Mga karapatang pantao sa pabahay

Ang pabahay ay isang
karapatang pantao
Sinasabi ng pang-internasyunal na batas na ang mga
tao sa Canada ay nararapat na makakuha ng mabuting
pabahay na kanilang makakayanan. Upang makamit ito
sa Ontario, ang mga nangungupahan at mga kasero
(o mga tagapagbigay ng pabahay) ay may mga
karapatan at mga tungkulin sa ilalim ng Alitunutnin
ng mga Karapatang Pantao (Human Rights Code).
Sa ilalim ng Alituntunin, ang lahat ay may karapatan sa
pantay na pagtatrato sa pabahay na walang diskriminasyon
at panliligalig. Bilang isang kasero, ikaw ay may
katungkulan sa pagsisiguro na ang pabahay na iyong
pinamamahalaan ay libre sa diskriminasyon at panliligalig.
Ang mga tao ay hindi maaring pagkaitan ng isang
apar tment, abalahin ng isang kasero o ng ibang
mga nangungupahan, o kaya ay tratuhin ng hindi
makatarungan dahil sa kanilang:
■ lahi, kulay o etnikong pinagmulan
■ pangrelihiyong mga paniniwala at kaugalian
■ lipi, kabilang na ang mga taong may Aborihinal
na pinagmulan
■ lugar na pinanggalingan
■ pagkamamamayan, pati na ang estado ng “refugee”
o takas
■ kasarian (pati na ang pagbubuntis at pagkakakilanlan
ng kasarian)
■ estado ng pamilya
■
■
■
■
■
estado ng pagkakasal, pati na ang mga taong may
kaparehong-kasarian na kinakasama
kapansanan
or yentasyong sekswal
edad, kabilang na ang mga taong 16 o 17 walong
gulang at hindi na nakatirang kasama ng kanilang
mga magulang
tumatanggap ng pangmadlang tulong.
Ang mga tao ay protektado kung sila ay nahaharap
sa diskriminasyon dahil sa pagiging isang kaibigan
o kamag-anak ng isang taong nakilala sa itaas.
Saan naaangkop ang mga
karapatan sa pabahay?
Ang karapatan sa pantay na pagtatrato nang walang
diskriminasyon ay naaangkop kapag nagpapaupa o
bumibili ng isang yunit (halimbawa, sa isang mataas
na gusaling apar tment, kondo, ko-op o bahay). Ang
karapatang ito ay naaangkop rin sa pagpili o pagpapalayas
ng mga nangungupahan, mga patakaran at mga
regulasyon ng isang pabahay, mga pagkukumpuni, sa
paggamit ng kaugnay na mga serbisyo at mga pasilidad,
at sa pangkalahatang pagkalugod sa lugar.
Bilang isang kasero o tagapagbigay ng pabahay, ikaw ay
isa sa mga taong may katungkulan para sa pagsisiguro
na ang mga karapatang pantao ng mga nangungupahan
ay iginagalang. Ang mga mambabatas sa pamahalaan,
mga tagagawa ng polisa, mga tagapagplano at mga
tagadisenyo ng programa, mga hukuman at mga kor te
ay kinakailangan ring magsiguro na ang kanilang mga
aktibidad, mga estratehiya at mga desisyon ay tumutugon
sa mga isyu ng diskriminasyon sa pabahay.
Pamimili ng mga nangungupahan
Ang Alituntunin ay nagsasabi ng kung anong mga praktis
sa negosyo ang katanggap-tanggap at kung anong
impormasyon ang maari mong itanong kapag namimili
ka ng mga nangungupahan:
■ Kasaysayan ng pangungupahan, mga reperensiyang
pangkredito at/o ang mga pagsisiyasat ng kredito ay
maaring hilingin. Ang kakulangan sa kasaysayan ng
pangungupahan o kredito ay hindi dapat tingnan
bilang negatibo.
■ Maaari kang magtanong ng impormasyon
tungkol sa kita, ngunit kailangan mo ring humingi
at isaalang-alang ito na kasama ng anumang
magagamit na impormasyon tungkol sa kasaysayan
ng pangungupahan, mga reperensiyang pangkredito
at mga pagsisiyasat sa kredito (katulad ng sa
pamamagitan ng Equifax Canada).
■ Maari mo lamang isaalang-alang ang impormasyon
tungkol sa kita nang mag-isa kung wala nang iba
pang impormasyon na magagamit.
■ Maari mo lamang gamitin ang impormasyon
tungkol sa kita para makumpirma na ang tao ay
may sapat na kita para makabayad ng renta. Maliban
lamang kung ikaw ay nagbibigay ng “subsidized” na
pabahay, hindi legal na mag-apply ng isang upa-sa-kita
na panumbasan (rent-to-income ratio) na katulad
ng isang “30% cut-off rule” (na nangangahulugan
na isinasaalang-alang lamang ang mga tao kung ang
upa ay mas mababa sa 30% ng kanilang kita).
■ Maari kang humingi ng isang “tagapanagot”
(“guarantor”) para pumirma ng kasunduan sa
pag-upa – ngunit lamang kung pareho ang hinihingi
sa lahat ng mga nangungupahan, hindi lamang para
sa mga taong kinilala ng mga dahilan sa Alituntunin,
na katulad ng mga bagong imigrante o mga taong
tumatanggap ng pangmadlang tulong.
Pagbibigay ng kaluwagan
sa mga pangangailangan
ng nangungupahan
Ikaw ay may legal na katungkulan para magbigay ng
kaluwagan sa mga nangungupahan (tugunan ang mga
espesyal na pangangailangan na maaring mayroon sila)
kung sila ay may tunay na mga pangangailangan, batay
sa mga dahilan sa Alituntunin). Kailangan mong magbigay
ng kaluwagan hanggang sa punto ng hindi labis na
ipaghihirap, batay sa halaga, sa pagkakaroon ng panlabas
na mga pinanggagalingan ng pagpopondo, o mga
alalahaning pangkalusugan at pangkaligtasan.
Halimbawa, para sa isang nangungupahan na may isang
kapansanan, maaring kailanganin mong gumawa ng mga
pagbabago sa isang yunit, isang pasukan ng gusali, mga
bangketa o mga lugar ng paradahan.
Ang ilang mga nangungupahan ay nangangailangan ng
mga pagbabago sa mga patakaran at mga kagawian
upang makapagbigay ng kaluwagan sa mga nagbabagong
kalagayan ng pamilya o mga kaugaliang pangrelihiyon.
Kung minsan ang isang nangungupahan na may
diperensiya o nanggugulo sa iba (dahilan sa isang
kapansanan o dahil sa siya mismo ay nagiging target
ng diskriminasyon) ay maaring mangailangan ng tulong.
Kailangan mong suriin ang iyong tungkulin upang
makita kung may mga bagay kang magagawa bilang
isang kasero upang makatulong sa sitwasyon.
Ikaw at ang mga nangungupahan sa iyo ay magkatuwang
sa responsibildad na mapagana ang kaluwagan (accommodation).
Kailangan mong aktibong gampanan ang
iyong papel sa proseso at makipagtrabaho sa mga
nangungupahan nang may mabuting layunin upang
makahanap ng pinakamahusay na solusyon. Kung ang