publication

Türkçe’nin Halk Şairi 

Bahtiyar Vahapzade 

Metehan TANYILDIZ 

Turan Ülküsü ve 

Elçibey 

Dr. Halit Gökalp KÜÇÜK 

İki Beden Tek Yürek: 

Resulzade Elçibey 

Kerem GÖKER 

Türk Dünyası Kültür-Sanat-Edebiyat-Politika-Eğitim Dergisi | Sayı:1 | Yıl:1 | Nisan 2014 

www.gokkubbedergisi.com 

Bir ananın iki oğlu, 

Bir ağacın iki kolu. 

O da ulu, bu da ulu 

Azerbaycan-Türkiye 

Bahtiyar Vahapzade 

Dr. Elnur Paşa 

ile Hocalı ve 

Amerika’da Türklük 

Özel Röportajı 

Azerbaycan, Ermenistan 

ve Aliyev: Bir Dış Politika 

Değerlendirmesi 

Emre KARTAL 

Genel Sekreter 

Ahmet Alkan ile 

Türk Dünyası 

Üzerine Söyleşi

Türk Dünyası Kültür-Sanat-Edebiyat-Politika-Eğitim Dergisi | Sayı:1 | Yıl:1 | Nisan 2014 

www.gokkubbedergisi.com 

GÖKKUBBE Dergisi 

Türk Dünyası Birlik Platformu Adına 

İmtiyaz Sahibi 

Ahmet ALKAN 

Genel Yayın Yönetmeni 


Yazı İşleri Müdürü ve Editör 

Metin BULUT 

Ar-Ge Sorumlusu 

Mert ÇAKIR 

Dizgi-Grafik-Tasarım 

E-posta 

turkdunyasibirlik@gmail.com 

Yayın Kurulu 

Ahmet ALKAN 


Metin BULUT 

Mert ÇAKIR 

Emre KARTAL 

Hüseyin Kürşat GEZE 

Raşit ACAR 

Mertcan ARITÜRK 

Ömer Faruk KOCATEPE 

Kemal KORKMAZ 

Ali Onur KARA 

Tuğrul BATMAZ 

Yunus TOPAL 

Cenk TAŞKIN 

Burak Kazım MIRIK 

Ahmet ÖZTÜRK 

Kadir CELEP 

Ahmet KÖSE 

Oğuzhan METİN 

Görüş ve önerileriniz için 

turkdunyasibirlik@gmail.com 

Dergimizde yayımlanan makaleler kaynak gösterilmek şartıyla iktibas edilebilir. 

Gönderilen yazılar yayımlansın veya yayımlanmasın iade edilmez. 

Yayımlanan tüm yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. 

TÜRK DÜNYASI BİRLİK PLATFORMU 

YAYIN ORGANIDIR 

www.turkdunyasibirlik.org

SUNUŞ 

Ahmet ALKAN 

Türk Dünyası Birlik Platformu Genel Sekreteri 

Değerli Gökkubbe okuyucuları ve Turan ülküsüne gönül veren ülküdaşlar, 

Türk Dünyası Birlik Platformu olarak faaliyete başladığımız ilk gün yapmaya planladıklarımızdan birisi 

olan dergi projemizi hayata geçirmenin gururunu yaşıyoruz. Bu dergi ile Türk dünyası üzerine kültür, 

sanat, edebiyat, fikir ve eğitim konuları kapsayan bir çalışma ortaya koymaya çalıştık. 

Türk dünyası üzerine hazırlanan birçok yayın olmasına rağmen birçok konuyu kapsayan bir dergi 

ihtiyacının olduğunu düşünerek böyle bir girişimde bulunduk. Bu sayede yayın hayatına katkıda 

bulunarak Türk dünyasını anlatmak için önemli bir adım olacaktır. Kültürel manada Türklüğe katkıda 

bulunmak büyük Türk Birliği ve Turan ülkümüze giden yolda fikirlerin gelişmesine ve uygulanma alanı 

açacaktır. 

Büyük Turan ülkümüzü yıllardır fikirler ışığında geliştirmek ve hedefe varmak için çeşitli girişimlerde 

bulunulmuştur. Bizlerde bu çağın gençleri olarak mazimizi iyi okuyarak, bugün şartlarında çalışmalara 

yapıyoruz. Bu çalışmaların hedefini de geleceğe yönelik kısa ve uzun vadeli planlar çerçevesinde hızla 

devam ediyoruz. İnanıyoruz ki bu ülküye inanan arkadaşlarımızın ummalı çalışmaları ile bu gelecek 

daha parlak olacaktır. 

20. yüzyılın başlarında Türkçülük ve Turancılık fikri ile yola çıkan aydınlarımız ve gençlerimiz, Türk 

yurtlarının bağımsızlığı ile yine tarihte olduğu üzere büyük bir Türk birliği hedefine varmak için uğraşlar 

veriyorlardı. Bu fikrin en büyük adımını atan İsmail Gaspıralı, Kazan’da çıkardığı Tercüman ile “dilde, 

fikirde, işte birlik” şiarı ile bütün Türk Dünyasında birlik olmanın önemini vurguladı. Bu birliğin ortak bir 

dilde konuşarak sağlanacağının farkında olan Gaspıralı yapmış olduğu yayınla bütün Türklerin ortak 

dilini oluşturmuştur. 

Türk dünyası için oluşturulan bu ortak dil ile artık fikirler olgunlaşmaya başlamıştır. Türk yurtlarında, 

Çarlık Rusya’da devrim olması ile bağımsızlık yolu hızlanmıştı. Birçok Türk aydın ve önder kişi 

bağımsız devletlerin kurulması için çalışmalara başlamışlardır. Başkurdistan’da Zeki Velidi Togan, 

Azerbaycan’da Mehmet Emin Resulzade, İdil Ural’da Sadri Maksudi Arsal ve daha birçok bölgede 

bağımsız Türk devletleri kurmak için mücadele verdiler. Fakat Rusya’nın yeniden güçlenmesi ve dünya 

dengelerinin değişmesi Türk yurtlarını yine esarete mahkûm etmiştir. 

1990’lı yıllara gelen kadar Türk yurtları Sovyet Rusya’nın zulmü altına asimilasyonlara maruz 

bırakılmıştır. Kimliklerinden ve öz benliklerinden uzaklaştırılarak mankurt bir toplum yaratma gayelerine 

karşın bölgedeki Türk boyları kendilerini muhafaza etmişlerdir. Yeniden bağımsızlıkları kazanmaları ile 

Orta Asya’dan tüm dünyaya yayılan ve gelişen yapıları örnek devletler olmayı başarmışlardır. 

İşte bizler bu geçmişi çok iyi okuyarak geleceği planlamalıyız. Bu çalışma ve planlama her alanda 

her kişinin inanarak çalışması ile olacağı açıkça ortadadır. Bizlerde her alan bu planlamayı yapmalı ve 

çalışmalara başlamalıyız. Ancak bu şekilde büyük Türk birliği varırız ve Turan ülkümüzü gerçekleştirmiş 

oluruz. Bu yolda çok çalışmak ve cesurca mücadeleler vermek gerekmektedir. Atsız Beyinde ifade 

ettiği üzere “yufka yüreklilerle çetin yollar aşılmaz, çünkü bu yol kutludur, gider Tanrıdağına” 

4 | Gökkubbe | Sayı:1 | Yıl:1

EDİTÖRDEN 

Metin BULUT 

GÖKKUBBE Dergisi Editörü 

Türk Dünyası Birlik Platformu Genel Sekreter Yrd. 

Kıymetli Gökkubbe okuyucuları, 

Türk Dünyası Birlik Platformu olarak, uzun zaman ve uğraşlar sonucunda çıkarttığımız elektronik 

dergimiz Gökkubbe’nin ilk sayısı ile karşınızda olmaktan mutluluk duyuyoruz. Platformumuzun 

kuruluşundan sonra bir takım yapısal eksiklikler, kurumsallaşamamanın sıkıntılarından dolayı dergimiz 

geç bir zamanda hayata geçmiştir. Geç olsun ama güç olmasın diyerek sizlere ulaşmanın mutluluğu 

ile şimdiden gelecek sayıların heyecanını duyuyoruz. Dergimiz bundan sonra yayınlanacak olan, 

UNESCO’nun da anma ve kutlama yıl dönümü kapsamına aldığı, Dil’de Fikir’de İş’te birliğin ideologu 

İsmail Gaspıralı Bey’in ölümünün 100. Yılına binaen Kırım özel sayısı ile yayın hayatına düzenli bir 

şekilde devam edecektir. 

Gökkubbe dergimizin bu sayısının konusunu Azerbaycan olarak belirledik. 

İlk sayımızda Azerbaycan dosya konusunun seçilme sebebi Platformumuzun Azerbaycan Türklüğüne 

duyduğu özel sevgi ve muhabbetten kaynaklanmaktadır. Ayrıca İlk sayımız ile Ziya Gökalp’in bize 

işaret ettiği; Türk Dünyasında birliğin ilk adımı Oğuz Türklerinin birliğinden geçer sözüne de katkı 

sunmayı amaç edindik. 

Azerbaycan sayımıza, Platform Genel Sekreterimiz Ahmet Alkan’ın sunuş ile başlıyoruz. Daha 

sonra Azerbaycan Türkçesi ile yazılmış ƏLİ BƏY HÜSEYNZADƏ TÜRK DİLİNİN VƏZİFƏYİ- 

MƏDƏNİYYƏSİ başlıklı iktibası okuyacağız. Üçüncü olarak, Azerbaycan’ın siyasal hayatı üzerine 

bir değerlendirmeyi inceleyeceğiz. Sonraki yazı, Azerbaycan dış politikası üzerine ince elenip sık 

dokunarak yazılmış bir yazıyı okuyacağız. Dosyamızın devamında HOCALI SOYKIRIMI ve 20 

YANVAR KATLİAM’larını inceleyen yazılarımız olacak. Yazılarımız Azerbaycan edebiyatı üzerine bir 

değerlendirme ve Bakü şehri izlenimleri ile devam edecektir. 

Ayrıca bu sayımız da Azerbaycan Gençlerinin önde gelen ismi DR. ELNUR PAŞA ile HOCALI 

SOYKIRIMI ve Amerika’da TÜRK varlığı üzerine bir röportaj gerçekleştirilmiştir. Bu röportaj dergimizin 

en merak edilen yazısı olacağını tahmin ediyor ilginize sunuyoruz. Dosyamızın geri kalanında Mehmet 

Emin Resulzade, Ebulfez Elçibey ve Bahtiyar Vahapzade gibi abide şahsiyetler üzerine yazılmış 

değerlendirmeleri bulacaksınız. 

Büyük bir heyecan ile sizlerin ilgisine sunduğumuz ilk sayımızın hazırlanmasında büyük ÖNEM, emek 

ve özen gösteren arkadaşlarımıza teşekkürü bir borç biliyoruz. Umut ediyoruz ki ilk sayımız, Nevruz’un 

uğurunu bizlere getirir. İnşallah yeni bir dirilişin… Yeni bir uyanışın… Yeni bir ateşin kıvılcımlarını 

platformumuzda yakar. Ve yine umut ediyoruz ki; burada yakılacak ateşin, Rus askerlerinin işgali 

altındaki Kırım’ı, Çin zulmü altındaki Doğu Türkistan’ı, Ermenistan işgali altındaki Karabağ’ı ve sözünü 

burada geçiremediğimiz zulüm altındaki esir Türklüğün var olduğu bütün diyarları kısacası bütün 

TURAN coğrafyasını aydınlatması ümidiyle… 

Yıl:1 | Sayı:1 | Gökkubbe | 

5

İÇİNDEKİLER 

8 10 

ƏLİ BƏY 

HÜSEYNZADƏ 

TÜRK DİLİNİN 

VƏZİFƏYİ- 

MƏDƏNİYYƏSİ 


Azerbaycan’da 

Siyasal Yaşam 

12 

Emre KARTAL 

Azerbaycan, 

Ermenistan ve Aliyev: 

Bir Dış Politika 

Değerlendirmesi 

18 

Raşit ACAR 

Azerbaycan 

Yüreğimde Bir 

Şah Damarıdır 

38 30 46 

Kerem GÖKER 

İki Beden Tek Yürek: 

Resulzade Elçibey 

Dr. Elnur Paşa ile Hocalı 

Soykırımı ve Amerika’da Türk 

Varlığı Üzerine Röportaj 

Genel Sekreter Ahmet Alkan ile 

Söyleşi: “Türk Dünyası ve Türk 

Dünyası Birlik Platformu”

SAYI:1 NİSAN 2014 

20 22 24 43 

Ali Bahadır 

BORUCU 

20 Yanvar (Ocak) 

Olayları 

Mert ÇAKIR 

Azerbaycan 

Edebiyatının 

Teşekkülü 

Ömer Faruk 

KOCATEPE 

Kadim Coğrafyanın 

Köhne Şehri Bakü 

Metehan 

TANYILDIZ 

Türkçe’nin Halk 

Şairi Bahtiyar 

Vahapzade 

54 56 

Doç. Dr. Kürşad ZORLU 

Türk Birliği’ne Giden Yol... 


Turan Ülküsü ve Elçibey 

58 

62 

Bizden Haberler 

Tavsiye kitaplar

ƏLİ BƏY HÜSEYNZADƏ 

TÜRK DİLİNİN VƏZİFƏYİ-MƏDƏNİYYƏSİ 

İKTİBAS 

Bir Türk ədibi diyor ki, 

Ərəbin dili din və məzhəb dili 

oldu, Türk dili isə mədəniyyəticədidə 

dili oluyor. Bu sözü bir 

az islah edəlim: Ərəb dili din 

və məzhəb dili oldu, Fars dili 

şeir və ədəb dili oldu, Türk dili 

isə dövri-cədid üçün tərəqqi 

və mədəniyyət dili oluyor. Bu 

həm zamanın, həm də məkanın 

iqtizaatındadır. Zamanca 

mədəniyyəti-islamiyyənin üçüncü 

dövrü, yəni dövri-axiri başlıca 

Türk tarixindən ibarət olduğu kibi, 

məkanca dəxi bu gün kürreyiərz 

üzərində Türk dilindən daha 

müntəşir dil yoxdur. 

Tulən Mancuriyadan 

və Sibiryanın əqsayi-şərqişimalında 

cərəyan edən Lena 

nəhri sahilindən başlayıb Altay, 

Qaraqorum, Pamir, Hindi-kuh, 

Qafqaz, Kırım dağlarından 

keçərək Balkan dağlarının 

müntəhayi-qərbinə qədər, ərzən 

Ural dağlarının müntəhayişimalından 

Afrikanın səhrayikəbirinə 

qədər olan yerlərdə 

sakin bulunan əhalinin qismiəzəmi 

Türk dili ilə mütəkəllim 

bulunuyorlar. Türkün: 

Eylər dili Çin səddinədək 

hökmünü icra, 

Bir ucudur Altay bu yerin, bir 

ucu səhra! 

İştə böylə vase bir ölkədə 

dağınıq bulunan qəbail və əşairin 

çoxu hənuz bir hali-nimvəhşətdə 

bulunuyorlar. Bunları təriqimədəniyyətə 

çıxardacaq vasitə 

nə Ərəb, nə Fars, nə Rus və nə 

Firəng dilidir. Bu vasitə ancaq 

və ancaq Türk dilidir. Bizə 

Avropalıların “lisani-ümumi” 

deyə icad etdikləri nə volapok və 

nə də esperanto lazımdır. Biz öz 

müxtəlif şivə və ləhcələrimizi 

islah və tövhid ilə özümüzə 

məxsus mədəni və ədəbi bir 

ümumtürk dili vücudə gətirə 

biləriz. Zatən Türk dilinin qəvaidiəsliyyəsi 

Avropa üləmasından 

Maks Müllerin dəxi isbat etdiyi 

vəchlə, fövqəladə müəyyən 

və məntiqə müvafiq surətdə 

mükəmməl olmaqla bu dil bütün 

Asiya üçün bir lisani-ümumi 

yerinə keçə bilər. Digər tərəfdən, 

mədəniyyətə xidmət üçün Türk 

qövmünün fitrətində fövqəladə 

bir istedad və zəka vardır. Böylə 

olduğu üçün Türklər ülum və 

fünuna pək böyük xidmətlərdə 

bulunmuşlardır. Ancaq bizim 

çoxumuz hənuz bunu bilmiyoruz, 

çünki Türklərin özləri tərəfindən 

yazılan asarı unudub Türk tarixinə 

Türk olmayanların, məsələn: : 

Ərəbin, Farsın, Rusun, Firəngin, 

Çinlinin gözü ilə baxıyoruz. 

Osmanlı Türklərinə gəlincə, 

bunlar da sair ətrak haqqında nə 

yazmışlarsa, sülalə təəssübü ilə 

yazmışlardır. Türklərin zatən 

qüsurlarından biri bu olmuşdur 

ki, hər yerdə öz nəcib olan Türk 

adlarını tərk ilə məşhur bir 

hökmdara, məsələn: Cığatay bin 

Çingizə, Noqay xana, Özbək xana, 

Sultan Osman bin-Ərtoğrula, 

Tatar xana nisbətən özlərinə ayrıayrı 

adlar taxmışlardır. 

Heç bir Alman ya Fransız 

özünə İohann Sollyeri, Burbon, 

Bonapart demədiyi halda, 

Türklərin bu adəti qəribdir. Hər 

halda tərk edilməlidir. 

İştə Türk olmayanların 

Türklər haqqında yazdığı 

kitablar qövmiyyət və ya məzhəb 


təəssübü ilə yazılmış olduğu 

kibi, Türk olanların da çoxu sair 

Türklərə sülalə təəssübü nəzəri 

ilə baxmışlardır. Bu səbəbdən 

ümumətrakın bitərəfanə bir tariximədəniyyətini 

yazacaq yeni və 

ciddən alim bir müvərrixə əşəddüehtiyacımız 

vardır. 

İçimizdə 

bol-bol 

“Şahnamə”lər, “İskəndərnamə”lər 

oxuyan bulunduğu halda kimsənin 

əlində Babur şahın “Tüzüki- 

Baburi”sini, Abdullah Hatifinin 

“Teymurnamə”sini, Nəcib 

Asimin “Türk tarixi”ni 

görəməzsiniz. 

Fərabiyi, Əbu 

Əli ibn-Sinayı 

Ərəb; Mollayi- 

Rumiyi, Mir 

Əlişir Nəvaiyi* 

Fars zənn 

ediyoruz, Türk 

oğlu Türk 

olduqlarından 

xəbərimiz 

yoxdur. Vaqeən 

bunlar asarlarını 

Ərəbcə və Farsca 

yazmışlardır. 

Lakin böylə dahilər 

yetişdirmək şərəfi 

yenə Türklərə racedir. 

Zamanımızda Əlimərdan 

bəy ancaq Rusca, Əhməd 

Rıza ancaq Fransızca yazıyor. 

Əhməd bəy Ağayev, İsmayıl bəy 

Qasprinski Ruscanı Türkcədən 

daha yaxşı yazıyorlar. Abdulla 

Cövdətin Fransızca əşarı daha 

məşhurdur. Böylə olduğu halda, 

bunların vücudu ilə yenə ancaq 

Türklər fəxr edə bilirlər. 

Türklər Ərəbin, Farsın 

ülum və ədəbiyyatlarına rövnəq 

verdikləri kibi, Rusun dəxi 

ülum və ədəbiyyatına böyük 

xidmətlərdə bulunmuşlardır. Rus 

üdəba və üləmasının bir çoxu 

əcdadları tənəssür etmiş Türk və 

Tatarlardan ibarətdir. Bunların 

dəxi vücudu Türklərin zəka və 

istedadi-fitrilərinə böyük bir dəlil 

və bürhan olmaqla ən 

məşhurlarının 

namlarını burada zikr etmək 

istəriz: müvərrixi-şəhir Karamzin, 

ədibi-şəhir Turgenev, şairi-şəhir 

Derjavin, üdəbadan Radişşev, 

Bulqakov, Çomina xanım, elmiiqtisad 

üləmasından Toqan 

Baranovski və bir çox sairləri 

həp Türk və Tatar nəslindən 

(bəzisi Tatar xanları nəslindən) 

bulunduqları kibi, məşhur şair 

Jukovskinin də validəsi Osmanlı 

Türklərindəndir. Rusların şairiəzəmi 

Puşkini buraya daxil 

etmədik, çünki bunun cəddi Türk 

olmayıb, Ərəb ya zəncidir. 

Bunlardan Derjavin Bəhram 

Mirzənin əhfadından olub, 

böyük Katerina dövründə Rus 

şüərasının sərəfrazı idi. 

Bu şairin bir şeirini bən 

də vaxtilə Ruscadan 

Türkcəyə tərcümə edib 

Misirdə çıxan “Türk” 

qəzetəsində nəşr 

etmiş idim. Nümunə 

üçün buraya dəxi 

dərc ediyorum: 

Zaman bir nəhrdir, 

hər an axar, 

durmaz, 

Güzər eylər bütün 

asarı insanın. 

M ü l k l ə r , 

məmləkətlər, qövmü 

millətlər, 

Gedərlər qə’rinə dəryayinisyanın. 

Əgər tarix, ya əşarın ahəngi, 

Edərsə hifz bir şey adəmiyyətdən. 

Rəha bulmaz o da kilki-nəsibindən, 

Olur fani dəhanisərmədiyyətdən... 

“Füyuzat” jurnalı, 1907, 

№9, 140-142 

İKTİBAS 


9

AZERBAYCAN’DA 

SİYASAL 

YAŞAM 


Ahievran Üniversitesi Türk Dünyası Topluluğu Başkanı 

DOSYA: AZERBAYCAN 

Devletlerin siyasal geçmişini 

incelerken üzerinde 

durulması gereken 

önemli etkenler vardır. Her yazıda 

ve söylemde değinilmeden 

geçilmeyen özel jeopolitik konum 

bizlere Azerbaycan siyasal 

yaşamını anlamada önem arz 

etmektedir. Anadolu, Orta Asya, 

İran ve Kafkasya’nın ortasında 

yer alıyor olması tarihsel olarak 

hem Ruslar tarafından hem Batılılar 

tarafından bir avantaj olarak 

kullanılmış ancak Azerbaycan 

tarafından bir avantaja çevrilememiştir. 

Ayrıca uygarlıklar 

tarihinde önemli yerleri bulunan 

Medlerin, Perslerin, Sasanilerin 

ve Parthların bölgeyi ele geçirme 

çabaları stratejik konumunu 

daha iyi kavrayabilmemize yardımcı 

olmaktadır. 

Siyasal hayatı etkileyen en 

önemli etkenlerden birinin de 

uluslararası siyasal sistem olduğunu 

belirtmekte kuşku yoktur. 

Özellikle 20. Ve 21. Yüzyıl Azerbaycan 

siyasal yaşamını incelerken 

70 yıl süren totaliter Sovyet 

rejimini vurgulamak şarttır. 

Rusya’da meydana gelen Bolşevik 

devrimiyle birlikte Kafkas 

ve Orta Asya halklarının özgürlük 

taleplerinde bulunduğu bilinen 

bir gerçektir. Bolşeviklerin 

yayınladığı ihtilal beyannamesi, 

Kafkas ve Orta Asya halklarının 

bu taleplerini umutlandırmıştır. 

Özgürlük talebi Azerbaycan’da 

Mehmet Emin Resulzade’nin 

liderliğinde ön plana çıkmıştır. 

1917’de Moskova’da Rusya 

Müslümanları kongresinde 

kendi kaderini tayin hakkını 

savunması büyük destek görmüş, 

1918’de Güney Kafkasya 

Federal Demokratik 

Cumhuriyeti’nin kurulmasında 

önemli rol oynamış ve 28 Mayıs 

1918’de Azerbaycan Demokratik 

Cumhuriyeti’ni ilan ederek 

tarihe ismini kazımıştır. Selfdeterminasyona 

dair verdikleri 

sözleri hasıraltı eden Bolşevikler 

Nisan 1920’de Azerbaycan’ı işgal 

ederek Azerbaycan Sovyet 

Sosyalist Cumhuriyeti’ni kurdular 

ve Azerbaycan bir Sovyet 

uydusu olarak tayin edildi. 

Sovyetlerin hâkimiyeti (1920- 

1992) ile birlikte ülkenin petrol 

ve verimli arazileri Bolşevikler 

tarafından kullanılmış ve Ruslar 

için bu topraklar önemli bir ticaret 

merkezi haline dönüşmüştür. 

Ayrıca rejim Azerbaycan üzerinde 

sosyal ve kültürel alanda da 

etkili olmuştur. Kiril alfabesinin 

kabul edilmesi, Sovyet rejiminin 

İslamiyet’e bakış açısı uygulanan 

politikaların anlaşılmasını 

kolaylaştırmaktadır. 

SB, Michael Gorbaçov’un 

1985’te başlattığı “açıklık” ve 

“yeniden yapılanma” politikalarıyla 

çöküşe geçmiş ve 1991’de 

rejim çökmüştür.1992’de Azerbaycan 

Sovyet rejimi dönemini 

kapatmıştır. Bağımsızlığından 

günümüze kadar Azerbaycan 

yerleşen totaliter sistemin kalıntılarını 

üzerinden atamamış ve 

tam anlamıyla demokratik bir 

düzene geçememiştir. 

1989’dan sonra rejime karşı 

muhalif teşkilatların kurulduğu 

gözlemlenmektedir. Bu teşkilatlardan 

en önemlisi Halk 

Cephesi olarak görülmektedir. 

Özellikle Sovyet yönetimine 

karşı kurulan bu hareket ideolojik 

bir ayrım gözetmeksizin 

bütün Azer Türkleri’nin birleşmeye 

çalıştığı bir çatı vazifesi 

görmüştür.1990’da Sovyetlerin 

Bakü’de gerçekleştirdiği 


katliam hareketi kenetlemiştir. 

Karabağ Katliamı’ndan sonra 

muhalefetin sesi daha çok yükselmiş 

ve Sovyet yönetiminin 

etkisi tamamen kırılarak 1992 

seçimlerine girilmiştir. Seçim 

sonuçları ile birlikte Ebulfeyz 

ELÇİBEY Cumhurbaşkanı seçilmiştir. 

Elçibey’in özellikle Türkiye 

ve Batı yanlısı tutumu Rusya 

için bir tehdit olarak görülmesi 

gecikmemiştir. Rusya bu tehdide! 

karşı Suret Hüseyinov tarafından 

gerçekleştirilen darbeyle 

Elçibey’e yönetimden el çektirmiştir. 

Darbe sonrasında Azerbaycan 

siyasal hayatı açısından 

önem teşkil eden bir isim yönetim 

erkini eline almıştır. Eski 

Yüksek Sovyet üyesi ve başkan 

Haydar Aliyev yürütme görevini 

üstlenmiştir. 

Bağımsızlığından sonra Azerbaycan 

için Sovyetlerin dağılması 

ve darbe ile başa geçen 

Aliyev önemli görülmektedir. Bu 

önem İlham Aliyev’in Haydar 

Aliyev’den sonra iş başına geçmesiyle 

daha net anlaşılmaktadır. 

“Azerbaycan halkının yönetimde 

söz sahibi olduğu” söylemleri; 

muhalif gösterilerin sert müdahalelerle 

bastırılması veya izin 

verilmemesi, parti kapatmalar, 

muhalif söylemleriyle ön plana 

çıkan medya yayınlarının engellenmesiyle 

beraber gerçeği yansıttığı 

tartışılır bir hale gelmektedir. 

Azerbaycan hukuk sisteminde 

özgürlükçü hukuk kurullarının 

varlığı gözlemlenmekte ancak 

yukarıda da belirtilen sorunlarla 

uygulanıp uygulanmadığı tartışma 

konusu olmaktadır. Gerçekleştirilen 

seçimlerin şeffaf ve 

demokratik olmadığı uluslararası 

siyasal aktörler tarafından 

vurgulanmaktadır. 

Karabağ Katliamı ülke için Ermeniler 

ile gerçekleştirilen çatışmalardan 

sadece birisi, halkın 

hafızasına yer etmiş en 

önemli olaylardan biri olarak 

tarihe not düşülmüştür. Katliam 

sonrası BM, AGİT ve AB 

gibi uluslararası aktörler katliama 

ilişkin kararlar almalarına 

rağmen Azerbaycan’dan 

ve Türk Cumhuriyetleri’nden 

önemli bir tepki gelmemiştir. 

Bu günlerde yaşanan çatışmalar 

Azerbaycan’ın gelişen silahlı 

kuvvetleri ile beraber Karabağ 

toprakları için bir umut ışığı vermektedir. 

Karabağ Katliamı’nın 

Azerbaycan da gerçekleştirilen 

seçimler içinde önemi büyüktür. 

Seçimlerde halkın hafızasında 

acı bir yer edinmiş konu siyasiler 

tarafından dillendirilmekte ve 

çıkarları için kullanılmaktadır. 

Tarihsel süreç içerisinde Azerbaycan 

toprakları konumu gereği 

bölgesel güçler tarafından 

ele geçirilmesi gereken bir ülke 

durumunda olmuştur. Bu durum 

bu topraklarda yaşayanlar 

için dezavantaj oluşturmaktadır. 

Totaliter sistemden kopamamış 

olması Azerbaycan’ın gelişmesinin 

önünde en büyük engeldir. 

Karabağ sorununun çözümü 

için atılacak adımlar hem iç hem 

de dış politikada Azerbaycan’ın 

statüsünü değiştirecektir. 

26 Şubat’ta hayatına hunharca 

son verilen kardeşlerimizi saygıyla 

ve dualar ile anıyoruz. 



11

AZERBAYCAN, 

ERMENİSTAN VE 

ALİYEV: 

BİR DIŞ POLİTİKA 


DEĞERLENDİRMESİ 

Emre KARTAL 

Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortadoğu ve Afrika Çalışmaları 


1991 yılı öncesinde ve özellikle 

12 Eylül Darbesi öncesinde 

Türkiye’de “dış Türk” 

kavramı ya da “Türk Dünyası” 

kavramı yalnızca Türk Milliyetçilerinin, 

Ülkücülerin sözcük dağarcığında 

bulunuyordu. “Esir 

Türklere Özgürlük” geceleri düzenlenir, 

“Kaf dağının ardındaki” 

uzak akrabaya olan muhabbet 

dile getirilirdi. Komünizmin sömürdüğü 

Türk yurtları için neler 

yapılabileceği konuşulurdu. Lakin 

demir perdenin varlığı ve Türk 

milliyetçilerinin içerideki büyük 

ve haklı kavgası Türk Dünyası 

ile bağlantıları biraz “duygusal” 

hatta tuttu. Sovyetler Birliği’nin 

yıkılması ile Türkiye’nin dünya ile 

daha entegre hale gelme açılımlarının 

yapılması aynı döneme 

denk geldi. Bir anda bağımsızlıklarını 

kazanmış beş Türk devletiyle 

karşı karşıya kaldık. Lakin 

rahmetli Başbuğ Alparslan 

Türkeş’in irtibat kurma çabaları 

ve düzenlenmesini sağladığı 

Türk Kurultayları dışında da ciddi 

bir çalışma yapılmadı. Malum 

diğer cephelere bakıldığında 

Turgut Özal’ın “ticari” bakışı vardı. 

Biraz biraz da Fethullah Gülen 

Cemaati’nin eğitim alanındaki 

çalışmaları. Tabi bu çalışmalar 

da tartışılabilir. Sonuç olarak 

Türk Dünyası’na muhabbet 

duyan bir Türk milliyetçisi camia 

vardı. Ama “uluslararası ilişkiler 

bilimi” çizgisinde gerçekçi politikalar 

veya politika önerileri kapsamlı 

olarak ortaya konulamadı. 

Bu girizgahı yapmamızın sebebi 

bu durumun halen devam ettiği 

kanaatimizdir. Bu yazıyı yazma 

sebebimiz de bu “kaf dağının 

ardındaki” uzak akrabalarımızın 

ülkesi iken, artık tamamen içli 

dışlı olduğumuz arkadaşlarımızın, 

ortaklarımızın vesaire bulunduğu 

ülke olan Azerbaycan’ın 

bugünkü yapısını biraz düşünmek 

ve dış politikasını etkileyen 

en önemli olaylardan biri olan 

Ermeni meselesi bağlamında bir 

uluslararası ilişkiler değerlendirmesi 

yapmaktır. 

Azerbaycan’ın iç ve dış politikasını 

“görünende” en çok etkileyen 

konu işgal altındaki topraklar 

meselesi yani Karabağ meselesidir. 

Azerbaycan topraklarının 

%20’si bugün Ermenistan 

işgali altındadır. Bunun bir işgal 

olduğunu yalnızca Azerbaycan 

ya da biz Türk milliyetçileri söylemiyoruz. 

Birleşmiş Milletler Güvenlik 

Konseyi’ne göre bugün 

Ermenistan işgalcidir, Avrupa 

Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’na 

(AGİT) göre Ermenistan işgalcidir, 

Avrupa Birliği’ne göre Ermenistan 

işgalcidir ve pek çok 

uluslararası örgüt ve ülkeye göre 

Karabağ işgal altındadır. Hatta 

Ermenistan’ın çekilmesi gerekmektedir. 

Aynı şekilde Hocalı… 

ABD’nin bazı eyaletleri, Meksika, 

Pakistan gibi 7 ülke, İnsan 

Hakları İzleme Örgütü, İslam İşbirliği 

Konferansı Parlamentolar 

Birliği ve pek çok uluslararası 

örgüt Hocalı olaylarını soykırım 

ya da katliam olarak tanımaktadır. 

Pek neden Hocalı için bir 

tazminat ya da benzeri bir karar 

yoktur? Ermenistan neden 

Karabağ’dan çekilmemektedir? 

Bu sorular gerçekten cevaplanması 

hem zor bir o kadar da 

kolaydır. Uluslararası denge, 

güç dengesi, büyük güçler vs. 

cevaplar vererek geçiştirebiliriz. 

Lakin biraz açma ihtiyacı hissediyorum. 

Öncelikle şunu bilmekte fayda 

var. Karabağ Savaşı’nın en sıkıntılı 

zamanlarında doğrudan 

Rusya’nın desteğiyle Suret 

Hüseynov isimli bir komutan 

darbe girişiminde bulunmuş, 

Gence’de Azerbaycan’ın demokratik 

yollarla seçilmiş cumhurbaşkanı 

Ebulfez Elçibey’e 

karşı bir isyan başlatmıştır. Rusya 

başta olmak üzere pek çok 

unsurun baskısıyla Elçibey meselesinin 

bir iç savaşa döneceği 

endişesiyle iktidardan çekilmeye 

karar vermiştir. Elçibey çekilirken 

yerine Nahçıvan’dan eski (!) 

KGB ajanı ve Sovyet politbüro 

üyesi Haydar Aliyev geldi. Aliyev 

bir kurtarıcı edasıyla geldi. Sanki 

kaybedilen topraklar alınacakmış 

gibi geldi ama Elçibey’den 

sonra durum daha da kötüye 

gitti. Rusya’nın kışkırtmalarıyla 

çok önemli mevziler kaybedildi. 

Kaybedilemez diye düşünülen 

Ağdam, Gubadlı, Ağdere, Cebrail, 

Zengilan illeri ve Fuzuli ilinin 

bir kısmı Rusya’nın tahrikiyle Ermeniler 

tarafından işgal edildi. O 

günden bugüne Aliyev iktidarı 

Karabağ meselesi için hiçbir şey 

yapmadı desek yeridir. Uluslararası 

konjonktürün getirdiği 

AGİT Minsk grubu çalışmalarına 

katılmak ve sadece söylemde 

işgale karşı çıkmak Aliyev’in en 

büyük icraatları (!) oldu. Ha bir 

de AK Parti iktidarının “Ermeni 

açılımı” sonrasında Türkiye’ye 

verdikleri gazın fiyatını artırdılar. 

Aliyev iktidarının son birkaç 

yıldır üzerine çok düştüğü bir 

mevzu ise Hocalı Soykırımı’dır. 

Aliyev ciddi paralar harcayarak 

yurt dışında “Hocalı’ya Adalet” 

kampanyaları düzenlenmesine 

yardımcı olmuş, pek çok 

propaganda aracı kullanmıştır. 

Reklam kampanyaları, görsel 

materyaller, belgeseller, programlar, 

konferanslar vs. araçlar 

ciddi paralarla Hocalı için kullanılmıştır. 

Burada Aliyev’in aslında 

önemli bir iş başardığını da 

söylemek gerekir. En azından 

dünya Hocalı’da olanları sadece 

Ermeni gözünden görmüyor artık. 

Yalnız propaganda için cid- 



13


di paralar harcayan Aliyev’in 

Hocalı konusunda çelişkileri 

olduğunu görüyoruz. Bugün 

ülkemizde “Hocalı’nın katliam 

ya da soykırım olarak” tanınması 

tartışmaları yapılıyor. 

Özellikle MHP’nin bu yönde 

TBMM’ye teklifleri var. Kabul 

görmese de önemli adımlar. 

Türkiye’de bu tartışmalar varken 

Azerbaycan ne yapıyor 

diye bakmak istiyoruz. Acaba 

Azerbaycan bu soykırımın 

uluslararası alanda tanınması 

için ne yapıyor? 

ALİYEV İKTİDARI 

HOCALI’YA ADALET GEL- 

MESİ İÇİN BAŞVURU YAP- 

MIYOR! 

Aliyev İktidarı uluslararası 

propaganda ve kampanyaların 

dışında hiçbir uluslararası 

kuruma başvurup Hocalı’da 

katliam yapan katillerin cezalandırılması 

için ya da faillerin 

bulunması için adım atmamıştır. 

Uluslararası Adalet 

Divanı’na ne bir başvuru yapılmıştır 

ne de BM üzerinen 

Cenevre Sözleşmesinin gereğinin 

yapılması için bir girişimde 

bulunulmuştur. Bunun 

yanısıra Aliyev iktidarı Hocalı 

ve Karabağ savaşlarında tek 

rakip olarak hep Ermenistan’ı 

görmekte ve göstermektedir. 

Bu çok büyük bir yanılgıdır. 

Hocalı’nın asıl faili Rusya’dır. 

Aliyev İktidarı Millî Bağımsızlık 

Ordusu (AMAO) denilen 

katliamcı çetenin silahlarını ve 

askerî malzemelerini yapan 

fabrikanın Ermenistan’da olmadığını 

çok iyi biliyor. Masum 

Türk evlatlarına karşı 

kullanılan mühimmatın hepsi 

Sovyet-Rus ordusunda kullanılan 

silah ve askeri malzemeydi. 

Sovyet-Rus ordusunun 

366. Motorlu Atıcı Alayı 

da emir almadan Hocalı’ya 

baskında yer alamazdı. Millî 

Bağımsızlık Ordusu (AMAO) 

denilen çeteyi silahlandıran, 

askerî malzemeyi temin eden 

ve 366. Motorlu Atıcı Alayı’na 

saldırıda yer alma emrini veren 

yüksek rütbeli Sovyet-Rus askerlerinin 

olduğunu açıkça bilmektedir. 

Onlar da hükûmet 

yöneticilerinin haberi olmadan 

hiç bir zaman böyle bir katliamı 

yapamazlardı. Hocalı’da 

Rusya’nın rolü açık ve nettir. 

Ancak bırakın Rusya’ya karşı 

bir tavır almayı Rusya’nın 

ufakta olsa bir payı olduğunu 

ifade dahi edemiyorlar. Bunun 

tek sebebi uluslararası denge 

değildir. Azerbaycan çok 

iyi bir şekilde Kafkaslardaki 

etkinliğini kullanarak Batı ile 

daha çok yakınlaşmak suretiyle 

Rusya’yı bazı konularda 

adım atmaya zorlayabilir. 

Rusya çıkarları söz konusu 

olduğunda çok sert önlemler 

alabilecek bir ülkedir. Bunu 

bugün Ukrayna’da Kırım’da 

görüyoruz. Lakin Kırım’daki 

Rus azınlık olmasa Rusya 

o kadar rahat olabilir miydi? 

Azerbaycan’da öyle bir Rus 

azınlık yoktur. Burada mesele 

Aliyev iktidarının, iktidarını da 

Rusya’ya borçlu olmasıdır. 

D E M O K R A S İ 

AZERBAYCAN’A ÇOK 

UZAK 

Her seçimde muhalefeti ezme 

politikası güdülmesi, hele ki 

son seçimin pek çok uluslararası 

gözlemci tarafından 

şaibeli olarak gösterilmesi en 

bariz anti-demokratiklik uygulamasıdır. 

Aliyev muhalefetin 

ses çıkarmasına asla izin vermemekte, 

meydanlara çıkan 

protestocular çok sert bir biçimde 

bastırılmakta, muha- 


lefet liderleri özellikle gençlik liderleri 

pek çok iftira ile (genelde 

uyuşturucu) karalanmaya çalışılmakta 

hatta cezaevine atılmaktadır. 

Azerbaycan’da %80’in 

altına düşmeyen sandık oranları 

demokrasinin niteliğine bir ayna 

gibidir. Rüşvetle dönen bir bürokrasi 

ve Aliyev Hanedanı’na 

destek olan oligarkların oluşturduğu 

yapı Azerbaycan’ı bugün 

adeta bir modern derebeylik 

haline getirmiştir. Bu konu çok 

daha detaylı incelenebilir. Ama 

konumuz dış politika olduğunu 

için bunu sadece yüzeysel 

olarak vermeyi seçiyorum. Demokrasinin 

olmadığı böyle bir 

yapıda iktidarın halka karşı hesap 

verme gibi bir durumu da 

olmamaktadır. Öyle ki, Aliyev 

Karabağ’ın hesabını vermemiştir, 

asker intiharlarının hesabını 

vermemiştir, yolsuzluk ve rüşvetin 

hesabını vermemiştir, gözaltı 

ve tutuklamaların hesabını 

vermemiştir, gösterişli hayatının 

hesabını vermemiştir. Pek çok 

madde böyle sayılabilir. Hesap 

vermeyen bir iktidar da dış politikada 

kendi çıkarlarından başkasını 

düşünmez. 

ALİYEV HOCALI VURGU- 

SUYLA İKTİDARINI MI KO- 

RUMAYA ÇALIŞIYOR? 

Aliyev bu keyfi yönetiminde son 

zamanlarda önemli bir Hocalı 

vurgusu yapmaktadır. Burada 

asla Rusya’ya tek bir ithamda 

dahi bulunulmamaktadır. Buradan 

çıkan sonuç şudur: Aliyev 

kendisini darbelerle iktidara getiren 

ve bugün de iktidarda tutan 

Rusya’ya karşı bir tutum sergilemekten 

kaçmaktadır. 20 Ocak 

Kara Yanvar olaylarının yıldönümünden 

iki gün sonra Soçi’de 

döneminde Rusya Devlet Başkanı 

Medvedev ve Ermenistan 

Cumhurbaşkanı Sarkisyan’la 

kayak yapan Aliyev’in midesinin 

genişliği buradan da görülmektedir. 

Azerbaycan’ın gerçek 

evladının düşmanıyla eğlence 

yapan Aliyev mi yoksa Ermeni 

sınır hattını yararak kendini hiçe 

sayarak şehit olan Mübariz İbrahimov 

ve onun gibi yiğit Azerbaycan 

Türkleri midir açıkça 

görülmektedir. Aliyev Hocalı’da 

Rusların nasıl rolü olduğunu bilmektedir. 

Ruslara karşı tutum 

sergilemekten kaçınmak için 

meselenin üzerine gitmekte ve 

propaganda yapmaktadır. Bunun 

hedefi olarakta Hocalı meselesinin 

en çok gündeme geldiği 

ve bilindiği Türkiye çok önem 

taşımaktadır. Aliyev Türkiye’ye 

“sözde” bağımsız milletvekilleri 

göndermekte, Türkiye’de bazı 

siyasetçilerin seçim masraflarını 

karşılamakta ve bu yolla özellikle 

milliyetçi camia üzerinde etki 

kurmaya çalışmaktadır. Anti- 

Demokratik uygulamaların tavan 



15


yaptığı bir ülkenin “bağımsız” bir 

milletvekili olup, seçim bölgesinden 

çok Türkiye’de olan kişilerin 

amaçlarının ne olduğu açıktır. 

Kısaca Aliyev Hocalı’nın hesabını 

sormayacaktır. Karabağ’ı 

kurtarmayacaktır. Onun yerine 

kendisi ve yandaşları iktidarın 

tadını çıkarmakta şımarık çocukları 

Azerbaycan’ın kaynaklarını 

Hazar’ın kaynaklarını kumar 

masalarında ve marjinal eğlencelerde 

harcamaktadır. 

ERMENİSTAN: TÜRK DÜŞ- 

MANLIĞI ÜZERİNE KURU- 

LAN BİR DEVLET 

Bir milletin 20-30 yıl gibi bir sürede 

nasıl “millet-i sadıka”dan 

düşman millete dönüştüğünü 

alamak gerçekten güçtür. Osmanlı 

toplumunda önemli bir yer 

tutan Ermenilerin bir kısmı Rusların 

tahrikleriyle isyan etmiş, asli 

unsurlarından oldukları devlete 

ihanet etmiştir. Ardından tehcir 

kararı ve sözde soykırım iddiaları… 

Bugün Ermenistan ve Ermeni 

kimliği varlığının tamamen 

Türk düşmanlığı, sözde soykırım 

iddiaları üzerine oturtulmuştur. 

Bu durum Ermenistan’ı içten 

içe yiyip bitirmektedir. Kağıt 

üzerinde 3 Milyon nüfusu olan 

Ermenistan’ın ülkede var olan 

nüfusu 1-1.5 Milyon kadardır. 

Ermenistan kıt kanaat geçinmektedir. 

Ancak Ermeni diasporası 

denen ve ABD ile Fransa 

başta olmak üzere dünyanın pek 

çok yerinde yaşayan sermaye 

sahibi Ermenilerin durumları çok 

iyidir. Bu diaspora Ermenistan’ı 

adeta kendi meşruiyetleri ve 

menfaatleri için kullanmaktadır. 

Bulundukları ülkelerde lobicilik 

yaparak, senede bir kere bile 

gitmedikleri ülkelerinin sözde 

menfaatlerini koruduklarını iddia 

etmektedirler. Ancak yaptıkları 

sadece Ermenistan’ı kullanarak 

kendi varlıklarını sürdürmektir. 

Ermenistan bugün bölgede üç 

komşusuyla da sorunludur: Türkiye, 

Azerbaycan ve Gürcistan. 

Bölgede Rus üssü haline gelmiş 

ve yalnızlaşmış bir ülkedir. Rusya 

ve soykırım iddiaları ortadan 

kalkarsa Ermenistan kaç gün 

daha yaşar kestirmek güç. Ülke 

Sarkisyan gibi bir Türk katilince 

yönetildiği sürece ne kadar ileri 

gidebilirler bilinmez. Ancak şu 

bir gerçek ki, Ermenistan eğer 

bağımsız ve eşit bir devlet olmak 

istiyorsa, Kafkasların İsrail’i 

olmaktan kurtulmak istiyorsa 

bunun tek bir yolu vardır: Türk 

karşıtlığı üzerine kurulu kimlikten 

vazgeçmek. Ermeniler tarihlerinden 

kendilerine çok farklı 

meşruiyet kaynakları bulabilirler. 


Bunları çocuklarına anlatarak 

milliyetçilik yapabilirler. Hatta 

tarihlerinden “millet-i sadıka” oldukları 

gerçeğini de bulurlarsa 

kimliklerini buna göre yeniden 

inşa ederlerse çok şey değişebilir. 

Elçiey’in ve Alparslan 

Türkeş’in Bakü Ceyhan Petrol 

Boru hattını Ermenistan’dan 

geçirmek suretiyle teklif ettikleri 

anlaşmanın temelinde de 

eminim bu vardı. Ermenistan 

bir an önce diasporanın ve bazı 

menfaatçi siyasetçilerin hamasetinden 

ve Türk düşmanlığı 

üzerine kurulu dış politikalarından 

kurtulması gerekmektedir. 

Kafkasya’nın ve çevre bölgelerin 

selameti açısından bu önemlidir. 

Türklerle arası iyi olan bir Ermenistan 

Türkiye ve Azerbaycan’la 

açık ticaret yapan bir Ermenistan 

diasporadan gelen paralara 

bağlı kalmadan çok iyi bir şekilde 

kalkınabilir. 

SONUÇ YERİNE: İKTİDAR 

HIRSI GÜNEY KAFKASYA’YI 

GERİYOR 

Aliyevlerin kurdukları düzen bir 

tarafta, Ermeni diasporasının 

düzeni bir tarafta, diğer yandan 

da Rusya’nın kukla oynatıcısı 

pozundaki siyaseti de eklenince 

Kafkasya işin içinden çıkılmaz 

bir yer haline geliyor. Bu 

en çok Rusya’nın işine geliyor 

tabi. Ermenistan ve Azerbaycan 

arasındaki sonuçlanmamış 

savaşı istediği gibi kullanarak 

iki ülkeye de istediğini yaptırıyor. 

İktidarlar da iktidardan 

düşmemek için buna çanak 

tutuyor. Kafkasya’ya huzur ne 

zaman gelir bilinmez ancak demokrasi 

ve şeffaflıkla geleceği 

aşikar. Azerbaycan ne zaman 

gerçek bir demokrasiye kavuşur, 

aydınları ne zaman Aliyev 

korkusu olmadan düşündüklerini 

ifade etmeye başlar, ne 

zaman Elçibey’in mirası “milliyetçi 

demokrasi” yeniden Azadlık 

Meydanı’ndan ayağa kalkar 

işte o zaman Azerbaycan geleceğe 

daha iyi bakabilir, işte o 

zaman Hocalı’nın gerçek failleri 

için harekete geçilebilir. Ermenistan 

için de durum benzerdir. 

Ermeniler ne zaman gerçekten 

ülkelerine Türk düşmanlığı yapmadan 

sahip çıkmaya karar verir. 

Gerçek bir demokrasi kurar 

ve “Türkiye’den toprak tazminat 

alırız” hayali yerine “Türkiye’yle 

ticaret yaparız” gerçekliğini kabullenirler, 

işte o zaman diasporanın 

kapitalist ve zalimce 

siyasetinden uzaklaşabilirler. 

Ermenistan Karabağ’dan ve diğer 

topraklardan makul bir biçimde 

çekildiğinde pek bir şey 

kaybetmez. Ama Türkiye ve 

Azerbaycan’la sınırları serbestçe 

açılırsa işte o zaman Ermenistan 

çok şey kazanır. 

Bu yazdıklarımız idealist bir bakış 

açısının ürünü olabilirler. Ancak 

gerçekten çok uzak şeyler 

değildirler. Türkiye’de özellikle 

bilinçli bir dış politika yönetimi 

olursa bunun öncülüğü yapılabilir. 

Rusya elbette buna karşı 

tüm gücünü ortaya koyacaktır. 

İşte o zaman da dış politikanın 

olmazsa olmazı “denge” illaki 

kullanılacaktır. Rusya elinden 

geleni ardına koymayacaktır. 

Ancak bölge ülkelerinin kararlılığı 

Rusya’yı da bir şekilde frenletecektir. 

Osetya’da başarılı olan, 

Kırım’da başarılı olmanın eşiğinde 

olan Rusya’nın bu ilerlemesi 

sadece bizim değil başka dünya 

güçlerinin de rahatsız olacağı 

bir durumdur. Geleceğin en 

önemli enerji hatlarının bulunduğu 

Kafkasya’da Rusların at koşturmasını 

istemeyecek olanlar 

yalnızca Türkler olmayacak. İşte 

bu yüzden, hem kendi değerlerimizden 

ilkelerimizden ve “kızıl 

elma”larımızdan vazgeçmeden, 

Hocalı’ya adaleti unutmadan, 

Karabağ’ı unutmadan, akan kanının 

hesabını unutmadan hem 

de emperyalizme alet olmadan, 

ittifaklar kurma seçeneğini her 

zaman akılda tutmak gerekmektedir. 

Kafkasya’nın istikrarı 

normalleşmiş bir Ermenistan 

ve demokrasiyi özümsemiş bir 

Azerbaycan’dan geçmektedir. 

Hocalı’ya adaletin yolu demokrasiden, 

milliyetçilikten, karşıtlıklar 

yerine tarihten ve ortaklıklardan 

alınan ilhamlardan geçmektedir. 



17

AZERBAYCAN 

YÜREĞİMDE BİR 

ŞAH DAMARIDIRRaşit ACAR 

Türk Dünyası Birlik Platformu Öğret. Gör. Koordinatörü 


Türkiye’nin kardeş ülkesi, 

diğer Türk Dünyası ülkeleriyle 

beraber birleşmeyi 

bekleyen Azeriler değil Azerbaycan 

Türklerinin yurdudur AZER- 

BAYCAN. Topraklarında yaşayan 

her ferde canı gönülden 

gardaşım diyebildiğimiz bir Türk 

yurdu Azerbaycan. 

Tarih 1992’nin 26 Şubat’ı, yani 

22 yıl önce Ermenistan askerleri, 

geniş çaplı bir saldırı sonucunda, 

Hocalı şehrini işgal 

etmiş, sivil halkı, çoluk çocuk, 

genç, hasta, ihtiyar, hamile 

demeden, organize ve planlı 

bir şekilde katletmiştir. 63’ü 

çocuk, 106’sı kadın, 70’i yaşlı, 

tam 613 kişi işkence edilerek 

hayatını kaybetti, 487 kişide sakat 

bırakıldı. 1275 kişi ise yine 


çocuk, kadın, ihtiyar, genç ayrımı 

yapılmaksızın esir alınarak, 

akıl almaz işkencelere, insanlık 

dışı uygulamalara maruz bırakılmıştır. 

Bugün hala 155 kişinin 

akıbeti bilinmemektedir. Uluslararası 

toplumun gözleri önünde 

gerçekleştirilen bu soykırımda 

katledilen halkın tek suçu Azerbaycan 

Türkü olmaları, TÜRK 

olmalarıdır. Azerbaycan›da yaşanan 

bu olaylar Türk bilincini 

kendinde hissetmiş her Türk 

evladının yüreğine bir kor düşürdü. 

Türkiye›de Hocalı Katliamı 

her 26 Şubat günü tarihe sürülmüş 

bir leke olarak anılmakta, 

Azerbaycan - Türkiye kardeşliği 

çok uzak olmadığından hatırlayabileceğimiz 

Türkiye- Ermenistan 

maçında stada Azerbaycan 

bayrağı sokulmaması kararı 

Azerbaycan›a karşı kardeşlik 

söylemlerimize yakışmayan bir 

karar olarak tarihe geçmiştir. 

Türkiye›de Azerbaycan hususunda 

bilgi sahibi olan genç 

neslin Azerbaycan›a sahip çıkmasının 

yanında; bir o kadar 

da Azerbaycan tarihinden bihaber 

genç nesil bulunmaktadır. 

Azerbaycan›a gidip herhangi 

bir kişiye Türkiye›yi sorsalar; 

anlatmaktan mutluluk duyarak 

uzunca vakitler Türkiye›yi an- 

Karabağ’da Hocalı’da, Doğu 

Türkistan’da ve Balkanlar’daki 

soykırımlar unutturulmaya çalışılırken 

savaş meydanlarında 

düşmanına su verebilme hassasiyetini 

gösteren Türk milletinin 

geçmişinde soykırım olmamıştır. 

Türkiye her durumda Türk 

Dünyası’na umut olmuş bir ülkedir. 

Bu lider ülke Türkiye anlayışını 

sürdürebilmek için Türk 

gençliği olarak okumayı, araştırmayı, 

öğrenmeyi ve öğretmeyi 

bir sorumluluk hissederek ülkümüz 

doğrultusunda yaşamalıyız. 

gereğince Türk milliyetçilerince 

bu gün unutturulmamaya çalışılmaktadır. 

Türkiye Azerbaycan ile ikili ilişkilerini 

önceden beri kardeşlik 

ilkesine dayandırarak bu zamanlara 

getirmiştir. Ancak daha 

latabilir. İşte tam bu hususta 

Türkiye›de herhangi birinin de 

Azerbaycan›ı anlatabilmesi yaşananlardan 

haberdar olunması 

için Azerbaycan›ı ve Türk Dünyasını 

anlatmak her Türk evladı 

için bir görev olmalıdır. 

İki devlet bir millet dediğimiz 

Azerbaycan’daki soydaşlarımıza 

ve tüm dünyada yapılan insanlık 

dışı faaliyetlere dur diyebilmek 

adına Selam olsun Türk 

Dünyasına. 



19

20 YANVAR 


(OCAK) OLAYLARI 

Ali Bahadır BORUCU 

SDÜ Türkçe Topluluğu Yönetim Kurulu Başkan Yard. 


1980′li yıllar Bağımsızlık isteyen 

işgal altındaki birçok 

ülke için zor yıllar olmuştu. 

Sadece Azerbaycan değil, tüm 

dünya için Tarihin akışı günümüzü 

de belirleyecek şekilde 

değişiyordu. 

1985 yılında Sovyetler Birliği’nde 

başlayan yeniden yapılanma hareketi 

elinde tuttuğu Cumhuriyetlerdeki 

bağımsızlık isteklerini 

artırıyor ve Cumhuriyetlerin bağımsızlık 

istemelerine yol açıyordu. 

Bu karışık ortamdan fayda- 

ğımsızlık hareketlerini de hızlandırmıştı.Başlayan 

bu protesto 

ve bağımsızlık halk hareketlerini 

engellemek için SSBC Bakü’ye 

ordu göndermeyi karar almıştı. 

Ocak19’u 20’ye bağlayan gece 

(Kanlı Ocak, Gara Yanvar) dönemin 

Sovyetler Birliği başkanı 

Gorbaçov’un emriyle o gece 

Bakü kan ağlamıştır.35.000 kişilik 

ağır silahlarla donatılmış 

Sovyet birlikleri Azerbaycan’ın 

başkentini işgale başlamıştır. 

Ermenileri korumak bahanesiyle 

ğımsızlığa koşulacaktır. Rahmetli 

Ebülfez Elçibey o gün 

Azatlık Meydanı’ndan şöyle 

seslenmiştir; “Bir Kere Yükselen 

Bayrak Bir Daha İnmez!” 

Gün bağımsızlık günüdür. Her 

yerde 3 renkli bayrağımız dalgalanacaktır. 

Yaşasın bağımsız 

hür Azerbaycan! Ve o günden 

sonra bağımsız Azerbaycan’ın 

temelleri atılır. Sovyetler ülkeden 

çıkarılır. Sınırlar çizilir ve 

milli para basılır.Dünya bağımsız 

Azerbaycan’ı resmen tanır. 

lanan Ermenistan Moskova’nın 

da desteğiyle Azerbaycan’dan 

toprak talep ediyor, Azerbaycan 

topraklarına saldırıyor, Azerbaycan 

Türklerinin yaşadığı köylerde 

insanları katlediyor, Karabağ 

bölgesinde yaşayan Türkleri 

göçe zorluyordu. 

Ermenilerin bu toprak talepleri ve 

etnik arındırmaya yönelik saldırıları 

1988 yılında Azerbaycan’da 

halk hareketlerinin başlamasına 

sebep oldu. Sovyetler Birliği Komünist 

Partisi’nin Ermeni saldırılarını 

durdurma yolunda adım 

atmaması Azerbaycan’daki ba- 

Bakü’de Azatlık Meydanı’nı kuşatmışlardır. 

Bakü sokaklarında 

ki herkesi tehdit olarak gören 

Rus askeri 170 kardeşimizi şehit 

etmiş, 700’den fazla kardeşimizi 

yaralamıştır. Bu katliam 

karşısında Dünya her zaman ki 

gibi sağırdır, kördür, dilsizdir. 

Nasıl olsa akan Türk’ün kanıdır. 

Ne önemi var ki… Ateş düştüğü 

yeri yakar. Yanan Türk insanının 

yüreğidir. 

20 Ocak demek Bağımsız Azerbaycan 

demektir. Artık bağımsızlık 

yolundan dönüş yoktur. 

Binlerce şehit verilse dahi ba- 

Türkler tarihleri boyunca kendilerine 

yapılan insan hakları ihlallerini, 

soykırımları, katliamları 

unutmamalıdır. Hepimiz Ermeniyiz 

diye bağıran tarih bilmezlere 

inat ya da Türk yoktur diyenlere 

inat yapılanları unutmamalıyız. 

Şehitlerimize bakarak tarihi 

rolümüzü bir kez daha anlamalıyız. 

Yanvar, Hocalı, Karabağ, Doğu 

Türkistan ve daha niceleri… 

Unutulmayacak, unutturulmayacaktır! 

Tüm şehitlerimize Allah 

rahmet eylesin. Rahmet ve saygıyla 

anıyoruz. 



21

AZERBAYCAN 

EDEBİYATININ 

TEŞEKKÜLÜ 

Mert ÇAKIR 

Akdeniz Üniversitesi Türk Halkbilimi Topluluğu Başkanı 


Azerbaycan edebiyatının 

ortaya çıkış meselesi için 

ilk öncelikle Azerbaycan 

tarihini ele almak önemlidir. 

Yaygın bir şekilde bilindiği üzere 

Türk milletinin Anadolu’ya geçiş 

süreci 1071 Malazgirt savaşı ile 

başlamıştır görüşü son derece 

yersizdir. Yeni yapılan araştırmalar 

neticesinde Türklerin 

Azerbaycan ve dolayısıyla Anadolu 

bölgesine gelişi İ.Ö 7.yy 

kadar dayanmaktadır. Göç dalgasının 

başını çeken boy olan 

oğuzların yerleşim neticesinde 

bir kısmının günümüz İran, 

Azerbaycan ve Gürcistan bölgelerinde 

kalanlara Azeri. (Burada 

bir hususa dikkat edecek 

olursak Azeri kelimesinin Türk 

boyları isimleri arasında bulunmamaktadır 

bu isimlendirme 

sonradan Sovyetler tarafından 

yapılmıştır.) Anadolu’ya geçenlere 

ise Türkiye Türkü (Osmanlı 

Türkleri) denmiştir. Coğrafya’nın 

farklılaşması üzerine konuşmada 

büyük çapta değişiklikler olmamasına 

karşı bir takım şive 

farklılıkları oluşmuştur. Bu farklılığı 

ise geçmişten beridir süre 

gelen yön ayrımıyla ifade edilmiş. 

Azerbaycan bölgesindeki 

konuşulan şiveye Doğu Oğuz, 

Anadolu bölgesindeki şiveye ise 

Batı Oğuz olarak isimlendirilmiştir. 

Doğu Oğuz şivesinin bir kolu 

olarak da Türkmenler gösterilebilir. 

Bu tanımdan anlaşılacağı üzere 

Azerbaycan edebiyatı Çağatay 

ve Türkmen edebiyatları ile Türkiye 

Türklerinin edebiyatları arasında 

kalmış ve bu edebiyatlar 

arasında bir g vazifesini üstlenmiştir. 

Azerbaycan Türk edebiyatı 

19.yy da Rusların Kafkasya ve 

Azerbaycan topraklarını işgali ile 

iki kola ayrılarak gelişmesini sürdürmüştür. 

Bu gün isimlendirme 

yapılırken eski SSCB toprakları 

içinde kalan bölgedeki edebiyat 

için Kuzey Azerbaycan, bu günkü 

İran İslam Cumhuriyeti toprakların 

da süregelen için Güney 

Azerbaycan edebiyatı terimini 

kullanmaktayız. Rusların geleneksek 

sindirme politikaları neticesinde 

bir takım “Azerbaycan 

Halkı”, “Azerbaycan Edebiyatı”, 

“Azeri” terimlerini empoze etmeye 

çalışmışlar ve yer yer başarılı 

olmuşlardır. Günümüzde 

bu algı değerli Türkolog ve Dil 

bilimcilerin araştırmaları neticesinde 

kırılmıştır. Bu araştırmacıların 

başında Fuad Köprülü’nün 

payı çok büyüktür. Yaptığı tanımlama 

ile Azerbaycan Türk 

Edebiyatı terimini ilk o ortaya 

koymuştur. 

Azerbaycan da ki Türk Edebiyatı, 

bu bölgede Türk unsurunun 

tarih sahnesine çıkmasıyla 

belirir. Kafkasya ve Azerbaycan 

yörelerinde Türk ırkının çeşitli 

boylarından insanların takip edilebilen 

varlığı başlangıç noktası 

biraz münakaşalı olsa da -M.Ö 

VII. yy da bu yöreye gelmiş bulunan 

Sakalara ve onları takip 

eden Hunlarla başlatılabilir. Elbette 

ki bu döneme ait yazılı 

edebiyat örnekleri ortada yoktur; 

ancak, çeşitli sebeplerle kalmış 

isimler (şahıs ve yer adları), 

arkeolojik buluntular ve bazı mimari 

kalıntılar bölgedeki zengin 


pro-türk kültürünün izlerini 

taşımaktadır. Yine kökleri 

bu dönemlere kadar inen 

sözlü edebiyat örnekleri; 

masallar, efsaneler, anonim 

şiir parçaları tespit 

edilmiştir. 

Bilindiği 

üzere 

Azerbaycan’da VII. 

yy.’dan itibaren idarî yapının 

Arap hâkimiyetine 

geçmesi ile birlikte kültürel 

anlamda bir yabancılaşma 

eğilimi başlamış, X. 

ve XI. yüzyıllarda eserlerin 

çoğu Arapça ya da Farsça 

olarak kaleme alınmaya 

başlanmıştır. 

Harzemşahlar, Moğollar 

ve ardından Timurluların 

Azerbaycan sahalarına 

inmeleri ile bölgede artan 

Türk nüfusu, XIII. yy’dan 

itibaren Azerbaycan’da 

hem siyasî, hem de kültürel 

anlamda önemli gelişmeler 

yaşanmasına neden olur. 

Özellikle Türkçeyi resmî devlet 

dili olarak kabul eden İlhanlılar 

döneminde Türkçe sadece Türk 

köylerinde değil, çağın medeniyet 

merkezleri sayılan Tebriz, 

Şiraz, Hemedan gibi bölgelerde 

de büyük rağbet görmeye başlar. 

Bu dönem aynı zamanda 

Şiirlerinde Hasanoğlu (Pûr Hasan) 

mahlasını kullanmış olan 

Şeyh İzzeddin’in Türkçeyi edebî 

dil olarak kullanma geleneğini 

başlattığı dönemdir. Esferayanî 

Türkçe Şiirleri tespit edilmiş ilk 

Azerî Şair olarak bilinmektedir. 

Eserlerinde Azerbaycan Türkçesini 

bütün zenginliği ile kullanmış 

olan Kadı Burhaneddin (1344- 

1398)‟in ardından Türkçenin 

genel anlamda edebî dil olarak 

işlerlik kazandığı önemli bir 

dönem şüphesiz ki Safevîlerin 

hâkimiyet yıllarıdır. Safevî Devleti 

döneminde (1502-1524) yönetimin 

daha çok Türk kökenlilerden 

oluşması ve Şah İsmail 

Hataî (1486-1526)’nin bireysel 

gayretleri, millî kültür kaynaklarının 

değerlendirilmesi adına 

önemli bir fırsat olmuştur. Yazdığı 

Şiirleri ile Türkçecilik cereyanını 

da başlatacak olan Hataî 

zamanında, Türkçe, resmî dil 

kabul edilmiştir. 

Azerbaycan Türkçesinin edebiyat 

dili olarak geliştirilmesi 

adına son derece önemli bir 

misyon üstlenmiş olan Fuzûlî 

(1494-1556) de yine bu dönemde 

yaşamıştır. Safevîler 

Devleti’nin yıkılmasından sonra 

ortaya çıkan iç karışıklığın ardından 

XVIII. yy‟da İran‟a karşı 

kuzeyde başlatılan bağımsızlık 

hareketleri sonucu Karabağ, 

Gence, Şeki, Kuba, Taliş, 

Bakû, Nahçıvan, Şirvan, 

Hoy gibi bölgelerde hanlıklar 

kurulmuştur. Bu süreç 

önemli sıkıntılara yol 

açmakla birlikte kültürel 

çalışmalara millî bir ruh 

kazandırması açısından 

da oldukça olumlu sonuçlar 

doğurmuştur. Pek 

çok şair klâsik mazmunları 

terk ederek güncel 

olaylara yönelmiş, Şakir 

Şirvanî, Şirvanlı Ağa Mesih, 

Tebrizli Saib, Melik 

Beğ Avcı, Vâgıf Hüseyin 

Han gibi isimler çalışmalarında 

yaşadıkları dönemin 

tasvirlerine yönelmişler, 

Türkçe yazma eğilimi 

artmıştır. Söz konusu 

gelişmede Kuba ve Salyan 

hâkimi Feth Ali Han, 

Abbas Kuli Ağa Bakıhanlı, 

Hurşid Banu Hanım, (Natevan) 

gibi sanatçı tabiatlı 

hanların da önemli rolleri 

olmuştur. 

Kaynakça 

Köprülüzade Mehmed Fuad, “Azerî 

Edebiyatı’nın Tekâmülü”, İslâm Ansiklopedisi, 

c.II, MEB., İstanbul 1961. 

Ahmet Caferoğlu, “Azerbaycan Edebiyatı”, 

Türk Dünyası El Kitabı, TKAE, 

Ayyıldız Matb., Ankara 1976. 

Azerbaycan Türk Edebiyatı (Türkiye 

Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi), 

c..IV, KBY., Ankara 1993. 

Ali Erol, ‘’MODERN AZERBAYCAN 

EDEBİYATI’NIN DÖNEMLERE GÖRE 

TASNİFİ ÜZERİNE’’, Türk Dünyası İncelemeleri 

Dergisi / Journal of Turkish 

World Studies, Cilt: V, Sayı 1, Sayfa: 

53-57, İZMİR 2005. 

Yavuz Akpınar, “Azeri Edebiyatı Araştırmaları”, 

Dergâh yay, İstanbul 1994. 

Yavuz Akpınar, Ferruh Ağca, ‘’ÇAĞ- 

DAŞ TÜRK EDEBİYATLARI-I’’ AÇI- 

KÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 

1683 


Yıl:1 | Sayı:1 | Gökkubbe | 23

KADİM 

COĞRAFYANIN 

KÖHNE ŞEHRİ 

BAKÜ 

Bir milletik, iki dövlet 

Eyni arzu, eyni niyyet. 

Her ikisi cümhuriyyet 

Azerbaycan-Türkiye. 

Ömer Faruk KOCATEPE 

Giresun Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü 

Bextiyar Vahabzade/Bahtiyar Vahabzade 


Azerbaycan, Resmî adı 

Azerbaycan Cumhuriyetidir. 

Avrupa ve 

Asya kıtaları arasında, Güney 

Kafkasya’da yer alır. Komşuları; 

kuzeyde Rusya ve Gürcistan, 

batısında Ermenistan, güneyinde 

İran güney batısın da Türkiye 

yer alır. Ayrıca doğuda Hazar 

Denizi’ne kıyısı vardır. Başkenti 

Bakü’dür. 

Rusya’nın 19. yüzyılda hız kazanan 

sömürgecilik faaliyetlerinden 

nasibini alan Azerbaycan, 

1917’deki Bolşevik devriminden 

sonra Bolşeviklerin selfdeterminasyon 

hakkını desteklemesi 

sonucunda Azerbaycan 

Demokratik Cumhuriyeti adıyla 

Azerbaycan tarihinde yerini 

almıştır. Ancak Azerbaycan, 


Bolşeviklerin verdikleri sözü 

unutarak 1920’de ülkeyi işgaliyle 

SSCB’nin bir parçası haline 

gelmişti. 

Uzun süren komünizm dönemin 

parçası olarak varlığını sürdüren 

Azerbaycan, 1991’de bağımsızlığını 

ilan etti. Bağımsızlık, 

Azerbaycan’ın 1918’de de elde 

ettiği, ancak Kızıl Ordu’nun müdahalesiyle 

kaybettiği bir haktı. 

Azerbaycan’ı ilk tanıyan ülke ise 

Türkiye olmuştur. Resulzade’nin 

mirası, Elçibey’in emaneti genç 

bir cumhuriyet olan Azerbaycan, 

o dönemdeki bağımsızlık 

ruhunun tekrar canlanmasıyla 

ülke yeni bir sürece girdi. 

Azerbaycan, coğrafi konumu, 

doğal kaynakları 

ve siyasi önemi açısından 

Avrasya’nın jeopolitik ve 

jeoekonomik merkezlerinden 

biridir. Günümüze değin bir taraftan 

komünist dönemden kalma 

ekonomik, siyasi ve sosyal 

maktadır. 1994’te ABD ile imzalanan 

Yüzyılın Anlaşması ve 

2005’te faaliyete geçen Bakü- 

Ceyhan Petrol Boru Hattı, ülke 

üzerindeki ABD etkisinin en somut 

örnekleridir. 

Azerbaycan tarihi zenginliği, 

bize benzeyen ama farklılıkları 

da olan kültürü, lezzetli yemekleri, 

uygun fiyatları, kardeşçe ve 

yardımsever halkıyla Türkler için 

gezmeye değer bir ülke. 2013 

yılında bir toplantıya katılmak 

üzere gittiğim Azerbaycan’dan 

yediğim içtiğim bende kalmak 

üzere bazı gözlemlerimi paylaşmak 

istiyorum. 

Küçüklükten beri hayalini kurduğumuz, 

“Bir Millet İki Devlet” 

olarak andığımız, canımız, gardaşımız 

Azerbaycan’a gitmek 

artık hayal değildi. Uçak biletlerinin 

pahalı olması, malumunuz 

bizim de öğrenci olmamız nedeniyle 

karayolunu tercih etmek 

zorunda kaldık. Ankara’dan 

sorunlarla mücadele etmeye 

çalışırken; diğer taraftan uluslararası 

toplumda kendisine bir 

yer edinmeye çalışıyor. Zengin 

petrol kaynakları üzerinde 

bulunan Azerbaycan, bölgede 

büyük güçlerin rekabeti arasında 

kalmaktadır, bilhassa bölgedeki 

enerji kaynaklarından 

faydalanmak için Rusya ile nüfuz 

mücadelesi içerisinde olan 

ABD’nin ilgi alanına girmektedir. 

Türkiye’nin de aracılığıyla başta 

ABD olmak üzere Batı ülkeleri 

ile ilişkilerini geliştirmeye çalış- 

başlayan yolculuğumuz, Karadeniz 

sahil şeridinden, Sarp 

sınır kapısını geçişimiz ile şiirin 

Batum’un bizi karşılaması ile 

devam ediyordu. Türkiye - Gürcistan 

sınırına geçtikten sonra 

dar ve bir o kadarda bozuk olan 



yollardan kaptanın da hoş sohbeti 

ile Tiflis’e doğru yol alıyorduk. 

Akşam saatlerinde Tiflis’e 

varmıştık. Gece Tiflis çok güzel 

görünüyordu, hele birde boydan 

boya geçen Kura Nehri, inci 

gerdanlık gibi köprülerle süslü 

başkenti daha güzel yapıyordu. 

Yolumuza hız kesmeden devam 

ederken Kırmızı Köprü Sınır Kapısın 

da 

(Azerbaycan-Gürcistan) kendimizi 

buluyoruz. Otobüsten inip 

ata topraklarına doğru bakmak, 

yol boyunca bütün evlerin çatısında 

gördüğümüz haç işaretinin 

yerini hilalin alması, gözlerimizde 

oluşan birkaç damla yaşın 

ve gönlümüzde ki ferahlığın tarifi 

yaşanmadan anlatılmaz. Kırmızı 

köprü sınır kapısını geçtikten 

sonra içimizde oluşan güven 

ve gardaş duygusunun vermiş 

olduğu rahatlama ile yolumuza 

devam ediyoruz. Yolumuzun 

belli bölümlerinde karşımıza çıkan 

“Yahşi Yol” (İyi Yolculuklar) 

yazısı yüzümüzde oluşan tebessümle 

yola revan oluyorduk. 

İstikametimiz Bakü olmasından 

dolayı Azerbaycan’ın ikinci büyük 

şehri olan Gence’yi transit 

geçerek yaklaşık 7 saat sonra 

Bakü’ye ulaşıyoruz. Gece saatlerinde 

vardığımız Bakü’de 

konaklayacağımız OLIMPIK 

HOTEL NOVXANI’nın yolunu 

tutuyoruz. Şehre biraz uzak olmasına 

rağmen gayet konforlu 

ve rahat olan otelin çalışanların 

müşteri memnuniyeti için çabaları 

o kadar iyi ki, bu sayede, otelin 

‘mütevazi’ koşullarını unutup, 

kendinizi çok özel hissedebiliyorsunuz. 

Sabahın erken saatleriyle 

başlayan yoğun tempolu 

toplantımız, üç günün ardından 

son buluyordu. Her geçen gün 

artan heyecanımızın sonuna 

gelmiştik. Şimdi sıra yılardır arzusunu 

çektiğimiz Kafkasya’nın 

incisi Bakü’yü gezmeye gelmişti. 

Bakü: 

Bakü, kelime manasıyla 

“Rüzgârlar şehri” demektir. Adını 

da aldığı gibi; hırçın deniz Hazardan 

esen deli rüzgâr, sıcak 

yaz günlerinin ilacı oluyor. Yeni 

ile eskinin iç içe geçtiği, doğu ile 

batının kucaklaştığı, zengin ile 

fakirin bir arada yaşadığı yahşi 

bir başka deyişle bayın bir şehir. 

Otelden ayrılıp şehir merkezine 

doğru ilerlerken, İstanbul trafiğini 

aratmayan bir curcuna eşliğinde 

çevrede ki tarihi binaların 

enfes seyriyle, Sovyet tipi evlerin 

varlığı ve tarihi binaların arasında 

yükselen modern binalar bizlere 

yeni Bakü’yü anlatıyordu. Zengin 

ile fakirin yaşadığı şehri daha 

anlamlı hale getiren sokaklarda 

ki arabaları varlığı. Kimi yerlerde 

bizlerde ki gibi eski serçe arabalar, 

kimi yerde ise Mercedes, 

BMW’nin son model arabaları 

Bakü caddelerini süslüyordu. 

Diğer bir dikkatimizi çeken ayrıntı 

ise İngiliz tipi London taksilerin 

varlığı, Bakü sokaklarının 

çehresini değiştiriyordu. 

Malum Azerbaycan Türkçesi 

bize çok benzediği için anlaşmak 

çok kolay. Özellikle 

Azerbaycan Türkleri bizi, bizim 

onları anladığımızdan daha da 

iyi anlayabiliyor. Türkçeye olan 

ilgi alakaları ve belki de son dö- 



nemlerde sürekli Türk dizilerini 

televizyonlardan izlemeleri sebebiyle. 

Azerbaycan’da ayrıca 

Rusça ile de iletişim mümkün. 

Hazar kıyısın da Bakü Bulvarı, 

modern Bakü’nün tüm izlerini 

yansıtmaktadır. Şehrin en canlı 

ve kalabalık yerlerinden olan 

Bakü Bulvarı, hafta sonlarında 

yoğun olarak gençlerin ve halkın 

zamanını geçirmek için akın 

ettiği yerlerin başında gelmektedir. 

Hazar denizi manzarasıyla 

uzun bir şeride sahip olan Bakü 

Bulvarından, Şehitler Hıyabanı 

doğru çıkarken tepeden enfes 

Hazar Denizi manzarası ve eşliğinde 

Hazar Denizi’nin kıyısın 

da bulunan Azerbaycan Bayrağı 

ise dünyanın en büyük bayrak 

direği olma özelliğiyle dosta 

güven, düşmana korku verecek 

edada Bakü semalarını süslüyor. 

(2009’da Guinness Rekorlar 

Kitabı’na girdi.) 

Başqasını istemem de, éy Türk, 

Çabuk sen gel, sen, 

Beklemeqten yoruldum, éh, 

İşte géç kaldın neden 

Şehitler Hıyabanına vardığımızda 

ise o şanlı ecdadımızın ruhu 

bizleri karşılıyor. 1918 senesinde 

Bakü uğruna savaşlarda şehit 

düşmüş Azerbaycanlı ve Türk 

askerlerinin gömüldükleri yer 

olan şehitler hıyabanının hemen 

yanında ise 20 Ocak 1990’da 

şehit olan Azerbaycanlı kardeşlerimizin 

mezarı bulunmaktadır. 

Buradan biraz daha ilerleyip 

Türkiye Diyanet Vakfı tarafından 

yaptırılan Şehitlik Camii’ne doğru 

ilerlerseniz 1918’deki Kafkas 

Harekâtı’nda önce Bakü’ye girerek 

Azerbaycan’ı, onu müteakiben 

Karabağ ve Dağıstan’ı 

düşman işgalinden kurtaran 

1130 Türk şehidinin anısına 

1999’da dikilen anıt mezarları 

görebilirsiniz. 

İstikametimize eski Bakü şehri 

ile devam ediyoruz. Tarihi 

surlarla çevrili olan bu bölge 

Bakü’nün ilk kurulduğu alan. 

Bura da eski Bakü mimarisini ve 

şehrin geçmişini yansıtan çok 

sayıda bina mevcut. İçerisinde 

birçok hediyelik eşyanın satıldığı 

mekânlarında bulunduğu, 

alışverişinizi rahatlıkla yapabileceğiniz 

yerler mevcut. Daracık 

ve karışık sokaklarda yönünüzü 

kaybederek keşfedebilmenin 

zevkini yaşamanızı tavsiye 

ederim. Bakü’nün önemli simgelerinden 

bir tanesi olan Kız 

Kalesi de yine İçeri Şehir’in 

denize bakan yönünde, eşsiz 




mimarisiyle tarihi yeniden yaşatan, 

yıllara meydan okuyan heybetli 

duruşuyla bizleri karşılıyor. 

İçeri Şehir’de ayrıca çok sayıda 

camii, tarihi yapı, hamam, 

müze de görülebilir. Akşam 

olduğunda şehrin en hareketli 

bölgesi Nizami Caddesi ve Targovi 

Meydanı. Nizami caddesi 

adını Azerbaycan’ın ünlü klasik 

şairi Nizami Gencevi’den almıştır. 

Şehir merkezinde büyük bir 

yaya ve alışveriş caddesi olan 

burası, Bakü’nün en önemli 

caddelerinden birisidir. Azerbaycan 

mutfağını keşfetmek, 

Azerbaycan’a gitmek için en 

önemli sebep olabilir. Bu cadde 

de birçok farklı lezzetlerini 

sunan mekânlar yol boyunca 

hizmet vermektedir. Azerbaycan 

yemekleri, Türkiye’deki 

etlere göre çok daha doğal ve 

yağlı olan Azerbaycan mutfağı 

yöresel usuller ile hazırlanan 

menüler et severler için enfes bir 

ziyafet sunuyor. Ayrıca; Azerbaycan 

mutfağının en tanınmış 

ve kesinlikle tatmanız gereken 

yemeklerinden bazıları ise; Azeri 

pilavı, Tike kebabı, Lüle kebabı, 

Düşbere ve Bakü baklavası… 

Azerbaycan Türkleri de en az 

bizim kadar çaya düşkün bir 

millet, yalnız çay içme usulleri 

bizlerden biraz faklı. Çayı bizler 

gibi şekerle içmiyorlar, çayın 

yanına getirilen mürebbe dedikleri 

reçel türünde bir tatlı ile 

ikram ediyorlar. Azerbaycan’ın 

bağımsızlığının simgesi olan, 

neredeyse sanal ortamda her 

defa karşımıza çıkan o meşhur 

fotoğrafların çekildiği Dom 

Soviet’e uzanalım. Azadlık 

Meydanı’nda bulunan devasa 

yapı şehrin merkezi konumundadır. 

Meydan doğrudan Hazar 

Denizi’ne bakmaktadır. Eski adı 

“Lenin Meydanı” olan meydanın 

adı 1990’larda Azadlık Meydanı 

olarak değiştirilmiştir. 

Şu anda çeşitli bakanlıkların bulunduğu 

bir hükümet binası durumunda 

görkemli yapısı ile göz 

kamaştırıyor. 

Azerbaycan’dan ayrılmadan 

önce son olarak da devlet 

adamları, yazar ve sanatçılar 

gibi tanınmış şahsiyetlerin defnedildiği 

mezarlığın yani; Fahri 

Hıyaban’ın ziyaret etmek için 

yola koyulduk. Buraya gömülenler 

esasen Sovyet döneminde 

ve bağımsızlık yıllarında yüksek 

devlet görevlerinde bulunmuş 

şahıslar, ekonominin çeşitli 

dallarında çalışarak farklılıklara 

imza atmış insanlar, tanınmış 

bilim, edebiyat, kültür, güzel sanatlar 

dallarında üstün başarılar 

elde etmiş şahıslar, ikinci dünya 

savaşı zamanı Alman faşistlerine 

karşı savaşarak Sovyetler Birliği 


Kahramanı unvanını kazanmış 

insanlardır. Mezarlıktan içeri 

girince, Türkiye’den çok farklı 

bir mimari bizi karşılıyor. Mezar 

taşlarında bulunan resimler ve 

heykeller Türkiye’nin kültüründen 

çok uzak, şaşkınlığımız ile 

ziyaretimize başlıyoruz. İlk olarak 

büyük devlet adamı, Ömrünü 

Türklüğe adamış olan Azerbaycan 

eski Cumhurbaşkanı, 

Azadlık Beği Ebulfez Elçibey’in 

kabrini ziyaret ediyoruz. Boğazımızda 

düğümle, gözümüzde 

yaşla, göğsümüzde sancı ile 

beyimize vefa borcumuzu ödemeye 

çalışıyoruz. Boğazımda 

dizilen kelimeler ile yutkuna yutkuna 

selam vererek beyimize 

veda ediyoruz. Azerbaycan’ın 

üçüncü cumhurbaşkanı Haydar 

Aliyev’in kabrini de ziyaret 

ettikten sonra, Azerbaycan 

edebiyatının büyük ismi, Türk 

dünyasının usta yazarı Bahtiyar 

Vahapzade’nin kabrini de 

ziyaret edip, kabristanın cümle 

âlemine selam verip başımız 

önde, yüreğimizde ki burukluk 

ile hıyabandan ayrılıyoruz. 

Her sayılı gün gibi, Azerbaycan 

günleri bitiyor, dönüş günü gelip 

çatıyor. Bir haftalık Azerbaycan 

ziyaretimiz sonrasında her şeyi 

bana aşina bu kente veda etme 

vakti gelmişti. Ne tez geçti, nasıl 

bitti o güzel bir hafta hala anlayabilmiş 

değilim. Sanki yıllardır 

orada yaşamış gibicesine zor 

oluyordu. Hayatın neresinde yer 

alırsa alsın bütün şehirler; terk 

edilirken bir şeyleri kopartır, her 

gidiş hele hele ki bu gidiş Bakü 

ise; vedası, vebali büyük oluyor. 

Ardında, bir daha kim bilir ne 

zaman görüşeceğimiz bir dolu 

güzel insan, iyi dost bırakarak, 

birbirinden değerli birçok anı biriktirerek… 

Gözle meni [bekle beni] Azerbaycan, 

bir gün yene düşeceğim 

torpağına.. 



AZERBAYCAN GENÇLERİNİN ÖNDE GELEN İSMİ 

DR. ELNUR PAŞA İLE 

HOCALI SOYKIRIMI VE 

AMERİKA’DA 


TÜRK VARLIĞI 

ÜZERİNE RÖPORTAJ 


Şubat 1992’ de Ermenistan’ ın Azerbaycan’ ın Yukarı Karabağ bölgesine bağlı Hocalı kasabasında 

çocuk, yaşlı, kadın demeden gerçekleştirdiği katliam sonucu 613 Azerbaycanlı hayatını 

kaybetmişti. Yüzlerce insanı çok ağır işkencelerden geçirerek öldüren Ermeniler bununla da 

yetinmeyip cesetlerin çeşitli uzuvlarını parçalamış ve birçoğunu yakmışlardı. İşte insanın tüylerini 

ürperten tüm bu acı gerçekleri, Türk’e karşı düşmanlığın en büyük misallerinden biri olan bu 

vahşeti ve olayların arka planını Elnur Paşa ile değerlendirdik. Ayrıca kendisinin ABD yaşaması 

hasebiyle ABD’de Türklerin durumunu da konuştuk. 

Sayın Elnur Paşa öncelikle bize fırsat verdiğiniz için çok teşekkür ederiz. 

Metin BULUT 

GÖKKUBBE Dergisi Editörü 

Türk Dünyası Birlik Platformu Genel Sekreter Yrd. 

Siz genç yaşta hem sivil 

toplum kuruluşlarındaki 

hem gençlik çalışmalarındaki 

başarılarınız ile sadece 

Azerbaycan gençleri için değil 

bölge gençleri ve Türk dünyasındaki 

genç kardeşlerimiz için 

örneksiniz. 

- Biraz kendinizden bahseder 

misiniz? Kimdir Elnur Paşa? 

1981 Zengilan doğumluyum. Şu 

an doğduğum kasaba Ermeni 

işgal altındadır. Azerbaycan’da 

eğitim hayatımı sürdürdüm. 

Üniversiteyi Bakü’de Garp 

Üniversitesi’nde okudum. Siyasal 

Bilimler Fakültesi’ni bitirdim. 

Ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanlığına 

bağlı Devlet Yönetim 

Akademisi’nde Uluslararası 

İlişkiler yüksek lisansı yaptım. 

Mezun olduktan sonra eğitim 

hayatıma devam etmek için soydaş 

ülkemiz Türkiye’ye geldim. 

Ankara’da Gazi Üniversitesi’nde 

Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde 

doktora çalışmamı yaptım. 

Azerbaycan’da Etnik Grupların 

Dış Politikaya Etkisi isimli 

tezimle doktor ünvanı aldım. 

Bu süreç içerisinde Ankara’da 

Azerbaycanlı öğrencilerin teşkilatlanması 

için çalıştım ve 

Azerbaycan Talebe ve Mezunlar 

Birliği’nin kurucu başkanlığını 

yaptım. Aynı zamanda Ülkü 

Ocakları Genel Merkezi’nde de 

Türk Dünyası Birim başkanlığı 

yaptım. Ankara’da bulunduğum 

sürece elimziden geldiğince 

Türk Dünyası meseleleri ile ilgili 

çalışmalar yapmaya çalıştık. 

Doktoramı bitirdikten sonra ise 

Amerika Birleşik Devletleri’ne 

yerleştim. Şu an Los Angeles’ta 

ikamet etmekteyim. Burada da 

çalışmalarıma devam etmekteyim. 

- Azerbaycan ve Ermenistan 

arasındaki sorunlar ve çatışmalar 

ne zaman başladı. Bu 

sorun ve çatışmaların temeli 

neye dayanıyor? 

Aslında bu sorunu salt Azerbaycan 

Ermenistan sorunu olarak 

görmek yanlıştır. Tarihi sürece 

baktığımızda Rusya, İran, Osmanlı 

Devleti, İngiltere, Birleşmiş 

Milletler, Türkiye bu meselenin 

en belirgin taraflarıdır. 

Anadolu’daki Ermeni meselesiyle 

Azerbaycan’daki Ermeni 

meselesi ayrı değildir. Tarihi 

olarak baktığımızda olayların 

başı Türkmençay Antlaşmasına 

kadar gidiyor. İran ve Rusya 

arasında paylaşılan Azerbaycan 

topraklarında Ruslar bir 

etnik siyaset gütmeye başlıyorlar. 

Yaşadıkları bölgedeler 

hep azınlıkta bulunan Ermeniler 

farklı bölgelerden toplanarak 

bugünkü Ermenistan ve Azerbaycan 

topraklarına getirilmeye 

başlanıyorlar. Bugün Ermenistan 

denen topraklar o günlerde 

tamamına yakını Müslümanlarla 

çoğunlukla da Türklerle meskundu. 

Ermeniler özellikle Karabağ, 

Revan gibi yerlere yerleştiriliyorlar. 

Bugün Erivan yani 

Ermenistan’ın başkenti olan yer 

bizim Revan türkülerimize konu 

olacak kadar Türk o dönemlerde. 

Ermeni göçü Hıristiyan bir 

azınlık sayesinde bölgede Rusların 

hakimiyetlerini güçlendirme 

politikasıydı. Bu politika Sovyetler 

Birliği’nde de devam etti. 

Aynı dönemlerde Anadolu’da 

yine Ruslar ve başka Batılı devletlerce 

Ermeniler kışkırtılıyor ve 

Türk ve Müslüman nüfusa karşı 

saldırılar düzenleniyordu. Stalin 

dönemindeki milletler siyaseti 

Ermenilerin elini daha da güçlendirdi. 

Karabağ’ın Azerbaycan’a 



31


bağlanması da aynı dönemde 

olmuştur. Stalin gibi bir diktatör 

bile Karabağ’ın Türk olduğunu 

görmüş ve Azerbaycan’a bağlamıştır. 

Bu tarihi arkaplan ilerleyen 

süreçte Türklerle Ermeniler 

arasındaki çatışmaları derinleştirmiştir. 

1910 ve 20lerde Anadolu’daki 

çatışmaları unutmamak 

lazım. Ve de sözde soykırım 

iddialarını. Bunlar tamamen 

Azerbaycan meselesiyle bağlantılıdır. 

SSCB’nin zayıflamasıyla 

Ermeniler daha da saldırgan 

hale gelmişlerdir. Karabağ savaşı 

ve sonrasındaki katliamlar 

da böyle başlamıştır. Kısaca temelinde 

Rusların politikaları var. 

Zaten katliamların çoğunda da 

Rus parmağı var. 

- 25 Şubat 1992’ de Hocalı’da 

neler oldu? 

Hocalı kelimelerle tarif edilemeyecek 

bir vahşetin adı olmuştur. 

25 Şubat 1992’de gece vakti 

Rus birliklerinin de desteğiyle 

2000 kadar Ermeni milis Hocalı 

kasabasına girmiş ve insanlık 

dışı işkencelerin de yer aldığı 

yöntemlerle resmi rakamlara 

göre 613 Azerbaycan Türk’ünü 

şehit etmiştir. Bunların bilindiği 

gibi pek çoğu yaşlı kadın ve 

çocuktur. Hocalı’da Ermenilerin 

kendi anlatımları ve anılardan 

okuduğumuz kadarıyla 

bir intikam hareketi ve katliam 

yapmayı en baştan amaçlayan 

bir hareket vardı. Ermeniler anılarında 

bu vahşetten aldıkları 

zevki anlatmışlardır. Kadınlar 

çocuklar insanlar katledilmiştir. 

Karabağ’ın diğer bölgelerinde 

ve Hocalı’da yapılan katliamların 

komutanlarından biri de Ermenistan 

Cumhurbaşkanı Serj 

Sarkisyan’dır. Hocalı kasabasında 

25-26 Şubat 1992’de 

olanlar uluslararası hukuka göre 

açıkça soykırımdır. 

- Ermeniler’ in Hocalı’ da bu 

derece şiddetli bir katliama 

imza atmalarının arkasında 

ne yatıyor sizce? Siz bu olayı 

insanlık tarihi açısından nasıl 

değerlendiriyorsunuz? 

Bu olayı insanlık tarihi içinde 

değerlendirmek aslında insanlığa 

bir hakarettir. Hepimiz 

okumuşuzdur, katliama katılan 

Ermenilerin anılarını. Hamile bir 

kadının uzuvlarını keserek öldüren 

bir teröristi ve onun gibi 

yüzlerce katili o psikolojiyi belki 

Hitler’in toplama kampları bile 

görmemiştir. Ermenistan devletini 

kuran bu katil irade terörist 

bir zihniyetin tezahürüdür. Ermenistan 

bence Kafkasya’nın 

İsrail’idir. Nasıl İsrail’in Filistin’de 

yaptıklarını anlayamıyorsak, Ermenilerin 

Karabağ’da yapıklarını 

da anlayamayız diye düşünüyo- 


um. Ermeniler Karabağ savaşı 

sırasında Ruslarca şımartılmıştı. 

Uluslararası kamuoyunun sessizliğinden 

de faydalandılar ve 

Türklere olan kinlerini her fırsatta 

boşalttılar. Hocalı kasabasına 

günler sonra gidilebildi. 

Her yer ceset doluydu ve insan 

vicdanının almayacağı katliamlar 

yapılmıştı. Ben insan olarak 

Ermenilerin Hocalı’da yaptıklarını 

anlayamıyorum, insanlık 

tarihinde de bu olayın Hitler’in 

toplama kampları kadar büyük 

bir leke olduğu düşünüyorum. 

O katliamı yapan milisler insan 

olamazlar. 

- 1995’ te Srebrenitsa’da 8 

bin Bosna’lı Müslüman, Sırplar 

tarafından katledilmişti. 

Srebrenitsa’nın failleri yakalandılar 

ve yargılandılar. Hocalı’ 

nın failleri bu gün yaptıklarını 

itiraf etmelerine ve 

olaylara ait fotoğrafların, belgelerin 

mevcut olmasına rağmen 

neden hala cezalandırılmıyorlar? 

Srebrenitsa da Hocalı gibi insanlığın 

olmadığı bir katliamdır. 

Sırpların oradaki durumu Ermenilerin 

Hocalı’daki durumuyla örtüşmektedir. 

Katil ve cani bir ruh 

hali… Srebrenitsa’nın pek çok 

katili ceza aldı doğrudur. Ancak 

orada da adalet henüz tecelli 

etmedi. Çünkü Srebrenitsa’nın 

asıl katilleri Avrupa’nın ortasında 

yapılan soykırıma göz yuman üç 

maymunu oynayan Avrupa Birlği, 

ABD gibi Batılı güçlerdir. Aynı 

güçler sorunuzun da cevabıdır 

bence. Fark şuydu Srebrenitsa 

Avrupa’nın dibindeydi ve Sırplar 

da Ruslara yakındı. İki açıdan 

Avrupalılar geleceğe yönelik 

bir set çekmek istediler. Batılılar 

için Avrupa’nın göbeğinde 

terörist bir devlete ihtiyaç yoktu. 

Failleri cezalandırdılar. Ama 

Kafkasya için bu geçerli değil. 

Batılılar Rusya ile bu iş için didişmek 

istemiyorlar. Rusya ve 

Ermenistan ise olayları örtpas 

ediyor. Azerbaycan bile bugün 

propagandanın dışında bir şey 

yapamıyor. Rusya baskısı var. 

Azerbaycan’ın hem iç siyasetinde 

hem dış siyasetinde Rusya 

büyük bir etken. Azerbaycan 




bugün uluslararası mahkemelere 

başvurup ciddi bir yargılama 

dahi yapamıyor. Bırakın başkasını 

Azerbaycan dahi bir girişimde 

bulunamıyor. Bütün dünya 

Ermenistan’ın işgalci olduğunu 

söylemesine rağmen Ermenistan 

Karabağ’dan çekilmiyor. 

- Sarkisyan “Hocalı’ dan 

önce, Azerbaycanlılar bizim 

şaka yaptığımızı sanıyordu. 

Ermenilerin sivil topluma karşı 

el kaldıramayacaklarını sanıyorlardı. 

Biz bunu kırmayı 

başardık” dedi. Ermenistan’ 

da düzenlenen bir yarışmada 

öğrencilere “Karabağ’ ı 

biz aldık, Ağrı’ yı size bıraktık” 

şeklinde açıklamalarda 

bulunmuştu. Sarkisyan’ ın bu 

açıklamalarını nasıl okumak 

lazım? 

İlk soruda söylemiştim. Azerbaycan’daki 

Ermeni sorunuyla 

Anadolu’daki Ermeni sorunu 

farklı değildir. Ermenilerin 

ve emperyalist devletlerin bu 

coğrafyada iki hayali var. Biri 

Büyük Ermenistan diğer ise 

Bağımsız Kürdistan. Ermeniler 

Azerbaycan’dan sonra 

Türkiye’den de sözde soykırım 

iddialarıyla toprak almak 

istiyorlar. Ermeniler bu hedefe 

giderken hiçbir değer tanımıyorlar. 

Demin de ifade ettiğim 

gibi Ermenistan devleti ve onların 

yöneticileri bir terörist yapılanma 

olarak dizayn edilmiş 

Kafkasya’nın İsrail’idir. İşgallerde 

ve katliamlarda bizzat komutanlık 

yapmış olan Sarkisyan da 

kendi yaptığı vahşetleri gençliğine 

miras bırakıyor. 

- İran ve Rusya, Karabağ sorununda 

nasıl bir pozisyon 

aldı? 

Rusya zaten Ermenistan’ın arkasındaki 

güç. Ermenistan’ın 

kuklacısı. Hocalı ve diğer illerin 

işgalindeki gibi Rusların açık 

desteği vardır. Ruslar doğrudan 

Ermeniler desteklemektedirler. 

Kafkasya’daki bu çatışma üzerinden 

kendisine müdahale alanı 

yaratmaktadır. İran’a gelince. 

İran ayrıca incelenmesi gereken 

bir ülke bu konuda. Sözde İslam 

Cumhuriyeti. Ama Karabağ’da 

mezhep olarakta büyük çoğunluğu 

Şii olan Azerbaycan 

Türkleri’ni değil Ermenistan’ı 

desteklediler. İran’ın Fars rejiminin 

Türk korkusu malum. 

Güney Azerbaycan’daki Türk 

varlığından korkuyorlar. Bunun 


için Azerbaycan’ın güçlü olmasını 

istemiyorlar. Ulusal çıkar dedim 

ya. Herkes kendi ulusal çıkarını 

düşünüyor. İran Karabağ 

savaşında kimi zaman kayıtsız 

kaldı kimi zaman da açıkça Ermenileri 

destekledi. Ama kendilerine 

sorarsan sanki Karabağ 

savaşını İran yönetmiş gibi anlatırlar. 

Devrim muhafızlarının 

Karabağ’da savaştığını Ermenilere 

karşı söyleyenler var. Ben 

duymadım, görmedim, okumadım. 

- Pakistan ve Meksika’ nın 

Ermenistan’ nın Hocalı’ da 

yaptıklarını soykırım olarak 

tanımalarına rağmen Türkiye 

ve diğer Türk Cumhuriyetleri’ 

nin bunu soykırım olarak 

henüz tanımamış olmalarını 

nasıl değerlendiriyorsunuz? 

Türk diplomasisi Karabağ sorunu 

ile ilgili nasıl bir politika 

izledi, izliyor ve izleyecek? 

Türk Cumhuriyetleri Rusya’dan 

korkuyor. Bu açık. Mesela Kazakistan… 

Nüfusunun büyük 

bir bölümü Rus. Rusya karşıtı 

bu gibi politikalara taraf olurlarsa 

direnemezler. Türkiye ise dış 

politikada zaten kendi öz değerlerine 

göre politika üreten bir 

ülke değil hemen hemen. Yönetici 

kadroları iktidarları Türklük 

bilincinden bihaber oldukları için 

bu konuya duygusal yaklaşamıyorlar. 

Mesela AKP… Filistin 

Mısır Suriye için atıp tuttuklarının 

yarısını Hocalı için Karabağ için 

veya Doğu Türkistan için yapmıyorlar. 

Geçtiğimiz günlerde bu 

Kırım hadiseleriyle ilgili yandaş 

bir gazeteci dedi ki “Kırım’daki 

Tatarlar için Rusya ile yaptığımız 

38 milyar dolarlık ticaretten olamayız” 

… Yönetici zihniyeti işte 

bu. Türkiye Batı siyasetin entegre 

olmaktan kurtulmadıkça, 

kendi öz siyasetini üretmedikçe 

bu olaylara hep çelişkili kalır. 

Aliyev’in propagandalarına her 

zaman destek veriyor Türkiye 

ama o kadar sadece. Türkiye’de 

milliyetçiler ve Ülkücü Hareket 

dışında da zaten bu meseleyi 

ele alan sivil toplum yok. Türkiye 

bu siyasetine devam eder. 

Umarım Türkiye’de milliyetçi bir 

iktidar olur. O zaman belki bir 

şeyler değişir. Dış baskıya rağmen 

Türkiye Azerbaycan için 

somut adımlar atar. Tabi burada 

Azerbaycan devletinin yöneticileri 

de suçludur. Azerbaycan 

daha kendisi resmi olarak AGİT 



Minsk grubu dışında bir adım 

atmamıştır. Azerbaycan bile yeterli 

girişimlerde bulunmazken 

bunu başkalarından beklemek 

pekte doğru olmaz. 

- Sayın Paşa, Hocalı ve 

Karabağ’dan biraz uzaklaşırsak, 

siz şu an Amerika’da yaşıyorsunuz. 

Bize Amerika’da 

Azerbaycan Türklerinin durumundan 

lobilerinden sivil 

toplum kuruluşlarından kısaca 

bahseder misiniz? 

Bugün ABD’de yaklaşık 1 milyon 

Azerbaycan Türk’ü yaşamaktadır. 

Durum maalesef pek iç açıcı 

değildir. Görmek istediğimiz 

tablolar pek yoktur. Haihazırda 

Azerbaycan Türkleri’nin kurduğu 

dernekler yani sivil toplum 

kuruluşları vardır. Ancak bunlar 

ülke meseleleri Azerbaycan’ın 

sorunları hakkında çok daha 

aktif olabilirler. Aynı zamanda 

dernekler arasında da sorunlar 

vardır. Bir araya gelme noktasında 

sorun yaşamaktadırlar. 

Dernek başkanları birbirleriyle 

pek anlaşamamaktadır. Bu konuda 

Yahudi ve Ermeni diasporasından 

bile bir şey öğrenmeliyiz. 

Gerçekten kendi hedefleri 

açısından aktif çalışmaktadırlar. 

Burada en önemli nokta bir çatı 

altında birleşebilmek olmalıdır. 

Umarım gelecekte bunu başarabiliriz. 

Çok iş yapmak isteyen 

kuruluşlar vardır. Azerbaycan 

davası bütün şahıslardan üstündür. 

Bu konuda Azerbaycan 

diasporasını bir kere daha 

düşünmeye ve daha özverili olmaya 

çağırıyorum. Burada bu 

durumu tetikleyen başka unsurlarda 

vardır. Sadece kurum 

ve kişileri suçlamayalım. Yeterli 

dayanışma olmadığı için istenen 

noktaya gelinememektedir. Bu 

en çokta ekonomik sıkıntılarda 

ortaya çıkmaktadır. İşin içeri- 



sinde ekonomik sıkıntılar vardır. 

Eğer ABD’deki Azerbaycan 

dernekleri bir federasyon altında 

toplanıp birlikte faaliyet altında 

bulunsalar sanırım çok daha verimli 

olacaktır. Buna örnek Türkiye 

Cumhuriyeti vatandaşlarının 

oluşturduğu Türk Amerikan 

Dernekleri Federasyonu verilebilir. 

Bu yapı örnek alınabilir. 

Amerika’da Türkler Amerikan 

siyasetini etki edebilecek 

güce ulaşabilir mi? Ortak bir 

Azerbaycan – Türkiye lobisi 

kurulabilir mi? 

Amerika’daki Türkler Amerikan 

siyasetine etki edebilecek bir 

durumda değildir. Aslında hem 

Türkler hem de Müslümanlar 

açısından yapılabilecek çok işler 

vardır. Bunun için çalışıp 

çabalayan kişi ve kuruluşların 

varlığını da göz ardı edemeyiz. 

Gerçekten bir şeyler yapılmaya 

çalışılıyor. Burada bence bir 

sorun da Türk insanının gittiği 

yerde diaspora olma yada bir 

sivil toplum gücü haline gelme 

noktasında isteksiz olması ve ilgisiz 

olmasında da vardır. Fakat 

tüm bu olumsuzluklara rağmen 

bazı derneklerimizin çalışmaları 

takdire şayandır. Hem bireysel 

hem de dernekler olarak Türkler 

bu işlerle daha çok ilgilenir 

ve daha çok çabalarlarsa ABD 

siyasetinde etkin olmamamızın 

hiçbir engeli yoktur. Bazı yerlerde 

yerel siyasette Türkler yer almaya 

başlamıştır. Özellikle New 

Jersey ve New York çevresinde 

yerel yönetimlerle Türkler ilişki 

içerisindedir. Etki alanı kurmaya 

çalışmaktadırlar. Ancak federal 

boyutta güçsüz durumdayız. 

Burada sevindirici olan şey, 

Azerbaycan dernekleri ile Türkiye 

dernekleri birbirlerine destek 

olmaktadırlar. Birbirlerinin faaliyetlerine 

katılmaktadırlar. Karşılıklı 

olarak ilgi içerisindedirler. 

Örnek olarak bu 26 Şubat’ta 

Türkiye’li soydaşlarımız Azerbaycan 

derneklerinin New 

York’taki Birleşmiş Milletler ofisi 

önündeki ve Ermenistan’ın BM 

Temsilciliği önündeki protestoya 

ciddi bir katılımla destek verdiler. 

Aynı zamanda Azerbaycan 

dernekleri de Türkiye’nin 

önemli günlerinde Azerbaycanlı 

soydaşlarının yanında onları 

yalnız bırakmamaktadır. Karılıklı 

olarak imkan dahilinde birbirlerini 

desteklemektedirler. 

Bu işi yorulmadan durmadan 

devam ettirebilir ve kendi ülkelerimizden 

de yeterince destek 

alabilirsek Türkiye-Azerbaycan 

lobisinin kurulması için hiçbir 

engel yoktur. Özellikle Amerika 

Ülkü Ocakları Azerbaycan dernekleri 

konusunda ve diğer Türk 

topluluklarıyla ilgili meselelerde 

her zaman destek olmaktadır. 

Özel günlerde her zaman faaliyetlere 

katılmaktadırlar. Doğu 

Türkistan meselesiyle ilgili yapılan 

her eyleme, Hocalı veya 

Azerbaycan’ın diğer meseleleri 

hakkındaki eylemlerde her zaman 

yer almaktadırlar. Son zamanlarda 

Kırım meselesiyle ilgili 

yapılan protestolarda yer almış, 

hem Kırım diasporasıyla hem de 

bireysel olarak Kırımlılarla Amerika 

Ülkü Ocakları bire bir temasta 

olmuşlardır. Bu noktada 

Amerika Türk-İslam Ülkü Ocakları 

Başkanı Adil Yiğiter’i tebrik 

ediyor ve başarılarının devamını 

diliyorum. Kendisi ve yönetimi 

kısa sürede pek çok iş yaptı ve 

başarılı oldu. Amerika’da Ülkücü 

Hareket’in var olmasından 

ve Ülkü Ocakları’mızın her alanda 

kendini göstermesinden gurur 

duyuyorum. 

- Sayın Elnur Paşa, söyleşimizi 

cevapladığınız için ve verdiğiniz 

bilgiler için çok teşekkür 

ederiz. 



İKİ BEDEN TEK 

YÜREK: 

RESULZADE 

PORTRELER 

ELÇİBEY 

Kerem GÖKER 

Cumhuriyet Üni. Türk Dünyası Araştır. Top. Başkanı 


Milli Kültür esasına dayanması 

ve milli demokratik 

Türk devletçiliği 

temeli üzerine kurulması 

itibariyle Azerbaycan ilk Türk 

Devleti ve ilk Müslüman Türk 

Cumhuriyetidir. Yıkıcı ve çökertici 

entarnasyonalist ve kozmopolit 

fikirlerin önüne ancak milli 

bünyeyi kuvvetlendirmek ve 

sağlamlaştırmak suretiyle geçilebilir. 

Milletçilik fikri, en tabii, 

en medeni ve en ileri bir fikirdir. 

İlim ve kültürün gelişmesini ve 

yayılmasını engellemek şöyle 

dursun, bu gelişme ve yayılmanın 

en müessir ve en kuvvetli bir 

amilidir. Hem de insanlık kültürünün 

en tabii, en normal inkişaf 

yoludur. Ey gençlik! Senin 

uhdende büyük bir vazife var. 

Senden evvelki nesil yoktan 

bir bayrak, mukaddes bir ideal 

remzi yarattı. Onu bin müşkülatla 

yücelterek dedi ki:” Bir 

kere yükselen bayrak bir daha 

inmez” Elbette ki sen onun ümidini 

kırmayacak bu gün parlamento 

binası üzerinden Azerilerin 

yanık yüreklerine inmiş bu 

bayrağı tekrar o bina üzerine dikecek 

ve bu yolda ya gazi veya 

şehit olacaksın” 

Mehmed Emin RESULZADE 

Azerbaycan Türkleri ve Türk 

Dünyasının şüphesiz en büyük 

değerlerinden olan yılmaz ülkü 

eri Mehmed Emin RESULZA- 

DE 31 Ocak 1884 tarihinde 

Bakü’de dünyaya geldi. Annesi 

Ziynet Hanım babası Hacı 

Molla Ali Ekber Efendi’dir. Ailesinden 

milli ve manevi terbiye 

alarak yetişen Resulzade 

okul çağına geldiğinde, 

babası Ali Ekber Bey oğlunun 

yalnızca din alanında değil diğer 

çağdaş bilimler alanında 

da yetişmesi için dönemin ünlü 

eğitimcisi Ganizade’nin müdür 

olduğu Rus-Müslüman okuluna 

kaydettirdi. Bu ilk eğitimin 

ardından eğitimini Bakü Teknik 

Okulu’nda Rusça sürdüren 

Mehmed Emin, milli ve manevi 

meselelere olan yatkınlığı ve Rus 

esaretine karşı düşüncelerinden 

dolayı okulu yarıda bırakmak 

zorunda kaldı.1903’te ilk makalesi 

“Şark-i Rus” gazetesinde 

yayınlanan Resulzade, 1904 yılının 

sonlarında Bakü’ de Müslüman 

gençlerle birlikte Ümmet 

Cemiyeti’ni kurar ve örneklerine 

ulaşılamasa da cemiyetle aynı 

adı taşıyan bir yayın organında 

yazılarını yayınlamış olduğu bilinir. 

1905’te 

başlayan 

Rus-Japon 

savaşında 

Rusların aldığı 

yenilgi, 

çarlık yönetiminin 

gücünü 

sarstı 

ve özgür bir 

düşünce 

ortamının 

meydana 

gelmesini 

sağladı. 

Sınırlı da 

olsa bu 

özgürlük 

ortamında 

diğer 

fikir adamları gibi Mehmed Emin 

RESULZADE de kendi fikirlerini 

yaşayabilecek bir zemin buldu ve 

Zerdablı Hasan Bey, Ali Merdan 

Topçubaşı, Ahmet Ağaoğlu, Ali 

Hüseyinzade gibi Azerbaycan’ın 

özgürlüğüne gönül vermiş şahsiyetlerin 

oluşturduğu topluluğa 

dâhil oldu. Mehmed Emin Bey 

özellikle Ali Hüseyinzade tarafından 

ortaya konulan “ Türkleşmek 

İslamlaşmak ve Muasırlaşmak” 

fikrinden çok etkilenmiştir 

ve canlanan basın dünyasında 

kendisi de önde gelen düşünür 

ve yazarlar arasında yer aldı. 

Tiflis’te yayınlanan Şark-i Rus, 

fikirlerinden etkilendiği Hüzeyinzade 

Ali Bey’in Hayat ve Füyuzat, 

Ahmet Ağaoğlu’nun İrşat 

ve Terakki gazetelerinde yazdı. 

Bakü’de haftalık Tekamül ve 

PORTRELER 


PORTRELER 

Yoldaş adlı dergileri yayınladı. 

1906’da yayınlanmaya başlanan 

Tekamül’ün programını 

anlattığı makalede “Milletlerin, 

kavimlerin, toplulukların, sınıfların 

ve şahısların hukukta ve 

seçtikleri yolda hür ve eşit olmalarını 

ve her türlü saldırıdan 

korunmalarını” savundu. Bu 

ifadeleriyle devrinin eşitlikçi, özgürlükçü, 

inkılapçı ve milliyetçi 

fikirlerini ortaya koyan Resulzade, 

Azerbaycan’ın bağımsızlığı 

mücadelesini bu fikirlerin ışığı altında 

sürdürdü ve bu genç fikir 

adamı düşüncelerini “İnsanlara 

hürriyet, miletlere istiklal” diye 

ifade ettiği milli bir ülkü haline 

getirdi. Çarlık yönetimi yeniden 

gücü ele geçirmesiyle birlikte 

zayıf düştüğü dönemdeki özgürlükçü 

çalışmaların etkisini ortadan 

kaldırma çabasına girmişti. 

Birçok aydının öldürüldüğü 

yahut hapsedildiği bu dönemde 

Resulzade 1908’in sonlarında 

Rus tehdidinden kurtulmak için 

siyasi ortamını yakından tanıdığı 

İran’a geçerek burada Tebriz 

Türklerinin meşrutiyet hareketlerine 

katkı sağlamakla birlikte 

İran Demokrat Partisini kurdu 

ve İran Nev adlı bir gazete çıkardı. 

Rus yönetimine ağır eleştiriler 

içeren yazılar yazılmasından 

rahatsız olan Rus yönetiminin 

İran’a baskıları sonucu ülkeden 

ayrıldıktan sonra 1911 yılında 

İstanbul’a geldi. Bu yıllar Osmanlı 

Devleti’nin son demlerini 

yaşadığı bir dönem olmasına 

rağmen Mehmet Emin RESUL- 

ZADE Osmanlı Devleti’nin son 

döneminde canlanan Türkçülük 

hareketlerinin merkezi olan Türk 

Ocakları’nın bir parçası oldu. Bu 

sayede Yusuf Akçura Ahmet 

Ağaolu ve Ziya Gökalp gibi isimlerle 

birlikte faaliyetlerine kaldığı 

yerden devam etme imkanı bularak 

‘Türk Yurdu’ dergisinde 

yazılarını yayınladı. İran Türkleri 

adlı makaleleri ile Anadolu dışında 

Türkçe konuşan insanların 

var olduğunu Türk kamuoyuna 

duyurdu. 1913 yılında 

Rusya ‘da ilan edilen genel af 

sayesinde tekrar Azerbaycan’a 

dönme fırsatı bulan Resulzade 

İstanbul’da bulunduğu dönemde 

amcasının oğlu vasıtasıyla 

kurdurduğu Musavat Partisi’nde 

siyasi faaliyetlere başladı.1915 

yılından sonra yayınlamaya 

başladığı ‘Açık Söz’ gazetesiyle 

halkına unutturulmak istenen 

milli şuuru hatırlatmak istedi. 

Bu faaliyetleriyle kendi halkına 

‘Sen Türk’sün’ derken dünyaya 

veya Rusya’ya da ‘Biz Türk’üz’ 

vurgusunu yapar. Mehmet 

Emin Bey 1917 yılında Musavat 

Partisi’nin genel başkanlığına 

seçilir. Rusyanın Birinci Dünya 

Savaşı ve Şubat-Ekim Devriminin 

etkisiyle zayıflaması sonucu, 

Rusya Müslümanlarının faaliyetlerine 

ve Maverayı Kafkasya 

Şeyh hükümetine katılarak 

etkili rol oynadı. Fakat Gürcü 

ve Ermenilerin kendi bağımsızlığını 

ilan etmeleri sonucu 1918 

yılında Azerbaycan da bağımsızlığını 

ilan etti. Fakat Ruslarla 

işbirliği yapan Ermeniler tarafından 

Bakü işgal edildi. Osmanlı 

ordularının da yardımıyla Bakü 

işgalden kurtuldu ve 15 Eylül 

1918’de Bakü başkent ilan 

edildi. 28 Mayıs 1918 yılında 

Tiflis’te ‘Azerbaycan Misak-ı 

Milli’si’ ilan edilerek Azerbaycan 

Milli Şurası’nın başkanlığına 

Resulzade seçildi. Böylelikle ilk 

Müslüman Türk cumhuriyeti 

olan ‘Bağımsız Azerbaycan’ 

ilan edildi. Ancak bu cumhuriyetin 

varlığı 2 yıl devam edebildi. 

Cumhuriyetin yıkılışından 

sonra bir müddet Şamahı bölgesinde 

saklanan Resulzade 

Rus polisi tarafından tutuklandı 

fakat bir süre Moskova’da tutuklu 

kaldıktan sonra İstanbul’a 

geri dönmeyi başardı. 2.Dünya 

Savaşı sırasında Almanya 

Kafkas halklarını Rusya’ya karşı 

ayaklandırmayı amaçlayarak 

Resulzade ile birlikte diğer 

Kafkas liderlerini Almanya’ya 

davet etti. Resulzade burada 

üç yıl kaldı. Almanya’da kaldığı 

süre içerisinde ‘İstiklal’ ve 

‘Kurtuluş’ dergilerini yayınladı.1947 

yılında tekrar Türkiye’ye 

dönen Mehmet Emin Bey 6 

Mart 1955’te uçmağa vardı. 

Bedeni, ömrünü verdiği üç renkli 

ay-yıldızlı bayrağın indirilmiş olmasının 

yasıyla terketti acunu 

Resulzade’nin. Ancak ruhu yıllar 

sonra kendisinden bir derya 

olarak bahseden yine bir Türk 

yolbaşçısının doğuşuyla beden 

buldu.Ve bir kere yükselen bayrak 

hala mavi göklerde hürce 

dalgalanmakta... 

‘’Sevgim - Millete! Vurgunluğum 

- Azadlığa ve adalete! itaatim - 

Hocalarıma! Borcum - arıma 

ve meslektaşlarıma! Nefretim - 

Yalancılara ve ikiyüzlülere!” 

Ebulfez ELÇİBEY 

Anne tarafı Anadolu’dan gelen 

Elçibey’in baba tarafı ise 


İran’ın kuzeyi olan Güney 

Azerbaycan’dan gelmektedir. 

Azerbaycan’ın Ordubat bölgesinin 

Keleki Köyünün Halil 

Yurdu Yaylasında 1938 yılı Haziran 

ayında dünyaya gelen Elçibey, 

babası Aliyev Kadirkulu 

Merdanoğlu’nu Rus-Alman savaşında 

kaybettikten sonra aile 

terbiyesini annesi Mehri Nisa 

Hanım’dan alır. 

Eğitim-öğrenimine Unus ilkokulunda 

başlayan Elçibey yedi 

yıl süreli ilk eğitiminin ardından 

Ordubat şehrinde M.T. Kutsi I 

nolu ortaokulunda okudu. Yedi 

yıllık ilköğrenimini tamamlayıncaya 

kadar en büyük arzusu 

doktor olmaktı. Öğrenimine 

başladığında tarih bilimine ilgi 

duydu. Toplumu anlamak onun 

için çok önemliydi. Bu yüzden 

Marks’ın Kapital’ini okudu. Ruslar 

Kapital’i kendilerine yapılan 

propaganda da dünyanın şaheseri 

olarak tanıtmıştılar. Fakat 

Elçibey Kapital’i hiçbir zaman 

bir şaheser olarak görmedi ve 

tesirinde kalmadı. 

Elçibey küçük yaşlardan beri 

oruç tutardı. Fakat bunu okulda 

gizlemek zorunda kalırdı. 

9.-10. sınıflarda iken Mir Cafer 

Bağırov’u savunduğu için birkaç 

defa öğretmenler odasına 

çağrılıp bu düşüncelerinden 

vazgeçmesi istendi.10. sınıf öğrencisi 

iken, Azerbaycan Devlet 

Üniversitesi’nde Şarkşünaslık 

(Doğu ilimleri) Fakültesi açılacağını 

öğrendi. Nizami, Hakanı, 

Fuzuli ve diğer büyük Türk şairlerini 

daha doğru anlamak amacı 

ile söz konusu fakülte sınavlarına 

hazırlandı. 1957 yılında Azerbaycan 

Devlet Üniversitesi’nin 

Şarkşünaslık Bölümüne Arap 

Filolojisi uzmanlığına girdi. Üniversitenin 

II. ve III. sınıflarında 

okurken tarihi-siyasi konulara 

daha çok ilgi duymaya başladı. 

Birkaç öğrenci gönüldaşı ile birlikte 

milli siyasi konularda ateşli 

tartışmalara başladı. Tüm bunlar 

sonucunda Elçibey ve gönüldaşlarının 

kafasında oluşan tek 

bir cümle vardı:’’halkımız köle, 

vatanımız ise sömürgedir.’’ 

Elçibey,Alim Hasayev, Malik 

Mahmudov, Rüstem Eminov, 

Mehdi Ağalarov, Rafık Ismailov, 

Abbas Musayev ve Zakir Memedov 

ile birlikte azatlık uğrunda 

mücadele etmenin profesyonel 

yolarını aramaya başladı. 

1963-1964 yıllarında Mısır’da 

tercüman olarak çalışan Elçibey, 

siyasiler ile ilişkileri sonucu 

çok önemli kazanımlar 

elde etmiş bir ara Türkiye ve 

Abd büyükelçiliklerine gidip 

halkının özgürlüğü için birileriyle 

irtibata geçmek istese 

de bu irtibata Ruslar tarafından 

vakıf olunması 

halinde Azerbaycan 

Türkleri’ne zararı dokunacağını 

düşündüğünden 

böyle bir 

girişimde bulunmadı. 

Bakü’ye 

döndüğünde 

DTK (Devlet 

Güvenlik Komitesi 

KGB) 

Kruşçev 

ile ilgili 

sözlerinden 

ötürü 

Elçibey’i cezalandırdı. Mısır’dan 

döndükten sonra Elçibey, Malik 

Mahmudov, Alim Hasayev ve 

Rafik Ismailov ile birkaç kez görüşüp 

dörtlü bir grup oluşturdular. 

Her biri 3 kişi seçmeli, bu üçlü 

gruplardan her biri 5 kişiyi gruba 

celb etmeliydi. Bir süre geçtiyse 

de teşkilatı istedikleri ölçüde 

kuramadılar. Tecrübesizliklerinin 

yanı sıra DTK’nın onları sürekli 

izlemesi de teşkilatı kuramamalarında 

büyük etkendi. İstedikleri 

teşkilatı oluşturamayınca, her 

biri ferdi çalışmaya ve daha çok 

propaganda faaliyetine başladı. 

Elçibey bütün gücü ile üniversite 

PORTRELER 


41

PORTRELER 

ve doktora öğrencileri arasında 

milli şuurun canlanması yönünde 

propaganda yapıyordu. Hiç 

kimseye hesap vermediği gibi 

bazı konuları yakın dostlarından 

da gizliyordu. Üçlü, beşli, yedili 

ve dokuzlu olmak üzere gruplar 

oluşturuyordu. Her grup ile de 

yalnızca kendisi meşgul oluyordu. 

Bu süreç uzun bir süre ve 

güç istiyordu. 

1969 yılında Tolunoğulları Devleti 

(IX. yüzyıl) adlı doktora tezini 

yazdı. 

1971-74 yıllarında üniversitede 

artık öğrenci hareketleri görülmeye 

başlandı. Amacı 

geleceğe hazırlanmaktı. 

DTK, bir teşkilatın faaliyet 

gösterdiğini biliyor, 

ancak bütün çabalarına 

rağmen ortaya 

çıkaramıyordu. 

Ancak Elçibey bir 

süre sonra DTK tarafından 

tutuklandı. 

Ocak 1975 Temmuz 

1976 arasında 

hapis yattı. Aralık 

1976’dan itibaren 

Azerbaycan ilimler 

Akademisi Salman 

Mümtaz Elyazmalar Enstitüsün 

‘de çalıştı. Ebülfez 

ELÇlBEY mahkûmiyetinden 

sonra göreve başladığı El Yazmaları 

Enstitüsü’nde de halkını 

azadlık uğruna örgütleme 

çalışmalarını aralıksız devam 

ettirdi. 1988 yılında başlayan 

ermeni saldırı ve provokasyonlarına 

karşı ilk direniş hareketini; 

Kasım 1988’de “Meydan 

Mitingleri’ni düzenleyerek başlattı.16 

Haziran 1989’da Azerbaycan 

Halk Cephesi’ni resmen 

kurarak başkanı seçildi. 

Kızılordu’nun 20 Ocak 1990’da 

Bakü’de hayata geçirdiği katliama 

kadar çalışmalarını sürdürdü. 

Katliamın ardından dağılma 

sürecine giren Sovyetler Birliği 

ve Azerbaycan’da siyasi istikrar 

tamamen sarsıldı. 

ELÇlBEY önderliğindeki Azerbaycan 

Halk Cephesi, Azerbaycan 

Türklerinin bağımsızlık 

taleplerini açıkça dile getirdiler. 

Üç renkli ay- yıldızlı bayrak 

Parlamento binasına asıldı. 

Aralıksız sürdürülen çalışmalar 

sonucu Azerbaycan Cumhuriyeti 

18 Ekim 1991’de bağımsızlığını 

ilan etti. 

ELÇİBEY, Parlamentonun aldığı 

karar gereği 7 Haziran 

1992’de yapılan ilk demokratik 

seçimler sonucu Azerbaycan 

Cumhuriyeti’nin Devlet Başkanı 

seçildi. Göreve başladığı ilk günden 

itibaren ülkede insan hakları 

ve hukukun üstünlüğüne saygılı 

demokratik devlet yapısını oluşturmaya 

çalıştı. Rus ordularını 

Azerbaycan Cumhuriyeti’nden 

çıkardı. Devletin resmi dilinin 

Türkçe olduğunu ilan etti. Latin 

alfabesini uygulamaya koydu. 

Ermeni saldırı ve işgallerine 

Azerbaycan Halk Cephesi taraftarlarından 

oluşan gönüllü birliklerle 

karşı koydu. Ancak 

4 Haziran 1993’de maruz 

kaldığı darbe sonucu 

Bakü’den ayrılarak 

Nahçıvan’ın Keleki köyüne 

gitti. 4 yıl süreyle 

kaldığı Keleki’den 

31 Ekim 1997’de 

Bakü’ye dönerek 

1995 yılında partiye 

dönüştürülen Azerbaycan 

Halk Cephesi 

Partisi’nin Genel 

Başkanı olarak siyasi 

çalışmalarını devam 

ettirdi. Bu süreçte kurduğu 

ve başkanı olduğu 

Bütöv Azerbaycan Birliği 

adlı teşkilatla da büyük ideallerini 

hayata geçirme çalışmalarını 

yürüttü. 

Ebülfez ELÇlBEY uzun süre devam 

eden rahatsızlığının şiddetlenmesi 

üzerine tedavi görmek 

amacıyla 7 Temmuz 2000’de 

geldiği Türkiye’de 22 Ağustos 

2000 Salı günü uçmağa vardı. 


TÜRKÇE’NİN 

HALK ŞAİRİ 

BAHTİYAR 

VAHAPZADE 

Metehan TANYILDIZ 

SDÜ Türkçe Topluluğu Başkan Yardımcısı 

Aynı dine mensup, aynı 

dili konuşan ve aynı 

kökten gelen iki devlet 

Azerbaycan ve Türkiye ilişkileri 

geçmişte olduğu gibi bu günde 

oldukça fazla önem arz etmektedir. 

Bu iki ülke arasında ki ilişkiler 

zaman zaman karmaşık bir 

hal alsa da milletin birbirlerine 

karşı beslediği muhabbet nesilden 

nesile “Bir Millet, İki Devlet” 

diye aktarılmış ve aktarılacaktır. 

Şüphesiz ki bu muhabbeti insanlara 

en güzel şekilde aktaracak 

ve hissettirecek olan şairlerdir. 

Azerbaycan ile Türkiye arasında 

geliş gidişlerin kapatıldığı 

dönemde bir çok şair “kardeşlerine” 

karşı özlemi ve hassasiyeti 

dile getirmiş ve bu hasret ile yetişmişlerdir. 

Uzun yıllar mısralarda 

bu ateşi dindirmeye çalışan 

vefalı kişiler üstlerinde bulunan 

baskılara rağmen susmamışlar 

ve mücadelenin halkın damarlarına 

kadar hissedilmesinde 

önemli rol oynamışlardır. 

Sözünü ettiğim şairler arasında 

öyle birisi var ki hem mısraları 

hem davası adına bıkmaz usanmaz 

mücadelesi ile ‘’Halk Şairi’’ 

olarak iki ülke insanının kalbinde 

taht kurmuş Bahtiyar Vahabzade... 

O, Yıllarca hürriyete aşık 

kalmış bir milletin son zinciri. 

Azerbaycan halkının azatlık davasını 

güden, kendi özdeyimiyle 

“haksızlık karşısında susup 

dinmeyen” Büyük Şair. Demir 

perdenin daha aralanmadığı yıllarda 

peşine düştüğü siyasi davası 

ile içinde bir “hülya” beslemeye 

başlayan, perdeler kalkıp 

oyunun yeni bir sahnesi başladığında 

ise avuçlarında kalbindeki 

hülyanın kırıkları kalan, bu 

yönüyle gönül adamlığı siyaset 

adamlığını aşan hassas kişilik. 

Sovyet Rusya döneminde Azerbaycan 

ile Türkiye arasında sınırlar 

kapatılmış ve o günlerde 

çocuk yaşta olan bu gönül adamı 

büyüklerinden sürekli Türkiye 

hasreti dinlemiş ve bu hasret ile 

PORTRELER 


üyümüştür. Öyle ki uzun yıllar 

sonra hayalini kurduğu, hasretini 

yüreğinde emzirdiği ülkeye 

gitmek için bir şans bulduğunda 

bizim tarafımızdan zor anlaşılacak 

duygulara bürünmüş ve o 

anı şu şekilde anlatmıştır. ‘’Dedemin, 

babamın ve amcalarımın 

ağzından Türkiye hiç düşmezdi. 

Ben şimdi soyumdan gelen 

arzuların hayallerin ülkesi olan 

Türkiye’ye gidiyorum. Sabah 

erkenden kalkıp tıraş oldum. 

Otuz beş yıldır hasretini çektiğim, 

ismini zaman zaman andığımda 

bütün bedenimi titreten, 

koluma kuvvet, ayağıma takat, 

gözlerime ışık veren bir şehre, 

İstanbul’a gidiyorum. Ümitlerim, 

bayrağım, kaybettiğim tarihim, 

geçmişim, ana dilim, şerefim 

hepsi sendedir; önünde boyun 

eğdiğim, zorla elimden alınan 

adımın sahibi, namusumun, izzet 

ve şerefimin koruyucusu, 

gören gözüm, vuran kolum, düşünen 

beynim, yardımcım, dayanağım 

sensin. 

Kamaranın penceresinden bakıyorum 

uzakta fener yanıp sönüyor. 

Allah’ım! İlk defa Türk 

ışığı görüyorum. O ışıkta benim 

arzularım yanıyor. Ey fener, sen 

sana tarih boyu düşman olan 

bir milletin gemisine yol gösteriyorsun. 

O geminin içinde sana 

can vermeye hazır birisi var.” 

Bahsedilmesi ve zihinlerde Türkiye 

Sevdası adına bulunması 

gereken bir diğer olay ise Bahtiyar 

Vahabzade’nin Kimlik kontrolünden 

sonra hissettikleridir. 

Türkiye Cumhuriyeti yazılı mührünü 

gören Büyük Üstad duygulanır 

ve ardından şu sözleri 

sarfeder. “Ben sana kurban olayım. 

Ey Benim Cumhuriyetim! 

Ey benim benden uzak vatanım! 

Benim için yanan ve bana elini 

uzatamayan vatanım! İzin belgesinin 

üzerindeki mührü döne 

döne öpüyorum. Otuz beş yıldır 

vesikamın üzerinde Rus dilinde 

yazılı ifadeler vardı, ilk defa şimdi 

kendi dilimde yazılı bir ibare 

var kimliğimde. Ömründe sadece 

on saat benim kim olduğumu 

gösteren vesika ise ilk defa 

kendi dilimdeydi. Ben ancak 

şimdi ben oldum.” 

PORTRELER 

Marmara depremine ve ülkemizin 

başına gelen büyük afetlere 

veya üzücü haberlere karşı derin 

bir hassiyet taşıyan ve bu hassasiyetini 

mısraları ile paylaşan 

Bahtiyar Vahabzade aynı hassasiyetin 

Türk aydınları tarafından 

gösterilmesine de çok fazla 

seviniyor ve bunu her fırsatta 

dile getiriyordu. Yavuz Bülent 

Bakiler ile aralarında ki dostlukta 

Bahtiyar Vahabzade’nin ‘’Ben, 

çilesi çekilmemiş bir Türkmen / 

Ben, her sabah ciğerinden kurşun 

yiyen bir yetim, /Çaresizlikler 

içinde sizi düşünüyorum, / 

Ey esir insanlar diyarında /Be- 


nim esir milletim, /Ve Ey Kafkas 

dağları ardında /Bayraksız 

memleketim.’’ mısralarını okuduktan 

sonra Yavuz Bülent Bakiler 

hakkında ‘’Benim kalbimden 

haber verdi, arzumun aksisedası 

oldu’’ sözlerinden sonra 

başlamıştır. 

Mehmet Akif Ersoy’u Türk ruhunun, 

Türk tarihinin, Türk medeniyetinin 

tecellisi olarak gören 

ve bununla da iftihar eden şair 

özellikle İstiklal Marşı ve Çanakkale 

Şehitlerine şiirlerine derinden 

hayranlık duyar... Öyle ki 

“Çanakkale Şehitlerine” şiirinin 

‘’Sana dar gelmeyecek makberi 

kimler kazsın, /”Gömelim gel 

seni tarihe” desem sığmazsın. / 

Herc ü merc ettiğin edvara da 

yetmez o kitap. /Seni ancak 

ebediyetler eder istiab.’’ dizelerinde 

kendini tutamayıp gözyaşı 

döktüğüne birçok kez şahit 

olunmuştur. Bu olay iki ülke 

insanı arasında ki bitmeyecek 

sevginin ve muhabbetin göstergesi 

olmakla birlikte bu iki ülke 

insanının birbirini anladığı kadar 

Dünya’ da hiç bir ülkenin başka 

bir ülkeyi bu kadar anlamasının 

mümkün olmadığının da açık bir 

göstergesidir... 

ardından yükselmenin Türkiye 

ardınca olacağının bilincinde 

olup ve kardeşlerine bu yükselmede 

gece gündüz mısralarıyla, 

sözleriyle, muhabbeti ve dualarıyla 

desteğini hiç esirgememiştir. 

13 Şubat 2009 yılında hayata 

gözlerini yuman, Türk Dünya’sını 

yetim bırakan Şair’in 1980 

yılında kaleme aldığı bir şiirinde 

“yaşaya yaşaya yaşamayan var” 

dizesi ile dava adabını ve dava 

aşkını gönüllere kazınmış; nesilden 

nesile büyüyerek devam 

etmesinde büyük rol oynamıştır. 

Hakkında ciltler dolusu kitap 

yazılabilecek Büyük Şair’in 

Türk devletlerini bir bütün olarak 

görüp kardeşleri hakkında 

ki hissiyatlarına hiç bir insanın 

heybesinde ki kelimelerin yeterli 

gelemeyeceğini bilmenizi ister 

ve son olarak Türk Milleti adına 

Büyük Halk Şairi’nin ruhunun 

şad ve mekânının cennet olmasını 

dilerim. 

“Esaret odunda bişdi neslimiz, / 

Azadlık eşkine yandık, yahıldık. 

/Çatıb azadlığa, bu mebedde 

biz, /Şükür namazını kıblesiz 

kıldık.” dizeleriyle yıllarca Azerbaycan 

adına verdiği azatlık 

mücadelesini anlatan Bahtiyar 

Vahabzade, Bütün Türk Devletlerinde 

olduğu gibi bağımsızlığın 

PORTRELER 


TÜRK DÜNYASI BİRLİK PLATFORMU 

GENEL SEKRETERİ 

AHMET ALKAN İLE SÖYLEŞİ: 

“TÜRK DÜNYASI 

VE TÜRK DÜNYASI 

BİRLİK PLATFORMU” 

Mert ÇAKIR 

Türk Dünyası Birlik Platformu Ar-Ge Birimi Sorumlusu 

Akdeniz Üniversitesi Türk Halkbilimi Topluluğu Başkanı 

Bizlere her zaman yakın olan ve bir o kadar da uzaklaştırılan Türk coğrafyasının bir nevi 

savunucu olan ve geçmişten günümüze değin yapılan çalışmalar neticesinde kurulan 

Türk Dünyası Birlik Platformu Genel Sekreteri Sayın Ahmet ALKAN ile keyifli bir söyleşi 

gerçekleştirdik. Platformun işlevlerinin ve gelecek yıllardaki Türk Dünyasında var olabilecek 

sorunları ele aldık. 

Ahmet Bey bu kısıtlı vaktinizden 

ödün vererek 

bizleri makamınıza kabul 

ettiğiniz için teşekkür ederiz. 

M.Çakır: Öncelikle kendinizden 

ve kurucusu olduğunuz 

Platformun amaçları hakkında 

bizleri bilgilendirebilir misiniz? 

A.Alkan: 1988 yılında 

Antalya’da doğdum. İlk ve orta 

eğitimimi Antalya’da tamamladım. 

Yüksek eğitimimi Akdeniz 

Üniversitesi İ.İ.B.F. İktisat 

Bölümü’nde 2012 yılında bitirdim. 

Şu an Süleyman Demirel 

Üniversitesi Maliye Bölümü’nde 

yüksek lisans eğitimimi sürdürmekteyim. 

Üniversite yıllarımda 

Türklük şuuruna sahip bir 

genç olarak Türk Dünyası üzerine 

çalışmalar yaptım. Kurucu 

üyesi olduğum ve Akdeniz 

Üniversitesi’nin en köklü topluluklarından 

birisi olan Avrasya 

Araştırmaları Topluluğu’nda 

2 yıl yönetim kurulu üyeliği ve 


3 yıl topluluk başkanlığı görevi 

yaptım. Avrasya Araştırmaları 

Topluluğu’nda Türk Dünyasının 

sorunları ve kültürel değerleri 

üzerine etkinlikler düzenleyerek 

Akdeniz Üniversitesi’nde 

Türk kültürünü yaşatarak ve 

Türk Dünyasının sorunlarını 

dile getirdik. Aynı zamanda 

Akdeniz Üniversitesi Öğrenci 

Konseyi’nde de çeşitli görevlerde 

sorumluluklar aldım. 16-17 

Nisan 2011 tarihlerinde Akdeniz 

Üniversitesi’nde, Türk Dünyasının 

25 farklı ülkesinden öğrencinin 

katılımı ile 4. Türk Dünyası 

Öğrenci Kurultayı’nı gerçekleştirdik. 

Ayrıca 2010 yılından beri 

Türk Dünyası Öğrenci Kurultayları 

Platformu Genel Sekreterliği 

görevini de yürütmekteyim. 

Platformumuzun amacı kuruluş 

gerekçesinde de belirttiğimiz 

üzere, “Türk Dünyası Birlik Platformu; 

Türk dil, tarih, kültür ve 

sosyal alanlarında ortak çalışma 

ve etkinlikler yaparak gençler 

arasında ortak fikir ve birlik sağlamak 

için çalışmalar yürütme 

gayesi ile kurulmuştur. Platform 

Türk Dünyası sevgisi ve Türk 

Dünyası için çalışma amacı olan 

her bireye açıktır. Sadece Üniversitelerde 

Türk Dünyası topluluklarını 

değil, Türk Dünyası 

sevgisi ve Türk dünyası için çalışmak 

isteyen her kurum ve bireye 

alan oluşturan bir oluşumdur.” 

M.Çakır: Türk Dünyası Birlik 

Platformu’nun kuruluş amacı 

ve serüveni nedir? 

A.Alkan: Türk Dünyası Birlik 

Platformu yıllardır Türk Dünyası 

ve Türklük şuuru ile çalışma 

yapan birçok topluluğun bir çatı 

altında buluşma istediği ile ortaya 

çıkmıştır. Topluluk başkanlığım 

dönemimde bunun 

girişimlerinde bulunmuştuk. 

Bunun ilk adımı olan Türk 

Dünyası Öğrenci Kurultayı 

gibi uluslararası nitelikteki 

bir organizasyonu Akdeniz 

Üniversitesi’ne taşıyarak 

ülke genelinde 

yaygınlaşmasını sağladık. 

2012 yılında Türk 

Dünyası üzerine çalışma 

yapan topluluklardaki 

arkadaşlarla 

görüşmelerimiz ve istişarelerimiz 

sonucu 

böyle bir platformun 

kurulması kararına 

vardık. 15 Aralık 

2012 tarihinde Akdeniz 

Üniversitesi 

Öğrenci Konseyi 

organizasyonu ile 

düzenlenen toplantıda 

platformun 

kurulduğunu 

açıklayarak 

yeni yönetim 

kurulunu oluşturduk. 

Kuruluş amacımızdaki 

en 

önemli sebep, 

Türk 

Dünyası 

devletleri 

arasında 

yapılan anlaşmaların 

ve birliklerinde 

sadece 

devletler 


nezdinde kalmayarak geleceğin 

teminatı olan gençler arasında 

da birlik ve bütün sağlanmaktır. 

Bölgesel güç anlamında Türk 

Dünyası olgusu, Türk kültürü, 

dili, tarihi ve halk bilimi gibi birçok 

kavramı kapsamaktadır. 

Bu yüzden bu alanlarda ortak 

etkinlik alanı oluşturduğumuz 

için platformumuzun adını Türk 

Dünyası Birlik Platformu olarak 

belirlenmiştir. Platform aracılığıyla 

Türk gençliği arasında 

ortak bir ses oluşturarak Türk 

Dünyasının sorunları konusunda 

kamuoyu oluşturmak öncelikli 

gayemizdir. Türk kültürünün 

de yaşatılması ve araştırmaları 

yapılması önceliklerimiz arasındadır. 

M.Çakır: Peki bu platform 

kimlere hitap etmektedir? 

A.Alkan: Platformumuz Türklük 

şuuruna sahip ve Türk Dünyasında 

birlik olma yolunda yani 

Turancılık fikrini taşıyan her bireye 

ve kuruluşa hitap etmektedir. 

Türk Dünyası Birlik Platformunun 

oluşumdaki öncü kuruluşlar, 

üniversite öğrenci kulüpleri 

ve toplulukları, üniversite öğrenci 

konseyleri, sivil toplum 

kuruluşları ve dernekler, kent 

konseyleri gençlik meclisleri, 

mesleki alanda çalışan bireyler, 

akademik alanda çalışan bireylerdir. 

Yine bu alanlarda çalışma 

yapanlar platforma üye olabilirler. 

M.Çakır: Kuruluşundan günümüze 

değin Platformun etkinlikleri 

anlatabilir misiniz? 


Platformu olarak kuruluş çalıştayımızda 

yapmayı hedeflediğimiz 

konular hakkında uzunca bir etkinlik 

ve eylem planı ortaya koyduk. 

Fakat bazı iç problemler 

nedeniyle bu eylem planını tam 

anlamıyla gerçekleştiremedik. 

İlk olarak 26 Şubat Hocalı Katliamının 

yıldönümünde bütün 

üniversiteler 26 Şubat 2013’te 

saat 12’de ortak yürüyüş ve 

basın açıklaması yaptık. Türkiye 

genelinde nerdeyse bütün üniversitelerde 

büyük ses getirerek 

basında ve kamuoyunda büyük 

yankı uyandırdık. Hocalı davasında 

Azerbaycan Türklüğünün 

haklılığını ifade etme olanağı 

oluşturduk. Platformumuza üye 

olan birçok üniversitedeki topluluklarımız 

Nevruz programları 

düzenlediler. Yine 26 Eylül Türk 

Dil Bayramı dolayısıyla üniversitelerde 

Türk dilinin önemini vur- 


gulayan etkinlikler gerçekleştirdik. 

Yine üyemiz olan öğrenci 

topluluklarımız ve sivil toplum 

kuruluşlarımız tarafından Türk 

Dünyası ile alakalı onlarca etkinlik 

gerçekleştirildi. 

M.Çakır: Türk dünyasına gelecek 

olursak günümüz Türk 

coğrafyasının sorunları sizlere 

göre nelerdir? 

A.Alkan: Türk Dünyası coğrafyası 

binlerce yıllık Türk yurdu 

olan bu topraklar üzerine onlarca 

imparatorluk ve devlet kurularak 

Türk hâkimiyeti devam etmiştir. 

Rus Çarlığının güçlenmesi 

ve Türk devletlerinin zayıflaması 

ile Türk yurtları uzun yıllar işgaller 

altında kalmıştır. Bu süreçte 

asimilasyon politikalarına karşı 

direnerek öz benliklerini koruma 

mücadelesi vermişlerdir. 

Sovyetler Birliği’nin dağılması ile 

bağımsızlığını kazananlar Türk 

soydaşlarımız yeniden toparlanmaya 

başlamıştır. Ama hala bağımsızlığını 

kazanamayan özerk 

bölgelerdeki Türk yurtlarında 

zulümler halen devam etmektedir. 

Doğu Türkistan’daki yıllardır 

süren Çin zulmü hala devam etmektedir. 

Kerkük’teki Türkmenlere 

yapılan zulüm ve katliamlar 

unutulamaz. Srebrenitsa’daki 

soydaşlarımıza yapılan hunharca 

katliamlar hala dün gibi aklımızdadır. 

1915’te Doğu Anadolu 

bölgesinde, Karabağ’da 

Hocalı’da Ermenilerin yaptığı 

katliamlar unutmuş değiliz. Ve 

daha adını saymadığımız birçok 

coğrafyada Türklere yapılan 

katliamlar, zulümler ve baskılar 

devam etmektedir. 

Türk Dünyasındaki bağımsız 

devletlerin hala düzenli olarak 

bir araya getiren ve bütünleştiren 

bir birlik tam anlamıyla kurulamamıştır. 

1993 yılında kurulan 

Türksoy ve 2009 yılında kurulan 

Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği 

Konseyi kültürel manada 

önemli çalışmalar yürütmüştür. 

Ama hala siyasi, ticari ve birçok 

alanda birliği sağlama konusunda 

önemli bir adım atılamamıştır. 

Böyle bir birliğin kurulması 

ve işlevsel hala getirilmesi durumunda 

güçlü Türk Dünyasının 

oluşmasını sağlar. Bu sayede 

zulüm altındaki Türk yurtları üzerindeki 

baskı kalkacaktır. Bütün 

Türkülük adına Türk devletleri 

bir olmalıdır. Bunu da Türklüğün 

hamisi olan Türkiye tarafından 

gerçekleştirilmelidir. 


M.Çakır: Geçmişten itibaren 

Türklerin sadece Anadolu da 

yaşayan bir ırk olarak lanse 

edilmişti günümüzde sizce bu 

algı kırıldı mı? 

A.Alkan: Türklerin yeryüzünde 

var olduğu günden beri düşmanları 

hep olmuştur. O yüzden 

yaşadıkları tüm coğrafyalarda istenilmeyen 

bir millet olmuşlardır. 

Çünkü Türkler yeryüzünün her 

daim hak ve hakikatle yöneten 

bir millettir. Türkler binlerce yıldır 

dünyanın her coğrafyasında yaşamakta 

ve varlığını göstermektedir. 

Anadolu da Türkleri bin 

yıldır varmış gibi göstermekte 

yanlış bir olgudur. Türkler Anadolu 

gelişi binlerce yıl öncesine 

dayanmaktadır. Anadolu’ya ilk 

geliş Ön Türkler tarafına yapılmıştır. 

Anadolu’ya medeniyetler 

beşiği ya da mezarlığı gibi 

farklı benzetmeler yapsalar da, 

Anadolu’yu gerçekten imar 

eden ve medeniyeti getiren millet 

Türklerdir. Anadolu tarihten 

bu yana bir Türk memleketidir 

ve böyle kalacaktır. Çünkü 

neresine gitsen bir Türk olgusunu, 

mimarisini ve geleneğini 

görmekteyiz ve yaşamaktayız. 

Türkleri Anadolu yaşayan bir ırk 

olarak lanse edenlere bakacak 

olursak, bunlar tarihten bu yana 

Türklerle hesabı olanlardır. Bunların 

tek amacı bu yurdu sömürge 

haline getirerek kendi menfaatlerini 

tatmin etmektir. 

Türkleri Anadolu da yaşayan bir 

ırk olarak göstermeye çalışanlar; 

Malazgirt Zaferinden rahatsız 

olanlardır, Haçlı seferlerinin özlemini 

çekenlerdir, İstanbul’un 

fethinden ileri derecede rahatsızlık 

duyanlardır, Mohaç 

Zaferi’nin hala yasını tutanlardır, 

Çanakkale imanını yaramayanlardır, 

Sakarya’da dersini alanlardır, 

90 yıl önce Büyük Taarruzla 

Türk’ün tokadını ensesine 

yiyenlerdir. Sözde Kürt sorunu 

Şark Meselesinin bir parçasıdır. 

Hala bu hesabın takipçisi olan 

ve Türklüğe küfretmekle görevli 

sözde aydınlardır. 

M.Çakır: Gelişen Arap Baharı 

ve bu bölgede yaşayan Türklere 

uygulanan baskı ve sindirme 

politikaları hakkında ne 

düşünüyorsunuz? 

A.Alkan: Küresel güçlerinin 

yenidünya düzeni için, yıllardır 

bölgede yaptığı oyunlardan 

bir yenisi olan Arap Baharı, 

Ortadoğu’yu alt üst etti. Müslüman 

Arap ülkelerinin liderleri 

tek tek darbe yada ayaklanma 

ile devrildi ve yerlerine küresel 

güçlerin istediği kişiler geldi. 

Petrol zengini ülkelerin diktatör 

görünümlü liderleri yerine ılımlı 

liderler getirmek sömürge düzenini 

değiştirmenin yeni şeklidir. 

Oysaki bu ülkeler yüzlerce Osmanlı 

idaresinde hakla hakkaniyetle 

yönetilmiştir. Bu ülkeler 

Osmanlı’dan koptuğu günden 

beri sömürgeci ve emperyalistler 

güçlerin, farklı şekillerde olsa 

da görünmeye yönetimleri ile 

zulüm ve baskıyla yönetildiler. 

Bu ülkelerde yaşayan Türkler 

ise o ülkenin sevilmeyen yüzü 

olarak tanımlanarak sürekli baskı 

altında tutuldular. 

Ortadoğu’da birçok ülkelerde 

yüzlerce, binlerce Türk yaşamaktadır 

ve bunlarda Arap 

Baharı’nın etkisi ile daha büyük 

zulümler altında ezilmekteler. 

Özellikle Suriye’deki Türkmen 

soydaşlarımız yıllardır baskı altında 

yaşamaları yetmemiş gibi 

şimdi yerlerinden yurtlarından 

edildiler. Türkmenler bir yanda 

Esed güçlerinin, diğer yanda 

radikal terörist grupların baskısı 

altında kalmıştır. Zaten büyük 

bir yoksulluğun pençesinde 

kıvranan Türkmenler, Suriye’de 

yaşanan savaştan sonra çok 

daha acı ve ağır şartlara maruz 

kalmıştır. Türkiye’ye gelen Türkmen 

soydaşlarımızdan daha 

çok diğer Suriyeli vatandaşları 

üstün tutup daha çok yardım 

etmek ise hükümetin büyük 

ayıbıdır. Hükümet her ne kadar 

yakalanan tırların Türkmenlere 

yardım götürdüğünü söylese de 

Türkmenlere ulaşan bir yardım 

yoktur. 

M.Çakır: Platform olarak bu 

konulara nasıl bir yaklaşımda 

bulunuyorsunuz? 


Platformu olarak soydaşlarımızın 

bu baskılara maruz kaldıklarını 

bizler yıllardır dile getirmekteyiz. 

Üniversitelerde ve 

sivil toplum kuruluşları aracılığıyla 

toplantılar, konferanslar, 

paneller, yürüyüşler ve birçok 

program gerçekleştirerek Türkmen 

soydaşlarımızın sıkıntılarını 

dile getirdik. Arap Baharı süreci 

başladığı günden bugüne 

birçok üniversitede konu hakkında 

kamuoyunu bilgilendirmek 

amacıyla konferanslar ve 

toplantılar düzenlemekteyiz. 

Hatay, Osmaniye, Gaziantep 

bölgesine göç eden Türkmen 


soydaşlarımıza düzenlenen yardım 

kampanyalarına sivil toplum 

kuruluşları aracılığıyla yardımlar 

yapmaktayız. Onların yaşadığı 

sıkıntıları her ortamda dile getirerek 

haklılıklarını ortaya koymaya 

çalışıyoruz. Özellikle üniversitelerde 

gençlerin bilinçlenmesi 

yönünde çalışmalarımızı sürdüreceğiz. 

Sorunlarının çözümü 

için araştırmalarımız hala sürmektedir. 

Ama Türkmen soydaşlarımız 

hiçbir yalnız değildir. 

M.Çakır: Yüzümüzü Orta 

Asya’ya çevirecek olursak 

bildiğiniz üzere Türkiye halkı 

onlara en yakın ülke olarak 

Azerbaycan’ı görmektedirler. 

Diğer Türk devletlerinin bu 

kadar geri planda kalmasının 

nedenleri nelerdir? 

A.Alkan: Sovyetlerin dağılması 

ile yeni kurulan Türk devletlerinin 

kuruluşunda Türkiye’nin 

etkin rolleri vardır. Azerbaycan 

Türkiye’ye en yakın ülke 

olması nedeniyle Türkiye’de 

Orta Asya’da tek Türk devleti 

Azerbaycan algısı oluşturdu. 

Özellikle Azerbaycan’ın kurucu 

lideri Ebulfez Elçibey’in sürekli 

Türkiye ziyaretleri ve Türk liderlerin 

Azerbaycan ziyaretleri, 

Azerbaycan’ı daha belirgin hale 

getirdiler. Orta Asya’daki diğer 

Türk devletleri Sovyet baskısından 

kurtulmalarına rağmen 

Türkiye’ye karşı temkinli yaklaşımları 

ve Türkiye’nin de onlara 

çok yakın durmaması ülkeler 

arasında bağları güçlendirememiştir. 

Bu da Türkiye’de o ülkelerin 

varlığını yok sayılmaktadır. 

Oysaki o ülkelere gittiğimizde 

onlar Türkiye’yi hala büyük 

hatta baba olarak görmekteler. 

Onlara uzatılacak el güçlü 

bir Türk Dünyasını ortaya koyacaktır. 

Son yıllarda yapılan 

işbirliği anlaşmaları artık bağların 

güçlenmesini sağlamıştır. 

Bizler üniversitelerdeki öğrenci 

toplulukları ve sivil toplum kuruluşları 

olarak Türk Dünyasının 

tanıtılması amacıyla sürekli olarak 

etkinliklerimizi sürdürmekteyiz. 

Kamuoyunun bu ülkelerinin 

farkına varması için farklı 

çalışmalar planlamaktayız. 

M.Çakır: Bu sorunlara 

karşı 

nasıl bir çözüm 

uygulanabilir? 

A.Alkan: 

Türk halklarının 

birbirini 

tanıması, 

kaynaşması 

ve kültürel 

köprüler kurması 

ülkeler 

arasındaki işbirliğinin 

güçlü 

olması ile olacaktır. 

Türksoy 

teşkilatı 

20 yıl 

ö n c e 

Türk 

Kültü- 

rünü geliştirmek ve birlik sağlamak 

amacıyla kuruldu ve hala 

bu alanda çalışmalar yapmaktadır. 

Türk Dünyasında birlik kurmak 

amacıyla birçok ortak yapı 

ortaya konulmasına rağmen 

sadece devlet yönetimleri nezdinde 

kalan birlikler olmuşlardır. 

Halka kadar inemedikleri için 

hala bir birliktelik sağlanabilmiş 

değildir. Burada bu birlikteliğin 

sağlanmasında en önemli unsur 


51

halkımızdır. Örfleri, adetleri, yaşam 

biçimleri, dilleri ve kendi öz 

kültürlerini bir araya getirip eskiden 

olduğu gibi aynı boydan 

gelen millet olarak bir bütünlük 

sağlanacaktır. Yapılması gereken 

en önemli eylem halkların 

kaynaştırılmasını sağlamak olacaktır. 

Ancak bu sayede bütün 

Türkler bir bayrak altında toplanarak 

Büyük Türk Birliğini yani 

düşlerimizdeki o Turanı gerçekleştirecektir. 

Bunun olması 

için hiçbir engel yoktur. Bilge 

Kağan’ın yüzyıllar önce yaptığı 

şu çağrıya uymamız yetecektir; 

M.Çakır: Günümüzde kan ağladığı 

bilindiği halde tüm dünyanın 

sessiz kaldığı bir Türk 

coğrafyası bulunmakta: Doğu 

Türkistan. Platform olarak 

orada yaşanan insanlık suçlarını 

duyurmuştunuz. Peki, 

medya ve sivil toplum kuruluşlarının 

bu vahşete sessiz 

kalmalarını sebepleri sizce 

nelerdir? 

kapatılmakta, kadınlara cinsel 

istismarlar yapılmakta, çocukları 

kültüründen uzaklaştırmak için 

var güçleri ile saldırmaktadırlar. 

Hatta Çin çalışmasını yaptığı 

nükleer silahları Doğu Türkistan 

denemektedir. Bölgedeki soydaşlarımız 

bu nükleer atıklardan 

fena halde etkilenmektedirler. 

Ülkemizde ise bölge duyarlılık 

yeterince gösterilmemektedir. 

Gerek devlet nezdinde gerekse 

sivil toplum kuruluşları olarak 

yeterince ilgi, alaka gösterilmemektedir. 

Doğu Türkistan’da 

yapılanları dile getiren sadece 

“Ey Türk! Altta yağız yer delinmedikçe, 

üstte mavi gök çökmedikçe 

senin ilini ve töreni kim 

bozabilir.” 

A.Alkan: Doğu Türkistan daha 

öncede bahsettiğim üzere Türk 

Dünyasının kanayan yarasıdır. 

35 milyondan fazla Türk, Ata 

yurdumuzda yılladır zulüm altında 

ezilmektedirler. Bütün 

dünya gözünü kapatmış burayı 

görmezden gelmektedir. 

Çin bölgedeki Türkleri asimile 

etmek için yapmadığı işkence, 

zulüm kalmamıştır. Soydaşlarımıza 

öz benliğini unutturmak 

için neler yapılmıyor ki. Camiler 

Türk milliyetçileridir. Her ortamda 

bu konuyu sürekli vurgulayan 

Türk milliyetçileri, Turancılar 

yapılan zulmü dile getirerek tepkisini 

koymaktadır. Bizlerde üniversitelerdeki 

topluluklarımız ve 

sivil toplum kuruluşlarımız ile her 


yıl Doğu Türkistan’ı haklı davasını 

kamuoyuna anlatmak amacıyla 

etkinlikler düzenlemekteyiz. 

Kamuoyunu Doğu Türkistan 

konusunda ilgili hale getirmeye 

çalışıyoruz. Bundan sonra sürekli 

olarak bu devam edecektir. 

M.Çakır: Platform olarak gelecek 

tarihlerde ne gibi proje 

ve etkinlikler bizleri beklemekte? 

Bu vesile ile platforma üye olan 

kuruluşlarımıza yaptıkları bu 

güzel çalışmalar için ayrı ayrı 

teşekkür ederek, daha büyük 

çalışmalar yapmalarını diliyorum. 

Bütün Türk boylarının tek 

bayrak altında birleştiği, Turanın 

varolduğu günleri görmek dileğiyle… 

Ne Mutlu Türk’üm Diyene! 

Bizleri kırmayıp sorularımızı içtenlikle 

cevapladığınız için teşekkür 

ederiz. Türk Dünyası 

Birlik Platformu’nun ileride büyük 

başarılara imza atacağına 

A.Alkan: Türk Dünyasının güncel 

sorunları ve kültürel değerlerini 

konu edinen projeler hazırlamaktayız. 

Üniversitelerdeki topluluklarımız 

sürekli olarak Türk 

Dünyasının sorunları üzerine 

faaliyetler yürütmektedir. Sivil 

toplum kuruluşlarımız ve gençlik 

meclislerimizde bu konuda 

çalışmalar yürütmektedir. Her 

yıl olduğu üzere bu yılda Hocalı 

katliamının yıldönümü nedeniyle 

yine anma etkinliklerimiz devam 

edecek. 21 Mart Nevruz Bayramını 

kutlamak amacıyla arkadaşlarımız 

ile etkinlik planları hazırlamaktayız. 

Türk dili üzerine 

çalışmalarımızda hızla devam 

etmektedir. Türk Dil Bayramında 

Türkçe şenlikleri düzenlemeyi 

planlıyoruz. Nisan ve Mayıs 

aylarında birkaç üniversitede 

Türk Dünyası üzerine öğrenci 

kurultayları ve şenlikleri planlamaktayız. 

Yine Gökkubbe adında 

çıkaracağımız dergi ile Türk 

Dünyasını anlatmaya çalışacağız. 

Sözde Ermeni soykırımı iddialarının 

100. Yılı olacak olan 

2015 yılı için Türk milleti olarak 

haklılığımız ortaya koymak üzere 

çalışmalar yürütmekteyiz. 

Daha birçok etkinlik ve projeler 

düşünmekteyiz. 

inancımız tamdır. Başarılarınızın 

devamını dilerim. 

Türk Dünyasının o uçsuz bucaksız 

sahasında bir başka konuyla 

diğer sayımızda sizlerle buluşmak 

üzere esenlikle kalınız. 


TÜRK BİRLİĞİ’NE 

GİDEN YOL... 

Doç. Dr. Kürşad ZORLU 

Ahi Evran Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü Başkanı 

Türk Birliği’ne giden yolda ortak düşünmek, 

”ortak konuşmak ve bu ortaklığı ‘İş’te birleştirmek... 

KÖŞE YAZILARI 

Türkçülük ve yenileşme hareketinin 

en önemli temsilcilerinden 

olan İsmail Gaspıralı’nın “Dilde, 

Fikirde, İş’te Birlik” düsturu 

Türk Dünyası halklarının odaklanması 

gereken bir muhtevaya 

sahiptir. Gaspıralı’nın bu yaklaşımı 

bugün Türk Cumhuriyetleri 

başta olmak üzere tüm soydaş 

ve akraba toplulukların işbirliği 

süreçlerine zemin oluşturmaktadır. 

Vaktiyle bu sözün çok daha 

geniş bir coğrafyadaki aydın ve 

gazetecileri etkileyerek özellikle 

Türkçe’nin ortak kullanımına 

öncülük ettiği unutulmamalıdır. 

İşte bugün ihtiyacımız olan şey 

de budur... 

Türk Birliği’ne giden yolda ortak 

düşünmek, ortak konuşmak ve 

bu ortaklığı ‘İş’te birleştirmek... 

Bu kapsamda dikkat edilmesi 

gereken hususlardan birisi de 

ortaklaşmamızı hızlandıracak 

turizm potansiyelinin harekete 

geçirilmesidir... Türk Konseyi 

Genel Sekreter Yardımcısı Prof. 

Dr. Darhan Hıdırali telefonla 

arayarak bu konuda yürütmekte 

olduğumuz çalışmanın çok 

önemli bir boşluğu dolduracağını 

ve 2014’te Türkiye’de gerçekleştirilecek 

‘Türk Konseyi 

Zirvesi’nin ana temasının da turizm 

olacağını ifade etti. 

Türk Keneşi ve turizm 

2009 yılında resmi olarak kurulan 

Türk Dili Konuşan Ülkeler 

İşbirliği Konseyi ya da kısa adıyla 

Türk Konseyi (Keneşi)birden 

bire ortaya çıkmadı. Konseyin 

1992 yılında başlayan ve bugüne 

kadar 10 kez gerçekleştirilen 

Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet 

Başkanları Zirve toplantılarının 

bir devamı olduğu söylenebilir. 

Bu toplantıların bir görüşme ve 

tartışma platformu olmaktan çıkıp 

resmi ve kurumsal bir örgüt 

niteliğine kavuşması faaliyetlerin 

ve olası işbirliği seçeneklerinin 

meşruiyeti açısından oldukça 

önemlidir. Konseyin üyeleri Türkiye, 

Kazakistan, Azerbaycan 

ve Kırgızistan’dır. 

” 

Zirvenin bu yılki ana konusu turizm 

olunca Türk Keneşi’nde 

de turizm işbirliği çalışma grubu 


oluşturulmuş. 10 Aralık’ta üye 

ülkelerin Bakanlık temsilcilerinin 

katıldığı toplantıda şu kararlar 

alınmış: 

Kırgızistan’ın ulusal bir girişimi 

olan “Göçebe Oyunları”nın Türk 

Konseyi’nin ortak geleneksel 

etkinliği haline getirilmesi ve bu 

çerçevede 2014 Mayıs ayında 

Issık-Göl’de gerçekleştirilecek 

Birinci Göçebe Oyunları’na Türk 

Keneşi kapsamında üye ülkelerce 

katılım sağlanması... Bu etkinlik 

Kırgızların, dolayısıyla Türk 

göçebe kültürünün dünyaya tanıtımını 

amaçlayan kökbörü, at 

yarışı, güreş ve doğancılık gibi 

oyunları kapsıyor. Dünya göçebe 

oyunlarına Asya’dan 11 ülke, 

Rusya Federasyonun’dan ise 8 

Cumhuriyet katılacak. 

Kültürel turizmin geliştirilmesi 

amacıyla Dede Korkut’un 

iz bıraktığı yerleri kapsayacak 

güzergahlardan müteşekkil bir 

ortak turizm paketinin hazırlanması... 

Üye ülkeler arasında turistik ziyaretlerin 

artırılmasının yanı sıra 

tarihi İpek Yolu’nun üzerinde yer 

alan ülkelerin tarihi ve kültürel 

zenginlikleri ile doğal güzelliklerinin 

tanıtımı ve Türk dünyasına 

özgü kültürel ve düşünsel 

değerlerin, dans ve müziklerin 

dünyayla paylaşılması... 

Üye ülkelerce Azerbaycan’da 

gerçekleştirilecek 13. Uluslararası 

Azerbaycan Seyahat ve Turizm 

Fuarı’na bir fotoğraf sergisiyle 

ortak katılım sağlanması... 

Türk Keneşi Turizm Bakanları 

Toplantısı’nın 2014 yılının Nisan 

ayında Türkiye’de gerçekleştirilmesi 

ve söz konusu toplantıda 

Turizm Bakanları tarafından ortak 

bir işbirliği protokolü imzalanması... 

Bu kararların dışında 23-25 

Nisan’da Kazakistan’ın Almatı 

şehrinde Uluslararası Turizm 

Fuarı ve 24-26 Eylül’de Başkent 

Astana’da Turizm Sergisi düzenleneceğini 

ifade etmek gerekir. 

Türk Konseyi’nin çalışmalarını 

her zaman olduğu gibi yakından 

takip etmeyi sürdüreceğiz... 



TURAN ÜLKÜSÜ 

VE ELÇİBEY 


Türk Dünyası Birlik Platformu Genel Koordinatörü 


Asıl adı Ebulfez Kadir Güloğlu 

Aliyev olan Ebulfez Elçibey 24 

Haziran 1938’de Şu an Azerbaycan 

Cumhuriyeti’ne bağlı 

bir özerk cumhuriyet olan 

Nahçıvan’ın Keleki köyünde 

doğdu. Babası Güney Azerbaycan 

Türklerinden Kadirkulu 

Bey ve annesi Anadolu’da doğup 

Keleki’ye göç etmiş Mehrinisa 

Hanım’dır. Babası 1943 

yılında II. Dünya Savaşı‘na katılmış 

ve bir daha kendisinden 

haber alınamamıştır.Ebulfeyz 

Elçibey İlköğrenimini ve liseyi 

Nahçıvan’dan zor şartlar altında 

tamamlamıştır. 

1957-1962 yıllarında Azerbaycan 

Devlet Üniversitesi Doğu 

Dilleri Enstitüsü, Arapça bölümünde 

okumuştur. Öğrencilik 

yıllarında Azerbaycan tarihini 

ve Azerbaycan inkılâbı tarihini 

öğreten dernekler kurmuştur. 

1963-1964 yıllarında ise 

Mısır›da tercüman olarak çalıştı. 

Elçibey, Azerbaycan›ın Rusya 

İmparatorluğu içinde bir sömürge 

olduğuna ve elbet bir gün 

bağımsız, demokratik bir cumhuriyet 

olacağına inanmıştır ve 

bu hedef ve fikirde ömrünü bu 

yola adamıştır. 

Siyasi mücadele hayatına 16 

Haziran 1989′da Azerbaycan 

Halk Cephesi’ni kurarak başlamıştır.Halk 

Cephesi hareketi esir 

Azerbaycan Türklerinin büyük 

ümit kaynağı olmuş, onlara hürriyet, 

adalet, bağımsızlık duygularını 

aşılamıştır. Kızıl Ordu’nun 

20 Ocak 1990′da Bakü’de 

hayata geçirdiği katliam sonucunda 

Azerbaycan’daki siyasi 

baskı rejimi derinden sarsılmış, 

dağılma sürecine giren Sovyetler 

Birliği yok oluş sürecine 

girmiştir. Elçibey, Dağlık Karabağ‘daki 

Ermeni ayrılıkçılığına 

yol vermemek ve Azerbaycan’ın 

Sovyetler ‘den bağımsızlığını 

kazanması için çalışmıştır. Sonucunda 

Azerbaycan,18 Ekim 

1991 de, Sovyetlerin dağılması 

sonucu bağımsızlığını ilan etmiştir. 

Azerbaycanhalk cephesi, 

7 Haziran 1992 deki parlamento 

seçimlerini kazanarak aynı 

zamanda edebiyatçı olan Prof. 

Dr.Ebulfeyz Elçibey Azerbaycan 

Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 

seçilmiştir. 

Ben Atatürk’ün askeriyim… 

Ebulfez Elçibey Anıtkabir’de 

Deftere yazdığı nota: 

- ”Ey büyük Türk’ün büyük Komutanı! 

- Seni ziyaret etmekle özüm ve 

bütün milletim adına şeref duydum. 

-Senin esgerin.’’ (Kasım 1992) 

Elçibey yazdığı bu notta kendisini 

“ben Atatürk’ün askeriyim 

”diye tabir etmiştir. 

Elçibey, “Turan’ın yolu birleşik 

Azerbaycan’dan geçer” 

diyordu. 

Elçibey, Azerbaycan’ın Rusya- 

İmparatorluğu içinde bir sömürge 

olduğuna ve elbet bir gün 

bağımsız, demokratik bir cumhuriyet 

olacağına inanmıştır. Siyasi 

fikir olarak 1918’de kurulan 

Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 

kurucusu Mehmet Emin 

Resulzade‘den etkilenmiştir. 

Yaşamı boyunca Kuzey ve Güney 

Azerbaycan’ın mutlaka birleşmesi 

gerektiği ve Dağıstan‘a, 

Gürcistan‘a ve Ermenistan‘a 

verilen “Türk toprakları”nın tekrar 

Azerbaycan’a geri verilmesini 

savunmuştur. 

Elçibey’in Rusya’yı rahatsız 

eden icraatları… 

SSCB’nin dağılmasıyla bağımsızlıklarını 

elde eden Türk cumhuriyetleri, 

Moskova ekseninde 

dış politika yürütmesi nihai bir 

durumdu. Rusya elinden çıkan 

bu ülkelerde askeri varlığını sürdürerek 

birbaskı unsuru kurmak 

istiyor, böylece kendisinden 

ayrılmış olsalar bile onları 

kontrol altında tutmak istiyordu. 

Azerbaycan’ı kendi haline bırakmaları, 

onlar açısından mümkün 

değildi. Çünkü Azerbaycan pet- 


ol yataklarına bakımından zenginliğe 

sahipti, Azerbaycan’ın 

jeopolitik konumu Asya ile Avrupa 

arasında önemli bir konumdaydı, 

ayrıca Türk devletleri 

arasında köprü konumundaydı. 

Böyle önemli bir coğrafyada 

Azerbaycan’ın başına Ebülfez 

Elçibey gibi, Türk Milliyetçisi ve 

Rusya politikalarına ters bir kişi 

geçmişti. Dahası Elçibey Bağımsız 

devletler topluluğuna girmeyi 

reddediyor, bununla kalmayarak 

Rus askerlerini Azerbaycan 

topraklarından çıkartıyordu. 

Elçibey’in iktidarda kalması, 

Rus askeri stratejisinin güney 

ayağını boşlukta bırakıyordu. 

Azerbaycan’da Türklüğün yaşatılmasını, 

yüceltilmesini ve Türk 

âleminin tarihi misyonuna uygun 

bir mevkie yükseltilmesini 

savunan Elçibey, sadece Azerbaycan 

Türklerine hedef mesajlar 

vermekle kalmıyor, Rusların, 

arka bahçeleri gözüyle baktıkları 

Türk cumhuriyetlerinde yaşayan 

halklar açısından da bir bağımsızlık 

uyanışa sebep oluyordu. 

Ruslar, Elçibey’den kurtulmak 

onu etkisiz hale getirmek için 

her türlü yola başvurdular. Öncelikli 

olarakAzerbaycan’la ilgili 

baskı politikası Karabağ üzerinden 

yürütüldü. Ermenistan’daki 

Rus askeri güçleri Ermenilere 

destek vererek, Azerbaycan 

topraklarını (Karabağ) işgal edildi. 

Sonucunda Hocalı katliamı 

gibi tarihin en büyük katliamını 

Ermeniler gerçekleştirdi. 

Siyasi oyunların zamanı gelmiştir… 

Beklenen olur… Suret Hüseynov 

isimli Azeri subay, demokratik 

seçimle başa gelmiş bir 

Cumhurbaşkanı olan Ebulfez 

Elçibey‘e karşı 1993 yılında 

Gence’de isyan başlatmıştır. 

İç savaş çıkmasından endişe 

eden Elçibey gerekli demokratik 

duruşu göstererek, başka siyasilerinde 

bu mecliste yer alabileceği 

söylemiş, gelsinler bu ülkeyi 

beraber yönetelim demiştir. 

Sonrasında birçok siyasi oyunlar 

yaşanmış, Elçibey’in gücü 

azaltılmıştır. Yapılan seçimlerde 

bu sefer Cumhurbaşkanı koltuğuna 

Haydar Aliyev gelmiş ve 

Süret Hüseynov‘u Başbakan 

atamıştır… Sonrasında Süret 

Hüseynov kadere bakın ki 1995 

senesinde vatana ihanetten yargılanmış 

ve müebbet hapis cezasına 

çarptırılmıştır. 

Göktürklerden kalma “Bozkurt 

İşareti” 

Azerbaycanlı Prof. Dr. Hanım 

Halilova yazdığı “Ebulfeyz 

Elçibey’le bağımsızlığa giden 

yol” isimli kitabında rahmetli 

Alparslan Türkeş’le Elçibey arasındaki 

konuşmayışöyle anlatıyor.’’ 

Alparslan Türkeş 3 Mayıs 

1992’de Azatlık Meydanındadır 

ve onu görmeye bir milyon insan 

gelir. Bu insanlar hep bir 

ağızdan ‘’Azatlık’’ diye bağırarak 

bozkurt işareti yapmaktadır. 

Alparslan Türkeş, Elçibey’e 

bu işaretin ne olduğunu sordu. 

Elçibey de kendisine: ‘’Bu bize 

Göktürklerden kalma bozkurt 

işaretidir’ ’dedi. Rusların simgesi 

ayı, Fransızların simgesi 

horoz, İngilizlerin aslandır. 

Türklerin simgesi de bozkurttur. 

Bozkurt, Ergenekon’dan çıkışta 

bize yol göstermiştir. Buna göre 

özgürlük mücadelesi veren insanlar 

bir gün, bir yol göstericinin 

kendilerini kurtaracağını ümit 

etmektedirler. Alparslan Türkeş, 

mitingde yapılan bozkurt işaretini 

çok beğendi ve kendisi de 

yaptı… 

Elçibey’in Vefatı... 

Elçibey 22Ağustos 2000’de 

62 yaşında kanserden tedavi 

gördüğü Ankara‘da hayatını 

kaybetmiştir.Bir milyona yakın 

insan cenaze törenine katılmıştır. 

Rahmetli Ebülfez Elçibey’in 

mezarı başkent Bakü’deki Fahri 

Hiyaban’da bulunmaktadır. 

Ardından… 

Onsuz geçen 14. yılı doldurduk. 

O Hayatı boyunca, Türk dünyasının 

birleşmesi ve kardeşliği 

için mücadele etti. Yaşasaydı 

Türk dünyası için her şey çok 

daha farklı gelişebilirdi. İnşallah 

önümüzdeki yıllarda Ebulfeyz 

Elçibey gibi; kudreti ve Türk 

Dünyasını ileriye götürecek liderleri 

bulabiliriz. 

MEKÂNI CENNET OLSUN… 



SİVAS’TA ELÇİBEY KÜTÜPHANESİ AÇILDI 

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Topluluğu, Sivas’ın merkezine 70 kilometre 

uzaklıkta bulunan kırsal bir alanda köy okulu olan Yıldızeli-Yakacık Çavuşlu Köyü Okuluna 1000 kitaplık 

kütüphane kurarak köy çocuklarının hizmetine sundu. Kütüphanenin mobilyalarını yaptıran ve 

düzenledikleri kampanya ile 1000 kitap toplayan Türk Dünyası Araştırmaları Topluluğu mobilya ve 

kitapları okul idaresinin gösterdiği odaya taşıyarak Ebulfez Elçibey Kütüphanesi kurdu. 

HABERLER 

SDÜ TARİH TOPLULUĞU’DAN “KIRIM HADİSESİ VE 

TÜRK DÜNYASINA BAKIŞ” KONFERANSI 

Süleyman Demirel Üniversitesi Tarih Topluluğu tarafından “Kırım Hadisesi ve Türk Dünyasına Bakış” 

konulu bir konferans düzenlendi.Hukuk Fakültesi Konferans Salonu’nda gerçekleştirilen konferansı, 

İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İlyas Topsakal verdi. 

Doç. Dr. İlyas Topsakal, Türk dünyasının çok büyük bir alanı kapsadığını ve Türklere bir coğrafya 

belirlemenin zor olduğunu belirterek “Dünyanın her yerinde Türkler var. Biz Türk tarihini Hunlardan 

itibaren başlatırız halbuki son zamanlarda yapılan çalışmalar ve çıkan tüm envanterler, Tarih ilminde 

İskitlerin Türk olduğunu gösterdi. Bizler dünyaya medeniyeti tanıtan, ordu kurmayı, yönetmeyi, giyinmeyi, 

yemeyi- içmeyi öğreten bir neslin torunlarıyız.” dedi. Türk milletinin geninde ırkçılık kavramının 

bulunmadığını savunan Topsakal, Batı kafasıyla tarihi yargılamanın tüm sosyolojik tahlil ve verileri 

yanlış çıkaracağını da sözlerine ekleyerek Kırım hadisesi hakkında bilgiler verdi. 


TÜRKÇE TOPLULUĞU’NDAN EĞİRDİR VE BUCAK’TA ŞİİR DİNLETİSİ 

Süleyman Demirel Üniversitesi Türkçe Topluluğu, Çanakkale şehitlerine hitaben hazırlanan “Er Meydanı” 

isimli şiir dinletisini sunmaya devam ediyor. Topluluk üyeleri bu kez de Eğirdir Sağlık Hizmetleri 

Meslek Yüksekokulu, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Halk Bilimleri ve Spor Topluluğu ve Bucak 

Oğuzhan Kültür Sanat Merkezi’nde öğrencilerle buluştu. Etkinlik, katılımcıların büyük beğenisini topladı. 

AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ’NDE NEVRUZ KUTLAMASI 

Birçok ülkede coşkulu etkinliklerle kutlanan baharın müjdecisi Nevruz, Akdeniz Üniversitesi’nde 

de Öğrenci Konseyi, Türk Halk Bilimi Topluluğu, Avrasya Araştırmaları Topluluğu ve Kafkas 

Topluluğu’nun birbirinden renkli etkinlikleri ile kutlandı. 

Akdeniz Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. İbrahim Akıncı’nın ve Öğrenci Konseyi Başkanı 

Yunus Topal’ın örs üzerinde demir döverek başlattığı Nevruz eğlencesi; Akdeniz Üniversitesi Kafkas 

Topluluğu’nun dans gösterisi, yağlı güreş gösterisi, Akdeniz Üniversitesi Folklor Topluluğu’nun gösterisi, 

Akdeniz Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Türk Halk Müziği dinletisi, Yörükler Derneği aşık 

atışmaları gibi birbirinden renkli etkinliklerle gün boyunca sürdü. 

Katılımcıların Nevruz ateşi üzerinden atladığı kutlamalara, Akdeniz Üniversitesi’nde eğitim gören 

yabancı öğrencilerin gerçekleştirdiği yöresel danslar damgasını vurdu. Baharın ve eğlencenin keyfini 

çıkartan öğrenciler, dans topluluklarının gösterilerine eşlik ederek gönüllerince eğlendiler. 

Nevruz kutlaması, öğrencilere pilav ve ayran dağıtımıyla son buldu. 

HABERLER 


HABERLER 

MUĞLA’DA TENZİLE RÜSTEMHANLI İLE “İKİ DEVLET, 

TEK MİLLET, HOCALI’YA ADALET” KONFERANSI 

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Türk Dünyası Topluluğu tarafından ATATÜRK Kültür Merkezi A Salonunda 

düzenlenen “İki Devlet, Tek Millet, Hocalı’ya Adalet” konferansına Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi 

Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Mustafa Işıloğlu, Türk Dünyası Topluluğu Başkanı Selim Öztürk, 

Türk Dünyası Topluluğu Koordinatörü Yrd. Doç. Güzine Uzun, Azerbaycan Türk Kadınlar Birliği Başkanı 

Tenzile Rüstemhanlı, MHP İl Başkanı Mehmet Korkmaz, MHP Menteşe Belediye Başkan Adayı 

Osman Can Yenice ve öğrenciler katıldı. 

“HOCALI KATLİAMINDA DÜNYANIN GÖZÜ KÖR İDİ” 

Azerbaycan Türk Kadınlar Birliği Başkanı Tenzile Rüstemhanlı, “Ben eğer Kuzey Kıbrıs’ı, Kırım’ı, Güney 

Doğu’da ölen 30 bin Türk evladını yüreğimde hissetmiyorsam nasıl derim ben sizin kardeşinizim” 

diyerek sözlerine şöyle devam etti. 

“2. Dünya Savaşında Ukrayna’da bir kadın faciası yaşanmıştı. Bizim için Almanların orada insanları diri 

diri toprağa gömmesi en büyük acı ve faciaydı ama inanın Hocalı’yı yaşayan biri olarak söylüyorum, 

Hocalı kadar zalimce yapılmış zalimlikle ikinci bir soykırım yoktur. Hocalı’nın nüfusu 7 bin kişiydi, bu 

gün o insanlar yok. Bu gün 673 kişi cesedi bulundu, Bin 500 kişinin nerde olduğu belli değil, 5 binin 

üzerinde kişi ise esir düştü. Hocalı’da yaşananlar katliam değil, bir soykırımdı. Hocalı katliamında 

Dünyanın gözü ve vicdanı kör idi” dedi. 

“TÜRKLÜĞÜNÜZDEN ASLA TAVİZ VERMEYİN” 

Rüstemhanlı, “1948 yılında tüm dünya Yahudilere yapılanları soykırım olarak kabul etti. Hocalı’da yapılanlar 

onunla aynıdır, Hocalı’da insanlar etnik kimliklerine göre öldürüldüler, Hocalı’da insanlar dini 

kimliklerine göre öldürüldüler. Hocalı’dakiler Azerbaycanlı oldukları için değil, Türk oldukları için öldürüldüler. 

Eğer biz tarihimizden ders alsaydık, bu gün Karabağ işgal altında olmazdı. Bakın sizlerden bir 

şey rica ediyorum, her şeyden taviz verin, ama Türklüğünüzden ve Türkiye’den sakın taviz vermeyin. 

Kurtuluş Savaşında tek başınıza savaştınız, yalnız kurttu Türkiye. bugün ise Türkiye’nin arkasında 

koca bir Türk Coğrafyası var” dedi. 

Konferansın ardından Türk Dünyası Topluluğu Başkanı Selim Öztürk, Türk Dünyası Topluluğu Koordinatörü 

Yrd. Doç. Güzine Uzun tarafından Azerbaycan Türk Kadınlar Birliği Başkanı Rüstemhanlı’ya 

çiçek ve plâket verildi. 


RAUF DENKTAŞ İÇİN GİRNE’DE ANMA TÖRENİ 

Girne Amerikan Üniversitesi (GAÜ), Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Raif Denktaş için anma töreni düzenledi. 

GAÜ Kıbrıs Yerleşkesi Girne Kampüsü Millenium Kompleks Senato Kongre Salonu’nda GAÜ Öğretim 

Görevlisi Prof. Dr. Saadettin Yıldız’ın konuşmasıyla başlayan törende, Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf 

Raif Denktaş’ın hayatını anlatan belgesel gösterimi yapıldı. 

Üniversiteden yapılan açıklamaya göre, halka açık olarak gerçekleşen törene GAÜRektör Yardımcısı 

Sadık Ülker, Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanı Türkay Akpınar ile çok sayıda öğrenci ve öğretim 

görevlisi katıldı. 

GAÜ Eğitim Fakültesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Saadettin Yıldız, gerçekleştirmiş olduğu konuşmasında, 

“Türkiye için Atatürk neyseKıbrıs içinde Rauf Raif Denktaş odur. Bu kıyaslama size abartılı 

görünebilir amaTürkiye de bir var oluş mücadelesi verildi onunda lideri Mustafa Kemal Atatürk idi. 

Kıbrıs’ta ki varoluş mücadelesinin lideri de merhum Rauf Raif Denktaş tır” dedi. 

GAÜ Öğretim görevlilerinden Latif Akça ise, konuşmasına, Denktaş’ın bir şiiri ile başlayarak, Denktaş 

için vatan ve millet kavramlarının değerinden bahsetti. 

“Denktaşca” dergisinin ilerlediğini söyleyen Akça, KKTC üniversitelerinin işbirliğinde dergiyi oluşturduklarını 

belirtti. Ayrıca, Dentaş’ın anıt mezarının henüz yapılamadığından duyduğu üzüntüyü paylaşan 

Akça, öğrencilere, mezun olduktan sonra gidecekleri yerlerde KıbrısTürkünün 90 yıllık mücadelesini 

anlatmalarını istedi. 

Araştırmacı yazar Harid Fedai ise, Kıbrıs Türk tarihinden bahsederek, milli mücadele günlerinde yaşanan 

anılara değindi. 

Törenin sonunda Cumhurbaşkanı Rauf Raif Denktaş belgeselinin izlenmesinin ardından, fotoğraf sergisi 

gezildi. 

HABERLER 


61

TAVSİYE KİTAPLAR 

ÖMÜRDEN SAYFALAR 

BAHTİYAR VAHAPZADE 

Yayım Tarihi: 2000 

Yayınevi: Ötüken Yayınevi 

Sayfa Sayısı: 304 

Bahtiyar Vahapzade, Azerbaycanlı 

sanatçıların Türkiye’de en çok tanınanıdır. 

Ülkemizdeki bir çok dergide 

şiir ve makaleleri ve çeşitli yayınevlerince 

ondan fazla kitabı yayınlanır. 

Ömürden Sayfalar Vahapzade’nin hatıralarıdır. 

İlk bölümde Vahapzade’nin 

“Otobiyografim ve “Ömürden Sayfalar 

isimli iki yazısı bulunur. Bu yazılarda 

yazar çocukluğuyla beraber devrinin 

iktisadî, siyasî ve sosyal panoramasını 

verir. Ömürden Sayfalar’ın diğer bölümlerinin 

başlıkları: “sanat görüşüm, 

ana, vatan, dil, din, tarih, edebiyat, seyahat 

ve musikidir. Vahapzade’nin ilgi 

çekici görüş ve düşüncelerini aksettiren 

bu on bölümde, toplam yirmi beş 

makale mevcuttur. Vahapzade’yi çeşitli 

yönleriyle tanıtan bu kitap, bugüne kadar 

sanatçının ülkemizde yayınlanan 

en güzel ve en faydalı eseridir. 

62 | Gökkubbe | Sayı:1 | Yıl:1 

ELÇİBEY İLE BAĞIM- 

SIZLIĞA GİDEN YOL 

PROF.HANIM HALİLOVA 


Yayınevi: Töre Devlet Yayınevi 


Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 

Ebülfez Elçibey’in vefatından 

önce dava arkadaşı Prof. Dr. Hanım 

Halilova’dan son isteği: “Tarihi yaşayanların 

anlatması ve yazması en 

doğrusudur. Tarihe yanlış not düşülmemesi 

için yaptığımız mücadeleyi 

muhakkak bir kitap yazarak anlat;” 

olmuştur. 

Rus ordusu destekli Ermenilerin, 

Azerbaycan topraklarını işgalinde: 

“Onlar Şii, biz Sünni’yiz;” diyen 

ABD’deki Turgut Özal’ın sonraki tavırlarını; 

Süleyman Demirel, Alparslan 

Türkeş, Bülent Ecevit, Tansu Çiller 

ve Devlet Bahçeli’nin Azerbaycan Bağımsızlık 

Hareketi’nin lideri Elçibey’le 

olan temaslarını; kimlerin yardımını 

görüp, kimlerin yan çizdiğini; kimlerin 

ihanetine uğradıklarını; mücadele arkadaşının 

kaleminden okuyacaksınız. 

ŞEHRİYAR VE BÜTÜN 

TÜRKÇE ŞİİRLERİ 

DR. YUSUF GEDİKLİ 


Yayınevi: Ötüken Yayınevi 


Çağdaş Güney Azerbaycan Edebiyatı’nın 

en büyük şairi olan Şehriyar aynı zamanda 

bütün zamanların en büyük 

şairlerinden biridir. Eser, Şehriyar’ın 

en meşhuru “Heyderbaba’ya Selam” 

olmak üzere Türkçe yazılmış 92 şiirini 

muhtevidir. Eserin girişinde, Şehriyarın 

hayatı, sanatı, eserleri ve görüşleri 

hakkında makaleler mevcuttur. Heyderbaba, 

ildırımlar şahanda Seller, sular 

şakghıldayıp ahanda Gızlar ona sef 

bağlayıp bahanda Selam olsun şövketüze, 

elüze Menim de bir adım gelsin 

dilüze.


Şehitler Hıyabanı (Şehitlik) 

1918 senesinde Nuri Paşa komutasında, Bakü uğruna savaşlarda şehit düşmüş Azerbaycanlı ve Türk askerlerinin gömüldükleri 

yerdir. Bakü’nün Sebail İlçesinde yerleşmektedir. Sovyet döneminde 1924-1990 yıllarında mezarlık lağvedilmiş ve yerinde 

Dağüstü Park (eğlence merkezi) yapılmıştır. 1990 yılında Sovyet-Rus askeri birliklerinin Bakü’de sivil ahaliye karşı yapmış 

oldukları toplu 20 Ocak katliamından sonra arazi yeniden Şehitler Hıyabanı adlanmaya başlamış ve Ocak katliamı şehitleri de 

oraya gömülmüşler. Hıyabanda 20 Ocak katliamının şehitlerinden başka, Karabağ savaşı şehitlerinin bir kısmı da defnedilmiştir. 

Şehitler Hıyabanı yurtdışından ülkemize gelen resmi heyetlerin protokol ziyaret yerlerinden biridir.

publication

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?