Wat is het doel van onderwijs?

6
Voorwoord
Onderwijs raakt iedereen. Bewust of onbewust voelt ieder mens wel aan dat het onderwijssysteem
zoals we dat nu kennen niet op alle gebieden meer aansluit bij de behoeften en mogelijkheden van de
snel veranderende wereld van vandaag en morgen. Doordat we iedereen op basis van dezelfde criteria
scoren, indelen of verantwoording laten afleggen, laten we een enorme hoeveelheid potentieel
talent liggen. Talent - bijvoorbeeld op het gebied van creativiteit, ondernemerschap, leiderschap,
programmeren, samenwerken, ontwerpen, visualiseren, bouwen, onderzoeken of organiseren - dat
vaak wel in jonge mensen aanwezig is maar niet altijd wordt herkend en ontwikkeld en daarmee niet
ingezet kan worden.
Maar hoe moet het dan wel? Hoe komen we in de wereld van vandaag en morgen van punt A naar
punt B? En hoe ziet dat punt B er uit? Elke school, methode of leeromgeving die een nieuwe en
eigentijdse weg inslaat, maar niet aansluit bij ons gebruikelijke plaatje van “onderwijs”, wordt in de
media, in de wandelgangen of aan de borreltafel verafschuwd. Want je experimenteert nou eenmaal
niet met kinderen. iPads op school? Levensgevaarlijk voor tere kinderzielen. Een school waar kinderen
zelf verantwoordelijk zijn voor hun leerproces? Kinderen kunnen nou eenmaal niet weten wat goed
voor ze is. Veel buitenspelen in plaats van grammatica? Je vergooit je toekomst. Een school waar het
léuk is om naar toe te gaan? Kinderen moeten nou eenmaal leren dat er ook minder leuke dingen in
het leven zijn. Oftewel: alles wat anders is, is doodeng.
Maar uit angst niets doen, of alleen pleisters plakken tegen het bloeden, is geen optie. In de afgelopen
decennia is de wereld fundamenteel veranderd. Onze levensverwachting bij geboorte is spectaculair
omhoog geschoten naar 100 jaar. Technologische innovaties, inclusief de digitale netwerken waarmee
we wereldwijd met elkaar verbonden zijn, creëren een wereld die elke dag nieuwe mogelijkheden biedt.
Verandering is een feit. En het onderwijs moet daar op aansluiten en ons daar op voorbereiden.
We moeten dus op pad. Van punt A naar een punt B. Een shortcut is niet mogelijk. We weten namelijk helemaal niet zeker hoe dat punt B er
uit ziet. En of dat punt B voor iedereen goed of relevant is.
Er is al veel over de mogelijke invulling van Punt B nagedacht, er is heel veel bekend over hoe leren werkt (maar ook heel veel nog niet) en er
zijn velen die met hun vernieuwende onderwijs grote impact maken. Maar de samenleving als geheel is nog niet toe aan deze vernieuwing.
Simpelweg omdat we onszelf, als onderdeel van het geheel, een aantal heel belangrijke vragen nog niet hebben gesteld: Waarom doen
we het eigenlijk zo? Waarom hebben we jaarklassen? Waarom dit curriculum? Waarom één norm voor iedereen? Wat is eigenlijk de functie
van een klaslokaal als de kennis niet per se meer door een leerkracht hoeft te worden overgedragen? Waarom is er een schoolbel? Waarom
lange zomervakanties? En ook: wie bepaalt eigenlijk hoe het onderwijs er uit ziet? Hoe werkt het onderwijs”systeem”?
Maar de meest fundamentele vraag is: als je 100 jaar te leven hebt in een snel veranderende wereld - wat is dan de rol en het doel van
onderwijs?
Die wereld, die maatschappij, dat zijn wij. En wij als maatschappij kunnen, en móeten, het onderwijs helpen mee te bewegen met de
behoeften en mogelijkheden van vandaag de dag. Door zelf dingen anders te doen, door onze bewindslieden te vragen dingen anders te
doen.
Twee geweldige teams zijn voor dit doel aan de slag gegaan en hebben op basis van hun achtergrond, expertise en missie dit project
opgepakt: Danaë voor dit boek en Tasty Green Lifestyle Experience voor de documentaire. Zij hebben honderden Nederlanders, uit alle
lagen van de samenleving, gevraagd naar hun antwoord op de vraag: “Wat is het doel van onderwijs?”. Ter inspiratie voor u, jou, als lezer en
als kijker. Om zelf een antwoord te formuleren. En om op basis van dat eigen en persoonlijke antwoord beslissingen te nemen over je eigen
leer- en ontwikkelpad en dat van de kinderen.
Ik wens u veel plezier met het ontdekken wat anderen hebben gezegd en geschreven. Maar vooral met het formuleren van een eigen
antwoord en het handelen op basis van dat antwoord.
Claire Boonstra
founder Operation Education
7