0446-7965

More documents

Recommendations

Info

języki w Europie nazw lub dzięki im pierwszym ambasadorom, jakimi byli święci i legendy o nich. W czasach późnego średniowiecza Kościół nakazał, aby wszystkim dzieciom podczas chrztu nadawać chrześcijańskie imiona, takie jak Anna lub Józef, które nie miały znaczenia w języku narodowym. Zamiast wszelkiego rodzaju programujących imion zrozumiałych w danym języku, większość ludzi przyjmowała cudzoziemców za swoich patronów i za wzór do naśladowania. Co ważne, zwyczaj ten zachował się aż do pojawienia się nacjonalizmu i powrotu narodowych imion w XIX wieku. Polityczna rola języka Musimy ograniczyć nasze rozważania do zawężonego zagadnienia, a mianowicie do analizy politycznego znaczenia języka i jego rozwoju we współczesności. W starszych, tradycyjnych i zhierarchizowanych społeczeństwach władza nie była sprawowana bezpośrednio przez władcę, lecz pośrednio przez nadwornych arystokratów i szlachtę ziemiańską, co znaczy, że władca komunikował się jedynie z arystokratami. Z tego powodu tradycyjne społeczeństwa nie miały wielu problemów z różnorodnością językową i często były władane przez królów obcego pochodzenia. Polityczne znaczenie języka wzrosło wraz z rozwojem absolutyzmu, który stopniowo wykluczył pośrednią rolę arystokracji. Zamiast mniej lub bardziej niezależnymi arystokratami, władcy posiłkowali się płatnymi funkcjonariuszami i urzędnikami, którzy pobierali podatki i wykonywali codzienne obowiązki (opłaty za uprawę ziemi, służba wojskowa itd.), a następnie tworzyli stałe armie. To funkcjonariusze mianowani przez władcę (urzędnicy, sędziowie, szeryfowie itd.), którzy byli odpowiedzialni za negocjacje, rozmawiali bezpośrednio z poddanymi niższego stanu. Z tych powodów w krajach Europy Zachodniej, które przeszły centralizację częściowo po wprowadzeniu przemocy na wczesnym etapie, szczególnie we Francji, jak również w Anglii i Hiszpanii, społeczeństwa były jednorodne pod względem języka już pod koniec średniowiecza. Politycznej i religijnej unifikacji towarzyszyło ujednolicenie języka, co miało miejsce podczas wojen albigeńskich we Francji, podboju Irlandii i Walii przez Anglików oraz Rekonkwisty w Hiszpanii. Gdy modus operandi społeczeństwa stawał się coraz bardziej złożony i ze względu na wpływ oświecenia, władcy europejscy usiłowali ograniczyć siłę rządzenia i szukali własnych sposobów na sprawowanie władzy za pomocą pisemnych rozporządzeń i dekretów. Nie trzeba wspominać, że wymagało to ogólnej umiejętności czytania i pisania oraz że było motywacją do wprowadzenia obowiązkowych szkół publicznych w większości krajów kontynentalnej Europy (Gellner 1992). Europa Środkowa i Wschodnia pozostawała w tyle. Rozwój absolutyzmu w regionie został zapoczątkowany dopiero w XVII w. Nie wcześniej niż w XVIII w. cesarze Austrii odkryli ku wielkiemu zdziwieniu, że są zmuszeni ogłaszać prawa i obwieszczenia w przynajmniej pięciu różnych językach. I rzeczywiście dekrety cesarskie z tego okresu były publikowane w pięciu lub więcej sąsiadujących kolumnach. Czy nie byłoby łatwiej i dużo bardziej skutecznie usprawnić komunikację z obywatelami – po stronie odbiorcy – przez nauczanie wszystkich jednego języka urzędowego? W XVIII w. takie racjonalistyczne poglądy doprowadziły do wprowadzenia obowiązku szkolnego w języku niemieckim i do problemów, jakie w podręcznikach historii czeskiej nadal noszą miano germanizacji (Hroch 1996). W rzeczywistości nie był to złowrogi plan unicestwienia języka i narodu czeskiego, lecz w pewnym sensie powierzchowne, biurokratyczne i racjonalistyczne rozwiązanie – w dużej mierze podobne do zalecenia rzekomo kosmopolitycznych myślicieli politycznych i społecznych, którzy postulują podobne rozwiązanie jako sposób na walkę z nacjonalizmem: pozwólcie nam porozumiewać się w jednym wspólnym języku, co niemal zawsze oznacza w moim języku. Pod naciskiem języka urzędowego, będącego instrumentem i znakiem spójności narodowej, mniejsze społeczności językowe w Europie Środkowej i Wschodniej miały do wyboru bycie zredukowanymi do niewydolnych politycznie mniejszości, które mogą być jedynie obiektem zainteresowania etnografów, lub ustanowić odrębne i niezależne państwa narodowe. Następujące po sobie ruchy odrodzenia narodowego były wielokrotnie powtarzane i wzmacniane przez zmiany społeczne, które miały miejsce w okresie industrializacji i powiązanej z nią mobilności w XIX w. Mobilność ludności wiejskiej, która poszukiwała pracy w miastach, wpływ literatury, unifikacji systemu edukacji i gazet – innymi słowy transformacja społeczeństw w społeczeństwa międzyludzkich układów komunikacyjnych – jak nazwał to Niklas Luhmann – w praktyce spowodowała wyginięcie wszystkich lokalnych dialektów, co tylko przyspieszyło proces homogenizacji językowej. Wolności demokratyczne i wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego naturalnie wymusiło rozwój opinii publicznej, dyskusji i kampanii wyborczych – a pojawienie się elektronicznych mass mediów i ich metod komunikacji bezpośredniej doprowadziło wymogi językowe do ekstremum. W dobie masowej demokracji i mediów, politykę można uprawiać jedynie poprzez wywieranie bezpośredniego wpływu na obywateli i elektorat – czyli za pomocą języka. Każdy, kto boleje nad upadkiem monarchii Habsburgów, musi spróbować sobie wyobrazić starego cesarza występującego w telewizji. Co miałby on do powiedzenia swoim [ 22 ]
języki w Europie poddanym – i w jakiej formie? Biedny cesarz! Nawet papież udzielający błogosławieństwa w niedzielę wielkanocną zwraca się do wiernych w około pięćdziesięciu językach z nadzieją, że członkowie pozostałych czterech tysięcy społeczności językowych na świecie nie oglądają telewizji. Nowoczesne demokratyczne państwo może istnieć jedynie na podstawie mniej lub bardziej homogenicznej społeczności językowej, która kieruje się wolą powszechną, zgodnie z koncepcją Rousseau – zazwyczaj w nieco innej formie niż programy partii politycznych. Aby utrzymać procesy demokratyczne i zapewnić sobie większość, nie może tolerować wszelkich trwałych, nieprzejednanych i niezachwianych lojalności, które prowadziłyby bezpośrednio do podziału społeczeństwa. Nie oznacza to jednak, że wszyscy muszą rezygnować z charakterystycznych cech kulturowych, lecz że muszą nauczyć się języka, który jest wspólny dla wszystkich, ponieważ w przeciwnym razie jako obywatele zostaną wykluczeni z życia politycznego via facti. Ludzka potrzeba nawiązywania bliższych kontaktów i jasno określone więzi społeczne mogą zostać zaspokojone w tym przypadku jedynie przez uczestnictwo w stowarzyszeniach i organizacjach wolontariackich, na podstawie konsensu – a to oznacza wzajemne zrozumienie na poziomie językowym. Trywialny fakt, że opinia publiczna może mieć źródło tylko w jednym języku, nie może zostać zrekompensowany nawet poprzez dwujęzyczność czy wielojęzyczność. Osoby, które potrafią komunikować się w kilku językach, muszą wybrać jedną społeczność językową, w ramach której chcieliby uczestniczyć w demokratycznym podejmowaniu decyzji. Jest to widoczne w Belgii i w nieco mniejszym stopniu w Szwajcarii (Altermatt 2002). Wybory do Parlamentu Europejskiego to kolejny przykład; choć mamy koalicje partii lewicowych, prawicowych i liberalnych, wybory, a szczególnie kampanie wyborcze, zawsze organizowane są na poziomie krajowym, nie tylko ze względów konstytucyjnych, lecz również z powodów językowych. Nawet do obywateli Luksemburga, uważanych za mistrzów wielojęzyczności w Europie, podczas kampanii wyborczych należy zwracać się w ich lokalnych językach. Armia tłumaczy w siedzibach Parlamentu w Brukseli i Strasburgu potwierdza powyższe stwierdzenia. Skutek jest taki, że nawet politycznie zjednoczona Europa może istnieć jedynie jako Europa Narodów. Znaczenie różnorodności językowej Oczywiście – po pierwsze – dla przyszłości Europy taka różnorodność językowa oznacza poważne uciążliwości i przeszkody, jeśli nawet nie zagrożenia. Czy fakt ten przynajmniej w minimalnym stopniu nie przyczynił się do tego, że w XX w. Europa kilkakrotnie była punktem zapalnym? Czy nie byłoby znacznie łatwiej, gdybyśmy mogli obyć się bez różnorodności językowej na rzecz modernizacji i skuteczności gospodarczej oraz postanowili korzystać z jednego języka roboczego? Trywialne pytanie pojawia się na drodze ku wielkiej pokusie przewidzianej przez racjonalistów już w XVIII w., a mianowicie: który język? Pragnienie unifikacji tego rodzaju przyniosło w skutkach plany dominacji, które doprowadziły do najgorszych wojen w historii Europy. Pierwsza próba takiej modernizacji, czyli wojny napoleońskie, spowodowała wzrost uczuć nacjonalistycznych i mobilizację w Niemczech i w wielu innych krajach Europy. Działania Hitlera nie wymagają żadnego komentarza. Na podstawie tych bolesnych doświadczeń, Europa przekonała się, że plany sprzed ponad stu lat dotyczące pozbawienia jej różnorodności nie mogą zostać zrealizowane i że nikt nie powinien nawet próbować tego robić. Jednak znane są również pozytywne powody zachowania różnorodności językowej jako głównej cechy Europy, aczkolwiek mniej wymierne niż przeszkody. Z historycznego punktu widzenia, narody Europy odnosiły duże korzyści z różnorodności swoich sąsiadów i uczyły się od osób, które posługiwały się innymi językami. Wszystko co posiadamy i potrafimy zrobić w dużej mierze zawdzięczamy naszym sąsiadom: Czesi Niemcom, Niemcy Francuzom i Włochom. Francuzi wiele odziedziczyli po Rzymianach, którzy to wiele nauczyli się od Greków. Grecy mają dużo do zawdzięczenia Fenicjanom i Egipcjanom. Zwyczaj interesowania się innymi osobami sprawia, że jesteśmy tacy, jacy jesteśmy obecnie (Brague 1992). Od czasów Herodota przez krzyżowców, Marco Polo i Kolumba, do ery niezliczonych misjonarzy i eksploratorów, to odmienność odległych krajów była pożywką dla mobilności Europejczyków zarówno w wymiarze fizycznym, jak i kulturowym. Po drugie, każdy Europejczyk, w przeciwieństwie do obywateli wielkich imperiów, przekonuje się dość wcześnie, że nie możemy uważać naszego języka ojczystego za coś oczywistego. W dzieciństwie Europejczycy odkrywają, że jedni mówią chleb, a inni używają zupełnie innego słowa i szybko zdają sobie sprawę, że barierę tę można pokonać: tłumaczenie jest językiem Europy – twierdzi Umberto Eco. To daje nam dodatkowy dystans nie tylko do bezpośredniego doświadczenia tu i teraz, lecz również do sposobu, w jaki sprawujemy kontrolę nad doświadczaniem świata. Po trzecie, dzięki temu odkryciu, przekonujemy się, że nasz język nie jest naturalnym zjawiskiem, lecz elementem naszej kultury. Słowo kultura wywodzi się z łacińskiego czasownika celere, który znaczy hodować, uprawiać, pielęgnować. Nasz język, [ 23 ]
Page 1 and 2: Czasopismo dla nauczycieli nr 3 | w
Page 3 and 4: od redakcji [ Drodzy Czytelnicy ] W
Page 5 and 6: języki w Europie Wywiad z Krystyn
Page 7 and 8: języki w Europie [ Barbara Skaczko
Page 9 and 10: języki w Europie dla innych krajó
Page 11 and 12: języki w Europie Wielojęzyczna Wa
Page 13 and 14: języki w Europie Nauka poprzez ję
Page 15 and 16: języki w Europie umiejętności j
Page 17 and 18: języki w Europie Support Where It
Page 19 and 20: języki w Europie In spite of teach
Page 21 and 22: enden Ihre języki w Europie ndere
Page 23: języki w Europie Jeżeli Czech wsi
Page 27 and 28: języki w Europie Powyższy artyku
Page 29 and 30: języki w Europie Nagrodą dla zwyc
Page 31 and 32: języki w Europie Eurobarometru 1 p
Page 33 and 34: metoda zasoby społeczność temat
Page 73 and 74: program projekt unijna wieża Babel
Page 75 and 76:
program projekt unijna wieża Babel
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
600 500 400 300 200 100 0 594 250 2
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
pomysły dla aktywnych Dzień Języ
Page 107 and 108:
pomysły dla aktywnych Przysłowia
Page 109 and 110:
pomysły dla aktywnych Kraje europe
Page 111 and 112:
pomysły dla aktywnych Mike visits
Page 113 and 114:
pomysły dla aktywnych The boys can
Page 115 and 116:
pomysły dla aktywnych Proste przyk
Page 117 and 118:
pomysły dla aktywnych Exercise 3 W
Page 119 and 120:
pomysły dla aktywnych Aby zadanie
Page 121 and 122:
pomysły dla aktywnych większości
Page 123 and 124:
pomysły dla aktywnych Bank pomysł
Page 125 and 126:
pomysły dla aktywnych Scenariusz p
Page 127:
Inspirujące artykuły ważne temat
show all

0446-7965

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?