Vortrag von Dr. Valet in Leonberg - Arbeitskreis Immissionen der ...
Vortrag von Dr. Valet in Leonberg - Arbeitskreis Immissionen der ...
Vortrag von Dr. Valet in Leonberg - Arbeitskreis Immissionen der ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Wo werden die Luftqualitätsziele genannt ?<br />
So f<strong>in</strong>g es an:<br />
EU-Richtl<strong>in</strong>ien zur Luftqualität<br />
RL 96/62/EG über die Beurteilung und Kontrolle <strong>der</strong> Luftqualität<br />
zusammen mit<br />
RL 1999/30/EG über Grenzwerte für SO 2 , NO 2 , NO, PM-10,<br />
Pb <strong>in</strong> <strong>der</strong> Luft<br />
RL 2000/69/EG über Grenzwerte für C 6 H 6 und CO <strong>in</strong> <strong>der</strong> Luft<br />
RL 2002/3/ EG über den Ozongehalt <strong>der</strong> Luft<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
An dieser Stelle <strong>von</strong> Bedeutung:<br />
22. BImSchV<br />
(Verordnung über Immissionswerte für Schadstoffe <strong>in</strong> <strong>der</strong> Luft)<br />
⇒ Umsetzung <strong>von</strong> LQRL 96/62/EG, TRL 1999/30 EG, TRL 2000/69 EG<br />
Übernahme <strong>der</strong> Anfor<strong>der</strong>ungen und Begriffe weitgehend 1:1<br />
<br />
<br />
<br />
Immissionsgrenzwert, Toleranzmarge für SO 2 , NO 2 , für beide Schadstoffe<br />
Alarmschwellen<br />
Immissionsgrenzwert, Toleranzmarge für Fe<strong>in</strong>staub PM10, Pb, Benzol, CO<br />
Immissionsgrenzwert für NO X<br />
‣ Verfahrensvorschriften für die (Bundes-)Län<strong>der</strong><br />
Ausgangsbeurteilung<br />
Ballungsräume, Gebiete<br />
Beurteilung <strong>der</strong> Luftqualität<br />
Pläne<br />
Unterrichtung <strong>der</strong> Öffentlichkeit<br />
‣ Messverfahren<br />
Messorte<br />
Datenqualität<br />
Referenzmethoden<br />
Adressaten <strong>der</strong> Verordnung: Bundeslän<strong>der</strong> i.V. m. §§ 44 –47 BImSchG<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Grenzwertsetzung bis zum Jahr 2010 - Jahresmittelwert<br />
Grenzwerte und Toleranzmargen<br />
3<br />
für NO 2 und PM10 <strong>in</strong> µg/m<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
1.1.2005 1.1.2010<br />
Stickstoffdioxid NO 2<br />
Fe<strong>in</strong>staub PM10<br />
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Grenzwerte und Toleranzmargen<br />
3<br />
für NO<br />
2<br />
und PM10 <strong>in</strong> µg/m<br />
Grenzwertsetzung bis zum Jahr 2010 - Stunden- und<br />
Tagesmittelwerte<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
Stundenmittelwert Stickstoffdioxid NO<br />
2<br />
bei 18 zugelassenen Überschreitungen<br />
im Kalen<strong>der</strong>jahr<br />
65<br />
60<br />
260<br />
55<br />
240<br />
220<br />
200<br />
Tagesmittelwert Fe<strong>in</strong>staub PM10<br />
bei 35 zugelassenen<br />
Überschreitungen im Kalen<strong>der</strong>jahr<br />
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Zur Verdeutlichung:<br />
Immissionsgrenzwert als Jahresmittelwert für<br />
Fe<strong>in</strong>staub PM10<br />
Im Übergang:<br />
µg/m³<br />
44,8<br />
43,2<br />
41,6<br />
„Toleranzmarge“<br />
40<br />
Immissionsgrenzwert<br />
2002 2003 2004 2005<br />
Jahr<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Was ist „Fe<strong>in</strong>staub PM10“ ?<br />
Größe <strong>der</strong> Partikel (Scheuch 2005)<br />
0.1 nm 1 nm 10 nm 100 nm 1 µm 10 µm 100 µ<br />
Moleküle<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Wirkung <strong>von</strong> Luftschadstoffen<br />
Aveolen PM 10, PM 2,5<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
aktuell:<br />
Luftmessnetz Baden-Württemberg <strong>in</strong> den Jahren 2004/2005<br />
Mess-Stationen<br />
im Kreis Böbl<strong>in</strong>gen<br />
37 Messstationen<br />
4 Verkehrsmessstationen<br />
4 Messstationen im Auftrag<br />
<strong>Dr</strong>itter<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Luftmessstation Böbl<strong>in</strong>gen<br />
Beispiel für e<strong>in</strong>e<br />
Mess-Station<br />
im Stationären<br />
Messnetz<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Spotmessprogramm:<br />
2002 / 2003<br />
Voruntersuchungen<br />
(573 Straßenabschnitte<br />
<strong>in</strong> unterschiedl.<br />
Geme<strong>in</strong>den <strong>in</strong> BW)<br />
• Auswertung landesweites<br />
Verkehrskataster BW<br />
• Informationen aus den<br />
Städten & Geme<strong>in</strong>den<br />
• UMEG-Erfahrungen durch<br />
23.BImSchV (Straßenabschn.)<br />
( Punktesystem gemäß Kriterien:<br />
DTV, LKW-Anteil, evtl.<br />
vorliegende Messungen,<br />
Feedback Städte / Geme<strong>in</strong>den)<br />
• Begehungen vor Ort<br />
Ergebnis: Selektion <strong>von</strong> 111<br />
Straßenabschnitten <strong>in</strong> BW,<br />
bei denen Überschreitungen<br />
nicht auszuschließen s<strong>in</strong>d<br />
Prozedur<br />
2003<br />
3-monatige<br />
Untersuchungen an 111<br />
ausgewählten Straßenabschnitten<br />
<strong>in</strong> BW<br />
• zeitgleiche Beprobung mit<br />
simplen Messverfahren für<br />
• NO2, Benzol, Ruß<br />
Städten & Geme<strong>in</strong>den<br />
• Zeitraum:<br />
Sept 2003 – Ende Dez. 2003<br />
Ergebnisse:<br />
- Rangfolge <strong>der</strong> 111<br />
Straßenabschnitte <strong>in</strong> BW<br />
wurde festgelegt<br />
- Selektion <strong>der</strong> 23<br />
höchstbelastetsten<br />
Straßenabschnitte<br />
2004 / 2005<br />
e<strong>in</strong>jährige nähere<br />
Untersuchung <strong>von</strong> 23<br />
Straßenabschnitten<br />
<strong>in</strong> BW<br />
• zeitgleiche Beprobung mit<br />
simplen Messverfahren und<br />
z.T. Kle<strong>in</strong>messstationen<br />
• Zeitraum: Je 1 Kalen<strong>der</strong>jahr<br />
Ergebnisse 2004:<br />
- zahlreiche<br />
Überschreitungen<br />
- weitergehen<strong>der</strong>e<br />
Messungen <strong>in</strong> 2005<br />
auch an 5 weiteren<br />
Standorten<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Deshalb dazu:<br />
Spotmessungen <strong>in</strong><br />
Baden-Württemberg<br />
2004<br />
23 Messorte<br />
da<strong>von</strong> 10 Messorte mit<br />
Fe<strong>in</strong>staubmessungen (blau)<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Beispiel für die Messtechnik:<br />
Stuttgart-Feuerbach Siemensstraße 43<br />
PM 10<br />
NO2<br />
Benzol<br />
Ruß<br />
Passivsammler<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Frühere Messungen:<br />
„<strong>Leonberg</strong> Römer-/Berl<strong>in</strong>er Straße“ Oktober 1991 bis August 1993<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Frühere Messungen:<br />
„<strong>Leonberg</strong> Ost Badstraße “ Juni 1992 bis Juli 1993<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Frühere Messungen:<br />
„<strong>Leonberg</strong> Straße“ August 1999 bis Dezember 2004<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Messung <strong>in</strong> den Jahren 1997 bis 2000 <strong>Leonberg</strong> – Grabenstraße MP34<br />
Mobile<br />
Messungen<br />
1997 -2000<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Messungen <strong>in</strong> <strong>Leonberg</strong> –<strong>in</strong> den Jahren 2001/2002<br />
Messung<br />
des Landes<br />
Messungen<br />
im Auftrag<br />
<strong>der</strong> Stadt<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Spotmessungen <strong>in</strong> <strong>Leonberg</strong> – Grabenstraße <strong>in</strong> den Jahren 2004 und 2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Spotmessung im Jahr 2004 <strong>Leonberg</strong> – Grabenstraße 1<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Spotmessung im Jahr 2004 <strong>Leonberg</strong> – Grabenstraße 16<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Spotmessung im Jahr 2005 <strong>Leonberg</strong> – Grabenstraße 16<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Messergebnisse <strong>Leonberg</strong>, Grabenstraße, 1997 bis Mai 2005<br />
Messjahr NO2 <strong>in</strong> μg/m³ Benzol <strong>in</strong> μg/m³ Ruß <strong>in</strong> μg/m³<br />
1997/98 x 86 18,6 15,4<br />
1998/99 x 79 10,3 13,5<br />
1999/00 x 74 8,7 16,2<br />
2001/02 80 6,0 8,1<br />
2002/03 83 4,4 7,4<br />
Spots 2004 83 4,2 5,9<br />
Spots 2005 (bis<br />
Mai)<br />
89 5,3 7,3<br />
x) Mobile Messungen ca. 200 m nördlich des <strong>der</strong>zeitigen Standortes<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Ergebnisse <strong>der</strong> Messungen <strong>in</strong> <strong>Leonberg</strong> – <strong>in</strong> den Jahren 2001/2002<br />
Schlussfolgerung: Grabenstrasse „repräsentativ“ !<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Messwerte für NO 2 und PM10 des Jahres 2004<br />
2004:<br />
52 µg/m³<br />
„erlaubt“<br />
2010:<br />
40 µg/m³<br />
•<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Weitere Ergebnisse aus dem Land:<br />
2004:<br />
52 µg/m³<br />
2010:<br />
40 µg/m³<br />
Messwerte für NO 2 und PM10 des Jahres 2004<br />
2004:<br />
41,6 µg/m³<br />
2005:<br />
40 µg/m³<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Übersicht: Messwerte und Verkehrszahlen<br />
Messpunkte mit Überschreitung des ab 2005 gültigen Immissionsgrenzwertes <strong>von</strong> 50 µg/m³ an mehr als 35 Tagen für den<br />
Tagesmittelwert <strong>von</strong> PM10 im Jahr 2004<br />
Stadt/Geme<strong>in</strong>de<br />
Straße<br />
Anzahl <strong>der</strong><br />
Tagesmittelwerte über<br />
55 µg/m³ *<br />
Anzahl <strong>der</strong><br />
Tagesmittelwerte<br />
über 50 µg/m³<br />
Jahresmittelwert<br />
<strong>in</strong> µg/m³<br />
DTV Kfz<br />
2004<br />
Anteil sNfz<br />
<strong>in</strong> %<br />
RP Stuttgart<br />
Stuttgart Arnulf-Klett-Platz [25] 42 34 45 500 3,1<br />
Stuttgart Siemensstraße 44 63 37 49 500 1,8<br />
Stuttgart Hohenheimer Straße 43 58 36 47 000 1,8<br />
Stuttgart Neckartor 134 160 51 81 000 2,3<br />
Stuttgart Waibl<strong>in</strong>ger Straße 50 65 36 28 000 2,1<br />
Ludwigsburg Friedrichstraße (West) 62 74 38 32 000 2,2<br />
LB-Eglosheim Frankfurter Straße [25] 37 30 43 000 2,6<br />
Pleidelsheim Beih<strong>in</strong>ger Straße 48 69 35 23 000 5<br />
Schwäbisch Gmünd Lorcher Straße [34] 57 35 33 000 6,7<br />
Ilsfeld König-Wilhelm-Straße 38 52 33 17 000 5,9<br />
• <strong>Leonberg</strong> Grabenstraße ? 15 (2005) ? 26 407 2,7<br />
RP Karlsruhe<br />
Mannheim Friedrichsr<strong>in</strong>g [28] 41 31 36 000 1,5<br />
* Summenwert aus Grenzwert und Toleranzmarge für den PM10-Tagesmittelwert für das Jahr 2004<br />
[ ] ke<strong>in</strong>e Überschreitung an mehr als 35 Tagen<br />
DTV: durchschnittliche tägliche Verkehrsstärke; Kfz: Kraftfahrzeuge; sNfz: schwere Nutzfahrzeuge (>3,5 t zul. GG)<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Ergebnisse <strong>der</strong> Spotmessungen <strong>in</strong> <strong>Leonberg</strong> – Grabenstraße im Jahr 2004<br />
Ke<strong>in</strong>e PM10-Messungen<br />
im Jahr 2004 !<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Blick <strong>in</strong> die Nachbarschaft:<br />
Böbl<strong>in</strong>gen NO 2 - Monatsmittelwerte im Jahr 2004 und Vergleich<br />
Jahresmittelwert<br />
<strong>Leonberg</strong><br />
90<br />
NO2 - Monatsmittelwerte 2004<br />
Konzentration <strong>in</strong> µg/m³<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
Jan Feb März April Mai Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dez<br />
Böbl<strong>in</strong>gen Welzheimer Wald S-Mitte-Straße<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Vorläufige Ergebnisse <strong>der</strong> Spotmessungen <strong>in</strong> <strong>Leonberg</strong>/Grabenstraße im Jahr 2005<br />
Mobile Messungen<br />
1997 - 2000<br />
PM10 Wert<br />
NO 2<br />
-, PM10-Messungen<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Was tun?<br />
Der Summenwert ist <strong>in</strong> <strong>Leonberg</strong> überschritten .....<br />
Überschreitung <strong>von</strong> < Grenzwert +Toleranzmarge > für NO 2 bis<br />
31.12.2009 Luftre<strong>in</strong>halteplan (LRP)<br />
<br />
<br />
<strong>Leonberg</strong> 2004: Jahresmittelwert 83 µg/m³ statt 52 µg/m³<br />
•Luftre<strong>in</strong>halteplan (LRP), Ziel: E<strong>in</strong>haltung des Grenzwertes zum 1.1.2010<br />
Die Maßnahmen <strong>in</strong> e<strong>in</strong>em Luftre<strong>in</strong>halteplan s<strong>in</strong>d gegen alle Verursacher<br />
anteilig zu richten (§ 47 Abs. 4 BImSchG)<br />
Maßnahmen im Verkehr - § 40 Abs. 1 BImSchG – stellt – soweit im<br />
LRP vorgesehen – e<strong>in</strong>e selbständige E<strong>in</strong>griffsermächtigung bei<br />
Überschreitung e<strong>in</strong>es Grenzwertes dar, Verkehrszeichen entspr.<br />
§§ 39 –41 StVO (sofern vorhanden)<br />
s<strong>in</strong>d im E<strong>in</strong>vernehmen mit den Verkehrsbehörden zu treffen<br />
(ger<strong>in</strong>ger Ermessensspielraum)<br />
• daneben und unabhängig da<strong>von</strong>: § 45(1) Nr. 3 StVO erlaubt Verkehrsbeschränkungen<br />
zum (beson<strong>der</strong>en) Schutz vor Lärm o<strong>der</strong> Abgasen<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Zur Vollständigkeit:<br />
Erfor<strong>der</strong>liche Aktivitäten:<br />
Was tun?<br />
Der Grenzwert für PM10 ist überschritten .....<br />
Überschreitung des Grenzwertes <strong>von</strong> PM10 ab 2005<br />
Aktionsplan<br />
Die Maßnahmen <strong>in</strong> e<strong>in</strong>em Aktionsplan s<strong>in</strong>d gegen alle<br />
Verursacher anteilig zu richten (§ 47 Abs. 4 BImSchG)<br />
• im übrigen wie zuvor bei LRP<br />
Vor den Maßnahmen zuerst Ursachenanalyse: im Folgenden<br />
am Beispiel PM10 und NO 2 beliebig „fe<strong>in</strong>“<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Erster Schritt:<br />
Ursachenanalyse Fe<strong>in</strong>staub PM10<br />
Durch Vor-Ort Untersuchung <strong>der</strong> lokalen (kle<strong>in</strong>räumigen)<br />
Gegebenheiten um den Messort wie z.B.<br />
• Bebauung, Untersuchung <strong>der</strong> Kriterien 22. BImSchV ?<br />
(Betroffenheit <strong>der</strong> Bevölkerung)<br />
• Gewerbebetriebe (staubende Güter, Schre<strong>in</strong>ereien etc.) ?<br />
• Straßenzustand (Aufwirbelung) ?<br />
• unbefestigte Parkplätze, unbefestigtes Gelände (Bauplätze,<br />
Ackerland etc.) ?<br />
Dazu:<br />
⇒ Auswertung Industriekataster<br />
⇒ Straßenbauamt (Tagesbaustellen etc., DTV)<br />
⇒ Modellierung des (lokalen) Immissionsbeitrags Straßenverkehr<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Natürliche und anthropogene Quellen<br />
Quelle<br />
Natürliche<br />
Quellen<br />
Anthropogene<br />
Quellen<br />
Partikelgröße<br />
Bodenerosion 1 – 150 µm<br />
Sandstürme 1 – 150 µm<br />
Vulkanasche 0,005 – 150 µm<br />
Maritimes Aerosol (Meersalz) 1 – 20 µm<br />
Asche aus Waldbränden 0,005 – 30 µm<br />
Biogene Stäube (Pollen, Schimmelpilzsporen,<br />
Milbenexkremente)<br />
2 – 50 µm<br />
Stationäre Verbrennung (Heizung, Energieerzeugung) 0,005 – 2,5 µm<br />
Mobile Verbrennung (Verkehr) 0,005 – 2,5 µm<br />
Verhüttung 0,1 – 30 µm<br />
Industrielle Prozesse (Metallverarbeitung) 0,005 – 2,5 µm<br />
Schüttgutumschlag 10 – 150 µm<br />
Zigarettenrauch 0,02 – 10 µm<br />
Quelle: BMU, Tagung des KRdL am 19.4.2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Beiträge zu den PM10-Emissionen<br />
Das wissen wir:<br />
Schwere Nutzfahrzeuge<br />
sNfz 16 %<br />
Offroad 2 %<br />
Krad < 1 %<br />
Kle<strong>in</strong>feuerungen 5 %<br />
Leichte Nutzfahrzeuge<br />
3 %<br />
Verkehr<br />
35 %<br />
Industrie<br />
und Gewerbe<br />
33 %<br />
Industrie<br />
28 %<br />
PKW 13 %<br />
Offroad:<br />
Schiff-, Schienenund<br />
Flugverkehr<br />
Gewerbe<br />
5 %<br />
Sonstige Quellen:<br />
Geräte, Masch<strong>in</strong>en,<br />
und sonstige Fahrzeuge<br />
Sonstige nicht<br />
gefasste Quellen 27 %<br />
Quelle: UMEG<br />
Landesweites Emissionskataster 2000<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Überlegungen des BMU:<br />
Beiträge <strong>der</strong> Quellgruppen zur PM10- Immissionsbelastung<br />
Verkehrsanteil gesamt: 49% - Berl<strong>in</strong><br />
(A. John, T. Kuhlbusch, M.Lutz, IUTA-Workshop 2004)<br />
Quelle: BMU, Tagung des KRdL am 19.4.2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Messorte <strong>in</strong> Baden-Württemberg zum Vergleich :<br />
Anteile des Verkehrs und an<strong>der</strong>er Verursacher<br />
Straßenverkehr<br />
Auf/Ab 35 %<br />
Großräumiger H<strong>in</strong>tergrund<br />
29 %<br />
Straßenverkehr<br />
Auf/Ab 27 %<br />
Großräumiger H<strong>in</strong>tergrund<br />
43 %<br />
PM10<br />
Straßenverkehr<br />
Abgas<br />
15 %<br />
Kle<strong>in</strong>feuerungen<br />
1 %<br />
Lokale<br />
Belastung<br />
51 %<br />
Industrie, Gewerbe
Staub<strong>in</strong>haltsstoffe <strong>in</strong> Baden-Württemberg:<br />
Beiträge zur PM10-Immissionsbelastung<br />
PM10 Staub<strong>in</strong>haltsstoffe<br />
H<strong>in</strong>tergrundstation<br />
(Schwäbische Alb)<br />
PM10 Staub<strong>in</strong>haltsstoffe<br />
Verkehrsstation<br />
(Stuttgart-Verkehr)<br />
Natrium 5 %<br />
Ammonium 3 %<br />
Sulfat<br />
22 %<br />
Eisen 1 %<br />
Sonstige<br />
31 %<br />
Chlorid<br />
1 %<br />
Natrium 4 %<br />
Ammonium 2 %<br />
Sulfat<br />
13 %<br />
Eisen 3 %<br />
Sonstige<br />
35 %<br />
Chlorid<br />
1 %<br />
Nitrat<br />
19 %<br />
Ca, K, Mg<br />
1 %<br />
Aus UMEG/LfU-Bericht<br />
“Schwebstaubbelastung <strong>in</strong> Baden-Württemberg”<br />
Karlsruhe, Mai 1998<br />
EC<br />
7 %<br />
OC<br />
10 %<br />
Nitrat<br />
7 %<br />
Ca, K, Mg<br />
1 %<br />
EC<br />
16 % OC<br />
18 %<br />
OC: organischer Kohlenstoff<br />
EC: elementarer Kohlenstoff (Ruß)<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Entwicklung über die Jahre:<br />
PM10gravimetrisch-Jahresmittelwerte<br />
Grenzwert 2005: 40 µg/m³<br />
Summenwert <strong>in</strong> 2004: 41,6 µ/m³<br />
-------<br />
-<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Typischer Verlauf:<br />
PM10-Monatsmittelwerte 2004<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Typischer Verlauf über die Woche:<br />
Staub gravimetrisch <strong>in</strong> µg/m³ Stuttgart-Nekartor - Wochengang 2004<br />
160<br />
140<br />
120<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
Montag Dienstag Mittwoch Donnerstag Freitag Samstag Sonntag<br />
Mittlerer Wochengang M<strong>in</strong>imum Maximum<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
In gleicher Weise für NO 2<br />
:<br />
Beiträge zu den NO 2 -Emissionen<br />
Das wissen wir:<br />
Sonstige<br />
Quellen 20 %<br />
PKW 20 %<br />
Industrie 16 %<br />
Verkehr<br />
56 %<br />
Leichte Nutzfahrzeuge<br />
lNfz 1 %<br />
Kle<strong>in</strong>feuerungsanlagen<br />
8 %<br />
Flugverkehr < 1 %<br />
Schiene 2 %<br />
Quelle: UMEG<br />
Landesweites Emissionskataster 2000<br />
Schiff 3 %<br />
Krad
NO 2 - Entwicklung und Überlegungen des BMU:<br />
Quelle: BMU, Tagung des KRdL am 19.4.2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Überlegungen des BMU:<br />
Quelle: BMU, Tagung des KRdL am 19.4.2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Beiträge zur NO 2 -Immissionsbelastung<br />
Ferntransport<br />
9 %<br />
Straßenverkehr<br />
54 %<br />
Kle<strong>in</strong>feuerungen,<br />
Industrie,<br />
Offroad<br />
7 %<br />
Großräumiger<br />
E<strong>in</strong>fluss<br />
43 %<br />
Kle<strong>in</strong>räumige<br />
Belastung<br />
57 %<br />
Straßenverkehr<br />
27 %<br />
Offroad:<br />
Schiff-, Schienenund<br />
Flugverkehr<br />
Kle<strong>in</strong>feuerungen<br />
3 %<br />
Industrie<br />
Messorte <strong>in</strong> Baden-Württemberg zum Vergleich :<br />
Anteile des Verkehrs und an<strong>der</strong>er Verursacher<br />
Straßenverkehr<br />
Auf/Ab 35 %<br />
Großräumiger H<strong>in</strong>tergrund<br />
29 %<br />
Straßenverkehr<br />
Auf/Ab 27 %<br />
Großräumiger H<strong>in</strong>tergrund<br />
43 %<br />
PM10<br />
Straßenverkehr<br />
Abgas<br />
15 %<br />
Kle<strong>in</strong>feuerungen<br />
1 %<br />
Lokale<br />
Belastung<br />
51 %<br />
Industrie, Gewerbe
Entwicklung über die Jahre:<br />
NO 2 -Jahresmittelwerte<br />
Grenzwert 2010: 40µg/m³<br />
Summenwert <strong>in</strong> 2004: 52 µ/m³<br />
-<br />
-<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Typischer Verlauf über die Woche:<br />
Mittlerer NO2-Wochengang an <strong>der</strong> Station Stuttgart Neckartor im<br />
Jahr 2004 (Montag bis Sonntag)<br />
Konzentration <strong>in</strong> µg/m³<br />
200<br />
180<br />
160<br />
140<br />
120<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
0 12 24 12 24 12 24 12 24 12 24 12 24 12 24<br />
Montag Dienstag Mittwoch Donnerstag Freitag Samstag Sonntag<br />
Uhrzeit <strong>in</strong> MEZ<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Typischer Verlauf über den Tag:<br />
Mittlere Tagesgänge <strong>der</strong> NO 2 -Konzentrationen<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Typischer Verlauf über das Jahr:<br />
Stuttgart-Neckartor NO 2 -1h-Mittelwerte im Jahr 2004<br />
2004:<br />
260 µg/m³<br />
2010:<br />
200 µg/m³<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Konsequenzen:<br />
Beiträge zur PM10-Immissionsbelastung<br />
1. Beitrag des lokalen Straßenverkehrs<br />
- abgasbed<strong>in</strong>gte Emissionen (quantifizierbar)<br />
- Reifen- und Bremsenabrieb (bed<strong>in</strong>gt quantifizierbar)<br />
- Aufwirbelung (Resuspension) (nur Schätzung)<br />
2. Städtische Belastung im Plangebiet<br />
- Verkehrsabgase <strong>von</strong> an<strong>der</strong>en Straßen im Plangebiet<br />
- Industrie, Gewerbe, Kle<strong>in</strong>feuerungsanlagen im Plangebiet<br />
3. Regionale Belastung<br />
- Verkehr, Industrie, Gewerbe, Kle<strong>in</strong>feuerungsanlagen <strong>in</strong> <strong>der</strong> Region<br />
- Biogene Emissionen<br />
- Sekundär-Aerosole, aus städt. und regionalen Vorläufersubstanzen<br />
- Ferntransport<br />
- Sonstige E<strong>in</strong>flüsse wie Verwitterung, Baustellen, Abwehungen <strong>von</strong><br />
LKW-Ladungen, Bau- und Arbeitsmasch<strong>in</strong>en, sonstigen Vorgängen<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
und:<br />
Beiträge zur NO 2 -Immissionsbelastung<br />
1. Beitrag des lokalen Straßenverkehrs<br />
- abgasbed<strong>in</strong>gte Straßenverkehrsemissionen<br />
2. Städtische Belastung im Plangebiet<br />
- Verkehrsabgase <strong>von</strong> an<strong>der</strong>en Straßen im Plangebiet<br />
- Abgase weiterer Verkehrsträger (Schiffsverkehr, Schienenverkehr,<br />
Flugverkehr)<br />
- Feuerungsanlagen <strong>in</strong> Industrie, Gewerbe, Haushalten und<br />
Kle<strong>in</strong>verbrauchern im Plangebiet<br />
3. Regionale Belastung<br />
- Verkehr, Industrie, Gewerbe, Kle<strong>in</strong>feuerungsanlagen <strong>in</strong> <strong>der</strong> Region<br />
- Sonstige Quellen - Geräte, Masch<strong>in</strong>en, Fahrzeuge<br />
- Ferntransport<br />
- Sonstige E<strong>in</strong>flüsse<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Überlegungen des BMU:<br />
Verkehrsanteil PM10 <strong>in</strong> D<br />
• Gesamtemissionen Verkehr: ca. 26 %<br />
(e<strong>in</strong>schließlich Abrieb Reifen und Bremsen)<br />
• <strong>Immissionen</strong> Hot Spot (Strasse): ca. 50 %<br />
Quelle: BMU, Tagung des KRdL am 19.4.2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Überlegungen des BMU:<br />
E<strong>in</strong>fluss kommunaler Maßnahmen<br />
Verkehr PM10 (gesamt 49 %)<br />
Beispiel: Hot Spot Frankfurter Allee <strong>in</strong> Berl<strong>in</strong><br />
Direkt zu bee<strong>in</strong>flussen<br />
<strong>von</strong> ca. 53 %<br />
41 % Verkehr<br />
26 %<br />
lokale<br />
Messstelle<br />
„Verkehr“<br />
15 %<br />
städtischer<br />
H<strong>in</strong>tergrund<br />
Verkehr<br />
Indirekt zu bee<strong>in</strong>flussen<br />
<strong>von</strong> ca. 47 %<br />
8 % Verkehr<br />
8 % Verkehr<br />
H<strong>in</strong>tergrund<br />
Quelle: BMU, Tagung des KRdL am 19.4.2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Erkenntnis:<br />
Die Bedeutung des Autos<br />
Mit dem Auto auf kurzen Wegen<br />
Zwei <strong>Dr</strong>ittel aller Fahrten s<strong>in</strong>d kürzer als 10 km<br />
Aufteilung <strong>der</strong> Fahrten nach <strong>der</strong> Länge <strong>der</strong> Fahrtstrecke<br />
0 – 2 km<br />
2 – 4 km<br />
4 – 6 km<br />
6 – 8 km<br />
8 – 10 km<br />
10 - 15 km<br />
15 – 25 km<br />
über 25 km<br />
23%<br />
19%<br />
13%<br />
8 %<br />
7%<br />
10%<br />
9%<br />
11%<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Erkenntnis:<br />
Die Bedeutung des Autos<br />
Die meisten Kilometer werden <strong>in</strong> <strong>der</strong> Freizeit gefahren<br />
PKW-Nutzung <strong>in</strong> <strong>der</strong> Bundesrepublik nach Verkehrszweck<br />
(Anteile <strong>in</strong> % <strong>der</strong> Gesamtkilometer für das Jahr 2000)<br />
Urlaubsreisen<br />
10%<br />
Freizeit<br />
45%<br />
E<strong>in</strong>kaufen<br />
9%<br />
Geschäftsreisen u.<br />
Ausbildung<br />
15%<br />
Berufsverkehr<br />
21%<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Nicht vergessen:<br />
Vergleich Jahresverlauf <strong>von</strong> „korrespondierenden Schadstoffen:<br />
Verlauf <strong>der</strong> Monatsmittelwerte <strong>von</strong> Ozon und Stickstoffdioxid an<br />
Stationen <strong>in</strong> Stuttgart 2004<br />
Konzentration <strong>in</strong> µg/m³<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
NO 2<br />
+ O 2<br />
NO + O 3<br />
Jan Feb März April Mai Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dez<br />
Stuttgart-Mitte-Straße NO2 S-Bad_Cannstatt NO2 S-Zuffenhausen NO2<br />
S-Bad_Cannstatt Ozon<br />
S-Zuffenhausen Ozon<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Überschreitungen Fe<strong>in</strong>staub PM10 Tagesmittelwerte > 50 µg/m 3 <strong>in</strong> 2005<br />
•<br />
Mess-Station Bernhausen (15 x)<br />
Mess-Station Böbl<strong>in</strong>gen (9 x)<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
<strong>Leonberg</strong> - Grabenstraße vorläufige Werte PM10 im Jahr 2005<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005
Vielen Dank<br />
für Ihre<br />
Aufmerksamkeit<br />
Cartoon: Marunde<br />
<strong>Dr</strong>. Peter-Michael <strong>Valet</strong>,<br />
UMEG<br />
<strong>Leonberg</strong>, 17.06.2005