصوير وزني.........................................Weighting Perspectiveتضعيف نور.........................................................Dimmingتعميرات خارج از برنامه ............................ Repair Out Of Scheduleتغيير فاصله Spatially.........................................................تقاطع ............................................................... Junctionتقاطع غيرهمسطحInterchange ..............................................تقاطعها با جادههاي كناري ... Intersections Frontage Road Or Crossroadتقاطعي كه در آن حداقل يك راه از روي راه ديگر عبور ميكند .............................Grade Separated Junction .................................................تنزل ................................................................ Degradeتنظيم صحيح چراغ......................... Correct Luminaire Alignmentتوانايي تضعيف نور ............................................. Bar Dimmerتوزيع توان طيفي............................ Spectural Power Distributionتوزيع شدت نور....................................... Intensity Distributionتوصيههاي روشنايي Recommendations........................... Lightingتيزبيني........................................................Acuity Visualتيغه نورگير لامپجBaffle......................................................جانمايي................................................................ Sitingجرقهزن..................................................... Ignitor Circuitsجزاير برآمده............................................. Dome-Type Islandجزاير ترافيكي مركزي جدولبندي شده .... Islands Kerbed Central Trafficجزيره ترافيكيGore Area...................................................جمعكنندهها...................................................... Integratorsجوشهاي نواري يا گوشهاي.....................................Welds Filletجهت چراغ.......................................................Orientationجهت عرضي.........................................چحTransverse Directionچراغهاي باز، چراغهاي بدون حباب........................Luminaires Openچراغهاي درزگيري شده ................................. Luminaires Sealedچراغهاي نصب شده در بالاي ديوار.......... Cornic_Mounted Installationچراغهايي با پخش نور كامل..... Luminaires With Completely Diffusingچراغي با ساختاري مربوط به دورهاي خاص Luminaire......... Period Styleچرم نازك..........................................................Charmoisچهارراه.......................................................... IntersectionحبابRefractor..............................................................حبابهاي نورشكن شيشهاي.........................Bowls Glass Refractorحجم ترافيك................................................... Traffic Flowحجم تردد وسايل نقليهTraffic Flow Of Vehicles.........................حداقل مقدار مجاز Values....................................... Maintainedحداقل مقدار مجازخدMaintained Level .......................................خروجي تونل ..................................................... Portal Exitخط عمود بر سطح نيمه استوانهاي .............................................The Normal To The Flat Surface Of The Semicylinder................خطكشي معبر ................................................ Marking Roadخطوط اصلي .................................................... Lanes Mainخطوط افزايش و كاهش سرعت.... Acceleration And Deceleration Lanesخيرگي................................................................. Glareداربست ......................................................... Scaffoldingداربست تلسكوپي................................... Telescopic Scaffoldingدرجه حرارت رنگ نور Temperature................................... Colorدرخشش Sparkle.............................................................درخشندگي خيرگي Luminance..................................... Veillingدرخشندگي خيرگي معادلEquivalent Veiling Luminance .................درخشندگي متر........................................... Luminance Meterدرخشندگي محيط پيرامون.............................Luminance Ambientدرخشندگي، تراكم نور Luminance............................................جهت طولي ........................................ Direction Longitudinal درزبنديها.............................................................Gaskets
واژهنامه فارسي- انگليسي 399درزجوشهاي لب به لب.......................................... Butt Weldsدرصد ديد خروجي...............................Percentage Look-Throughدره Viaduct..................................................................دريچه پايهDoor Opening..................................................دستگاه سنجش شدت روشنايي...........................Meter Illuminanceدستگاه كنترل..................................................Gear Controlدكل Pole.....................................................................دكلهاي يكپارچه ....................................................... Mastدو كلاس قابل مقايسه .......................... Classes Two Comparableدوچرخه سوارCyclists........................................................دور برگردان..................................................Point Turn Offدوربين مدار بستهCamera Observation .....................................دوره كاركردگي Aging........................................................دهانه قابCanopy ...........................................................ديد از روي پل ........................................... Point Upper Viewديد افق مرئي ........................................................ Skylineديد پل از پايينرLower View Point..........................................راه ارتباطي شيبدار خروجي ....................................... Off-Rampراه ارتباطي شيبدار ورودي.........................................On-Rampراه خروجي........................................................Exit Roadراه دسترسي.................................................... Access Roadراه دسترسي به مناطق مسكوني ........................... Road Residentialراه عبورCarriageway .......................................................راه فرعي با دسترسي محليSubsidiary Road................................راهپله Stairway...............................................................راهروها ............................................................ Catwalksراههاي دسترسي Road............................................ Approachراههاي شرياني درجه1 Motorwayes..........................................راههاي شيبدار .................................................. Roads Slipرفوژ Refuge..................................................................رفوژ مخصوص عابر پياده.................................Refuge Pedestrianرنگ روشن ................................................. Coloured Lightرواداري............................................................Toleranceروشنايي اختصاصي......................................... Private Lightingروشنايي اضطراري مستقلSelf Maintained..................................روشنايي با پايههاي بلند ................................ Lighting High Mastروشنايي با نورافكن، نورافشانيروشنايي عمومي مناسب.....................................Lighting Publicروشنايي كاملزComplete Lighting ..........................................روشنايي محوري معبر .............................. Lighting Axial Medianروشنايي مقطعي.............................................Lighting Partialروشنايي منطقهي كاري Lighting............................... Work Zoneروشنايي موقت.............................Lighting Temporary Roadwayروكش Finish.................................................................زاويه افقي...........................................................Azimuthزاويه افقي سنجش نوري Azimuth............................. Photometricزاويه افقي نصبInstallation Azimuth ......................................زاويه انحراف........................................... Angle Of Deviationزاويه بازوي نصب شده در سايت......................... Tilt In Applicationزاويه برخورد ........................................... Incidence Angle Ofزاويه ديد............................................................. Aimingزاويه سنجش نوري عموديزاويه نصب در زمان اندازهگيريسVertical Photometric Angle..................Tilt During Measurement .................سازه استقرار.....................................................Frame Headسازههاي فولادي جوشكاري شده.................. Welded Steel Structuresسازههاي فولادي كاشته شده...................... Planted Steel Structuresساينده Abrasive..............................................................سختي هدايت وسايل نقليه Task............... Difficulty Of Navigationalسر نورسنج................................................Head Photometerسراشيبي..................................................................Dipسرپيچ ................................................................ Socketسرعت متداول كاربران اصلي User................. Typical Speed Of Mainسرعت مجاز Limit.................................................... Speedسرندهاي نور روز........................................... Daylight Screenسطح اكسيد و درزبندي شده و تحت كنترل ............................................................Controlled Sealed Oxide Surface.........................................سطح درخشندگي محيط پيرامونAmbient Brightness Level ...............سطح روشن شده....................................... Illuminated Surfaceسطح قائم..................................................Plane A Verticalسطح محدوديت موانع OLSObstcale Limitation Surfaces ...............سطح مشترك............................................... Shared Surfaceسطوح شيبدار......................................................... Rampسطوح منعكسكنندهReflecting Surfaces ...................................Floodlighting ................................روشنايي پيوسته....................................... Continuous Lighting
واژهنامه فارسي- انگليسي400ضريب انعكاس پراكنده ديواره.......... Diffuse Reflection Factor Of Wallسفيد خنثي...................................................Natural Whiteسفيد سرد (نور روز) (Cool)....................................... Day Lightسفيد گرمWarm White.....................................................سنسور نوري Head............................................. Photometricسوراخ سوراخ شدن...................................................Etchingسوراخ ورودي كابل به پايهCable Entry Slot.................................سيستم روشنايي متغير.................................... Variable Lightingسيستم روشنايي متقارن ............................. Lighting Symmetricalسيستم كنترل توليد كارخانه System.......... Factory Production Controlسيستمهاي فرودInstrument Landing Systems............................سيستمهاي متداول..................................Systems Conventionalسيستمهاي مختصاتسيم مهارسيم مهارشCo-Ordinate System .................................Catenary Lighting................................................Suspension Wire .................................................شار نوري، جريان نوري...................................... Luminous Fluxشانه خاكيVerge............................................................شانه راه......................................................Shoulder Hardشاهراه.............................................................Motorwayشبح جزيرهاي.................................................. Ghost Islandشخص نظافتكننده.........................................Agent Cleaningشدت روشنايي .................................................. Illuminanceشدت روشنايي سطح .................................... Illuminance Planerشدت نور............................................... Luminous Intensityشعاع تابش نور Path.................................................... Lightشعاع نوري..........................................Lighting Counterbeamشكل راه .............................................. Layout Carriagewayشكلگيري دوباره Re-Formation.............................................شكننده Breakaway..........................................................شيب پل Hill....................................................... Crest Ofصصفحه عمودي مشخص.........................Plane Designated Verticalصفحه اندازهگيري.......................................... Screening Planeضضريب بالا برنده.............................................Coefficient Liftضريب برگردان رنگ ............................... Index Color Renderingضريب در معرض وزش باد بودن...................... Exposure Coefficientضريب درخشندگي ................................. Coefficient Luminanceضريب درخشندگي كاهش يافته.......... Reduced Luminance Coefficientضريب محيطSurround Ratio ...............................................ضريب نگهداري........................................Factor Maintenanceضريب وضوح رنگ نور لامپ....................Appearance Lamp Colourضريب وضوح كنتراست....................Coefficient Contrast Revealingط، ظطول بازو.................................................Bracket Outreachطول بازو................................................ Bracket Projectionطول عمر لامپ Life................................................... Lampطول نقطه...........................................................Abscissaظاهر پل ........................................................ Viewpointsع، غعابرين پياده.....................................................Pedestriansعاري از ترك و ذوب ناقص.................................Fustion Lake Ofعرض معبر.............................................Crossing Pedestrianعرض نقطه Ordinate.........................................................عقبروي...........................................................Set Backعناصر پخش كننده.................................... Reflacting Elementsعوارض راه.................................................... Conflict Areaغير شفاف پلاستيكي Opal............................................ Plasticف، قفاصله توقف..............................................Distance Stoppingفاصله زاويهاي............................................Angular Intervalsفاصله نصب.................................................Spacing Designفاكتور هزينة اجتماعي ................................... Factor Social Costفرسايش Degradation........................................................فرسودگي پايه چراغ Supports.................... Corrosion Of Luminaireفرمول تداوم فاصله زماني گشتزني.... Patrol Internal Viability Formulaeفلوچارت ......................................................... Worksheetفليكر، سوسو زدن ................................................... Felickerقالب فضايي ويژه........................................Framework Spatialضريب ........................................................... Allowanceضريب اتلاف نور......................................... Light Loss Factor
واژهنامه فارسي- انگليسي 401قسمتهاي قوس دارقسمتهاي نوريTangent Sections .....................................Optical Compartments...................................قلابهاي ايمني .......................................... Harnesses Safetyك، گكلاس شدت نور نرماليزه شده ..................... Class Installed Intensityكاربر غير مجاز..............................................Users Excludedكاربري ترافيك Use.................................................. Trafficكاسههاي مات ............................................... Bowls Frostedكاميون هيدروليكي.........................................Truck Hydraulicكلاس شدت نور ............................................. Class Intensityكلاس نرخ خيرگي Class......................................... Glare Rateكنار معبر................................................................ Kerbكنتراست رنگ .............................................. Contras Colourكنتراست روشنايي...................................... Brightness Contrastكنترل ترافيكگاردريلهاTraffic Calming .............................................Protective Barrier...............................................گردشي ................................................................ CycleگروهيلGroup Replacement................................................گشتزني Patrolling..........................................................لامپهاي با حباب اندود شدهمLamps With A Diffuse Coating...............لامپهاي تخليه Tube............................................ Dischargeلعاب شيشه Enamel................................................ Vitreousلعاب كوره.....................................................Enamel Stoveلغزش پي Sliding.............................................................لنزهاي منشوري .......................................... Lenses Prismaticلنگرها ............................................................. Momentsلولادار Hinged................................................................لولهگير.................................................................Spigotمبدل ............................................................ Transducerمتال هاليد سراميكي................................. Ceramic Metal Halideمتوسط درخشندگي سطح معبر......... Average Road Surface Luminanceمحدود كردن خيرگي...................................Glare Limitation Ofمحدودساز نور......................................................Screeningمحفظهي لوازم...................................................Boxes Gearمحل انتقال هواپيما.................................... Transitional Surfaceمحور لولهگير چراغ ....................................... Axis Spigot Entryمحور مبنا Axis....................................................... Datumمراكز تجمع شهري................................ City And Town Centresمراكز رفاهي Area....................................................... Restمرحله تعيين خصوصيات.................................Stage Specificationمركز نوري فتومتريك لامپ.....Lamp Photometric Light Centre Of Theمستطيل محاسباتي................................................Point Gridمسير ترافيكي چندمنظورهAll- Purpose Traffic Route......................مسير خزشي Tracking........................................................مسير عبور افراد پياده Footpath................................................مسير عبور دوچرخه..............................................Track Cycleمسيرهاي ماشينروي دوطرفه Carriageway............................ Dualمسيرهاي طولاني با قابليت كنترل ترافيك................. Long Crossoversمعابر داخلي Roadway............................................... Interiorمعابر نزديك بنادر Road................................................ Dockمعابري با تدابير كنترل ترافيك...... Road With Traffic Calming MeasureمعبرRoad....................................................................معبر پيچدار...............................................Roadway Turningمعبر شيبدار ............................................... Roadway Rampمقاومت خوردگي ..................................... Resistance Corrosionمكمل.......................................................Supplementaryملحقات نصب........................................................ Fixingsمنابع نور خطي وسط خط ديد راننده ........................................................................Crossways To The Driver’s Line Of Sight ..............................منطقه كاري Zone..................................................... Workموتورهاي گازي.......................................................Mopedموقعيت نخستميانگين ترافيك روزانهنInitial Position..............................................Average Daily Traffic ..............................ميدان...........................................................Roundaboutميدان كوچك ............................................ Mini-Roundaboutميزان ديد باند فرودگاه...............................Range Runway Visualميزان نور خروجي از چراغ Output................................. Luminareناحيه آستانه.................................................Zone Thresholdناحيه انتقال ................................................ Zone Transitionناحيه انفصال...................................................Zone Partingناحيه ترافيك عمومي...................................Public Traffic Areaناحيه حفاظت شده....................................... Conservation Area
واژهنامه فارسي- انگليسي402ناحيه خروج ....................................................... Zone Exitناحيه داخلي....................................................Zone Interiorناحيه دسترسي ................................................. Zone Accessناحيه فعاليت .................................................. Area Activityناحيه مجاورAdjacent Area .................................................ناحيه مورد مطالعه ............................................ Area Relevantناحيه ورود Zone................................................... Entranceنامتقارن........................................................Assymetricalنسبت بازده نوري........................................Ratio Light Outputنصب در وسط.............................................. Central Reserveنصب در وسط..................................................Central Twinنصب دريك طرف...............................................نصب روبرو.........................................................نصب روشنايي در يك سمت معبر..................Single-SideOppositeUnidirectional Lightingنصب زيگزاگ..................................................... Staggeredنصب مستقيم Mounting.............................................. Directنقشههاي ايمني .........................................Safeguarding Mapنقطهاي Replacement.................................................. Spotنگهدارنده Support............................................................نگهدارندههاي چراغ Supports.................................... Luminaireنماي ظاهري.................................................... Appearanceنماي ظاهريVisual Appearance...........................................نمود رنگ............................................. Coloure Appearanceنواحي مخصوص عبور عابرين پياده Area.......................... Pedestrianنور غير مفيد، نور پخش شده، نور منحرف شده .................... Light Spillنور مزاحم Light................................................... Obtrusiveنورافكن...........................................................Floodlightنورافكن............................................................ Spotlightنورسنج زاويهاي Goniophotometer...........................................نورسنجي ....................................................... Photometryنورسنجي مستقيم Photometric....................................... Directنورهاي مزاحم....................................................Light Strayنوع آب و هواي غالب Type.................................. Main Weatherنوع براقSpecular...........................................................نيمه سختي Semi-Rigid......................................................ورودي تونل.................................................Portal Entranceورودي و خروجي........................................ Entrance And Exitوسايل نقليه با سرعت كند .......................... Vehicles Slow Movingوضوح تصوير............................................. Image Resolutionولتاژ منبع تغذيه ............................... Supply Electric Tension Ofويسكوزيته جنبشي هوا ................................ Viscosity Kinematicوينچدار............................................................. Winched، يه هدايت رانندگان Navigation.......................................... Driverهدايت نوري ............................................. Guidance Opticalهم ارتفاع با ميانه دريچه...........................Door Mid Heigh Of Theهندسه معبر ....................................................... Geometryيكنواختي طولي .................................. Uniformity Longitudinalيكنواختي كلي.......................................... Overall Uniformityوواحدهاي درزبندي پرتويي مدرن...............Units Modern Sealed Beamواژگوني پي Overturning.....................................................واكس غير استاتيك ...................................... Polish Anti-Static
خَاًٌذُ گشاهیأٍٛ ٘٪بْ ف٣ٙ ٔٮبٚ٘ز ثَ٘ب٢ِ٤ٍٝٔ ٚ ٘٪بٍر ٍاٞجَى٢ ٥٤ٍٔ ػٍٕٟٛ، ثب ٌٌٙز ث٥٘ اُ ٣ٕ ٕبَ فٮب٥ِز سلم٥مبس٣ ٚ–٦ٔبِٮبس٣ هٛى، افِٖٚ ثَٙٚٞي ٚ دٙؼبٜ٭ٙٛاٖ ٤َٚ٘ٝ سو٣ٞٞف٣ٙ، ىٍ لبِت آ٥٤ٗ٘بٔٝ، ١بث٦ٝ، ٔٮ٥بٍ، ىٕشٍٛاِٮُٕ،ٔٚوٞبر ف٣ٙ ٭٣ٕٔٛ ٚ ٔمبِٝ، ثٝ ٍٝٛر سب٥ِف ٚ سَػٕٝ س٥ٟٝ ٚ اثالٯ وَىٜ إز. ٤َٚ٘ٝ كب١َ ىٍ ٍإشب٢ ٔٛاٍى ٤بى ٙيٜس٥ٟٝ ٙيٜ، سب ىٍ ٍاٜ ٥ُ٘ ثٝ سٕٛٮٝ ٚ ٌٖشَٗ ٭ّْٛ ىٍ وٍٚٛ ٚ ثٟجٛى فٮب٥ِزٞب٢ ٭َٕا٣٘ ثٝ وبٍ ثَىٜ ٙٛى. فَٟٕز ٤َٚ٘برٔٙشَٚ ٙيٜ ىٍ ٕب٤ز ا٤ٙشَ٘ش٣ nezamfanni.irلبثُ ىٕش٥بث٣ ٣ٔثبٙي.اهَس ًظام فٌی
AbstractThis publication entitled "General Technical Specification for Design, Measurement andInstallation of Road Lighting" is prepared for coordination and consistency of road lightingdesign, measurement and installation.This technical specification covers road lighting for different classes of roads and conflictareas such as traffic routes, subsidiary roads, footpathes and cycle tracks, roundabouts, bridgesand elevated roads, tunnels and underpasses. It also includes measures for the prevention of skyglow and obtrusive lights in road lighting design and implementation.Furthermore, this publication covers the technical specifications of luminaires and theiraccessories, lighting columns, electrification of road lighting systems, maintenance andlaboratory measurement of luminaires and lamps luminous intensity and flux.
Islamic Republic of IranVice Presidency for Strategic Planning and SupervisionGeneral Technical Specificationfor Design, Measurement andInstallation of Road LightingNo. <strong>614</strong>Office of Deputy for StrategicSupervisionDepartment of Technical Affairsnezamfanni.irEnergy MinistryEnvironmental,Social,Economicand Technical EngineeringStandard officehttp://powerstandard.moe.org.ir2013
اين <strong>نشريه</strong>با عنوان"مشخصات فني عمومي و اجرايي روشناييبه منظور راهها"ايجاد هماهنگي و يكنواختي در ضوابط واستانداردهاي مورد استفاده درمكانيابي،طراحي، اندازهگيريو اجراي سيستم روشناييانواع مختلفراهها تهيه و تدوينشده است.اين <strong>نشريه</strong> حاوي مشخصات، ضوابط ودستورالعملهاي فني لازم در زمينهمكانيابي،طراحي،اندازهگيري و اجراي سيستمهاي روشنايي انواع راهها، ميادين،تقاطعهاي همسطح و غيرهمسطح، پلهاي ويژه عبور وسايلنقليه و عابرين، راههاي مرتفع، تونلها و زيرگذرها، راههايمجاور محلهاي خاص و همچنين جلوگيري از آلودگي نوريناشي از سيستمهاي روشنايي معابر مي باشد. در اين مجموعههمچنين مشخصات فني و استاندارد تجهيزات مورد استفاده درچراغها، استاندارد ساخت و تست انواع پايهها و روش نصبآن، سيستم برقرساني به شبكه روشنايي راهها، ضوابط ايمنيو دستورالعملهاي نگهداري و همچنين دستورالعملهاياندازهگيري نوري لامپ و چراغ و مشخصات فني دستگاههاياندازهگيري مربوط به آن نيز ارائه شده است.
Change language