Het lezen van verhalen

het huis van de buurvrouw. Het bos is een stereotiepe
locatie om een lijk te laten verdwijnen (kuilen,
bladeren) en om te fietsen op een terreinfiets.
De laatste gebeurtenis met de ik-figuur in het huis
van de buurvrouw lijkt een illustratie van het cliché
van de misdadiger die terugkeert naar de plaats van
het misdrijf. De ik-figuur ruimt sporen (brief, foto)
op. De onbestemdheid van tijd en de algemeenheid
van de ruimte (bos en huis) lijken te suggereren dat
de gebeurtenissen zich overal kunnen afspelen.
2 Hoe wordt verteld?
2.1 Tijd
2.2 Volgorde
2.3 Motieven
2.4 Verhaallijnen
In een verhalende tekst wordt een geschiedenis
verteld. Dat kan op verschillende manieren gebeuren.
Een verhalende tekst wordt een verhaal door de
manier waarop de geschiedenis wordt verteld. Ieder
verhaal heeft zijn eigen structuur (ook opbouw):
ieder verhaal wordt op een specifieke manier verteld,
ieder verhaal ‘zit op een bepaalde manier in elkaar’.
Daarbij spelen tijdsaspecten, volgorde, motieven en
verhaallijnen een belangrijke rol. Centraal staat de
vraag: hoe wordt het verhaal verteld? Daarnaast moet
je als lezer je afvragen wat het effect van de manier
van vertellen op jou is en wat de functie van de
manier van vertellen kan zijn.
2.1 Tijd
De vertelde gebeurtenissen in “Een vondst” nemen
waarschijnlijk een paar uur in beslag: men ontdekt
het lijk, de politie doet onderzoek en de ik-figuur
gaat later naar het huis van de buurvrouw. Toch
doe je er als lezer geen paar uur over om dit korte
verhaal van ongeveer zes pagina’s in de bundel
Bagatellen te lezen. Er is bij dit verhaal een verschil
tussen de vertelde tijd en de verteltijd. De verteltijd
is de tijd die je nodig hebt om een tekst te lezen.
De vertelde tijd is de tijd die de gebeurtenissen in
de geschiedenis (de chronologische volgorde van de
gebeurtenissen) in beslag nemen. In elk verhaal is
er een bepaalde verhouding tussen verteltijd en
vertelde tijd. Die verhouding wordt bepaald door
drie aspecten.
Bij versnelling wordt een gebeurtenis die (vrij) lang
duurt, kort verteld. Er is hier sprake van samenvattend
vertellen. De vertelde tijd is hier groter
dan de verteltijd. Dit is het geval bij “Een vondst”.
Het tegenovergestelde is de vertraging, waarbij
de tijd die een lezer nodig heeft voor het lezen veel
langer is dan de tijd van de gebeurtenissen zelf.
Dit tref je aan bij zeer uitgebreide, paginalange
beschrijvingen van iets wat in een paar minuten
gebeurt. De verteltijd is groter dan de vertelde tijd.
Bij een scène zijn de verteltijd en vertelde tijd min
of meer gelijk. Dit tref je regelmatig aan bij dialogen
in een verhaal.
In “Een vondst” komt geen scène voor. Dit komt
omdat gesprekken samenvattend verteld worden
en niet in dialoogvorm: “Ik drong enkele keren aan,
en ten slotte gaf hij antwoord. Je kijkt of je de
sleutel in handen hebt, zei hij”.
In de meeste verhalen, zeker in langere, tref je
een combinatie aan van versnellingen, scènes en
vertragingen. De afwisseling van versnelling,
vertraging en scène bepaalt het ritme van het verhaal.
2.2 Volgorde
Bij een verhaal is het belangrijk hoe een lezer de
gebeurtenissen leert kennen. Bij de presentatie
van de gebeurtenissen in een verhaal zijn er twee
mogelijkheden: een chronologische volgorde van de
gebeurtenissen of een niet-chronologische volgorde.
Als de volgorde van de gebeurtenissen nietchronologisch
is, moet jij als lezer de volgorde van
de gebeurtenissen (de geschiedenis) proberen te
reconstrueren. “Een vondst” is een chronologisch
verteld verhaal.
Cursus 2 Het lezen van verhalen 15