ნარკოტიკული და ფსიქოტროპული წამლები - libdoc.who.int
ნარკოტიკული და ფსიქოტროპული წამლები - libdoc.who.int
ნარკოტიკული და ფსიქოტროპული წამლები - libdoc.who.int
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
კონტროლირებად<br />
ნივთიერებებთან <strong>და</strong>კავშირებული<br />
პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსება<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების მომარაგებისა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობის შესახებ მითითებები
კონტროლირებად წამლებზე ხელმისაწვდომობის<br />
პროგრამა<br />
კონტროლირებად ნივთიერებებთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებული პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსება<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების მომარაგებისა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობის შესახებ მითითებები
მომარაგებისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის შესახებ მითითებები<br />
„<strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong> <strong>წამლები</strong>: ეროვნულ ოპიოიდებზე კონტროლის<br />
პოლიტიკა: მითითებები შეფასებისათვის” დოკუმენტის შესწორებული გამოცემა,<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, 2000წ. (WHO/EDM/QSM/2000.4)<br />
1. <strong>წამლები</strong>სა <strong>და</strong> ნარკოტიკების კონტროლი. 2. აუცილებელი მოხმარების <strong>წამლები</strong> –<br />
მიწოდება <strong>და</strong> განაწილება. 3. ჯან<strong>და</strong>ცვის პოლიტიკა. 4. ა<strong>და</strong>მიანის უფლებები. 5.<br />
სამედიცინო სფეროსთან <strong>და</strong>კავშირებული კანონმდებლობა. 6. ფარმაცევტულ სფეროსთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებული კანონმდებლობა. 7. ოპიოიდების მოხმარებასთან <strong>და</strong>კავშირებული<br />
<strong>და</strong>რღვევები – პრევენცია <strong>და</strong> კონტროლი. 8. სახელმძღვანელო. I. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაცია.<br />
(NLM classification: QV 33.1)<br />
© World Health Organization 2011<br />
საავტორო უფლებები <strong>და</strong>ცულია. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო საზოგადოების გამოცემების<br />
მიღება შესაძლებელია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო საზოგადოების პრესი<strong>და</strong>ნ, ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის მისამართზე: World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211<br />
Geneva 27, Switzerland (ტელეფონი: +41 22 791 3264; ფაქსი: +41 22 791 4857; ელექტრონული<br />
ფოსტა: bookorders@<strong>who</strong>.<strong>int</strong>). ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის გამოცემის თარგმნისა<br />
<strong>და</strong> ასლის გა<strong>და</strong>ღების უფლება, გაყიდვისა თუ არაკომერციული გავრცელების მიზნით,<br />
მიღებული უნ<strong>და</strong> იქნას ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცის პრესისგან, ზემოთ მოცემულ<br />
მისამართზე (ფაქსი: +41 22 791 4806; ელ.ფოსტა: permissions@<strong>who</strong>.<strong>int</strong>).<br />
ამ მასალის გამოყენების მიზანი <strong>და</strong> პრეზენტაცია არ გულისხმობს რაიმე შეხედულების<br />
გამოხატვას ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მხრი<strong>და</strong>ნ, რაც ეხება ნებისმიერი ქვეყნის<br />
იურიდიულ სტატუსს, ტერიტორიას, ქალაქისა თუ მისი რეგიონის უწყებებს, ან მისი<br />
საზღვრების გამიჯვნას. რუკაზე წერტილებით აღნიშნული ხაზები წარმოადგენს<br />
<strong>და</strong>ახლოებით სასაზღვრო ხაზებს, რომელზეც შეიძლება ჯერ არ იყოს მთლიანი შეთანხმება<br />
მიღწეული.<br />
კონკრეტული კომპანიების ან გარკვეული მწარმოებლების პროდუქტების ხსენება არ<br />
გულისხმობს, რომ ისინი მოწონებული ან რეკომენდებულია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის მიერ მსგავსი ხასიათის სხვა პროდუქტებთან უპირატესობით, რომლებიც არ<br />
არის ნახსენები. შეცდომები <strong>და</strong> გამოტოვებები გამორიცხულია, <strong>და</strong>პატენტებული<br />
პროდუქციის სახელები იწყება ასომთავრულით.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ მიიღო ყოველგვარი მართებული ზომა ამ გამოცემაში<br />
მოცემული ინფორმაციის გა<strong>და</strong>სამოწმებლად. ამასთან, ყველა გამოქვეყნებული მასალა<br />
ვრცელდება რაიმე გარანტიის გარეშე, გამოხატული იქნება ეს თუ ნაგულისხმევი.<br />
მოცემული მასალის ინტერპრეტაციასა <strong>და</strong> გამოყენებაზე პასუხისმგებლობა ეკისრება<br />
მკითხველს. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია არცერთ შემთხვევაშია პასუხისმგებელი<br />
მისი გამოყენებისაგან გამოწვეულ რაიმე ზარალზე.<br />
2
შედეგები მიღებული იქნა კვლევების შედეგად, რომელიც <strong>და</strong>ფინანს<strong>და</strong><br />
ევროპის საზოგადოების მეშვიდე ჩარჩო-პროგრამის მიერ [FP7/2007-<br />
2013], საგრანტო ხელშეკრულებით n° 222994, ევროპაში ოპიოიდური<br />
პრეპარატების ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესების საერთო მიზნით.<br />
ნაწილობრივი მხარ<strong>და</strong>ჭერა უზრუნველყო ღია საზოგადების ინსტიტუტმა (Zug),<br />
ნიდერლანდების ჯან<strong>და</strong>ცვის, კეთილდღეობისა <strong>და</strong> სპორტის სამინისტრომ, ორგანიზაციამ<br />
Mission <strong>int</strong>erministerérielle de la lutte contre la drogue et la toxicomanie, საფრანგეთის<br />
მთავრობამ (ფრანგული თარგმანით) <strong>და</strong> ტკივილის შემსწავლელმა საერთაშორისო<br />
ასოციაციამ.<br />
ევროპაში ოპიოიდური<br />
პრეპარატების ხელმისაწვდომობა<br />
წინამდებარე დოკუმენტი მომზად<strong>და</strong>, როგორც ევროპაში<br />
ოპიოიდური პრეპარატების ხელმისაწვდომობის პროექტის<br />
(ATOME) ნაწილი.<br />
ძირითადი სამეცნიერო ჯგუფი/სამუშაო პაკეტის წამყვანი<br />
შემსრულებლები: ლუკას რადრუჩი, ბონის უნივერსიტეტი/მალტესერ კრანკენჰაუსი,<br />
ბონი/რეინ-სიეგი, გერმანია (Lukas Radbruch, University of Bonn / Malteser Krankenhaus<br />
Bonn/Rhein-Sieg, Germany); ვილემ შოლტენი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (Willem<br />
Scholten, World Health Organization); შეილა პეინი, ლანკასტერის უნივერსიტეტი,<br />
გაერთიანებული სამეფო (Sheila Payne, Lancaster University, United Kingdom); ასტა<br />
მინკევიენსი, ზარალის შემცირების ევრაზიის ასოციაცია, ლიტვა (Asta Minkeviciene, Eurasian<br />
Harm Reduction Association, Lithuania); <strong>და</strong>ნიელა მოსიუ, ჰოსპისის კასა სპერანტეი, რუმინეთი<br />
(Daniela Mosoiu, Hospice Casa Sperantei, Romania); პაულა ფრუსინოუ, ნარკომანიასთან<br />
მებრძოლი ეროვნული სააგენტო, რუმინეთი (Paula Frusinoiu, National Anti-Drug Agency,<br />
Romania); დევიდ პრალი, მძიმე სნეულებათა კლინიკა, გაერთიანებული სამეფო (David Praill,<br />
Help the Hospices, United Kingdom); რიკ ლაინსი, ზარალის შემცირების საერთაშორისო<br />
ასოციაცია, გაერთიანებული სამეფო (Rick Lines, International Harm Reduction Association,<br />
United Kingdom); მარი-ჰელენ შუტენსი, უტეჩტის უნივერსიტი, ნიდერლანდები (Marie-<br />
Hélène Schutjens, Utrecht University, the Netherlands); ლუკას რადბუხი, პალიატიური მოვლის<br />
ასოციაცია, იტალია (Lukas Radbruch, European Association for Palliative Care, Italy);<br />
აკადემიურ მრჩეველთა საბჭო: სნეზანა ბოსნიაკი, ონკოლოგიისა <strong>და</strong> რადიოლოგიის<br />
ინსტიტუტი, სერბეთი (Snezana Bosnjak, Institute for Oncology & Radiology, Serbia); დევიდ<br />
კლარკი, გლაზგოს უნივერსიტეტი, გაერთიანებული სამეფო (David Clark, University of<br />
Glasgow, UK); ამბროს უჩტენაგენი, შვეიცარია, ციურიხი (Ambros Uchtenhagen, Institut für<br />
Sucht- und Gesundheitsforschung Zürich, Switzerland); ჯონ ლისმენი, ლისმენის იურიდიული<br />
მეცნიერებები, ნიდერლანდები (John Lisman, Lisman Legal Life Sciences, the Netherlands); შტეინ<br />
კაასა, ნორვეგიის მეცნიერებისა <strong>და</strong> ტექნოლოგიის უნივერსიტეტი, ნორვეგია (Stein Kaasa,<br />
The Norwegian University of Science and Technology (NTNU), Norway); პერ სჯოგენი,<br />
რიგშოსპიტაკეტი, კოპენჰაგენი, <strong>და</strong>ნია (Per Sjøgren, Rigshospitalet, Copenhagen, Denmark);<br />
პროექტის მენეჯმენტი: ლუკას <strong>და</strong>ბურჩი (Lukas Radbruch – პროექტის კოორდინატორი);<br />
სასკაი ჯუნგერი (Saskia Jünger – პროექტის აღმასრულებელი ოფიცერი); ვილემ სჩოლტენი<br />
(Willem Scho – სამეცნიერო კოორდინატორი); შეილა პეინი (Sheila Payne).<br />
ვებსაიტი: www.atome-project.eu.<br />
4
სარჩევი<br />
სარჩევი ..................................................................................................................................... 5<br />
შესავალი .................................................................................................................................. 8<br />
წინასიტყვაობა ...................................................................................................................... 11<br />
მოკლე შინაარსი ................................................................................................................... 12<br />
ტერმინები ............................................................................................................................ 15<br />
სახელმძღვანელოს შესავალი ........................................................................................... 21<br />
მიზანი, ამოცანა <strong>და</strong> გამოყენების სფერო .................................................................... 21<br />
საფუძველი ....................................................................................................................... 22<br />
ორმაგი ვალდებულება, ოთხმაგი მოთხოვნა ........................................................... 23<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების შეუცვლელობა თანამედროვე<br />
სამედიცინო პრაქტიკაში ............................................................................................... 27<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების უსაფრთხოება ............................................... 29<br />
ხელმისაწვდომობა თანამედროვე ეტაპზე ................................................................. 30<br />
<strong>და</strong>ბრკოლებები უზრუნველყოფის, ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong> შეძენის<br />
უნარის თვალსაზრისით ............................................................................................... 31<br />
რატომ <strong>და</strong> როგორ უნ<strong>და</strong> ვიმუშაოთ ამ დოკუმენტზე .............................................. 32<br />
მითითებები კონტროლირებადი ნივთიერებების ეროვნული პოლიტიკის<br />
<strong>და</strong>ბალანსებისათვის ........................................................................................................... 35<br />
წამლის კონტროლის კანონმდებლობა <strong>და</strong> პოლიტიკა ............................................ 35<br />
ორგანოები <strong>და</strong> მათი როლი სისტემაში ....................................................................... 39<br />
უზრუნველყოფის <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის პოლიტიკის <strong>და</strong>გეგმვა ...................... 42<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები ...................................................................................................... 51<br />
მიახლოებითი მონაცემები <strong>და</strong> სტატისტიკა .............................................................. 55<br />
შესყიდვები ...................................................................................................................... 58<br />
სხვა .................................................................................................................................... 62<br />
ქვეყნის შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალი ........................................................ 64<br />
შემდგენლები <strong>და</strong> სხვა მონაწილენი ................................................................................. 94<br />
მითითებების შემუშავების ჯგუფის წევრთა ინტერსების დეკლარაციები .............. 99<br />
<strong>და</strong>ნართი 1 ........................................................................................................................... 102<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები, ჩამოთვლილი აგრეთვე, როგორც ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტები <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტები ბავშვებისათვის (95, 96) .................. 102<br />
<strong>და</strong>ნართი 2 ........................................................................................................................... 105<br />
5
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რჩეული მითითებები ............................... 105<br />
<strong>და</strong>ნართი 3 ........................................................................................................................... 108<br />
CD-ROM კონტროლირებადი მედიკამენტების შესახებ ეროვნული პოლიტიკის<br />
<strong>და</strong>ბალანსება ....................................................................................................................... 108<br />
შინაარსი .............................................................................................................................. 108<br />
6
შესავალი<br />
მედიკამენტებზე კონტროლის საერთაშორისო შეთახმებები ძალაში შევი<strong>და</strong> იმ<br />
ნივთიერებების არამიზნობრივი გამოყენების აღკვეთის (პრევენციის) მიზნით,<br />
რომლებიც განაპირობებენ მათ<strong>და</strong>მი <strong>და</strong>მოკიდებულების განვითარებას.<br />
ხელშეკრულებების უნივერსალური მიღება <strong>და</strong> მათი <strong>და</strong>ნერგვა კვლავ ეფექტურად<br />
მუშაობს კანონიერი ბაზრი<strong>და</strong>ნ უკანო ბაზრისაკენ ნარკოტიკების გადინების<br />
თავი<strong>და</strong>ნ ასაცილებლად. ამასთან, თანაბარი ყურადღება არ ჰქონ<strong>და</strong> <strong>და</strong>თმობილი<br />
შეთანხმებების სხვა ფუნ<strong>და</strong>მენტალური მიზნების უზრუნველყოფას, რათა<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> ხელმისაწვდომი ყოფილიყო სამედიცინო <strong>და</strong><br />
სამეცნიერო მიზნისათვის. შედეგად, კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
გამოყენება ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის მიზნით შეუძლებელი გახ<strong>და</strong> ა<strong>და</strong>მიანთა<br />
უმრავლესობისათვის მთელ მსოფლიოში.<br />
წამლის კონტროლის საერთაშორისო შეთანხმებების თანახმად, კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს უმრავლესობას, განსაკურებით ნარკოტიკულ საშუალებებსა <strong>და</strong><br />
ფსიქოტროპულ ნივთიერებებს აქვს სხვა<strong>და</strong>სხვა სამედიცინო გამოყენება. ისეთ<br />
ოპიოიდურ ანალგეტიკურ საშუალებას, როგორიცაა კოდეინი <strong>და</strong> მორფინი, ასევე<br />
ისეთ კრუნჩხვის საწინააღმდეგო პრეპარატებს, როგორიცაა ლორეზე<strong>და</strong>მი <strong>და</strong><br />
ფენობარბიტალი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მიიჩნევს როგორც<br />
აუცილებელ მედიკამენტებს. არსებობს ფართო კონსენსუსი, რომ ოპიოიდური<br />
ანალგეტიკი აუცილებელი საშუალებაა ზომიერი<strong>და</strong>ნ ძლიერი ტკივილის<br />
სამკურნალოდ <strong>და</strong> ზოგიერთი მათგანი, მეტადონის <strong>და</strong> ბუპერპონფინის მსგავსად,<br />
სულ უფრო მეტად გამოიყენება ნარკოტიკებისადმი <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
სამკურნალოდ. კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს თერაპიული ფასეულობის ფართოდ<br />
გავრცელებულმა აღიარებამ ბოლო წლებში გამოიწვია მათი მოხმარების გაზრ<strong>და</strong>.<br />
თუმც, გაზრ<strong>და</strong> ძირითა<strong>და</strong>დ მოხ<strong>და</strong> განვითარებულ ქვეყნებში. ამის<br />
საწინააღმდეგოდ, კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ხელმისაწვდომობის დონე<br />
განვითარებადი ქვეყნების უმრავლესობაში კვლავ ძალიან <strong>და</strong>ბალია <strong>და</strong><br />
ადექვატურად ვერ აკმაყოფილებს მოსახლეობის სამედიცინო მოთხოვნებს. სანამ<br />
არ იქნება მიღებული საჭირო ზომები, კონტროლირებად წამლებზე<br />
ხელმისაწვდომობის ხარვეზი, კერძოდ, ოპიოიდური ანალგეტიკების<br />
გამოყენებასთან <strong>და</strong>კავშირებული პრობლემა, კიდევ უფრო გაიზრდება, რადგან<br />
იზრდება კიბოთი <strong>და</strong> შიდსით <strong>და</strong>ავადებული პაციენტების რაოდენობა<br />
განვითარებად ქვეყნებში.<br />
არსებობს ბევრი მიზეზი კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს სამედიცინო<br />
<strong>და</strong>ნიშნულებისგან განსხვავებული გამოყენების აღმოსაფხვრელად. ზოგიერთი<br />
მათგანი ეხება ქვეყნის სოციალურ <strong>და</strong> ეკონომიურ განვითარებას <strong>და</strong> გავლენას<br />
ახდენს საერთო ფარმაცევტულ მომარაგებაზე. სხვები განსაკუთრებულია<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>სათვის <strong>და</strong> მოქმედებს განსაკუთრებული<br />
რეგულატორული სისტემის ფარგლებში, რომელიც არსებობს ზოგიერთ ქვეყნებში<br />
ასეთი <strong>წამლები</strong>ს წარმოების, გამოწერისა <strong>და</strong> განაწილებისათვის. ზოგიერთ<br />
ქვეყნებში კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ<br />
მოქმედი კანონები <strong>და</strong> დებულებები ზედმეტად მკაცრია <strong>და</strong> აფერხებს პაციენტთა<br />
მკურნალობას ასეთი სამკურნალო საშუალებებით. ასეთი სიტუაცია შეიძლება<br />
წარმოიშვას როცა არასაკმარისი ყურადღება ეთმობა კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
8
სამედიცინო <strong>და</strong>ნიშნულებით მიწოდების შესახებ დებულებების განხორციელების<br />
შედეგებს. ჯერ-ჯერობით, კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ბოროტად გამოყენების<br />
პრევენციისა <strong>და</strong> კანონიერი მომხმარებლებისათვის მომარაგების უზრუნველყოფის<br />
საკითხი <strong>და</strong>მატების სახითაა წარმოდგენილი წამლის კონტროლის საერთაშორისო<br />
შეთანხმებებში <strong>და</strong> არა ორმხრივად ექსკლუზიური ფორმით. ნარკოტიკების<br />
ეფექტური კონტროლის რეჟიმმა, რომელშიც გათვალისწინებული იქნება<br />
ნარკოტიკების უნებართვო გამოყენების საშიშროებები, ზუსტად უნ<strong>და</strong> განიხილოს<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong>აბალანსოს ამ ორი მიზნის შესრულების შესაძლებლობები.<br />
კანონების უმიზნო შეზღუდვა ხშირად წარმოადგენს ოფიციალური პირების მიერ<br />
საკითხის არასწორად გაგების შედეგს, კონტროლირებად მედიკამენტებთან <strong>და</strong><br />
მათი სამკურნალო ფასეულობებთან <strong>და</strong>კავშირებით. უფრო მეტიც, ბევრ ქვეყანაში<br />
არაადექვატური ცოდნა <strong>და</strong> წამალზე შესაძლო <strong>და</strong>მოკიდებულების შიში<br />
წარმოადგენს არსებით ხელშემშლელ ფაქტორს ექიმებისთვის, გამოწერონ<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები. ამ საკითხის გა<strong>და</strong>საჭრელად პოლიტიკოსებს<br />
სჭირდებათ ნაბიჯის გა<strong>და</strong>დგმა <strong>და</strong> არა მარეგულირებელი სისტემის სიმკაცრის<br />
შესუსტება წამლის მომარაგებისათვის. მათ უნ<strong>და</strong> მოიფიქრონ <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნერგონ<br />
შესაძლებლობების მიმცემი პოლიტიკა, რომელიც წინა პლანზე წამოწევს<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს მნიშვნელობას <strong>და</strong> მათ რაციონალურ გამოყენებას.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის წარმომადგენლებმა უნ<strong>და</strong> აიმაღლონ კვალიფიკაცია<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>თ მკურნალობის <strong>და</strong>ნიშვნისა <strong>და</strong> გამოწერის საკითხში.<br />
პაციენტებს უნ<strong>და</strong> მიეწოდოთ ინფორმაცია კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
სარგებლობებისა <strong>და</strong> რისკების შესახებ. ნარკოტიკების მაკონტროლებელმა <strong>და</strong><br />
სამართალ<strong>და</strong>მცავმა პირებმა უნ<strong>და</strong> გააცნობიერონ სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
აუცილებლობა. არსებითია აგრეთვე დიალოგის ხელშეწყობა ყველა ამ სექტორს<br />
შორის ურთიერთგაგების გამტკიცებისა <strong>და</strong> კონტროლირებადი ნივთიერებების<br />
სამედიცინო გამოყენების შესახებ მც<strong>და</strong>რი შეხედულების გასაქარწყლებლად.<br />
უფრო მეტიც, ყველა სექტორის საერთო ინტერესებს წარმოადგენს<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოყენების ოპტიმალური <strong>და</strong>ბალანსების მიღწევა<br />
ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ბოროტად გამოყენებას შორის.<br />
იმის უზრუნველყოფა, რომ კონტროლირებადი მედიკამენტები გამოიყენება იმ<br />
პაციენტებისთვის, რომელთაც ეს უფრო მეტად სჭირდებათ, <strong>და</strong>კავშირებულია<br />
მრავალ საკითხთან. ეს საკითხი ისე უნ<strong>და</strong> მოგვარდეს, რომ მრავალმხრივი<br />
გამოყენება იქნას მიღწეული <strong>და</strong> იგი მოითხოვს მონაწილეობასა <strong>და</strong><br />
თანამშრომლობას მრავალ სახელწიფო <strong>და</strong> საზოგადო სექტორს შორის. მიღწეულ<br />
გა<strong>და</strong>წყვეტილებას საფუძვლად უნ<strong>და</strong> ედოს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
გამოყენების აუცილებლობა სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო <strong>და</strong>ნიშნულებით. ეს<br />
ნიშნავს, რომ კონტროლირებად წამლებზე ხელმისაწვდომობას უნ<strong>და</strong> მიენიჭოს<br />
სათანადო მნიშვნელობა ქვეყნების საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის საკითხში.<br />
აგრეთვე, ამის გათვალისწინებით უნ<strong>და</strong> მოგვარდეს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების მიწოდების შეფერხებასთან <strong>და</strong>კავშირებული რთული პრობლემა<br />
<strong>და</strong> მათი რაციონალური გამოყენება უნ<strong>და</strong> იქნას წამოწეული წინა პლანზე.<br />
ადექვატური მომარაგების უზრუნველყოფა სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
<strong>და</strong>ნიშნულებებისათვის წარმოადგენს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
საერთაშორისო ხელშეკრულების ერთ-ერთ მიზანს, რომელიც ჯერ კიდევ<br />
მისაღწევია საერთაშორისო დონეზე. როგორც კონსულტანტი წამლის კონტროლის<br />
9
საერთაშორისო შეთანხმებების საკითხში, ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭო (INCB) ხშირად მოუწოდებს მთავრობებს, რომ ყურადღება<br />
<strong>და</strong>უთმონ ამგვარი ხელშეკრულების მიზანს, რადგან ეს მნიშვნელოვანია<br />
ნარკოტიკებზე კონტროლის პოლიტიკის შემუშავებაში. მთავრობებმა უნ<strong>და</strong><br />
გასწიონ <strong>და</strong>ხმარება ამ ამოცანის შესრულებაში. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციამ, INCB-ის მხარ<strong>და</strong>ჭერით, შეიმუშავა არსებული დირექტივის<br />
პირველი ვერსია 10 წლის წინ. დღეს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოყენება<br />
კვლავ მნიშვნელოვანია ტკივილისა <strong>და</strong> ტანჯვის შესამსუბუქებლად <strong>და</strong> ისინი<br />
ითვლება აუცილებელ სამკურნალო საშუალებად ზოგიერთი ყველაზე მეტად<br />
მტანჯველი <strong>და</strong>ავადებებისა თუ ფიზიკური მდგომარეობის შემთხვევაში,<br />
რომლებიც ჩვენი საზოგადოებების საზრუნავს წარმოადგენს. ამიტომ, როგორც<br />
არასდროს, ამჟამად გა<strong>და</strong>უდებელ საკითხს წარმოადგენს ისეთი პოლიტიკის<br />
შემუშავება, რომ მიღწეული იქნას კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოყენების<br />
<strong>და</strong>ბალანსება, რათა საზოგადოება <strong>და</strong>ცული იყოს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
ბოროტად გამოყენებისაგან <strong>და</strong>, ამავე დროს, ხელი არ შეეშალოს უდიდესი<br />
მნიშვნელობის მქონე სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო გამოყენებას.<br />
ჰამიდ გოდზე (Hamid Ghodse)<br />
პრეზიდენტი<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭო<br />
(International Narcotics Control Board )<br />
10
წინასიტყვაობა<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის პოლიტიკის ახალი სახელმძღვანელო<br />
მითითებები „კონტროლირებად ნივთიერებებთან <strong>და</strong>კავშირებული პოლიტიკის<br />
<strong>და</strong>ბალანსება: კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს მომარაგებისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
შესახებ მითითებები” აგებულია მითითებების 2000 წელს გამოცემულ ძველ<br />
ვარიანტზე „<strong>და</strong>ბალანსების მიღწევა ოპიოიდებზე კონტროლის ეროვნულ<br />
პოლიტიკაში: შეფასების სახელმძღვანელო”.<br />
2000 წლის ეს დოკუმენტი უმთავრესად მიმართულია კიბოთი <strong>და</strong>ავადებული<br />
პაციენტების ტკივილის პრობლემის გა<strong>და</strong>საწყვეტად. ამასთან, ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის გამოთვლებით, ყოველ წელს კიბოს ბოლო სტადიის<br />
მქონე 5,5 მილიონი პაციენტი ჯერ ისევ იტანჯება საშუალო<strong>და</strong>ნ ძლიერი<br />
ტკივილით, რომლის მართვა საერთოდ არ ხდება. ამიტომაც არის კვლავ საჭირო ამ<br />
საკითხის მოგვარება.<br />
უნ<strong>და</strong> აღინიშნოს, რომ კიბო არ არის ტკივილის გამომწვევი ერთადერთი მიზეზი.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის გამოთვლით, ათობით მილიონი ა<strong>და</strong>მიანი<br />
იტანჯება გაუყუჩებელი ტკივილით, კიბოსგან განსხვავებული <strong>და</strong>ავადებებისა თუ<br />
ფიზიკური მდგომარეობის გამო <strong>და</strong> მათთვის საჭიროა ტკივილგამაყუჩებელი<br />
მედიკამენტების გამოყენება (რომელთა უმრავლესობა კონტროლირებადია).<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები არ გამოიყენება მხოლოდ ტკივილის<br />
გასაყუჩებლად. სხვა<strong>და</strong>სხვა მედიკამენტებზე კონტროლის <strong>და</strong>წესებით<br />
შესაძლებელი გახ<strong>და</strong> შიდსის ვირუსით 130 000 ახალი ა<strong>და</strong>მიანის ინფიცირების<br />
პრევენცია იმ ნარკომანებს შორის, რომლებიც ნარკოტიკებს ინტრავენური გზით<br />
იღებენ. აგრეთვე, <strong>და</strong>ახლოებით 75 000 მშობიარეს შეუნარჩუნ<strong>და</strong> სიცოცხლე.<br />
ახალი მითითებები მოიცავს სამედიცინო <strong>და</strong> სასიგნალო ასპექტების ფართო<br />
სპექტრს, რომლებსაც ადრე არ ექცეო<strong>და</strong> ყურადღება, მაგრამ მხედველობაში უნ<strong>და</strong><br />
იქნას მიღებული ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესებაზე მუშაობის დროს, ესენია:<br />
ა<strong>და</strong>მიანის უფლებები, გენდერული <strong>და</strong> საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის პერსპექტივა.<br />
ახლა საჭიროა მათი <strong>და</strong>ნერგვა. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ეხმარება<br />
ქვეყნებს ამ მითითებების გამოყენებაში, კანონმდებლობისა <strong>და</strong> პოლიტიკის<br />
შეფასებაში <strong>და</strong> სტრატეგიების განვითარებაში, ხელმისაწვდომობის მხრივ<br />
არსებული ბარიერების გა<strong>და</strong>ლახვაში.<br />
დოქტორი კარისა ფ. ეტიენი (Dr Carissa F. Etienne)<br />
გენერალური დირექტორის თანაშემწე<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის სისტემები <strong>და</strong> სერვისები<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია<br />
11
მოკლე შინაარსი<br />
„ეროვნულ პოლიტიკაში კონტროლირებად წამლებზე ბალანსის უზრუნველყოფა“<br />
იძლევა მითითებებს წამლის კონტროლის პოლიტიკის, კანონმდებლობის,<br />
მომარაგებისა <strong>და</strong> მისაწვდომობის შესახებ, რომელიც ნარკოტიკებზე კონტროლის<br />
საერთაშორისო შეთანხმების თანახმად რეგულირებული ნივთიერებისაგან არის<br />
<strong>და</strong>მზადებული <strong>და</strong> წინამდებარე დოკუმენტში მოხსენიებულია როგორც<br />
„კონტროლირებადი მედიკამენტები“. ამაში შედის „ყველა კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტი”, მაგრამ ყურადღება გამახვილებულია აუცილებელ<br />
მედიკამენტებზე. კონტროლირებული მედიკამენტებს აქვს მნიშვნელოვანი როლი<br />
მედიცინის ზოგიერთ სფეროში, როგორიცაა ტკივილის თერაპია, ოპიოიდზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების საწინააღმდეგო მკურნალობა, აგრეთვე გინეკოლოგიური,<br />
ფსიქიატრიული <strong>და</strong> ნევროლოგიური გა<strong>და</strong>უდებელი პრობლემების მოგვარება.<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტებით მომარაგება <strong>და</strong> მათზე ხელმისაწვდომობა<br />
მნიშვნელოვანი საკითხია ყველა ქვეყნისათვის, მაგრამ გარკვეულ<br />
პრობლემებთანაა <strong>და</strong>კავშირებული მათ უმრავლესობაში. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაცია ხელს უწყობს მთავრობებს, სამოქალაქო ორგანიზაციებსა <strong>და</strong> სხვა<br />
<strong>და</strong>ინტერესებულ პირებს, რომლებიც ცდილობენ შეიმუშაონ ისეთი პოლიტიკა,<br />
რომ შესაძლებელი გახდეს საზოგადოების ჯან<strong>და</strong>ცვის საკითხში მაქსიმალურად<br />
სასარგებლო შედეგების მიღწევა <strong>და</strong> მედიკამენტების ჯეროვნად გაკონტროლება.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მიიჩნევს, რომ საზოგადოების ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
სისტემა საუკეთესოდ მუშაობს (ან „<strong>და</strong>ბალანსებულია”), როცა ოპტიმალურა<strong>და</strong>ა<br />
გათვლილი რაციონალური მაქსიმალური ხელმისაწვდომობა სამედიცინო<br />
მოხმარებისთვის <strong>და</strong> ნარკოტიკის ბოროტად გამოყენების მინიმუმამდე <strong>და</strong>ყვანა.<br />
პოლიტიკოსებმა, აკადემიამ, საზოგადოებამ <strong>და</strong> სხვა პირებმა, რომელთა მუშაობის<br />
სფერო ან ინტერესი არის ნარკოტიკების კონტროლი ან საზოგადოების ჯან<strong>და</strong>ცვა,<br />
შეუძლიათ პოტენციურად იმუშაონ ამ საკითხზე, კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების უკეთესი გამოყენების უზრუნველყოფისთვის, რათა უფრო მეტმა<br />
პაციენტმა ისარგებლოს მათ მიერ შემოთავაზებული რაციონალური გამოყენებით.<br />
ყველა ქვეყანას აქვს ორმაგი ვალდებულება ამ მედიკამენტებთან <strong>და</strong>კავშირებით,<br />
რაც ემყარება იურიდიულ, პოლიტიკურ, საზოგადო, საზოგადოების ჯან<strong>და</strong>ცვასა<br />
<strong>და</strong> მორალურ საკითხებს. ეს ორმაგი ვალდებულება უზრუნველყოფს <strong>წამლები</strong>ს<br />
ხელმისაწვდომობას სამედიცინო <strong>და</strong>ნიშნულებით <strong>და</strong> მიმართულია მოსახლების<br />
<strong>და</strong>საცავად ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong> მათზე <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
წინააღმდეგ. ამ ქვეყენების მიზანს უნ<strong>და</strong> წარმოადგენდეს პოლიტიკა, რომელიც<br />
საბოლოოდ მიაღწევს ორივე მიზანს, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს უნ<strong>და</strong> იყოს<br />
„<strong>და</strong>ბალანსებულ პოლიტიკა”.<br />
ამ მოვალეობის შესრულების ძირითადი იურიდიული საფუძველი შეიძლება<br />
<strong>და</strong>ეყრდნოს ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო შეთანხმებას.<br />
იურიდიული პრინციპები, რომლებიც ითვალისწინებს ნაციონალურ<br />
პასუხისმგებლობას პრეპარატების სამედიცინო <strong>და</strong>ნიშნულებით გამოყენებასთან<br />
მიმართებაში, ასევე ასახულია რამდენიმე იურიდიულ დოკუმენტში<br />
გულმოდგინედ <strong>და</strong>მუშავებულ ჯან<strong>და</strong>ცვის საერთაშორისო უფლებაში.<br />
12
პოლიტიკური ნია<strong>და</strong>გი შეიძლება იქნას ნაპოვნი ათასწლეულის განვითარების<br />
სხვა<strong>და</strong>სხვა მიზნებში, რომელთა მიღწევა შეუძლებელია მედიკამენტების<br />
კონტროლის გარეშე. საზოგადოების ჯან<strong>და</strong>ცვის პერსპექტივა იძლევა მრავალ<br />
საზოგადოებრივ უპირატესობას, ხარჯების შემცირებისა <strong>და</strong> ინფექციური<br />
<strong>და</strong>ავადებების გავრცელების შემცირების ჩათვლით. ცხადია, მთავრობა<br />
მორალურად ვალდებულია <strong>და</strong>იცვას ხალხი ტანჯვის ან სიკვდილისგან, როცა<br />
არსებობს ამის აცილების შესაძლებლობა.<br />
ამასთან, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის შეფასებით, ყოველ წელს ათობით<br />
მილიონი ა<strong>და</strong>მიანი იტანჯება <strong>და</strong>ავადებით, საშუალო<strong>და</strong>ნ ძლიერი ტკივილით <strong>და</strong><br />
კვდება, კონტროლირებადი მედიკამენტების გამოყენების შესაძლებლობის<br />
არქონის გამო, მათ შორის:<br />
• 1 მილიონი აივ/შიდსის ბოლო სტადიით <strong>და</strong>ავადებული პაციენტი;<br />
• 5,5 მილიონი უკურნებელი კიბოთი <strong>და</strong>ავადებული პაციენტი;<br />
• 0,8 მილიონი პაციენტი ძალადობით ან ავარიით გამოწვეული სხეულის<br />
<strong>და</strong>ზიანებით;<br />
• ქრონიკული <strong>და</strong>ავადებების მქონე პაციენტები;<br />
• პაციენტები, რომლებსაც ჩაუტარ<strong>და</strong> ქირურგიული ოპერაცია;<br />
• მშობიარე ქალები (110 მილიონი მშობიარობა ყოველ წელს)<br />
• პედიატრიული პაციენტები;<br />
• 130 000 აივ ინფექციისა <strong>და</strong> განუსაზღვრელი რაოდენობის სხვა უცნობი<br />
ინფექციური <strong>და</strong>ავადებების გა<strong>და</strong>ცემის შემთხვევა, რომლის პრევენცია<br />
შესაძლებელია;<br />
• 75 000 ქალი, რომლებიც მშობიარობის დროს <strong>და</strong>იღუპნენ.<br />
1986 წლის შემდეგ, მორფინის მთლიანი გლობალური მოხმარება მნიშვნელოვნად<br />
გაიზარ<strong>და</strong>, მაგრამ ამ ზრ<strong>და</strong>ს ადგილი ჰქონ<strong>და</strong> მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობის<br />
ინდუსტრიულ ქვეყნებში. მსოფლიოს მოსახლეობის <strong>და</strong>ახლოებით 80%-ს არ აქვს<br />
შესაძლებლობა გამოიყენოს მორფინი ტკივილის გასაყუჩებლად.<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის ფარმაკოლოგიური მკურნალობისათვის მხოლოდ<br />
70 ქვეყანას აქვს მომსახურების მოქმედი საშუალებები, გლობალურად კი მხოლოდ<br />
ნარკოტიკების ინტრავენური მომხმარებლების მხოლოდ 8% ღებულობს ასეთ<br />
თერაპიას.<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები შეიძლება იყოს მიუწვდომელი ზოგა<strong>და</strong>დ<br />
ქვეყანაში ან არახელმისაწვდომი ფასისისა <strong>და</strong> სხვა<strong>და</strong>სხვა მიზეზების გამო,<br />
რომლებშიც შედის:<br />
• სამართლებრივი <strong>და</strong> პოლიტიკური საკითხები;<br />
• საზოგადო <strong>და</strong>მოკიდებულების <strong>და</strong> ცოდნის ნაკლებობა;<br />
• ეკონომიკური ასპექტები.<br />
ამიტომ, მთავრობებმა განუწყვეტლად უნ<strong>და</strong> იმუშაონ ყველა ამ მიმართულებით,<br />
რათა კონტროლირებადი მედიკამენტები იყოს მომარაგებული, ხელმისაწვდომი<br />
<strong>და</strong> არ იყოს ძვირი.<br />
13
ამ დოკუმენტში წარმოდგენილია 21 სახელმძღვანელო პრინციპი, რაც ხელს<br />
უწყობს, რომ კონტროლირებადი მედიკამენტები ქვეყანაში იყოს შემოტანილი,<br />
ხელმისაწვდომი <strong>და</strong> არ იყოს ძვირი, პოლიტიკის თანახმად. ეს შესაბამისობაშია<br />
პოლიტიკისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის 7 ასპექტთან:<br />
• წამლის კონტროლის შესახებ დებულებები <strong>და</strong> პოლიტიკა (მითითებები 1<br />
<strong>და</strong> 2);<br />
• ოფიციალური უწყებები <strong>და</strong> მათი როლი სისტემაში (მითითებები 3-6)<br />
• პოლიტიკის <strong>და</strong>გეგმვა მომარაგებისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობისათვის<br />
(მითითებები 7-6);<br />
• ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები (მითითებები 11-14) ;<br />
• შეფასებები <strong>და</strong> სტატისტიკა (მითითებები 15-17)<br />
• შეძენა (მითითებები 18-20);<br />
• სხვა (მითითებები 21)<br />
ყოველ მითითებას <strong>და</strong>რთული აქვს მაგალითი, ისევე როგორც სამართლებრივი<br />
საფუძველი <strong>და</strong>/ან ამ მითითების შესრულების საჭიროების <strong>და</strong>საბუთება.<br />
მოცემულია ქვეყნის შეფასების სიაც, რომელიც სახელმძღვანელოს მომხმარებლებს<br />
აძლევს საშუალებას შეამოწმონ, თუ რა დონეზეა მორგებული ეს მითითებები<br />
კონკრეტულ ქვეყანაზე.<br />
მითითებები აგრეთვე გამოიყენება მთავრობების, ჯან<strong>და</strong>ცვის წარმომადგენლებისა<br />
<strong>და</strong> სხვების მიერ, როგორც ეროვნული პოლიტიკასა <strong>და</strong> კანონმდებლობის<br />
შეფასების საშუალება ახალი პოლიტიკების ფორმირებისა <strong>და</strong> საკანონმდებლო<br />
ბაზის უზრუნველყოფით, ან არსებული პოლიტიკებისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის<br />
გაუმჯობესებით; ისინი აგრეთვე შეიძლება გამოყენებული იქნას როგორც<br />
საგანმანათლებლო საშუალება <strong>და</strong>ინტერესებული მხარეების ინფორმირებისათვის<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების განაწილების, ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong><br />
ნარკოტიკებზე კონტროლის ეროვნულ პოლიტიკას შორის ურთიერთკავშირის<br />
შესახებ. ქვეყნები, რომლებსაც სურთ ახალი პოლიტიკის ჩამოყალიბება ამ სფეროში<br />
ან არსებული პოლიტიკებისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის გაუმჯობესება, შეუძლიათ<br />
იმუშაონ ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების პროგრამის ხელმისაწვდომობის (ACMP) მიმართულებით.<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების პროგრამა ერთობლივად შემუშავ<strong>და</strong><br />
ნარკოტიკების საერთაშორისო კონტროლის საბჭოსა (INCB) <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ.<br />
გამოცემები აგრეთვე მოიცავს რამდენიმე <strong>და</strong>ნართსა <strong>და</strong> კომპაქტურ დისკს,<br />
რომლებიც <strong>და</strong>მატებით დოკუმენტაციას იძლევა.<br />
მითითებებისა <strong>და</strong> ქვეყნის შეფასების სიის გამოყენებამ შეიძლება მისცეს<br />
მთავრობებს პოლიტიკის სისტემატიური ბარიერების ამოცნობისა <strong>და</strong><br />
მდგომარეობის თან<strong>და</strong>თანობითი გაუმჯობესების საშუალება, კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს მომარაგებისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის გასაუმჯობესებლად.<br />
გამოცემის შემდეგ, ეს დოკუმენტი შეცვლის <strong>და</strong> გააუქმებს ძველ (2000 წლის)<br />
ვარიანტს: „<strong>და</strong>ბალანსების მიღწევა ოპიოიდის კონტროლის ეროვნულ<br />
პოლიტიკაში: მითითებები შეფასებისათვის”.<br />
14
ტერმინები a<br />
აგონისტი არის ნივთიერება, რომელიც უერთდება უჯრედის რეცეპტორს <strong>და</strong> იწვევს მის<br />
საპასუხო რეაქციას. აგონისტი ხშირად ბაძავს ბუნებრივი ნივთიერების მოქმედებას.<br />
ანალგეტიკი არის ტკივილგამაყუჩებელი მედიკამენტი.<br />
ანტაგონისტი არის ნივთიერება, რომელიც აგონისტის მოქმედებას ბლოკავს.<br />
არამიზნობრივი გამოყენება ეწოდება კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უკანონო<br />
განაწილების არხები<strong>და</strong>ნ უკანონო გამოყენებას.<br />
არასწორი გამოყენება (კონტროლირებადი ნივთიერების), ამ სახელმძღვანელოში<br />
მოცემული მიზნებისთვის, განისაზღვრება როგორც ნარკოტიკებზე კონტროლის<br />
საერთაშორისო ხელშეკრულებების ან ეროვნული კანონის მიერ რეგულირებადი<br />
კონტროლირებადი ნივთიერებების არასამედიცინო ან არამეცნიერული გამოყენება.<br />
აუცილებელი მედიკამენტები (ბავშვებისათვის) არის ის მედიკამენტები, რომლებიც<br />
ჩამოთვლილია ბავშვებისთვის განკუთვნილი ძირითადი მედიკამენტების ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის მოდელურ სიაში <strong>და</strong> ბავშვებისთვის გათვალისწინებული<br />
მედიკამენტების მოდელურ სიაში. ორივე მოდელურ სიაში მოცემულია საჭირო <strong>წამლები</strong>ს<br />
მინიმალური სია ჯან<strong>და</strong>ცვის ძირითადი სისტემისათვის, რომელშიც ჩამოთვლილია<br />
ყველაზე ეფექტური, უსაფრთხო <strong>და</strong> ზომიერი ფასის მქონე ეფექტური მედიკამენტები,<br />
ყველაზე ხშირად გამოვლენილი ჯანმრთელობის მდგომარეობის სამკურნალოდ.<br />
<strong>და</strong>ნართი 1 წარმოგიდგენთ კონტროლირებადი მედიკამენტების სიას, რომელიც აგრეთვე<br />
შეიცავს ამ სიებს.<br />
ბოროტად გამოყენება განისაზღვრება ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
ნარკოტიკებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების კომიტეტის მიერ, როგორც „ნარკოტიკების მუდმივი<br />
ან პერიოდული გა<strong>და</strong>მეტებული გამოყენება, სამედიცინო <strong>და</strong>ნიშნულების გარეშე <strong>და</strong><br />
მიუღებელი ფორმით“ (1). პრეპარატის „ბოროტად გამოყენება“ არის ფართო<br />
მნიშვნელობის მქონე ტერმინი, მაგრამ მოიცავს სხვა<strong>და</strong>სხვა მნიშვნელობას. ზოგა<strong>და</strong>დ,<br />
ტერმინს „ბოროტად გამოყენება” უარყოფითი მნიშვნელობა აქვს ზოგიერთი აკრძალული<br />
ნარკოტიკის გამოყენებასთან მიმართებაში. მისი ორაზროვნობის გამო, ტერმინი<br />
„ბოროტად გამოყენება“ არ გვხვდება ICD-10 -ში, გარ<strong>და</strong> იმ შემთხვევებისა, როცა პრეპარატი<br />
არ იწვევს <strong>და</strong>მოკიდებულებას; ტერმინები „არამიზნობრივი მოხმარება“ <strong>და</strong> „საზიანო<br />
გამოყენება“ შეიძლება გამოყენებული იქნას წამლის კონტროლის საერთაშორისო<br />
კონვენციის კონტექსტში, მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, რომ ეს ტერმინები შეიძლება შეგვხვდეს სხვა<br />
სოციალური <strong>და</strong>ტვირთვის მქონე კონტექსტშიც. (2). წამლის კონტროლის საერთაშორისო<br />
კონვენციებში ნახსენებია ტერმინი „ბოროტად გამოყენება“ <strong>და</strong> არა „არამიზნობრივი<br />
მოხმარება“ ან „საზიანო გამოყენება“; აქე<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, წინამდებარე<br />
სახელმძღვანელოში ეს ტერმინი ხშირად იქნება გამოყენებული, განსაკუთრებით კი<br />
კონვენციების ან მისი მიზნების განხილვის დროს.<br />
a<br />
წინამდებარე სახელმძღვანელო დოკუმენტში გამოყენებული წყაროები შეგიძლიათ ნახოთ<br />
კომპაქტურ დისკზე ან საიტზე www.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/entity/medicines/areas/quality_safety/ReferencesEnsBal.pdf<br />
15
გა<strong>და</strong>ხდის შესაძლებლობა ნიშნავს წამლის შეძენის შესაძლებლობას მათთვის, ვისაც ის<br />
სჭირდება საჭიროების მომენტი<strong>და</strong>ნ ისე, რომ არ მიიღოს სერიოზული უარყოფითი<br />
მატერიალური შედეგი, რაც ხელს შეუშლის ძირითადი ა<strong>და</strong>მიანური მოთხოვნილებების<br />
<strong>და</strong>კმაყოფილებას.<br />
განსაზღვრული ყოველდღიური დოზა არის მედიკამენტის საშუალო ყოველდღიური<br />
დოზა, რომელიც ძირითა<strong>და</strong>დ გამოიყენება ზრ<strong>და</strong>სრულებში მკურნალობის შედეგის<br />
შემანარჩუნებელი თერაპიისთვის.<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულება განისაზღვრება ჯან<strong>და</strong>ცვის საერთაშორისო ორგანიზაციის<br />
ნარკოტიკებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების ექსპერტთა საბჭოს მიერ, როგორც „სხვა<strong>და</strong>სხვა<br />
ინტენსივობის ფსიქოლოგიური, ქცევითი <strong>და</strong> შემეცნებითი ფენომენის გამოვლენა,<br />
რომელშიც ფსიქოაქტიური ნივთიერებები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. უცილებელ<br />
აღწერით <strong>და</strong>მახასიათებელ ნიშანს წარმოადგენს ნარკოტიკის შოვნისა <strong>და</strong> მიღების ძლიერი<br />
სურვილი <strong>და</strong> ნარკოტიკის შოვნის მუდმივი მცდელობა. ნარკოტიკზე <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
განმსაზღვრელ <strong>და</strong> პრობლემატურ შედეგებს შეიძლება ჰქონდეს ბიოლოგიური,<br />
ფსიქოლოგიური ან სოციალური ხასიათი <strong>და</strong> ხშირია მათი ურთიერთგავლენა” (6).<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის <strong>და</strong>ავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციის მე-10<br />
გამოცემის (ICD-10) (7) მიხედვით, <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის დიაგნოზი<br />
<strong>და</strong>სტურდება ქვემოთ ჩამოთვლილი ექვსი მახასიათებლი<strong>და</strong>ნ მინიმუმ სამის არსებობის<br />
შემთხვევაში:<br />
(ა)<br />
(ბ)<br />
(გ)<br />
(დ)<br />
(ე)<br />
(ვ)<br />
ძლიერი სურვილი ან გრძნობა, რაც აიძულებს ა<strong>და</strong>მიანს მიიღოს ნივთიერება;<br />
ნივთიერების მიღების გაკონტროლების სიძნელე მისი მიღების ძლიერი<br />
სურვილის მოთოკვის, მიღების შეწყვეტის, ან გამოყენების დონის კონტროლის<br />
თვალსაზრისით;<br />
ნივთიერების მიღების შეწყვეტის დროს ისეთივე ფსიქოლოგიური სქემის<br />
გამოყენების საჭიროება, რომელიც გამოიყენება წამლის მიღების შეწყვეტის ან<br />
შემცირების შემთხვევაში, ან შემცვლელი მედიკამენტის გამოყენების საჭიროება,<br />
რომ თავი<strong>და</strong>ნ იქნას აცილებული წამლის შეწყვეტით გამოწვეული სიმპტომები;<br />
ორგანიზმის ისეთი შეჩვევა ნივთიერების მიმართ, როცა საჭირო ხდება<br />
ფსიქოაქტიური ნივთიერების გაზრდილი დოზის გამოყენება იმავე ეფექტების<br />
მისაღწევად, რასაც ადრე ადგილი ჰქონ<strong>და</strong> თავ<strong>და</strong>პირველი <strong>და</strong>ბალი დოზებით<br />
მიღებისას;<br />
ალტერნატიული სიამოვნების ან ინტერესების თან<strong>და</strong>თანობითი <strong>და</strong>თრგუნვა<br />
ფსიქოაქტიური ნივთიერების გამოყენების გამო, უფრო მეტი დროის <strong>და</strong>თმობა<br />
გამოყენების ან შოვნისთვის, ან მისი მიღებით გამოწვეული სიმპტომების გაქრობის<br />
დროის გახანგრძლივება;<br />
ნივთიერების <strong>და</strong>ჟინებული გამოყენება, ისეთი საკმაოდ საზიანო შედეგების აშკარა<br />
გამოვლენის მიუხე<strong>და</strong>ვად, როგორიცაა ღვიძლის <strong>და</strong>ზიანება გა<strong>და</strong>მეტებული სმის<br />
გამო, დეპრესიული განწყობილება ნივთიერების ინტენსიური გამოყენების შემდეგ,<br />
ან ნარკოტიკების გამოყენებასთან <strong>და</strong>კავშირებული პრობლემები აზროვნების<br />
შეფერხების მხრივ; უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>დგინდეს, მომხმარებელმა იცო<strong>და</strong> თუ არა, ან მისთვის<br />
16
მოსალოდნელი იყო თუ არა, ნივთიერების გამოყენებით მიღებული შესაძლო<br />
ზიანის ხარისხი <strong>და</strong> ბუნება.<br />
ნარკოტიკებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების ექსპერტთა კომიტეტმა (ECDD) <strong>და</strong>ასკვნა, რომ “არ<br />
არსებობს არსებითი შეუსაბამობა (ECDD)-ის მიერ <strong>და</strong>მოკიდებულების განსაზღვრებებსა <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის ICD-10” (6)-ით განსაზღვრას შორის.”<br />
ერთიანი კონვენცია წინამდებარე გამოცემაში აღნიშნავს <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს ერთიან<br />
კონვეციას, რომელიც გამოიცა 1961 წელს, ხოლო შესწორ<strong>და</strong> 1972 წლის პროტოკოლის<br />
მიხედვით <strong>და</strong> ძალაშია როგორც <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს ერთიანი კონვენციის<br />
შესწორებული ვარიანტი, 1961წ. (11).<br />
ეროვნული კომპეტენტური ოფიციალური უწყება წინამდებარე სახელმძღვანელოში<br />
ნიშნავს ნებისმიერ სამთავრობო სააგენტოს, რომელიც, ადგილობრივი ეროვნული<br />
კანონების შესაბამისად, პასუხისმგებელია წამლის კონტროლის ან რეგულირების<br />
რომელიმე ასპექტზე, კერძოდ, სერთიფიკატებისა <strong>და</strong> ნებართვების გაცემაზე,<br />
<strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>სა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების იმპორტსა <strong>და</strong> ექსპორტზე<br />
(9).<br />
ეროვნული ოფიციალური უწყება წინამდებარე სახელმძღვანელოში ნიშნავს ნებისმიერ<br />
სამთავრობო <strong>და</strong>წესებულებას, რომელიც მონაწილეობს ამ დოკუმენტში განხილულ<br />
საკითხებში, მაგალითად, ფედერალური, სამთავრობო ან რეგიონალური<br />
<strong>და</strong>წესებულებები.<br />
ზედმეტად მკაცრი კანონი ან დებულება: ამ სახელმძღვანელოში, ტერმინი „ზედმეტად<br />
მკაცრი კანონი ან დებულება” გულისხმობს ნარკოტიკების მოხმარების მარეგულირებელ<br />
დებულებას, რომელსაც:<br />
ა) მატერიალურად არ შეაქვს წვლილი კონტროლირებადი მედიკამენტების არასწორი<br />
გამოყენების თავი<strong>და</strong>ნ აცილებაში, მაგრამ ქმნის მათი განაწილებისა <strong>და</strong><br />
მისაწვდომობის ბარიერებს, ან<br />
ბ) აქვს პოტენციალი კონტროლირებადი მედიკამენტების არასწორი გამოყენების<br />
თავი<strong>და</strong>ნ ასაშორებლად, მაგრამ არაპროპორციულად აფერხებს მათ მომარაგებასა<br />
<strong>და</strong> მისაწვდომობას.<br />
ქმნის თუ არა წამლის მაკონტროლებელი დებულებები არაპროპორციულ ბარიერს<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების მომარაგებისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის მხრივ, უნ<strong>და</strong><br />
განისაზღვროს თითოეული შემთხვევისთვის <strong>და</strong> შესაბამის კონტექსტში, იმის<strong>და</strong><br />
მიხედვით თუ რა დონეზე ხდება მედიკამენტების არასწორად გამოყენების პრევენცია,<br />
რამდენად ფერხდება კონტროლირებადი მედიკამენტების მომარაგება <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong> რა სხვა საკონტროლო საშუალებები არსებობს, რომელთა<br />
გამოყენებით შესაძლებელია ბოროტად გამოყენების პრევენცია, მაგრამ ნაკლები ბარიერის<br />
შექმნა მედიკამენტის მომარაგებასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის მხრივ.<br />
კანონი ეწოდება წესების ნაკრებს კონკრეტულ თემაზე, რომელიც საკანონმდებლო<br />
უწყების მიერ არის გამოცემული ეროვნულ, სახელმწიფო, თუ ადგილობრივ დონეზე <strong>და</strong><br />
აქვს სავალდებულო იურიდიული ძალა.<br />
17
კანონმდებლობა ეწოდება ყველა წესს, რომლებსაც აქვს სავალდებულო იურიდიული<br />
ძალა ეროვნულ, სახელმწიფო თუ ადგილობრივ დონეზე.<br />
კონვენცია არის ოფიციალური შეთახმება სახელწიფოებს შორის. ზოგადი ტერმინი<br />
„კონვენცია” სინონიმია ზოგადი ტერმინის „შეთანხმება”. ჩვეულებრივ, კონვენციები ღიაა<br />
მთელი საერთაშორისო საზოგადოების მონაწილეობისთვის, ან სახელმწიფოების დიდი<br />
რაოდენობისათვის. როგორც წესი, საერთაშორისო ორგანიზაციების ეგიდით მიღწეულ<br />
შეთანხმებებს უწოდებენ კონვენციებს (3, 4).<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები არის მედიკამენტები, რომელიც შეიცავს<br />
კონტროლირებად ნივთიერებებს.<br />
კონტროლირებადი ნივთიერებები არის ნივთიერებები, რომელიც ჩამოთვლილია წამლის<br />
კონტროლის საერთაშორისო კონვენციებში.<br />
მომარაგება არის მედიკამენტის მომარაგების ხარისხი მისი გავრცელების პუნქტში, სა<strong>და</strong>ც<br />
მოსახლეობას საჭიროების მომენტში შეუძლია შეიძინოს იგი იქ, სა<strong>და</strong>ც ცხოვრობს.<br />
მოხმარების სტატისტიკა ყოველწლიურად უნ<strong>და</strong> მოახსენოს მთავრობებმა ნარკოტიკების<br />
საერთაშორისო კონტროლის საბჭოს (INCB) <strong>და</strong> ის წარმოადგენს <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს<br />
რაოდენობას, რომელთა დისტრიბუცია ან განაწილება მოხდება საბოლოო გაცემის<br />
პუნქტების დონეზე, მაგალითად, საავადმყოფოებში, აფთიაქებში <strong>და</strong> თერაპევტებთან.<br />
მხარე ან მონაწილე სახელმწიფო ხელშეკრულებისათვის არის ქვეყანა, რომელმაც<br />
მოახდინა რატიფიკაცია ან <strong>და</strong>ეთანხმა ამ კონკრეტულ ხელშეკრულებას <strong>და</strong>, აქე<strong>და</strong>ნ<br />
გამომდინარე, იურიდიულა<strong>და</strong>ა <strong>და</strong>კავშირებული წინამდებარე დებულებასთან (3).<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო კონვენციები არის 1961 წლის ერთიანი<br />
კონვენცია <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის შესახებ, რომელიც შესწორ<strong>და</strong> 1972 წლის<br />
პროტოკოლის მიხედვით; 1971 წლის კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ<br />
<strong>და</strong> 1988 წლის გაეროს კონვენცია <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>სა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების უკანონო გადინების შესახებ.<br />
<strong>ნარკოტიკული</strong> წამალი არის იურიდიული ტერმინი, რომელიც ეხება „ერთიან<br />
კონვენციაში” ჩამოთვლილ ყველა მედიკამენტს.<br />
ოპიოიდი სიტყვასიტყვით ნიშნავს „ოპიუმის მსგავს ნივთიერებას.” ის შეიძლება<br />
გამოყენებული იქნას სხვა<strong>და</strong>სხვა კონტექსტში, განსხვავებული, მაგრამ<br />
ურთიერთგა<strong>და</strong>მფარავი მნიშვნელობით:<br />
1. ბოტანიკური: ქიმიური ნივთიერებები მიეკუთვნება ალკალოიდების კლასს <strong>და</strong> მათ<br />
ასინთეზირებს ყაყაჩოს მცენარე (Papaver somniferum L.). მათ შეიძლება აგრეთვე<br />
ეწოდოს ბუნებრივი ოპიოიდები. ზოგიერთი მათგანს (მაგალითად, მორფინსა <strong>და</strong><br />
კოდეინს) აქვს ანალგეტიკური („ტკივილგამაყუჩებელი”) თვისებები; სხვებს არ<br />
აქვთ.<br />
18
2. ქიმიური: ქიმიურ ნივთიერებებს აქვს მორფინის, კოდეინისა <strong>და</strong> სხვა ბუნებრივი<br />
ოპიოიდების მსგავსი ფორმულა (ბენზილისოქუინოლინის სტრუქტურა). ისინი<br />
შეიძლება იყოს ბუნებრივი ან სინთეტიკური. (ნახევრად-)სინთეტიკური ოპიოიდის<br />
მაგალითია ბუპრენორფინი.<br />
3. ფარმაკოლოგიური: ქიმიურ ნივთიერებებს აქვს მორფინისა <strong>და</strong> კოდეინის<br />
ანალოგიური მოქმედება. მაგალითად, ტკივილგამაყუჩებელი თვისებები. მათი<br />
მიღება შესაძლებელია ყაყაჩოს მცენარი<strong>და</strong>ნ, შეიძლება მათი სინთეზირება, ან<br />
შეიძლებს გამოყოს ორგანიზმმაც კი (ენდორფინი) <strong>და</strong> ისინი შეიძლება იყოს ან არ<br />
იყოს სტრუქტურულად <strong>და</strong>კავშირებული მორფინთან. სინთეტიკური ოპიოიდის<br />
მაგალითს, რომელიც არ ენათესავება სტრუქტურულად მორფინს, წარმოადგენს<br />
მეტადონი.<br />
პრეამბულა არის შესავალი სიტყვა (მაგალითად, კონვენციის) (10).<br />
რაციონალური (სამედიცინო) გამოყენება, წინამდებარე სახელმძღვანელოს მიზნების<br />
შესაბამისად, განისაზღვრება როგორც მედიკამენტის მართებული გამოყენება, როგორც<br />
ექიმის <strong>და</strong>ნიშნულების მიხედვით, ასევე შესაბამისი მომხმარებლების მიერ.<br />
რაციონალური სამედიცინო გამოყენება მიზნად ისახავს ინდივიდუალური პაციენტის<br />
კლინიკური მოთხოვნილებების <strong>და</strong>კმაყოფილებას ეფექტური მედიკამენტების<br />
გამოწერით, გავრცელებასა <strong>და</strong> პაციენტის მიერ წამლის მიღებას ჯანმრთელობის<br />
მდგომარეობის შესაბამისად, საჭირო დოზებითა <strong>და</strong> განრიგით, დროის საჭირო<br />
პერიოდში, პაციენტის სამედიცინო მდგომარეობის მკურნალობის ან განკურნებისთვის;<br />
პაციენტს ასევე უნ<strong>და</strong> ჰქონდეს საშუალება მიიღოს ასეთი მკურნალობა.<br />
ტოლერანტობა ნიშნავს ფარმაკოლოგიური აგენტის მოქმედების შემცირებას, პრეპარატის<br />
განმეორებითი მიღების შემდეგ, როდესაც საჭიროა წამლის დოზის გაზრ<strong>და</strong>, ადრინდელი<br />
ეფექტის მისაღებად.<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> <strong>წამლები</strong> არის ოფიციალური ტერმინი, რომელიც ეხება ყველა ამ წამალს<br />
<strong>და</strong> ის ჩამოთვლილია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების კონვენციაში.<br />
შემანარჩუნებელი თერაპია (ან ოპიოიდის ჩანაცვლებითი თერაპია), წამალზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობა გახანგრძლივებული მოქმედების ოპიოიდის<br />
აგონისტებით, გულისხმობს აგონისტების შე<strong>და</strong>რებით სტაბილური დოზების <strong>და</strong>ნიშვნას<br />
(ჩვეულებრივ, მეტადონი ან ბუპრენოფინი) გრძელვადიანი თერაპიისთვის (ჩვეულებირივ,<br />
6 თვეზე მეტი ხნით), რომელიც საშუალებას იძლევა <strong>და</strong>სტაბილურდეს ტვინის ფუნქციები,<br />
გაქრეს წამალზე ძლიერი <strong>და</strong>მოკიდებულება <strong>და</strong> შესაძლებელი გახდეს წამლის მიღების<br />
შეწყვეტა.<br />
შეფასებები კონტროლირებადი ნივთიერებების კანონიერი <strong>და</strong>ნიშნულებით გამოყენების<br />
საჭიროების შესახებ უნ<strong>და</strong> იქნას წარდგენილი INCB-ში, ქვეყნის კომპეტენტური უწყების<br />
მიერ. <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>სა <strong>და</strong> ზოგიერთი წინამორბედი ქიმიკატების შეფასებები<br />
ყოველწლიურად უნ<strong>და</strong> გაიგზავნოს INCB-ში, ხოლო ფსიქოტროპულ ნივთიერებებთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებული შეფასებები, გამარტივებული შეფასებები (ანუ <strong>და</strong>ხასიათებები) უნ<strong>და</strong><br />
გაიგზავნოს, სულ ცოტა, სამ წელიწადში ერთხელ.<br />
19
წამლის მოხსნის სინდრომი არის დისკომფორტული სიპტომების რთული ფორმით<br />
გამოვლენა ან ფსიქოლოგიური ცვლილებები (სინდრომი), რაც გამოწვეულია წამლის<br />
მიღების უეცარი შეწყვეტით ან ფარმაკოლოგიური აგენტის დოზის შემცირებით, მისი<br />
განმეორებითი გამოყენების შემდეგ. წამლის მოხსნის სინდრომი ასევე შეიძლება<br />
გამოიწვიოს ანტაგონისტის მიღებამ.<br />
წესდება წარმოადგენს კონკრეტულ საკითხთან <strong>და</strong>კავშირებული წესების ნაკრებს,<br />
რომელსაც აქვს იურიდიული ძალა, ხოლო ამ წესების <strong>და</strong>ცვა უნ<strong>და</strong> მოხდეს ეროვნულ,<br />
სახელმწიფო ან ადგილობრივ დონეზე <strong>და</strong> უნ<strong>და</strong> აღსრულდეს ადმინისტრაციული<br />
ორგანოს მიერ, რომელსაც უფლებამოსილება მიანიჭა ეროვნულმა, სახელმწიფო <strong>და</strong><br />
ადგილობრივმა იურიდიულმა ორგანომ.<br />
ხელმისაწვდომობა ნიშნავს წამლის მიღების შესაძლებლობის დონეს მათთვის, ვისაც ის<br />
სჭირდება საჭიროების მომენტი<strong>და</strong>ნ, მინიმალური სამართლებრივი, სოციალური თუ<br />
ფსიქოლოგიური ბარიერების გარეშე.<br />
20
სახელმძღვანელოს შესავალი<br />
მიზანი, ამოცანა <strong>და</strong> გამოყენების სფერო<br />
სახელმძღვანელოს მიზანია, უზრუნველყოს ავტორიტეტული რეკომენ<strong>და</strong>ციები<br />
პოლიტიკისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის თვალსაზრისით იმ მედიკამენტების<br />
უზრუნველყოფის, ხელმისაწვდომობის, შეძენის პირობებისა <strong>და</strong> კონტროლის შესახებ,<br />
რომლებიც რეგულირდება წამლის საერთაშორისო კონტროლის კონვენციების (11–13) b<br />
მიხედვით. ამ დოკუმენტში ასეთი მედიკამენტები მოხსენიებულია, როგორც<br />
„კონტროლირებადი მედიკამენტები“.<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების უზრუნველყოფა, ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong> მათი<br />
შეძენის პირობები მნიშვნელოვანი საკითხებია ყველა ქვეყნისათვის <strong>და</strong>, ამავე დროს,<br />
პრობლემატურიც ბევრი მათგანისათვის. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია<br />
მოუწოდებს მთავრობებს, სამოქალაქო საზოგადოებასა <strong>და</strong> სხვა <strong>და</strong>ინტერესებულ პირებს,<br />
რომ მიმართონ მთელი ძალისხმევა საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის სფეროში მაქსიმალური<br />
შედეგის მისაღებად კონტროლირებად მედიკამენტებთან <strong>და</strong>კავშირებული პოლიტიკის<br />
გატარებით. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მაქსიმალურ (ან „<strong>და</strong>ბალანსებულ“) შედეგად მიიჩნევს ისეთ მდგომარეობას, როდესაც<br />
ოპტიმალური შედეგი მიიღწევა მედიკამენტების რაციონალური გამოყენების<br />
მაქსიმალური შესაძლებლობითა <strong>და</strong> მათი სარისკო ან საზიანო გამოყენების მინიმუმამდე<br />
შემცირებით.<br />
ვიმედოვნებთ, რომ ეს სახელმძღვანელო <strong>და</strong>ეხმარება მთავრობებს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების რაციონალური გამოყენების ნორმატიული <strong>და</strong> პროცედურული<br />
ბარიერების აღმოჩენასა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ძლევაში, რაც გააუმჯობესებს იმ პაციენტების<br />
მკურნალობას, რომელთაც ესაჭიროებათ ასეთი მედიკამენტები.<br />
სახელმძღვანელო გამიზნულია შემდეგი აუდიტორიისათვის (იმ ჯგუფებისა <strong>და</strong><br />
ინდივიდებისათვის, რომელთაც სტიმულს მისცემს ამ დოკუმენტის გამოყენება):<br />
• პოლიტიკის შემმუშავებლები, კანონმდებლები (მთავრობებში, ადმინისტრაციულ<br />
უწყებებში, ხელმძღვანელ ორგანოებში) <strong>და</strong> პოლიტიკოსები;<br />
• აკადემიური წრეები <strong>და</strong> სამოქალაქო საზოგადოება;<br />
• ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები <strong>და</strong> მათი ორგანიზაციები;<br />
• ინდივიდუალური პირები (მათ შორის პაციენტები <strong>და</strong> მათი ოჯახის წევრები) <strong>და</strong><br />
ორგანიზაციები, რომელთა მუშაობის ან ინტერესის სფეროს შეადგენს წამლის<br />
კონტროლი ან საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვა.<br />
ამ სახელმძღვანელოს გამოყენების სფერო განისაზღვრება, როგორც „ყველა<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტი“. ეს არის ის მედიკამენტები, რომლებიც კონტროლდება<br />
საერთაშორისო მასშტაბით <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების შესახებ ერთიანი კონვენციის<br />
(შემდგომში მოხსენიებული, როგორც „ერთიანი კონვენცია“) <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების შესახებ კონვენციის მიხედვით. სახელმძღვანელო მოიცავს აგრეთვე<br />
b<br />
1961 წელს შემუშავებული ერთიანი კონვენცია <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების შესახებ,<br />
შესწორებული 1972 წლის შეთანხმებით; 1971 წლის კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების შესახებ; 1988 წლის გაეროს კონვენცია <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong><br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების უკანონო ტრეფიკინგის წინააღმდეგ.<br />
21
მედიკამენტებს, რომლებიც მიღებულია იმ წინამორბედი ნივთიერებებისაგან, რომლებიც<br />
რეგულირდება <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების<br />
უკანონო ტრეფიკინგის წინააღმდეგ გაეროს კონვენციით. გარ<strong>და</strong> ამისა, ამ კატეგორიაში<br />
შეიძლება შედიოდეს სხვა ნივთიერებები, რომლებიც კონტროლდება <strong>წამლები</strong>ს<br />
მარეგულირებელი ეროვნული საკანონმდებლო <strong>და</strong> ნორმატიული აქტებით.<br />
სახელმძღვანელოში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა იმ მედიკამენტებს, რომლებიც<br />
შეტანილია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტების<br />
სტან<strong>და</strong>რტულ სიაში <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ბავშვებისათვის<br />
განკუთვნილი აუცილებელი მედიკამენტების სტან<strong>და</strong>რტულ სიაში c , ვინაი<strong>და</strong>ნ ეს<br />
მედიკამენტები აუცილებელია ჯანმრთელობისა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვისათვის. ამასთან,<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ პოლიტიკისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის ბალანსი სხვა<br />
კონტროლირებად მედიკამენტებთან <strong>და</strong>კავშირებით, რომლებიც არ არის განსაზღვრული,<br />
როგორც „აუცილებელი მედიკამენტები“.<br />
საფუძველი<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მედიცინის<br />
რამდენიმე სფეროში. ოპიოიდები გამოიყენება, როგორც ტკივილგამაყუჩებლები<br />
(ოპიოიდური ანალგეზია) <strong>და</strong> როგორც ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების სამკურნალო<br />
საშუალებები (გახანგრძლივებული მოქმედების ოპიოიდ-აგონისტური თერაპია). სხვა<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები გამოიყენება გა<strong>და</strong>უდებელ სამეანო მკურნალობაში<br />
(ერგომეტრინი, ეფედრინი), გამოიყენება როგორც ანქსიოლიტიკები <strong>და</strong> ჰიპნოტიკები<br />
(ბენზოდიაზეპინები), ან როგორც ანტიეპილეფსიური საშუალებები (ფენობარბიტალი <strong>და</strong><br />
ბენზოდიაზეპინები).<br />
არსებობს <strong>და</strong>ბალანსებულ პოლიტიკასა <strong>და</strong> კანონმდებლობასთან <strong>და</strong>კავშირებული მთელი<br />
რიგი საკითხები, რომლებიც განხილულია სხვა დოკუმენტებში. მაგალითად,<br />
ფაქტობრივი მკურნალობის მეთოდები განხილულია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის რიგ რეკომენ<strong>და</strong>ციებში, რომლებიც <strong>და</strong>მუშავებულია ან მომავალში<br />
<strong>და</strong>მუშავდება საერთაშორისო ექსპერტთა ჯგუფის მონაწილეობით გამჭვირვალე,<br />
არგუმენტებზე <strong>და</strong>მყარებული პროცესის საფუძველზე, რაც უზრუნველყოფს ასეთი<br />
რეკომენ<strong>და</strong>ციების საყოველთაო გამოყენებას. არსებობს ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის რეკომენ<strong>და</strong>ციები ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულების, კიბოთი გამოწვეული<br />
ტკივილის (მათ შორის კიბოთი გამოწვეული ტკივილი ბავშვებში), გა<strong>და</strong>უდებელი<br />
სამეანო მკურნალობისა <strong>და</strong> აივ/შიდსის ინფექციის მკურნალობის შესახებ. მკურნალობის<br />
რეკომენ<strong>და</strong>ციები, რომლებიც შეესაბამება ამ დოკუმენტს, მოცემულია <strong>და</strong>ნართში 2.<br />
არსებობს რიგი დოკუმენტებისა, რომლებიც ეძღვნება ამ სახელმძღვანელოში მოცემული<br />
რეკომენ<strong>და</strong>ციების განხორციელების პრაქტიკულ ასპექტებს, როგორიცაა გაეროს<br />
ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის ოფისის (UNODC) გამოცემა: „დეტალური ინსტრუქცია<br />
ჩანაცვლებითი მკურნალობისათვის განკუთვნილი კონტროლირებადი ნივთიერებების<br />
შესყიდვებთან <strong>და</strong>კავშირებით“, (პრაქტიკული ინფორმაცია ოპიოიდების იმპორტის<br />
შესახებ) (14). გარ<strong>და</strong> ამისა, „გა<strong>და</strong>უდებელი სამედიცინო <strong>და</strong>ხმარებისათვის<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების საერთაშორისო უზრუნველყოფის სახელმძღვანელო<br />
პრინციპები (15)“ შეიძლება გამოყენებულ იქნას სტიქიური კატასტროფების დროს<br />
სამაშველო სამუშაოების განხორციელებისას. ამჟამად ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია<br />
c<br />
იხილეთ <strong>და</strong>ნართი 1<br />
22
<strong>და</strong> ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშირისო საბჭო (INCB) ერთობლივად მუშაობენ<br />
კონტროლირებად ნივთიერებებზე მოთხოვნების შეფასების სახელმძღვანელო<br />
პრინციპების შემუშავებაზე.<br />
მონაკვეთი 1<br />
„ბალანსის“ ძირითადი პრინციპი<br />
„ბალანსის“ ძირითადი პრინციპი წარმოადგენს მთავრობების ორმაგ ვალდებულებას, რომ<br />
<strong>და</strong>ამყარონ კონტროლის ისეთი სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს კონტროლირებადი<br />
ნივთიერებების სათანადო უზრუნველყოფას სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის<br />
<strong>და</strong>, ამავდროულად, ბოროტად გამოყენების, არამიზნობრივი გამოყენებისა <strong>და</strong><br />
ტრეფიკინგის თავი<strong>და</strong>ნ აცილებას. მრავალი კონტროლირებადი მედიკამენტი<br />
წარმოადგენს ძირითად <strong>და</strong> აბსოლუტურად აუცილებელ ტკივილის შემამცირებელ<br />
საშუალებას <strong>და</strong>ავადების სამკურნალოდ თუ ნაადრევი სიკვდილის თავი<strong>და</strong>ნ<br />
ასაცილებლად. ასეთი მედიკამენტების რაციონალური გამოყენების უზრუნველსაყოფად<br />
მთავრობებმა ხელი უნ<strong>და</strong> შეუწყონ <strong>და</strong> უფლებამოსილებით აღჭურვონ ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მუშაკები, რომ მათ <strong>და</strong>ნიშნონ, გასცენ <strong>და</strong> გამოიყენონ ეს მედიკამენტები პაციენტების<br />
ინდივიდუალური სამედიცინო საჭიროებების შესაბამისად, აგრეთვე უზრუნველყონ ის<br />
მარაგი, რომელიც აუცილებელია ასეთი საჭიროებებისათვის. მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, რომ<br />
კონტროლირებადი ნივთიერებების არამართებული გამოყენება რისკის წინაშე აყენებს<br />
საზოგადოებას, კონტროლის სისტემა არ უნ<strong>და</strong> წარმოადგენდეს ბარიერს ასეთი<br />
ნივთიერებების სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის გამოყენებისათვის <strong>და</strong> არ<br />
უნ<strong>და</strong> უშლიდეს ხელს მათ ლეგიტიმურ სამედიცინო გამოყენებას მკურნალობაში (16).<br />
ორმაგი ვალდებულება, ოთხმაგი მოთხოვნა<br />
ქვეყნებს აკისრიათ გაორმაგებული ვალდებულება ასეთ მედიკამენტებთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით. ამ ვალდებულების საფუძველს წარმოადგენს გაოთხმაგებული<br />
მოთხოვნა, რომელიც გამომდინარეობს სამართლებრივი, პოლიტიკური,<br />
საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის <strong>და</strong> მორალური ასპექტები<strong>და</strong>ნ. მთავრობებმა უნ<strong>და</strong><br />
უზრუნველყონ ასეთი ნივთიერებების გამოყენება სამედიცინო მიზნებისათვის <strong>და</strong><br />
მათ უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>იცვან მოსახლეობა ნივთიერებების ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong><br />
მათზე <strong>და</strong>მოკიდებულებისაგან. ცხადია, ეს წარმოადგენს გამოწვევას როგორც<br />
საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის, ისე ნარკოტიკების მაკონტროლებელი<br />
ორგანოებისათვის. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია ხელს უწყობს ისეთ<br />
პოლიტიკას, რომელიც მიზნად ისახავს ნივთიერებების ბოროტად გამოყენების<br />
მინიმუმამდე შემცირებას <strong>და</strong> მათი რაციონალური სამედიცინო გამოყენების<br />
მაქსიმალურად გაზრ<strong>და</strong>ს. კომბინაციას, რომელსაც მივყავართ საზოგადოებრივი<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მაქსიმალურ შედეგამდე, წარმოადგენს ოპტიმუმს ამ ორ ელემენტს<br />
შორის <strong>და</strong> იმ პოლიტიკას, რომელსაც მივყავართ ამ ოპტიმუმამდე, შეიძლება<br />
ვუწოდოთ „<strong>და</strong>ბალანსებული პოლიტიკა“ (იხილეთ მონაკვეთი 1, „ბალანსის“<br />
ძირითადი პრინციპი). ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მუშაობას<br />
<strong>და</strong>ბალანსებული პოლიტიკის მიმართულებით მხარს უჭერს ნარკოტიკების<br />
კონტროლის საერთაშორისო საბჭო <strong>და</strong> <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების კომისია<br />
23
(CND) რეზოლუციით 53/4 (პარაგრაფი 10 <strong>და</strong> აგრეთვე პარაგრაფები 4, 6 <strong>და</strong> 9)<br />
(16,17).<br />
გარ<strong>და</strong> ამისა, 2008 წელს გაეროს სპეციალურმა მომხსენებელმა წამებისა <strong>და</strong><br />
სისასტიკის, არაა<strong>და</strong>მიანური <strong>და</strong> <strong>და</strong>მამცირებელი მოპყრობისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>სჯის<br />
საკითხებზე <strong>და</strong> სპეციალურმა მომხსენებელმა ფიზიკური <strong>და</strong> გონებრივი<br />
სიჯანსაღის მიღწევადი უმაღლესი სტან<strong>და</strong>რტებით სარგებლობის საყოველთაო<br />
უფლებებზე, ერთობლივი წერილი მისწერეს <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების<br />
კომისიას ნარკოტიკების კონტროლთან <strong>და</strong>კავშირებით ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების<br />
ასპექტების შესახებ, რომელშიც წერილის ავტორები მოითხოვდნენ, რომ<br />
„ნარკოტიკების კონტროლის ეროვნული კანონები ითვალისწინებდეს იმას, რომ<br />
ნარკოტიკულ <strong>და</strong> ფსიქოტროპულ პრეპარატებს აქვს ტკივილისა <strong>და</strong> ტანჯვის<br />
შემამცირებელი ექსკლუზიური თვისება <strong>და</strong> რომ კანონები უნ<strong>და</strong> იძლეოდეს ასეთი<br />
მედიკამენტების ადექვატური უზრუნველყოფის გარანტიას ლეგიტიმური<br />
სამედიცინო გამოყენებისათვის, მათ შორის, ოპიოიდური ანალგეტიკების <strong>და</strong><br />
ოპიოიდების გამოყენებისათვის ნარკოტიკულ ნივთიერებაზე <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
მკურნალობის პროგრამებში“ (18).<br />
იურიდიული მოთხოვნა<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების სამედიცინო მიზნებისათვის ხელმისაწვდომობის<br />
ვალდებულება იურიდიულ საფუძველს პოულობს ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო კონვენციებში, რომლებშიც აღნიშნულია, რომ „<strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატების სამედიცინო გამოყენება კვლავ შეუცვლელია ტკივილისა <strong>და</strong> ტანჯვის<br />
შესამსუბუქებლად <strong>და</strong> რომ უნ<strong>და</strong> შეიქმნას ადექვატური მარაგი, რათა უზრუნველყოფილი<br />
იქნას <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების ხელმისაწვდომობა ასეთი მიზნებისათვის“ (11). d<br />
ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების პრინციპები, რომლებიც მხარს უჭერს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების ადექვატურ გამოყენებას სამედიცინო მიზნებისათვის, ასახულია<br />
აგრეთვე იმ საერთაშორისო იურიდიულ ინსტრუმენტებში, რომლებიც გამოხატავს<br />
ჯანმრთელობის საერთაშორისო უფლებას. ამ თვალსაზრისით, ძირითად სამართლებრივ<br />
ინსტრუმენტს წარმოადგენს ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის კონსტიტუცია. ეს არის<br />
პირველი საერთაშორისო იურიდიული დოკუმენტი, რომელშიც გამოხატულია<br />
ჯანმრთელობის უფლება. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის კონსტიტუციაში<br />
ჯანმრთელობის უფლება ფორმულირებულია შემდეგნაირად: „ამ კონსტიტუციის<br />
მონაწილე სახელმწიფო მხარეები გაერთიანებული ერების ქარტიასთან შეთანხმებით<br />
აცხადებენ, რომ შემდეგი პრინციპები წარმოადგენს ძირეულ პრინციპებს ყველა<br />
ა<strong>და</strong>მიანის ბედნიერების, ჰარმონიული ურთიერთობებისა <strong>და</strong> უსაფრთხოებისათვის:<br />
ჯანმრთელობა არის სრულყოფილი ფიზიკური, გონებრივი, <strong>და</strong> სოციალური სიჯანსაღე<br />
<strong>და</strong> არა უბრალოდ <strong>და</strong>ავადების ან გა<strong>და</strong>ხრის არარსებობა. ჯანმრთელობის მიღწევადი<br />
უმაღლესი სტან<strong>და</strong>რტით <strong>და</strong>კმაყოფილება წარმოადგენს თითოეული ა<strong>და</strong>მიანის ერთ-ერთ<br />
ფუნ<strong>და</strong>მენტურ უფლებას განურჩევლად რასისა, რელიგიისა, პოლიტიკური<br />
შეხედულებისა თუ სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობისა.“ (19).<br />
d<br />
ამონარიდი <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების შესახებ ერთიანი კონვენციი<strong>და</strong>ნ; კონვენცია<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ შეიცავს მსგავს დებულებას ფსიქოტროპულ<br />
ნივთიერებებთან <strong>და</strong>კავშირებით.<br />
24
მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანა წარმოადგენს ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო კონვენციების მონაწილე მხარეს <strong>და</strong>, აქე<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, ამ ქვეყნების<br />
მთავრობები მოწოდებულნი არიან, რომ იურიდიულად უზრუნველყონ<br />
კონტროლირებადი ნივთიერებების ხელმისაწვდომობა სამედიცინო მიზნებისათვის.<br />
გარ<strong>და</strong> ამისა, ქვეყნების უმეტესობა წარმოადგენს ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
კონსტიტუციის <strong>და</strong>/ან ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების შესახებ<br />
საერთაშორისო შეთანხმების (20) მონაწილე მხარეს. ეს ორივე დოკუმენტი აღიარებს<br />
ჯანმრთელობის უფლებას. სპეციფიკური კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
შემთხვევაში, როგორიცაა მაგალითად, გა<strong>და</strong>უდებელი სამეანო მკურნალობისათვის<br />
საჭირო მედიკამენტები, შესაძლოა გამოყენებულ იქნას ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის<br />
სხვა ინსტრუმენტები, მათ შორის, სიცოცხლის უფლების შესახებ <strong>და</strong> ის დებულებები,<br />
რომლებიც უშუალოდ ეხება ქალთა ჯანმრთელობის უფლებას (21, 22).<br />
პოლიტიკური მოთხოვნა<br />
2000 წლის სექტემბერში გაერომ მიიღო გაერთიანებული ერების ათასწლეულის<br />
დეკლარაცია (23), რომელიც მოუწოდებს სახელმწიფოებს, რომ შეამცირონ უკიდურესი<br />
სიღატაკე <strong>და</strong> <strong>და</strong>სახონ მიჯნები, რომელთა მიღწევის რეკომენდებული თარიღია 2015<br />
წელი. ეს დოკუმენტი ცნობილი გახ<strong>და</strong>, როგორც „ათასწლეულის განვითარების მიზნები.“<br />
ათასწლეულის განვითარების ეს რვა მიზანი (MDGs) შეადგენს სამოქმედო გეგმას,<br />
რომელზეც შეთანხმ<strong>და</strong> მსოფლიოს ყველა ქვეყანა <strong>და</strong> განვითარების ყველა წამყვანი<br />
ინსტიტუტი.<br />
ათასწლეულის განვითარების რამდენიმე მიზანს პირ<strong>და</strong>პირი თუ არაპირ<strong>და</strong>პირი შეხება<br />
აქვს მედიკამენტებთან, მათ შორის კონტროლირებად მედიკამენტებთან, რომლებიც<br />
ჩამოთვლილია აუცილებელი მედიკამენტების სიაში. კერძოდ, ათასწლეულის<br />
განვითარების მიზნები მოიცავს შემდეგს:<br />
• „გაკეთდეს მოწოდება ფარმაცევტული ინდუსტრიისადმი, რომ აუცილებელი<br />
მედიკამენტები უფრო ფართოდ იყოს ხელმისაწვდომი ყველასათვის, ვისაც<br />
ესაჭიროება ეს მედიკამენტები განვითარებად ქვეყნებში“ (MDG 8e);<br />
• „... შემცირდეს დედების სიკვდილიანობა სამი მეოთხედით <strong>და</strong> ხუთ წლამდე<br />
ასაკის ბავშვების სიკვდილიანობა ორი მესამედით, დღევანდელ მონაცემებთან<br />
შე<strong>და</strong>რებით.“ (MDG 5ა);<br />
• „...შეჩერდეს <strong>და</strong> შემცირდეს აივ/შიდსის ინფექციის გავრცელება, მალარიის <strong>და</strong> სხვა<br />
უმთავრესი <strong>და</strong>ავადებების შემოტევები, რომლებიც საფრთხეს უქმნის<br />
კაცობრიობას.“ (MDG 6ა).<br />
ათასწლეულის განვითარების მიზნებით ქვეყნები აგრეთვე შეთანხმდნენ, რომ „ ყოველი<br />
ღონე იხმარონ ... კანონის უზენაესობის განსამტკიცებლად <strong>და</strong> პატივი სცენ საერთაშორისო<br />
მასშტაბით აღიარებულ ა<strong>და</strong>მიანის უფლებებს“, „ისწრაფვოდნენ ყველა ქვეყანაში, ყველა<br />
ა<strong>და</strong>მიანის სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების<br />
სრული <strong>და</strong>ცვასა <strong>და</strong> სტიმულირებისათვის.“<br />
საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის მოთხოვნა<br />
ნარკოტიკების კონტროლი არ უნ<strong>და</strong> იყოს აღქმული, როგორც თვითმიზანი, არამედ<br />
როგორც ინსტრუმენტი საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის ოპტიმიზაციისათვის. ერთი<br />
ამოცანა უნ<strong>და</strong> იყოს ბოროტად გამოყენების <strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენცია, ხოლო<br />
მეორე – თანმხლები მოვლენებით გამოწვეული ზიანის თავი<strong>და</strong>ნ აცილება. შედეგები<br />
უნ<strong>და</strong> შეჯამდეს, იმ ზიანის გათვალისწინებით, რომელიც გამოწვეულია ნარკოტიკების<br />
25
ბოროტად გამოყენების შედეგად <strong>და</strong> რომლის პრევენციაც ხდება, აგრეთვე იმ ზიანის<br />
მხედველობაში მიღებით, რომელიც გამოწვეულია ხელმისაწვდომობის ნაკლებობით.<br />
მკურნალობის გარეშე <strong>და</strong>რჩენილი ტკივილი შეიძლება ზარალის მომტანი იყოს<br />
საზოგადოებისთვის <strong>და</strong> ეს ზარალი შეიძლება გამოვლინდეს შრომის უუნარობით,<br />
მომვლელთა არაპროდუქტიულობით მომვლელის როლში მათი ყოფნის გამო <strong>და</strong> აგრეთვე<br />
იმ პაციენტების ტკივილით, რომელთაც ესაჭიროებათ უფრო მეტი ყურადღება, როდესაც<br />
მოკლებულნი არიან ტკივილის შემამცირებელ ადექვატურ მკურნალობას.<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მკურნალობამ შესაძლოა ხელი შეუწყოს ისეთი<br />
ა<strong>და</strong>მიანების რესოციალიზაციას, რომლებიც ადრე შრომისუუნარონი იყვნენ, აგრეთვე<br />
შეიძლება ხელი შეუწყოს მცირე <strong>და</strong>ნაშაულებისა <strong>და</strong> ზიანის მომტანი ქცევის რისკის<br />
შემცირებას; ამან შეიძლება შეამციროს აგრეთვე საფრთხის შემცველი ინექციით<br />
გამოწვეული ინფექციური <strong>და</strong>ავადებების გავრცელება. ის პროგრამები, რომლებიც<br />
უზრუნველყოფს გახანგრძლივებული მოქმედების ოპიოიდ-აგონისტურ მკურნალობას<br />
(ან „ჩანაცვლებით თერაპიას“) e , რენტაბელურია ქვეყნებისათვის (24).<br />
ნევროლოგიური <strong>და</strong> ფსიქიატრიული აშლილობების, მათ შორის ეპილეფსიის<br />
მკურნალობა უფრო ეფექტური იქნება, თუ მკურნალობისათვის საჭირო მედიკამენტები<br />
ადვილად ხელმისაწვდომი გახდება. გა<strong>და</strong>უდებელ სამეანო მკურნალობაში დედის<br />
სიკვდილიანობის შემთხვევების შემცირება მნიშვნელოვანი ამოცანაა, რომლის მიღწევაც<br />
შეუძლებელია სათანადო მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის გარეშე.<br />
მორალური მოთხოვნა<br />
იურიდიული <strong>და</strong> პოლიტიკური ვალდებულებებისა <strong>და</strong> საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
ფაქტორების გარ<strong>და</strong>, არსებობს მორალური მოთხოვნაც, რომ თავი<strong>და</strong>ნ იქნას აცილებული<br />
ტანჯვა კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფით; ეს<br />
განსაკუთრებით საყურადღებოა, რადგან ტანჯვის აცილება შესაძლებელია შე<strong>და</strong>რებით<br />
<strong>და</strong>ბალი <strong>და</strong>ნახარჯებითა <strong>და</strong> დიდი ძალისხმევის გარეშე.<br />
ცვლილებების განხორციელების გარეშე არსებული რეალობა უცვლელი <strong>და</strong>რჩება. ეს არის<br />
რეალობა, რომელშიც ყოველწლიურად ათობით მილიონამდე ა<strong>და</strong>მიანი იტანჯება<br />
<strong>და</strong>ავადებით, საშუალო თუ ძლიერი ტკივილით, რაც ბოლოს სიკვდილით მთავრდება<br />
(25). ასეთ ა<strong>და</strong>მიანთა რიცხვს განეკუთვნება:<br />
• აივ/შიდსით <strong>და</strong>ავადებული <strong>და</strong> ბოლო სტადიაში მყოფი 1 მილიონი პაციენტი;<br />
• კიბოთი <strong>და</strong>ავადებული 5,5 მილიონი ტერმინალური პაციენტი;<br />
• 0,8 მილიონი პაციენტი, რომლებიც იტანჯებიან ტრავმებისა თუ ძალადობის<br />
შედეგად გამოწვეული <strong>და</strong>ზიანებების გამო;<br />
• ქრონიკული <strong>და</strong>ავადებების მქონე პაციენტები;<br />
e<br />
ტერმინი „ჩანაცვლებითი თერაპია“ არ არის სწორი , რადგან ეს არ არის მხოლოდ<br />
არალეგალური ნარკოტიკების ჩანაცვლება ოფიციალურად <strong>და</strong>მტკიცებული<br />
ნარკოტიკებით; არსებობს ფაქტები, რომ ჰორმონების დონე ნორმალიზდება <strong>და</strong><br />
გამოყენებული მედიკამენტების ნელი მოქმედების გამო ადგილი არ აქვს თრობის ეფექტს<br />
ანუ „ კაიფს“. ამიტომ უმჯობესია გამოყენებული იქნას ტერმინი „გახანგრძლივებული<br />
მოქმედების ოპიოიდ-აგონისტური თერაპია “ ან „ოპიოიდ-აგონისტური თერაპია“.<br />
26
• ქირურგიული ოპერაციების შემდეგ რეაბილიტაციის პროცესში მყოფი<br />
პაციენტები;<br />
• მშობიარეები (110 მილიონი მშობიარობა წელიწადში);<br />
• პედიატრიული პაციენტები;<br />
• 130 000 კონტროლირებადი ახალი აივ ინფექციით <strong>და</strong>ავადებული <strong>და</strong> სისხლის სხვა<br />
ინფექციებით <strong>და</strong>ავადებულთა შეუსწავლელი რაოდენობა;<br />
• მშობიარობის დროს <strong>და</strong>ღუპული 75 000 ქალი.<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის ნაკლებობით გამოწვეული<br />
შედეგები მეტად სერიოზულია <strong>და</strong> ამ მიზეზით <strong>და</strong>ზარალებულ პაციენტთა რაოდენობა<br />
უტოლდება იმ ა<strong>და</strong>მიანთა რიცხვს, რომლებიც ავადდებიან ისეთი სნეულებებით,<br />
რომლებზეც მოდის მსოფლიოში <strong>და</strong>ავადებების მთავარი სიმძიმე, კერძოდ, აივ ინფექცია,<br />
მალარია <strong>და</strong> ტუბერკულოზი. f<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების შეუცვლელობა თანამედროვე სამედიცინო<br />
პრაქტიკაში<br />
ანალგეზია<br />
ტკივილი გავრცელებულია თითქმის ყველა სამედიცინო სპეციალიზაციაში, მათ<br />
შორის ზოგად პრაქტიკაში, პალიატიურ მედიცინაში, ონკოლოგიაში, შინაგან<br />
სნეულებათა მედიცინაში, ჰემატოლოგიასა <strong>და</strong> ქირურგიაში. ტკივილი აწუხებთ<br />
პაციენტებს, რომელთაც აქვთ კიბო, აივ ინფექცია, ანემია, ან იმ პაციენტებს,<br />
რომელთაც გა<strong>და</strong>იტანეს ქირურგიული ოპერაცია ან მიღებული აქვთ ტრავმები.<br />
კობოთი <strong>და</strong>ავადებულ პაციენტებს შესაძლოა ესაჭიროებოდეთ ტკივილის<br />
შემცირება <strong>და</strong>ავადების ყველა სტადიაზე. პროგრესირებული სიმსივნის მქონე<br />
პაციენტთა ორ მესამედზე მეტი <strong>და</strong> აივ/შიდსის ინფექციის მძიმე ფორმებით<br />
<strong>და</strong>ავადებულ პაციენტთა ნახევარი განიცდის საშუალო ინტენსივობის ან მწვავე<br />
ტკივილს (25, 29, 30). მეანობაში ქალებს ესაჭიროებათ ტკივილის გაყუჩება<br />
მშობიარობისა <strong>და</strong> ოპერაციის დროს <strong>და</strong> ოპერაციის შემდგომ პერიოდში.<br />
ყველა ასეთი პაციენტისათვის ტკივილის შემცირება უნ<strong>და</strong> წარმოადგენდეს მათი<br />
საერთო მკურნალობის შემადგენელ ნაწილს. პერორალური ოპიოიდები არის<br />
საშუალო ან ძლიერი ტკივილის მკურნალობის მთავარი კომპონენტები <strong>და</strong><br />
რამდენიმე მათგანი ითვლება აუცილებელ მედიკამენტად (25, 31, 32).<br />
პარაცეტამოლი (აცეტამინოფენი), აცეტილსალიცილის მჟავა, არასტეროიდული<br />
ანთების საწინააღმდეგო მედიკამენტები, როდესაც ისინი გამოიყენება ცალკე,<br />
აგრეთვე სუსტად მოქმედი ოპიოიდები, (ტრამადოლი, კოდეინი) არ არის<br />
ეფექტური საშუალო ან ძლიერი ტკივილის დროს. არასტეროიდულმა ანთების<br />
საწინააღმდეგო მედიკამენტებმა შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გვერდითი<br />
მოვლენები. ამიტომ, საჭიროა სიფრთხილე მათი გამოყენებისას, ქრონიკული<br />
f<br />
აივ: ინციდენტი: 2,7 მილიონი წელიწადში, გავრცელება: 33,4 მილიონი წელიწადში, სიკვდილიანობა:<br />
2,0 მილიონი წელიწადში (2008წ.) (26)<br />
მალარია: ინციდენტი: 243 მილიონი წელიწადში, სიკვდილიანობა: 863 000 წელიწადში (2008წ.) (27)<br />
ტუბერკულოზი: ინციდენტი: 9,4 მილიონი წელიწადში, გავრცელება: 11,1 მილიონი წელიწადში,<br />
სიკვდილიანობა: 1,3 მილიონი (2008წ.) (28)<br />
27
<strong>და</strong>ავადებების დროს (33, 34). მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, რომ ფარმაცევტული ქიმია<br />
საუკუნეს ითვლის, ჯერ კიდევ არ არის მიგნებული საშუალო <strong>და</strong> ძლიერი<br />
ტკივილის მკურნალობისათვის საჭირო, ძლიერი ოპიოიდების შესაბამისი<br />
ალტერნატიული საშუალებები.<br />
გაუყუჩებელმა ტკივილმა შეიძლება გამოიწვიოს პიროვნების ცხოვრების ყველა<br />
ასპექტის პარალიზება <strong>და</strong> ზემოქმედება მოახდინოს მის ემოციურ, ფიზიკურ <strong>და</strong><br />
სოციალურ ფუნქციებზე; გაუყუჩებელმა ტკივილმა შეიძლება გამოიწვიოს<br />
სიკვდილის სურვილიც კი (35).<br />
ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მკურნალობა <strong>და</strong> აივ ინფექციის<br />
პრევენცია<br />
მსოფლიოში <strong>და</strong>ახლოებით 16 მილიონი ა<strong>და</strong>მიანი იკეთებს არალეგალური ნარკოტიკების<br />
ინექციებს (36). იმ ა<strong>და</strong>მიანთა რაოდენობა, რომლებიც ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულნი<br />
არიან, მაგრამ არ იკეთებენ ოპიოიდების ინექციას, გაცილებით დიდია. გაერთიანებული<br />
ერების ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის ოფისის 2008 წლის გამოკვლევის მიხედვით,<br />
მსოფლიოში საშუალოდ 12,8–21,9 მილიონამდე ა<strong>და</strong>მიანი უკანონოდ იყენებ<strong>და</strong><br />
ოპიოიდებს უკანასკნელი 12 თვის განმავლობაში, საი<strong>და</strong>ნაც 0,3%–0,5% მოდიო<strong>და</strong><br />
მსოფლიოს მოსახლეობის იმ ნაწილზე, რომელთა ასაკი მერყეობ<strong>და</strong> 15-<strong>და</strong>ნ 64 წლამდე<br />
(37). 2005 წელს, აღმოსავლეთ ევროპასა <strong>და</strong> ცენტრალურ აზიაში აივ ინფექციის<br />
შემთხვევათა 62% გამოწვეული იყო ნარკოტიკების ინექციით (38).<br />
არსებობს მტკიცე საფუძველი ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულების ეფექტიანი<br />
მკურნალობისათვის ხანგრძლივი მოქმედების ოპიოიდური აგონისტების გამოყენებით,<br />
როგორიცაა პერორალური მეტადონი <strong>და</strong> ბუპრენოფინი, რომლებიც ეფექტურად ამცირებს<br />
საინექციო ნარკოტიკების გამოყენებას <strong>და</strong>, აქე<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, ხელს უწყობს B <strong>და</strong> C<br />
ჰეპატიტისა <strong>და</strong> აივ/შიდსის ეპიდემიების შეჩერებას. ხანგრძლივი მოქმედების<br />
ოპიოიდური აგონისტების გამოყენებით მკურნალობა აგრეთვე ამცირებს ჰეროინის<br />
გა<strong>და</strong>ჭარბებული დოზით გამოწვეულ სიკვდილიანობას 90%-ით (39). გარ<strong>და</strong> ამისა, ეს<br />
საშუალებას აძლევს ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულ პაციენტებს, რომ უფრო სრულად<br />
ჩაერთონ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. <strong>და</strong>მოკიდებულება არის გა<strong>და</strong>ხრა, რომელიც<br />
<strong>და</strong>კავშირებულია ოპიოიდურ პეპტიდებში <strong>და</strong> სხვა ნეიროპეპტიდებში მიმდინარე<br />
ნეირობიოლოგიურ ცვლილებებთან. ამ ცვლილებების სტაბილიზება შესაძლებელია<br />
ხანგრძლივი მოქმედების ოპიოიდური თერაპიით (40); აქე<strong>და</strong>ნ გამომდინარე,<br />
კანონმდებლობა უნ<strong>და</strong> ითვალისწინებდეს მკურნალობას <strong>და</strong> არა <strong>და</strong>სჯას. თუმცა,<br />
არაზუსტი მონაცემებით, მსოფლიოში, ინექციური ნარკოტიკების მომხმარებელთა<br />
მხოლოდ 8%-ისთვის არის ხელმისაწვდომი ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
მკურნალობა (41).<br />
აუცილებელი კონტროლირებადი მედიკამენტების სხვა გამოყენება<br />
ოპიოიდები გამოიყენება აგრეთვე ანესთეზიაში <strong>და</strong>, გარ<strong>და</strong> ამისა, მორფინი გამოიყენება<br />
სუნთქვის გაძნელებისა <strong>და</strong> აქე<strong>და</strong>ნ გამოწვეული შფოთვის მკურნალობისას. კოდეინი <strong>და</strong><br />
სხვა სუსტი მოქმედების ოპიოიდები გამოიყენება ხველებისა <strong>და</strong> დიარეის სამკურნალოდ.<br />
ერგომეტრინი <strong>და</strong> ეფედრინი, ორი ნივთიერება, რომლებიც ხშირად გამოიყენება<br />
არალეგალური <strong>წამლები</strong>ს მისაღებად, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს გა<strong>და</strong>უდებელ<br />
მეანობაში <strong>და</strong> მისი <strong>და</strong>ხმარებით შესაძლებელია დედის სიკვდილის პრევენცია. ყოველ<br />
28
წელს, ნახევარი მილიონი ქალი იღუპება მშობიარობის დროს (42), აქე<strong>და</strong>ნ 120 000 კვდება<br />
მშობიარობის შემდგომი სისხლდენით (43). მრავალი ასეთი სიცოცხლის გა<strong>და</strong>რჩენა<br />
იქნებო<strong>და</strong> შესაძლებელი სისხლდენის შემაჩერებელი მედიკამენტები უფრო ფართოდ<br />
ხელმისაწვდომი რომ ყოფილიყო.<br />
კეტამინი აუცილებელი მედიკამენტია, რომელიც წამყვან როლს ასრულებს ანესთეზიაში.<br />
კერძოდ კი, განვითარებადი ქვეყნების პერიფერიულ რეგიონებში, კეტამინი არის<br />
ერთადერთი ადექვატური <strong>და</strong> უსაფრთხო ანესთეზიური საშუალება. თუმცა კეტამინი არ<br />
არის შეტანილი <strong>წამლები</strong>ს შესახებ საერთაშორისო შეთანხმებებში, ეს პრეპარატი ამჟამად<br />
ექვემდებარება სახელმწიფო კონტროლს მსოფლიოს 50 ქვეყანაში.<br />
2006 წელს, <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების კომისიამ მოუწო<strong>და</strong> მთავრობებს, რომ<br />
„გააკონტროლონ კეტამინის გამოყენება <strong>და</strong> შეიტანონ იგი იმ ნივთიერებების<br />
ჩამონათვალში, რომლებიც კონტროლდება ეროვნული კანონმდებლობებით, თუკი<br />
საშინაო მდგომარეობა ამას მოითხოვს “ (44, 45). კეტამინის საკითხს კვლავ განიხილავს<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ნარკოტიკებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების საექსპერტო<br />
კომისია. აუცილებელია ეროვნული მაკონტროლებელი პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსება<br />
კეტამინთან <strong>და</strong>კავშირებით, რათა უზრუნველყოფილი იქნას ქირურგიული ოპერაციების<br />
ხელმისაწვდომობა პერიფერიული რაიონების მოსახლეობისათვის (47).<br />
სხვა მედიკამენტები მნიშვნელოვანია ნეიროლოგიისა <strong>და</strong> ფსიქიატრიის სფეროში,<br />
მაგალითად, ეპილეფსიის, მოუსვენრობის, უძილობის სამკურნალოდ. ზოგიერთ<br />
ქვეყანაში ადგილი აქვს ბენზოდიაზეპინების, როგორც ჰიპნოტიკების <strong>და</strong><br />
ანქსიოლიტიკების ჭარბ მოხმარებას. ჰიპნოტიკებად <strong>და</strong> ანქსიოლიტიკებად<br />
გამოყენებისას, ისინი ინიშნება მოკლე პერიოდის განმავლობაში, მხოლოდ კრიტიკული<br />
სიტუაციების დროს, თუმცა ხშირად ინიშნება ხანგრძლივი მკურნალობისთვისაც. მეორეს<br />
მხრივ, ეპილეფსიის სამკურნალოდ განკუთვნილი კონტროლირებადი მედიკამენტები,<br />
როგორიცაა ფენობარბიტალი <strong>და</strong> ბენზოდიაზეპინები, ხშირ შემთხვევაში არც არის<br />
ხელმისაწვდომი. აფრიკაში, ეპილეფსიით <strong>და</strong>ავადებული მოსახლეობის 80%-სთვის არ<br />
არის ხელმისაწვდომი ძირითადი ანტიეპილეფსიური მედიკამენტები (48).<br />
<strong>და</strong>ბოლოს, კონტროლირებადი ნივთიერებები მნიშვნელოვანია სამეცნიერო<br />
მიზნებისათვის, მაგალითად, სამედიცინო გამოკვლევებისათვის (მათ შორის, კლინიკური<br />
ცდებისათვის), ნივთიერებაზე <strong>და</strong>მოკიდებულების კვლევისა <strong>და</strong> სამედიცინო<br />
ექსპერტიზის ლაბორატორიებისათვის.<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების უსაფრთხოება<br />
უნ<strong>და</strong> ვაღიაროთ, რომ კონტროლირებადი მედიკამენტები, როდესაც ისინი გამოიყენება<br />
რაციონალურად, სამედიცინო მიზნებისათვის, უსაფრთხო სამკურნალო საშუალებებია.<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკები, როდესაც ისინი <strong>და</strong>ნიშნულია <strong>და</strong>დგენილი დოზებითა <strong>და</strong><br />
რეჟიმით, სავსებით უსაფრთხოა <strong>და</strong> აქ უსაფუძვლოა შემთხვევითი სიკვდილისა თუ<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების განვითარების შიში. გამოკვლევების სისტემატური მიმოხილვა<br />
გვიჩვენებს, რომ იმ პაციენტები<strong>და</strong>ნ, რომელთაც არ ჰქონიათ ნივთიერების ბოროტად<br />
გამოყენების ისტორია <strong>და</strong> რომელთაც ტკივილის შესამსუბუქებლად ჩაუტარ<strong>და</strong>თ<br />
მკურნალობა ოპიოიდური ანალგეტიკების გამოყენებით, მხოლოდ 0,43%-მა გამოიყენა<br />
მედიკამენტი არა<strong>და</strong>ნიშნულებით <strong>და</strong> მხოლოდ 0,05%-ს განუვითარ<strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
სინდრომი (49). ეს შეიძლება აიხსნას პოსტულირებული ნეირობიოლოგიური მექანიზმით<br />
(50).<br />
29
ხელმისაწვდომობა თანამედროვე ეტაპზე<br />
ოპიოიდების საერთო გლობალური მოხმარება მნიშვნელოვნად გაიზარ<strong>და</strong> 1986 წლის<br />
შემდეგ, როდესაც ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ შემოიღო ანალგეზიური<br />
პრეპარატების დოზის საფეხურებრივი გაზრდის სქემა კიბოთი გამოწვეული ტკივილის<br />
შესამცირებლად. თუმცა ოპიოიდების მოხმარება გაიზარ<strong>და</strong> უმთავრესად<br />
ინდუსტრიალიზებულ ქვეყნებში, რომლებიც წარმოადგენენ მსოფლიოს მოსახლეობის<br />
მხოლოდ მცირე ნაწილს (51, 52). მიახლოებითი მონაცემებით, მსოფლიოს მოსახლეობის<br />
80%–თვის მორფინი არ არის ხელმისაწვდომი ტკივილის შესამსუბუქებლად (53).<br />
მორფინი: მოხმარების გავრცელება, 2009წ.<br />
იაპონია (2.4%)<br />
სხვა ქვეყნები (78.6%)<br />
0.8%<br />
6.2%<br />
ავსტრალია <strong>და</strong><br />
ახალი ზელანდია (0.5%)<br />
2.9%<br />
კანა<strong>და</strong> (0.6%)<br />
6.2%<br />
ევროპა (12.4%)<br />
28%<br />
შეერთებული შტატები (5.5%)<br />
55.9%<br />
ფრჩხილებში მოცემული პროცენტები აღნიშნავს მსოფლიოს მოსახლეობის პროცენტულ<br />
მაჩვენებელს (ე.ი. ყველა მონაწილე ქვეყნის მოსახლეობის საერთო რაოდენობის<br />
პროცენტულ ნაწილს). წყარო: ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭო.<br />
ნებისმიერი სტატისტიკა თავისთავად შეიცავს გარკვეულ უზუსტობას (ჩვეულებრივ,<br />
არასწორი ანგარიშის გამო) <strong>და</strong> არც კონტროლირებადი მედიკამენტების სტატისტიკაა<br />
გამონაკლისი. თუმცა შეიძლება ითქვას, რომ ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო<br />
საბჭოს მიერ გამოქვეყნებული სტატისტიკა <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong><br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ უტყუარია, ვინაი<strong>და</strong>ნ ერთიანი კონვენციის<br />
მიხედვით უზრუნველყოფილი ადმინისტრაციული სისტემები <strong>და</strong> 1971 წლის კონვენცია<br />
მთავრობებს აკისრებს ვალდებულებას, რომ სტატისტიკური მონაცემები წარუდგინონ<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს, რომელიც შემდგომში ამოწმებს<br />
მონაცემებს წინააღმდეგობების გამოსავლენად.<br />
ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მკურნალობისათვის, მიუხე<strong>და</strong>ვად იმ<br />
ფაქტისა, რომ საინექციო ნარკოტიკების მოხმარების შესახებ ანგარიში წარმოდგენილია<br />
მსოფლიოს ყველა ქვეყნი<strong>და</strong>ნ, მხოლოდ 70 ქვეყანას (193-<strong>და</strong>ნ) გააჩნია ისეთი სერვისები,<br />
30
სა<strong>და</strong>ც გამოიყენება ხანგრძლივი მოქმედების ოპიოიდ-აგონისტური თერაპია.<br />
მიახლოებითი მონაცემებით, მსოფლიოში საინექციო ნარკოტიკების მომხმარებელთა<br />
მხოლოდ 8%-ს უტარდება ასეთი თერაპია (ეს მაჩვენებელი 61%-ის ტოლია ევროპაში,<br />
სა<strong>და</strong>ც ეს მეთოდი ითვლება მკურნალობის სტან<strong>და</strong>რტულ საშუალებად) (41).<br />
<strong>და</strong>ბრკოლებები უზრუნველყოფის, ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong> შეძენის უნარის<br />
თვალსაზრისით<br />
თითქმის საუკუნე გავი<strong>და</strong> მას შემდეგ, რაც ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო<br />
კონვენცია ძალაში შევი<strong>და</strong> (54), ხოლო ნარკოტიკების კონტროლის კონვენციები,<br />
რომელთა მიხედვითაც <strong>და</strong>წეს<strong>და</strong> კონტროლირებადი მედიკამენტების ადექვატური<br />
უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> მათი არამართებული გამოყენების პრევენციის ორმაგი<br />
ვალდებულება, თითქმის 50 წელია არსებობს. მიუხე<strong>და</strong>ვად ამისა, კონტროლირებადი<br />
ნივთიერებების ბოროტად გამოყენების პრევენციას გაცილებით უფრო მეტი ყურადღება<br />
ექცევა, ვიდრე სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის მათი ადექვატური<br />
უზრუნველყოფის ვალდებულებას. ეს კი იწვევს იმას, რომ ქვეყნები გამოსცემენ კანონებს,<br />
რომლებიც გამუდმებით <strong>და</strong> მკაცრად აფერხებს კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობას.<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭომ <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციამ გააშუქეს ზედმეტად შემზღუ<strong>და</strong>ვი კანონები <strong>და</strong> წესები, რომლებიც<br />
აფერხებს ოპიოიდების ადექვატურ ხელმისაწვდომობასა <strong>და</strong> მათ სამედიცინო გამოყენებას<br />
(31, 32, 51, 55–58). ჯერ კიდევ 1989 წელს (55), ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო<br />
საბჭომ ყურადღება გაამახვილა ზოგიერთი მთავრობის გა<strong>და</strong>ჭარბებულ რეაქციაზე<br />
ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენების პრობლემის მიმართ, როდესაც „ნარკოტიკების<br />
გავრცელებისა <strong>და</strong> მათი ბოროტად გამოყენების შიშით გამოწვეულმა რეაქციამ ზოგიერთ<br />
კანონმდებელსა <strong>და</strong> ადმინისტრაციულ ხელმძღვანელს მიაღებინა გა<strong>და</strong>წყვეტილება ისეთი<br />
წესებისა <strong>და</strong> კანონების შემოღების შესახებ, რომლებიც, ზოგიერთ შემთხვევაში,<br />
ზედმეტად აფერხებს ოპიატების ხელმისაწვდომობას“. ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭომ აგრეთვე განაცხა<strong>და</strong>, რომ „ზოგჯერ კანონმდებლები იღებენ<br />
გა<strong>და</strong>წყვეტილებას ისეთი კანონების შემოღების შესახებ, რომლებიც არამხოლოდ<br />
მიმართულია არალეგალური ტრეფიკინგის წინააღმდეგ, არამედ ზოგიერთ ასპექტში<br />
ეწინააღმდეგება კანონიერ ვაჭრობასა <strong>და</strong> გამოყენებას, რაც იმის შედეგია, რომ ახალი<br />
კანონის გამოსვლამდე ჯეროვნად არ არის შესწავლილი მისი ზემოქმედება კანონიერ<br />
საქმიანობაზე. გა<strong>და</strong>ჭარბებულმა წუხილმა ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენების მიმართ<br />
შეიძლება მიგვაღებინოს ზედმეტად შემზღუ<strong>და</strong>ვი საკანონმდებლო აქტები, რომლებიც<br />
პრაქტიკულ ზემოქმედებას ახდენს კანონიერი მიზნებისათვის ხელმისაწვდომობის<br />
შემცირებაზე“.<br />
ამ დოკუმენტის თოთოეულ სახელმძღვანელო მითითებაში ახსნილია ის ზომები,<br />
რომლებიც ხელს უწყობს ან არ უწყობს ხელს ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენების ან<br />
მათზე <strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენციას, აგრეთვე ის ზომები, რომლებიც აფერხებს<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობას რაციონალური სამედიცინო<br />
გამოყენებისათვის. მოცემულია სხვადსხვა დონეზე შექმნილი ბარიერების არაერთი<br />
პრაქტიკული მაგალითი, მათ შორის:<br />
• კანონმდებლობა <strong>და</strong> პოლიტიკა;<br />
• ცოდნა <strong>და</strong> საზოგადოების <strong>და</strong>მოკიდებულება;<br />
• ეკონომიკური ასპექტები, მათ შორის, შეძენის უნარიანობა.<br />
31
ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესების მიზნით, მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> გააგრძელონ მუშაობა<br />
ყველა ამ ასპექტზე, რათა უზრუნველყონ კონტროლირებადი მედიკამენტებით<br />
მომარაგება, მათი ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong> შეძენის შესაძლებლობა.<br />
რატომ <strong>და</strong> როგორ უნ<strong>და</strong> ვიმუშაოთ ამ დოკუმენტზე<br />
ნარკოტიკების ეროვნული კონტროლის შეფასების მოთხოვნა<br />
მეოთხედი საუკუნეა, ყურადღება გამახვილებულია იმ ფაქტზე, რომ მსოფლიოში<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების მოხმარების დონე არ შეესაბამება ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
საჭიროებებს. ზოგიერთ ქვეყანაში მოხმარების დონე გაუმჯობეს<strong>და</strong> ბოლო პერიოდში,<br />
მაგრამ ქვეყნების უმრავლესობაში მხოლოდ უმნიშვნელო ცვლილებები განხორციელ<strong>და</strong>.<br />
2010 წელს, ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭომ განაცხა<strong>და</strong>, რომ „ქვეყნებს<br />
შორის კვლავ დიდია განსხვავება ოპიოიდური ანალგეტიკების მოხმარების დონის<br />
მიხედვით. ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა შეზღუდული ცოდნა <strong>და</strong> იმაზე უფრო მკაცრი<br />
ადმინისტრაციული ბარიერები, ვიდრე ამას მოითხოვს 1961 წლის კონვენციით<br />
გათვალისწინებული კონტროლის ღონისძიებები, ზემოქმედებას ახდენს ოპიოიდური<br />
ანალგეტიკების ხელმისაწვდომობაზე“. ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო<br />
საბჭომ მოითხოვა, რომ „მთავრობებმა თავიანთ ქვეყნებში შეისწავლონ ის <strong>და</strong>ბრკოლებები,<br />
რომლებიც აფერხებს ხელმისაწვდომობას <strong>და</strong> ადექვატურ გამოყენებას“ (52). ამასთან,<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს მსგავსად, <strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატების კომისიამ <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ მოუწოდეს მთავრობებს,<br />
რომ შეაფასონ თავიანთი ჯან<strong>და</strong>ცვის სისტემები, კანონები <strong>და</strong> სარეგულაციო მექანიზმები,<br />
შეისწავლონ <strong>და</strong> აღმოფხვრან ის <strong>და</strong>ბრკოლებები, რომლებიც აფერხებს კონტროლირებადი<br />
ნივთიერებების ხელმისაწვდომობას სამედიცინო მიზნებისათვის (16, 31, 32, 51, 55–57).<br />
სახელმძღვანელო მითითებების გამოყენება<br />
შემდეგ თავში მოცემული სახელმძღვანელო მითითებები შეიძლება გამოყენებული იქნას<br />
მთავრობების, ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებისა <strong>და</strong> სხვა პირთა მიერ.<br />
მითითებები შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც:<br />
• პოლიტიკისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის შეფასების ინსტრუმენტი;<br />
• საფუძველი ახალი პოლიტიკისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის ფორმულირებისათვის, ან<br />
არსებული პოლიტიკისა <strong>და</strong> კანონმდებლობის გასაუმჯობესებლად;<br />
• როგორც საგანმანათლებლო ინსტრუმენტი, იმ მიზნით, რომ <strong>და</strong>ინტერესებულმა<br />
მხარეებმა გააცნობიერონ, თუ რა ურთიერთკავშირი არსებობს ნარკოტიკების<br />
კონტროლის ეროვნულ პოლიტიკასა <strong>და</strong> კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობას შორის.<br />
სტრატეგიები, რომლებიც მიზნად ისახავს კონტროლირებადი მედიკამენტების ადვილად<br />
ხელმისაწვდომობას, მოიცავს შემდეგს:<br />
• კანონმდებლობის გა<strong>და</strong>სინჯვა <strong>და</strong> მასში შესწორებების შეტანა;<br />
• ხელმისაწვდომობის გაზრდის <strong>და</strong>გეგმვა შემდეგი ქმედებებით:<br />
წლიური მიახლოებითი მონაცემების შეკრება <strong>და</strong> სტატისტიკის შედგენა (<strong>და</strong><br />
მათი წარდგენა ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოში);<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის ინტეგრირება<br />
ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ავადებათა კონტროლის პოლიტიკაში;<br />
32
ადექვატური სერვისების <strong>და</strong>არსება, სა<strong>და</strong>ც პაციენტებს შეეძლებათ ჩაიტარონ<br />
რაციონალური მკურნალობა <strong>და</strong>ბრკოლებების გარეშე;<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებისა <strong>და</strong> ფართო საზოგადოების განათლება.<br />
პოლიტიკის შეფასების საჭიროება ნათელია, მაგრამ თვით პროცესი შეიძლება არ იყოს<br />
ასეთივე ნათელი. მთავრობებს ეძლევათ რეკომენ<strong>და</strong>ციები, რომ გა<strong>და</strong>დგან შემდეგი<br />
ნაბიჯები:<br />
• <strong>და</strong>ნიშნონ პირი ან კომიტეტი (მაგალითად, ეროვნული კომპეტენტური ორგანო ან<br />
ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის მუშაკი) ამ სახელმძღვანელო პრინციპების შესასწავლად.<br />
მთავრობებს შეუძლიათ ორგანიზება გაუწიონ კანონმდებელთა <strong>და</strong> პრაქტიკოს<br />
ექიმთა სპეციალურ შეკრებას ან სემინარს იმ მიზნით, რომ განიხილონ ქვეყნის<br />
შეფასების საკონტროლო მითითებები (რამდენა<strong>და</strong>ც აქ არის როგორც<br />
იურიდიული, ისე პოლიტიკის შემუშავებასთან <strong>და</strong>კავშირებული საკითხები,<br />
კომიტეტის შექმნის შემთხვევაში მიზანშეწონილი იქნებო<strong>და</strong> როგორც<br />
იურიდიული, ისე პოლიტიკის შემმუშავებელი ქვეკომიტეტების <strong>და</strong>არსება);<br />
• მოიპოვონ <strong>და</strong>მატებითი ინფორმაცია მთავარი რესურსები<strong>და</strong>ნ (იხილეთ CD-ROM);<br />
• მოიპოვონ ნარკოტიკების კონტროლის ეროვნული პოლიტიკისა <strong>და</strong><br />
კანონმდებლობის განახლებული ვერსიები;<br />
• გამოიყენონ ქვეყნის შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალი კანონმდებლობის <strong>და</strong><br />
პოლიტიკის შესაფასებლად;<br />
• <strong>და</strong>ამყარონ დიალოგი პოლიტიკის შემმუშავებლებს, აკადემიურ წრეებსა <strong>და</strong><br />
სამოქალაქო საზოგადოებას შორის, რომ განახორციელონ სათანადო ცვლილებები.<br />
საგანმანათლებლო მიზნით, ეს სახელმძღვანელო მითითებები შეიძლება გავრცელდეს<br />
შესაბამის სამთავრობო <strong>და</strong> არასამთავრობო ორგანიზაციებში, განსაკუთრებით იმ<br />
ინდივიდებსა <strong>და</strong> ჯგუფებზე, რომლებიც მუშაობენ ნარკოტიკების კონტროლისა <strong>და</strong><br />
ტკივილის შემცირების საკითხებზე, აგრეთვე კიბოსთან <strong>და</strong>კავშირებული სერვისების,<br />
პალიატიური მედიცინის, <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობის, სამედიცინო განათლებისა<br />
<strong>და</strong> სხვა სფეროებში.<br />
ქვეყნებს, რომელთა მიზანია ახალი პოლიტიკის შემუშავება ან არსებული პოლიტიკის <strong>და</strong><br />
კანონმდებლობის გაუმჯობესება, შეუძლიათ ითანამშრომლონ ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციასთან კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის პროგრამის<br />
(ACMP) ფარგლებში. კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის პროგრამა<br />
შეიქმნა ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოსა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის მიერ <strong>და</strong> ხორციელდება ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის თაოსნობით.<br />
2009 წლის ანგარიშში მოცემულია ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს<br />
რეკომენ<strong>და</strong>ცია, რომელშიც აღნიშნულია, რომ „კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობის პროგრამა ...ეფექტიან <strong>და</strong>ხმარებას გაუწევს მთავრობებს ოპიოიდური<br />
ანალგეტიკების რაციონალური გამოყენების ხელშეწყობაში. საბჭო მოუწოდებს<br />
მთავრობებს, რომ ხელი შეუწყონ <strong>და</strong> ითანამშრომლონ ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციასთან, კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის პროგრამის<br />
განხორციელებაში“ (52). ამასთან, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ტკივილის<br />
შემცირების პოლიტიკისა <strong>და</strong> პალიატიური მზრუნველობის თანამშრომლობის ცენტრს<br />
(ვისკონზინის უნივერსიტეტი, მედისონი, ვისკონზინი, შეერთებული შტატები) შეუძლია<br />
33
<strong>და</strong>ხმარების გაწევა სხვა<strong>და</strong>სხვა გზებით. ცენტრის ვებსაიტზე მოცემულია სათანადო<br />
რესურსები. g<br />
ქვეყნის შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალის გამოყენება<br />
ქვემოთ მოცემულია ქვეყნის შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალი (კითხვარი),<br />
რომელიც საშუალებას იძლევა შემოწმდეს, თუ რამდენად კარგად სრულდება<br />
დოკუმენტში მოცემული სახელმძღვანელო პრინციპები მოცემულ კონკრეტულ ქვეყანაში.<br />
იგი შეიძლება გამოვიყენოთ, როგორც ინსტრუმენტი ეროვნული პოლიტიკისა <strong>და</strong><br />
კანონმდებლობის შესაფასებლად.<br />
ნუმერაცია აღნიშნავს სახელმძღვანელო პრინციპებს <strong>და</strong> გვიჩვენებს საკითხი იურიდიულ<br />
თემას ეხება თუ პოლიტიკის სფეროს განეკუთვნება. ეს შეიძლება <strong>და</strong>ეხმაროს გუნდებს,<br />
რომელთაც სურთ თავიანთი სამუშაოს განაწილება პოლიტიკისა <strong>და</strong> იურიდიულ<br />
საკითხთა შემსწავლელ ქვეჯგუფებში.<br />
კითხვების უმრავლესობისათვის, ის პასუხი, რომელიც ყველაზე უფრო ხელსაყრელია<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების კარგი ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად,<br />
მოცემულია მუქი შრიფტით. შესაბამისად, იმ კითხვასთან <strong>და</strong>კავშირებით, სა<strong>და</strong>ც პასუხი<br />
არ არის მუქი შრიფტით წარმოდგენილი, შესაძლებელია მუშაობა შემდგომი<br />
გაუმჯობესების მისაღწევად. ამ საკითხებზე ერთდროული მუშაობით ქვეყანას შეუძლია<br />
თან<strong>და</strong>თან გააუმჯობესოს კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong><br />
მათი უზრუნველყოფა. სისტემატური მიდგომა მოითხოვს აგრეთვე ქვეყნის შეფასების<br />
საკონტროლო ჩამონათვალის შესრულებას მომდევნო ეტაპზე.<br />
g<br />
www.painpolicy.wisc.edu (წვდომის თარიღია 2010 წლის 31 დეკემბერი).<br />
34
მითითებები კონტროლირებადი ნივთიერებების ეროვნული<br />
პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსებისათვის<br />
წამლის კონტროლის კანონმდებლობა <strong>და</strong> პოლიტიკა<br />
მითითება 1<br />
წამლის კონტროლის ეროვნული პოლიტიკა უნ<strong>და</strong><br />
ითვალისწინებდეს იმას, რომ კონტროლირებადი მედიკამენტები აბსოლუტურად<br />
აუცილებელია სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის.<br />
ის, რომ ეროვნული პოლიტიკა მკაფიოდ უნ<strong>და</strong> გამოხატავდეს ამ პოლიტიკის<br />
მიზნებს, შეიძლება განხილული იქნას, როგორც აუცილებელი პირობა<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
ხელშეწყობისათვის. ეროვნული პოლიტიკა უნ<strong>და</strong> ითვალისწინებდეს<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების აუცილებლობას <strong>და</strong> უზრუნველყოფდეს ისეთ<br />
პროგრამულ პრინციპებს, რომლებიც ხელს შეუწყობს პოლიტიკის<br />
განხორციელებას. ასეთი პროგრამული პრინციპები უნ<strong>და</strong> შეიცავდეს<br />
კონტროლირებად მედიკამენტებზე ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესებას მათთვის,<br />
ვისაც ესაჭიროება ასეთი მედიკამენტები. ამასთან, ქვეყნებმა კანონში უნ<strong>და</strong> ასახონ,<br />
რომ ეს პრინციპები წარმოადგენს მთავრობის მიზანს ან ვალდებულებას. ეს<br />
იქნებო<strong>და</strong> იმ მოთხოვნის ასახვა, რომელიც გაცხადებულია ნარკოტიკების<br />
კონტროლის საერთაშორისო ხელშეკრულებებში. ეს არის ხელშეკრულება,<br />
რომლებიც მიზნად ისახავს <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების უზრუნველყოფას სამედიცინო მიზნებისათვის.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო კანონი h <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების შესახებ, პრეამბულა,<br />
პარაგრაფი 2 (11): „ვაღიარებთ, რომ <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების სამედიცინო<br />
გამოყენება ტკივილისა <strong>და</strong> ტანჯვის შემცირებისთვის კვლავ გარ<strong>და</strong>უვალია <strong>და</strong><br />
უნ<strong>და</strong> განხორციელდეს ადექვატური ღონისძიებები, რათა უზრუნველყოფილი<br />
იქნას <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების ხელმისაწვდომობა ასეთი მიზნებისათვის.“<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ (59) პრეამბულა, პარაგრაფი 5:<br />
„ვაღიარებთ, რომ <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების გამოყენება სამედიცინო <strong>და</strong><br />
სამეცნიერო მიზნებისათვის აუცილებელია <strong>და</strong> რომ მათი უზრუნველყოფა ასეთი<br />
მიზნებისათვის უსაფუძვლოდ არ უნ<strong>და</strong> იყოს შეზღუდული.“<br />
მითითება 2:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> შეასრულონ თავიანთი საერთაშორისო<br />
იურიდიული ვალდებულებები <strong>და</strong> უზრუნველყონ კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ადექვატური უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
მიზნებისათვის, ეროვნული კანონმდებლობისა <strong>და</strong> წამლის კონტროლის პოლიტიკის<br />
გამოყენებით.<br />
h<br />
უფრო დეტალურად: იხილეთ კონვენციების ორიგინალების ტექსტები<br />
35
მთავრობებს ეკისრებათ საერთაშორისო იურიდიული პასუხისმგებლობა, რომ<br />
შეასრულონ ყველა ის შეთანხმება, რომლის მონაწილენიც არიან. ეს<br />
პასუხიმგებლობა ეკისრება არა რომელიმე ერთ უწყებას ან სექტორს, არამედ<br />
მთლიანად მთავრობას. რაც შეეხება ნარკოტიკების კონტროლის ხელმძღვანელ<br />
ორგანოებს, მათ უნ<strong>და</strong> შეასრულონ არამხოლოდ შეთანხმებები ნარკოტიკების<br />
კონტროლის შესახებ, არამედ ის ვალდებულებებიც, რომლებიც გამომდინარეობს<br />
სხვა შეთანხმებები<strong>და</strong>ნ, მათ შორის, ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის საერთაშორისო<br />
ინსტრუმენტები<strong>და</strong>ნ. თავის მხრივ, სხვა სამთავრობო უწყებებმა უნ<strong>და</strong><br />
უზრუნველყონ, რომ მათი პასუხისმგებლობით მომზადებული კანონები თუ<br />
მარეგულირებელი მექანიზმები შეესაბამება ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო კონვენციებს.<br />
წამლის კონტროლის საერთაშორისო კონვენციები უზრუნველყოფს ძირითად<br />
მონახაზს წამლის კონტროლის ეროვნული კანონმდებლობისათვის. 2009 წლის<br />
ანგარიშში ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭომ, კიდევ ერთხელ<br />
განაცხა<strong>და</strong>, რომ „წამლის კონტროლის საერთაშორისო შეთანხმებების ერთ-ერთი<br />
ფუნ<strong>და</strong>მენტური მიზანია <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
მიზნებისათვის <strong>და</strong> <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong> რაციონალური გამოყენების ხელშეწყობა“<br />
(52).<br />
ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის საერთაშორისო შეთანხმებები <strong>და</strong> სხვა<br />
ინსტრუმენტები წარმოადგენს <strong>და</strong>მატებით სახელმძღვანელო რესურსებს<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობისათვის.<br />
ჯანმრთელობის უფლება, რომელიც გარკვეული ფორმით აღიარებულია თითქმის<br />
ყველა ქვეყნის მიერ, გამყარებულია მთელი რიგი შეთანხმებებით <strong>და</strong> სხვა<br />
ინსტრუმენტებით (60). მაგალითად, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
კონსტიტუცია წარმოადგენს ჯანმრთელობის საერთაშორისო უფლების შესახებ<br />
პირველ იურიდიულ დოკუმენტს. გარ<strong>და</strong> ამისა, ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong><br />
კულტურული უფლების შესახებ საერთაშორისო კონვენციის (ICESCR) (61) მე-12<br />
მუხლი კიდევ უფრო მკაფიოდ ახმოვანებს ჯანმრთელობის უფლებას. i<br />
ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების კომიტეტმა, რომელიც<br />
<strong>და</strong>არსებულია ეკონომიკური <strong>და</strong> სოციალური საბჭოს მიერ, მოამზა<strong>და</strong> ზოგადი<br />
კომენტარი 14, რომელშიც დეტალურად არის გაანალიზებული ჯანმრთელობის<br />
უფლების შინაარსი. თუმცა, ამ დოკუმენტს პრაქტიკულად იურიდიული ძალა არ<br />
გააჩნია საერთაშორისო სამართლის მიზნებისათვის, კომიტეტის მიერ<br />
მომზადებული კომენტარი წარმოადგენს მე-12 მუხლის ავტორიტეტულ<br />
ინტერპრეტაციას.<br />
ნარკოტიკების საერთაშორისო კონვენცია <strong>და</strong> ჯანმრთელობის უფლება ერთმანეთს<br />
ავსებს; ერთიანი კონვენციის პრეამბულის პირველი პრინციპი შემდეგნაირად<br />
i<br />
193 ქვეყანა არის ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წევრი; 160 ქვეყანა არის<br />
ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების საერთაშორისო კონვენციის (ICESCR)<br />
მონაწილე (http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-3&chapter=4&lang=en; წვდომის<br />
თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი).<br />
36
იკითხება: „[ამ კონვენციის] მონაწილენი ზრუნავენ კაცობრიობის ჯანმრთელობისა<br />
<strong>და</strong> კეთილდღეობისათვის...“<br />
უფლებათა <strong>და</strong>მცველები აღნიშნავენ, რომ ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის<br />
საერთაშორისო პრინციპები მოითხოვს, რომ მთავრობებმა უზრუნველყონ<br />
აუცილებელი მედიკამენტები – რაც მოიცავს კონტროლირებად წამლებს – როგორც<br />
მათი უმთავრესი მინიმალური ვალდებულებები ჯანმრთელობის უფლების<br />
<strong>და</strong>ცვის პრინციპები<strong>და</strong>ნ გამომდინარე. გარ<strong>და</strong> ამისა, უფლებათა სხვა <strong>და</strong>მცველებმა<br />
კონტროლირებად წამლებზე ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong>აკავშირეს მთავრობების მიერ<br />
ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის იმ ვალდებულებასთან, რომ თავიანთი<br />
იურისდიქციების ფარგლებში, გაატარონ ზომები ა<strong>და</strong>მიანების <strong>და</strong>საცავად<br />
არაჰუმანური <strong>და</strong> <strong>და</strong>მამცირებელი მოპყრობისაგან (18).<br />
2005 წელს, გაეროს ეკონომიკისა <strong>და</strong> სოციალურმა საბჭომ <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ასამბლეამ მოუწოდეს ქვეყნებს, რომ უზრუნველყონ ოპიოიდური ანალგეტიკების<br />
სამედიცინო უზრუნველყოფა საერთაშორისო შეთანხმებების შესაბამისად (62, 63).<br />
2009 წლის მოხსენებაში, ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის საბჭოს სხდომაზე (64),<br />
სპეციალურმა მომხსენებელმა წამებისა <strong>და</strong> სხვა სახის სისასტიკის, არაჰუმანური<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong>მამცირებელი მოპყრობის თუ <strong>და</strong>სჯის შესახებ განაცხა<strong>და</strong>, რომ მას „სურს,<br />
გააკეთოს მოწოდება, რომ ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>ცვის თვალსაზრისით,<br />
ნარკოტიკებზე <strong>და</strong>მოკიდებულება უნ<strong>და</strong> განიხილებოდეს, როგორც<br />
ჯანმრთელობის ნებისმიერი სხვა პრობლემა“ (პარაგრაფი 71) <strong>და</strong> „გამომდინარე<br />
იქი<strong>და</strong>ნ, რომ ტკივილის მკურნალობასა <strong>და</strong> ოპიოიდურ ანალგეტიკებზე<br />
ხელმისაწვდომობის ნაკლებობა იმ პაციენტებისათვის, რომელთაც ესაჭიროებათ<br />
ასეთი საშუალებები, შეიძლება განხილულ იქნეს, როგოც სასტიკი, არაჰუმანური<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong>მამცირებელი მოპყრობა, ყველა ზომა უნ<strong>და</strong> იქნას მიღებული იმისათვის,<br />
უზრუნველყოფილ იქნას სრული ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ძლეულ იქნას<br />
არსებული მარეგულირებელი, საგანმანათლებლო <strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულებითი<br />
ბარიერები, იმ მიზნით, რომ პალიატიური მზრუნველობა გახდეს სრულად<br />
ხელმისაწვდომი. “ (პარაგრაფი 74 (ე)).<br />
შესაბამისი საერთაშორისო კანონი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 4: „მხარეებმა უნ<strong>და</strong> მიიღონ ისეთი საკანონმდებლო<br />
<strong>და</strong> ადმინისტრაციული ზომები, რომელიც აუცილებელია...იმისათვის, რომ<br />
განისაზღვროს, ექსკლუზიურად სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის,<br />
<strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების წარმოება, <strong>და</strong>მზადება...განაწილება...გამოყენება <strong>და</strong><br />
ფლობა“.<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ (59), პარაგრაფი 2:<br />
„თითოეულმა მხარემ უნ<strong>და</strong> ... განსაზღვროს...ისე, როგორც მიიჩნევს ის<br />
მიზანშეწონილად, იმ ნივთიერებების <strong>და</strong>მზადება... განაწილება ... გამოყენება <strong>და</strong><br />
ფლობა სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის, რომლებიც ჩამოთვლილია II,<br />
III <strong>და</strong> IV ცხრილებში“. j<br />
j<br />
უფრო მკაცრი შეზღუდვებია საჭირო იმ ნივთიერებებზე, რომლებიც ჩამოთვლილია<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ კონვენციის I ცხრილში, როგორც ეს ახსნილია მე-7<br />
მუხლში. ეს ნივთიერებები იშვიათად გამოიყენება მედიცინაში, მაგრამ საჭიროების შემთხვევაში<br />
მათი გამოყენებაც ნება<strong>და</strong>რთული უნ<strong>და</strong> იყოს.<br />
37
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 38, პარაგრაფი 1: ქვეყნებს ეკისრებათ ვალდებულება,<br />
რომ უზრუნველყონ ნივთიერებაზე <strong>და</strong>მოკიდებულების როგორც პრევენცია, ისე<br />
მკურნალობა. მუხლში ნათქვამია: „მხარეებმა უნ<strong>და</strong> ... მიიღონ ყველა პრაქტიკული<br />
ზომა ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong> პრევენციისათვის <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მქონე პირების მკურნალობისათვის“.<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ კონვენციის მუხლი 20, პარაგრაფი 1<br />
შეიცავს თითქმის იდენტურ ფორმულირებას.<br />
საერთაშორისო შეთანხმება ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული<br />
უფლებების შესახებ (ICESCR), მუხლი 12 (61): „1. ამ შეთანხმების მონაწილე<br />
სახელმწიფოები აღიარებენ თითოეული ა<strong>და</strong>მიანის უფლებას, რომ<br />
<strong>და</strong>კმაყოფილდეს ფიზიკური <strong>და</strong> მენტალური სიჯანსაღის უმაღლესი მიღწევადი<br />
სტან<strong>და</strong>რტით. 2. ის ნაბიჯები, რომლებიც უნ<strong>და</strong> გა<strong>და</strong>დგან მონაწილე<br />
სახელმწიფოებმა ... ამ უფლების სრული რეალიზებისათვის ... უნ<strong>და</strong> მოიცავდეს<br />
<strong>და</strong>ავადებების მკურნალობას <strong>და</strong> კონტროლს ... [<strong>და</strong>] ისეთი პირობების შექმნას,<br />
რომელიც უზრუნველყოფს ყველა სახის სამედიცინო მომსახურებას <strong>და</strong><br />
სამედიცინო მზრუნველობას ავადმყოფობის შემთხვევაში“.<br />
მე-12 მუხლის ზოგადი კომენტარი 14, საერთაშორისო შეთანხმება ეკონომიკური,<br />
სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების შესახებ მოიცავს შემდეგს (60):<br />
• გავრცელებული <strong>და</strong>ავადებების, სნეულებების, <strong>და</strong>ზიანებების <strong>და</strong><br />
უნარშეზღუდულობის სათანადო მკურნალობის (უპირატესად ადგილზე,<br />
<strong>და</strong>სახლებებში) ... ხელმისაწვდომობის ... უფლება; აუცილებელი <strong>წამლები</strong>ს,<br />
სათანადო მენტალური მკურნალობის <strong>და</strong> მოვლის უზრუნველყოფა<br />
(პარაგრაფი 17);<br />
• ინტეგრირებული მიდგომა ...რომელიც ემყარება ... ქრონიკული<br />
<strong>და</strong>ავადებების მქონე <strong>და</strong> ტერმინალური პაციენტებისადმი ყურადღებას <strong>და</strong><br />
მზრუნველობას, ეხმარება მათ ტკივილის <strong>და</strong>ძლევაში <strong>და</strong> ღირსეულ<br />
სიკვდილში (პარაგრაფი 25);<br />
• ჯანსაღი ბუნებრივი <strong>და</strong> სამუშაო გარემოს უფლება ... [<strong>და</strong>] მონაწილე<br />
სახელმწიფოების ვალდებულება ... რომ ჩაატარონ ... საინფორმაციო<br />
კამპანიები ... აივ/შიდსის ინფექციების [<strong>და</strong>] ... ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> სხვა მავნე<br />
ნივთიერებების ... ბოროტად გამოყენების თემაზე (პარაგრაფები 15 <strong>და</strong> 36);<br />
• მთავარი ვალდებულება ... რომ უზრუნველყონ აუცილებელი<br />
მედიკამენტები, როგორც ეს იქნება პერიოდულად <strong>და</strong>დგენილი, ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის სამოქმედო პროგრამით აუცილებელი<br />
[მედიკამენტების] შესახებ (პარაგრაფი 43დ);<br />
• მთავარი ვალდებულება ... რომ უზრუნველყონ ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
<strong>და</strong>წესებულებების, საქონლისა <strong>და</strong> სერვისების თანაბარი განაწილება<br />
(პარაგრაფი 43ე);<br />
• მთავარი ვალდებულება, რომ უზრუნველყონ რეპროდუქციულ სფეროზე<br />
<strong>და</strong> ორსულებზე მზრუნველობა (პარაგრაფი 44ა)<br />
• მთავარი ვალდებულება ... რომ უზრუნველყონ სათანადო ტრეინინგები<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებისათვის, მათ შორის სწავლება ჯანმრთელობისა <strong>და</strong><br />
ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების საკითხებზე (პარაგრაფი 44ე)<br />
38
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის კონსტიტუცია, პრეამბულა: „ამ<br />
კონსტიტუციის მონაწილე სახელმწიფოები გაერთიანებული ერების ქარტიასთან<br />
შეთანხმებით აცხადებენ, რომ შემდეგი პრინციპები არის უმთავრესი ერების<br />
ბედნიერების, ჰარმონიული ურთიერთობებისა <strong>და</strong> უსაფრთხოებისათვის:<br />
ჯანმრთელობა არის სრული ფიზიკური, გონებრივი <strong>და</strong> სოციალური სიჯანსაღე <strong>და</strong><br />
არა უბრალოდ <strong>და</strong>ავადების ან გა<strong>და</strong>ხრის არარსებობა. ჯანმრთელობის უმაღლესი<br />
მიღწევადი სტან<strong>და</strong>რტით <strong>და</strong>კმაყოფილება წარმოადგენს თითოეული ა<strong>და</strong>მიანის<br />
ფუნ<strong>და</strong>მენტურ უფლებას განურჩევლად რასისა, რელიგიისა, პოლიტიკური<br />
შეხედულებისა თუ სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობისა“ (19).<br />
არსებობს ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების სხვა შეთანხმებებიც, რომლებიც ჯანმრთელობის<br />
უფლების რელევანტურია, როგორიცაა მაგალითად, ბავშვთა უფლებები (3) <strong>და</strong><br />
რეგიონული მნიშვნელობის სხვა შეთანხმებები, აფრიკის ქარტია ა<strong>და</strong>მიანის <strong>და</strong><br />
ერების უფლებების შესახებ (66), ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong> ფუნ<strong>და</strong>მენტური<br />
თავისუფლებების <strong>და</strong>ცვის [ევროპის] კონვენცია (67), 1961 წლის ევროპის<br />
სოციალური ქარტია (68) <strong>და</strong> ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების შესახებ ამერიკის კონვენციის<br />
<strong>და</strong>ნართი ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების შესახებ (69).<br />
ორგანოები <strong>და</strong> მათი როლი სისტემაში<br />
მითითება 3:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> შექმნან ეროვნული ორგანო ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
სფეროში კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს სათანადო უზრუნველყოფისა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობის მისაღწევად.<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს რეკომენ<strong>და</strong>ციით<br />
„მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> განსაზღვრონ, ნარკოტიკების შესახებ მათი ეროვნული<br />
კანონები შეიცავენ თუ არა იმ ელემენტებს ... რომლებიც ითვალისწინებს ... იმ<br />
ფაქტს, რომ უნ<strong>და</strong> შეიქმნას ადექვატური პირობები ასეთი მიზნებისათვის<br />
<strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების უზრუნველსაყოფად ... [<strong>და</strong>] უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ<br />
ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის <strong>და</strong>წესება <strong>და</strong> პერსონალის <strong>და</strong>ნიშვნა ამ<br />
კანონების გასახორციელებლად.“ (51). ასეთი ორგანო შეიძლება იყოს ეროვნული<br />
კომპეტენტური ორგანოს ნაწილი ან ცალკე სამსახური, რომელი მათგანიც უფრო<br />
მიზანშეწონილია ქვეყანაში არსებული სიტუაციი<strong>და</strong>ნ გამომდინარე.<br />
მითითება 4:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ ხელმძღვანელმა<br />
ორგანოებმა, რომელნიც ჩართულნი არიან კონტროლირებადი ნივთიერებების შესახებ<br />
პოლიტიკის განვითარებასა <strong>და</strong> განხორციელებაში, ითანამშრომლონ <strong>და</strong> მოაწყონ<br />
შეხვედრები საჭიროების<strong>და</strong> მიხედვით, სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის<br />
ასეთი ნივთიერებების უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობის <strong>და</strong><br />
აგრეთვე მათი ბოროტად გამოყენების, <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომისა <strong>და</strong><br />
არამიზნობრივი გამოყენების პრევენციის მიზნით.<br />
ნარკოტიკების კონტროლის თანმიმდევრული პოლიტიკის ფორმულირებისა <strong>და</strong><br />
განხორციელების მიზნით, ქვეყნებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ შესაბამისმა<br />
სამთავრობო უწყებებმა ითანამშრომლონ ერთმანეთთან <strong>და</strong> მათი პოლიტიკა <strong>და</strong><br />
მარეგულირებელი მექანიზმები ეთანადებოდეს ერთმანეთს. ეფექტური<br />
მუშაობისათვის ასეთი შეხვედრები უნ<strong>და</strong> ჩატარდეს საჭიროების მიხედვით,<br />
39
ქვეყანაში არსებული გარემოებები<strong>და</strong>ნ გამომდინარე. ასეთ უწყებებს<br />
განეკუთვნებიან ნარკოტიკების კონტროლის ორგანოები, ჯან<strong>და</strong>ცვის ორგანოები,<br />
საბაჟოს ხელმძღვანელი მუშაკები, პოლიცია <strong>და</strong> სასამართლოს წევრები. მათი<br />
თანამშრომლობა <strong>და</strong>ეხმარება თითოეული მათგანის ეფექტურ მუშაობას <strong>და</strong><br />
უზრუნველყოფს მათი მიმართულებების კოორდინაციას. გარ<strong>და</strong> ამისა, უწყებები<br />
უკეთ გააცნობიერებენ ერთმანეთის პრობლემებს, შეზღუდვებს <strong>და</strong> გამოწვევებს,<br />
რაც მათ მისცემს საშუალებას, იმოქმედონ ერთობლივად იმ მიზნით, რომ<br />
უზრუნველყონ კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს რაციონალური სამედიცინო<br />
გამოყენებისათვის ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong> გაატარონ სათანადო ზომები ეროვნული<br />
კონტროლის პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსებისათვის. მე-3 მითითებაში მოხსენიებული<br />
ეროვნული ხელმძღვანელი ორგანო აქტიურად უნ<strong>და</strong> იყოს ჩართული ამ ამოცანის<br />
შესრულებაში.<br />
მითითება 5:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ ისეთი ფორუმის შექმნა, სა<strong>და</strong>ც<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის ხელმძღვანელი ორგანოები <strong>და</strong> საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
ორგანოები ითანამშრომლობენ <strong>და</strong> საჭიროების მიხედვით შეხვდებიან ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
პროფესიულ ორგანიზაციებს <strong>და</strong> სხვა <strong>და</strong>ინტერესებულ მხარეებს, სამედიცინო <strong>და</strong><br />
სამეცნიერო მიზნებისათვის კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფისა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობისა <strong>და</strong> აგრეთვე ბოროტად გამოყენების,<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომისა <strong>და</strong> არამიზნობრივი გამოყენების პრევენციის მიზნით.<br />
კომუნიკაცია შესაბამის ეროვნულ ხელმძღვანელ ორგანოებს (მათ შორის<br />
ეროვნული ხელმძღვანელი ორგანო, რომელიც უნ<strong>და</strong> შეიქმნას მე-3 მითითების<br />
შესაბამისად), ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებსა <strong>და</strong> სხვა <strong>და</strong>ინტერესებულ მხარეებს შორის<br />
მეტად მნიშვნელოვანია იმის უზრუნველსაყოფად, რომ თითოეული მათგანი<br />
აცნობიერებდეს მეორის მიზნებს <strong>და</strong> უფლებამოსილებებს. ასეთი შეხვედრები<br />
უნ<strong>და</strong> იმართებოდეს საჭიროების მიხედვით, ქვეყნის სიტუაციი<strong>და</strong>ნ გამომდინარე,<br />
ეფექტური მუშაობის უზრუნველსაყოფად. ასეთი თანამშრომლობა <strong>და</strong>ეხმარება<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს <strong>და</strong> მათ ასოციაციებს, რომ გაავრცელონ ინფორმაცია<br />
კონტროლირებადი ნივთიერებების საჭიროებების შესახებ <strong>და</strong> გააცნობიერონ<br />
კანონმდებელთა ინტერესები. თავის მხრივ, კანონმდებლები უფრო ღრმად<br />
შეისწავლიან კანონმდებლობისა <strong>და</strong> პოლიტიკის ზეგავლენას სამედიცინო<br />
მომსახურებაზე <strong>და</strong> კონტროლირებადი მედიკამენტების მნიშვნელობას<br />
ინდივიდუალური პაციენტებისა <strong>და</strong>, ზოგა<strong>და</strong>დ, საზოგადოებრივი<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვისათვის.<br />
ასეთ თანამშრომლობას შეიძლება ჰქონდეს შესაბამისი მხარეების ეროვნული<br />
საკონსულტაციო საბჭოს ფორმა, რომელშიც შევლენ სამთავრობო ხელმძღვანელი<br />
ორგანოები, სამედიცინო საბჭოები, ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები, პაციენტები <strong>და</strong><br />
სა<strong>და</strong>ზღვევო სამსახურების წარმომადგენლები, აგრეთვე ადმინისტრაციული<br />
ორგანოები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის იმ<br />
სფეროებზე, სა<strong>და</strong>ც გამოიყენება კონტროლირებადი მედიკამენტები.; მათ შორის,<br />
აქ იგულისხმებიან წამლის კონტროლის ხელმძღვანელი პირები <strong>და</strong><br />
კანონმდებლები. საჭიროების შემთხვევაში, ასეთ საბჭოში შეიძლება გაერთიანდნენ<br />
პოლიცია, საბაჟოს ხელმძღვანელი მუშაკები <strong>და</strong> სასამართლოს წევრები.<br />
40
ეროვნული საკონსულტაციო საბჭოს მთავარი ფუნქციაა კონსულტაციების გაწევა<br />
იმასთან <strong>და</strong>კავშირებით, თუ როგორ უნ<strong>და</strong> იქნეს მიღწეული ბალანსი სამედიცინო<br />
მიზნებისათვის კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ხელმისაწვდომობასა <strong>და</strong><br />
ნივთიერების ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong> მასზე <strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენციას<br />
შორის. ეროვნული საკონსულტაციო საბჭოს მუშაობა, მისი შემადგენლობი<strong>და</strong>ნ <strong>და</strong><br />
კომპეტენციი<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, შეიძლება მოიცავდეს შემდეგ ასპექტებს:<br />
• კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს საჭიროებების განსაზღვრისას <strong>და</strong>ხმარების<br />
გაწევა <strong>და</strong> ანგარიშის მომზადება ხელმისაწვდომობის შესახებ;<br />
• კონსულტაციების გაწევა კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს რაციონალური<br />
გამოყენების ხელშეწყობის, საუკეთესო პრაქტიკის <strong>და</strong>ნერგვის,<br />
მკურნალობის ეროვნული პრინციპების შემუშავებისა <strong>და</strong> მკურნალობის<br />
საერთაშორისო პრინციპების განხორციელების შესახებ.<br />
მითითება 6:<br />
ყველა სამთავრობო სააგენტომ, მისი როლისა <strong>და</strong><br />
ვალდებულებების მიხედვით, უნ<strong>და</strong> უზრუნველყოს, რომ საკუთარი მოვალეობების<br />
შესრულებისას, ხელი არ შეეშალოს ჯან<strong>და</strong>ცვის პოლიტიკასა <strong>და</strong> კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტებით კანონიერი მკურნალობის ხელმისაწვდომობას. ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
ხელმძღვანელმა ორგანოებმა უნ<strong>და</strong> მიაწოდონ მკურნალობის პრინციპების შესახებ<br />
სათანადო ინფორმაცია წამლის კონტროლის სფეროში ჩართულ სამართალ<strong>და</strong>მცავ<br />
ორგანოებს <strong>და</strong> სხვა შესაბამის უწყებებს.<br />
კონვენციები მოითხოვს „კანონიერი ნებართვის“ გარეშე ნარკოტიკების ფლობის<br />
აკრძალვას. რამდენა<strong>და</strong>ც ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს არ ესაჭიროებათ ლიცენზია ან<br />
წამლის გამოწერის რეცეპტი „თერაპიული ფუნქციების შესრულებისას“,<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს პროფესიული ფლობა ითვლება „კანონიერი<br />
ნებართვის“ მიხედვით ფლობად <strong>და</strong> ამიტომ არ არის აკრძალული. მსგავსად ამისა,<br />
პაციენტებმა, რომელთაც შეიძინეს კონტროლირებადი მედიკამენტები<br />
სამედიცინო რეცეპტით კანონიერ აფთიაქებში <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის <strong>და</strong>წესებულებებში,<br />
ითვლება, რომ ფლობენ ასეთ მედიკამენტებს „კანონიერი ნებართვით“ .<br />
კონვენციები მთავრობებს აკისრებს ვალდებულებებს, რომ უზრუნველყონ<br />
სწავლება მათთვის, ვინც მუშაობს ნარკოტიკების კონტროლის სფეროში. ყველა ის<br />
უწყება, რომელიც ჩართულია ნარკოტიკების კონტროლში (მაგალითად, საბაჟოს<br />
მუშაკები <strong>და</strong> პოლიცია), უნ<strong>და</strong> ფლობდეს საჭირო ცოდნას მთავრობის ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
პოლიტიკის შესახებ, კონტროლირებადი მედიკამენტებით მკურნალობასთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით. მათ უნ<strong>და</strong> გააჩნდეთ საკმარისი ცოდნა იმისათვის, რომ ესმოდეთ,<br />
თუ პაციენტებისა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებისათვის რა შემთხვევაშია <strong>წამლები</strong>ს<br />
ფლობა კანონით ნება<strong>და</strong>რთული <strong>და</strong> იმისათვის, რომ არ გაატარონ გა<strong>და</strong>მეტებული<br />
საკონტროლო ზომები. ეს პრინციპი შეესაბამება აგრეთვე ოპიოიდებზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობას; სამართალ<strong>და</strong>მცავებმა არ უნ<strong>და</strong> აუკრძალონ<br />
ასეთ პაციენტებს მკურნალობის ჩატარება. ინფორმაციის მიწოდება <strong>და</strong> განათლება<br />
მკურნალობასა <strong>და</strong> კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოყენების შესახებ არ უნ<strong>და</strong><br />
იქნას აღქმული, როგორც არალეგალური ნარკოტიკების პროპაგან<strong>და</strong> <strong>და</strong> ასეთმა<br />
ქმედებამ არ უნ<strong>და</strong> გამოიწვიოს სასამართლო დევნა.<br />
41
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 38, პარაგრაფი 3, მოითხოვს, რომ მთავრობები „უნ<strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>ეხმარნენ იმ პირებს, რომელთა სამუშაო მოითხოვს ნარკოტიკების ბოროტად<br />
გამოყენების პრობლემებისა <strong>და</strong> მისი პრევენციის საკითხების ცოდნას“.<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ კონვენცია, მუხლი 20, შეიცავს თითქმის<br />
იდენტურ ფორმულირებას.<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 33: კრძალავს „ნარკოტიკების ფლობას კანონიერი<br />
ნებართვის გარეშე“.<br />
მუხლი 30, პარაგრაფი 1.ა: რეალიზაციის შემთხვევაში, საჭიროა ლიცენზია, მაგრამ<br />
(მუხლი 30, პარაგრაფი 1.გ) ამისი „აუცილებლობა არ ეხებათ იმ პირებს, რომელთაც<br />
აქვთ უფლებამოსილება, რომ შეასრულონ <strong>და</strong> როდესაც ისინი ასრულებენ<br />
თერაპიულ ან სამეცნიერო ფუნქციებს“. მსგავსად ამისა, მედიკამენტების გაცემა<br />
ინდივიდუალურ პირებზე მოითხოვს რეცეპტს (მუხლი 30, პარაგრაფი 2. ბ.ი) <strong>და</strong><br />
ამიტომ როდესაც პაციენტს შეძენილი აქვს წამალი რეცეპტის საფუძველზე,<br />
ითვლება, რომ ასეთ პაციენტს აქვს წამალი კანონიერი ნებართვის საფუძველზე,<br />
როგორც ეს აღნიშნულია 33-ე მუხლში. მუხლი 30, პარაგრაფი 2. ბ.ი აგრეთვე<br />
აღნიშნავს, რომ „ეს მოთხოვნა არ უნ<strong>და</strong> იქნას გამოყენებული ნარკოტიკულ<br />
პრეპარატებთან, რამდენა<strong>და</strong>ც ინდივიდებს შეუძლიათ კანონიერად შეიძინონ,<br />
გამოიყენონ, გასცენ <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნიშნონ ასეთი პრეპარატები მათი სათანადო<br />
უფლებამოსილების მქონე თერაპიული ფუნქციები<strong>და</strong>ნ გამომდინარე“.<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ, მუხლი 8, პარაგრაფი 1<br />
მოითხოვს II, III <strong>და</strong> IV <strong>და</strong>ნართებში ჩამოთვლილი ნივთიერებების გავრცელების<br />
ლიცენზირებას, მაგრამ „ლიცენზირება <strong>და</strong> სხვა მსგავსი საკონტროლო ზომები არ<br />
ეხებათ იმ პირებს, რომელთაც აქვთ სათანადო უფლებამოსილება, რომ<br />
შეასრულონ ფარმაცევტული ან სამეცნიერო ფუნქციები“. (მუხლი 8, პარაგრაფი 3).<br />
ფლობა ნება<strong>და</strong>რთულია „კანონიერი ნებართვის“ საფუძველზე აგრეთვე,<br />
მაგალითად, როდესაც ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები იყენებენ მედიკამენტებს<br />
პროფესიული მიზნებით, ან პაციენტები, რომელთაც <strong>და</strong>ნიშნული აქვთ ასეთი<br />
მედიკამენტები (მუხლი 5, პარაგრაფი 3).<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ, მუხლი 10, პარაგრაფი 2:<br />
„თოთოეულმა მხარემ თავისი კონსტიტუციური დებულებების გათვალისწინებით<br />
უნ<strong>და</strong> აკრძალოს ასეთი ნივთიერებების რეკლამირება საზოგადოებაში“. (მიაქციეთ<br />
ყურადღება იმას, რომ ეს ეხება მხოლოდ რეკლამირებას).<br />
უზრუნველყოფის <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის პოლიტიკის <strong>და</strong>გეგმვა<br />
მითითება 7:<br />
მთავრობებმა ეროვნული ფარმაცევტული პოლიტიკის გეგმებში<br />
უნ<strong>და</strong> შეიტანონ სათანადო სამედიცინო გამოყენებისათვის კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა. აგრეთვე <strong>და</strong>ვადებათა კონტროლის სპეციფიკურ<br />
ეროვნულ პროგრამებსა <strong>და</strong> საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის სხვა დირექტივებში უნ<strong>და</strong><br />
შეიტანონ რელევანტური კონტროლირებადი მედიკამენტები <strong>და</strong> სათანადო სერვისები.<br />
42
უზრუნველყოფის <strong>და</strong>გეგმვა პოლიტიკის გეგმების ფორმულირების საშუალებით<br />
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ქვეყნის ჯან<strong>და</strong>ცვის მიზნების განსაზღვრისა <strong>და</strong><br />
განხორციელებისათვის. ეს მნიშვნელოვანია აგრეთვე ქვეყნის საერთაშორისო<br />
ვალდებულებების განხორციელებისათვის ნარკოტიკების საერთაშორისო<br />
კონვენციებთან <strong>და</strong> ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების კონვენციებთან მიმართებაში.<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოყენება სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
მიზნებისათვის უნ<strong>და</strong> წარმოადგენდეს მთავარ წინაპირობას მედიკამენტების<br />
ეროვნული პოლიტიკის გეგმის განვითარების საწყის ეტაპზე.<br />
მხოლოდ ამ ზოგადი პოლიტიკის განსაზღვრის შემდეგ უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>მუშავდეს<br />
სპეციფიკური პოლიტიკური მიმართულებები ინდივიდუალური<br />
<strong>და</strong>ავადებებისათვის. როგორც მინიმუმი, ქვეყნებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა<br />
გათვალისწინებული იყოს შემდეგ <strong>და</strong>ავადებებთან <strong>და</strong>კავშირებულ სპეციფიკურ<br />
პოლიტიკურ მიმართულებებში:<br />
<strong>და</strong>ავადების პროგრამა<br />
კობოს კონტროლი<br />
აივ/შიდსი<br />
მენტალური ჯანმრთელობა<br />
(ნივთიერებების ბოროტად<br />
გამოყენება <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
სინდრომი)<br />
მენტალური ჯანმრთელობა<br />
(სხვა ფსიქიატრიული <strong>და</strong><br />
ნევროლოგიური<br />
<strong>და</strong>რღვევები)<br />
ქალთა ჯანმრთელობა<br />
პროგრამაში გასათვალისწინებელი პირობები<br />
– ძლიერი ოპიოიდური ანალგეტიკების<br />
უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა (70)<br />
–ინტეგრირებული პალიატიური მზრუნველობისა<br />
<strong>და</strong> ჰოსპისის სერვისები (71)<br />
–ძლიერი ოპიოიდური ანალგეტიკების<br />
უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა (70)<br />
–ინტეგრირებული პალიატიური მზრუნველობისა<br />
<strong>და</strong> ჰოსპისის სერვისები (71)<br />
–აივ/შიდსის გავრცელების პრევენცია ოპიოიდ<br />
აგონისტური თერაპიის უზრუნველყოფით <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობით (72, 73)<br />
– ნივთიერების ბოროტად გამოყენების <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის პრევენცია (74)<br />
–<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის<br />
მკურნალობისათვის ოპიოიდური თერაპიის<br />
უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა (24)<br />
–ანქსიოლიტიკების, ჰიპნოტიკების <strong>და</strong><br />
ანტიეპილეპტიკების უზრუნველყოფა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობა<br />
–ოქსიტოცინის (არაკონტროლირებადი) <strong>და</strong>/ან<br />
ერგომეტრინის <strong>და</strong> ეფედრინის უზრუნველყოფა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობა გა<strong>და</strong>უდებელ მეანობაში (75–77).<br />
43
ამასთან, მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ პაციენტებს ჰქონდეთ<br />
ტკივილგამაყუჩებლები მკურნალობის ეროვნული <strong>და</strong> საერთაშორისო<br />
პრინციპების შესაბამისად <strong>და</strong> კონტროლირებად წამლებზე ხელმისაწვდომობა არ<br />
იყოს განსაზღვრული მხოლოდ ზემოხსენებული ჯგუფებისათვის.<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
პოლიტიკის შემუშავებისა <strong>და</strong> განხორციელების დროს მნიშვნელოვანია ის, რომ<br />
თავი<strong>და</strong>ნ იქნას აცილებული უფლებების განსაზღვრა პაციენტთა გარკვეული<br />
ჯგუფებისათვის, რაც შეიძლება გაგებულ იქნას, როგორც ამ უფლებების<br />
შეზღუდვა პაციენტთა სხვა ჯგუფებისათვის. მსგავსად ამისა, <strong>და</strong>უშვებელია<br />
ხელმისაწვდომობის გეოგრაფიული შეზღუდვა ქვეყნის შიგნით. აგრეთვე<br />
უზრუნველყოფილი უნ<strong>და</strong> იყოს მომსახურების უწყვეტობა ოჯახი<strong>და</strong>ნ <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>სახლები<strong>და</strong>ნ <strong>და</strong>წყებული სპეციალიზაციის უმაღლეს დონეებამდე, როგორიცაა<br />
საუნივერსიტეტო საავადმყოფოები.<br />
არსებითად მნიშვნელოვანია, რომ სამთავრობო პოლიტიკის საშუალებით<br />
უზრუნველყოფილ იქნას ის, რომ პაციენტები კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>თ<br />
მკურნალობას აგრძელებდნენ მაშინაც, როდესაც ისინი იმყოფებიან ისეთ<br />
საავადმყოფოებში, სა<strong>და</strong>ც საზოგადოდ არ გამოიყენება ასეთი მედიკამენტები.<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> განსაზღვრონ დ <strong>და</strong>ადგინონ აუცილებელი მედიკამენტების<br />
სია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ შედგენილი აუცილებელი<br />
მედიკამენტების სტან<strong>და</strong>რტული სიისა <strong>და</strong> ბავშვებისათვის განკუთვნილი<br />
აუცილებელი მედიკამენტების სტან<strong>და</strong>რტული სიის მიხედვით, რომლებიც<br />
შეიცავს მოსახლეობისათვის უკიდურესად აუცილებელ კონტროლირებად<br />
მედიკამენტებს.<br />
ამასთან, უნ<strong>და</strong> შემუშავდეს ზოგადი პოლიტიკა კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების რაციონალური გამოყენების შესახებ. ასეთი პოლიტიკა შეიძლება<br />
მოიცავდეს საინფორმაციო კამპანიას ან ისეთ კამპანიას, რომელიც მიმართული<br />
იქნება ოპიოიდების შესახებ არსებული მითებისა <strong>და</strong> სტერეოტიპების<br />
<strong>და</strong>მსხვრევისაკენ. პაციენტები <strong>და</strong> მათი ოჯახები ინფორმირებულნი უნ<strong>და</strong> იყვნენ<br />
ტკივილის მკურნალობის <strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობის შესახებ.<br />
პაციენტის <strong>და</strong> მისი ოჯახის ჩართულობა ხელს შეუწყობს საკითხის უკეთ გაგებას<br />
<strong>და</strong> გათავისებას.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ზოგადი კომენტარი 14 ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების<br />
საერთაშორისო შეთანხმება: ჯანმრთელობის უფლება „გაგებული უნ<strong>და</strong> იქნას,<br />
როგორც იმ საშუალებებით, საგნებით, სერვისებით <strong>და</strong> პირობებით სარგებლობის<br />
უფლება, რომლებიც აუცილებელია ჯანმრთელობის უმაღლესი მიღწევადი<br />
სტან<strong>და</strong>რტის რეალიზებისათვის“ (პარაგრაფი 9). „თუმცა ეს შეთანხმება<br />
გულისხმობს თან<strong>და</strong>თანობით რეალიზებას <strong>და</strong> აღიარებს იმ შეზღუდვებს,<br />
რომლებიც გამოწვეულია არსებული რესურსების ნაკლებობით, ამავე დროს, იგი<br />
აკისრებს მონაწილე სახელმწიფოებს სხვა<strong>და</strong>სხვა ვალდებულებებს, რომელთაც<br />
<strong>და</strong>უყოვნებელი ეფექტის მოხდენა შეუძლიათ. მონაწილე სახელმწიფოებს აქვთ<br />
გა<strong>და</strong>უდებელი ვალდებულებები ჯანმრთელობის უფლებასთან <strong>და</strong>კავშირებით,<br />
44
როგორიცაა მაგალითად ... მე–12 მუხლის სრული რეალიზებისათვის ნაბიჯების<br />
გა<strong>და</strong>დგმის ვალდებულება. ასეთი ნაბიჯები უნ<strong>და</strong> იყოს წინასწარ განსაზღვრული,<br />
კონკრეტული <strong>და</strong> ჯანმრთელობის უფლების სრული რეალიზების ამოცანისაკენ<br />
მიმართული“ (პარაგრაფი 30). „თან<strong>და</strong>თანობითი რეალიზება გულისხმობს იმას,<br />
რომ მონაწილე სახელმწიფოებს აქვთ კონკრეტული <strong>და</strong> უწყვეტი ვალდებულებები,<br />
რომ რაც შეიძლება ოპერატიულად <strong>და</strong> ეფექტურად იმოქმედონ მე-12 მუხლის<br />
სრული რეალიზებისათვის“ (პარაგრაფი 31).<br />
მითითება 8:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ მოსახლეობის ყველა<br />
ჯგუფმა, დისკრიმინაციის გარეშე, თანაბრად ისარგებლოს რაციონალური სამედიცინო<br />
მიზნებისათვის კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფითა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობით <strong>და</strong> აგრეთვე არამიზნობრივი გამოყენების, ბოროტად გამოყენებისა<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენციის პოლიტიკის გატარების შედეგებით.<br />
დისკრიმინაციის არარსებობა წარმოადგენს ფუნ<strong>და</strong>მენტურ პრინციპს, რომელიც<br />
გასდევს ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების საერთაშორისო სამართლის მთლიან შინაარსს.<br />
პოლიტიკის <strong>და</strong>მუშავებისა <strong>და</strong> მკურნალობის სერვისების შექმნისას მთავრობებმა<br />
არამხოლოდ უნ<strong>და</strong> იმოქმედონ დისკრიმინაციის თავი<strong>და</strong>ნ ასაცილებლად, არამედ<br />
უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ მათ მიერ შემუშავებული პოლიტიკა უნებურად ხელს<br />
არ უწყობდეს <strong>და</strong>უცველი ჯგუფების დისკრიმინაციას. მთელი რიგი ჯგუფები, მათ<br />
შორის ქალები, ბავშვები, აივ ინფექციის მატარებლები, სექს-ინდუსტრიაში<br />
მომუშავენი, ჰომოსექსუალი მამაკაცები <strong>და</strong> ინექციური ნარკოტიკების<br />
მომხმარებლები არიან განსაკუთრებით <strong>და</strong>უცველნი <strong>და</strong> შესაძლებელია მათთვის<br />
ადვილად ხელმისაწვდომი არ აღმოჩნდეს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>.<br />
პოლიტიკის შემუშავებისას უზრუნველყოფილ უნ<strong>და</strong> იქნას ის, რომ ეს პოლიტიკა<br />
<strong>და</strong> მისი გატარების შედეგად შექმნილი სერვისები ხელს უწყობდეს თანაბარ<br />
ხელმისაწვდომობას ამ ჯგუფებისათვის <strong>და</strong> ითვალისწინებდეს მგრძნობიარე<br />
გენდერულ საკითხებსა <strong>და</strong> კულტურულ თავისებურებებს.<br />
პაციენტებს, რომელთაც აქვთ ნივთიერების ბოროტად გამოყენების ისტორია,<br />
ისეთივე უფლება აქვთ, რომ ჩაიტარონ ტკივილის მკურნალობა, როგორც<br />
ნებისმიერ სხვა ა<strong>და</strong>მიანს <strong>და</strong> მარეგულირებელი წესები არ უნ<strong>და</strong> ზღუ<strong>და</strong>ვდეს მათ<br />
ხელმისაწვდომობას აუცილებელ მედიკამენტებზე. მკურნალობის სხვა<strong>და</strong>სხვა<br />
მეთოდების გამოყენების <strong>და</strong>დებითი <strong>და</strong> უარყოფითი მხარეების ანალიზი<br />
სამედიცინო სფეროს კომპეტენციაა. ის ფაქტი, რომ ვიღაცას აქვს ან ჰქონ<strong>და</strong><br />
ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომი, არ უნ<strong>და</strong> გახდეს მიზეზი იმისა, რომ<br />
ეს პიროვნება მოკლებული იყოს ტკივილის კონტროლის სათანადო საშუალებებს.<br />
ზოგიერთ ქვეყანაში, მხოლოდ აივ-<strong>და</strong>დებითი პაციენტებისათვის არის<br />
ხელმისაწვდომობა უზრუნველყოფილი, სხვა ქვეყნებში მხოლოდ აივ-უარყოფითი<br />
პაციენტებისათვის (78). ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის<br />
მკურნალობა თანაბრად ხელმისაწვდომი უნ<strong>და</strong> იყოს როგორც აივ-<strong>და</strong>დებითი. ისე<br />
აივ-უარყოფითი პაციენტებისათვის. არ არსებობს სამედიცინო მიზეზი, რომელიც<br />
განასხვავებ<strong>და</strong> ამ ორ ჯგუფს. ამიტომ საუკეთესო პრაქტიკა ითვალისწინებს ყველა<br />
პაციენტისათვის მკურნალობის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას (79).<br />
45
აგრეთვე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ა<strong>და</strong>მიანებს შეეძლოთ მკურნალობის<br />
გაგრძელება კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>თ, როდესაც ისინი არიან საპატიმროში,<br />
მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, ისინი ტკივილზე მკურნალობენ, <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
სინდრომსა თუ თუ სხვა <strong>და</strong>ავადებებზე. საპატიმროებში უნ<strong>და</strong> ფუნქციონირებდეს<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მკურნალობის პროგრამები.<br />
ტკივილგამაყუჩებლის მოხსნის მუქარა იძულებითი აღიარების მისაღებად<br />
ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებული ა<strong>და</strong>მიანებისაგან, შეიძლება ჩაითვალოს წამებად,<br />
სისასტიკედ, არაჰუმანურ <strong>და</strong> <strong>და</strong>მამცირებელ მოპყრობად ან სასჯელად <strong>და</strong> ასეთი<br />
ქმედება აკრძალულია ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების საერთაშორისო კონვენციის<br />
მიხედვით (30, 74, 79–81).<br />
საპატიმროებში სამკურნალო საშუალებების არსებობა აგრეთვე ხელს უწყობს<br />
საპატიმროებში არალეგალური ნარკოტიკების პრობლემის შემცირებას (79).<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭომ 2007 წლის ანგარიშში<br />
განაცხა<strong>და</strong>, რომ „მთავრობებს ეკისრებათ პასუხისმგებლობა, რომ შეამცირონ<br />
არალეგალური ნარკოტიკების არსებობა საპატიმროებში [<strong>და</strong>] უზრუნველყონ<br />
ადექვატური სერვისები მომხმარებელთათვის (სამკურნალო <strong>და</strong>წესებულებებში<br />
თუ საპატიმროებში)“ (45).<br />
ისეთ ქვეყნებში, სა<strong>და</strong>ც ჰეროინზე <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის სამკურნალოდ<br />
ხელმისაწვდომია ხანგრძლივი მოქმედების ოპიოიდ აგონისტები, ორსული<br />
ქალები ხშირად მოკლებულნი არიან ამ საშუალებას, რადგან ექიმებს შიში აქვთ<br />
ნაყოფის ჯანმრთელობასთან <strong>და</strong>კავშირებით. ფაქტები გვიჩვენებს, რომ ბავშვი<br />
შეიძლება <strong>და</strong>იბადოს ოპიოიდის მოხსნის სინდრომით, მაგრამ იგი შეიძლება<br />
გა<strong>და</strong>ყვანილ იქნეს ხელოვნურ კვებაზე <strong>და</strong>ბადები<strong>და</strong>ნ ძალიან მალე. თუ ქალი<br />
ორსულობის პერიოდში ჰეროინისგან თავშეკავებას არ მიიჩნევს, როგორც<br />
ალტერნატივას, მან შეიძლება საერთოდ უარი თქვას სამედიცინო ცენტრში<br />
მისვლაზე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს კიდევ უფრო რთული მშობიარობა <strong>და</strong><br />
ბავშვის ჯანმრთელობასთან <strong>და</strong>კავშირებული უფრო დიდი რისკები (24, 82).<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების უნივერსალური დეკლარაცია, მუხლი 2: „ამ დეკლარაციით<br />
განსაზღვრული უფლებებით <strong>და</strong> თავისუფლებებით სარგებლობის უფლება<br />
ენიჭება თითოეულ ა<strong>და</strong>მიანს, განურჩევლად ნებისმიერი განსხვავებისა,<br />
როგორიცაა რასა, ფერი, ენა, პოლიტიკური <strong>და</strong> სხვა შეხედულებები, ეთნიკური თუ<br />
სოციალური წარმომავლობა, იურისდიქციული თუ საერთაშორისო სტატუსი იმ<br />
ქვეყნისა თუ ტერიტორიისა, რომელსაც იგი განეკუთვნება, მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა,<br />
<strong>და</strong>მოუკიდებელია ეს ქვეყანა, სატრასტო ტერიტორიაა, არა თვით მართვადია თუ<br />
სუვერენობის რაიმე სხვა შეზღუდვის მქონე ადმინისტრაციული ერთეული“ (83).<br />
საერთაშორისო შეთანხმება ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული<br />
უფლებების შესახებ, მუხლი 2, პარაგრაფი 2: ავალდებულებს ქვეყნებს, რომ<br />
„შექმნან გარანტიები იმისათვის, რომ ამ შეთანხმებაში გაცხადებული უფლებები<br />
განხორციელდეს დისკრიმინაციის გარეშე, განურჩევლად რასისა, ფერისა, სქესისა,<br />
ენისა, რელიგიისა, პოლიტიკური თუ სხვა შეხედულებებისა, ეთნიკური თუ<br />
სოციალური წარმომავლობისა, ქონებრივი, <strong>და</strong>ბადების თუ სხვა სტატუსისა“.<br />
46
ზოგადი კომენტარი 14, პარაგრაფი 34: „კერძოდ, სახელმწიფოებს ეკისრებათ<br />
ვალდებულება, რომ პატივი სცენ ჯანმრთელობის უფლებას, კერძოდ, არ <strong>და</strong>უშვან,<br />
რომ უარი ეთქვათ, ან შეიზღუდოს ნებისმიერი ა<strong>და</strong>მიანის, მათ შორის პატიმართა,<br />
დროებით პატიმრობაში მყოფთა, უმცირესობათა, თავშესაფრის მაძიებელთა <strong>და</strong><br />
არალეგალურ იმიგრანტთა თანაბარი ხელმისაწვდომობა ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის<br />
პრევენციულ, სამკურნალო <strong>და</strong> პალიატიურ სერვისებზე“.<br />
მითითება 9:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> გა<strong>და</strong>ამოწმონ წამლის კონტროლის<br />
კანონმდებლობა <strong>და</strong> პოლიტიკის მიმართულებები იმ მიზნით, რომ გამოავლინონ<br />
ზედმეტად მკაცრი დებულებები, რომლებიც ზეგავლენას ახდენს კონტროლირებად<br />
მედიკამენტებთან <strong>და</strong>კავშირებული სათანადო სამედიცინო მომსახურების<br />
უზრუნველყოფაზე. მათ აგრეთვე უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ დებულებები<br />
ორიენტირებული იყოს ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის შედეგებზე <strong>და</strong> უნ<strong>და</strong> შეიტანონ საჭირო<br />
შესწორებები. სამედიცინო საკითხებზე გა<strong>და</strong>წყვეტილებები, ჩვეულებრივ, უნ<strong>და</strong> მიიღონ<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებმა.<br />
მრავალ ქვეყანაში, ეროვნული კანონმდებლობა შეიცავს უფრო მკაცრ დებულებებს,<br />
ვიდრე ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო კონვენცია მოითხოვს. ეს<br />
ნება<strong>და</strong>რთულია კონვენციებით, თუ მთავრობის აზრით ეს არის „აუცილებელი ან<br />
სასურველი საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის ან კეთილდღეობისათვის“. თუმცა,<br />
პრაქტიკის მიხედვით, ბევრი მკაცრი დებულება არ უწყობს ხელს<br />
საზოგადოებრივი თუ ინდივიდების ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის გაუმჯობესებას.<br />
ამიტომ, მნიშვნელოვანია ზედმეტად მკაცრი წესების გაანალიზება იმის<br />
მიხედვით, თუ რა ზეგავლენას ახდენს ეს წესები არამიზნობრივი გამოყენების,<br />
ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის პრევენციაზე <strong>და</strong><br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობაზე. ის<br />
წესები (<strong>და</strong> პოლიტიკა), რომლებიც ხელს არ უწყობს საზოგადოებრივ ჯან<strong>და</strong>ცვას<br />
<strong>და</strong> კეთილდღეობას, უნ<strong>და</strong> გაუქმდეს ან შეიცვალოს. ის წესები, რომლებიც არღვევს<br />
ნარკოტიკების კონტროლის კონვენციები<strong>და</strong>ნ თუ სხვა შეთანხმებები<strong>და</strong>ნ<br />
გამომდინარე რომელიმე სხვა საერთაშორისო ვალდებულებას, უნ<strong>და</strong> გაუქმდეს.<br />
ასეთი ანალიზი უნ<strong>და</strong> ჩატარდეს თითოეული წესის გა<strong>და</strong>სასინჯად <strong>და</strong> ეს უნ<strong>და</strong><br />
მოიცავდეს როგორც კანონმდებლობას, ისე ოფიციალურ პოლიტიკას. თუ წესი<br />
ბარიერს უქმნის უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობას, მაგრამ არ უწყობს<br />
ხელს ბოროტად გამოყენების, გავრცელების <strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის<br />
პრევენციას, მაშინ ასეთი წესი არაფრით არ ეხმარება საზოგადოებრივ ჯან<strong>და</strong>ცვას<br />
<strong>და</strong> კეთილდღეობას <strong>და</strong> ამიტომ, ის უნ<strong>და</strong> გაუქმდეს ან შეიცვალოს. ისეთ<br />
შემთხვევაში, როდესაც წესი ხელს უწყობს პრევენციას <strong>და</strong> ამავე დროს ქმნის<br />
ბარიერს სამედიცინო გამოყენებისათვის, უნ<strong>და</strong> მოიძებნოს ალტერნატიული გზები<br />
იმავე დონის პრევენციის უზრუნველსაყოფად რაციონალური სამედიცინო<br />
გამოყენებისათვის ბარიერის შექმნის გარეშე. ამ გამოცემაში მოცემულია<br />
საკონტროლო ჩამონათვალი, რომელიც შეიძლება გამოვიყენოთ იმის <strong>და</strong>სადგენად,<br />
თუ რომელი წესია ზედმეტად მკაცრი <strong>და</strong> <strong>და</strong> აქე<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, საჭიროებს<br />
კორექტირებას.<br />
არსებულ ლიტერატურაში განხილულია მრავალი ზედმეტად მკაცრი კანონი თუ<br />
პოლიტიკა (84–89). ამ კანონებმა შეიძლება ზემოქმედება მოახდინოს ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
47
მუშაკებზე <strong>და</strong> იმაზე, თუ როგორ გამოიყენება კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>, მაგრამ<br />
ამავე დროს, შეიძლება უარყოფით ზემოქმედება მოახდინოს პაციენტებზე.<br />
• კონვენციებში არ არის განსაზღვრული სამედიცინო <strong>და</strong>ნიშნულების<br />
ხანგრძლიობა <strong>და</strong> თუ რა რაოდენობის <strong>წამლები</strong> უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>ნიშნოს<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკმა. თუ <strong>და</strong>ნიშნულებაში აღნიშნულია მხოლოდ ის<br />
<strong>წამლები</strong>, რომლებიც საჭიროა დროის მცირე პერიოდისათვის, ან თუ<br />
<strong>და</strong>ნიშნულების მოქმედების დრო შეზღუდულია, პაციენტს მოუწევს<br />
ექიმთან <strong>და</strong> აფთიაქში ხშირად მისვლა.<br />
• ზოგიერთი ქვეყანა მოითხოვს რეგისტრაციის სისტემას ან ნებართვას<br />
პაციენტებისათვის, რომ მათთვის შესაძლებელი იყოს კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს გამოწერა. ნარკოტიკების კონტროლის კონვენცია არ მოითხოვს<br />
ასეთი სისტემის არსებობას. სისტემამ შეიძლება შეუქმნას ბარიერი<br />
მკურნალობის ხელმისაწვდომობას <strong>და</strong> <strong>და</strong>აბრკოლოს მკურნალობის<br />
<strong>და</strong>წყება თუ მისი მიმდინარეობა.<br />
• იმ პაციენტების რეგისტრაციამ (კერძოდ, ცენტრალური რეგისტრაციის<br />
სიტემა), რომლებიც მკურნალობენ ოპიოიდებით ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულებისათვის, შეიძლება უზრუნველყოს უფრო ზუსტი<br />
მონაცემები მკურნალობის შესახებ <strong>და</strong> თავი<strong>და</strong>ნ იქნას აცილებული<br />
პაციენტების მიერ მეტადონისა <strong>და</strong> ბუპრენორფინის მიღება ერთზე მეტი<br />
წყარო<strong>და</strong>ნ. რეგისტრაციამ შეიძლება <strong>და</strong>არღვიოს პაციენტის<br />
კონფიდენციალობა. ამან შეიძლება გა<strong>და</strong>აფიქრებინოს ზოგიერთ პაციენტს<br />
მკურნალობის <strong>და</strong>წყება. ეს გარემოება შეიძლება კიდევ უფრო <strong>და</strong>მძიმდეს,<br />
თუ, პაციენტის რეგისტრაცია ხელს უშლის მართვის მოწმობის აღებას,<br />
სამთავრობო უწყებებში მუშაობას, ბინის <strong>და</strong>ქირავებას, ან თუნ<strong>და</strong>ც,<br />
ბავშვის მეურვეობას. სარეგისტრაციო ცენტრების მხრი<strong>და</strong>ნ შეიძლება ეს<br />
იყოს უხეში ჩარევა საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის პოლიტიკაში, რომლის<br />
მიზანია ნივთიერებაზე <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობა <strong>და</strong> აივ<br />
ინფექციის პრევენცია. ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების უსაფრთხო <strong>და</strong><br />
ეფექტური მკურნალობა შეიძლება განხორციელდეს რეგისტრაციის<br />
გარეშე, ვინაი<strong>და</strong>ნ რეგისტრაცია შეიძლება ზიანის მომტანი აღმოჩნდეს, თუ<br />
არ იქნება <strong>და</strong>ცული კონფიდენციალობა. ამიტომ, რეგისტრაცია <strong>და</strong>საშვებია<br />
იმ შემთხვევაში, თუ სამთავრობო სააგენტოებს ექნებათ<br />
კონფიდენციალობის <strong>და</strong>ცვის ეფექტური სისტემები.<br />
• დუბლირებული რეცეპტები <strong>და</strong> სპეციალური რეცეპტის ფორმები<br />
<strong>და</strong>მატებით ადმინისტრაციულ სირთულეს ქმნის როგორც ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მუშაკების, ისე წამლის კონტროლის ხელმძღვანელი ორგანოებისათვის.<br />
პრობლემა კომპლექსურია, თუ არ არსებობს ფორმები, ან თუ ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მუშაკებს უწევთ ფულის გა<strong>და</strong>ხ<strong>და</strong> მის შესაძენად. კონვენციების მიხედვით<br />
ნება<strong>და</strong>რთულია დუბლირებული რეცეპტები <strong>და</strong> სპეციალური რეცეპტის<br />
ფორმები, თუკი ქვეყნები ამას მიიჩნევენ საჭიროდ ან მიზანშეწონილად.<br />
• ბევრ ქვეყანაში ნება<strong>და</strong>რთულია, რომ საცალო ვაჭრობისა <strong>და</strong><br />
საავადმყოფოებს აფთიაქებმა <strong>და</strong> დისპანსერებმა შეისყიდონ, იქონიონ<br />
მარაგები <strong>და</strong> გასცენ კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> მათი ზოგადი<br />
48
ლიცენზიის ძალით; მაგრამ ზოგიერთ ქვეყანაში აუცილებელია<br />
სპეციალური ლიცენზიის აღება. ზოგ შემთხვევაში, ასეთი ლიცენზიის<br />
ასაღებად საჭირო სააპლიკაციო პროცედურები აიძულებს ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
<strong>და</strong>წესებულებებს, რომ უარი თქვან მის აღებაზე; მაგალითად,<br />
გართულებული ბიუროკრატიული პროცედურების გამო, როგორიცაა<br />
არასაჭირო დოკუმენტაციის მოთხოვნა, იმ პერსონალის გა<strong>და</strong>მეტებული<br />
სიმკაცრით შემოწმება, რომელთაც უნ<strong>და</strong> ჰქონდეთ შეხება<br />
კონტროლირებად მედიკამენტებთან, ან მარაგების შენახვისათვის<br />
განკუთვნილი სპეციალური მოწყობილობების გა<strong>და</strong>მეტებული<br />
მოთხოვნები.<br />
• ზოგიერთ ქვეყანაში მოქმედებს მკაცრი წესები კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს გამოწერაში ან გაცემაში <strong>და</strong>შვებული შეცდომების ან<br />
პრობლემებისათვის, რაც ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს უბიძგებს იმისაკენ, რომ<br />
უარი თქვან ასეთი მედიკამენტების კანონიერად გამოწერასა <strong>და</strong> გაცემაზე.<br />
როგორც ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭომ განაცხა<strong>და</strong>,<br />
„ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს ... უნ<strong>და</strong> შეეძლოთ ... რომ [უზრუნველყონ ოპიატები]<br />
ზედმეტი შიშის გარეშე, რომელიც გამოწვეულია გაუთვალისწინებელი<br />
<strong>და</strong>რღვევებისათვის <strong>და</strong>წესებული სანქციებით [როგორიცაა] ...<br />
პასუხისმგებლობის აღძვრა იმ კანონის ტექნიკური <strong>და</strong>რღვევის გამო ...<br />
[რომელიც] კრძალავს ოპიატების გამოწერას თუ გაცემას“ (55).<br />
გაუთვალისწინებელი შეცდომები, რომლებიც არ იწვევს<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების არამიზნობრივ გამოყენებას ან<br />
ჯანმრთელობის მდგომარეობის სერიოზულ გართულებას, არ უნ<strong>და</strong><br />
ექვემდებარებოდეს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 39: „მიუხე<strong>და</strong>ვად ყველაფრისა, რაც მოცემულია ამ<br />
კონვენციაში, მონაწილე მხარეს არ უნ<strong>და</strong> აეკრძალოს კონტროლის უფრო<br />
შეზღუდული ან მკაცრი ზომების მიღება, ვიდრე ამ კონვენციაშია მოცემული <strong>და</strong><br />
კერძოდ კი, მონაწილეს მხარეს არ უნ<strong>და</strong> აეკრძალოს, რომ “ III ცხრილში<br />
ჩამოთვლილი პრეპარატები, ან II ცხრილში მოცემული <strong>წამლები</strong> <strong>და</strong>უქვემდებაროს<br />
კონტროლის ყველა იმ ზომას, რომლებიც გამოიყენება I ცხრილში ჩამოთვლილ<br />
წამლებთან, თუ მისი შეხედულებით ეს აუცილებელი <strong>და</strong> მიზანშეწონილია<br />
საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის ან კეთილდღეობის ინტერესებისათვის“.<br />
სტატია 30, პარაგრაფი 2 (ბ II): „მხარეებმა აგრეთვე ... [თუ] ისინი მიიჩნევენ, რომ<br />
ასეთი ზომები [სამედიცინო რეცეპტის მოთხოვნა მარაგის უზრუნველსაყოფად, ან<br />
<strong>წამლები</strong>ს გაცემა ინდივიდებზე] აუცილებელია ან მიზანშეწონილი, უნ<strong>და</strong><br />
მოითხოვონ, რომ I ცხრილში ჩამოთვლილი <strong>წამლები</strong>სათვის რეცეპტი <strong>და</strong>წერილი<br />
იყოს სპეციალურ ფორმაზე, რომელიც გამოიცემა წიგნაკების სახით<br />
კომპეტენტური სამთავრობო ორგანოების მიერ ან უფლებამოსილი პროფესიული<br />
ასოციაციების მიერ“.<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ, მუხლი 23: „მხარემ შეიძლება<br />
შემოიღოს კონტროლის უფრო შეზღუდული ან მკაცრი ზომები, ვიდრე ამ<br />
კონვენციაშია მოცემული, თუ მისი შეხედულებით ასეთი ზომები აუცილებელია<br />
ან მიზანშეწონილი საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის ან კეთილდღეობისათვის“.<br />
49
იხილეთ აგრეთვე ვალდებულებები <strong>და</strong> პრინციპები, რომელთაც საფუძვლად<br />
უდევს ზევით განხილული ჯანმრთელობის უფლება.<br />
მითითება 10:<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის ეროვნულ კანონმდებლობაში<br />
ტერმინოლოგია <strong>და</strong> პოლიტიკა უნ<strong>და</strong> იყოს ნათელი <strong>და</strong> გასაგები, რათა არ მოხდეს<br />
სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის კონტროლირებადი მედიკამენტების აღრევა<br />
ასეთი მედიკამენტების არამართებულ გამოყენებასთან.<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის კანონმდებლობა <strong>და</strong> პოლიტიკა ზოგჯერ ხელს უწყობ<strong>და</strong><br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს სტიგმატიზაციას არასწორი ტერმინოლოგიის<br />
გამოყენებით. ტერმინოლოგიასთან <strong>და</strong>კავშირებულმა აღრევამ <strong>და</strong> განსხვავებებმა<br />
შეიძლება აიძულოს ექიმები, რომ უარი თქვან კონტროლირებადი მედიკამენტის<br />
გამოწერაზე, როდესაც კანონიერია ასეთი წამლის გამოწერა; ამან შეიძლება<br />
გამოიწვიოს <strong>და</strong>ბნეულობა ხელმძღვანელ ორგანოებშიც, რომლებიც ცდილობენ,<br />
ერთმანეთისაგან განასხვავონ კანონიერი <strong>და</strong> არაკანონიერი გამოყენება. ამიტომ<br />
ქვეყნებმა უნ<strong>და</strong> გა<strong>და</strong>დგან ნაბიჯები პოლიტიკის გა<strong>და</strong>სინჯვის მიმართულებით,<br />
იმ მიზნით, რომ უზრუნველყონ სამედიცინო ტერმინების თანმიმდევრული<br />
გამოყენება <strong>და</strong> ამოიღონ სტიგმატიზაციის გამომწვევი ტერმინები<br />
კანონმდებლობი<strong>და</strong>ნ. ეს მითითებები იძლევა რეკომენ<strong>და</strong>ციას ისეთი ტერმინების<br />
გამოყენების შესახებ, რომლებიც არ იწვევს სტიგმატიზაციას.<br />
აღრევა შეიძლება მოხდეს ერთის მხრივ, „ბოროტად გამოყენებასა“ (ან<br />
„არამართებულ გამოყენებას“) <strong>და</strong> მეორეს მხრივ, ხანგრძლივ გამოყენებას შორის.<br />
1961 <strong>და</strong> 1971 წლების კონვენციები არ განსაზღვრავს ტერმინებს „არამართებული<br />
გამოყენება“ <strong>და</strong> „ბოროტად გამოყენება“. მაგრამ „ბოროტად გამოყენება“<br />
განსაზღვრულია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წამლებზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების ექსპერტთა კომიტეტის მიერ, როგორც „წამლის მუდმივი <strong>და</strong><br />
სპორადიული მიღება, რაც არ შეესაბამება <strong>და</strong> შეუთავსებელია მიღებულ<br />
სამედიცინო პრაქტიკასთან“ (1). ეს განსაზღვრება გამორიცხავს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების ხანგრძლივ გამოყენებას რაციონალურ სამედიცინო<br />
გამოყენებასთან შეთავსებით.<br />
კიდევ ერთი აღრევა <strong>და</strong>კავშირებულია „<strong>და</strong>მოკიდებულების“ <strong>და</strong><br />
„<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის“ განსაზღვრასთან. მითითება მოცემულია<br />
აგრეთვე ტერმინოლოგიაში. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის განსაზღვრება<br />
ტერმინისათვის „<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომი“ მოითხოვს ექვსი სიმპტომი<strong>და</strong>ნ,<br />
სულ მცირე, სამი სიმპტომის არსებობას, მათ შორის წამლის მიღების ძლიერ da<br />
<strong>და</strong>უძლეველ სურვილს ან შეგრძნებას <strong>და</strong> აგრეთვე ინტერესებისა <strong>და</strong><br />
ყოველდღიური საქმიანობისადმი ზურგშექცევას ფსიქოაქტიური<br />
ნივთიერებებისადმი ძლიერი მიდრეკილების გამო. ცხადია, რომ პაციენტი,<br />
რომელსაც ტკივილის შესამსუბუქებლად ესაჭიროება ოპიოიდის მზარდი დოზები<br />
ფარმაკოლოგიური ტოლერანტობის გამო, რაც გამოწვეულია ხანგრძლივი<br />
მკურნალობთ, არ შედის ამ კატეგორიაში. ამ კატეგორიას არ განეკუთვნება არც ის<br />
პაციენტი, რომელსაც განუვითარ<strong>და</strong> წამლის მოხსნის სინდრომი.<br />
გარ<strong>და</strong> ამისა, რეკომენდებულია, კანონმდებლობაში, კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>სათვის, სტიგმატიზაციის გამომწვევი ისეთი ტერმინების გამოყენების<br />
50
თავი<strong>და</strong>ნ აცილება, როგორიცაა „საშიში <strong>წამლები</strong>“ „მიდრეკილება“ <strong>და</strong> სხვა.<br />
ერთმანეთისაგან უნ<strong>და</strong> განვასხვავოთ ტერმინები „<strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატები“<br />
<strong>და</strong> „<strong>ფსიქოტროპული</strong> პრეპარატები“ რომლებიც აღნიშნავს ორივე კონვენციით<br />
კონტროლირებად ნივთიერებებს; აგრეთვე მედიკამენტთა კლასები, როგორიცაა<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკები, ხანგრძლივი მოქმედების ოპიოიდური ანალგეტიკები<br />
<strong>და</strong> სხვა.<br />
პაციენტები უნ<strong>და</strong> იქნენ მოხსენიებულნი პატივისცემით; ამიტომ, ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენ<strong>და</strong>ციით, <strong>და</strong>უშვებელია ტერმინის „ნარკომანი“<br />
გამოყენება ისეთ პაციენტთან, რომელსაც აქვს <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომი,<br />
რადგან ეს ტერმინი მიჩნეულია, როგორც სტიგმატიზაციის გამომწვევი.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები<br />
მითითება 11: სათანადო განათლების <strong>და</strong> კვალიფიკაციის მქონე ექიმებსა <strong>და</strong><br />
საჭიროების შემთხვევაში, ექთნებს <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის სფეროს სხვა მუშაკებს ყველა დონეზე<br />
უნ<strong>და</strong> ჰქონდეთ უფლება, რომ გამოწერონ <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნიშნონ კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტები მათი ზოგადი პროფესიული ლიცენზიის, თანამედროვე სამედიცინო<br />
ცოდნის <strong>და</strong> სათანადო პრაქტიკის საფუძველზე, რაიმე სხვა ლიცენზიის მოთხოვნის<br />
გარეშე.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის ყველა მუშაკი უნ<strong>და</strong> იქნეს მომზადებული შესაბამისად იმ<br />
პროფესიული საქმიანობისათვის, რომელსაც ისინი ასრულებენ <strong>და</strong> ეს მოთხოვნა<br />
თანაბრად ეხება აგრეთვე კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოწერას.<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს, მათ შორის ძლიერი ოპიოიდების გამოწერის<br />
კომპეტენცია არ უნ<strong>და</strong> შემოიფარგლებოდეს სამედიცინო სპეციალობების<br />
მხოლოდ მცირე რაოდენობით, მაგალითად, მხოლოდ ონკოლოგებით.<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> ხელმისაწვდომი უნ<strong>და</strong> იყოს სამედიცინო<br />
მომსახურების ყველა სათანადო დონეზე.<br />
ექიმებისათვის წაყენებულმა მოთხოვნამ, რომ აიღონ ლიცენზია<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გამოწერისათვის, შეიძლება მიგვიყვანოს<br />
უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის შეზღუდვამდე (იხილეთ აგრეთვე<br />
მითითება 6). ყველა ქვეყანაში, ყველა ექიმი უნ<strong>და</strong> იყოს სათანადოდ<br />
მომზადებული იმისათვის, რომ უმკურნალოს ტკივილს <strong>და</strong> ჰქონდეს ოპიოიდური<br />
ანალგეტიკების გამოწერის უფლება აუცილებლობის შემთხვევაში.<br />
ჯანმრთელობის სხვა მდგომარეობის მკურნალობა <strong>და</strong>მოკიდებულია იმაზე, შედის<br />
თუ არა ეს მდგომარეობა მათი სპეციალიზაციის სფეროში.<br />
ზოგიერთ ქვეყანაში, ჯან<strong>და</strong>ცვის სხვა მუშაკები, როგორიცაა ექთნები, შეიძლება<br />
<strong>და</strong>სპეციალებულნი იყვნენ სპეციფიკურ სფეროებში <strong>და</strong> ამიტომ უფლება აქვთ,<br />
გამოწერონ კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> მათი სპეციალიზაციის სფეროშიც.<br />
ექთნის მიერ წამლის გამოწერა შეიძლება მიზანშეწონილი იყოს, მაგალითად,<br />
ტკივილის შესამცირებლად, ექიმების ნაკლებობის შემთხვევაში ან მომსახურების<br />
ხარისხის გასაუმჯობესებლად.<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის კანონმდებლობისა <strong>და</strong> პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსებისას,<br />
გონივრულია სამედიცინო გა<strong>და</strong>წყვეტილებების მინდობა მათთვის, ვისაც აქვს<br />
51
სამედიცინო საკითხების სათანადო ცოდნა. ამიტომ, გამოსაწერი წამლის ოდენობა,<br />
შესაბამისი ფორმულირების <strong>და</strong> მკურნალობის ხანგრძლიობის შესახებ<br />
გა<strong>და</strong>წყვეტილება მიღებული უნ<strong>და</strong> იქნას ექიმი პრაქტიკოსის მიერ,<br />
ინდივიდუალური პაციენტის საჭიროებებსა <strong>და</strong> სათანადო სამეცნიერო,<br />
სამედიცინო პრინციპებზე <strong>და</strong>ყრდნობით (მაგალითად, ეროვნული ან ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებები). მაგალითი იმისა, თუ როგორ შეიძლება<br />
<strong>და</strong>ირღვეს ეს წესი, არის ძლიერი ოპიოიდების მაქსიმალური დღიური დოზის<br />
კანონით შეზღუდვა. კიდევ ერთ მაგალითს წარმოადგენს ძლიერი ოპიოიდების<br />
გამოყენების შეზღუდვა მხოლოდ გარკვეული მდგომარეობებისათვის, როგორიცაა<br />
კიბოთი გამოწვეული ტკივილი, ან ტერმინალური კიბოთი გამოწვეული ტკივილი;<br />
ხოლო საშუალო <strong>და</strong> მწვავე ტკივილის საერთოდ უგულებელყოფა.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 30, პარაგრაფი 2 (b): „[მთავრობებმა უნ<strong>და</strong>] ... (1)<br />
მოითხოვონ სამედიცინო რეცეპტები <strong>წამლები</strong>ს მარაგების უზრუნველყოფისა <strong>და</strong><br />
ინდივიდუალურ პირებზე გაცემისათვის. ეს მოთხოვნები არ უნ<strong>და</strong> გავრცელდეს<br />
ისეთ წამლებზე, რომელთა შეძენა, გამოყენება, გაცემა ან <strong>და</strong>ნიშვნა შეუძლიათ<br />
ინდივიდუალურ პირებს კანონიერად, მათი სათანადოდ ნება<strong>და</strong>რთული<br />
თერაპიული ფუნქციები<strong>და</strong>ნ გამომდინარე; (2) თუ მხარეები მიიჩნევენ ამ ზომებს<br />
აუცილებლად ან მიზანშეწონილად, მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> მოითხოვონ, რომ I<br />
ცხრილში ჩამოთვლილი <strong>წამლები</strong>ს რეცეპტები <strong>და</strong>იწეროს ოფიციალურ ფორმაზე,<br />
რომელიც გამოშვებული იქნება ყდიანი წიგნაკის სახით კომპეტენტური<br />
სამთავრობო ორგანოების ან ნება<strong>და</strong>რთული პროფესიული ასოციაციების მიერ“<br />
(იხილეთ აგრეთვე მითითება 6).<br />
მითითება 12: სათანადოდ მომზადებული <strong>და</strong> კვალიფიციური ფარმაცევტები<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის ყველა დონეზე ნება<strong>და</strong>რთულნი უნ<strong>და</strong> იყვნენ, რომ გასცენ კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong> ზოგადი პროფესიული ლიცენზიის, თანამდროვე სამედიცინო ცოდნის <strong>და</strong><br />
სათანადო პრაქტიკის საფუძველზე, სხვა <strong>და</strong>მატებითი ლიცენზიის მოთხოვნის გარეშე.<br />
რამდენა<strong>და</strong>ც კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> შეიძლება საჭირო იყოს ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
ყველა დონეზე, ყველა ფარმაცევტი მომზადებული უნ<strong>და</strong> იყოს სათანადოდ ასეთი<br />
<strong>წამლები</strong>ს გასაცემად. ფარმაცევტებისათვის წაყენებულმა მოთხოვნამ, რომ<br />
შეიძინონ კონტროლირებადი მედიკამენტების გამოწერისათვის საჭირო<br />
ლიცენზიები, შეიძლება გამოიწვიოს უზრუნველყოფის <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
შეზღუდვა (იხილეთ აგრეთვე მითითება 6).<br />
ზოგიერთ ქვეყანაში <strong>და</strong>შვებულია ტექნიკური შეცდომების გასწორება<br />
ფარმაცევტების მიერ. იმისათვის, რომ დროულად იქნას <strong>და</strong>წყებული <strong>და</strong>ნიშნული<br />
თერაპია, კანონმდებლობა უნ<strong>და</strong> ითვალისწინებდეს ფარმაცევტის<br />
შესაძლებლობას, რომ გაასწოროს რეცეპტში <strong>და</strong>შვებული ტექნიკური შეცდომები<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong> გასცეს მცირე რაოდენობის კონტროლირებადი მედიკამენტები<br />
გა<strong>და</strong>უდებელი შემთხვევების დროს.<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს 1989 წლის სპეციალური<br />
ანგარიშის 43-ე პარაგრაფის მიხედვით: „თუმცა სანქციების გამოყენება<br />
აუცილებელია ისეთ პირებთან, ვინც გვერდს უვლის კანონს, ისინი არ უნ<strong>და</strong><br />
52
ქმნიდეს <strong>და</strong>ბრკოლებებს არსებული წესების მიხედვით ოპიატების გამოწერასა <strong>და</strong><br />
გაცემაში. ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკთა უმრავლესობა ახორციელებს საქმიანობას კანონის<br />
შესაბამისად <strong>და</strong> მათ უნ<strong>და</strong> ეძლეოდეთ ამისი საშუალება ზედმეტი შიშის გარეშე,<br />
რომ უნებურმა <strong>და</strong>რღვევებმა შეიძლება გამოიწვიოს სანქციები. მიუხე<strong>და</strong>ვად ამისა,<br />
მაინც შეიძლება შეიქმნას ისეთი სიტუაციები, რომ ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკი აღმოჩნდეს<br />
სასამართლოს წინაშე კანონის ტექნიკური <strong>და</strong>რღვევის გამო.“<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ, მუხლი 9, პარაგრაფი 3<br />
აღნიშნავს, რომ ქვეყნებმა ნება უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>რთონ უფლებამოსილების მქონე<br />
ლიცენზირებულ ფარმაცევტებს <strong>და</strong> სხვა ლიცენზირებულ საცალო ვაჭრობის<br />
დისტრიბუტორებს, რომ მათ თავიანთი შეხედულებისამებრ <strong>და</strong> გამოწერის გარეშე,<br />
უზრუნველყონ III <strong>და</strong> IV ცხრილებში ჩამოთვლილი ნივთიერებების მცირე<br />
მარაგები, გამონაკლის შემთხვევებში ინდივიდების მიერ სამედიცინო<br />
გამოყენებისათვის: „მიუხე<strong>და</strong>ვად პარაგრაფისა 1, მხარეს შეუძლია, თუ მისი<br />
აზრით გარემოებები <strong>და</strong> მათ შორის საქმის წარმოება ამას მოითხოვს <strong>და</strong> როგორც<br />
მიზანშეწონილად ჩათვლის, გასცეს უფლებამოსილება ლიცენზირებულ<br />
ფარმაცევტებზე ან სხვა ლიცენზირებულ საცალო ვაჭრობის დისტრიბუტორებზე,<br />
რომლებიც <strong>და</strong>ნიშნულნი არიან საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის ხელმძღვანელი<br />
ორგანოების მიერ ამ მონაწილე მხარის ქვეყანაში ან მის ნაწილში, მათი<br />
შეხედულებისამებრ <strong>და</strong> სამედიცინო რეცეპტის გარეშე, უზრუნველყონ III <strong>და</strong> IV<br />
ცხრილებში ჩამოთვლილი ნივთიერებების მცირე მარაგების (რომლის<br />
რაოდენობაც უნ<strong>და</strong> განისაზღვროს მხარეთა მიერ) უზრუნველყოფა, გამონაკლის<br />
შემთხვევებში, ინდივიდუალური პირების მიერ სამედიცინო მიზნებით<br />
გამოყენებისათვის“.<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის კონვენციები არ შეიცავს მითითებებს ფარმაცევტების მიერ<br />
რეცეპტებში შეცდომების გასწორების შესახებ.<br />
მითითება 13: მთავრობებმა ხელი უნ<strong>და</strong> შეუწყონ იმას, რომ სამედიცინო,<br />
ფარმაცევტულ <strong>და</strong> საექთნო სასწავლებლებში ისწავლებოდეს ტკივილის მკურნალობის<br />
მეთოდები, ნივთიერების გამოყენების <strong>და</strong>რღვევები კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
სამედიცინო გამოყენების კონტექსტში <strong>და</strong> ჯანმრთელობის მდგომარეობის სხვა<br />
შემთხვევები, რომლებიც მოითხოვს კონტროლირებადი მედიკამენტებით<br />
მკურნალობას.<br />
ყველა ქვეყანაში, მათ შორის ისეთ ქვეყნებში, სა<strong>და</strong>ც კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
გამოყენება ჯერ არ არის ჩვეულებრივი პრაქტიკა, მნიშვნელოვანია, რომ ყველა<br />
სამედიცინო სასწავლებელში ისწავლებოდეს მათი გამოყენება. თუმცა,<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს <strong>და</strong> მათ შორის ძლიერი ოპიოიდების უსაფრთხო<br />
გამოყენებისათვის მეტად მნიშვნელოვანია ელემენტალური ცოდნა <strong>და</strong> მათი<br />
გამოყენების პრაქტიკული შესწავლა გამოცდილი კოლეგის მეთვალყურეობის<br />
ქვეშ. ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭომ 2006 წლის მოხსენებაში<br />
მოუწო<strong>და</strong> ყველა მთავრობას, უზრუნველყონ „რომ <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების<br />
<strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების რაციონალური გამოყენება სამედიცინო<br />
მიზნებისათვის <strong>და</strong> ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენებასთან <strong>და</strong>კავშირებული<br />
რისკები შეტანილი იყოს საუნივერსიტეტო სასწავლო პროგრამებში“ (17).<br />
53
თანამედროვე საუკეთესო პრაქტიკა უნ<strong>და</strong> ეყრდნობოდეს ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის მითითებებს <strong>და</strong> სხვა საერთაშორისო <strong>და</strong> ეროვნულ ფაქტებზე<br />
<strong>და</strong>მყარებულ სახელმძღვანელო პრინციპებს სხვა<strong>და</strong>სხვა <strong>და</strong>ავადებებისათვის,<br />
რომლებიც საჭიროებს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>თ მკურნალობას. <strong>და</strong>ნართში 2<br />
ჩამოთვლილია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებები<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტებით მკურნალობასთან <strong>და</strong>კავშირებით.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ორივე კონვენციის მიხედვით, ქვეყნებს აკისრიათ ვალდებულება რომ „ხელი<br />
შეუწყონ პერსონალის სწავლებას ... ნარკოტიკების ბოროტად გამომყენებელთა ...<br />
მკურნალობის საკითხებზე რამდენა<strong>და</strong>ც ეს შესაძლებელია“. k (ერთიანი კონვენცია,<br />
მუხლი 38, პარაგრაფი 2; კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ,<br />
მუხლი 20, პარაგრაფი 2 შეიცავს თითქმის იდენტურ ფორმულირებას).<br />
ზოგადი კომენტარი 14, (პარაგრაფი 12 (ა): „ჯანმრთელობის უფლება ... შეიცავს<br />
შემდეგ ... ელემენტებს ... ] ფუნქციონირებადი საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის <strong>და</strong><br />
სამედიცინო მომსახურების ობიექტები, საქონელი <strong>და</strong> სერვისები, აგრეთვე<br />
პროგრამები, ხელმისაწვდომი უნ<strong>და</strong> იყოს საკმარისი რაოდენობით მონაწილე<br />
სახელმწიფოში. აღჭურვილობის, საქონლის <strong>და</strong> სერვისების ზუსტი<br />
მახასიათებლები შეიძლება განსხვავდებოდეს სხვა<strong>და</strong>სხვა ქვეყნებში, რაც<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულია მთელ რიგ ფაქტორებზე, მათ შორის მონაწილე სახელმწიფოს<br />
განვითარების დონეზე, თუმცა, ისინი მოიცავს ჯან<strong>და</strong>ცვის უმთავრეს<br />
განმსაზღვრელ ფაქტორებს, როგორიცაა ... მომზადებული სამედიცინო <strong>და</strong><br />
პროფესიული პერსონალი, რომელიც უზრუნველყოფილია მაღალი<br />
ანაზღაურებით.“<br />
პარაგრაფი 35: „ჯანმრთელობის უფლება, ისევე, როგორც ა<strong>და</strong>მიანის სხვა<br />
უფლებები, მონაწილე სახელმწიფოებს აკისრებს სამი ტიპის თუ დონის<br />
ვალდებულებას: ესენია პატივისცემის, <strong>და</strong>ცვისა <strong>და</strong> შესრულების ვალდებულებები<br />
(პარაგრაფი 33)“. „<strong>და</strong>ცვის ვალდებულებები, სხვა საკითხებთან ერთად, მოიცავს<br />
სახელმწიფოთა მოვალეობას ... უზრუნველყონ ის, რომ პრაქტიკოსი ექიმები <strong>და</strong><br />
სხვა მედპერსონალი აკმაყოფილებდნენ განათლების, კვალიფიკაციის <strong>და</strong><br />
ეთიკური ნორმების სათანადო ნორმებს.“<br />
მითითება 14:<br />
ქვეყნებში, სა<strong>და</strong>ც კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> პირველად გახ<strong>და</strong><br />
უზრუნველყოფილი <strong>და</strong> ხელმისაწვდომი, მთავრობებმა ორგანიზება უნ<strong>და</strong> გაუწიონ<br />
საგანმანათლებლო ინიციატივებს ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებისათვის, იმ მიზნით, რომ<br />
უზრუნველყონ ასეთი მედიკამენტების რაციონალური გამოყენება.<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
პოლიტიკის შემოღებისას, მნიშვნელოვანია სათანადო დონეზე მომზადებული<br />
მედპერსონალის არსებობა, ვისაც ექნება ასეთი მედიკამენტების გამოყენებისათვის<br />
k<br />
შენიშვნა სიტყვის შესახებ „ბოროტად გამომყენებელი“: ყურადღება მიაქციეთ იმას, რომ<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულება არის <strong>და</strong>რღვევა, რომელიც საჭიროებს მკურნალობას; შემთხვევითი ბოროტად გამოყენება<br />
ყოველთვის არ წარმოადგენს <strong>და</strong>რღვევას; ეს შეიძლება <strong>და</strong>ვასკვნათ <strong>და</strong>ავადებათა საერთაშორისო<br />
კლასიფიკაციის (ICD-10) კრიტერიუმები<strong>და</strong>ნ, რომლებიც აღწერილია მე-10 მითითებასა <strong>და</strong> ტერმინოლოგიაში.<br />
54
საჭირო ცოდნა <strong>და</strong> კვალიფიკაცია; ამიტომ, უნ<strong>და</strong> ჩატარდეს ტრეინინგები ქვეყნის<br />
მასშტაბით. ეს გარკვეულწილად ეხება ისეთ ვითარებასაც, როდესაც ახალი<br />
ნივთიერება ხდება ხელმისაწვდომი ან როდესაც ახალი ჩვენება მტკიცდება.<br />
მიახლოებითი მონაცემები <strong>და</strong> სტატისტიკა<br />
მითითება 15: მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> შეიმუშაონ პრაქტიკული მეთოდი იმისათვის,<br />
რომ სათანადო ინფორმაციის გამოყენებით რეალისტურად შეაფასონ კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მოთხოვნები.<br />
მითითება 16: მთავრობებმა ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს<br />
უნ<strong>და</strong> მიაწოდონ მონაცემები <strong>და</strong> განსაზღვრული ან <strong>და</strong>დგენილი მოთხოვნები<br />
ლეგიტიმური სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
საჭირო რაოდენობის შესახებ (ყოველწლიური მიახლოებითი მონაცემები <strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატებისათვის <strong>და</strong> კონკრეტული წინამორბედი ნივთიერებებისათვის <strong>და</strong> შეფასებები<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებებისათვის, სულ მცირე, სამ წელიწადში ერთხელ).<br />
მთავრობებმა ნარკოტიკების კონტროლის საეთაშორისო საბჭოს უნ<strong>და</strong> მიაწოდონ<br />
<strong>და</strong>მატებითი სავარაუდო მონაცემები ან შეცვლილი სავარაუდო მონაცემები, თუ<br />
ლეგიტიმური მიზნებისათვის განკუთვნილი კონტროლირებადი ნივთიერებების<br />
არსებული რაოდენობა არ აღმოჩნდება საკმარისი მათზე რეგულარული მოთხოვნის<br />
თავ<strong>და</strong>პირველი არასწორი პროგნოზის, გა<strong>და</strong>უდებელი შემთხვევების, ან<br />
განსაკუთრებული მოთხოვნის გამო.<br />
ერთიანი კონვენცია უზრუნველყოფს <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების მოთხოვნების<br />
შეფასების სისტემას, რომელიც საშუალებას აძლევს ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭოს, რომ მთავრობებთან თანამშრომლობის პირობებში,<br />
<strong>და</strong>აბალანსოს ასეთი პრეპარატების მოთხოვნა <strong>და</strong> მიწოდება. სისტემა საშუალებას<br />
აძლევს ქვეყნებს, რომ აწარმოონ <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატები <strong>და</strong>/ან<br />
განახორციელონ მისი იმპორტი, იმის გათვალისწინებით, რომ არ მოხდეს<br />
გა<strong>და</strong>ჭარბება მოთხოვნის საერთო რაოდენობაზე, აგრეთვე აფერხებს<br />
<strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების წარმოებას <strong>და</strong>/ან იმპორტს იმაზე უფრო დიდი<br />
რაოდენობით, ვიდრე ეს საჭიროა ლეგიტიმური მიზნებისათვის, რათა თავი<strong>და</strong>ნ<br />
იქნას აცილებული ჭარბი რაოდენობის გადინება არალეგალურ ბაზრებში.<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>ადგინონ სავარაუდო მონაცემები ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის <strong>და</strong> ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს მიერ<br />
შემოთავაზებული რეკომენ<strong>და</strong>ციების <strong>და</strong> მეთოდების გამოყენებით. ეს მეთოდები<br />
რეკომენ<strong>და</strong>ციას იძლევა გარკვეული <strong>და</strong>მატებითი რაოდენობის უზრუნველყოფის<br />
შესახებ, რათა მინიმუმამდე შემცირდეს იმის ალბათობა, რომ სავარაუდო<br />
რაოდენობა არასაკმარისი აღმოჩნდეს წლის ბოლოსათვის.<br />
მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, რომ 1971 წლის კონვენციით ასეთი სისტემა არ არის<br />
გათვალისწინებული <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებებისათვის, <strong>და</strong>დგინ<strong>და</strong><br />
შეფასების სისტემა (გამარტივებული სავარაუდო მონაცემები) ეკონომიკური <strong>და</strong><br />
სოციალური საბჭოს 1981/7 <strong>და</strong> 1991/44 რეზოლუციებით. 49/3 რეზოლუციის<br />
მიღებით, <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების კომისიამ მოითხოვა მთავრობებისაგან,<br />
რომ ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს მიაწოდონ აგრეთვე<br />
55
სავარაუდო მონაცემები იმ კონკრეტული წინამორბედი ნივთიერებების<br />
ლეგიტიმური მოთხოვნების შესახებ, რომლებიც ხშირად გამოიყენება ამფეტამინის<br />
ტიპის სტიმულანტების წარმოებაში.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 19, პარაგრაფი 1: „მხარეებმა საბჭოს უნ<strong>და</strong> მიაწოდონ<br />
ყოველწლიურად თითოეული მათგანის ტერიტორიისათვის <strong>და</strong> იმ წესისა <strong>და</strong><br />
ფორმის შესაბამისად, რომელიც <strong>და</strong>წესებულია საბჭოს მიერ, სავარაუდო<br />
მონაცემები შემდეგის შესახებ: (ა) <strong>წამლები</strong>ს რაოდენობა, რომელიც საჭიროა<br />
სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის; (ბ) <strong>წამლები</strong>ს რაოდენობა, რომელიც<br />
საჭიროა სხვა <strong>წამლები</strong>ს, III ცხრილში ჩამოთვლილი პრეპარატების <strong>და</strong> აგრეთვე იმ<br />
ნივთიერებების საწარმოებლად, რომლებიც არ არის შეტანილი ამ კონვენციაში; (გ)<br />
<strong>წამლები</strong>ს მარაგი, რომელიც საკმარისი უნ<strong>და</strong> იყოს მოცემული კონკრეტული წლის<br />
31 დეკემბრამდე <strong>და</strong> რომელთანაც არის <strong>და</strong>კავშირებული სავარაუდო მონაცემები“.<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 19, პარაგრაფი 4: „მხარეებმა უნ<strong>და</strong> აცნობონ საბჭოს იმ<br />
მეთოდის შესახებ, რომელიც გამოიყენება სავარაუდო მონაცემებში ნაჩვენები<br />
რაოდენობის განსაზღვრისათვის <strong>და</strong> ამ მეთოდში შეტანილი ნებისმიერი<br />
ცვლილების შესახებ“.<br />
ერთიანი კონცეფცია, მუხლი 12, პარაგრაფი 3: „თუ რომელიმე სახელმწიფო არ<br />
მიაწვდის სავარაუდო მონაცემებს მისი რომელიმე ტერიტორიის შესახებ<br />
განსაზღვრულ ვა<strong>და</strong>ში, საბჭომ უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>ადგინოს სავარაუდო მონაცემები<br />
შეძლების<strong>და</strong>გვარად. საბჭომ, სავარაუდო მონაცემების <strong>და</strong>დგენისას, უნ<strong>და</strong><br />
ითანამშრომლოს, რამდენა<strong>და</strong>ც ეს შესაძლებელია, მოცემული ქვეყნის<br />
მთავრობასთან. “<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 12, პარაგრაფი 5. „საბჭომ, <strong>წამლები</strong>ს გამოყენებისა <strong>და</strong><br />
დისტრიბუციის სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის სათანადო<br />
რაოდენობამდე შეზღუდვის გათვალისწინებით <strong>და</strong> ასეთი მიზნებისათვის,<br />
<strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფის მხედველობაში მიღებით, უნ<strong>და</strong> <strong>და</strong>ამტკიცოს<br />
სავარაუდო მაჩვენებლები, მათ შორის <strong>და</strong>მატებითი სავარაუდო მაჩვენებლები,<br />
რაც შეიძლება ოპერატიულად, ან, მოცემული კონკრეტული მთავრობის<br />
თანხმობით შეასწოროს ეს სავარაუდო მონაცემები“.<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 21, პარაგრაფი 4 (ბ): „მხარეებმა მოცემული<br />
კონკრეტული წლის განმავლობაში არ უნ<strong>და</strong> გასცენ ნებართვა კონკრეტული<br />
წამლის <strong>და</strong>მატებითი ექსპორტის შესახებ ამ ქვეყანაში თუ მის ტერიტორიაზე,<br />
გარ<strong>და</strong>: (1) ისეთი შემთხვევებისა, როდესაც ამ ქვეყანას ან ტერიტორიას<br />
მიეწოდება <strong>და</strong>მატებითი სავარაუდო რაოდენობა იმ ორი ფაქტორის<br />
გათვალისწინებით, თუ რა რაოდენობის <strong>და</strong>მატებითი იმპორტი განხორციელ<strong>და</strong><br />
წარსულში <strong>და</strong> რა <strong>და</strong>მატებითი რაოდენობაა საჭირო, ან (2) გამონაკლის<br />
შემთხვევებში, როდესაც ექსპორტიორი ქვეყნის მოსაზრებით ეს ექსპორტი<br />
აუცილებელია <strong>და</strong>ავადებულთა სამკურნალოდ“.<br />
მითითება 17:<br />
მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> წარუდგინონ სტატისტიკური ანგარიშები<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong><br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო<br />
56
კონვენციების შესაბამისი დებულებებისა <strong>და</strong> ეკონომიკური <strong>და</strong> სოციალური საბჭოს<br />
სათანადო რეზოლუციების შესაბამისად.<br />
სავარაუდო მონაცემებისა <strong>და</strong> შეფასებების წინასწარ წარდგენასთან ერთად,<br />
ქვეყნებმა აგრეთვე უნ<strong>და</strong> გაუგზავნონ ანგარიში ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭოს კონტროლირებად ნივთიერებებთან <strong>და</strong>კავშირებული<br />
ფაქტიური საქმიანობის შესახებ, როგორიცაა მათი წარმოება, <strong>და</strong>მზადება, იმპორტი<br />
<strong>და</strong> ექსპორტი, გამოყენება, მოხმარება <strong>და</strong> მარაგები. <strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატებისათვის ანგარიშის მომზადების მოთხოვნები უფრო დეტალურად<br />
არის მოცემული, ვიდრე <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებებისათვის. სტატისტიკა<br />
მნიშვნელოვანია ეროვნული კომპეტენტური ორგანოებისათვის, ნარკოტიკების<br />
კონტროლის საერთაშორისო საბჭოსა <strong>და</strong> სხვათათვის, რომ შეაფასონ<br />
<strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატებისა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების მოხმარების<br />
დონეები, წინა პერიოდის სავარაუდო მონაცემებისა <strong>და</strong> პროგნოზის ხარისხი <strong>და</strong> ამ<br />
მონაცემების <strong>და</strong>დგენის მეთოდები, აგრეთვე შეაფასონ <strong>და</strong> გააუმჯობესონ<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ხელმისაწვდომობის <strong>და</strong> უზრუნველყოფის ხარისხი,<br />
შესაბამისი მარაგები <strong>და</strong> მათი გამოყენების სერვისები.<br />
კონვენციები <strong>და</strong> რეზოლუციები მოითხოვს, რომ ეროვნულმა კომპეტენტურმა<br />
ორგანოებმა ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს წარუდგინონ<br />
ანგარიშები, მათ შორის <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების იმპორტისა <strong>და</strong> ექსპორტი<br />
კვარტალური სტატისტიკა; 1971 წლის კონვენციის II ცხრილში მოცემული<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების იმპორტისა <strong>და</strong> ექსპორტის კვარტალური<br />
სტატისტიკა; წლიური სტატისტიკა <strong>ნარკოტიკული</strong> პრეპარატების შესახებ;<br />
აგრეთვე წლიური სტატისტიკა <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ.<br />
კვარტალური ანგარიშების წარდგენა უნ<strong>და</strong> მოხდეს წელიწადში ოთხჯერ<br />
საანგარიშო კვარტლის მომდევნო თვის ბოლოს, ხოლო წლიური ანგარიშები<br />
წარდგენილ უნ<strong>და</strong> იქნას საანგარიშო წლის მომდევნო 30 ივნისს.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
ერთიანი კონვენცია, მუხლი 20, პარაგრაფი 1: „მხარეებმა საბჭოს უნ<strong>და</strong> მიაწოდონ<br />
მათი თითოეული ტერიტორიისათვის, საბჭოს მიერ <strong>და</strong>დგენილი წესებისა <strong>და</strong><br />
ფორმის <strong>და</strong>ცვით, სტატისტიკური მონაცემები საბჭოს მიერ გაგზავნილ ფორმებზე,<br />
შემდეგი საკითხების გათვალისწინებით:<br />
ა) <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს წარმოება ან <strong>და</strong>მზადება;<br />
ბ) ნარკოტიკების გამოყენება სხვა <strong>წამლები</strong>ს, აგრეთვე III ცხრილში<br />
ჩამოთვლილი პრეპარატებისა <strong>და</strong> ისეთი ნივთიერებების<br />
<strong>და</strong>სამზადებლად, რომლებიც არ არის გათვალისწინებული ამ<br />
კონვენციით, აგრეთვე ყაყაჩოს ღეროს გამოყენება <strong>წამლები</strong>ს<br />
<strong>და</strong>სამზადებლად;<br />
გ) <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს მოხმარება;<br />
დ) <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>სა <strong>და</strong> ყაყაჩოს ღეროების იმპორტი <strong>და</strong><br />
ექსპორტი;<br />
ე) <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>ს ამოღება <strong>და</strong> მისი განკარგვა;<br />
ვ) მარაგის ოდენობა მოცემული წლის 31 დეკემბრისათვის იმ<br />
<strong>წამლები</strong>სათვის, რომელთაც ეხება მოცემული სტატისტიკა;<br />
ზ) ოპიუმის ყაყაჩოს კულტივირებისათვის განსაზღვრული ფართობი.“<br />
57
შესყიდვები<br />
კონვენცია <strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ, მუხლი 16, პარაგრაფი 4:<br />
„მხარეებმა საბჭოს უნ<strong>და</strong> მიაწოდონ წლიური სტატისტიკური ანგარიშები საბჭოს<br />
მიერ მომზადებული ფორმების მიხედვით:<br />
ა) I <strong>და</strong> II ცხრილებში ჩამოთვლილ თითოეულ ნივთიერებასთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით, <strong>და</strong>მზადების რაოდენობაზე, თითოეულ ქვეყანასთან<br />
თუ რეგიონთან განხორციელებული ექსპორტისა <strong>და</strong> იმპორტის შესახებ<br />
<strong>და</strong> აგრეთვე <strong>და</strong>მამზადებელთა მარაგების შესახებ;<br />
ბ) III <strong>და</strong> IV ცხრილებში ჩამოთვლილი თითოეულ ნივთიერებასთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით, <strong>და</strong>მზადების რაოდენობაზე, აგრეთვე იმპორტისა <strong>და</strong><br />
ექსპორტის საერთო რაოდენობებზე;<br />
გ) II <strong>და</strong> III ცხრილებში ჩამოთვლილ თითოეულ ნივთიერებასთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით, თავისუფალი პრეპარატების <strong>და</strong>სამზადებლად<br />
გამოყენებული რაოდენობა;<br />
დ) I ცხრილში ჩამოთვლილი ნივთიერებების გარ<strong>და</strong>, სხვა ნივთიერებებთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით, ინდუსტრიული მიზნებით გამოყენებული რაოდენობის<br />
შესახებ, პარაგრაფი 4, ქვეპარაგრაფ ბ)-ს შესაბამისად.<br />
<strong>და</strong>მზადების რაოდენობა, რომელიც მითითებულია ამ პარაგრაფის ა) <strong>და</strong> ბ)<br />
ქვეპარაგრაფებში, არ შეიცავს <strong>და</strong>მზადებული პრეპარატების რაოდენობებს.“<br />
მითითება 18: მთავრობებმა უნ<strong>და</strong> უზრუნველყონ, რომ იმ კომპანიებთან <strong>და</strong><br />
სააგენტოებთან თანამშრომლობით, ვინც არეგულირებს განაწილებას, კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს შესყიდვა, <strong>და</strong>მზადება <strong>და</strong> განაწილება ხდებოდეს დროულად მთელი ქვეყნის<br />
ტერიტორიაზე; რომ არ შეიქმნას დეფიციტი <strong>და</strong> რომ ასეთი <strong>წამლები</strong> ყოველთვის<br />
ხელმისაწვდომი იყოს, როდესაც ისინი საჭიროა; ამავე დროს, განხორციელდეს სათანადო<br />
კონტროლი არამიზნობრივი გამოყენების, ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის პრევენციისათვის.<br />
როგორც კომპონენტი მთავრობის იმ ვალდებულებისა, რომ მიღწეულ იქნას<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების ადექვატური უზრუნველყოფა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობა, აუცილებელია, რომ ასეთი ნივთიერებების შესყიდვა,<br />
წარმოება <strong>და</strong> განაწილება იყოს კარგად ორგანიზებული. ეს დებულება ემყარება იმ<br />
ვარაუდს, რომ არსებობს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს რეცეპტურის<br />
ჩამონათვალი, რომელთაც მინიჭებული აქვს მარკეტინგის უფლება ქვეყნის<br />
შიგნით. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ შედგენილი აუცილებელი<br />
მედიკამენტების სტან<strong>და</strong>რტული სია <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
მიერ შედგენილი, ბავშვებისათვის განკუთვნილი აუცილებელი მედიკამენტების<br />
სტან<strong>და</strong>რტული სია შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც ნიმუში იმ <strong>წამლები</strong>ს<br />
მინიმალური ჩამონათვალის განსაზღვრისათვის, რომელთათვისაც საჭიროა<br />
კონტროლირებადი ნივთიერებები <strong>და</strong> დოზების ფორმები (<strong>და</strong>ნართი 1) (84, 90).<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების სათანადო უზრუნველყოფა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობა წარმოადგენს ქვეყნის ვალდებულების შემადგენელ ნაწილს,<br />
რომელიც განსაზღვრულია საერთაშორისო შეთანხმებებით <strong>და</strong> ექვემდებარება<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს მონიტორინგს.<br />
58
ნებისმიერი სხვა წამლის მგავსად, უნ<strong>და</strong> არსებობდეს კონტროლირებადი წამლის<br />
მარაგიც, რომ უწყვეტად ხდებოდეს მისი გაცემა, რამდენა<strong>და</strong>ც შეფერხება<br />
მომარაგებაში შეაფერხებს აგრეთვე პაციენტთა მკურნალობას. ასეთმა შეფერხებამ<br />
შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული შედეგები პაციენტებისათვის.<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკებით მკურნალობის უეცარმა შეწყვეტამ შეიძლება<br />
გამოიწვიოს ტკივილის <strong>და</strong>ბრუნება (თუ საფუძველში არსებული მიზეზი კვლავ<br />
არსებობს) <strong>და</strong> მოხსნის სინდრომი, აგრეთვე სხვა სიმპტომები, მათ შორის<br />
ჰიპერტენზია, გულის რევის შეგრძნება <strong>და</strong> პირღებინება, მუცლის კრუნჩხვითი<br />
ტკივილი, დიარეა <strong>და</strong> კუნთების ტკივილი.<br />
ხანგძლივი მოქმედების ოპიოიდ აგონისტებით <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის<br />
მკურნალობის შეწყვეტამ აგრეთვე შეიძლება გამოიწვიოს წამლის მოხსნის<br />
სინდრომი. <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მქონე პაციენტებისათვის კარგად არის<br />
ცნობილი ეს სინდრომი <strong>და</strong> მათ იციან, რომ მისი მკურნალობა შეუძლებელია<br />
(არაკანონიერი) ოპიოიდებით. ასეთ შემთხვევაში, ისინი შეიძლება ამოვარდნენ<br />
მკურნალობის პროგრამი<strong>და</strong>ნ <strong>და</strong> კვლავ <strong>და</strong>უბრუნდნენ ძველ მდგომარეობას.<br />
ისეთი პერიოდები, რომლის დროსაც წამალი არ არის ხელმისაწვდომი,<br />
კომპრომისის წინაშე აყენებს <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობის ხანგრძლივი<br />
პროგრამებისა <strong>და</strong> აივ პრევენციის შედეგებს.<br />
წამლის მოხსნის სინდრომის შემთხვევების გათვალისწინებით, უნ<strong>და</strong> აღინიშნოს,<br />
რომ ეს არ არის იმის მანიშნებელი, რომ პაციენტებს აქვთ <strong>და</strong>მოკიდებულება ან<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომი, როგორც ეს ახსნილია მე-10 მითითებაში.<br />
ჩვეულებრივ, მოხსნის სინდრომის თავი<strong>და</strong>ნ აცილება შესაძლებელია დოზის<br />
თან<strong>და</strong>თანობითი შემცირებით. სხვა კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
შემთხვევაში, მკურნალობის შეფერხება იწვევს სერიოზულ პრობლემებს<br />
პაციენტებისთვის, როგორიცაა ეპილეფსიური კრუნჩხვების განმეორება,<br />
ფსიქიატრიული კრიზისი, ან დედის სიკვდილი (ერგომეტრინისა <strong>და</strong> ეფედრინის<br />
არარსებობის შემთხვევაში).<br />
თუ კონტროლირებადი მედიკამენტები ხელმისაწვდომი უნ<strong>და</strong> იყოს ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
სათანადო დონეზე (იხილეთ განმარტება მე-7 მითითებაში), არის მოთხოვნა, რომ<br />
ასეთი მედიკამენტები ფართოდ იყოს ხელმისაწვდომი აფთიაქებსა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
აუცილებელ სერვისებში. თითქმის ყველა კონტოლირებადი წამალი გამოიყენება<br />
აგრეთვე პირველადი სამედიცინო <strong>და</strong>ხმარების დონეზე <strong>და</strong> მათი უზრუნველყოფა<br />
არ უნ<strong>და</strong> შემოიფარგლებოდეს მხოლოდ საავადმყოფოების აფთიაქებით.<br />
პაციენტებს <strong>და</strong> მათ ოჯახებს არ უნ<strong>და</strong> უხდებოდეთ მგზავრობისათვის საჭირო<br />
დიდი დროის <strong>და</strong>ხარჯვა ან დიდი თანხის გა<strong>და</strong>ხ<strong>და</strong> იმ აფთიაქამდე მისაღწევად,<br />
სა<strong>და</strong>ც გასცემენ კონტროლირებად წამლებს.<br />
უმჯობესია, რომ კონტროლირებადი მედიკამენტების განაწილება<br />
კომბინირებული იყოს სხვა, არაკონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
განაწილებასთან, მედიკამენტების საიმედო სადისტრიბუციო სისტემის<br />
საშუალებით. კონვენციები არ მოითხოვს კონტროლირებად წამლებზე<br />
სახელმწიფოს მონოპოლიას <strong>და</strong> ასეთი მონოპოლიის არსებობისას იქმნება<br />
<strong>და</strong>მატებითო ბარიერები ასეთი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობასა <strong>და</strong><br />
უზრუნველყოფაში. ეს ხშირად ხდება ისეთ შემთხვევაში, სა<strong>და</strong>ც სახელმწიფო<br />
59
მონოპოლია შეთავსებულია ცენტრალიზებულ მიწოდებასთან; მაგალითად,<br />
როდესაც მიწოდება შემოფარგლება მხოლოდ ერთი ადგილით ქვეყნის<br />
დე<strong>და</strong>ქალაქში, ან მიწოდების ადგილების შეზღუდული რაოდენობით<br />
პროვინციების მთავარ ქალაქებში, ან ისეთი ადგილებით, სა<strong>და</strong>ც ფარმაცევტები<br />
პირა<strong>და</strong>დ უნ<strong>და</strong> გამოცხადნენ, რომ მიიღონ კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
თავიანთი <strong>და</strong>კვეთა.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
მითითება 18 წარმოადგენს მე-2 <strong>და</strong> მე-7 მითითებების შედეგს. თუმცა მასთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებულია სხვა მითითებებიც (მაგ.: 8, 9, 11, 12, 15, 16 <strong>და</strong> 17). შესაბამისი<br />
საერთაშორისო კანონი განსაზღვრულია ამ მითითებების მიხედვით.<br />
მითითება 19: მთავრობებმა მინიმუმამდე უნ<strong>და</strong> შეამცირონ კონტროლისა <strong>და</strong><br />
უსაფრთხოების ზომების უარყოფითი ზეგავლენა კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
შეძენის შესაძლებლობასა <strong>და</strong> უზრუნველყოფაზე.<br />
მსოფლიო ბაზარზე, მორფინი <strong>და</strong> მეტადონი შე<strong>და</strong>რებით იაფი ნივთიერებებია <strong>და</strong><br />
მრავალი სხვა ოპიოიდური მასალის ნედლეულიც აგრეთვე არ არის ძვირად<br />
ღირებული. მაგრამ მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, რომ <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong> არ არის<br />
ძვირი როგორც ასეთი, ისინი შეიძლება შეზღუდული იყოს უსაფრთხოების<br />
ზომების შედეგად. მრავალ ქვეყანაში მოქმედებს კონტროლის ზომები, რომლებიც<br />
ზემოქმედებას ახდენს ფასებზე. ბევრ ასეთ ზომას არ ითვალისწინებს კონვენციები<br />
<strong>და</strong> არ არის აუცილებელი არამიზნობრივი გამოყენების პრევენციისათვის.<br />
მრავალი ქვეყნისათვის, სა<strong>და</strong>ც კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს მოხმარება ამჟამად<br />
<strong>და</strong>ბალია, გამოწვევას წარმოადგენს გარ<strong>და</strong>მავალ პერიოდში ასეთი <strong>წამლები</strong>ს<br />
შეძენის შესაძლებლობა უკეთესი ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong> უზრუნველყოფის<br />
მიღწევამდე. ისეთ სიტუაციებში, სა<strong>და</strong>ც ბრუნვა <strong>და</strong>ბალია, ლიცენზიისა <strong>და</strong><br />
რეგისტრაციის ხარჯები შესაძლოა იყოს <strong>და</strong>მაბრკოლებელი ასეთი <strong>წამლები</strong>ს<br />
მარკეტინგისათვის. წარმოებასა <strong>და</strong> განაწილებაში, 100 აბის პარტიის შეფუთვის<br />
ხარჯები ბევრად არ განსხვავდება 10 000 აბის პარტიის შეფუთვისაგან <strong>და</strong> ასეთივე<br />
ვითარებაა ტრანსპორტირების თვალსაზრისითაც. აფთიაქმა, რომელსაც უხდება<br />
დიდი ინვესტიციების ჩადება უსაფრთხოების ზომების უზრუნველსაყოფად იმ<br />
მიზნით, რომ მოიპოვოს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს გაცემის ნებართვა,<br />
შესაძლოა უარი თქვას ასეთი <strong>წამლები</strong>ს შესყიდვასა <strong>და</strong> მარაგის შექმნაზე; ამ<br />
ფაქტორებმა კონტროლირებადი მედიკამენტები შეიძლება ხელოვნურად<br />
გააძვიროს <strong>და</strong> შექმნას ბარიერი მოხმარების ხელმისაწვდომობაში.<br />
ქვეყნებმა უნ<strong>და</strong> გა<strong>და</strong>სინჯონ თავიანთი კონტროლისა <strong>და</strong> უსაფრთხოების ზომები<br />
<strong>და</strong> მათი ზეგავლენა კონტროლირებად წამლებზე. კერძოდ, ყურადღება უნ<strong>და</strong><br />
მიექცეს იმას, რომ კონტროლის ზომებთან <strong>და</strong>კავშირებული ხარჯები<br />
არამიზნობრივი გამოყენების რეალური რისკის პროპორციული იყოს. ქვეყნებმა<br />
უნ<strong>და</strong> გა<strong>და</strong>დგან ადექვატური ნაბიჯები წარმოქმნილი პრობლემების<br />
გა<strong>და</strong>საჭრელად.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
60
მითითება 19 წარმოადგენს მე-2 <strong>და</strong> მე-7 მითითებების შედეგს. მასთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებულია აგრეთვე სხვა მითითებებიც (მაგ.: 8, 9, 11, 12 <strong>და</strong> 18). შესაბამისი<br />
საერთაშორისო კანონი განსაზღვრულია ამ მითითებების მიხედვით.<br />
მითითება 20:<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის ხელმძღვანელი ორგანოები უნ<strong>და</strong><br />
იცნობდნენ ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის სტან<strong>და</strong>რტულ მითითებებს<br />
გა<strong>და</strong>უდებელი სამედიცინო გამოყენებისათვის კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
საერთაშორისო უზრუნველყოფის შესახებ, რომლებიც წარმოადგენს გამარტივებულ<br />
პროცედურას კონტროლირებადი მედიკამენტების იმპორტისა <strong>და</strong> ექსპორტისათვის ისეთ<br />
ქვეყანაში, სა<strong>და</strong>ც <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის ხელმძღვანელი ორგანოების ფუნქციონირება<br />
შეფერხებულია სტიქიური უბედურების გამო.<br />
როგორც ბუნებრივმა, ისე ა<strong>და</strong>მიანის მიერ გამოწვეულმა კატასტროფამ შეიძლება<br />
განაპირობოს მზარდი მოთხოვნა კონტროლირებად მედიკამენტებზე, მაგრამ ამავე<br />
დროს შეიძლება <strong>და</strong>არღვიოს <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის ეროვნული ორგანოების<br />
მუშაობა <strong>და</strong> გამოიწვიოს ის, რომ მათ ვერ შეძლონ ლიცენზიების გაცემა<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს იმპორტზე. ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭოს მიერ 1994 წლის მოხსენებით რეკომენდებულია, რომ<br />
გა<strong>და</strong>უდებელ სიტუაციებში კონტროლის ვალდებულებები შეიძლება<br />
განისაზღვროს მხოლოდ ექსპორტიორი ქვეყნების ხელმძღვანელი<br />
ორგანოებისათვის (15). ეს პრინციპი <strong>და</strong>მტკიც<strong>და</strong> გაეროს <strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატების კომისიისა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ასამბლეის მიერ (91, 92).<br />
როდესაც ასეთი სტიქიური შემთხვევები ხდება, სხვა კომპეტენტურმა ორგანოებმა<br />
უნ<strong>და</strong> იცოდნენ, რომ შეიძლება გამოყენებულ იქნას ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის სანიმუშო მითითებები კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
გა<strong>და</strong>უდებელი სამედიცინო მომსახურებისათვის საერთაშორისო<br />
უზრუნველყოფის შესახებ (15). ეს სანიმუშო მითითებები ეხმარება ეროვნულ<br />
ორგანოებს გამარტივებული სარეგულაციო პროცედურებით. იმ შემთხვევებში,<br />
როდესაც არსებობს ეჭვი მათი გამოყენების შესაძლებლობის შესახებ,<br />
რეკომენდებულია, კონსულტაციისათვის მივმართოთ ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭოს.<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის საერთაშორისო კონვენციების ზოგადი პრინციპი იმაში<br />
მდგომარეობს, რომ კონტროლირებადი მედიკამენტები შეუცვლელია <strong>და</strong> რომ<br />
საჭიროა ადექვატური მარაგის უზრუნველყოფა მათი ხელმისაწვდომობის<br />
მიზნით. (იხილეთ კონვენციების პრეამბულის ტექსტი მითითებაში 1).<br />
ზოგადი კომენტარი 14, პარაგრაფი 40: „მონაწილე სახელმწიფოებს აკისრიათ<br />
ერთობლივი <strong>და</strong> ინდივიდუალური პასუხისმგებლობა, გაერთიანებული ერების<br />
ქარტიისა <strong>და</strong> აგრეთვე გაერთიანებული ერების გენერალური ასამბლეისა <strong>და</strong><br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ასამბლეის შესაბამისი რეზოლუციების მიხედვით, რომ<br />
ითანამშრომლონ სტიქიური უბედურების სამაშველო <strong>და</strong> ჰუმანიტარული<br />
<strong>და</strong>ხმარების უზრუნველსაყოფად გა<strong>და</strong>უდებელი შემთხვევების დროს“.<br />
61
სხვა<br />
მითითება 21: მთავრობებმა, რომლებიც მიიღებენ გა<strong>და</strong>წყვეტილებას ეროვნული<br />
კონტროლის <strong>და</strong>წესების შესახებ ისეთ მედიკამენტებზე, რომლებიც არ კონტროლდება<br />
<strong>წამლები</strong>ს კონტროლის საერთაშორისო კონვენციებით, უნ<strong>და</strong> გამოიყენონ ეს მითითებები<br />
თანაბრად ეროვნულ დონეზე კონტროლირებადი მედიკამენტებისთვისაც.<br />
გარკვეულ სიტუაციაში, მთავრობები შეიძლება გახდნენ იძულებულნი, რომ<br />
<strong>და</strong>აწესონ ეროვნული კონტროლი ისეთ ნივთიერებებზე, რომლებიც არ<br />
კონტროლდება საერთაშორისო მასშტაბით, თუ გრძნობენ, რომ არსებობს<br />
სერიოზული რისკი ამ ნივთიერებების არამართებული გამოყენების <strong>და</strong><br />
საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვისათვის ზიანის მიყენების შესახებ. <strong>წამლები</strong>ს<br />
კონტროლის საერთაშორისო კონვენციებით, ქვეყნებს აქვთ ამისი გაკეთების<br />
უფლება. მაგრამ თუ ასეთი გა<strong>და</strong>წყვეტილებები ეხება იმ ნივთიერებებს, რომლებიც<br />
ამავე დროს მედიკამენტებია, განსაკუთრებით კი, თუ ისინი აუცილებელი<br />
მედიკამენტებია <strong>და</strong>, აქე<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, შეიძლება ამ გა<strong>და</strong>წყვეტილებებს<br />
მნიშვნელოვანი გავლენა ჰქონდეს სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო გამოყენებისათვის<br />
ამ ნივთიერებების უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობაზე, მაშინ ასეთი<br />
გა<strong>და</strong>წყვეტილებები მიღებულ უნ<strong>და</strong> იქნას თავშეკავებითა <strong>და</strong> დიდი<br />
სიფრთხილით.<br />
თუ მთავრობები მიიღებენ გა<strong>და</strong>წყვეტილებას ეროვნული ჩამონათვალის<br />
შედგენაზე, ეს უნ<strong>და</strong> განხორციელდეს მხოლოდ ფრთხილი <strong>და</strong> გამჭვირვალე<br />
ანალიზის შედეგად, რომელშიც მონაწილეობა უნ<strong>და</strong> მიიღონ შესაბამისმა<br />
<strong>და</strong>ინტერესებულმა მხარეებმა, რომელთაც კარგად უნ<strong>და</strong> აწონ-<strong>და</strong>წონონ ასეთი<br />
ნაბიჯის გა<strong>და</strong>დგმასთან <strong>და</strong>კავშირებული ხარჯები თუ სარგებელი. კერძოდ კი, მათ<br />
უნ<strong>და</strong> გააანალიზონ:<br />
• საშიში <strong>და</strong> საზიანო გამოყენების რისკ-ფაქტორები;<br />
• საფრთხის ხარისხი საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვისათვის;<br />
• ნივთიერების მნიშვნელობა სამედიცინო გამოყენებისათვის;<br />
• ნივთიერების სტან<strong>და</strong>რტულ სიაში შეტანის ზეგავლენა მის<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობაზე.<br />
ნივთიერების ჩამონათვალში შეტანის შესახებ გა<strong>და</strong>წყვეტილების მიღებამდე,<br />
მთავრობებმა მხედველობაში უნ<strong>და</strong> მიიღონ ამ ნივთიერებისაგან<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების გამოწვევის ალბათობის სამეცნიერო შეფასება ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის წამლებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების საექსპერტო კომიტეტის<br />
მიერ, თუ ეს ხელმისაწვდომი იქნება. l<br />
თუ მთავრობა გა<strong>და</strong>წყვეტს, რომ საშიში <strong>და</strong> საზიანო გამოყენების რისკი <strong>და</strong><br />
საზოგადოებისა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვისათვის მოსალოდნელი საფრთხე იმდენად დიდია,<br />
რომ მიზანშეწონილია ეროვნული ჩამონათვალის შედგენა, მთავრობამ უნ<strong>და</strong><br />
შეიმუშაოს <strong>და</strong> განახორციელოს სამოქმედო გეგმა ისეთი პრინციპების მიხედვით,<br />
რომლებიც შესაძლებელს გახდის, რომ სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
l<br />
იხილეთ წამლებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების საექსპერტო კომიტეტის დოკუმენტაცია:<br />
http://www.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/medicines/areas/quality_safety/ECDD/en (წვდომის თარიღია 2011 წლის 9 იანვარი)<br />
62
მიზნებისათვის რაიმე ნივთიერების უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა არ<br />
შეფერხდეს მისი ჩამონათვალში შეტანის შემდეგ, ან ამან დროთა განმავლობაში<br />
უარყოფითად არ იმოქმედოს ხელმისაწვდომობაზე.<br />
ზემოთ მოცემული რეკომენ<strong>და</strong>ციები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმ<br />
ფაქტი<strong>და</strong>ნ გამომდინარე, რომ, მაგალითად, კეტამინისა <strong>და</strong> ტრამადოლის<br />
ეროვნულ ჩამონათვალში შეტანამ გამოიწვია ამ მედიკამენტების<br />
უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის შემცირება მრავალ ქვეყანაში. კეტამინი<br />
არის აუცილებელი მედიკამენტი, რომელიც გამოიყენება მწირი რესურსების<br />
პირობებში <strong>და</strong> ხშირად ერთადერთი საანესთეზიო საშუალებაა ქირურგიაში<br />
გამოსაყენებლად. ტრამადოლი სუსტი ოპიოიდია, რომელიც ბევრ ქვეყანაში<br />
გამოიყენება ზომიერი ტკივილის სამკურნალოდ <strong>და</strong> იგი განხილულია ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის წამლებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების კომიტეტის 2006 წლის<br />
34-ე სხდომის მიერ. კომიტეტმა „გაითვალისწინა, რომ ტრამადოლის თერაპიული<br />
თვისებების გამო, მისი გამოყენების დონის მკვეთრი ზრდის შემდეგაც კი, ეს<br />
მედიკამენტი ინარჩუნებს ბოროტად გამოყენების <strong>და</strong>ბალ მაჩვენებელს. ამიტომ,<br />
კომიტეტმა <strong>და</strong>ასკვნა, რომ კრიტიკული შეფასებისათვის არ არსებობ<strong>და</strong> საკმარისი<br />
ფაქტები.“ ამ <strong>წამლები</strong>ს ეროვნულ ჩამონათვალში შეტანამ გამოიწვია <strong>წამლები</strong>ს<br />
ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა, რასაც მოჰყვა სერიოზული შედეგები<br />
პაციენტებისათვის (93, 94).<br />
შესაბამისი საერთაშორისო სამართალი <strong>და</strong> პრინციპები<br />
საერთაშორისო შეთანხმება ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული<br />
უფლებების შესახებ, მუხლი 12, პარაგრაფი 2 <strong>და</strong> მისი ზოგადი კომენტარი 14<br />
(იხილეთ მითითება 2).<br />
63
ქვეყნის შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალი<br />
მთავრობებს <strong>და</strong> სხვა <strong>და</strong>ინტერესებულ ჯგუფებს, მათ შორის ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს<br />
შეუძლიათ გამოიყენონ შემდეგი საკონტროლო ჩამონათვალი <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის<br />
ეროვნული პოლიტიკის გასაანალიზებლად <strong>და</strong> იმის გასარკვევად, თუ მოცემულ ქვეყანაში<br />
რამდენად სრულყოფილად ხორციელდება მითითებები. ქვეყნის დონეზე ამ ამოცანის<br />
შესრულება შეიძლება <strong>და</strong>ეკისროს მიზნობრივ ჯგუფს ან სამუშაო ჯგუფს. გთხოვთ,<br />
გაითვალისწინოთ, რომ შეიძლება საჭირო იყოს წინასწარი ინფორმაციის მოძიება ამ<br />
ჩამონათვალში მოცემულ კითხვებზე პასუხის გასაცემად.<br />
67 კითხვის ნუმერაცია შეესაბამება მითითებების ნუმერაციას. ცალკეულ შემთხვევებში,<br />
კითხვა შეიძლება ეხებოდეს ერთზე მეტ მითითებას; ასეთ შემთხვევაში, ნომერი<br />
აღნიშნავს ყველაზე უფრო რელევანტურ მითითებას. თითოეული კითხვისათვის,<br />
ჩამონათვალში აღნიშნულია ეს კითხვა იურიდიულ საკითხებს ეხება („ი“: 11 კითხვა),<br />
პოლიტიკის საკითხებს („პ“: 53 კითხვა), თუ ორივე მათგანს („ი/პ“: 3 კითხვა). ეს შეიძლება<br />
<strong>და</strong>ეხმაროთ გუნდებს შეფასების განხორციელებაში, თუ მათ სურთ, რომ გაანაწილონ<br />
თავიანთი სამუშაო იურიდიულ <strong>და</strong> პოლიტიკის ქვეჯგუფებზე.<br />
კითხვების უმრავლესობისათვის, ის პასუხი, რომელიც ყველაზე უფრო მიზანშეწონილია<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს სათანადო უზრუნველყოფისა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობისათვის, მოცემულია მუქი შრიფტით. შესაბამისად, თითოეული იმ<br />
კითხვისათვის, რომლის პასუხიც არ არის მოცემული მუქი შრიფტით, არსებობს<br />
შემდგომი გაუმჯობესების შესაძლებლობა. ამ საკითხებზე სისტემატური მუშაობით,<br />
ქვეყანას შეუძლია თან<strong>და</strong>თანობით გააუმჯობესოს კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
უზრუნველყოფა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობა. სისტემური მიდგომა მოითხოვს აგრეთვე ქვეყნის<br />
შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალის შევსებას მოგვიანო ეტაპზე.<br />
ნომერი<br />
(აღნიშნავს<br />
შესაბამის<br />
მითითებას<br />
იურიდიული<br />
საკითხი (ი)<br />
ან<br />
პოლიტიკის<br />
საკითხი (პ)<br />
კითხვა<br />
საჭიროა<br />
შემდგომი<br />
მუშაობა?<br />
(თუ<br />
დიახ,<br />
მონიშნეთ<br />
უჯრა)<br />
ინფორმაცია <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის კანონმდებლობისა <strong>და</strong> პოლიტიკის შესახებ<br />
1 ი/პ არსებობს თუ არა დებულება<br />
კანონმდებლობაში ან ეროვნული პოლიტიკის<br />
ამსახველ დოკუმენტებში, რომ<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong> აბსოლუტურად<br />
აუცილებელია სამედიცინო <strong>და</strong><br />
ფარმაცევტული მომსახურებისათვის?<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ: <br />
64
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
2 პ არსებობს თუ არა დებულება<br />
კანონმდებლობაში, რომელიც აწესებს<br />
მთავრობის ვალდებულებას, რომ შექმნას<br />
ადექვატური პირობები, რომ უზრუნველყოს:<br />
- კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს სამედიცინო<br />
<strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის გამოყენება <strong>და</strong><br />
მათ შორის ტკივილისა <strong>და</strong> ტანჯვის<br />
შესამცირებლად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ნივთიერებაზე <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
პრევენციისა <strong>და</strong> მკურნალობისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
3 პ არის თუ არა <strong>და</strong>არსებული მთავრობის მიერ<br />
ეროვნული ორგანო იმ ვალდებულების<br />
შესასრულებლად, რომ უზრუნველყოფილ<br />
იქნას კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ადექვატური ხელმისაწვდომობა სამედიცინო<br />
<strong>და</strong> სამეცნიერო მიზნებისათვის, მათ შორის<br />
ლიცენზირების, შეფასებების <strong>და</strong> სტატისტიკის<br />
საწარმოებლად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
4 პ ა) არსებობს თუ არა რაიმე მექანიზმი<br />
(მაგალითად, რეგულარული შეკრებები)<br />
სამთავრობო სააგენტოებს შორის, რომელიც<br />
კოორდინაციას უწევს <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის<br />
პოლიტიკას <strong>და</strong> ათანხმებს მას ქვე-პოლიტიკის<br />
მიმართულებებთან?<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, აღწეროთ მექანიზმი:<br />
რამდენად ხშირად ტარდება ასეთი<br />
შეკრებები? …./წელიწადში<br />
არა<br />
<br />
65
არ არის ცნობილი<br />
4 პ ბ) მოიცავს თუ არა ეს მექანიზმი იმ<br />
სააგენტოებს, რომელთაც აკისრიათ შემდეგი<br />
ფუნქციები:<br />
- <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის კანონმდებლობა?<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ნარკოტიკების არამიზნობრივი გამოყენების<br />
საწინააღმდეგო პოლიტიკა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ჯან<strong>და</strong>ცვის პოლიტიკა (ფარმაცევტული,<br />
კიბოსთან, აივ ინფექციასთან <strong>და</strong>კავშირებული<br />
<strong>და</strong> ა.შ.)?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- საბაჟო?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- პოლიცია?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- სასამართლო ორგანოები?<br />
66
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
4 პ გ) მოიცავს თუ არა ამ მექანიზმის<br />
ვალდებულება:<br />
- კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
ხელშეწყობას სამედიცინო მიზნებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ბოროტად გამოყენების <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენცია?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- არამიზნობრივი გამოყენების პრევენცია?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
5 პ ა) არსებობს თუ არა მთავრობასა <strong>და</strong><br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს შორის თანამშრომლობის<br />
მექანიზმი კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
მისაღწევად სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
მიზნებისათვის, მათ შორის ტკივილის<br />
შესამცირებლად, ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების სამკურნალოდ <strong>და</strong> სხვა<br />
სამედიცინო სნეულებებისათვის, აგრეთვე<br />
ბოროტად გამოყენების, <strong>და</strong>მოკიდებულებისა<br />
<strong>და</strong> არამიზნობრივი გამოყენების<br />
პრევენციისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, აღწეროთ მექანიზმი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
5 პ ბ) მოიცავს თუ არა ეს თანამშრომლობა იმ<br />
სააგენტოებს, რომელთაც აკისრიათ შემდეგი<br />
ფუნქციები:<br />
- <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის კანონმდებლობის<br />
67
შემუშავება?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ნარკოტიკების არამიზნობრივი გამოყენების<br />
საწინააღმდეგო პოლიტიკა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ჯან<strong>და</strong>ცვის პოლიტიკა (კიბოს, აივ<br />
პოლიტიკა <strong>და</strong> ა.შ)?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- საბაჟო?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- პოლიცია?<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- სასამართლო ორგანოები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
სააგენტოები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- სამედიცინო საბჭოები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
68
- მედიცინის მუშაკთა წარმომადგენლები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
ორგანიზაციები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- პაციენტთა წარმომადგენლები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
ორგანიზაციები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ზღვევის სფეროს<br />
წარმომადგენლები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
ორგანიზაციები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
5 პ გ) მოიცავს თუ არა თანამშრომლობის<br />
ვალდებულება:<br />
- კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
ხელშეწყობას სამედიცინო მიზნებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენციას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- არამიზნობრივი გამოყენების პრევენციას?<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
5 პ დ) მოიცავს თუ არა ეს თანამშრომლობა<br />
შემდეგ ასპექტებს?<br />
- კონტროლირებად მედიკამენტებზე<br />
მოთხოვნის შეფასებას <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
შესაძლებლობის შესახებ ანგარიშის შედგენას?<br />
69
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
რაციონალური გამოყენების ხელშეწყობის<br />
შესახებ კონსულტაციების გაწევას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- საუკეთესო პრაქტიკის <strong>და</strong>ნერგვას,<br />
მკურნალობის ეროვნული გზამკვლევების<br />
შემუშავებას <strong>და</strong> მკურნალობის საერთაშორისო<br />
პრინციპების განხორციელებას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობისათვის ზედმეტად მკაცრი<br />
ბარიერების მოხსნის შესახებ<br />
კონსულტაციების გაწევას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- კონსულტაციების გაწევას იმის შესახებ, თუ<br />
როგორ უნ<strong>და</strong> გაუმჯობესდეს ნივთიერების<br />
ბოროტად გამოყენებისა <strong>და</strong><br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების პრევენცია <strong>და</strong><br />
კონტროლი, ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong><br />
უზრუნველყოფისათვის ახალი ბარიერების<br />
შექმნის გარეშე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
6 პ მთავრობამ შექმნა თუ არა ადექვატური<br />
პირობები მთავრობის ოფიციალური პირებისა<br />
<strong>და</strong> სხვათა სწავლებისათვის, რომელთა<br />
სამუშაო მოითხოვს ნარკოტიკების ბოროტად<br />
გამოყენებისა <strong>და</strong> მისი პრევენციის<br />
პრობლემების ცოდნას, მათ შორის კავშირს<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის პოლიტიკასთან <strong>და</strong><br />
70
კონტროლირებადი მედიკამენტებით<br />
ლეგიტიმურ მკურნალობას ?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, აღწეროთ მექანიზმი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
უზრუნველყოფისა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის პოლიტიკის <strong>და</strong>გეგმვა<br />
მედიკამენტების ეროვნული პოლიტიკის გეგმა:<br />
7 პ ა1) არსებობს თუ არა მედიკამენტების<br />
ეროვნული პოლიტიკის <strong>და</strong>მტკიცებული<br />
გეგმა, რომელიც მოიცავს კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფასა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობას ყველა შესაბამისი<br />
სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
გამოყენებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
უკანასკნელად როდის მოხ<strong>და</strong> ამ<br />
გეგმის განახლება?<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ა2) მედიკამენტების ეროვნული პოლიტიკის<br />
გეგმა (ან რომელიმე სხვა სამთავრობო<br />
პოლიტიკა) მოიცავს თუ არა აუცილებელი<br />
მედიკამენტების ჩამონათვალს, რომელიც<br />
შედგენილია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტების<br />
სტან<strong>და</strong>რტული სიისა <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის ბავშვებისათვის<br />
განკუთვნილი აუცილებელი მედიკამენტების<br />
სტან<strong>და</strong>რტული სიის მიხედვით?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ა3) მოიცავს თუ არა აუცილებელი<br />
მედიკამენტების სია ყველა იმ მედიკამენტს,<br />
რომელიც ამჟამად გამოიყენება, ან<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ეკვივალენტებს, რომლებიც გამოიყენება, ან<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
აუცილებელი მედიკამენტების სტან<strong>და</strong>რტულ<br />
სიას <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
ბავშვებისათვის განკუთვნილი აუცილებელი<br />
71
მედიკამენტების სტან<strong>და</strong>რტულ სიას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა, გთხოვთ, ჩამოთვალოთ<br />
გამოტოვებული მედიკამენტები:<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ა4) ითვალისწინებს თუ არა, მედიკამენტების<br />
ეროვნული პოლიტიკის გეგმა (ან მთავრობის<br />
რომელიმე სხვა გეგმა) იმ პოლიტიკას,<br />
რომელიც ხელს ხელს უწყობს<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
რაციონალურ გამოყენებას მოსახლეობის<br />
მიერ, მათ შორის პაციენტებისა <strong>და</strong> მათი<br />
ოჯახების ინფორმირებულობას ტკივილისა<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობის<br />
შესახებ?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 (პ - ეხება<br />
აგრეთვე მე-11<br />
<strong>და</strong> მე-12<br />
მითითებებს)<br />
ა5) ითვალისწინებს თუ არა მედიკამენტების<br />
ეროვნული პოლიტიკა (ან მთავრობის<br />
რომერლიმე სხვა პოლიტიკა) სათანადო<br />
მედიკამენტების უზრუნველყოფას<br />
სამედიცინო მომსახურების შესაბამის<br />
დონეებზე, მათ შორის ძლიერი ოპიოიდური<br />
ანალგეტიკების უზრუნველყოფას ყველა<br />
დონეზე <strong>და</strong> რეცეპტის გამოწერის<br />
უფლებამოსილების მინიჭებას ყველა<br />
შესაბამისი სამედიცინო სპეციალობების<br />
პერსონალისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არა არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ა6) ითვალისწინებს თუ არა, მედიკამენტების<br />
ეროვნული პოლიტიკის გეგმა (ან მთავრობის<br />
რომელიმე პოლიტიკა) იმას, რომ პაციენტებს,<br />
რომლებიც სტაციონარში მოხვდნენ სხვა<br />
მიზეზების გამო, შეეძლოთ მკურნალობის<br />
გაგრძელება კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>თ?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
72
7 პ ა7) ითვალისწინებს თუ არა, მედიკამენტების<br />
ეროვნული პოლიტიკის გეგმა (ან მთავრობის<br />
სხვა პოლიტიკა), რომ კონტროლირებად<br />
მედიკამენტებზე მყოფი ა<strong>და</strong>მიანებისათვის<br />
მკურნალობა ასეთი მედიკამენტებით<br />
გაგრძელდეს მაშინაც, როდესაც ისინი არიან<br />
პატიმრობაში ან დროებით პატიმრობაში,<br />
მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, ისინი იტარებენ<br />
ტკივილის მკურნალობას, <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
მკურნალობას თუ სხვა <strong>და</strong>ავადებებზე<br />
მკურნალობას?<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
ინდივიდუალურ <strong>და</strong>ავადებებზე<br />
ორიენტირებული სპეციფიკური<br />
პოლიტიკის გეგმები:<br />
- კობო:<br />
7 პ ბ1) არსებობს თუ არა კიბოს კონტროლის<br />
კომპლექსური ეროვნული, <strong>და</strong>მტკიცებული<br />
გეგმა, რომელიც მოიცავს ძლიერი<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკების<br />
ხელმისაწვდომობას <strong>და</strong> მათ უზრუნველყოფას<br />
საშუალო <strong>და</strong> ძლიერი ტკივილის<br />
მკურნალობისათვის <strong>და</strong> აგრეთვე ისეთი<br />
სერვისებისათვის, როგორიცაა ჰოსპისი <strong>და</strong><br />
პალიატიური მომსახურება, სა<strong>და</strong>ც პაციენტებს<br />
შეუძლიათ ჩაიტარონ ასეთი მკურნალობა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
როდის მოხ<strong>და</strong> უკანასკნელად ამ<br />
გეგმის განახლება?<br />
არა<br />
არა არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ბ2) შემოწმებულია თუ არა, რომ პოლიტიკის<br />
გეგმა არ შეიცავს არცერთ ისეთ დებულებას,<br />
რომელიც ანიჭებს რა უფლებას ერთი ჯგუფის<br />
პაციენტებს, შესაძლოა გაგებულ იქნას,<br />
როგორც ასეთი უფლების ჩამორთმევა სხვა<br />
ჯგუფების პაციენტებისათვის?<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
73
7 პ ბ3) არსებობს თუ არა საკმარისი რესურსები ამ<br />
პოლიტიკის განხორციელებისათვის?<br />
- აივ/შიდსი:<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
ბიუჯეტი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ გ1) არსებობს თუ არა, აივ/შიდსის<br />
<strong>და</strong>მტკიცებული ეროვნული პროგრამა,<br />
რომელიც:<br />
- ითვალისწინებს საშუალო <strong>და</strong> ძლიერი<br />
ტკივილის მკურნალობას ძლიერი<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკებისა <strong>და</strong> ისეთი<br />
სერვისების უზრუნველყოფითა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობით, როგორიცაა ჰოსპისი <strong>და</strong><br />
პალიატიური მომსახურება, სა<strong>და</strong>ც<br />
პაციენტებმა შეიძლება ჩაიტარონ ასეთი<br />
მკურნალობა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
არა<br />
არა არის ცნობილი<br />
<br />
- მოიცავს თუ არა აივ ინფექციის<br />
გავრცელების პრევენციის, ოპიოიდ<br />
აგონისტური თერაპიისა <strong>და</strong> მკურნალობის<br />
ისეთი ცენტრების უზრუნველყოფითა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობით, სა<strong>და</strong>ც ოპიოიდებზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულ პაციენტებს შეუძლიათ<br />
ჩაიტარონ ასეთი მკურნალობა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ მიუთითოთ:<br />
უკანასკნელად როდის მოხ<strong>და</strong> გეგმის<br />
განახლება?<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ გ2) შემოწმებულია თუ არა, რომ პოლიტიკის<br />
გეგმა არ შეიცავს არცერთ ისეთ დებულებას,<br />
რომელიც ანიჭებს რა უფლებას ერთი ჯგუფის<br />
პაციენტებს, შეიძლება გაგებულ იქნას,<br />
როგორც ასეთი უფლების ჩამორთმევა სხვა<br />
ჯგუფების პაციენტებისათვის?<br />
74
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ გ3) არსებობს თუ არა საკმარისი რესურსები ამ<br />
პოლიტიკის განსახორციელებლად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
ბიუჯეტი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულება:<br />
7 პ დ1) არსებობს თუ არა მენტალური<br />
ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის <strong>და</strong>მტკიცებული<br />
ეროვნული პროგრამა ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების შესახებ, რომელიც<br />
მოიცავს ნივთიერების ბოროტად<br />
გამოყენებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
პრევენციას, ნივთიერებაზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობას ოპიოიდ<br />
აგონისტური თერაპიისა <strong>და</strong> მკურნალობის<br />
ისეთი ცენტრების უზრუნველყოფითა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობით, სა<strong>და</strong>ც ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მქონე პაციენტებს<br />
შეუძლიათ ასეთი მკურნალობის ჩატარება?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
ბოლოს როდოს მოხ<strong>და</strong> ამ გეგმის<br />
განახლება?<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ დ2) შემოწმებულია თუ არა, რომ პოლიტიკის<br />
გეგმა არ შეიცავს არცერთ ისეთ დებულებას,<br />
რომელიც ანიჭებს რა უფლებას ერთი ჯგუფის<br />
პაციენტებს, შეიძლება გაგებულ იქნას,<br />
როგორც ასეთი უფლების ჩამორთმევა სხვა<br />
ჯგუფების პაციენტებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ დ3) ითვალისწინებს თუ არა, ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების შესახებ მენტალური<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის პროგრამა, რომ კონტროლირებად<br />
წამლებზე მყოფი პაციენტებისათვის<br />
75
მკურნალობა გაგრძელდეს იმ შემთხვევაშიც,<br />
როდესაც ისინი იმყოფებიან პატიმრობაში ან<br />
დროებით პატიმრობაში, მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა,<br />
ისინი ტკივილის მკურნალობას იტარებენ,<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობას თუ სხვა<br />
<strong>და</strong>ავადებების მკურნალობას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ დ4) ითვალისწინებს თუ არა, ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების შესახებ მენტალური<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის პროგრამა, რომ საპატიმროებში<br />
ფუნქციონირებდეს მკურნალობის<br />
პროგრამები ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
მკურნალობისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ დ5) არსებობს საკმარისი რესურსები ამ<br />
პოლიტიკის განსახორციელებლად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ფსიქიატრიული <strong>და</strong> ნევროლოგიური <strong>და</strong>რღვევები:<br />
7 პ ე1) არსებობს თუ არა მენტალური ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
ეროვნული <strong>და</strong>მტკიცებული პროგრამა სხვა<br />
ფსიქიატრიული <strong>და</strong> ნევროლოგიური<br />
<strong>და</strong>რღვევების შესახებ, რომელიც მოიცავს<br />
ანქსიოლიტიკების, ჰიპნოტიკების <strong>და</strong><br />
ანტიეპილეპტიკების უზრუნველყოფასა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
უკანასკნელად როდის მოხ<strong>და</strong> გეგმის<br />
განახლება?<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ე2) შემოწმებულია თუ არა, რომ პოლიტიკის<br />
გეგმა არ შეიცავს არცერთ ისეთ დებულებას,<br />
რომელიც ანიჭებს რა უფლებებს ერთი<br />
ჯგუფის პაციენტებს, შეიძლება გაგებულ<br />
76
იქნას, როგორც ასეთი უფლებების<br />
ჩამორთმევა სხვა ჯგუფების<br />
პაციენტებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ე3) არსებობს საკმარისი რესურსები ამ<br />
პოლიტიკის განსახორციელებლად?<br />
- ქალთა ჯანმრთელობა:<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
ბიუჯეტი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ვ1) არსებობს თუ არა, ქალთა ჯანმრთელობის<br />
<strong>და</strong>ცვის <strong>და</strong>მტკიცებული ეროვნული<br />
პროგრამა, რომელიც მოიცავს ოქსიტოცინისა<br />
(არაკონტროლირებადი) <strong>და</strong>/ან<br />
ერგომეტრინისა <strong>და</strong> ეფედრინის<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობას<br />
გა<strong>და</strong>უდებელი სამეანო მკურნალობისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ:<br />
უკანასკნელად როდოს მოხ<strong>და</strong> ამ<br />
გეგმის განახლება?<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ვ2) შემოწმებულია თუ არა, რომ პოლიტიკის<br />
გეგმა არ შეიცავს არცერთ ისეთ დებულებას,<br />
რომელიც ანიჭებს რა უფლებებს ერთი<br />
ჯგუფის პაციენტებს, შეიძლება გაგებულ<br />
იქნას, როგორც ასეთი უფლებების<br />
ჩამორთმევა სხვა ჯგუფების<br />
პაციენტებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
7 პ ვ3) არსებობს საკმარისი რესურსები ამ<br />
პოლიტიკის განსახორციელებლად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
77
8 პ ა) შემოწმებულია თუ არა, რომ<br />
მედიკამენტების ეროვნული პოლიტიკის<br />
გეგმა <strong>და</strong> ინდივიდუალურ <strong>და</strong>ავადებებზე<br />
ორიენტირებული ეროვნული გეგმები:<br />
- გენდერულად სენსიტიურია <strong>და</strong><br />
კულტურულად მისაღები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არა არის ცნობილი<br />
<br />
- ხელს უწყობს თანაბარ უზრუნველყოფას<br />
<strong>და</strong> ხელმისაწვდომობას <strong>და</strong> <strong>და</strong> არ უშვებს<br />
დისკრიმინაციას, ან იმას, რომ შემთხვევით<br />
აღმოჩნდეს დისკრიმინაციის გამომწვევი:<br />
ქალთა მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
ბავშვთა მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
მოხუცთა მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
<strong>და</strong>ბალშემოსავლიანი კლასის მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
ეთნიკურ უმცირესობათა მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
პატიმართა მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
ნივთიერების ბოროტად გამოყენების<br />
ისტორიისა <strong>და</strong> ტკივილის მქონე<br />
78
პაციენტთა მიმართ?<br />
o<br />
o<br />
o<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
აივ ინფექციის მატარებელთა მიმართ?<br />
o<br />
o<br />
o<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
სექს–ინდუსტრიაში მომუშავეთა<br />
მიმართ?<br />
o დიახ<br />
o არა<br />
o არ არის ცნობილი<br />
<br />
ჰომოსექსუალ მამაკაცთა მიმართ?<br />
o<br />
o<br />
o<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
ინექციური ნარკოტიკების<br />
მომხმარებელთა მიმართ?<br />
o<br />
o<br />
o<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
8 პ ბ) აქვთ თუ არა, ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მქონე პაციენტებს<br />
მკურნალობის თანაბარი ხელმისაწვდომობაა,<br />
მიუხე<strong>და</strong>ვად:<br />
- ასაკისა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- სქესისა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- აივ სტატუსისა?<br />
79
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ნივთიერების ბოროტად გამოყენების<br />
ხანგრძლიობისა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- აბსტინენციის ან წარუმატებელი<br />
მკურნალობის მცდელობების ისტორიისა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ფსიქიატრიული მდგომარეობისა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
8 პ გ) აქვთ თუ არა ორსულ <strong>და</strong> ლაქტაციის<br />
პერიოდში მყოფ ქალებს თანაბარი<br />
ხელმისაწვდომობა ოპიოიდური<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობაზე, ისევე<br />
როგორც სხვა პაციენტებს?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
9 ი ა) ჩაატარა თუ არა, მთავრობამ ეროვნული<br />
კანონმდებლობის, <strong>და</strong>ბალი საფეხურის<br />
კანონმდებლობისა <strong>და</strong> ოფიციალური<br />
პოლიტიკის გა<strong>და</strong>სინჯვა, იმის <strong>და</strong>სადგენად,<br />
ხომ არ არის ეს კანონები უფრო მკაცრი,<br />
ვიდრე ამას მოითხოვს ნარკოტიკების<br />
კონტროლის საერთაშორისო კონვენციები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ, რომელი<br />
კანონები <strong>და</strong> წესები შემოწმ<strong>და</strong> <strong>და</strong><br />
კიდევ რომელ კანონები <strong>და</strong><br />
სარეგულაციო წესები საჭიროებს<br />
შემოწმებას:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
80
9 ი ბ) თუ არსებობს ასეთი დებულებები, არის თუ<br />
არა ისინი აუცილებელი ან მიზანშეწონილი<br />
საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვისა <strong>და</strong><br />
კეთილდღეობისათვის <strong>და</strong> ხელს უწყობს თუ<br />
არა ისინი საზოგადოებრივი ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
გაუმჯობესებას (კერძოდ, კი რაციონალური<br />
სამედიცინო გამოყენებისათვის<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობას<br />
<strong>და</strong> ბოროტდ გამოყენების,<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულებისა <strong>და</strong> არამიზნობრივი<br />
გამოყენების პრევენციას)?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ აღნიშნოთ შედეგები<br />
შესაბამის დებულებებთან ერთად:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
9 ი გ) თუ გამოვლინ<strong>და</strong> ისეთი დებულებები,<br />
რომლებიც არ არის აუცილებელი <strong>და</strong><br />
მიზანშეწონილი საზოგადოებრივი<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვისა <strong>და</strong> კეთილდღეობისათვის <strong>და</strong> არ<br />
თამაშობს არავითარ როლს საზოგადოებრივი<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის გაუმჯობესებაში, ამოღებულ იქნა<br />
თუ არა ასეთი დებულებები ან თუ შეიცვალა<br />
ისინი ალტერნატიული გზებით იმავე დონის<br />
პრევენციის უზრუნველსაყოფად,<br />
რაციონალური სამედიცინო<br />
გამოყენებისათვის ბარიერის შექმნის გარეშე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
9 (ი - ეხება<br />
აგრეთვე მე–11<br />
მითითებას)<br />
დ) კერძოდ, მიუთითეთ, თუ კანონმდებლობა<br />
ან პოლიტიკა შეიცავს შემდეგ დებულებებს,<br />
რომლებიც უფრო მკაცრია, ვიდრე ამას<br />
მოითხოვს ნარკოტიკების კონტროლის<br />
კონვენციები <strong>და</strong> რომლებიც აბრკოლებს<br />
<strong>წამლები</strong>ს გამოწერას, გაცემას <strong>და</strong><br />
განაწილებას რაციონალური სამედიცინო<br />
გამოყენებისათვის:<br />
- არის თუ არა დროის მონაკვეთი,<br />
რომლისთვისაც კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong><br />
შეიძლება გამოიწეროს, უფრო შეზღუდული,<br />
ვიდრე ეს განსაზღვრულია სხვა<br />
მედიკამენტებისათვის?<br />
81
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
მაქსიმალური ხანგრძლიობა <strong>და</strong><br />
განსხვავება სხვა მედიკამენტებთან<br />
შე<strong>და</strong>რებით:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- არის თუ არა კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების რეცეპტის მოქმედების ვა<strong>და</strong><br />
უფრო შეზღუდული, ვიდრე სხვა<br />
მედიკამენტების რეცეპტები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, აღნიშნოთ<br />
მაქსიმალური ვა<strong>და</strong> <strong>და</strong> განსხვავება<br />
სხვა მედიკამენტებთან:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- აქვს თუ არა ექიმ პრაქტიკოსს ნებართვა,<br />
რომ განსაზღვროს სათანადო<br />
ფარმაკოლოგიური მკურნალობა (წამლის<br />
შერჩევა, რეცეპტურა, დოზები <strong>და</strong><br />
ხანგრძლივობა) ინდივიდუალური პაციენტის<br />
საჭიროებასა <strong>და</strong> სწორ სამეცნიერო<br />
სამედიცინო პრაქტიკაზე <strong>და</strong>ყრდნობით?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა; გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
შეზღუდვები <strong>და</strong> განსხვავება სხვა<br />
მედიკამენტებთან შე<strong>და</strong>რებით<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- შეზღუდულია თუ არა ძლიერი<br />
ოპიოიდების გამოყენება საშუალო <strong>და</strong> ძლიერი<br />
ტკივილის დროს, მხოლოდ ერთი ან<br />
რამდენიმე სპეციფიკური <strong>და</strong>ავადებით<br />
(მაგალითად, კიბოთი გამოწვეული ტკივილი),<br />
მაშინ როდესაც სხვა მიზეზებით გამოწვეული<br />
საშუალო ან ძლიერი ტკივილი რჩება<br />
მკურნალობის გარეშე?<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ<br />
შეზღუდვები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- არის თუ არა საჭირო ნებართვა<br />
პაციენტისათვის, რომ მან მიიღოს<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტი?<br />
82
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- შეიძლება თუ არა კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების რეცეპტის გამოწერა<br />
რეცეპტის გამოსაწერად განკუთვნილ<br />
ჩვეულებრივ ქაღალდზე მხოლოდ ერთ<br />
ეგზემპლარად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა; გთხოვთ, აღნიშნოთ, რა არის<br />
საჭირო <strong>და</strong> რა ფასად:<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ხდება თუ არა ისეთი პაციენტების<br />
რეგისტრაცია, რომლებიც მკურნალობენ<br />
ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულებას<br />
ოპიოიდებით?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
თუ დიახ, გთხოვთ, მიუთითოთ, თუ<br />
არის გამოვლენილი რაიმე თანმდევი<br />
შედეგები, როგორიცაა უარი მართვის<br />
მოწმობის გაცემაზე, სამთავრობო<br />
უწყებებში მუშაობაზე, ბინის<br />
<strong>და</strong>ქირავებაზე, ბავშვის მეურვეობაზე,<br />
რაც უბიძგებ<strong>და</strong> პაციენტებს, რომ<br />
უარი ეთქვათ მკურნალობაზე;<br />
თუ დიახ, გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
პერიოდი, რომლის განმავლობაშიც<br />
ინახება სარეგისტრაციო ჩანაწერი;<br />
თუ დიახ, გთხოვთ, მიუთითოთ რა<br />
გარანტიები არსებობს, რომ<br />
პაციენტის კონფიდენციალობა არ<br />
იქნება <strong>და</strong>რღვეული.<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ნება<strong>და</strong>რთულნი არიან თუ არა ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მუშაკები, რომელთაც აქვთ რეცეპტის<br />
გამოწერის ზოგადი უფლებამოსილება, რომ<br />
თავიანთი პროფესიული მოვალეობების<br />
განხორციელებისას გამოწერონ<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები<br />
<strong>და</strong>მატებითი ლიცენზიის გარეშე?<br />
83
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ნება<strong>და</strong>რთულნი არიან თუ არა<br />
ფარმაცევტები, რომელთაც აქვთ წამლის<br />
გაცემის ზოგადი უფლება, რომ თავიანთი<br />
პროფესიული მოვალეობების შესრულების<br />
დროს გასცენ კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტები <strong>და</strong>მატებითი ლიცენზიის<br />
გარეშე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- არის თუ არა კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების გამოყენებისა <strong>და</strong> ასეთი<br />
მედიკამენტებით მკურნალობის შესახებ<br />
ინფორმაციის გაცემა ნება<strong>და</strong>რთული <strong>და</strong><br />
მოსალოდნელია თუ არა იმ ა<strong>და</strong>მიანების<br />
სასამართლო დევნა, რომლებიც გასცემენ ასეთ<br />
ინფორმაციას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
10 ი ა) არის თუ არა ისეთი ტერმინოლოგია<br />
კანონმდებლობაში, რომელმაც შეიძლება<br />
გამოიწვიოს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების სამედიცინო გამოყენების<br />
აღრევა ნივთიერების ბოროტად<br />
გამოყენებასთან?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
10 ი ბ) გამორიცხავს თუ არა ტერმინი „ბოროტად<br />
გამოყენება“ (“abuse”) (ან „არამართებული<br />
გამოყენება“ (“misuse”)) კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს ხანგრძლივ სამედიცინო<br />
გამოყენებას მიღებული სამედიცინო<br />
პრაქტიკის შესაბამისად <strong>და</strong> არის თუ არა<br />
ცხადი, რომ კონტროლირებადი<br />
ნივთიერებების სამედიცინო გამოყენება,<br />
ხანგრძლივი დროით თუ მოკლე ხნით, არ<br />
არის „ნარკოტიკების ბოროტად გამოყენება“,<br />
84
მიუხე<strong>და</strong>ვად იმისა, წამლის გვერდით<br />
მოვლენებს (მათ შორის „წამალზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულებას“) აქვს თუ არა ადგილი.<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
10 ი გ) დეფინიცია „<strong>და</strong>მოკიდებულება“ მოითხოვს<br />
თუ არა ძლიერი ნარკოტიკის მიღების ძლიერი<br />
სურვილის არსებობას ან <strong>და</strong>უძლეველ ანუ<br />
კომპულსიურ შეგრძნებას <strong>და</strong> არის თუ არა<br />
ცხადი ამ დეფინიციი<strong>და</strong>ნ, რომ მხოლოდ<br />
ტოლერანტობის შემთხვევა ან მოხსნის<br />
სიმპტომები არ იძლევა ამ დიაგნოზის <strong>და</strong>სმის<br />
საფუძველს?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
10 ი დ) შეიცავს თუ არა კანონმდებლობა<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>სათვის<br />
სტიგმატიზაციის გამომწვევ ტერმინებს,<br />
როგორიცაა იურიდიული ტერმინების<br />
„<strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>“ (“narcotic drugs”) <strong>და</strong><br />
„<strong>ფსიქოტროპული</strong> <strong>წამლები</strong>ს“ გამოყენება<br />
მედიკამენტებისათვის, გარ<strong>და</strong> მათი<br />
იურიდიული მნიშვნელობისა, რაც<br />
<strong>და</strong>კავშირებულია ნარკოტიკების<br />
საერთაშორისო კონვენციებთან?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
10 ი ე) კანონმდებლობაში პაციენტები<br />
მოიხსენებიან თუ არა პატივისცემით <strong>და</strong><br />
კერძოდ, არის თუ არა თავი<strong>და</strong>ნ აცილებული<br />
სტიგმატიზაციის გამომწვევი ისეთი ტერმინის<br />
გამოყენება, როგორიცაა სიტყვა „ნარკომანი“<br />
(„addict“) <strong>და</strong>მოკიდებულების მქონე პაციენტის<br />
აღსანიშნავად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
85
ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკები<br />
11/12 ი ა) აქვთ თუ არა ჯან<strong>და</strong>ცვის მუშაკებს იმისი<br />
შიში, რომ მათ მიერ ნარკოტიკების<br />
კონტროლის წესებში <strong>და</strong>შვებულ პატარა ან<br />
შემთხვევით შეცდომას შეიძლება მოჰყვეს<br />
სასამართლო დევნა ან არაპროპორციული<br />
სასჯელი?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა; გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
12 ი ბ) აქვთ თუ არა უფლება ფარმაცევტებს, რომ<br />
გაასწორონ რეცეპტში <strong>და</strong>შვებული ტექნიკური<br />
შეცდომა <strong>და</strong> გასცენ კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების მცირე რაოდენობა<br />
გა<strong>და</strong>უდებელი შემთხვევების დროს?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
13 პ ა) არსებობს თუ არა მთავრობის პოლიტიკა,<br />
რომელიც მოითხოვს რომ სამედიცინო,<br />
ფარმაცევტულ <strong>და</strong> საექთნო სასწავლებლებში<br />
ისწავლებოდეს კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს<br />
სამედიცინო გამოყენება, მათ შორის<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკების გამოყენება <strong>და</strong><br />
ტკივილის მართვა?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
13 პ ბ) ხორციელდება თუ არა ქვეყანაში,<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
მკურნალობის შესაბამისი მითითებები, ან<br />
სხვა საერთაშორისო ან ეროვნული ფაქტებზე<br />
<strong>და</strong>ფუძნებული მითითებები სხვა<strong>და</strong>სხვა<br />
<strong>და</strong>ავადებებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>რღვევებისათვის,<br />
რომლებიც საჭიროებს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტებით მკურნალობას, მათ შორის:<br />
- ტკივილის კონტროლისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
86
- ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
მკურნალობისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- აივ/შიდსის პრევენციისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ფსიქიატრიული <strong>და</strong> ნევროლოგიური<br />
<strong>და</strong>რღვევებისათვის, კერძოდ,<br />
ანქსილიოტიკების, ჰიპნოტიკების <strong>და</strong><br />
ანტიეპილეპტიკების გამოყენებაზე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
- ქალთა ჯან<strong>და</strong>ცვაზე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
14 პ თუ ქვეყანა კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების გაუმჯობესებულ<br />
უზრუნველყოფასა <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობაზე<br />
გა<strong>და</strong>სვლის პროცესშია, არსებობს თუ არა<br />
სასწავლო კურსები ქვეყნის მასშტაბით,<br />
ექიმებისათვის, ფარმაცევტებისა <strong>და</strong><br />
ექთნებისათვის, სა<strong>და</strong>ც შეასწავლიან ასეთი<br />
მედიკამენტების რაციონალურ გამოყენებას?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
სავარაუდო მონაცემები <strong>და</strong> სტატისტიკა<br />
15 პ ა) აქვს თუ არა მთავრობას ისეთი მეთოდი,<br />
რომლის გამოყენებითაც რეალურად<br />
შეაფასებს კონტროლირებად ნივთიერებებზე<br />
სამედიცინო <strong>და</strong> სამეცნიერო მოთხოვნას?<br />
87
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
15 პ ბ) ითვალისწინებს თუ არა ეს მეთოდი<br />
გარკვეულ <strong>და</strong>მატებით რაოდენობას, რათა<br />
მინიმუმამდე შემცირდეს იმის ალბათობა, რომ<br />
სავარაუდო რაოდენობა არასაკმარისი<br />
აღმოჩნდეს წლის ბოლომდე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
15 პ გ) ჩაატარა თუ არა მთავრობამ ამ მეთოდის<br />
კრიტიკული ანალიზი <strong>და</strong> გამოავლინა მისი<br />
ეფექტურობა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციისა <strong>და</strong> ნარკოტიკების<br />
კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს<br />
მეთოდებთან მიმართებაში. შე<strong>და</strong>რების<br />
შედეგად? m<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
15 პ <strong>და</strong>აარსა თუ არა მთავრობამ<br />
<strong>და</strong>მაკმაყოფილებელი სისტემა<br />
კონტროლირებად მედიკამენტებზე<br />
<strong>და</strong>დგენილი მოთხოვნების შესახებ<br />
ინფორმაციის შესაკრებად შესაბამისი<br />
ობიექტები<strong>და</strong>ნ?<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
დეტალურად:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
16 პ ა) დროულად აწვდის თუ არა მთავრობა<br />
ნარკოტიკების კონტროლის სართაშორისო<br />
საბჭოს მომავალი წლის სავარაუდო<br />
მონაცემებს <strong>ნარკოტიკული</strong> <strong>წამლები</strong>სა <strong>და</strong><br />
გარკვეული წინამორბედი ნივთიერებების<br />
შესახებ?<br />
<br />
WHO/INBC სახელმძღვანელო შედგენილია ამ დოკუმენტის გამოქვეყნების მომენტში არსებული მონაცემების<br />
მიხედვით.<br />
88
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
უკანასკნელი წარდგენის თარიღი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
16 პ ბ) თუ აწვდის მთავრობა ნარკოტიკების<br />
კონტროლის საეთაშორისო საბჭოს შეფასებებს<br />
(გამარტივებულ მიახლოებით მონაცემებს)<br />
<strong>ფსიქოტროპული</strong> ნივთიერებების შესახებ<br />
სულ მცირე, სამ წელიწადში ერთხელ მაინც?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
უკანასკნელი წარდგენის თარიღი:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
16 პ გ) თუ აღმოჩნდება, რომ <strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატების სამედიცინო საჭიროება<br />
(უმთავრესად ოპიოიდური ანალგეტიკებისა<br />
<strong>და</strong> <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობისათვის<br />
განკუთვნილ ხანგრძლივი მოქმედების<br />
ოპიოიდური აგონისტებისათვის) აღემატება<br />
წინასწარ განსაზღვრულ რაოდენობას,<br />
რომელიც <strong>და</strong>მტკიცებულია ნარკოტიკების<br />
კონტროლის სართაშორისო საბჭოს მიერ,<br />
ითვალისწინებს სახელმწიფოს პოლიტიკა,<br />
რომ მიაწოდოს ნარკოტიკების კონტროლის<br />
საერთაშორისო საბჭოს <strong>და</strong>მატებითი<br />
სავარაუდო მონაცემები?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
17 პ დროულად წარუდგენს თუ არა მთავრობა<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საეთაშორისო<br />
საბჭოს სათანადო კვარტალურ <strong>და</strong><br />
სტატისტიკურ ანგარიშებს <strong>ნარკოტიკული</strong><br />
პრეპარატებისა <strong>და</strong> <strong>ფსიქოტროპული</strong><br />
ნივთიერებების შესახებ?<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ გასული<br />
წლის წარდგენის თარიღები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
შესყიდვები (იხილეთ აგრეთვე<br />
მე–7 მითითებაში მოცემული კითხვები)<br />
<br />
89
18 პ ა) <strong>და</strong>აწესა თუ არა მთავრობამ ქმედითი<br />
სისტემა, რომელიც სადისტრიბუციო<br />
არხებთან თანამშრომლობით,<br />
უზრუნველყოფს იმას, რომ<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
შესყიდვა, <strong>და</strong>მზადება <strong>და</strong> განაწილება<br />
ხდებოდეს დროულად, ისე, რომ არ შეიქმნას<br />
დეფიციტი <strong>და</strong> საჭიროების შემთხვევაში<br />
მედიკამენტები ყოველთვის ხელმისაწვდომი<br />
იყოს პაციენტებისათვის?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
18 პ ბ) არსებობს თუ არა ქვეყნის მთელ<br />
ტერიტორიაზე ისეთი აფთიაქების <strong>და</strong><br />
დისპანსერების სათანადო გეოგრაფიული<br />
განაწილება, რაც არ შემოიფარგლება მხოლოდ<br />
საავადმყოფოების აფთიაქებით, სა<strong>და</strong>ც<br />
პაციენტებს <strong>და</strong> მათ ოჯახებს შეუძლიათ<br />
შეიძინონ კონტროლირებადი მედიკამენტები<br />
მგზავრობისათვის საჭირო მნიშვნელოვანი<br />
დროის <strong>და</strong>ხარჯვის <strong>და</strong> დიდი თანხების<br />
გაღების გარეშე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არას<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
19 პ ა) მთავრობა ხელს უწყობს კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს უზრუნველყოფას ხელმისაწვდომ<br />
ფასად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, <strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არა არის ცნობილი<br />
<br />
19 პ ბ) თუ არის <strong>და</strong>წესებული რაიმე<br />
გა<strong>და</strong>სახდელები კონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>ს ბაზარზე <strong>და</strong>შვების, შესყიდვის,<br />
წარმოების <strong>და</strong> განაწილების<br />
ლიცენზიებისათვის, იმ ლიცენზიების გარ<strong>და</strong>,<br />
რომლებიც საჭიროა არაკონტროლირებადი<br />
<strong>წამლები</strong>სათვის?<br />
90
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
ლიცენზიები <strong>და</strong> გა<strong>და</strong>სახდელები:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
20 პ ნარკოტიკების კონტროლის ხელმძღვანელი<br />
ორგანოები, რომელთაც ეკისრებათ<br />
ექსპორტზე ნებართვების გაცემა, იცნობენ თუ<br />
არა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
სანიმუშო მითითებებს კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების გა<strong>და</strong>უდებელი სამედიცინო<br />
მომსახურებისათვის საერთაშორისო<br />
უზრუნველყოფის შესახებ <strong>და</strong> თუ<br />
გამოუყენებიათ მათ ეს მითითებები?<br />
სხვა<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ, მაგრამ არ გამოუყენებიათ<br />
დიახ <strong>და</strong> გამოუყენებიათ; გთხოვთ,<br />
<strong>და</strong>აკონკრეტოთ:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
21 ი/პ ა)თუ ქვეყანა გეგმავს <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის<br />
რაიმე ეროვნული ზომების მიღებას რომელიმე<br />
ისეთ ნივთიერებასთან ან მედიკამენტთან<br />
<strong>და</strong>კავშირებით, რომელიც არ ექვემდებარება<br />
საერთაშორისო კონტროლს, არის თუ არა<br />
განსაზღვრული პროცედურა ბოროტად<br />
გამოყენების რეალური რისკის, აქე<strong>და</strong>ნ<br />
გამომდინარე ზიანისა <strong>და</strong> მოცემული წამლის<br />
სამედიცინო გამოყენების შესაფასებლად,<br />
გა<strong>და</strong>წყვეტილების მიღების პროცესში <strong>და</strong><br />
უზრუნველყოფილია, რომ <strong>წამლები</strong>ს<br />
კონტროლისათვის მიღებული ზომები არ<br />
ახდენდეს ზეგავლენას სამედიცინო<br />
მიზნებისათვის მათ უზრუნველყოფასა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობაზე?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ. გთხოვთ, მიუთითოთ<br />
დეტალურად:<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
21 ი/პ თუ ქვეყანა მიმართავს <strong>წამლები</strong>ს კონტროლის<br />
რაიმე ეროვნულ ზომას ისეთ ნივთიერებასთან<br />
ან მედიკამენტთან <strong>და</strong>კავშირებით, რომელიც<br />
არ ექვემდებარება საერთაშორისო კონტროლს,<br />
იყენებს იგი თანაბრად ამ დოკუმენტში<br />
91
მოცემულ შესაბამის მითითებებსაც ამ<br />
ნივთიერებასთან <strong>და</strong>კავშირებით?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
21 პ თუ კეტამინი <strong>და</strong>/ან ტრამადოლი წარმოადგენს<br />
კონტროლირებად ნივთიერებას თქვენს<br />
ქვეყანაში, <strong>და</strong>ცულია თუ არა, სამედიცინო<br />
მიზნებისათვის მათი უზრუნველყოფა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობა ქვეყნის მასშტაბით ამ<br />
დოკუმენტში მოცემული მითითებების<br />
შესაბამისად?<br />
<br />
<br />
<br />
დიახ<br />
არა<br />
არ არის ცნობილი<br />
<br />
92
93
შემდგენლები <strong>და</strong> სხვა მონაწილენი<br />
ეს სახელმძღვანელო მითითებები მომზადებულია ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის.<br />
ელემენტალური მედიცინისა <strong>და</strong> ფარმაცევტული პოლიტიკის დეპარტამენტის,<br />
კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ხელმისაწვდომობის გუნდის მიერ, როგორც ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებების „ოპიოიდების ეროვნული კონტროლის<br />
პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსება“ განახლებული ვერსია. ორიგინალური ვარიანტი ჯან<strong>და</strong>ცვის<br />
მსოფლიო ორგანიზაციისათვის <strong>და</strong>მუშავ<strong>და</strong> 2000 წელს ვისკონზინის უნივერსიტეტის<br />
ტკივილისა <strong>და</strong> პოლიტიკის შესწავლის ჯგუფთან არსებული, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის კიბოს მკურნალობის პოლიტიკისა <strong>და</strong> კომუნიკაციების კოლაბორაციული<br />
ცენტრის მიერ, მედისონი, ვისკონზინი, ამერიკის შეერთებული შტატები (WHO<br />
Collaborating Centre for Policy and Communications in Cancer Care at the Pain and Policy Studies<br />
Group, University of Wisconsin, Madison WI, United States of America). n<br />
თავ<strong>და</strong>პირველი მითითებები შეიქმნა ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო<br />
კონვენციებისა <strong>და</strong> ისეთი ავტორიტეტული ორგანოს რეკომენ<strong>და</strong>ციების საფუძველზე,<br />
როგორიცაა ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭო. განახლებული ვერსია<br />
განიხილავს აგრეთვე საერთაშორისო სამართლის სხვა ასპექტებს <strong>და</strong> ხელმისაწვდომობის<br />
საკითხებზე ჩატარებულ გამოკვლევებს.<br />
განახლებული ვერსია მომზადებულია ბარბარა მილანისა <strong>და</strong> ვილემ შოლტენის მიერ<br />
ლორინ კორანტენგთან ერთად (სამივე კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობის, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციი<strong>და</strong>ნ) (Barbara Milani, Willem<br />
Scholten, Lauren Koranteng, Access to Controlled Medicines, World Health Organization), ასევე<br />
სასკია ჯუნგერთან (Saskia Jünger, Universitätsklinikum Aachen, Germany), ტომ ლინჩთან <strong>და</strong><br />
ანტონი გრიინვუდთან (ორივე ლანკასტერის უნივერსიტეტი<strong>და</strong>ნ, ლანკასტერი, დიდი<br />
ბრიტანეთი) (Tom Lynch and Anthony Greenwood, Lancaster University, Lancaster, United<br />
Kingdom) ერთად.<br />
საერთაშორისო ექსპერტთა ჯგუფმა განსაზღვრა შესასწავლი თემები <strong>და</strong> გააკეთა<br />
კრიტიკული შენიშვნები პირველი სამუშაო ვარიანტის შესახებ დელფის მეთოდით ორ<br />
ეტაპად ჩატარებული კვლევის შედეგად. მიღებული საბოლოო სამუშაო ვარიანტი<br />
განხილულ იქნა მითითებების შემუშავების ჯგუფის მიერ, რომელიც შეიკრიბა ჟენევაში,<br />
2010 წლის 22–24 ნოემბერს.<br />
მითითებების შემუშავების ჯგუფი<br />
წევრები<br />
დოქტორი აზიზბეკ ბოლტაევი, უფროსი მეცნიერ-თანამშრომელი, ფსიქიატრიისა <strong>და</strong> მავნე<br />
ჩვევების შემსწავლელი მედიცინის კათედრა, ბუხარას სახელმწიფო სამედიცინო<br />
ინსტიტუტი, ბუხარა, უზბეკეთი, ზიანის შემცირების ევრაზიის ქსელის სახელით,<br />
ვილნიუსი, ლიტვა (Dr Azizbek Boltaev, Senior Researcher, Chair on Psychiatry and Addiction<br />
Medicine, Bukhara State Medical Institute, Bukhara, Uzbekistan, on behalf of the Eurasian Harm<br />
Reduction Network, Vilnius, Lithuania).<br />
პროფესორი სნეზანა ბოსნჯაკი, ევროპაში ოპიოიდური მკურნალობის<br />
ხელმისაწვდომობის აკადემიური საკონსულტაციო საბჭოს წევრი, სერბეთის<br />
n<br />
ამჟამად: ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ტკივილისა <strong>და</strong> პალიატიური მომსახურების<br />
კოლაბორაციული ცენტრი (WHO Collaborating Centre for Pain and Palliative Care)<br />
94
ონკოლოგიისა <strong>და</strong> რადიოლოგიის ინსტიტუტი, ბელგრადი, სერბეთი (Professor Snezana<br />
Bosnjak, ATOME Academic Advisory Board Member, Serbian Institute for Oncology and<br />
Radiology, Belgrade, Serbia)<br />
დოქტორი სასკია ჯუნგერი, უნივერსიტატსკლინიკუმ ააჩენ, გერმანია, პალიატიური<br />
მომსახურების ევროპის ასოციაციის სახელით, მილანი, იტალია (Dr Saskia Jünger,<br />
Universitätsklinikum Aachen, Germany, on behalf of the European Association for Palliative Care,<br />
Milan, Italy)<br />
დოქტორი თომას ლინჩი, ლანკასტერის უნივერსიტეტი, დიდი ბრიტანეთი<br />
(რეპორტიორი) (Dr Thomas Lynch, Lancaster University, Lancaster, United Kingdom<br />
(Rapporteur))<br />
დოქტორი აუჯე მანტელ-თიივისე, უტრეკხტის ფარმაცევტულ მეცნიერებათა<br />
ინსტიტუტი, ნიდერლანდები (Dr Aukje Mantel-Teeuwisse, Utrecht Institute for<br />
Pharmaceutical Sciences, the Netherlands)<br />
დოქტორი დევიდ პრეილი, მთავარი აღმასრულებელი, ჰოსპისების <strong>და</strong>ხმარება,<br />
ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი (Dr David Praill, Chief Executive, Help the Hospices, London,<br />
United Kingdom)<br />
პროფესორი ლუკას რადბროხი, “კლინიკ ფურ პალიატივმედიზინ,<br />
უნივერსიტატსკლინიკუმ ბონი”, ბონი, გერმანია (თავმჯდომარე) (Professor Lukas<br />
Radbruch, Klinik für Palliativmedizin, Universitätsklinikum Bonn, Bonn, Germany; Zentrum für<br />
Palliativmedizin, Malteser Krankenhaus Bonn/Rhein-Sieg, Bonn, Germany (Chairperson))<br />
<strong>და</strong>მკვირვებელი<br />
ბ-ნი პაველ პახტა, საბჭოს მდივანი <strong>და</strong> დირექტორი, ნარკოტიკების კონტროლისა <strong>და</strong><br />
პროგნოზების განყოფილება, ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს<br />
სამდივნო, გაერთიანებული ერების ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის შესწავლის ოფისი,<br />
ვენა, ავსტრია (Mr Pavel Pachta, Deputy Secretary of the Board and Chief, Narcotics Control and<br />
Estimates Section, Secretariat of the International Narcotics Control Board, United Nations Office<br />
on Drugs and Crime, Vienna, Austria)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის პერსონალი<br />
დოქტორი ჯეიმს კლეარი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ტკივილისა <strong>და</strong><br />
პალიატიური მზრუნველობის კოლაბორაციული ცენტრი, ტკივილისა <strong>და</strong> პოლიტიკის<br />
შესწავლის ჯგუფი, პოლ პ. კარბონის კიბოს კომპლექსური შესწავლის ცენტრი,<br />
ვისკონზინის უნივერსიტეტი, მედისონი, ვისკონზინი, ამერიკის შეერთებული<br />
შტატები (დროებითი კონსულტანტი) (Dr James Cleary, WHO Collaborating Centre for Pain<br />
and Palliative Care, Pain & Policy Studies Group, Paul P. Carbone Comprehensive Cancer Centre,<br />
University of Wisconsin, Madison WI, United States of America (Temporary Adviser))<br />
ქ-ნი ლორინ კორანტენგი, ინტერნი, კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობა, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Ms Lauren<br />
Koranteng, Intern, Access to Controlled Medicines, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
ქ-ნი ლილიანა დე ლიმა, აღმასრულებელი დირექტორი, ჰოსპისების <strong>და</strong> პალიატიური<br />
მზრუნველობის საერთაშორისო ასოციაცია, ჰიუსტონი, ამერიკის შეერთებული<br />
შტატები (დროებითი კონსულტანტი) (Ms Liliana de Lima, Executive Director, International<br />
Association for Hospice and Palliative Care, Houston, United States of America (Temporary<br />
Adviser))<br />
ბ-ნი დიდრიკ ლომენი, ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების <strong>და</strong>მცველი, ნიუ იორკი (დროებითი<br />
კონსულტანტი) (Mr Diederik Lohman, Human Rights Watch, New York (Temporary Adviser))<br />
დოქტორი ბარაბარა მილანი, ტექნიკური პერსონალი, კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების მომარაგების, ელემენტალური მედიცინისა <strong>და</strong> ფარმაცევტული<br />
95
პოლიტიკის ცენტრი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Dr Barbara<br />
Milani, Technical Officer, Access to Controlled Medicines, Department of Essential Medicines and<br />
Pharmaceutical Policies, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
დოქტორი კლაივ ონ<strong>და</strong>რი, კოორდინატორი, მედიკამენტების ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong><br />
რაციონალური გამოყენება, ელემენტალური მედიცინისა <strong>და</strong> ფარმაცევტული<br />
პოლიტიკის ცენტრი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (მდივანი)<br />
(Dr Clive Ondari, Coordinator, Medicines Access and Rational Use, Department of Essential<br />
Medicines and Pharmaceutical Policies, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
დოქტორი ვლადიმირ პოზნიაკი, კოორდინატორი, ნივთიერების ბოროტად გამოყენების<br />
კონტროლი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Dr Vladimir Poznyak,<br />
Coordinator, Management of Substance Abuse, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
დოქტორი ვილემ შოლტენი, გუნდის ლიდერი, კონტროლირებადი მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობა, ელემენტალური მედიცინისა <strong>და</strong> ფარმაცევტული პოლიტიკის<br />
ცენტრი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (მდივანი) (Dr Willem<br />
Scholten, Team Leader, Access to Controlled Medicines, Department of Essential Medicines and<br />
Pharmaceutical Policies, WHO, Geneva, Switzerland (Secretary))<br />
პროფესორი ალინ ტეილორი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორჰანიზაციის ჯანმრთელობის<br />
<strong>და</strong>ცვის სამართლისა <strong>და</strong> ა<strong>და</strong>მიანის უფლებების კოლაბორაციული ცენტრი,<br />
ჯორჯთაუნის იურიდიული სკოლა, ჯორჯთაუნის უნივერსიტეტი, ვაშინგტონი,<br />
ამერიკის შეერთებული შტატები (დროებითი კონსულტანტი) (Professor Allyn Taylor,<br />
WHO Collaborating Centre for Health Law and Human Rights, Georgetown School of Law,<br />
Georgetown University, Washington DC, USA (Temporary Adviser))<br />
ქ-ნი ანეტ ვერსტერი, ტექნიკური მუშაკი, აივ ინფექციის დეპარტამენტი, პრევენცია<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის სექტორში, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Ms<br />
Annet Verster, Technical Officer, Department of HIV, Prevention in the Health Sector, WHO,<br />
Geneva, Switzerland)<br />
სხვა მონაწილენი<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციას სურს აგრეთვე, რომ აღნიშნოს შემდეგი<br />
ინდივიდუალური პირების მიერ მასალების <strong>და</strong>მუშავებასა <strong>და</strong> მიმოხილვაში შეტანილი<br />
წვლილი:<br />
დოქტორი დელი ოლავალი აბეგუნდი, მედიკამენტების ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong><br />
რაციონალური გამოყენება, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Dr<br />
Dele Olawale Abegunde, Medicines Access and Rational Use, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
პროფესორი როსა ბუიტრაგო, ფარმაცევტიკის სკოლა, პანამის უნივერსიტეტი, პანამა<br />
(Professor Rosa Buitrago, School of Pharmacy, University of Panama, Panama)<br />
დოქტორი სკოტ ბურისი, სამართლის პროფესორი <strong>და</strong> თანადირექტორი, ჯანმრთელობის<br />
<strong>და</strong>ცვის სამართლის ცენტრი, პოლიტიკა <strong>და</strong> პრაქტიკა, ტემპლის უნივერსიტეტის<br />
ბისლის სამართლის სკოლა, ფილადელფია, პენსილვანია, ამერიკის შეერთებული<br />
შტატები (Dr Scott Burris, Professor of Law and Co-Director, Center for Health Law, Policy and<br />
Practice, Temple University Beasley School of Law, Philadelphia, PA, United States of America)<br />
პროფესორი ავგუსტო კარაჩენი, პალიატიური მზრუნველობის ევროპის ასოციაცია,<br />
ვირჯილიო ფლორიანის ჰოსპისის დირექტორი, კიბოს კვლევის ეროვნული<br />
ინსტიტუტი, მილანი, იტალია (Professor Augusto Caraceni, European Association for<br />
Palliative Care and Director, Virgilio Floriani Hospice, National Cancer Institute, Milan, Italy)<br />
პროფესორი დევიდ კლარკი, ევროპაში ოპიოიდური მკურნალობის ხელმისაწვდომობის<br />
აკადემიური საკონსულტაციო საბჭოს წევრი, გლაზგოს უნივერსიტეტი, გლაზგო,<br />
96
დიდი ბრიტანეთი (Professor David Clark, ATOME Academic Advisory Board Member,<br />
University of Glasgow, Glasgow, United Kingdom)<br />
დოქტორი ჰენრი დუნგუ, აფრიკის პალიატიური მკურნალობის ასოციაცია, ენტებე,<br />
უგან<strong>და</strong> (Dr Henry Ddungu, African Palliative Care Association, Entebbe, Uganda)<br />
დოქტორი ანჯუ <strong>და</strong>ვანი, სრულიად ინდოეთის მედიცინის ინსტიტუტი, დელი, ინდოეთი<br />
(Dr Anju Dhawan, All India Institute of Medicine, New Delhi, India)<br />
დოქტორი კიის დე იონქშეიარი, რეგიონული კონსულტანტი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაცია, ევროპის რეგიონული ოფისი, კოპენჰაგენი, <strong>და</strong>ნია (Dr Kees de Joncheere,<br />
Regional Adviser, WHO, European Regional Office, Copenhagen, Denmark)<br />
ქ-ნი მარგარეტ ერენფელდნერი, ფსიქოტროპიის კონტროლის ცენტრის უფროსი,<br />
ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭო, გაერთიანებული ერების<br />
ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის შესწავლის ოფისი, ვენა, ავსტრია (<strong>და</strong>მკვირვებელი)<br />
(Ms Margarethe Ehrenfeldner, Chief, Psychotropics Control Section, Secretariat of the<br />
International Narcotics Control Board, United Nations Office on Drugs and Crime, Vienna, Austria<br />
(observer))<br />
პროფესორი პოლ მ.ფენტონი, ანიაკი, საფრანგეთი (Professor Paul M Fenton, Agnac, France)<br />
დოქტორი გილბერტო გერა, ჯანმრთელობისა <strong>და</strong> ა<strong>და</strong>მიანის განვითარების<br />
განყოფილების უფროსი, გაერთიანებული ერების ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის<br />
შესწავლის ოფისი, ვენა, ავსტრია (<strong>და</strong>მკვირვებელი) (Dr Gilberto Gerra, Chief, Health and<br />
Human Development Section, United Nations Office on Drugs and Crime, Vienna, Austria<br />
(observer))<br />
პროფესორი სტაინ კოსა, ევროპაში ოპიოიდური მკურნალობის ხელმისაწვდომობის<br />
აკადემიური საკონსულტაციო საბჭოს წევრი, ნორვეგიის მეცნიერებისა <strong>და</strong><br />
ტექნოლოგიების უნივერსიტეტი, ტრონდჰეიმი, ნორვეგია (Professor Stein Kaasa, ATOME<br />
Academic Advisory Board Member, The Norwegian University of Science and Technology,<br />
Trondheim, Norway)<br />
დოქტორი რიკ ლაინსი, ზიანის შემცირების საერთაშორისო ასოციაციის აღმასრულებელი<br />
დირექტორი, ლონდონი, გაერთიანებული სამეფო (Dr Rick Lines, Executive Director,<br />
International Harm Reduction Association, London, United Kingdom)<br />
ბ–ნი ჯონ ლისმანი, ევროპაში ოპიოიდური მკურნალობის ხელმისაწვდომობის<br />
აკადემიური საკონსულტაციო საბჭოს წევრი, ლისმანის ლეგალური<br />
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები, ნიევერბრუგი, ნიდერლანდები (Mr John Lisman,<br />
ATOME Academic Advisory Board Member, Lisman Legal Life Sciences, Nieuwerbrug, the<br />
Netherlands)<br />
დოქტორი კასია მალინოვსკა-სემპრუჰი, ნარკოტიკების პოლიტიკის გლობალური<br />
პროგრამის დირექტორი, ღია საზოგადოების ინსტიტუტი, ვარშავა, პოლონეთი (Dr<br />
Kasia Malinowska-Sempruch, Director, Global Drug Policy Programme, Open Society Institute,<br />
Warsaw, Poland)<br />
დოქტორი მათიუ მატე, უსაფრთხო ორსულობა, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია,<br />
ჟენევა, შვეიცარია (Dr Mattews Mathai, Making Pregnancy Safer, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
პროფესორი შილა პეინი, ლანკასტერის უნივერსიტეტი, ლანკასტერი, გაერთიანებული<br />
სამეფო (Professor Sheila Payne, University of Lancaster, Lancaster, United Kingdom)<br />
დოქტორი სესილია სეპულვე<strong>და</strong>, უფროსი კონსულტანტი, კობოს კონტროლის პროგრამა,<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Dr Cecilia Sepúlveda, Senior<br />
Adviser, Cancer Control Programme, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
პროფესორი ჯერი სტიმსონი, ევროპაში ოპიოიდური მკურნალობის ხელმისაწვდომობის<br />
აკადემიური საკონსულტაციო საბჭოს წევრი, აღმასრულებელი დირექტორი (2010<br />
წლის აგვისტომდე), ზიანის შემცირების საერთაშორისო ასოციაცია, ლონდონი, დიდი<br />
97
ბრიტანეთი (Professor Gerry Stimson, ATOME Academic Advisory Board Member, Executive<br />
Director (until August 2010), International Harm Reduction Association, London, United Kingdom)<br />
პროფესორი სუტუმი სუზუკი, ჰოშის უნივერსიტეტი, ტოკიო, იაპონია (Professor Tsutomu<br />
Suzuki, Hoshi University, Tokyo, Japan)<br />
ქ-ნი მელისა ტინ სიონგ ლინი, ნარკოტიკების კონტროლისა <strong>და</strong> პროგნოზების<br />
განყოფილება, ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს სამდივნო,<br />
გაერთიანებული ერების ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის კონტროლის ოფისი, ვენა,<br />
ავსტრია (<strong>და</strong>მკვირვებელი) (Ms Melisa Tin Siong Lim, Narcotics Control and Estimates Section,<br />
Secretariat of the International Narcotics Control Board, United Nations Office on Drugs and<br />
Crime, Vienna, Austria (observer))<br />
პროფესორი ამბროს უჰტენჰაგენი, ევროპაში ოპიოიდური მკურნალობის<br />
ხელმისაწვდომობის აკადემიური საკონსულტაციო საბჭოს წევრი, ინსტიტუტ ფუ<br />
სუჰტ– უნდ გესუნდჰეიტსფორშუნგცურიხ, ციურიხი, შვეიცარია (Professor Ambros<br />
Uchtenhagen, ATOME Academic Advisory Board Member, Institut für Sucht- und<br />
Gesundheitsforschung Zürich, Zürich, Switzerland)<br />
ქ-ნი გიზელა ვიზერ-ჰერბეკი, ნარკოტიკების კონტროლისა <strong>და</strong> პროგნოზების<br />
განყოფილება, ნარკოტიკების კონტროლის საერთაშორისო საბჭოს სამდივნო,<br />
გაერთიანებული ერების ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის კონტროლის ოფისი, ვენა,<br />
ავსტრია (<strong>და</strong>მკვირვებელი) (Ms Gisela Wieser-Herbeck, Narcotics Control and Estimates<br />
Section, Secretariat of the International Narcotics Control Board, United Nations Office on Drugs<br />
and Crime, Vienna, Austria (observer))<br />
სხვა სპეციალისტები <strong>და</strong> ინსტიტუტები, რომელთაც მონაწილეობა მიიღეს ამ<br />
დოკუმენტის მომზადებაში<br />
ქ-ნი პამელა დრამი, ჯან<strong>და</strong>ცვის სისტემები <strong>და</strong> სერვისები, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Mrs Pamela Drameh, Health Systems and Services, WHO,<br />
Geneva, Switzerland)<br />
ბ-ნი ერიკ ჟორჟეტი, ელემენტალური მედიცინა <strong>და</strong> ფარმაცევტული პოლიტიკა,<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Mr Eric Georget, Essential<br />
Medicines and Pharmaceutical Policies, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
ქ-ნი ევა კადუ, მედიკამენტების ხელმისაწვდომობა <strong>და</strong> რაციონალური გამოყენება,<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Mrs Eva Kaddu, Medicines Access<br />
and Rational Use, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
ლინგვისტური სამსახური ნოვა, ბარსელონა, ესპანეთი (Nova Language Services, Barcelona,<br />
Spain)<br />
პაპრიკა, ანესი-ლე-ვიუ, საფრანგეთი (დიზაინი) (Paprika, Annecy-le-Vieux, France (design))<br />
ქ-ნი ანკე საბინე რიესი, პალიატიური მედიცინის დეპარტამენტი, ააჩენის უნივერსიტეტი,<br />
გერმანია ((Ms Anke Sabine Ries, Department of Palliative Medicine, RWTH Aachen University,<br />
Aachen, Germany))<br />
ქ–ნი დოროთი ა. ვან შუნველდი (რე<strong>და</strong>ქტორი), ამონსი, საფრანგეთი (Mrs Dorothy A. van<br />
Schooneveld (Editor), Amancy, France)<br />
ქ–ნი ტონ სკოგი, ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, შვეიცარია (Mrs Tone Skaug,<br />
Health Systems and Services, WHO, Geneva, Switzerland)<br />
დონორები<br />
იხილეთ გვერდი 4<br />
98
მითითებების შემუშავების ჯგუფის წევრთა ინტერსების<br />
დეკლარაციები<br />
მითითებების შემუშავების ჯგუფის წევრებს <strong>და</strong> სხვა გარეშე მონაწილეებს ეთხოვათ<br />
ინტერესების გაცხადება ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ამჟამინდელი ფორმატის<br />
შესაბამისად.<br />
აზიზბეკ ბოლთაევმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ იგი მუშაობ<strong>და</strong> საერთაშორისო ექსპერტად<br />
გაერთიანებული ერების ნარკოტიკებისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>ნაშაულის კონტროლის ოფისში<br />
ნარკოტიკებით მკურნალობაში თურქმენი სპეციალისტების სწავლებისა <strong>და</strong> ცენტრალურ<br />
აზიაში, ნარკოტიკებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების სინდრომის მკურნალობის ხარისხის შესახებ<br />
ანგარიშის მომზადების მიზნით. მან მიიღო ჰონორარი შესრულებული სამუშაოსათვის.<br />
გაუწია ტექნიკური <strong>და</strong>ხმარება ზიანის შემცირების ევრაზიის ქსელს<br />
ოპიოიდ-ჩანაცვლებითი თერაპიის შესახებ სემინარის ჩატარებისას. არის ცენტრალური<br />
აზიის რეგიონში ოპიოიდ–ჩანაცვლებითი თერაპიის გამოყენების მდგომარეობის<br />
მიმოხილვის თანაავტორი. ამ სამუშაოს შესრულებისათვის მან მიიღო 1000 აშშ დოლარი<br />
<strong>და</strong> საცხოვრებელი ხარჯების კომპენსაცია. ამჟამად იგი მუშაობს, როგოც მთავარი<br />
ექსპერტი, აშშ-ის ჯან<strong>და</strong>ცვის ეროვნული ინსტიტუტის (NIH) მიერ ბუხარას სახელმწიფო<br />
სამედიცინო ინსტიტუტში <strong>და</strong>ფინანსებული პროექტის ფარგლებში, რომლის მიზანია<br />
უზბეკეთში ზიანის შემცირება <strong>და</strong> ოპიოიდ-ჩანაცვლებითი თერაპიის სტრატეგიების<br />
ხარჯების ეფექტიანობის ანალიზი. 2006-2009 წლებში მუშაობ<strong>და</strong>, როგორც რეგიონული<br />
კონსულტანტი ზიანის შემცირების საკითხებზე, დიდი ბრიტანეთის საერთაშორისო<br />
განვითარების დეპარტამენტის (DFID) მიერ <strong>და</strong>ფინანსებული, ცენტრალური აზიის<br />
რეგიონის აივ/შიდსის პროგრამებზე GRM International-ში, რომელიც უზრუნველყოფ<strong>და</strong><br />
რიგ სერვისებს ინექციური ნარკოტიკების მომხმარებელთათვის, მათ შორის ოპიოიდ<br />
ჩანაცვლებით თერაპიას.<br />
იგი ღებულობს ანაზღაურებას ევროპის კომისიის მე-7 ჩარჩო პროგრამი<strong>და</strong>ნ მითითებების<br />
შემუშავების ჯგუფში მონაწილეობისათვის.<br />
სნეზანა ბოსნჯაკი არის ტკივილის კონტროლის საერთაშორისო პოლიტიკის საკითხებზე<br />
მომუშავე ჯგუფის წევრი <strong>და</strong> პალიატიური მომსახურების სერბეთის ეროვნული კომისიის<br />
პრეზიდენტი. ორივე ამპლუაში იგი მუშაობ<strong>და</strong> ექსპერტული იდეების <strong>და</strong>მუშავებაზე <strong>და</strong><br />
გამოდიო<strong>და</strong> საჯარო განცხადებებით სათანადო განათლებისა <strong>და</strong> პოლიტიკის<br />
შემუშავების გზით, ტკივილისა <strong>და</strong> პალიატიური მზრუნველობისათვის ოპიოიდების<br />
უზრუნველყოფის გაუმჯობესების საჭიროებისა <strong>და</strong> მეთოდების შესახებ. როგორც<br />
კომისიის პრეზიდენტი, იგი აგრეთვე აწვდი<strong>და</strong> მთავრობას მეთოდოლოგიურ<br />
მითითებებს კონტროლირებადი ნივთიერებების შესახებ ახალი კანონის შესაბამისად.<br />
ტკივილის შემცირების საერთაშორისო პოლიტიკის სასტიპენდიო პროგრამის ფარგლებში<br />
სამეცნიერო მუშაობისას მან მიიღო ღია საზოგადოების ინსტიტუტი<strong>და</strong>ნ 12 000 აშშ<br />
დოლარის სტიპენდია <strong>და</strong> 2000 აშშ დოლარი/წელიწადში (2006–2008 წლებში) გაწეული<br />
ხარჯების საკომპენსაციოდ, აგრეთვე 6000 აშშ დოლარი/წელიწადში ჰონორარისა <strong>და</strong><br />
ხარჯებისათვის (2009–2010 წლებში). მან მიიღო მცირე ანაზღაურება „ჯენსენ ენდ<br />
ჰემოფარმასაგან“ სხვა<strong>და</strong>სხვა დროს ოპიოიდური ანალგეტიკების გამოყენებაზე<br />
პრეზენტაციების ჩატარებისათვის; დუროგეზიული საფენების სათანადო გამოყენების<br />
შესახებ ბროშურების მომზადებისა <strong>და</strong> მორფინის წვეთების გამოყენების შესახებ „მერკის“<br />
პერსონალის სწავლებისათვის. მიიღო გრანტი „ჯენსენისაგან“ პალიატიური<br />
მზრუნველობის ევროპის ასოციაციის 2009 წლის კონგრესში მონაწილეობის მისაღებად.<br />
ტკივილის შესწავლის საერთაშორისო ასოციაციისაგან მისმა გუნდმა მიიღო ფინანსური<br />
99
მხარ<strong>და</strong>ჭერა (7940 აშშ დოლარი) ოპიოფობიის შესახებ გამოკვლევის ჩასატარებლად <strong>და</strong><br />
ბროშურის მოსამზადებლად, რომელიც განკუთვნილია პაციენტებისა <strong>და</strong><br />
სპეციალისტებისათვის. იგი ღებულობს ანაზღაურებას ევროპის კომისიის მე-7 ჩარჩო<br />
პროგრამი<strong>და</strong>ნ წინამდებარე მითითებების შემუშავების ჯგუფის შეხვედრებში<br />
მონაწილეობის მისაღებად.<br />
ჯიმ კლეარმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ იგი არის ვისკონზონის უნივერსიტეტის (ვისკონზინი,<br />
მედისონი, შეერთებული შტატები) პოლ ს. კარბონის კიბოს კომპლექსური შესწავლის<br />
ცენტრის ტკივილისა <strong>და</strong> პოლიტიკის შესწავლის ჯგუფის დირექტორი. მან აგრეთვე<br />
განაცხა<strong>და</strong>, რომ ის არის „ვექს ფარმას“ ტკივილის მედიცინის მონაცემთა, უსაფრთხოებისა<br />
<strong>და</strong> მონიტორინგის კომიტეტის <strong>და</strong>მოუკიდებელი წევრი (ყოველწლიური ანაზღაურება<br />
3500 აშშ დოლარი). აგრეთვე განაცხა<strong>და</strong>, რომ არის მთავარი მკვლევარი „არქიმედეს“<br />
(2008) <strong>და</strong> „ვითის“ (ამჟამად) მიერ წარმოებული ორი გამოკვლევისათვის. თითოეული<br />
კვლევის ჩასატარებლად უნივერსიტეტმა მიიღო ანაზღაურება 700 აშშ დოლარის<br />
ოდენობით თითოეულ პაციენტზე. იგი მოხსენებებით გამოდიო<strong>და</strong> მრგვალი მაგიდის<br />
სამედიცინო შეკრებებზე <strong>და</strong> კონფერენციაზე, სა<strong>და</strong>ც იგი საუბრობ<strong>და</strong> ტკივილის<br />
კონტროლისათვის ოპიოიდების ხელმისაწვდომობის გაზრდის საკითხებზე (ჰონორარი<br />
2500-7500 აშშ დოლარი). მან განაცხა<strong>და</strong>, რომ ჰონორარის გარეშე მიიღო მონაწილეობა<br />
თეთრი სახლის მიერ შექმნილ დოკუმენტურ ფილმში ტკივილის მედიკამენტების<br />
შესახებ.<br />
სასკია ჯუნგერმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ განყოფილებამ სა<strong>და</strong>ც იგი მუშაობს, მიიღო <strong>და</strong>ფინანსება<br />
სხვა<strong>და</strong>სხვა ფარმაცევტული კომპანიებისაგან, მათ შორის ოპიოიდების მწარმოებელი<br />
კომპანიების „გრუნენთალის“, „მანდიფარმასა“ <strong>და</strong> „ჯენსენისაგან“. მან მიიღო კომპენსაცია<br />
ევროპის კომისიის მე-7 ჩარჩო პროგრამისაგან, წინამდებარე მითითებების შემუშავების<br />
ჯგუფის შეხვედრაზე <strong>და</strong>სასწრებად.<br />
ლილიანა დე ლიმამ განაცხა<strong>და</strong>, რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში იგი მუშაობ<strong>და</strong>,<br />
როგორც ჰოსპისებისა <strong>და</strong> პალიატიური მზრუნველობის საერთაშორისო ასოციაციის<br />
აღმასრულებელი დირექტორი. ასოციაციის მუშაობის ერთ-ერთ სფეროს წარმოადგენს<br />
ოპიოიდური მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესება სამედიცინო<br />
მკურნალობისათვის. იგი საექსპერტო კონსულტაციებს უწევს კოლუმბიის, პერუს <strong>და</strong><br />
პანამის მთავრობებს კონტროლირებადი მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის<br />
საკითხებთან <strong>და</strong>კავშირებით.<br />
დიდრიკ ლომენმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ როგორც ა<strong>და</strong>მიანის უფლებათა <strong>და</strong>მცველი, გაწეული<br />
სამუშაოსათვის ანაზღაურებას იღებს ღია საზოგადოების ფონდი<strong>და</strong>ნ, კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის კვლევისა <strong>და</strong> მისი <strong>და</strong>ცვის პოლიტიკის შესახებ<br />
გამოკვლევის ჩასატარებლად.<br />
აუჯე მანტელ-თიივისე ანაზღაურებას იღებს ევროპის კომისიის მე-7 ჩარჩო<br />
ხელშეკრულების პროგრამი<strong>და</strong>ნ წინამდებარე მითითებების შემუშავების ჯგუფის<br />
შეხვედრებში მონაწილეობისათვის.<br />
დევიდ პრეილმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ ის არის მთავარი აღმასრულებელი ოფიცერი<br />
ორგანიზაციისა „<strong>და</strong>ეხმარეთ ჰოსპისებს“ (Help the Hospices ) – დიდი ბრიტანეთის<br />
ეროვნული საქველმოქმედო ორგანიზაცია, რომელიც წარმოადგენს დიდი ბრიტანეთის<br />
ჰოსპისებს. „<strong>და</strong>ეხმარეთ ჰოსპისებს“ ღებულობს მთავრობის <strong>და</strong>ფინანსებას სამი<br />
100
პროგრამისათვის, რომელთაგან ერთი სიერა ლეონეში ხორციელდება, მეორე<br />
პალიატიური მზრუნველობის აფრიკის ასოციაციასთან ერთად <strong>და</strong> მესამე –<br />
ბავშვებისათვის პალიატიური მზრუნველობის განვითარების პროგრამა, ინდოეთსა <strong>და</strong><br />
მალავიში. იგი არის პალიატიური მზრუნველობის საერთაშორისო ალიანსის საბჭოს<br />
წევრი <strong>და</strong> ინდოეთის პალიატიური მზრუნველობის ასოციაციის საბჭოს წევრი. ეს<br />
საკითხები წარმოადგენს ფონდის „<strong>და</strong>ეხმარეთ ჰოსპისებს“ ინტერესთა სფეროს <strong>და</strong><br />
ორგანიზაცია ყველაფერს აკეთებს ამ მიმართულებით, რისი გაკეთებაც შეუძლია. ეწევა<br />
საქმიანობას, რომელიც ხელს უწყობს ტკივილის კონტროლის მედიკამენტების სათანადო<br />
ხელმისაწვდომობას, აგრეთვე პალიატიურო მომსახურების სფეროში ექიმებისათვის<br />
საჭირო სხვა მედიკამენტების უზრუნველყოფას მსოფლიო მასშტაბით.<br />
ლუკას რადბროხმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ იგი არის პალიატიური მზრუნველობის ევროპის<br />
ასოციაციის პრეზიდენტი 2007 წლი<strong>და</strong>ნ <strong>და</strong> ჩართულია საქმიანობაში, რომლის მიზანია<br />
ევროპაში პალიატიური მომსახურების განვითარება; მათ შორის მუშაობს მედიასთან <strong>და</strong><br />
პროექტებზე, რომელთა მიზანია ევროპაში ოპიოიდური მედიკამენტების<br />
ხელმისაწვდომობის გაუმჯობესება. ამ სამუშაოს ასრულებს ჰონორარის გარეშე. იგი<br />
ანაზღაურებას იღებს ევროპის კომისიის მე-7 ჩარჩო ხელშეკრულების პროგრამი<strong>და</strong>ნ<br />
მითითებების შემუშავების ჯგუფის შეხვედრებში მონაწილეობისათვის. ჩაატარა<br />
პრეზენტაციები სამედიცინო კონფერენციებზე „არქიმედესა“ <strong>და</strong> „ცეფალონის“<br />
პროგრამების ფარგლებში მედიკამენტების შემუშავების შესახებ <strong>და</strong> მიიღო ჰონორარი<br />
1000–2000 ფუნტი სტერლინგის ოდენობით. იგი არის პალიატიური მზრუნველობის<br />
მსოფლიო ალიანსის საბჭოს წევრი.<br />
ალინ ტეილორმა განაცხა<strong>და</strong>, რომ კონსულტანტის რანგში, მან მოამზა<strong>და</strong> სამეცნიერო<br />
მოხსენება კიბოს წინააღმდეგ ბრძოლის საერთაშორისო გაერთიანებისათვის (UICC),<br />
ტკივილის მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის შესახებ <strong>და</strong> მიიღო ჰონორარი აშშ 10 000<br />
დოლარის ოდენობით. მიიღო <strong>და</strong>ფინანსება კონფერენციაზე <strong>და</strong>სასწრებად.<br />
ტომ ლინჩი ანაზღაურებას იღებს ევროპის კომისიის მე-7 ჩარჩო ხელშეკრულების<br />
პროგრამი<strong>და</strong>ნ ამ მითითებების შემუშავების ჯგუფის შეხვედრებში მონაწილეობისათვის.<br />
იგი ესწრებო<strong>და</strong> ტკივილისა <strong>და</strong> პოლიტიკის შემსწავლელი ჯგუფის მიერ ორგანიზებულ<br />
კონფერენციას, რისთვისაც მიიღო ღია საზოგადების ფონდის <strong>და</strong>ფინანსება<br />
კონფერენციაზე გასამგზავრებლად.<br />
უმრავლესობამ განაცხა<strong>და</strong>, რომ მათი ინტერესები ემთხვევა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის მიზნებს კონტროლირებადი ნივთიერებების პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსების<br />
შესახებ. მათი ინტერესები ერთმანეთს არ ეწინააღმდეგება. მხოლოდ უმნიშვნელო<br />
რაოდენობის დეკლარაციები მოიცავ<strong>და</strong> ფარმაცევტულ ინდუსტრიასთან კავშირს. გარ<strong>და</strong><br />
ამისა, ეს მითითებები არ იძლევა რეკომენ<strong>და</strong>ციებს პროდუქციის ან მკურნალობის<br />
მეთოდების შესახებ.<br />
101
<strong>და</strong>ნართი 1<br />
კონტროლირებადი მედიკამენტები, ჩამოთვლილი აგრეთვე,<br />
როგორც ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
აუცილებელი მედიკამენტები <strong>და</strong> ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტები<br />
ბავშვებისათვის (95, 96)<br />
ნივთიერება<br />
დოზირების<br />
ფორმა<br />
ბუპრენოფინი არა არის<br />
მოცემული<br />
სიძლიერე ჩვენებები ბავშვები<br />
სათვის<br />
არ არის<br />
მოცემული<br />
გამოიყენება ნივთიერებაზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
პროგრამებში<br />
- x<br />
კოდეინი აბი 15 მგ (ფოსფატი) ოპიოიდური ანალგეტიკები x x<br />
30 მგ (ფოსფატი) 1. ოპიოიდური ანალგეტიკი<br />
2. (ჩვენება განხილვის<br />
პროცესშია)<br />
დიარეის საწინააღმდეგო - x<br />
(სიმპტომური)<br />
მედიკამენტები<br />
ზრ<strong>და</strong>სრულთათვის<br />
დიაზეპამი * ინექცია 5 მგ/მლ 2მლ<br />
ამპულაში<br />
პერორალური<br />
სითხე<br />
რექტალური<br />
ხსნარი ან<br />
გელი<br />
წინასაოპერაციო მედიკამენტი<br />
<strong>და</strong> სე<strong>და</strong>ტივი ხანმოკლე<br />
პროცედურებისათვის<br />
2 მგ/5 მლ საერთო მოუსვენრობა<br />
x<br />
ზრ<strong>და</strong>სრ<br />
ულთა<br />
თვის<br />
x<br />
x -<br />
5 მგ/მლ 0.5 ანტიკონვულსანტი/ანტიეპილ<br />
ტუბში<br />
ეპტიკი<br />
x<br />
x<br />
5 მგ/მლ 1 მლ<br />
ტუბში<br />
x -<br />
5 მგ/მლ 2 მლ<br />
ტუბში<br />
x<br />
x<br />
5 მგ/მლ 4 მლ<br />
ტუბში x x<br />
აბი 2 მგ საერთო მოუსვენრობა x x<br />
5 მგ 1. საერთო მოუსვენრობა<br />
2. წინასაოპერაციო<br />
მედიკამენტი <strong>და</strong> სე<strong>და</strong>ტივი x<br />
x<br />
ხანმოკლე<br />
პროცედურებისათვის<br />
10 მგ საერთო მოუსვენრობა x x<br />
ეფედრინი ინექცია 30 მგ სპინალური ანესთეზია<br />
(ჰიდროქლორი მშობიარობის დროს<br />
დი)/მლ 1 მლ ჰიპოტენზიის თავი<strong>და</strong>ნ<br />
- x<br />
ამპულაში ასაცილებლად<br />
102
ნივთიერება<br />
დოზირების<br />
ფორმა<br />
ერგომეტრინი ინექცია 200 მიკროგრამი<br />
(ჰიდროგენ<br />
მალეატი) 1 მლ<br />
ამპულაში<br />
ლორაზეპამი * პარენტერალ 2 მგ/მლ 1 მლ<br />
ური ფორმა ამპულაში<br />
4 მგ/მლ 1 მლ<br />
ამპულაში<br />
მეტადონი *<br />
კონცენტრა<br />
ტი<br />
პერორალური<br />
სითხისა<br />
თვის<br />
სიძლიერე ჩვენებები ბავშვები<br />
სათვის<br />
5 მგ/მლ<br />
(ჰიდროქლო<br />
რიდი)<br />
10 მგ/მლ<br />
(ჰიდროქლო<br />
რიდი)<br />
მშობიარობის <strong>და</strong>მაჩქარებელი<br />
ანტიკონვულსანტი/ანტიეპილ<br />
ეპტიკი<br />
გამოიყენება ნივთიერებაზე<br />
<strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
პროგრამებში<br />
- x<br />
x<br />
x<br />
ზრ<strong>და</strong>სრ<br />
ულთა<br />
თვის<br />
x<br />
x<br />
- x<br />
- x<br />
პერორალური 5 მგ/5 მლ გამოიყენება ნივთიერებაზე - x<br />
სითხე 10 მგ/5 მლ <strong>და</strong>მოკიდებულების<br />
პროგრამებში<br />
- x<br />
მი<strong>და</strong>ზოლამი ინექცია 1 მგ/მლ ანტიკონვულსანტი/ანტიეპილ x -<br />
5 მგ/მლ ეპტიკი<br />
x -<br />
მორფინი გრანულები 20 მგ ოპიოიდური ანალგეტიკი x<br />
(მოდიფიცირ<br />
-<br />
ებული 30 მგ x -<br />
გამოთავისუ<br />
ფლებით)<br />
60 მგ x<br />
-<br />
(წყალთან<br />
შესარევი)<br />
100 მგ x<br />
-<br />
200 მგ x<br />
-<br />
ინექცია 10 მგ/მლ<br />
(სულფატი ან<br />
ჰიდროქლორი<br />
დი) 1 მლ<br />
ამპულაში<br />
პერორალური 10 მგ<br />
სითხე (მორფინის<br />
ჰიდროქლორი<br />
დი<br />
ან<br />
მორფინის<br />
სულფატი)/5<br />
მლ<br />
აბი<br />
(<strong>და</strong>უყოვნებე<br />
ლი<br />
გამოთავისუ<br />
ფლებით)<br />
10 მგ<br />
(მორფინის<br />
სულფატი)<br />
1. წინასაოპერაციო<br />
მედიკამენტი <strong>და</strong> სე<strong>და</strong>ტივი<br />
ხანმოკლე<br />
პროცედურებისათვის<br />
2. ოპიოიდური ანალგეტიკი<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკი<br />
ოპიოიდური ანალგეტიკი<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
103
ნივთიერება<br />
ფენობარბი<br />
ტალი<br />
ტიოპენტალი<br />
დოზირების<br />
ფორმა<br />
აბი<br />
(წაგრძელებ<br />
ული<br />
ფორმის)<br />
სიძლიერე ჩვენებები ბავშვები<br />
სათვის<br />
10 მგ<br />
(მორფინის<br />
სულფატი)<br />
30 მგ<br />
(მორფინის<br />
სულფატი)<br />
60 მგ<br />
(მორფინის<br />
სულფატი)<br />
ინექცია 200 მგ/მლ<br />
(ფენობარბი<br />
ტალის<br />
ნატრიუმი)<br />
პერორალური<br />
სითხე<br />
აბი<br />
ფხვნილი<br />
საინექციო<br />
15 მგ/5მლl<br />
(ფენობარბი<br />
ტალი)<br />
სხვა<strong>და</strong>სხვა<br />
სიძლიერის:<br />
15 მგ–<strong>და</strong>ნ to 100<br />
მგ–მდე<br />
0.5 გ<br />
(ნატრიუმის<br />
მარილი)<br />
ამპულაში<br />
1 გ (ნატრიუმის<br />
მარილი)<br />
ამპულაში<br />
ანტიკონვულსანტი/<br />
ანტიეპილეპტიკი<br />
ანტიკონვულსანტი/<br />
ანტიეპილეპტიკი x x<br />
ანტიკონვულსანტი/<br />
ანტიეპილეპტიკი<br />
ზოგადი ანესთეტიკი<br />
* მოცემული მედიკამენტი უნ<strong>და</strong> იყოს იმ კლასის წარმომადგენელი, რომელიც ყველაზე<br />
ეფექტური <strong>და</strong> უსაფრთოა.<br />
შენიშვნა: კეტამინის ინექცია 50 მგ (როგორც ჰიდროქლორიდი)/მლ10 მლ ფლაკონში<br />
მოცემულია ზოგადი ანესთეზიისათვის. კეტამინი არ ექვემდებარება საერთაშორისო<br />
კონტროლს. თუმცა, ზოგიერთ ქვეყანაში ექვემდებარება ეროვნულ კონტროლს. ამიტომ,<br />
21-ე მითითების მიხედვით, ამ დოკუმენტში მოცემული მითითებები გამოყენებულ უნ<strong>და</strong><br />
იქნას აგრეთვე კეტამინთან (95, 96).<br />
x<br />
x<br />
x<br />
X<br />
x<br />
x<br />
x<br />
ზრ<strong>და</strong>სრ<br />
ულთა<br />
თვის<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
x<br />
104
<strong>და</strong>ნართი 2<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის რჩეული მითითებები<br />
ტკივილის მკურნალობა<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. კიბოთი გამოწვეული ტკივილის შემცირება <strong>და</strong><br />
მითითება ოპიოიდების უზრუნველყოფის შესახებ, მე–2 გამ., ჟენევა, 1996წ..<br />
ხელმისაწვდომია ჩინურ*, ინგლისურ*, ფრანგულ* o , რუსულ*, ესპანურ* <strong>და</strong> ტაი* ენებზე.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების მაღაზია:<br />
http://apps.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/bookorders/anglais/detart1.jsp?sesslan=1&codlan=1&codcol=15&codcch=2<br />
247 (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ:<br />
http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/publications/9241544821.pdf (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3<br />
იანვარი)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. კიბოს ტკივილის შემცირება <strong>და</strong> პალიატიური<br />
მზრუნველობა ბავშვებში. ჟენევა, 1998 წ. ISBN 92 4 154 55 7 p . ხელმისაწვდომია<br />
აზერბაიჯანულ*, ბულგარულ*, ჩინურ*, ინგლისურ*, ფრანგულ* q , რუმინულ*, რუსულ*, <strong>და</strong><br />
ესპანურ*ენებზე.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების მაღაზია:<br />
http://apps.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/bookorders/anglais/detart1.jsp?sesslan=1&codlan=1&codcol=15&codcch=4<br />
59 (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ:<br />
http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/publications/9241545127.pdf (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3<br />
იანვარი)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. პალიატიური მომსახურება: სიმპტომების<br />
მენეჯმენტი <strong>და</strong> მზრუნველობა სიცოცხლის ბოლო ეტაპზე: შუალედური მითითებები<br />
პირველი დონის ჯან<strong>და</strong>ცვის ობიექტების მუშაკთათვის. ჟენევა, 2004წ. ISBN 9789241597232.<br />
ხელმისაწვდომია ინგლისურ* <strong>და</strong> ფრანგულ* ენებზე.<br />
იხილეთ <strong>და</strong>მატებითი ინფორმაცია:<br />
http://www.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/hiv/pub/imai/primary_palliative/en/index.html (წვდომის თარიღია<br />
2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა:<br />
http://www.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/hiv/pub/imai/genericpalliativecare082004.pdf (წვდომის თარიღია<br />
2011 წლის 3 იანვარი)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებები<br />
<strong>და</strong>ავადებულ ბავშვებში გამუდმებული ტკივილის ფარმაკოლოგიური მკურნალობის შესახებ.<br />
ჟენევა, მომზადების პროცესში; <strong>და</strong>გეგმილია 2011 წლისთვის. ინგლისურ <strong>და</strong> რამდენიმე<br />
სხვა ენაზე. (შეცვლის გამოცემას „კიბოთი <strong>და</strong>ავადებულთა ტკივილი <strong>და</strong> პალიატიური<br />
მზრუნველობა ბავშვებში“.)<br />
o<br />
p<br />
დოკუმენტი, იმ ენებზე, რომლებიც აღნიშნულია, ვარსკვლავით, ჩაწერილია <strong>და</strong>რთულ CD-<br />
ROM–ზე<br />
ISBN ნომრები აღნიშნავს ინგლისურ ვერსიას. ISBN ნომრები სხვა ენებზე გამოცემული<br />
ვერსიებისათვის იხილეთ მოცემულ ბმულებზე.<br />
105
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებები<br />
გამუდმებული ტკივილის ფარმაკოლოგიური მკურნალობის შესახებ სამედიცინო<br />
<strong>და</strong>ავადების მქონე ზრ<strong>და</strong>სრულ პაციენტებში. (<strong>და</strong>გეგმილი)<br />
(შეცვლის კობოს დოკუმენტს „კიბოთი გამოწვეული ტკივილის შემცირება <strong>და</strong> მითითება<br />
ოპიოიდების უზრუნველყოფის შესახებ“)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებები<br />
არა გამუდმებული ტკივილის შესახებ. (<strong>და</strong>გეგმილი)<br />
ოპიოიდებზე <strong>და</strong>მოკიდებულების მკურნალობა<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. მითითებები ფსიქოსოციოლოგიური <strong>და</strong>ხმარებით<br />
ოპიოიდური <strong>და</strong>მოკიდებულების ფარმაკოლოგიური მკურნალობის შესახებ. ჟენევა,<br />
2009წ. ISBN 978 92 4 254754 3. ინგლისურ ენაზე*.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების მაღაზია.:<br />
http://apps.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/bookorders/anglais/detart1.jsp?sesslan=1&codlan=1&codcol=15&codcc<br />
h=745 (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ: http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/publications/2009/9789241547543_eng.pdf<br />
(წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
მშობიარობა<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
რეკომენ<strong>და</strong>ციები მშობიარობის შემდგომი სისხლდენის პრევენციისათვის. ჟენევა, 2007წ.<br />
ინგლისურ ენაზე*. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მინიჭებული<br />
ბიბლიოგრაფიული ნომერი: WHO/MPS/07.06<br />
<strong>და</strong>მატებითი ინფორმაცია:<br />
http://www.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/making_pregnancy_safer/documents/<strong>who</strong>_mps_0706/en/index.html<br />
(წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცის ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ:<br />
http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/hq/2007/WHO_MPS_07.06_eng.pdf (წვდომის თარიღია 2011<br />
წლის 3 იანვარი)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მითითებები<br />
მშობიარობის შემდგომი სისხლდენისა <strong>და</strong> <strong>და</strong>რჩენილი პლაცენტას მენეჯმენტის შესახებ.<br />
ჟენევა, 2009წ. ISBN 978 92 4 159851 4. ინგლისურ*, ფრანგულ* <strong>და</strong> ესპანურ* ენებზე ბეჭდვის<br />
პროცესში.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების მაღაზია:<br />
http://apps.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/bookorders/anglais/detart1.jsp?sesslan=1&codlan=1&codcol=15&codcch=7<br />
77 (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების<br />
მაღაზიი<strong>და</strong>ნ: http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/publications/2009/9789241598514_eng.pdf<br />
(წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, გაერთიანებული ერების მოსახლეობის ფონდი<br />
(UNFPA), გაერთიანებული ერების ბავშვთა ფონდი (UNICEF), მსოფლიო ბანკი.<br />
ორსულობისა <strong>და</strong> მშობიარობის გართულებების მართვა: სახელმძღვანელო მითითებები<br />
მეანებისა <strong>და</strong> ექიმებისათვის. ჟენევა, 2007წ. ISBN 92 4 154587 9. არაბულ*, ინგლისურ*,<br />
106
ფრანგულ*, ინდონეზიურ*, იტალიურ*, ხმერულ*, პორტუგალიურ*, რუსულ*, ესპანურ*<br />
ენებზე.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების მაღაზია:<br />
http://apps.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/bookorders/anglais/detart1.jsp?sesslan=1&codlan=1&codcol=15&codcch=5<br />
41 (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ: http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/publications/2007/9241545879_eng.pdf<br />
(წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
ნევროლოგია (ეპილეფსია)<br />
დეკერ პა. ეპილეფსია: სახელმძღვანელო სამედიცინო <strong>და</strong> კლინიკური მუშაკებისათვის<br />
აფრიკაში. ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, ჟენევა, 2002წ. (შესწორებული გამოცემა).<br />
ინგლისურ ენაზე*.<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ: http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/hq/2002/WHO_MSD_MBD_02.02.pdf (წვდომის<br />
თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
მენტალური ჯანმრთელობა<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია. მენტალური <strong>და</strong>რღვევების ფარმაკოლოგიური<br />
მკურნალობა ჯან<strong>და</strong>ცვის პირველადი <strong>და</strong>ხმარების <strong>და</strong>წესებულებებში. ჟენევა, 2010წ. ISBN<br />
978 92 4 1547697. ინგლისურ <strong>და</strong> ესპანურ ენებზე.<br />
ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის წიგნების მაღაზია:<br />
http://apps.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/bookorders/anglais/detart1.jsp?sesslan=1&codlan=1&codcol=15&codcc<br />
h=756 (წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
შესაძლებელია ჩამოტვირთვა ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის<br />
ბიბლიოთეკი<strong>და</strong>ნ: http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/publications/2009/9789241547697_eng.pdf<br />
(წვდომის თარიღია 2011 წლის 3 იანვარი)<br />
http://whq<strong>libdoc</strong>.<strong>who</strong>.<strong>int</strong>/paho/2010/9789275331132_spa.pdf (წვდომის თარიღია 2011<br />
წლის 3 იანვარი)<br />
107
<strong>და</strong>ნართი 3<br />
CD-ROM კონტროლირებადი მედიკამენტების შესახებ<br />
ეროვნული პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსება<br />
შინაარსი<br />
• ბიბლიოგრაფიული მითითებები გამოცემისათვის: კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების შესახებ ეროვნული პოლიტიკის <strong>და</strong>ბალანსება: სახელმძღვანელო<br />
მითითებები კონტროლირებადი მედიკამენტების უზრუნველყოფისა <strong>და</strong><br />
ხელმისაწვდომობის შესახებ.<br />
• ქვეყნის შეფასების საკონტროლო ჩამონათვალი (ვერსია Word ფორმატში)<br />
• ოპიოიდური ანალგეტიკების ხელმისაწვდომობის ბარიერების ტესტი<br />
(ა<strong>და</strong>პტირებული ვერსია)<br />
• ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტების სანიმუშო სია,<br />
მე-16 გამ., ჟენევა, მარტი 2009წ. (სხვა<strong>და</strong>სხვა ენებზე)<br />
• ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის აუცილებელი მედიკამენტების სანიმუშო სია<br />
ბავშვებისათვის, მე-2 გამ. ჟენევა, მარტი 2009წ. (სხვა<strong>და</strong>სხვა ენებზე)<br />
• <strong>და</strong>ნართში 2 ჩამოთვლილი მითითებების სრული ტექსტები; ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო<br />
ორგანიზაციის რჩეული მითითებები მკურნალობისათვის. (სხვა<strong>და</strong>სხვა ენებზე)<br />
• ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაცია, სანიმუშო მითითებები კონტროლირებადი<br />
მედიკამენტების საერთაშორისო უზრუნველყოფისათვის გა<strong>და</strong>უდებელ სამედიცინო<br />
მომსახურებაში. ჟენევა, 1996წ. (ინგლისურ <strong>და</strong> ფრანგულ ენებზე)<br />
• <strong>და</strong>მატებითი საკითხავი<br />
o კონტროლირებადი <strong>წამლები</strong>ს ხელმისაწვდომობა<br />
o ბარიერები<br />
o ა<strong>და</strong>მიანის უფლებები<br />
o საინექციო ნარკოტიკების გამოყენება<br />
o ლოჯისტიკა<br />
o მშობიარე ქალთა სიკვდილიანობა<br />
o ტკივილის მენეჯმენტი<br />
o პალიატიური მზრუნველობა<br />
საერთაშორისო კონვენციები:<br />
• კონტროლის კონვენციები, მათი პროგრამები <strong>და</strong> მათი ოფიციალური კომენტარები<br />
(ინგლისურ ენაზე) r<br />
• საერთაშორისო შეთანხმება ეკონომიკური, სოციალური <strong>და</strong> კულტურული უფლებების<br />
შესახებ (ინგლისური <strong>და</strong> ფრანგულ ენებზე) <strong>და</strong> მისი ზოგადი კომენტარი 14<br />
(სხვა<strong>და</strong>სხვა ენებზე)<br />
• ჯან<strong>და</strong>ცვის მსოფლიო ორგანიზაციის კონსტიტუცია (სხვა<strong>და</strong>სხვა ენებზე)<br />
r<br />
ვერსიები სხვა ენებზე (არაბული, ჩინური, ფრანგული, რუსული <strong>და</strong> ესპანური): www.incb.org<br />
(წვდომის თარიღია 2011 წლის 9 იანვარი).<br />
108
• სხვა კონვენციები მედიკამენტების ხელმისაწვდომობისა <strong>და</strong> ჯანმრთელობის <strong>და</strong>ცვის<br />
შესახებ<br />
o კონვენცია ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღკვეთის<br />
შესახებ (ინგლისურ ენაზე)<br />
109
GEORGIAN<br />
Access to Controlled Medications<br />
Programme<br />
Department of Essential Medicines<br />
and Pharmaceutical Policies<br />
World Health Organization<br />
20 avenue Appia<br />
CH-1211 Geneva 27
Change language