onderwijs

Kijken bij de buren
TH MA themahogeronderwijs.org
Als alle cultuurpessimistisch geneigden windt Barnard zich
nogal eens op over de staat van het onderwijs. De schrijver:
“Ik heb geen oordeel over de harde wetenschappen, natuurkunde
enzo, die wereld ken ik niet. Maar de nepwetenschappen,
namelijk de mijne – ik heb er geen hoge pet van
op. Ik ken een paar fantastische hoogleraren letterkunde,
met wie ik het goed kan vinden. Paul Claes, helaas nu met
pensioen, is natuurlijk een monument. En iemand als Yves
T’Sjoen van de Universiteit Gent, is een geweldig neerlandicus.
Dirk De Geest van de KU Leuven vind ik ook een heel
goeie kerel. Maar hoe lang houden zij zich nog staande?
Dirk De Geest vertelde me dat hij in Leuven heeft moeten
vechten om zijn colleges Nederlandse literatuur in het
Nederlands te mogen blijven geven. Colleges Nederlandse
literatuur!”
Een van de problemen in het hoger onderwijs is volgens
Barnard dat ‘veel te veel’ jongeren naar de universiteit gaan.
“Je moet van je pap en je mam, want God verhoede dat je
fietsenmaker wordt of zoiets – ook als je dat misschien veel
liever doet. Dus wat ga je dan studeren? Nou, iets makkelijks.
Dus dan kies je een letterenstudie. Met als gevolg dat
daar studenten zitten die zich geen bal voor letterkunde
interesseren. Ik heb lezingen gegeven op de universiteit,
zitten er van de 150 eerstejaarsstudenten hooguit tien in de
zaal. Want ja, zo’n lezing van een schrijver is niet verplicht.
En zelfs zij blijken van niks te weten. Wat niet verbazingwekkend
is, want het Vlaamse middelbaar onderwijs is op
het gebied van de humane wetenschappen buitengewoon
slecht. De leeslijsten zijn lachwekkend. Je mag daar vijf titels
van Herman Brusselmans op zetten, als je dat wilt. Dus
als studenten beginnen aan een letterenstudie, zijn ze in het
beste geval op de hoogte van de contemporaine literatuur.
Wie Cyriel Buysse was, weten ze niet.”
Dat is in Nederland niet veel beter, vrees ik.
“Best mogelijk. Maar in mijn tijd was dat anders. Ik moest
tien boeken Duits, tien boeken Frans, tien boeken Engels,
tien boeken Nederlands lezen voor mijn eindexamen. Meer
in het algemeen ben ik niet onder de indruk van het niveau
hier in Vlaanderen. Ik heb gedoceerd aan de kunstenopleiding
in Brussel. Echt, dat waren leuke, slimme studenten.
In de eerste les gaf ik ze een vrije, enigszins narcistische
opdracht: laten we beginnen met een historisch overzicht
van waar we vandaan komen. Situeer de humanisten eens,
je mag er een halve eeuw naast zitten. Ze hadden géén idee.
Achttiende eeuw, twaalfde eeuw? Dus heb ik ze de rest van
het jaar maar zo’n beetje geschiedenis gegeven. Zoiets anarchistisch
kon daar aan die opleiding, dat kan ongetwijfeld
niet aan een doorsnee universiteit. Bij wijze van eindexamen
heb ik mijn studenten gedichten uit het hoofd laten
leren. Daar protesteerden ze tegen, want wat heb je daar nu
aan? Ik zei: een van de fouten van jullie generatie is dat je
denkt dat je een extern geheugen hebt, dat alles opzoekbaar
is. Uiteindelijk bleken ze het geweldig leuk te vinden.”
Het gebrekkige historisch besef is Barnard al langer een
doorn in het oog. In 2012 schreef hij samen met Geert van
Istendael Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen
(en hun ouders) – het is inmiddels toe aan de zevende
druk. Het idee deed hij op toen hij ontdekte hoe weinig zijn
dochter wist van de Belgische geschiedenis.
“Het was 11 november, Wapenstilstanddag. Mijn toen
tienjarige zoon zat op de Franse school, hier vijf kilometer
verderop. Hij had twee weken lang een project over de
Eerste Wereldoorlog gehad, hij kon precies vertellen wat
Wapenstilstanddag wat. Mijn dochter die op een Vlaamse
middelbare school zat, had geen idee. Waarom ze vrij had?
Nee pap, ik weet het niet. Terwijl de Eerste Wereldoorlog de
essentie is van de Vlaamse geschiedenis! Mijn studenten
aan de kunstenopleiding heb ik dat ook allemaal moeten
duidelijk maken. Ik heb als Nederlander moeten duidelijk
maken waarom die IJzertoren daar stond. En deze jonge
mensen waren allemaal naar een fatsoenlijk Vlaams atheneum
geweest. Dus die Vlaamse athenea deugen niet.”
De grote schande, vindt Barnard, is dat dit soort onderwijs
‘rampzalig’ uitpakt voor kinderen uit een kansarm milieu.
“Want juist zij krijgen op dat gebied weinig mee. Mijn stelling
luidt: elitair onderwijs is links. Bij ons thuis werd vroeger
instemmend de Nederlandse communistiche politicus
Marcus Bakker geciteerd: kunnen arbeiderskinderen eindelijk
naar het gymnasium, schaffen ze het gymnasium af!”
In één adem door: “Ik zou dolgraag dictator van onderwijs
willen zijn.”
Wat gaat u dan doen?
“Dan zou ik er als eerste voor zorgen dat er langdurige uitwisselingen
komen met Nederland. Dat zou twee kanten
op moeten werken. Dus ik zou leraren uit Nederland naar
Vlaanderen halen en omgekeerd. Ter integratie van het
Nederlands taalgebied. Een van de volgende dingen die ik
ga doen, is een excursie naar de slagvelden bij Ieper verplichten,
naar de loopgraaf die daar nog ligt. Want denk je
dat Vlaamse kinderen daar nu heen gaan? Welnee. In het
museum van Ieper zie je Engelse kinderen, geen Vlaamse.
Ik zou ook zorgen dat er een uitwisseling kwam met de
Hoger onderwijs
‘De leeslijsten zijn
lachwekkend. Je mag er
vijf titels op zetten
van Brusselmans’
33