Aflevering / Issue 2 - Caert-Thresoor

Het gebruik van geografische
informatiesystemen (GIS) waarbij
oude kaarten een rol spelen
neemt in snel tempo toe. Het
voordeel is dat historisch-ruimtelijke
analyses snel uitgevoerd
kunnen worden. In dit artikel
wordt nagegaan welke mogelijk
heden een GIS biedt voor oude
kaarten en tegen welke problemen
men daarbij aan kan lopen.
Om dit te onderzoeken is een
applicatie ontwikkeld waarmee
prekadastrale kaarten ontsloten
en geanalyseerd kunnen worden.
Elger Heere
Oude kaarten in een GIS
mogelijkheden en beperkingen
De percelen van negen kaartboeken uit
het Gemeentearchief Delft (en één kaartboek
van het Hoogheemraadschap Delfland)
zijn gelokaliseerd en verwerkt in
dit GIS. De topografische attributen, die
op de betreffende kaarten staan, zijn verwerkt
in een database. Vervolgens is een
grote diversiteit aan aanvullende informatie
toegevoegd, zoals diverse edities
topografische kaarten, de bodemkaart,
archeologische vindplaatsen. Figuur 1
toont een afbeelding gegenereerd met
dit GIS, dat is opgezet in het softwarepakket
ArcView 3.3.
De veelheid aan data en daarmee de vele
analysemogelijkheden doen de vraag
rijzen hoe gebruikers hiermee omgaan.
Om dat te onderzoeken is een gebruikersonderzoek
gehouden, waarbij vooral
gelet is op de manier waarop de gebruikers
hun weg vinden door deze grote
hoeveelheid aan data en welke zoekstrategieën
ze daarbij ontwikkelen. De
conclusies van dit artikel zullen vooral
betrekking hebben op het gebruik van
de oude kaarten in het systeem.
Dr. E. Heere is als docentonderzoeker
werkzaam aan
de Universiteit Utrecht. In
2008 is hij gepromoveerd op
een proefschrift over het
gebruik van GIS bij historisch
onderzoek.
1. Hetoverzichtsscherm van het GIS voor prekadastrale kaarten.
Het gebruik van GIS bij historisch-
(kartografisch) onderzoek
Het belangrijkste voordeel van het werken
met een GIS bij historisch-kartografisch
of historisch-geografisch onderzoek,
is dat er diverse informatiebronnen
op gelijke schaal en met gelijke oriëntatie
kunnen worden vergeleken. In het hier
behandelde GIS voor prekadastrale kaarten
kunnen bijvoorbeeld de kaart van
Cruquius van Delfland (1712), de TMK
(Topografisch Militaire Kaart des Rijks,
1850-1864) en diverse kaartedities van
de Topografische Dienst worden gecombineerd
en als ware het een film worden
bekeken. Deze kaarten hebben schalen
van respectievelijk 1:10.000, 1:50.000 en
1:25.000. De kaart van Cruquius is op
het zuidwesten georiënteerd, de overige
op het noorden. Doordat de kaart van
Cruquius is gegeorefereerd, dat wil zeggen
dat er geografische coördinaten aan
de kaart zijn gehangen, wordt deze kaart
hier met dezelfde oriëntatie getoond als
de overige kaarten.
Bronnen: prekadastrale kaarten
Prekadastrale kaarten worden door
Storms (in voorbereiding) gedefinieerd als
"een overkoepelende term voor kaarten
waarbij sprake is van een perceelsgewijze
kartering, waarmee zowel grondbezitskaarten
als territoriale kaarten aangeduid
worden." Grondbezitskaarten definieert
hij als "manuscriptkaarten waarop één of
enkele percelen land, behorend tot het
bezit van een persoon of instelling, zijn
weergegeven, vervaardigd voor de grondadministratie"
(zie figuur 2).
Territoriale kaarten worden gedefinieerd
als "manuscriptkaarten waarop
een perceelsgewijze kartering van een
CAERT-THRESOOR 33
28STE JAARGANG 2009 - 2