Nghiên cứu phân hủy bùn thải nhà máy xử lý nước thải kim liên làm phân bón hữu cơ bằng chế phẩm sinh học emic

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM 

HÀ THỊ LOAN 

Tên đề tài: 

NGHIÊN CỨU PHÂN HỦY BÙN THẢI NHÀ MÁY XỬ LÝ NƢỚC 

THẢI KIM LIÊN LÀM PHÂN BÓN HỮU CƠ BẰNG CHẾ PHẨM 

SINH HỌC EMIC 

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC 

Hệ đào tạo : Chính quy 

Chuyên ngành : Khoa Học Môi trƣờng 

Khoa 

: Môi Trƣờng 

Khóa học : 2012 – 2016 

Thái Nguyên, năm 2016

www.twitter.com/daykemquynhon 

www.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

www.daykemquynhon.blogspot.com 

Tên đề tài: 

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM 

HÀ THỊ LOAN 

NGHIÊN CỨU PHÂN HỦY BÙN THẢI NHÀ MÁY XỬ LÝ NƢỚC 

THẢI KIM LIÊN LÀM PHÂN BÓN HỮU CƠ BẰNG CHẾ PHẨM 

SINH HỌC EMIC 

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC 

Hệ đào tạo 

Chuyên ngành 

Lớp 

Khoa 

: Chính quy 

: Khoa Học Môi trƣờng 

: K44 – KHMT- N01 

: Môi Trƣờng 

Khóa học : 2012 – 2016 

Giảng viên hƣớng dẫn: Th.S Đặng Thị Hồng Phƣơng 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÍ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Thái Nguyên, năm 2016 

Sưu tầm bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial





i 

LỜI CẢM ƠN 

Để hoàn thành tốt chƣơng trình đào tạo trong nhà trƣờng với phƣơng châm 

học đi đôi với hành, mỗi sinh viên sau khi ra trƣờng cần phải chuẩn bị cho mình 

lƣợng kiến thức cần thiết và chuyên môn vững vàng. 

Thời gian thực tập tốt nghiệp là giai đoạn cần thiết đối với mỗi sinh viên trong 

các trƣờng chuyên nghiệp, nhằm hệ thống lại toàn bộ chƣơng trình đã học, vận dụng 

lý thuyết vào thực tiễn. Qua đó sinh viên khi ra trƣờng sẽ hoàn thành về kiến thức, 

lý luận, phƣơng pháp làm việc, năng lực công tác, nhằm đáp ứng nhu cầu của thực 

tiễn và nghiên cứu khoa học. 

Đƣợc sự đồng ý của ban chủ nhiệm khoa Môi Trƣờng em đƣợc phân công 

thực tập tại Trung tâm thực hành thực nghiệm – Trƣờng Đại học Nông Lâm Thái 

Nguyên, với đề tài nghiên cứu: “Nghiên cứu phân hủy bùn thải nhà máy xử lý 

nước thải Kim Liên làm phân bón hữu cơ bằng chế phẩm sinh học Emic”. Kết 

thúc thực tập, hoàn thành đề tài tốt nghiệp cũng là hoàn thành khóa học, nhân dịp 

này em xin bày tỏ lòng biết ơn tới các Thầy giáo, Cô giáo trong khoa Môi Trƣờng 

đã truyền đạt kiến thức quý báu trong suốt thời gian học tập và rèn luyện tại Trƣờng 

Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. Em xin chân thành cảm ơn Thầy giáo TS. Phạm 

Văn Ngọc và các cô chú làm việc tại Trung tâm đã nhiệt tình giúp đỡ em trong suốt 

thời gian thực tập. 

Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn Cô giáo ThS. Đặng Thị Hồng Phƣơng đã 

nhiệt tình chỉ bảo, hƣớng dẫn em hoàn thành đề tài tốt nghiệp này. Mặc dù bản thân em 

có nhiều cố gắng, song do kiến thức và thời gian có hạn, bƣớc đầu làm quen với 

phƣơng pháp nghiên cứu, nên khóa luận của em không tránh khỏi những hạn chế và 

thiếu sót. Em rất mong đƣợc sự đóng góp của các thầy, cô giáo, bạn bè động viên để 

khóa luận của em đƣợc hoàn chỉnh hơn. 

Em xin chân thành cảm ơn! 

Thái Nguyên, ngày 12 tháng 5 năm 2016 

Sinh viên 

Hà Thị Loan 









ii 

DANH MỤC BẢNG 

Bảng 2.1. Hàm lƣợng chất dinh dƣỡng trong bùn thải ............................................... 7 

Bảng 2.3. Hàm lƣợng các hợp chất hữu cơ đối với bùn thải áp dụng cho nông 

nghiệp của một số quốc gia ........................................................................................ 9 

Bảng 2.4. Hàm lƣợng KLN đối với bùn thải áp dụng trong nông nghiệp tại một số 

quốc gia ..................................................................................................................... 11 

Bảng 2.6. Hàm lƣợng tuyệt đối cơ sở (H) và ngƣỡng nguy hại tính theo nồng độ 

ngâm chiết (Ctc) của các thông số trong bùn thải ..................................................... 13 

Bảng 2.7 .Thành phần, tính chất bùn cặn của trạm XLNT Kim Liên ....................... 36 

Bảng 3.1 Thành phần hóa học trong nguyên liệu trƣớc khi ủ ................................... 38 

Bảng 3.2. Tỷ lệ phối trộn các thành phần nguyên liệu cho mỗi công thức .......... 39 

thí nghiệm ................................................................................................................. 39 

Bảng 3.3 Tần suất thu và phân tích mẫu ................................................................... 41 

Bảng 3.4. Các chỉ tiêu và phƣơng pháp phân tích trong phòng thí nghiệm .............. 42 

Bảng 4.1. Diễn biến nhiệt độ ( 0 C) giữa các công thức thí nghiệm theo thời gian .... 44 

Bảng 4.2. Diễn biến giá trị pH giữa các công thức theo thời gian ............................ 46 

Bảng 4.3. Diễn biến ẩm độ (%) giữa các công thức theo thời gian .......................... 47 

Bảng 4.4. Diễn biến tỷ lệ C/N (%) theo thời gian ..................................................... 49 

Bảng 4.5. Hàm lƣợng T-N (%) giữa các thí nghiệm theo thời gian .......................... 51 

Bảng 4.6. Hàm lƣợng T-P (%) giữa các thí nghiệm theo thời gian .......................... 53 

Bảng 4.7. Diễn biến thể tích khổi ủ (%) giữa các thí nghiệm theo thời gian ............ 55 

Bảng 4.8. Mật số E.coli và Samonella trong nguyên liệu ủ ...................................... 57 

Bảng 4.9. Mật độ E.coli và Samonella ngày 1 và ngày 60 giữa các công thức ........ 57 

Bảng 4.10. Hàm lƣợng kim loại nặng sau 60 ngày ủ ................................................ 58 

Bảng 4.11. Đặc tính lý hóa học của phân hữu cơ sau 60 ngày ủ .............................. 59 









iii 

DANH MỤC HÌNH 

Hình 2.1. Biểu đồ về sự gia tăng bùn thải khi áp dụng biện pháp xử lý nƣớc thải ở 

các nƣớc cồng đồng Châu Âu .................................................................................. 14 

Hình 2.2. Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý nƣớc thải Kim Liên ........................... 28 

Hình 3.1 Sơ đồ bố trí thí nghiệm ............................................................................... 39 

Hình 4.1 Diễn biến nhiệt độ theo thời gian giữa các công thức ................................ 45 

Hình 4.2 Diễn biến giá trị pH giữa các công thức theo thời gian ............................. 46 

Hình 4.3 Diễn biến ẩm độ giữa các công thức theo thời gian ................................... 48 

Hình 4.4 Tỷ lệ C/N giữa các nghiệm thức bổ sung và không bổ xung chế phẩm sau 

60 ngày ủ ................................................................................................................... 50 

Hình 4.5 Hàm lƣợng T-N (%) giữa các công thức bổ sung và không bổ sung chế 

phẩm sau 60 ngày ủ ………………………………………………………………52 

Hình 4.6 Hàm lƣợng T-P (%) giữa các công thức không bổ sung và có bổ sung chế 

phẩm sau 60 ngày ủ. .................................................................................................. 54 

Hình 4.7. Phần trăm thể tích khối ủ giữa các công thức bổ sung và không bổ sung 

chế phẩm sau 60 ngày ủ ............................................................................................ 56 

Hình 4.8 Quy trình ủ phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy nƣớc sinh hoạt ................... 61 









iv 

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 

BNNPTNT 

BTNMT 

C/N 

CHC 

CT 

KLN 

PHC 

QCVN 

XLNT 

TS 

VS 

OM 

T-N 

T-P 

TCN 

WHO 

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn 

Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng 

Tỷ lệ Cacbon/Nito 

Chất hữu cơ 

Công thức 

Kim loại nặng 

Phân hữu cơ 

Quy chuẩn Việt Nam 

Xử lý nƣớc thải 

Tổng hàm lƣợng chất rắn 

Hàm lƣợng chất rắn dễ bay hơi 

Chất hữu cơ 

Tổng đạm 

Tổng lân 

Tiêu chuẩn ngành 

Tổ chức Y tế thế giới 









v 

MỤC LỤC 

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. 1 

DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii 

DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ iii 

MỤC LỤC ................................................................................................................... v 

Phần 1 ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................. 1 

1.1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................... 1 

1.2 Mục tiêu của đề tài ................................................................................................ 2 

1.2.1 Mục tiêu tổng quát...................................................................................... 2 

1.2.2 Mục tiêu cụ thể ............................................................................................ 3 

1.3. Yêu cầu của đề tài ................................................................................................ 3 

1.4. Ý nghĩa của đề tài ................................................................................................. 3 

1.4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học .......................................... 3 

1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn ............................................................................... 3 

Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................................... 4 

2.1 Tổng quan chung về bùn thải đô thị .............................................................. 4 

2.1.1 Khái niệm bùn thải, nguồn phát sinh bùn thải đô thị .................................. 4 

2.1.2 Phân loại, đặc điểm và tính chất của bùn thải ............................................. 5 

2.2. Quy chuẩn, tiêu chuẩn về bùn thải ....................................................................... 8 

2.2.1 Trên thế giới ................................................................................................ 8 

2.2.2 Tại Việt Nam ............................................................................................. 12 

2.3 Tình hình quản lý bùn thải trên thế giới ............................................................. 13 

2.3.1 Khái quát bùn thải trên thế giới ................................................................ 13 

2.3.2 Các công nghệ về tái sử dụng bùn thải trên thế giới ................................. 15 

2.3.2.1 Các biện pháp xử lý bùn thải trên thế giới .................................................... 15 

2.4 Tình hình quản lý bùn thải ở Việt Nam .............................................................. 20 

2.4.1 Khái quát bùn thải ở Việt Nam ................................................................. 20 

2.4.2 Các phƣơng pháp xử lý bùn thải ............................................................... 22 

2.5 Tác động của bùn thải đến môi trƣờng và sức khỏe con ngƣời .......................... 25 


2.6 Giới thiệu sơ lƣợc về trạm xử lý nƣớc thải Kim Liên ......................................... 26 

2.6.1. Nguồn nƣớc thải đầu vào ......................................................................... 26 

2.6.2 Giới thiệu sơ lƣợc về trạm xử lý nƣớc thải ............................................... 27 

2.6.3 Khái quát về công nghệ xử lý nƣớc thải .................................................... 28 








vi 

2.7. Các phƣơng pháp ủ phân hữu cơ. ...................................................................... 32 

2.7.1 Khái quát về ủ phân hữu cơ ....................................................................... 32 

2.7.2. Các phƣơng pháp ủ phân hữu cơ .............................................................. 33 

2.8. Chế phẩm và nguyên liệu ủ ................................................................................ 34 

2.8.1 Chế phẩm Emix ......................................................................................... 34 

2.8.2 Một số nguyên liệu hữu cơ ........................................................................ 35 

Phần 3 ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 37 

3.1 Đối tƣợng , phạm vi và thời gian nghiên cứu ..................................................... 37 

3.1.1 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 37 

3.1.2 Thời gian nghiên cứu ................................................................................. 37 

3.2 Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................ 37 

3.2.1 Nội dung nghiên cứu ................................................................................. 37 

3.2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 38 

3.2.3 Phƣơng pháp phân tích mẫu ...................................................................... 42 

3.2.4 Phƣơng pháp thu thập tài liệu .................................................................... 43 

3.2.5 Phƣơng pháp tính toán ............................................................................... 43 

3.2.6 Phƣơng pháp xử lý số liệu ......................................................................... 43 

3.2.7 Phƣơng pháp so sánh ................................................................................. 43 

Phần 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................................... 44 

4.1 Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học Emix phân hủy bùn thải đô thị phối trộn 

với các vật liệu hữu cơ khác nhau ............................................................................. 44 

4.1.1. Diễn biến nhiệt độ, pH và ẩm độ trong quá trình ủ bùn thải đô thị .......... 44 

4.2 Đánh giá hàm lƣợng dinh dƣỡng vật liệu ủ theo TCVN về phân bón ......... 48 

4.2.7. Đánh giá chất lƣợng phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy xử lý nƣớc sinh hoạt . 59 

4.3 Quy trình sản xuất phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt........ 60 

4.3.1. Nguyên liệu ủ ........................................................................................... 60 

4.3.2. Quy trình ủ ................................................................................................ 60 

Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 62 

5.1. Kết luận .............................................................................................................. 62 

5.2. Kiến nghị ............................................................................................................ 62 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 









1 

Phần 1 

ĐẶT VẤN ĐỀ 

1.1. Tính cấp thiết của đề tài 

Trong xu thế phát triển kinh tế xã hội, với tốc độ đô thi hóa ngày càng cao và 

sự phát triển mạnh mẽ của các ngành công nghiệp, dịch vụ, du lịch… kéo theo mức 

sống của ngƣời dân ngày một cải thiện đã làm nảy sinh nhiều vấn đề mới, nan giải 

trong công tác bảo vệ môi trƣờng và sức khỏe của cộng đồng dân cƣ nhƣ: nƣớc thải, 

khí thải, rác thải đến bùn thải. Hiện nay, vấn đề quản lý và xử lý bùn thải nói chung 

và bùn thải đô thị nói riêng đang trở thành một gánh nặng cho các doanh nghiệp 

không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả ở các nƣớc có nền kinh tế, khoa học kỹ thuật tiên 

tiến trên thế giới và đƣợc sự quan tâm của toàn xã hội. 

Theo cục bảo vệ môi trƣờng Mỹ (US-EPA), chi phí xử lý bùn thải chiếm tới 

50% chi phí vận hành của toàn hệ thống. Ở Việt Nam, bùn thải chủ yếu đƣợc xử lý 

bằng cách ép loại nƣớc, phơi khô, đổ bỏ hay chôn lấp, chỉ một phần rất nhỏ đƣợc sử 

dụng làm phân bón. Việc đổ bỏ, chôn lấp bùn thải đã và đang gây ra sự ô nhiễm môi 

trƣờng nghiêm trọng. Mỗi ngày, Hà Nội cũng nhƣ Thành phố Hồ Chí Minh phát 

sinh hàng trăm mét khối bùn thải, chủ yếu đƣợc đổ tạm ở những khu đất trống. 

Thực tế cho thấy, nếu không xử lý bùn thải mà đổ trực tiếp ra môi trƣờng chỉ 

là chuyển ô nhiễm từ điểm này sang điểm khác. Việc đổ trực tiếp ra môi trƣờng nhƣ 

hiện nay không chỉ gây ô nhiễm môi trƣờng mà còn lãng phí tài nguyên môi trƣờng. 

Một số nghiên cứu cho thấy: sau khi đƣợc xử lý hết các thành phần độc hại, bùn thải 

hoàn toàn có thể tận dụng làm vật liệu xây dựng ( bêtông, gạch, ngói…) và sàn nền 

hoặc tái sử dụng bùn thải để sử dụng trong lĩnh vực nông nghiệp bởi vì các thành 

phần chủ yếu của bùn thải là các vi sinh vật có lợi, các hàm lƣợng chất hữu cơ, nitơ 

và phốt pho cao. 

Ngày nay, trên thế giới bùn thải đƣợc tái sử dụng rất phổ biến. Ở một số 

quốc gia nhƣ Nhật Bản, Trung Quốc đã sử dụng bùn thải giàu hữu cơ thay cho than 

để làm nguyên liệu sản xuất điện năng. Các loại bùn thải giàu kim loại đƣợc tận 

dụng để sản xuất gạch nung, gạch block, vật liệu xây dựng, hoặc thu hồi các kim 









2 

loại, vật liệu quý trong bùn. Tuy nhiên, trƣớ c khi tái sƣ̉ duṇg bùn thải , hoă ̣c đổ thải 

bùn thải cần thiết phải áp dụng các công nghệ phù hợp để xử lý chúng . 

Ở Châu Âu, Bắc Mỹ và nhiều nƣớc khác, bùn thải đã đƣợc sử dụng làm đất 

trồng trọt, làm phân bón compost, phân hủy yếm khí, sấy khô thành viên, nhiên liệu, 

phân bón và chất đốt. Sƣ̉ duṇg bùn thải làm phân bón cho nông nghiê ̣p nhƣ là môt 

̣ 

trong nhƣ̃ng biêṇ pháp xƣ̉ lý , đổ thải, đƣợc áp duṇg ở nhiều quốc gia . Sƣ̉ duṇg các 

dạng bùn thải trong cống rãnh từ hệ thống thoát nƣớc đô thị cho đất nông nghiệp từ 

nhƣ̃ng năm 20 của thế kỷ trƣớc , sau đó đƣợc nhân rộng ra nhiều nơi trên thế giới 

[15] Gần nhƣ khoảng 1/2 lƣơṇg bùn thải sinh ra ở Mỹ đƣợc quay lai ̣ đất nông 

nghiê ̣p. Tại các nƣớ c thuô ̣c côṇg đồng chung châu Âu có trên 

thải đƣợc sử dụng làm nguồn phân bón cho cây trồng 

30% sản phẩm bùn 

[21]. Hiêṇ nay , có khoảng 

0,25 triêụ tấn bùn thải (trọng lƣợng khô) đƣợc sinh ra hàng năm ở Ú c, trong đó khoảng 

1/3 đến 1/2 lƣơṇg này đƣợc sƣ̉ duṇg trong nông nghiê ̣p [16]. Theo Diaz-Burgos và 

côṇg sƣ̣ , 1993, việc sử dụng các loại bùn thải nhƣ một loại phân bón hay làm nguyên 

liệu sản xuất phân bón ở nhiều nƣớc không còn xa lạ tƣ̀ nhƣ̃ng năm 1990. 

Nghiên cứu ủ phân bùn cống thải với các phế phẩm nông nghiệp nhƣ rơm, 

bã bùn mía, lục bình, phân gia súc, gia cầm để sản xuất phân hữu cơ nhằm hạn chế 

ô nhiễm môi trƣờng, mang giá trị sử dụng là rất cần thiết. Hiện nay, việc xử lý bùn 

cống thải bằng các tác nhân sinh học đã đƣợc chứng minh là một trong những biện 

pháp mang lại hiệu quả tốt nhất. 

Xuất phát từ thực tế trên, đồng thời đƣợc sự đồng ý của Ban giám hiệu 

trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm khoa Môi trƣờng và dƣới 

sự hƣớng dẫn của Th.S Đặng Thị Hồng Phƣơng tôi đã tiến hành thực hiện đề tài: 

“Nghiên cứu phân hủy bùn thải nhà máy xử lý nước thải Kim Liên làm phân bón 

hữu cơ bằng chế phẩm sinh học Emic”. 

1.2 Mục tiêu của đề tài 

1.2.1 Mục tiêu tổng quát 

- Có đƣợc giải pháp về khả năng sử dụng bùn thải đô thị làm phân bón 









3 

1.2.2 Mục tiêu cụ thể 

- Đánh giá khả năng sử dụng bùn thải đô thị làm phân bón. 

- Nghiên cứu sản xuất phân bón từ bùn thải đô thị. 

1.3. Yêu cầu của đề tài 

- Thông tin thu thập đƣợc phải chính xác, khách quan, trung thực 

cơ sở. 

- Những kiến nghị đƣa ra có phải tính khả thi, phù hợp với điều kiện của 

- Kết quả phân tích các thông số phải minh bạch, chính xác, so sánh với các 

tiêu chuẩn đánh giá cụ thể. 

1.4. Ý nghĩa của đề tài 

1.4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học 

- Củng cố kiến thức cơ sở cũng nhƣ kiến thức chuyên ngành, tạo điều kiện 

tốt hơn để phục vụ cho công tác BVMT sau này. 

việc sau này. 

- Rèn luyện kỹ năng thực tế, rút kinh nghiệm, làm quen với môi trƣờng làm 

- Kết quả của đề tài là nền móng cho các nghiên cứu tiếp theo về việc nghiên 

cứu sản xuất phân hữu cơ từ bùn thải đô thị. 

1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn 

- Khái quát đƣợc lợi ích của việc sản xuất phân hữu cơ từ bùn thải đô thị. 

- Thành công của đề tài sẽ góp phần giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trƣờng 

do bùn thải ở đô thị, giải pháp sử dụng bùn thải làm phân bón cho nông nghiệp. 









4 

Phần 2 

TỔNG QUAN TÀI LIỆU 

2.1 Tổng quan chung về bùn thải đô thị 

2.1.1 Khái niệm bùn thải, nguồn phát sinh bùn thải đô thị 

2.1.1.1 Khái niệm bùn thải 

Bùn thải phát sinh từ quá trình xử lý nƣớc là hỗn hợp các chất rắn, đƣợc 

tách, lắng, tích tụ và thải ra từ quá trình xử lý nƣớc [3]. 

Bùn từ hệ thống thoát nƣớc thải sinh hoạt đô thị là hỗn hợp các chất hữu cơ 

và vô cơ từ đƣờng ống thoát nƣớc đô thị. Ngoài ra, bùn thải có thể chứa các chất dễ 

bay hơi, sinh vật gây bệnh, vi khuẩn, kim loại nặng, các ion vô cơ cùng với hóa chất 

độc hại từ chất thải công nghiệp, hóa chất gia dụng và thuốc trừ sâu [22]. 

Theo cơ quan bảo vệ môi trƣờng Hoa Kỳ (US-EPA) bùn thải là sản phẩm 

thải cuối cùng đƣợc tạo ra từ quá trình xử lý nƣớc thải dân dụng và nƣớc thải 

công nghiệp từ nhà máy xử lý nƣớc thải ở dạng hỗn hợp bán rắn. Việc xử lý và 

thải bùn rất khó do lƣợng bùn lớn, thành phần khác nhau, độ ẩm cao và bùn rất 

khó lọc. Giá thành xử lý và thải bùn chiếm khoảng 25 – 50 % tổng giá thành 

quản lý chất thải [29]. 

2.1.1.2 Nguồn phát sinh bùn thải đô thị 

Bùn thải đƣợc phát sinh từ một số nguồn sau [3,23]: 

- Bùn thải từ hệ thống thoát nƣớc, kênh rạch: Thành phần và đặc tính của bùn 

chủ yếu là chất hữu cơ (70 – 82 %) và một số kim loại nặng với hàm lƣợng cao. 

- Bùn thải từ hệ thống xử lý nƣớc thải đô thị: Nƣớc thải đô thị giàu hàm 

lƣợng chất hữu cơ, chất dinh dƣỡng và là nơi cƣ trú của các loại vi khuẩn (cả vi 

khuẩn gây bệnh) gây ô nhiễm môi trƣờng nƣớc, đƣợc chuyển tới các nhà máy xử lý 

nƣớc thải sinh hoạt và các hệ thống sông thoát nƣớc thành phố. 

- Bùn thải từ hố ga, bể phốt: Là phần rắn đƣợc tạo thành do sự lắng bề mặt 

nƣớc đen, nƣớc xám từ các hộ gia đình, nƣớc mƣa chảy tràn. Bùn này giàu chất hữu 









5 

cơ, vô cơ (chủ yếu là cát). Bùn thải từ các hệ thống này chiếm khối lƣợng lớn bùn 

thải đô thị. 

- Bùn thải nuôi trồng thủy hải sản: Là nguồn chất lắng đọng vô cùng nguy 

hiểm cho vấn đề lan truyền dịch bệnh và ô nhiễm môi trƣờng. Thành phần bùn thải 

thủy sản rất phức tạp, bao gồm: vôi, hóa chất, lƣu huỳnh, lắng đọng bùn phèn trong 

đất chứa các độc tố môi trƣờng, những vi khuẩn gây bệnh, nấm bệnh, tảo lục và đặc 

biệt là các sản phẩm phân hủy của quá trình yếm khí: NH 3 , H 2 S, CH 4 … 

- Ngoài ra còn một lƣợng nhỏ bùn thải từ công nghiệp, xây dựng và một số 

nguồn khác trong hoạt động và phát triển đô thị. 

2.1.2 Phân loại, đặc điểm và tính chất của bùn thải 

2.1.2.1 Phân loại bùn thải 

sông hồ. 

Bùn đƣợc phân loại dựa vào nguồn gốc phát sinh và thành phần của chúng [14]. 

Dựa vào nguồn gốc của bùn, có thể phân loại bùn thành các loại sau: 

- Bùn thải từ hệ thống thoát nƣớc: bùn cống rãnh, kênh rạch, bùn nạo vét 

- Bùn thải từ hệ thống xử lý nƣớc đô thị; 

- Bùn thải từ hố ga, bể phốt; 

- Bùn thải nuôi trồng thủy sản; 

- Bùn thải từ các công nghiệp và xây dựng. 

Thành phần bùn phụ thuộc vào bản chất ô nhiễm ban đầu của nƣớc và 

phƣơng pháp làm sạch: xử lý vật lý, hóa lý, sinh học, cụ thể: [23] 

- Bùn hữu cơ ƣu nƣớc: Đó là loại phổ biến nhất, khó khăn của việc làm khô 

bùn là do sự có mặt của phần lớn các chất keo ƣa nƣớc. Ngƣời ta xếp trong loại này 

tất cả các loại bùn thải xử lý sinh học nƣớc thải, mà hàm lƣợng chất bay hơi có thể 

đến 90% toàn bộ chất khô (nƣớc thải công nghệ thực phẩm, hóa hữu cơ). 

- Bùn vô cơ ƣa nƣớc: Các bùn này chứa hydroxyt kim loại tạo thành của 

phƣơng pháp hóa lý bằng cách làm kết tủa ion kim loại có trong nƣớc xử lý (Al, Fe, 

Zn, Cr) hoặc do sử dụng kết bông vô cơ (muối ferreux hoặc ferit, muối nhôm). 









6 

- Bùn chứa dầu: Nó đặc trƣng bằng việc trong các chất thải có mặt một lƣợng 

dầu nhỏ hoặc mỡ khoáng chất (hoặc động vật). Các chất này ở dạng nhũ hoặc hấp 

thụ các phần tử bùn ƣa nƣớc. Một phần bùn sinh học cũng có thể có mặt trong 

trƣờng hợp xử lý cuối cùng bằng bùn hoạt tính (Ví dụ: xử lý nƣớc thải của nhà máy 

lọc dầu). 

- Bùn vô cơ kị nƣớc: Các bùn này đƣợc đặc trƣng bằng một tỷ lệ trội hơn 

các chất đặc biệt có hàm lƣợng giữ nƣớc nhỏ (cát, bùn phù sa, xỉ, vẩy rèn, muối 

đã kết tinh). 

- Bùn vô cơ ƣa – kị nƣớc: Các bùn này chủ yếu bao gồm các chất kị nƣớc 

chứa vừa đủ chất ƣa nƣớc để cho ảnh hƣởng bất lợi của chất này đến việc làm khô 

bùn chiếm ƣu thế. Các chất ƣa nƣớc thƣờng là các hydroxyt kim loại (chất kết tụ). 

- Bùn có sợi: Nói chung loại bùn này rất dễ làm khô trừ khi việc thu hồi 

bùn các sợi chuyển sang lại ƣa nƣớc do sự có mặt hydroxyt hoặc bùn sinh học. 

2.1.2.2 Đặc điểm và tính chất của bùn thải 

Hơn 60.000 chất và hợp chất đã đƣợc tìm thấy trong bùn thải và nƣớc thải. 

Chúng đƣợc đặc trƣng bởi một số tính chất quan trọng nhƣ: Tổng hàm lƣợng 

chất rắn (TS); hàm lƣợng chất rắn dễ bay hơi (VS); pH; chất hữu cơ (OM); chất 

dinh dƣỡng; kim loại nặng; chất hữu cơ độc hại và tác nhân gây bệnh. 

- TS: Thông thƣờng, bùn thải dạng lỏng có TS 2 – 12 %, trong khi bùn thải 

dạng khử nƣớc có TS 12 – 40 % (bao gồm cả các chất phụ gia hóa học). Bùn thải 

khô hoặc ủ thƣờng có TS trên 50 %. 

- VS: Hầu hết các loại bùn thải không ổn định, chứa khoảng 75 – 85 % VS 

(tính theo % trọng lƣợng khô). 

- pH: Bùn có pH thấp (< 6,5) thúc đẩy sự hấp thụ các kim loại nặng, pH cao 

(> 11) có thể giết chết vi khuẩn nếu kết hợp với các loại đất có pH trung tính hoặc 

cao có thể ức chế sự hấp thụ của kim loại nặng trong đất. 

- OM: Hàm lƣợng các chất hữu cơ trong bùn thải khá cao cho nên có thể sử 

dụng để cải thiện tính chất vật lý của đất. Hàm lƣợng chất hữu cơ tăng làm giảm 

dung trọng, tăng cƣờng khả năng cầm giữ nƣớc và thúc đẩy sự thấm nƣớc lớn hơn. 









7 

- Chất dinh dƣỡng: Chất dinh dƣỡng có trong bùn nhƣ nitơ, phốt pho và kali 

là rất cần thiết cho sự tăng trƣởng của thực vật. Tuy vậy, hàm lƣợng dinh dƣỡng cao 

có thể dẫn đến ô nhiễm môi trƣờng nƣớc ngầm và nƣớc mặt. 

Hàm lƣợng chất dinh dƣỡng thƣờng có trong bùn thải tại một số nƣớc trên 

thế giới đƣợc đƣa ra trong bảng 2.1. 

Bảng 2.1. Hàm lƣợng chất dinh dƣỡng trong bùn thải 

Nguồn bùn thải 

Tổng chất dinh dƣỡng 

N P K 

WWPT Michigan (USA) 3,5 2,2 0,5 

WWPT New York (USA) 2,9 1,2 0,19 

WWPT Hawaii’s (USA) 3,8 0,6 0,06 

WWPT Sant-Peteresburg (Nga) 4,3 2,4 0,4 

WWPT Matxcova (Nga) 2,1-2,8 1,6-2,9 0,3-0,5 

WWPT Vladimir (Nga) 1,57-1,95 1,35-2,25 0,2-0,45 

WWPT Kazan (Nga) 1,7-2,6 0,12-1,2 0,14-0,36 

WWPT Sochi (Nga) 3,4 1,9 0,3 

WWPT Sipraya (Thái Lan) 3,43 0,11 0,08 

WWPT Triunfo (Brazil) 2,3 0,69 0,11 

WWPT Laissa (Hy Lạp) 1,8-2,8 1,2-1,65 Không xác định 

Nguồn: Khai, N.M., Ha, Q.H., Vinh, N.C., Gusstafson, J.P., Oborn, I., 2008. 

“Effects of biosolids application on soil chemical properties in peri-urban agricultural 

systems”,VNU Journal of Science 

Thông thƣờng hàm lƣợng dinh dƣỡng trong bùn thấp hơn so với phân bón 

bán trên thị trƣờng đặc biệt là K thƣờng ít hơn 0,5%. 

- KLN: Các kim loại nặng rất dễ hấp phụ trên bề mặt các chất lơ lửng dạng 

hữu cơ và vô cơ. Khi các chất này lắng xuống tạo thành bùn lắng thì các kim loại 

nặng cũng sẽ bị tích tụ trong bùn. 

Stephen Lester (CHEJ) đã tổng hợp thông tin từ các nhà nghiên cứu Đại học 

Cornell và Hiệp hội các kỹ sƣ xây dựng đã xác định rằng bùn thải có chứa các độc 

tố sau đây 


- Polychlorinated biphennyls (PCB s ); 

- Clo thuốc trừ sâu bao gồm DDT, dieldrin, aldrin, endril, chlordane, 

heptachlor, Lindan, mirex, kepone, 2,4 – T, 2,4 – D; 








8 

- Clo hóa các hợp chất nhƣ dioxin; 

- Polycyclic hydrocacbon thơm; 

- Kim loại nặng: asen, cadimi, crom, chì và thủy ngân; 

- Các độc tố khác bao gồm: amiăng, sản phẩm dầu mỏ và các dung môi 

công nghiệp. 

Ngoài ra, theo kết quả nghiên cứu về đặc điểm bùn thải tại bang Indiana 

(Mỹ) cho thấy bùn thải tại đây có chứa khoảng 50% chất hữu cơ và 1 – 4 % cacbon 

vô cơ (nitơ hữu cơ và photpho vô cơ là thành phần chủ yếu của N và P trong bùn). 

Tuy nhiên, sự dao động lớn nhất là thành phần các kim loại nặng nhƣ: Cd, Zn, Cu, 

Ni, Pb trong bùn thải [9]. 

2.2. Quy chuẩn, tiêu chuẩn về bùn thải 

2.2.1 Trên thế giới 

Quy định của US – EPA 

Quy định của US EPA (Mục 40 của Bộ luật Liên bang (CFR, phần 503) đối 

với bùn thải sử dụng cho các mục đích nhƣ áp dụng cho nông nghiệp, chôn lấp hay 

thiêu đốt đƣợc quy định chi tiết trong bảng 2.2. 

Bảng 2.2. Quy định của US – EPA đối với một số kim loại nặng (KLN) có trong 

KLN 

Giới hạn hàm lƣợng áp 

dụng cho nông nghiệp 

(mg/kg) 

bùn thải theo mục đích sử dụng. 

Giới hạn hàm lƣợng 

cho chôn lấp (mg/kg) 

Giới hạn hàm lƣợng 

cho thiêu đốt 

(µg/m 3 ) 

As 75 73 0,023 

Cd 85 - 0,057 

Cu 4300 - 

Pb 840 - - 

Ag 57 - - 

Ni 420 420 2,0 

Se 100 - - 


Zn 7500 - - 

Cr - 600 - 

Nguồn: Quy định của US – EPA 








9 

Quy định của EU 

- Đối với các hợp chất hữu cơ: 

Hàm lƣợng chất hữu cơ áp dụng cho đất nông nghiệp đối với bùn thải tại mỗi 

quốc gia đƣợc quy định khác nhau trong bảng 2.3. 

Bảng 2.3. Hàm lƣợng các hợp chất hữu cơ đối với bùn thải áp dụng cho nông 

Hợp chất hữu cơ 

nghiệp của một số quốc gia 

EU 

Đan 

Mạch 

Thụy 

Điển 

Đơn vị: mg/kg 

Các chất hữu cơ halogen (AOX) 500 - - 500 

Liner alkylbenzen sulfonate (LAS) 2600 50 - - 

Di (2-ethylhexyl)phthalates (DEHP) 100 1300 - - 

Nonylphenol and ethoxylates (NPE) 50 10 50 - 

Hydrocarbon thơm đa vòng (PAH) 6 3 3 - 

Polychlorinated biphenyls (PCB) 0,8 - 0,4 0,2 

Polychlorinated dibenzo-dioxins and 

furans (PCDD/Fs) 

Đức 

100 * - - 100 




* Đơn vị: mg/kg TED (lƣợng độc hại tƣơng đƣơng) 

- Đối với kim loại nặng: Tại một số quốc gia ngăn cấm việc tái sử dụng bùn 

cho mục đích nông nghiệp nếu hàm lƣợng kim loại nặng vƣợt quá quy định cho pép 

đƣợc đƣa ra trong bảng 2.4. 









10 









11 

Bảng 2.4. Hàm lƣợng KLN đối với bùn thải áp dụng trong nông nghiệp tại một 

số quốc gia 

Đơn vị: mg/kg 

Đan Thụy 

Hợp chất hữu cơ 

EU 

Đức 

Mạch Điển 

Các chất hữu cơ halogen (AOX) 500 - - 500 

Liner alkylbenzen sulfonate (LAS) 2600 50 - - 

Di (2-ethylhexyl)phthalates (DEHP) 100 1300 - - 

Nonylphenol and ethoxylates (NPE) 50 10 50 - 

Hydrocarbon thơm đa vòng (PAH) 6 3 3 - 

Polychlorinated biphenyls (PCB) 0,8 - 0,4 0,2 

Polychlorinated dibenzo-dioxins and furans 100 * - - 100 




Ngoài ra, để giảm thiểu rủi ro của vi sinh vật gây bệnh đối với sức khỏe, 

một số quốc gia đã bổ sung thêm quy định giói hạn của một số vi sinh vật trong tiêu 

chuẩn về chất lƣợng bùn thải. Các giới hạn này ở các quốc gia khác nhau là khác 

nhau, đƣợc trình bày ở bảng 2.5. 

Bảng 2.5. Giá trị giới hạn của một số vi sinh vật trong bùn thải theo tiêu chuẩn 

một số nƣớc trên thế giới 

Quốc gia Salmonella Vi sinh vật khác 

Pháp 8 MPN/10g Enterovirus: 3 MPCN/10g 

Italy 

1000 MPN/10g 

Trứng giun sán: 3 

MNCN/10g 

Luxembourg - Vi khuẩn đƣờng ruột: 100/g 

Ba Lan 

Bùn không đƣợc sử dụng nếu chứa 

Salmonella 

Ký sinh trùng: 10/kg 

Đan Mạch 

Bùn không đƣợc sử dụng nếu chứa 

Salmonella 

Liên cầu khuẩn < 100/g 












12 

2.2.2 Tại Việt Nam 

Việt Nam đã ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ngƣỡng chất thải 

nguy hại QCVN 07:2009/BTNMT, trong đó có những quy định đƣợc áp dụng với 

bùn thải. Hiện nay, quy chuẩn riêng QCVN 50:2013/BTNMT đã đƣợc ban hành 

theo thông tƣ 32/2013/TT-BTNMT, ngày 25/10/2013 của Bộ trƣởng Bộ Tài nguyên 

và Môi trƣờng, xây dựng dựa trên QCVN 07:2009/BTNMT quy định ngƣỡng nguy 

hại của các thông số (trừ các thông số phóng xạ) trong bùn thải phát sinh từ quá 

trình xử lý nƣớc thải, nƣớc cấp, làm cơ sở phân loại và quản lý bùn thải. 

Theo QCVN 50:2013/BTNMT, bùn thải từ quá trình xử lý nƣớc thải đƣợc xác 

định là chất thải nguy hại nếu thuộc một trong những trƣờng hợp sau: 

- pH ≥ 12,5 hoặc pH ≤ 2,0 

- Trong mẫu bùn thải phân tích có ít nhất 01 thông số quy định tại bảng 2.6 có giá 

trị đồng thời vƣợt cả hàm lƣợng tuyệt đối (H tc ) và ngƣỡng nguy hại (C tc ) 

Giá trị ngƣỡng hàm lƣợng tuyệt đối (Htc, ppm) đƣợc tính bằng công thức: 

Trong đó: 

+ H (ppm) là giá trị hàm lƣợng tuyệt đối cơ sở đƣợc quy định trong bảng 2.6; 

+ T là tỷ số giữa khối lƣợng thành phần rắn khô trong mẫu bùn thải trên tổng 

khối lƣợng mẫu bùn thải. 

Ngƣỡng nguy hại tính theo nồng độ ngâm chiết của các thông số trong bùn 

thải từ quá trình xử lý nƣớc đƣợc quy định tại bảng 2.6. 









13 

Bảng 2.6. Hàm lƣợng tuyệt đối cơ sở (H) và ngƣỡng nguy hại tính theo nồng độ 

TT 

ngâm chiết (Ctc) của các thông số trong bùn thải 

Thông số Số CAS 

Công thức 

hóa học 

Hàm lƣợng tuyệt 

đối cơ sở H 

(ppm) 

Ngƣỡng nguy hại 

tính theo nồng độ 

ngâm chiết Ctc 

(mg/l) 

1 Asen - As 40 2 

2 Bari - Ba 2.000 100 

3 Bạc - Ag 100 5 

4 Cadimi - Cd 10 0,5 

5 Chì - Pb 300 15 

6 Coban - Co 1.600 80 

7 Kẽm - Zn 5.000 250 

8 Niken - Ni 1.400 70 

9 Selen - Se 20 1 

10 Thủy ngân - Hg 4 0,2 

11 Crôm VI - Cr6+ 100 5 

12 

Tổng 

Xyanua 

- CN- 590 - 

13 Tổng Dầu - - 1.000 50 

14 Phenol 108-95-2 C6H5OH 20.000 1.000 

15 Benzen 71-43-2 C6H6 10 0,5 

Nguồn: Bộ tài nguyên và môi trường (2013), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ngưỡng 

nguy hại đối với bùn thải từ quá trình xử lý nước, QCVN 50: 2013/BTNMT. 

2.3 Tình hình quản lý bùn thải trên thế giới 

2.3.1 Khái quát bùn thải trên thế giới 


Trong những năm gần đây, các quá trình xử lý nƣớc thải với những công 

nghệ tiến bộ đã đƣợc áp dụng ở nhiều nƣớc để hạn chế sự ô nhiễm môi trƣờng từ 

nƣớc thải sinh hoạt, nƣớc thải công nghiệp. Nhƣng chỉ dừng lại ở việc xử lý nƣớc 








14 

thải thì chƣa triệt để vì sau quá trình xử lý nƣớc thải sản phẩm chủ yếu là bùn thải, 

đây là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trƣờng. Quá trình xử lý nƣớc 

thải tạo ra một lƣợng lớn bùn, ƣớc tính chiếm từ 5% đến 25% tổng thể tích nƣớc xử 

lý. Trong quá trình xử lý bằng công nghệ bùn hoạt tính, khoảng 30 - 40% các chất 

hữu cơ có trong nƣớc thải sẽ chuyển sang dạng bùn hay lƣợng bùn sinh ra khi xử lý 

1kg COD trong nƣớc thải là khoảng 0,3kg đến 0,5kg bùn[27]. Do đó, bùn thải sau 

quá trình xử lý nƣớc thải cần đƣợc xử lý và sử dụng hiệu quả. 

Đối với các nƣớc Châu Âu, lƣợng bùn thải khô trên một đầu ngƣời đƣợc 

thống kê từ quá trình xử lý nƣớc sơ cấp và thứ cấp là khoảng 90g/ngày/ngƣời. Ở 

Anh, có khoảng 30 triệu tấn bùn thải mỗi năm, tƣơng đƣơng với 1,2 triệu tấn bùn 

khô mỗi năm. Chi phí cho loại bỏ và xử lý bùn khoảng 250 triệu bảng Anh ứng với 

5 bảng Anh/đầu ngƣời. Sau khi thực hiện xử lý toàn bộ nƣớc thải trong thành phố 

của 15 nƣớc cộng đồng Châu Âu vào năm 2005, việc xử lý này có thể làm phát sinh 

thêm khoảng 10,7 triệu tấn bùn khô mỗi năm và tăng khoảng 38% lƣợng bùn. Việc 

tích lũy này đã tạo ra một lƣợng lớn bùn thải. 


Hình 2.1. Biểu đồ về sự gia tăng bùn thải khi áp dụng biện pháp xử lý nƣớc 

thải ở các nƣớc cồng đồng Châu Âu [27] 








15 

Ở một vài nƣớc Châu Âu, phƣơng pháp loại bỏ bùn chủ yếu là chôn lấp tỷ lệ 

chiếm khoảng 50-75%. Trong khi đó, bùn thải sử dụng cho nông nghiệp nhƣ nguồn 

phân bón chỉ chiếm khoảng 25-35% hoặc một phần nhỏ đƣợc tái sinh. Tại Anh, 

hàng năm có khoảng 18 triệu tấn bùn thải đƣợc bón cho nông nghiệp nhƣ nguồn 

phân hữu cơ, cũng nhƣ có khoảng 60% lƣợng bùn thải của Hoa Kỳ đƣợc sử dụng 

cho mùa màng. Theo tài liệu của Hội đồng liên minh Châu Âu (1999 - 2001) có 

40% lƣợng bùn thải của các nƣớc Châu Âu đƣợc tái sử dụng lại cho nông nghiệp. 

Trung Quốc, các trạm xử lý nƣớc thải tạo ra khoảng 5,5 triệu tấn bùn tính theo trọng 

lƣợng khô vào năm 2006. Một phần đáng kể lƣợng bùn này đƣợc sử dụng trong 

nông nghiệp và phần còn lại đƣợc chôn lấp hoặc thải bỏ theo các hình thức khác. 

Trong quá khứ, việc thải bỏ bùn từ hệ thống xử lý nƣớc thải đƣợc xem nhƣ không 

tạo ra bất kỳ vấn đề môi trƣờng nào vì lƣợng bùn thải không nhiều và việc thải bùn 

không đƣợc quy định cụ thể. Việc chôn lấp trong các bãi chôn lấp không đúng kỹ 

thuật cũng đƣợc chấp nhận. Nhƣng hiện nay, việc xử lý bùn thải đƣợc kiểm tra khắt 

khe hơn. Trong khi đó việc chôn lấp bùn thải tại nƣớc này vẫn đƣợc xem là lựa 

chọn có chi phí thấp nhất thì các nỗ lực về sử dụng bùn thải một cách an toàn và ích 

lợi nhƣ dùng cho nông nghiệp hoặc thu hồi năng lƣợng vẫn là một hƣớng đi mới. 

2.3.2 Các công nghệ về tái sử dụng bùn thải trên thế giới 

2.3.2.1 Các biện pháp xử lý bùn thải trên thế giới 

Với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế - xã hội, bùn thải đang trở thành 

một gánh nặng ngay cả ở các nƣớc có nền kinh tế, khoa học kỹ thuật tiên tiến trên 

thế giới. Theo Cơ quan bảo vệ môi trƣờng Mỹ (US-EPA), chi phí xử lý bùn thải 

chiếm tới 50% chi phí vận hành của toàn hệ thống. Tại các quốc gia lớn nhƣ Mỹ, 

Úc, các nƣớc Châu Âu, việc xử lý bùn thải đƣợc quy định chặt chẽ để đảm bảo đáp 

ứng các chỉ tiêu nghiêm ngặt cho việc tái sử dụng vào các mục đích khác nhau. Tùy 

vào cách thức quản lý khác nhau mà các nƣớc có những phƣơng pháp xử lý bùn thải 

khác nhau, phổ biến nhất là ứng dụng làm phân bón, chôn lấp và đốt. Trong vài thập 

kỷ gần đây đã có sự thay đổi lớn liên quan tới việc xử lý bùn thải, trƣớc năm 1998, 

bùn thải chủ yếu đƣợc đổ thải vào đại dƣơng hoặc sử dụng nhƣ một loại phân bón 









16 

cho nông nghiệp (Odegaard et al., 2002). Một cách khác là đốt bùn hoặc đơn giản là 

chôn lấp. Trong năm 1998, bùn thải đƣợc coi nhƣ một loại chất rắn sinh học ở châu 

Âu, Bắc Mỹ và nhiều nƣớc khác bao gồm ứng dụng làm đất trồng trọt chôn lấp (có 

hoặc không có thu hồi năng lƣợng), compost, phân hủy yếm khí, sấy khô thành viên 

nhiên liệu phân bón và đốt (có hoặc không có thu hồi năng lƣợng) [10]. 

Cách đây khoảng một thập kỷ trƣớc, chôn lấp là phƣơng pháp xử lý chính tại 

châu Âu. Trong năm 1999, 57% bùn thải đô thị (MSW) đƣợc chôn lấp, so với 67% 

năm 1995 ở tây Âu, và 83% ở miền Trung và Đông Châu Âu (DHV CR, 2001). 

Trong nửa thập niên 90 và cho đến sau này, những nghiên cứu quan trọng, phát 

triển và thƣơng mại hóa hệ thong ủ Biogas đã xuất hiện ở châu Âu. Đồng thời, 

những nhà thiết kế và những nhà cung cấp hệ thống ủ Biogas đang kết hợp quá trình 

xử lý sơ bộ rác thải, ủ biogas và kỹ thuật sản xuất compost để giảm đồng thời khối 

lƣợng và tỉ lệ chất hữu cơ của rác thải đƣa đi chôn lấp. Nhƣng hiện nay, chôn lấp 

đang trở thành một lựa chọn xử lý tốn kém hơn nhiều bởi một số lý do nhƣ: Sự gia 

tăng dân số, các quy định thay đổi yêu cầu bãi rác mới phải đầu tƣ công nghệ và 

quản lý chặt chẽ (Millner và cộng sự., 1998), sự tăng phát thải khí nhà kính CH 4 , 

CO 2 và việc đƣa các kim loại nặng vào nƣớc và đất từ các bãi chôn lấp, quan trọng 

nhất là xử lý chôn lấp đổ thải tại các bãi rác không tận dụng lợi thế của các giá trị 

dinh dƣỡng và tính chất của chất rắn sinh học, và chiếm không gian bãi rác có thể 

đƣợc sử dụng tốt hơn cho các loại rác khác khiến lựa chọn này trở nên kém hấp dẫn. 

Tận thu nguồn năng lƣợng từ loại chất thải này đang đƣợc quan tâm tại châu 

Âu, bao gồm các biện pháp. 

- Phân hủy yếm khí bùn thải; 

- Sản xuất nhiên liệu sinh học từ bùn thải; 

- Đốt thu năng lƣợng trực tiếp; 

- Phối trộn, đốt bùn trong các nhà máy điện đốt than; 

- Khí hóa và nhiệt phân bùn; 

- Sử dụng của bùn nhƣ một năng lƣợng va nguồn nguyên liệu trong sản xuất 


xi măng Portland và vật liệu xây dựng; 








17 

- Quá trình siêu oxy hóa ƣớt; 

- Xử lý thủy nhiệt. 

Chôn lấp có thu hồi năng lƣợng từ khí bãi chôn lấp là một lựa chọn quản lý 

hiện đại (Gomez et al., 2010). Trong năm 2005, 64% bùn thải ở Anh và xứ Wales là 

xử lý bằng cách phân hủy yếm khí, đến năm 2015 con số này sẽ là 85%. Bùn đƣợc 

ủ trong các ô bao kín sẽ lên men, phân hủy và sinh ra khí gas. Thực chất của công 

nghệ là biến rác thải, bùn thải thành khí gas để chạy máy phát điện. Phát điện từ 

than bùn sẽ đƣợc thực hiện theo cơ chế thu hồi khí từ bãi chôn lấp và phát điện theo 

cơ chế phát triển sạch (CDM- Clean Development Mechanism). Điện do các máy 

phát sản xuất ra sẽ đƣợc dẫn đến máy biến thế, tăng điện áp lên để hòa vào mạng 

lƣới điện quốc gia. Bùn sau khi đƣợc ủ đƣợc tận dụng thu hồi nito, photpho hay các 

ứng dụng khác [15]. 

2.3.2.2 Các công nghệ tận thu năng lượng khác từ bùn thải 

- Nhiệt phân (khí hóa): Là một quá trình xử lý nhiệt trong đó bùn (hoặc sinh 

khối) đƣợc đun nóng dƣới nhiệt độ từ 350 – 500 0 C trong điều kiện thiếu oxy. Trong 

quá trình này, bùn đƣợc chuyển thành than, tro, nhiệt phân dầu, hơi nƣớc và các loại 

khí dễ cháy. Một phần của sản phẩm rắn/ khí của nhiệt phân quá trình đƣợc thiêu 

hủy và sử dụng hệ thống sƣởi bằng năng lƣợng trong quá trình nhiệt phân. Mỹ là 

nƣớc đầu tiên áp dụng công nghệ khí hóa nhƣng ở quy mô hạn chế trong xử lý bùn 

thải và coi nó nhƣ biện pháp than thiện với môi trƣờng. Khí hóa là công nghệ xử lý 

bùn thải có thể đƣợc dễ dàng chấp nhận hơn tiêu hủy hay đốt. Tuy nhiên, kinh phí 

đầu tƣ cho công nghệ khí hóa rất tốn kém và công nghệ khó đƣợc phổ biến thành 

chính bởi nguyên nhân kinh tế. 

- Sử dụng bùn nhƣ một năng lƣợng và nguồn nguyên liệu trong sản xuất xi 

măng Portland và vật liệu xây dựng là một biện pháp tận dụng nguồn cacbon có 

chứa các hợp chất hữu cơ và các hợp chất vô cơ đại diện cho vật liệu có giá trị trong 

bùn nƣớc thải. Có nhiều khả năng sử dụng các hợp chất này cùng một lúc một cách 

có lợi. Tuy đã đƣợc nghiên cứ ở các nƣớc châu Mỹ và châu Âu nhƣng phƣơng 

pháp này đƣợc phát triển nhiều ở các nƣớc châu Á, đặc biệt là ở Nhật Bản. 









18 

- US-EPA ƣớc tính rằng trong hơn bảy triệu tấn bùn khô (DMTs) của nƣớc 

thải đƣợc sản xuất hàng năm hiện nay, hơn một nửa bùn (54%) có thể mang lại lợi 

nhuận, nghĩa là, áp dụng vào nông nghiệp, làm vƣờn, đất lâm nghiệp,… tạo ra giá 

trị kinh tế. Dựa trên kinh nghiệm với việc sử dụng phân ngƣời, nƣớc thải, và phân 

động vật trên đất canh tác, việc sử dụng bùn thải làm phân bón đã đƣợc thực hiện 

và phát triển nhanh chóng. Các công nghệ ủ bùn sinh học làm phân compost đặc 

biệt phát triển nhƣ công nghệ ủ trong thùng ủ quy mô nhỏ hoặc lò ủ quy mô công 

nghiệp ở Mỹ; công nghệ ủ luống đảo trộn với quy mô công nghiệp ở Canada; 

công nghệ ủ trong thùng ủ thu hồi năng lƣợng ở Đức và công nghiệp ủ trong tháp 

ủ thổi khí cƣỡng bức ở Ý,… 

2.3.2.3 Các công nghệ tái chế bùn thải mới trên thế giới [14] 

- Ý tƣởng tái sử dụng bùn thải làm môi trƣờng thay thế cho môi trƣờng nhân 

tạo để nuôi cấy vi sinh vật nhằm nâng cao giá trị của bùn thải lần đầu tiên đƣợc phát 

triển bởi giáo sƣ R.D. Tyagi thuộc Viện Nghiên cứu khoa học quốc gia, Quebec, 

Canada (INRS). Ƣu điểm nổi bật của hƣớng nghiên cứu này là tận dụng thành phần 

dinh dƣỡng trong bùn thải để thay thế cho môi trƣờng nhân tạo đắt tiền (thƣờng 

đƣợc sử dụng trong quá trình nuôi cấy vi sinh vật để tạo ra các sản phẩm sinh học 

có ích) nhƣ: Các loại chế phẩm ứng dụng cho nông dân làm nghiệp (thuốc trừ sâu 

sinh học và các vi khuẩn kháng nấm, bệnh trên cây công nghiệp, chế phẩm dùng 

trong cải tạo đất trồng cây 

- Nghiên cứu phát triển các xu hƣớng xử lý bùn thải mới tại Mỹ đang đƣợc 

tiến hành theo nhiều công nghệ mới đƣợc xác định là sang tạo hoặc tiềm năng 

(EPA, 2006) nhƣ những công nghệ khác nhau, trong đó có khả năng làm giảm tổng 

thể khối lƣợng chất rắn sinh học chất thải và cung cấp tiết kiệm đáng kể trong việc 

xử lý, chế biến và vận chuyển sản phẩm cuối, bao gồm: quá trình MicroSludge; quá 

trình siêu âm ly giải tế bào trƣớc khi phân hủy yếm khí; quá trình thủy nhiệt; quá 

trình Cannibal TM ; công nghệ ổn định chất lỏng; công nghệ làm dày và và khử nƣớc; 

quá trình chuyển đổi nhiệt. Các phƣơng pháp và công nghệ này tốn kém và đỏi hỏi 

kiến thức kỹ thuật cao để đảm bảo bền vững hoạt động và lâu dài của công trình. 









19 

Tuy nhiên công nghệ này có một số lợi thế nhƣ: Phục hồi năng lƣợng; phục hồi các 

chất dinh dƣỡng; lựa chọn mới trong xử lý nƣớc; nguồn mới cho sản xuất vật liệu. 

- Một phƣơng pháp ứng dụng triệt để và kết hợp các công nghệ xử lý bùn 

hiệu quả đó là phƣơng pháp xử lý bùn tổng hợp. Bùn sẽ đƣợc tách các thành phần 

hữu cơ và vô cơ bằng phƣơng pháp thủy lực. Chất vô cơ nặng sẽ lắng xuống đáy 

bồn trong khi chất hữu cơ nhẹ hơn sẽ nổi lên trên. Các chất vô cơ đƣợc tách ra sẽ 

đƣợc tận dụng đẻ sản xuất vật liệu xây dựng, trong khi các chất hữu cơ đƣợc xử lý 

tiếp bằng phƣơng pháp sinh học để tách riêng các kim loại nặng với phần bùn hữu 

cơ sạch. Phần bùn hữu cơ sạch sẽ đƣợc tận dụng để trồng cây và cải tạo đất nông 

nghiệp. Còn lại các kim loại nặng sẽ đƣợc xử lý theo phƣơng pháp hóa học để tách 

riêng từng kim loại hoặc hóa rắn toàn bộ để chôn lấp an toàn. Việc xử lý một tấn 

bùn chứa kim loại bằng phƣơng pháp truyền thống (sấy, đốt, hóa rắn, chôn lấp) 

cũng mất tới gân 200 USD trong khi xử lý bằng phƣơng pháp sinh học và hóa học 

chỉ mất 53 USD. 

Tại Mỹ, bùn thải là những phế liệu rắn sinh ra từ quá trình xử lý nƣớc thải và 

xử lý đạt quy định của liên bang và tiểu bang. Mỹ sử dụng khoảng 60% của các chất 

rắn sinh học đƣợc tạo ra cho mục đích nông nghiệp [14]. 

- Bùn thải làm đất trồng trọt, chôn lấp và đốt chiếm 80% việc sử dụng bùn 

thải của Mỹ trong năm 2004 (Nebra, 2007). Ứng dụng làm phân bón hay một loại 

đất bổ sung cho trồng trọt ở Bắc Mỹ là một lựa chọn chi phí thấp đƣợc ƣa thích. 

- Ở Mỹ, công nghiệp nhƣ ủ và sấy khô (bao gồm cả Pelletizing) đang đƣợc 

thực hiện. Một trong những công nghệ phổ biến ở các nhà máy xử lý bùn thải là áp 

dụng xử lý bùn thải ở trong nhữn thiết bị ủ kín nhƣng không thổi khí. Phƣơng pháp 

ủ kỵ khí này tuân thủ theo các trình tự sau: bùn đƣợc tiếp nhận và đƣa vào các thiết 

bị ủ kín dƣới dạng các lò ủ kín có phối hợp các chủng loại men vi sinh vật khử mùi, 

thúc đẩy quá trình lên men, sau đó đƣợc đƣa ra sấy khô, nghiền và đóng bao. Ƣu 

điểm này là xử lý triệt để bảo vệ đƣợc môi trƣờng, thu hồi phân bón (có tác dụng cải 

tạo đất), cung cáp đƣợc nguyên vật liệu cho các ngành công nghiệp, không mất kinh 









20 

phí xử lý bùn. Nhƣợc điểm là đòi hỏi kinh phí đầu tƣ lớn, kinh phí duy trì cao, chất 

lƣợng phân bón thu hồi không cao, công nghệ phức tạp (phải qua sấy) [14]. 

Tại Nhật Bản, bùn thải từ các trạm xử lý nƣớc thải sinh hoạt sẽ đƣợc sử dụng 

để lên men kị khí thu hồi khí metan dùng cho phát điện, cặn bùn đƣợc dùng để sản 

xuất gạch Block dùng cho lát đƣờng… Ở Tokyo có 13 cơ sở xử lý nƣớc thải sinh 

hoạt, đƣợc đặt ở nhiều vị trí trong thành phố để xử lý nƣớc thải sinh hoạt. Nhƣng 

chỉ có 3 cơ sở xử lý lắp đặt hệ thống xử lý bùn thải, còn ở các cơ sở còn lại chỉ lắp 

đặt hệ thống xử lý nƣớc thải, bùn thải sẽ đƣợc chuyển theo đƣờng ống để đƣa về các 

trạm có hệ thống xử lý triệt để bùn thải. 

2.4 Tình hình quản lý bùn thải ở Việt Nam 

2.4.1 Khái quát bùn thải ở Việt Nam [14] 

Ngày nay cùng với sự phát triển của các ngành công nghiệp đặc biệt là công 

nghiệp chế biến thực phẩm thì vấn đề chất thải từ các ngành này đang là một mối 

quan tâm lớn. 

Tại Việt Nam, đối với ngành chế biến nông sản, lƣơng thực thực phẩm đã có 

rất nhiều các công trình nghiên cứu về công nghệ xử lý nƣớc thải, nhiều trạm xử lý 

nƣớc thải đã đƣợc xây dựng và đi vào hoạt động để xử lý nƣớc cấp, nƣớc thải cho 

các nhà máy sản xuất bia, mỳ chính, chế biến tinh bột, chế biến nông sản, chế biến 

thủy sản. Tuy nhiên, chúng ta mới chỉ tập trung quan tâm đến vấn đề xử lý nƣớc mà 

vẫn chƣa có nhiều nghiên cứu về xử lý bùn thải cho các trạm xử lý trên. Bùn thải 

sau khi xử lý phần lớn đƣợc thu gom và chuyển đến các bãi chôn lấp hoặc dùng làm 

phân bón cho nông nghiệp. Bên cạnh đó trong quá trình xử lý nƣớc bằng bùn hoạt 

tính có khoảng 30 - 40% các chất hữu cơ đƣợc chuyển thành dạng bùn, nếu không 

có biện pháp xử lý thích hợp sẽ gây ra tái ô nhiễm môi trƣờng. 

Tại Tp Hồ Chí Minh, tổng khối khối lƣợng bùn thải ƣớc tính từ 3.000 – 

4.000 m3 /ngày đêm (tƣơng đƣơng từ 5.000 - 6.000 tấn/ngày đêm). Bùn thải các 

loại trên thƣờng đổ xả để có chi phí thấp nhất. Ƣớc tính chi phí xử lý các loại bùn 

trên khoảng 300.000đồng/tấn và trên dƣới 1.000 tỉ đồng/năm thậm chí còn cao hơn. 

Dự báo đến năm 2015 số lƣợng bùn thải sẽ tăng lên khoảng 3 triệu tấn/tháng, năm 









21 

2020 sẽ không dƣới 4 triệu tấn/tháng. Trong đó, bùn thải nguy hại hiện nay có 

khoảng 250 - 300 tấn/ngày, chƣa kể đến bùn thải từ các tỉnh lân cận đƣa về thành 

phố để xử lý từ 150 - 200 tấn/ngày. Tp Hồ Chí Minh đã từng thực hiện dự án xây 

dựng nhà máy xử lý bùn Bình Hƣng Hòa và Bình Hƣng nhằm mục đích xử lý bùn 

thải từ nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt/đô thị để tái chế thành phân hữu cơ. Tuy 

nhiên, công nghệ áp dụng tại nhà máy này vẫn chƣa thực sự tối ƣu, bùn sau khi xử 

lý vẫn còn rất nặng mùi và ảnh hƣởng đến môi trƣờng. 

Tại Hà Nội, bên cạnh việc xả thẳng bùn thải ra các bãi đất trống, tình trạng 

xả chất thải xuống các dòng sông cũng diễn ra nghiêm trọng không kém. Do lƣợng 

nƣớc thải sinh hoạt và nƣớc thải công nghiệp xả trực tiếp không đủ làm lƣu thông 

dòng chảy, nên chất thải hữu cơ đổ xuống sông đều lắng tại chỗ, gây ô nhiễm, khiến 

cho cả bốn con sông Tô Lịch, Kim Ngƣu, Lừ, Sét trở nên ô nhiễm nghiêm trọng. 

Bên cạnh đó, khi tiến hành nạo vét sông, khối lƣợng bùn thải khổng lồ này lại đƣợc 

đổ trực tiếp tại các bãi đổ ở ngoại thành mà chƣa qua quá trình loại bỏ chất độc hại, 

tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm không khí, nguồn nƣớc… 

Hiện nay, bùn thải sau khi thu gom đƣợc vận chuyển đến đổ bỏ tại các khu 

đất trống cách xa khu dân cƣ hoặc tại các ao nuôi thủy sản cần đƣợc san lấp, thậm 

chí đổ vào bất cứ khu vực nào có thể. Chính việc đổ bùn thải tràn lan và hoàn toàn 

không đƣợc xử lý nhƣ hiện nay sẽ gây ảnh hƣởng đến môi trƣờng, đặc biệt là tích tụ 

các kim loại gây tình trạng mất vệ sinh, mùi hôi thối. Nghiêm trọng hơn, bùn thải 

đang gây ra những ảnh hƣởng nặng nề do đƣợc đổ bỏ, chôn lấp không có lớp lót 

chống thấm nên các chất ô nhiễm thấm xuống các mạch nƣớc ngầm và nƣớc mặt. Vấn 

đề thiếu bãi đổ bùn thải tại Hà Nội cũng rất nan giải, hiện tại chỉ có bãi rác thải Nam 

Sơn - Sóc Sơn mới có khả năng xử lý bùn thải công nghiệp. Nếu cứ giải quyết bùn thải 

bằng cách tận dụng các bãi đất trống để đổ bùn tạm thì nguy cơ gây ô nhiễm môi 

trƣờng rất cao và cũng không có diện tích mặt bằng đủ lớn để chứa bùn thải. 

Ở Việt Nam, vấn đề quản lý và sử dụng bùn thải sinh học từ các trạm xử lý 

nƣớc thải vẫn chƣa có các quy định cụ thể. Phần lớn bùn thải từ các trạm xử lý nƣớc 

thải đƣợc xử lý bằng phƣơng pháp đơn giản là sân phơi bùn. Sau khi bùn đƣợc làm 









22 

khô, giảm về trọng lƣợng và thể tích thì sẽ đƣợc đóng bao và đem đi chôn lấp tại 

những nơi quy định. Một số ít các công trình xử lý nƣớc thải có công đoạn xử lý ép 

bùn bánh. Với công nghệ này, bùn sẽ đƣợc tách nƣớc và ép ở dạng bánh. Ở một số 

nhà máy sản xuất thực phẩm (nhƣ nhà máy sản xuất bia) một phần bùn thải đƣợc tái 

sử dụng làm phân bón cho cây trồng. Hiện tại, việc tiếp cận với các công nghệ xử lý 

bùn hiện tại nhƣ đốt hay phân hủy yếm khí để thu hồi khí sinh học còn rất hạn chế ở 

nƣớc ta. Ngoài ra còn có một số công trình nghiên cứu xử lý bùn thải thành vật liệu 

xây dựng, sản xuất gốm sứ, gạch lát. 

Đặc biệt, đã có những nghiên cứu đánh giá triển vọng xử lý, tái chế và ứng 

dụng bùn thải sinh học của các nhà máy sản xuất thực phẩm và các trạm xử lý nƣớc 

thải làm nguyên liệu nuôi cấy vi sinh vật hữu ích để sản xuất các sản phẩm thƣơng 

mại thân thiện môi trƣờng (phân bón vi sinh, thuốc trừ sâu vi sinh…) phục vụ sản 

xuất nông lâm nghiệp. Cho đến nay đã có nghiên cứu của PGS.TS. Nguyễn Thị 

Hồng Khánh và các cộng sự nghiên cứu xử lý bùn thải sinh học làm nguyên liệu 

nuôi cấy các vi sinh vật hữu ích. Tuy nhiên kết quả nghiên cứu mới chỉ dừng lại ở 

việc đánh giá tiềm năng sử dụng bùn thải sinh học làm nguyên liệu nuôi cây một số 

vi sinh vật có ích nhƣ Bacillus thuringiensis, Rhirobium… Những kết quả nghiên 

cứu trên đã mở ra hƣớng đi mới đầy triển vọng trong công tác xử lý bùn thải một 

cách hiệu quả, thân thiện với con ngƣời và môi trƣờng. 

2.4.2 Các phương pháp xử lý bùn thải [5] 

2.4.2.1 Xử lý bằng thiêu đốt 

Phƣơng pháp thiêu đốt là phƣơng pháp khá phổ biến trên thế giới hiện nay để 

xử lý chất thải rắn nói chung, đặc biệt là chất thải rắn độc hại và bùn thải công 

nghiệp. Đây là phƣơng pháp xử lý triệt để nhất so với các phƣơng pháp khác. 

Thiêu đốt là giai đoạn oxy hóa nhiệt độ cao với sự có mặt của oxy trong 

không khí, các thành phần rác độc hại đƣợc chuyển hóa thành khí và các thành phần 

không cháy đƣợc (tro, xỉ). 









23 

Ƣu điểm của phƣơng pháp thiêu đốt là xử lý triệt để các chỉ tiêu ô nhiễm của chất 

thải rắn, giảm tối đa thể tích chất rắn cho khâu xử lý cuối cùng là đóng rắn hoặc tái 

sử dụng tro xỉ. Tuy nhiên giá thành đầu tƣ, chi phí tiêu hao năng lƣợng cao và chi 

phí xử lý cao hơn. 

2.4.2.2 Xử lý bằng phương pháp chôn lấp 

Chôn lấp là phƣơng pháp phổ biến và đơn giản nhất trong xử lý chất thải rắn. 

Chôn lấp hợp vệ sinh là một phƣơng pháp tiêu hủy sinh học có kiểm soát các thông 

số chất lƣợng môi trƣờng (mùi, không khí, nƣớc rỉ rác) trong quá trình phân hủy. 

Ƣu điểm của phƣơng pháp này là chi phí đầu tƣ và xử lý cho chôn lấp không 

lớn. Bùn thải từ các ngành điện tử cũng có thể chôn lấp cùng với bùn thải phát sinh 

từ các ngành khác. 

Nhƣợc điểm của phƣơng pháp này là những bãi chôn lấp chiếm diện tích lớn, 

thời gian phân hủy chậm và gây ô nhiễm cho các vùng xung quanh. 

Hiện nay, ở Việt Nam, các bãi chôn lấp bùn thƣờng là bãi chôn lấp hở, gây ô 

nhiễm môi trƣờng và mất mỹ quan. 

2.4.2.3 Xử lý bằng phương pháp ủ sinh học 

Ủ sinh học là quá trình ổn định sinh học các chất hữu cơ để thành các chất 

thải mùn. Quá trình ủ thực hiện theo hai phƣơng pháp: ủ yếm khí và ủ hiếu khí (thổi 

khí cƣỡng bức). Việc ủ chất thải với thành phần chủ yếu là các chất hữu cơ có thể 

phân hủy đƣợc. Đối với nguồn bùn chƣa tập trung thì có thể áp dụng phƣơng pháp 

này, do lƣợng chất hữu cơ chứa nhiều trong bùn. Tuy nhiên đối với bùn thải công 

nghiệp nói riêng chứa nhiều kim loại nặng là không phù hợp. 

- Phân hủy yếm khí: 

Đây là phƣơng pháp ổn định bùn thải và có thể làm giảm thể tích, ổn định 

tính chất bùn thải. Phƣơng pháp này cũng có khả năng làm giảm lƣợng sinh vật gây 

bệnh trong bùn thải. Quá trình phân hủy các chất trong hệ thống phân hủy yếm khí 

có thể đƣợc chia ra làm nhiều bƣớc. Quá trình phân hủy yếm khí bùn thải diễn ra trong 









24 

thời gian dài và tỏng nhiệt độ tƣơng đối ổn định, thông thƣờng ở 35 0 C trong thời gian 

20 ngày để cho kết quả về khử khuẩn và tạo ra lƣợng metan tối ƣu. Công nghệ phân 

hủy yếm khí có thể tận thu đƣợc lƣợng lớn khí metan, tuy nhiên thời gian dài đòi hỏi 

lắp đặt, xây dựng hệ thống bể xử lý lớn, chất thải của hệ thống này vẫn đòi hỏi công 

nghệ xử lý phù hợp nhƣ chôn lấp, hóa rắn hoặc tái sử dụng làm phân bón. 

- Phân hủy hiếu khí: 

Quá trình phân hủy diễn ra nhờ các vi sinh vật hiếu khí tham gia phân hủy 

chất hữu cơ và sinh ra nhiệt. Nhiệt độ của hệ phân hủy có thể lên đến 70 0 C. Thông 

thƣờng, đối với xử lý hiếu khí nhiệt độ bùn thải có thể đạt đến 50-65 0 C sau 5-6 ngày, 

do vậy những vi khuẩn gây bệnh sẽ bị tiêu diệt. Chi phí vận hành cho xử lý hiếu khí 

có thể cao gấp 5-10 lần so với hệ thống phân hủy kỵ khí nhƣng thời gian đƣợc rút 

ngắn hơn. Cũng tƣơng tự nhƣ công nghệ phân hủy kỵ khí, chất thải sau quá trình 

phân hủy hiếu khí vẫn đòi hỏi công nghệ phù hợp nhƣ chôn lấp, hóa rắn hoặc tái sử 

dụng làm phân bón. 

2.4.2.4 Xử lý bằng phương pháp thu hồi tái chế 

Tái chế là hoạt động thu hồi lại từ chất thải các thành phần có thể sử dụng 

đƣợc để biến thành các sản phẩm mới, hoặc các dạng năng lƣợng để phục vụ cho 

các hoạt động sinh hoạt sản xuất. Thu hồi và tái chế chất thải là một trong các 

phƣơng pháp giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trƣờng. Ở Việt Nam, các loại chất thải 

nguy hại đƣợc quy định xử lý đổ thải chủ yếu theo phƣơng pháp đóng rắn, chôn lấp, 

thiêu hủy (khoảng 50% trong tổng số chất thải rắn phát sinh đƣợc xử lý bằng 

phƣơng pháp chôn lấp không kiểm soát). Tỷ lệ chất thải rắn đƣợc thu hồi và tái sử 

dụng là 17 – 25%. Tuy nhiên, ở một số quốc gia trên thế giới tỷ lệ thu hồi tái chế rất 

cao, khoảng trên 40%. Hoạt động tái chế đem lại hiệu quả kinh tế lớn, tiết kiệm 

đƣợc tài nguyên thiên nhiên bởi việc thay thế các nguyên liệu gốc, làm giảm lƣợng 

chất thải, giảm ô nhiễm môi trƣờng, giảm chi phí xử lý, giảm diện tích cho các bãi 









25 

chôn lấp. Một số nƣớc phát triển trên thế giới đã phát triển xu thế tái chế chất thải 

trở thành ngành công nghiệp môi trƣờng. 

2.5 Tác động của bùn thải đến môi trƣờng và sức khỏe con ngƣời 

Bùn thải chứa vi khuẩn gây bệnh, virut và các động vật nguyên sinh cùng với 

giun sán ký sinh trùng khác có thể làm tăng nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe của 

con ngƣời, động vật và thực vật. Bổ sung bùn tƣơi vào đất làm gia tăng đáng kể số 

lƣợng vi khuẩn E.coli. Theo tổ chức y tế Thế giới – WHO (1981), đã xác định các 

vi sinh vật Salmonella và Taenia gây bệnh chủ yếu cho sức khỏe và là mối quan tâm 

lớn nhất. 

Bùn thải từ các nhà máy xử lý nƣớc thải mặc dù đã đƣợc xử lý, mức độ ô 

nhiễm giảm nhƣng không loại bỏ hết đƣợc tác nhân gây bệnh và các chất nguy hại ở 

mức độ thấp của các thành phần nhƣ PAHs, PCB, dioxin, kim loại nặng và các chất 

ô nhiễm độc hại đƣợc tích đọng lại, sau đó đƣợc tiêu thụ bởi con ngƣời [30]. 

Bùn thải tác động đến sức khỏe con ngƣời có thể chia thành ảnh hƣởng nhìn 

thấy ngay sau khi tiếp xúc (nhƣ: mùi hôi, nhiễm trùng do hít/nuốt vi khuẩn) hoặc 

phát sinh do tiếp xúc dài hạn (tiếp xúc với kim loại phát tán từ quá trình xử lý bùn), 

ảnh hƣởng từ từ không thấy ngay đƣợc hậu quả. Những ngƣời có nguy cơ bị ảnh 

hƣởng nhiều nhất là ngƣời thƣờng xuyên tiếp xúc với bùn thải nhƣ nhân viên xử lý 

nƣớc thải, công nhân nạo vét bùn, công nhân tại các cơ sở ủ phân, nông dân canh 

tác trên đất từ bùn thải và các hộ gia đình có sự tiếp xúc [16]. 

Ở Việt Nam, hiện nay chƣa có thống kê cụ thể về những tác hại của bùn thải 

đối môi trƣờng. Tuy nhiên, trên thực tế với lƣợng bùn thải lớn đƣợc nạo hút từ hệ 

thống cống rãnh thoát nƣớc, bể phốt, sông hồ và bùn thải từ các nhà máy xử lý 

nƣớc,… thải ra môi trƣờng gây hậu quả nghiêm trọng cụ thể: 

- Gây ô nhiễm nƣớc ngầm: Trong thành phần bùn nạo vét có chứa một 

lƣợng nƣớc khá lớn, vào mùa khô lƣợng nƣớc này không đủ để thấm đến tầng 









26 

nƣớc ngầm và dễ dàng bốc hơi. Tuy nhiên, vào mùa mƣa có thể hòa trộn các chất 

độc hại có trong bùn và thấm xuống mạch nƣớc ngầm, làm ô nhiễm nƣớc ngầm. 

- Gây ô nhiễm nƣớc mặt: Giữa môi trƣờng bùn lắng và môi trƣờng nƣớc có 

một cân bằng nhất định, khi tính chất môi trƣờng thay đổi, các chất ô nhiễm tích trữ 

trong bùn lắng có thể hòa trộn trở lại trong nƣớc gây ô nhiễm nƣớc. 

- Gây ô nhiễm không khí: Quá trình phân hủy kị khí của bùn sẽ tạo ra các khí 

có mùi nhƣ H 2 S, CH 4 , NH 3 … gây hiệu ứng nhà kính và ảnh hƣởng tới con ngƣời. 

-Gây ô nhiễm môi trƣờng đất: Ô nhiễm đất chủ yếu gây ra bởi các thành 

phần độc hại có trong bùn với nồng độ cao, bao gồm chất hữu cơ, các kim loại nặng 

và cả những chất khó phân hủy nhƣ bao nylon, lon sắt trong bùn nạo vét sẽ gây ô 

nhiễm đất và khó khắc phục. 

- Tác động đến hệ sinh thái: Làm mất mỹ quan đô thị, ảnh hƣởng đến thủy 

sinh sống trong nƣớc. 

- Tác động đến động vật: Bùn đáy cũng là môi trƣờng sống của hàng 

nghìn loài sinh vật, vi sinh vật,… và thông qua chuỗi thức ăn mà bùn có thể tác 

động đến các động vật bậc cao hơn trong đó có con ngƣời, đặc biệt là bùn chứa 

nhiều kim loại nặng. 

2.6 Giới thiệu sơ lƣợc về trạm xử lý nƣớc thải Kim Liên 

2.6.1. Nguồn nước thải đầu vào [5] 

Việc thu gom nƣớc thải về trạm xử lý khá thuận lợi vì đa phần khu dân cƣ 

phƣờng Kim Liên sống ở các khu nhà tập thể cao tầng A, B, C tập trung. Hệ thống 

thoát nƣớc tại đây chủ yếu là hệ thống thoát nƣớc chung (gồm cả nƣớc thải và nƣớc 

mƣa). Các tuyến cống này thƣờng xuyên đƣợc Xí nghiệp thoát nƣớc số 4 - Công ty 

Thoát nƣớc Hà Nội nạo vét, thông tắc để đƣa nƣớc thải về trạm bơm Kim Liên. 

Điển hình nhƣ tuyến phố Hoàng Tích Chí với hệ thống thu nƣớc thải cho khu tập 

thể Kim Liên bao gồm các ga thăm và tuyến cống tròn D300 thu gom nƣớc thải về 

trạm bơm Kim Liên theo hai hƣớng: Một hƣớng chảy vào tuyến cống D300 của phố 









27 

Lƣơng Đình Của, một hƣớng chảy dọc vào trƣờng Nguyễn Trƣờng Tộ; tuyến 

Lƣơng Đình Của với hệ thống cống D200 thu gom nƣớc thải cho toàn bộ khu tập 

thể C4, C5,…, C12 về thẳng trạm bơm Kim Liên. Toàn bộ nƣớc thải sinh hoạt (bao 

gồm tất cả nƣớc thải sau khi sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày của ngƣời dân trong 

đó có cả nƣớc thải từ bể phốt) đƣợc gom lại bởi hệ thống thoát nƣớc của các khu tập 

thể A, B, C và tuyến cống bao D400 thu gom nƣớc thải quanh hồ Kim Liên (nƣớc 

thải từ các cửa cống xả ra hồ) về trạm bơm nƣớc thải Kim Liên và đƣợc bơm đến 

trạm XLNT Kim Liên. Do vậy, nƣớc thải xử lý tại trạm XLNT Kim Liên chủ yếu là 

nƣớc thải sinh hoạt có chứa nhiều tạp chất vô cơ, hữu cơ dễ bị phân hủy và nhiều 

loại vi khuẩn gây bệnh. 

2.6.2 Giới thiệu sơ lược về trạm xử lý nước thải [5] 

Trạm XLNT Kim Liên là đơn vị trực thuộc Xí nghiệp Quản lý các Nhà máy 

xử lý nƣớc thải, Công ty TNHH nhà nƣớc MTV thoát nƣớc Hà Nội, là một trong hai 

trạm xử lý nƣớc thải thí điểm của thành phố Hà Nội. 

Địa điểm: Phƣờng Đông Tác - Quận Đống Đa - Hà Nội. 

Thời gian xây dựng: Năm 2004 

Thời gian vận hành: Trạm chính thức đi vào vận hành từ ngày 1 tháng 9 năm 

2005, khởi đầu việc quản lý và phát triển hệ thống xử lý nƣớc thải sinh hoạt của 

Thủ đô, khôi phục điều kiện vệ sinh và môi trƣờng đang xuống cấp tại khu vực Kim 

Liên, vì vậy tải lƣợng ô nhiễm đổ vào sông Lừ đã đƣợc giảm thiểu, đồng thời đƣa 

nƣớc thải sau xử lý từ trạm xử lý bổ cập về hồ Kim Liên để cải thiện cảnh quan môi 

trƣờng hồ, góp phần cải thiện môi trƣờng và giữ gìn môi trƣờng đô thị ngày càng 

sạch đẹp hơn. 

Diện tích đƣợc giao của trạm XLNT Kim Liên: 2572,5 m 2 . 

Theo thiết kế, lƣu lƣợng trung bình ngày: 3.700m 3 /ngày đêm; lƣu lƣợng ngày 

tối đa: 4.800m 3 /ngày đêm; lƣu lƣợng giờ lớn nhất: 300m 3 /ngày đêm . 









28 

2.6.3 Khái quát về công nghệ xử lý nước thải [5] 

Hình 2.2 

Nƣớc 

thải 

Sơ đồ công nghệ của nhà máy xử lý nƣớc thải Kim Liên đƣợc thể hiện trên 

Bãi rác 

Song 

chắn 

rác 

Hình 2.2. Sơ đồ dây chuyền công nghệ xử lý nƣớc thải Kim Liên 

Trạm xử lý nƣớc thải Kim Liên là một trong những công trình xử lý nƣớc 

thải đầu tiên trên địa bàn Hà Nội, nằm trong dự án thí điểm thoát nƣớc cải tạo môi 

trƣờng Hà Nội. Các trạm xử lý này hiện tại chỉ xử lý đƣợc chƣa tới 5 – 7 % trong 

tổng số hơn 600.000 m 3 nƣớc thải cần xử lý một ngày đêm của thành phố. Theo 

thống kê của công ty TNHH MTV Thoát nƣớc Hà Nội, lƣợng bùn thải phát sinh từ 

các nhà máy xử lý nƣớc thải năm 2012 khoảng 2.140 tấn. Cụ thể trạm Kim Liên 600 

tấn/năm. 

Bể lắng 

Sơ cấp 

Bùn 

Bể 

điều 

hòa 

Máy 

nén 

bùn 

Tuần hoàn bùn 

Bể 

lắng 

Bể 

chứa 

bùn 

Bể phản 

ứng sinh 

học 

Tiếp 

nhận 

Bể lắng 

Bể 

khử 

trùng 









29 

Thuyết minh công nghệ 

Toàn bộ nƣớc thải đƣợc đƣa về trạm bơm nƣớc thải và đƣợc dẫn đến ngăn 

tiếp nhận của trạm xử lý. Sau khi qua song chắn rác thô, nƣớc thải đƣợc đƣa tới bể 

lắng sơ cấp. Tại đây các chất rắn nhƣ cát và các chất tƣơng đối nặng khác trong 

nƣớc thải sẽ lắng xuống và đƣợc chuyển đi bằng bơm cát. Cát thu đƣợc sẽ đƣợc 

chuyển đến thiết bị tách cát để tiếp tục tách nƣớc. Rác trôi nổi trong nƣớc thải sẽ 

đƣợc tách ra bởi song chắn rác thô vận hành bằng tay và song chắn rác tinh vận 

hành bằng điện. 

Sau khi qua bể lắng sơ cấp tinh nƣớc thải tự chảy sang bể điều hòa nhằm 

điều hòa sự dao động của chất lƣợng nƣớc thải dòng vào và kiếm soát lƣu lƣợng 

đến bể lắng sơ cấp thông qua việc kiếm soát lƣu lƣợng của bơm chuyển tiếp bể điều 

hòa. Hai máy khuấy đặt chìm đƣợc lắp đặt trong bể để duy trì các chất hạt trong bể 

ở trạng thái lơ lửng. Một đồng hồ điện từ đo lƣu lƣợng đƣợc nối với đƣờng ống của 

bơm chuyển tiếp bể điều hòa để ghi lại lƣu lƣợng đến bể lắng sơ cấp. Lắng sơ cấp là 

bƣớc đầu tiên của dây chuyền xử lý. Mục đích của bể lắng sơ bộ là để loại bỏ các 

chất thải rắn hữu cơ có thể lắng đƣợc. 

Trƣớc khi đi vào bể lắng sơ cấp, nƣớc thải đi qua hộp phân chia lƣu lƣợng và 

song chắn rác tinh bể phản ứng. Một thiết bị tay cào bùn đƣợc lắp đặt để thu gom 

chất rắn lắng vào hố bùn, ngoài ra còn thu gom váng bọt và các chất trôi nổi đƣa 

vào bể thu váng bọt. Bùn sẽ đƣợc hút ra bằng bơm bùn bể lắng sơ cấp và đƣợc đƣa 

tới bể nén bùn. Bể lắng sơ cấp có nhiệm vụ lắng các hạt cặn lơ lửng có sẵn trong 

nƣớc thải. Từ bể lắng sơ cấp, nƣớc thải tràn qua máng ra và đƣa tới bể phản ứng 

sinh học gồm các bể yếm khí, thiếu khí và kị khí, tại đây nƣớc thải trải qua 3 quá 

trình: yếm khí, thiếu khí, hiếu khí. 

- Quá trình yếm khí: 

Ứng dụng quá trình sinh trƣởng của vi sinh vật trong điều kiện yếm khí để 

làm giảm đáng kể Hydrocacbon (BOD, COD, giảm khoảng 50%-55% so với 

nƣớc thải đầu nguồn phát thải, Phốt pho tổng giảm 60%-70%, Sunfua (H2S) 









30 

giảm không đáng kể là khoảng 30%, Nitơ tổng gần nhƣ ít giảm và chuyển hóa 

thành Amoni (NH4). 

- Quá trình thiếu khí : 

Ứng dụng quá trình sinh trƣởng của vi sinh vật trong điều kiện thiếu khí 

(hàm lƣợng oxy hòa tan gần bằng không) để phân hủy chuyển hóa các liên kết nitơ 

trong nƣớc thải bằng quá trình Nitrat hóa và khử Nitrat hóa. Việc kiểm soát thời 

gian sục khí trong bƣớc 1 để điều chỉnh hiệu suất khử Nitơ ở mức cao nhất. 

- Quá trình hiếu khí : 

Ứng dụng quá trình sinh trƣởng của vi sinh vật hiếu khí (bao gồm vi khuẩn 

hiếu khí, vi khuẩn hiếu khí tùy tiện, nấm, tảo, động vật nguyên sinh) – dƣới tác 

động của oxy đƣợc cung cấp từ không khí qua các máy sục khí và đƣợc hòa tan vào 

trong nƣớc thải nhờ các máy làm thoáng chìm – sẽ giúp cho vi sinh vật thực hiện 

quá trình phân hủy các chất hữu cơ, chuyển hóa chúng thành CO 2 , H 2 O, các sản 

phẩm vô cơ khác và các tế bào sinh vật mới. Oxi đƣợc cấp bởi máy sục khí. Một 

bơm tuần hoàn đƣợc lắp để tuần hoàn hỗn hợp bùn lỏng trở lại bể hiếm khí cho quá 

trình khử Nitơ. Quá trình này nhằm giảm hàm lƣợng BOD, chuyển hóa NH 4 ->NO 3 

và tạo cơ chế hồi lƣu NO 3 lỏng (hòa tan trong nƣớc thải) và một phần bùn họat tính 

về ngăn thiếu khí để khử Nitơ. 

Sau quá trình hiếu khí với đệm vi sinh di động, bùn họat tính đƣợc bám giữ 

trong ngăn hiếu khí. Các giá thể này cho phép tăng mật độ vi sinh lên đến 8000- 

14000 g/m 3 . Với mật độ này các quá trình Oxy hóa để khử BOD, COD và NH 4 diễn 

ra nhanh hơn rất nhiều. 

Bể lắng cuối là công trình lắng đƣợc sử dụng với bể phản ứng bùn hoạt tính 

để loại bỏ bùn hoạt tính ra khỏi hỗn hợp bùn lỏng từ dòng ra của bể phản ứng. Bể 

lắng cuối có thể đạt đƣợc hiệu suất loại bỏ 70 – 90% chất rắn lơ lửng. Bùn lắng 

đọng đƣợc gom lại bởi thiết bị cào cơ khí vào hố bùn và đƣợc đƣa tới thiết bị nén 

bùn cho các bƣớc xử lý bùn tiếp theo. Bùn hoạt tính sẽ đƣợc tuần hoàn trở lại bể kị 

khí bởi bơm tuần hoàn bùn. Nƣớc sau xử lý đƣợc xả vào máng thoát và đƣa tới bể 

khử trùng trƣớc khi xả ra môi trƣờng. 









31 

Bể khử trùng có tác dụng giảm số lƣợng sinh vật gây bệnh trong nƣớc. Các 

sinh vật gây bệnh bị tiêu diệt thông qua tiếp xúc dung dịch Javen (NaOCl-7%) với 

dòng chảy. Phƣơng pháp này đƣợc áp dụng rộng rãi vì có độ tin cậy, đơn giản, chi 

phí vận hành và bảo dƣỡng thấp và không độc hại. Bên cạnh đó, việc tiếp xúc với 

Clo góp phần vào việc khử mùi của nƣớc thải. 

Quá trình nén bùn không thể thiếu đƣợc cho hệ thống vì lợi ích kinh tế. 

Thông qua quá trình nén bùn, độ ẩm và thể tích của bùn sơ cấp và bùn hoạt tính thải 

bỏ sẽ giảm. Bùn đã nén đƣợc chuyển đến bể chứa bùn bằng bơm bùn. Bùn lƣu trữ 

sẽ đƣợc chuyến đến thiết bị tách nƣớc cơ khí để tiếp tục giảm lƣợng nƣớc. Bùn đã 

nén trong bể chứa bùn sẽ đƣợc xử lý tiếp bởi thiết bị tách nƣớc kiểu băng ép nhằm 

tiếp tục giảm lƣợng nƣớc cho khâu xử lý cuối cùng. Trƣớc tiên bùn đƣợc đƣa tới 

thiết bị keo tụ, bổ sung thêm polimer để tạo thành các bông bùn có kích thƣớc lớn 

hơn sau đó đƣợc đƣa tới thiết bị tách nƣớc cơ học (kiểu băng tải ép). 

Bùn đã tách nƣớc sẽ đƣợc chứa trong phễu chứa bùn để mang đi chôn lấp. 

Hệ thống khử mùi là tháp khử mùi chứa đầy than hoạt tính đƣợc sử dụng để hấp phụ 

mùi trong trạm xử lý. Các ống hút đƣợc bố trí ở những hạng mục chính và đƣợc thu 

gom tập trung bằng quạt hút mùi. 

Sản phẩm bùn dƣ (bùn thải)[5] 

Bùn thải đƣợc tách ra từ tuyến bùn tuần hoàn và đƣợc bơm về bể chứa bùn 

đƣợc gọi là bùn sinh học (bùn vi sinh dƣ thừa). Hàm lƣợng nƣớc có trong bùn rất 

cao, vì vậy đƣợc chuyển qua máy ép bùn để giảm khối lƣợng của chúng. Trình tự 

tách thoát nƣớc đƣợc chia ba bƣớc: 

- Thoát nƣớc có điều kiện (bổ sung hóa chất, thƣờng là polymer). 

- Thoát nƣớc trọng lực. 

- Thoát nƣớc bằng tấm gạt và ép vắt. 

Bùn dƣ từ các quá trình xử lý sẽ đƣợc bơm vào bể chứa bùn, sau đó bùn 

đƣợc bơm với lƣu lƣợng ổn định qua máy tách nƣớc. Cánh khuấy bùn sẽ tạo điều 

kiện cho bùn tách nƣớc và lắng nén, nƣớc dƣ nổi trên bề mặt chảy vào máng thu và 

quay trở về trạm nƣớc thải để tiếp tục đƣợc xử lý. Bùn đặc ở đáy đƣợc bơm bùn 









32 

bơm vào thiết bị ép bùn. Trƣớc khi đi vào thiết bị ép, bùn đƣợc bổ sung polymer có 

tác dụng làm tăng cƣờng quá trình đông kết bùn và tăng khả năng tách nƣớc ra khỏi 

bùn (tức là làm tăng khả năng khô của bùn). 

Trong hệ thống thoát nƣớc sơ bộ, một phần nƣớc thoát ra lƣới lọc nhờ trọng 

lực. Sau đó bùn đƣợc vận chuyển đi vào giữa hai lƣới ép, lƣới ép đi qua các lô ép, 

bằng việc tăng dần áp lực nƣớc thoát ra và độ khô bùn tăng dần. Bánh bùn sau khi 

ép đƣợc đổ vào phễu thu bùn khô và chuyển đi chôn lấp theo qui định. 

2.7. Các phƣơng pháp ủ phân hữu cơ. 

2.7.1 Khái quát về ủ phân hữu cơ [8] 

Ủ phân: Là biện pháp cần thiết trƣớc khi đem phân chuồng ra bón ruộng. Bởi 

vì trong phân chuồng tƣơi còn có nhiều hạt cỏ dại, nhiều kén nhộng côn trùng, 

nhiều bảo tử, ngủ nghỉ của nấm, xạ khuẩn, vi khuẩn và tuyến trùng gây bệnh. Ủ 

phân vừa có tác dụng sử dụng nhiệt độ tƣơng đối cao trong quá trình phân huỷ chất 

hữu cơ để tiêu diệt hạt cỏ dại và mầm mống côn trùng, bệnh cây vừa thúc đẩy quá 

trình phân huỷ chất hữu cơ, đẩy nhanh quá trình khoáng hoá để khi bón vào đất 

phân hữu cơ có thể nhanh chóng cung cấp chất dinh dƣỡng cho cây. 

Mặt khác, trong phân tƣơi tỷ lệ C/N cao, là điều kiện thuận lợi cho các loài vi 

sinh vật phân huỷ các chất hữu cơ ở các giai đoạn đầu hoạt động mạnh. Chúng sẽ sử 

dụng nhiều chất dinh dƣỡng nên có khả năng tranh chấp chất dinh dƣỡng với cây. Ủ 

phân làm cho trọng lƣợng phân chuồng có thể giảm xuống, nhƣng chất lƣợng phân 

chuồng tăng lên. Sản phẩm cuối cùng của quá trình ủ phân là loại phân hữu cơ đƣợc 

gọi là phân ủ, trong đó có mùn, một phần chất hữu cơ chƣa phân huỷ, muối khoáng, 

các sản phẩm trung gian của quá trình phân huỷ, một số enzym, chất kích thích và 

nhiều loài vi sinh vật hoại sinh. 

Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ở nƣớc ta với ẩm độ cao, nắng nhiều, nhiệt 

độ tƣơng đối cao, quá trình phân huỷ các chất hữu cơ diễn ra tƣơng đối nhanh… Sử 

dụng phân chuồng bán phân giải là tốt nhất, bởi vì ủ lâu phân ủ sẽ mất nhiều đạm. 

Tuy nhiên, chất lƣợng và khối lƣợng phân ủ thay đổi nhiều tuỳ thuộc vào thời gian 

và phƣơng pháp ủ phân. Thời gian và phƣơng pháp ủ phân ảnh hƣởng đến thành 









33 

phần và hoạt động của tập đoàn vi sinh vật phân huỷ và chuyển hoá chất hữu cơ 

thành mùn, qua đó mà ảnh hƣởng đến chất lƣợng và khối lƣợng phân ủ. 

Để đảm bảo cho các quá trình hoạt động của vi sinh vật đƣợc tiến hành 

thuận lợi, nơi ủ phân phải có nền không thấm nƣớc, cao ráo, tránh ứ đọng nƣớc 

mƣa. Đống phân ủ phải có mái che mƣa và để tránh mất đạm. Cạnh nơi ủ phân 

cần có hố để chứa nƣớc từ đồng phân chảy ra. Dùng nƣớc phân ở hố này tƣới lại 

đống phân để giữ độ ẩm cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho tập đoàn vi sinh 

vật hoạt động mạnh. 

2.7.2. Các phương pháp ủ phân hữu cơ [8] 

- Ủ nóng 

Khi lấy phân ra khỏi chuồng để ủ, phân đƣợc xếp thành từng lớp ở nơi có nền 

không thấm nƣớc, nhƣng không đƣợc nén. Sau đó tƣới nƣớc phân lên, giữ độ ẩm trong 

đống phân 60 – 70%. Có thể trộn thêm 1% vôi bột (tính theo khối lƣợng) trong trƣờng 

hợp phân có nhiều chất độn. Trộn thêm 1 – 2% supe lân để giữ đạm. Sau đó trát bùn 

bao phủ bên ngoài đống phân. Hàng ngày tƣới nƣớc phân lên đống phân. 

Sau 4 – 6 ngày, nhiệt độ trong đống phân có thể lên đến 60 oC . Các loài vi 

sinh vật phân giải chất hữu cơ phát triển nhanh và mạnh. Các loài vi sinh vật háo 

khí chiếm ƣu thế. Do tập đoàn vi sinh vật hoạt động mạnh cho nên nhiệt độ trong 

đống phân tăng nhanh và đạt mức cao. Để đảm bảo cho các loài vi sinh vật háo khí 

hoạt động tốt cần giữ cho đống phân tơi, xốp, thoáng. Phƣơng pháp ủ nóng có tác 

dụng tốt trong việc tiêu diệt các hạt cỏ dại, loại trừ các mầm mống sâu bệnh. Thời 

gian ủ tƣơng đối ngắn. Chỉ 30 – 40 ngày là ủ xong, phân ủ có thể đem sử dụng. Tuy 

vậy, phƣơng pháp này có nhƣợc điểm là để mất nhiều đạm. 

- Ủ nguội 

Phân đƣợc lấy ra khỏi chuồng, xếp thành lớp và nén chặt. Trên mỗi lớp phân 

chuống rắc 2% phân lân. Sau đó ủ đất bột hoặc đất bùn khô đập nhỏ, rồi nén chặt. 

Thƣờng đống phân đƣợc xếp với chiều rộng 2 – 3 m, chiều dài tuỳ thuộc vào chiều 

dài nền đất. Các lớp phân đƣợc xếp lần lƣợt cho đến độ cao 1,5 – 2 m. Sau đó trát 

bùn phủ bên ngoài. Do bị nén chặt cho nên bên trong đống phân thiếu oxy, môi 









34 

trƣởng trở nên yếm khí, khí cacbonic trong đống phân tăng. Vi sinh vật hoạt động 

chậm, bởi vậy nhiệt độ trong đống phân không tăng cao và chỉ ở mức 30 – 35 oC . 

Đạm trong đống phân chủ yếu ở dạng amôn cacbonat, là dạng khó phân huỷ thành 

amôniăc, nên lƣợng đạm bị mất giảm đi nhiều. 

Theo phƣơng pháp này, thời gian ủ phân phải kéo dài 5 – 6 tháng phân ủ mới 

dùng đƣợc nhƣng phân có chất lƣợng tốt hơn ủ nóng. 

- Ủ nóng trước, nguội sau 

Phân chuồng lấy ra xếp thành lớp không nén chặt ngay. Để nhƣ vậy cho vi 

sinh vật hoạt động mạnh trong 5 – 6 ngày. Khi nhiệt độ đạt 50 – 60 o C tiến hành nén 

chặt để chuyển đống phân sang trạng thái yếm khí. 

Sau khi nén chặt lại xếp lớp phân chuồng khác lên, không nén chặt. Để 5 – 6 

ngày cho vi sinh vật hoạt động. Khi đạt đến nhiệt độ 50 – 60 oC lại nén chặt. Cứ nhƣ 

vậy cho đến khi đạt đƣợc độ cao cần thiết thì trát bùn phủ chung quanh đống phân. 

Quá trình chuyển hoá trong đống phân diễn ra nhƣ sau: ủ nóng cho phân bắt đầu 

ngấu, sau đó chuyển sang ủ nguội bằng cách nén chặt lớp phân để giữ cho đạm 

không bị mất. 

Để thúc đẩy cho phân chóng ngấu ở giai đoạn ủ nóng, ngƣời ta dùng một số 

phân khác làm men nhƣ phân bắc, phân tằm, phân gà, vịt… Phân men đƣợc cho 

thêm vào lớp phân khi chƣa bị nén chặt. Ủ phân theo cách này có thể rút ngắn đƣợc 

thời gian so với cách ủ nguội, nhƣng phải có thời gian dài hơn cách ủ nóng. Tuỳ 

theo thời gian có nhu cầu sử dụng phân mà áp dụng phƣơng pháp ủ phân thích hợp 

để vừa đảm bảo có phân dùng đúng lúc vừa đảm bảo đƣợc chất lƣợng phân. 

2.8. Chế phẩm và nguyên liệu ủ 

2.8.1 Chế phẩm Emix [10] 

EMIC (Bộ vi sinh vật hữu hiệu) là tập hợp của nhiều vi sinh vật hữu hiệu đã 

đƣợc nghiên cứu và tuyển chọn thuộc các chi Bacillus, Lactobacillus, Streptomyces, 

Sacharomyces,.... có khả năng phân giải mạnh chất hữu cơ, sinh chất kháng sinh, 

chất ức chế tiêu diệt vi sinh vật có hại. Vi sinh vật tổng số: >109CFU/g 

Tác dụng của chế phẩm Emic: 









35 

- Phân giải nhanh rác thải, phế thải nông nghiệp, mùn bã hữu cơ, phân bắc, 

phân chuồng làm phân bón hữu cơ vi sinh. 

- Phân giải nhanh các chất hữu cơ có trong chất thải rắn nhƣ: xenluloz, tinh 

bột, protein, lipit... thúc đẩy nhanh quá trình mùn hoá. 

- Tạo chất kháng sinh hoặc chất ức chế các vi sinh vật có hại nhƣ: vi sinh vật 

gây bệnh, gây thối. 

- Làm giảm thiểu mầm bệnh và làm giảm tối đa mùi hôi thối trong chất thải. 

2.8.2 Một số nguyên liệu hữu cơ 

2.8.2.1 Phân lợn 

Phân gia súc hoặc gia cầm nếu đƣợc bón trực tiếp hoặc xử lý không đúng 

cách sẽ làm rau màu nhiễm trứng giun sán và vi sinh vật có hại, ảnh hƣởng tới sức 

khỏe ngƣời tiêu dùng. Trong phân lợn chứa hàm lƣợng đạm, lân cao và một lƣợng 

lớn vi sinh vật. Khi ủ phân gia cầm nhiệt độ thƣờng tăng cao, đạm (NH 3 ) dễ bị bay 

mất nên cần ủ chung với các loại phân chuồng và nguyên liệu khác để tránh mất 

đạm. Khi đó các chất xơ trong rác độn mau phân giải, phân thành phẩm có chất 

lƣợng cao, giúp giảm tỷ lệ C/N các nguyên liệu ủ đến mức phù hợp và cung cấp 

dinh dƣỡng cho hoạt động phân giải CHC của vi sinh vật. Phân đƣợc ủ cho hoai sẽ 

không còn vi sinh vật gây hại. 

2.8.2.2 Rơm 

Ở ĐBSCL chỉ một phần nhỏ lƣợng rơm đƣợc sử dụng để trồng nấm rơm, làm 

thức ăn cho gia súc, một số để ủ phân Compost, phần còn lại nông dân thƣờng dùng 

rơm để đốt đống. Theo Lê Văn Căn (1982) thành phần hóa học trong rơm nhƣ sau: 

CHC 78,6%; TN: 0,62%; P 2 O 5 :11%; CaO: 0,26%, Trong rơm rạ chứa khoảng 0,6% 

N; 0,1% P; 0,1% S; 1,5% K; 5% Si; 40% C. Theo Võ Quốc Bảo [17] trong rơm có 

chứa: 1.32% K 2 O, 0,25% P 2 O 5, 0,26% CaO, 0,62% N, 78,6% C. Với các nghiên cứu 

trên cho thấy rơm có chứa hàm lƣợng C cao. 


2.8.2.3 Bùn thải nhà máy XLNT Kim Liên 

Trạm xử lý nƣớc thải Kim Liên là đơn vị trực thuộc Xí nghiệp Quản lý các 

Nhà máy xử lý nƣớc thải, Công ty Trách nhiệm hữu hạn nhà nƣớc Một thành viên 

thoát nƣớc Hà Nội, là một trong hai trạm xử lý nƣớc thải thí điểm của thành phố Hà 








36 

Nội. Trạm chính thức đi vào vận hành từ ngày 1 tháng 9 năm 2005, khởi đầu việc 

quản lý và phát triển hệ thống xử lý nƣớc thải sinh hoạt của Thủ đô, khôi phục điều 

kiện vệ sinh và môi trƣờng đang xuống cấp tại khu vực Kim Liên, vì vậy tải lƣợng ô 

nhiễm đổ vào sông Lừ đã đƣợc giảm thiểu, đồng thời đƣa nƣớc thải sau xử lý từ 

trạm xử lý bổ cập về hồ Kim Liên để cải thiện cảnh quan môi trƣờng hồ, góp phần 

cải thiện môi trƣờng và giữ gìn môi trƣờng đô thị ngày càng sạch đẹp hơn. Theo 

thiết kế, lƣu lƣợng trung bình ngày: 3.700m 3 /ngày đêm; lƣu lƣợng ngày tối đa: 

4.800m 3 /ngày đêm; lƣu lƣợng giờ lớn nhất: 300m 3 /ngày đêm lƣợng bùn phát sinh là 

314,5 kg/ngày. 

Bảng 2.7 .Thành phần, tính chất bùn cặn của trạm XLNT Kim Liên 

Mẫu 

Bùn 

KL 

Độ 

ẩm 

(%) 

pH %CHC %N 

% 

P 2 O 5 

% 

K 2 O 

86,7 7,5 30,4 1,45 0,76 1,16 

Thang đánh giá 

CHC trong đất là 

giàu 

> 8,1% 

Thang đánh giá Nts trong đất 

là giàu 

> 

0,20 

Nguồn: Đặng Thị Hồng Phương (2016), Nghiên cứu khả năng sử dụng bùn thải đô 

thị làm phân bón tại Trung tâm thực hành và nghiên cứu ứng dụng, Trường Đại học 

Nông lâm Thái Nguyên, Báo cáo NCKH cấp Trường 

Cu 

(mg/kg) 

Zn 

(mg/kg) 

Thành phần của bùn cặn chứa nhiều nguyên tố dinh dƣỡng nhƣ N, K, P nên 

dùng làm phân bón rất tốt. So sánh với giới hạn quy định đối với đất nông nghiệp [12] 

và quy định về ngƣỡng chất thải nguy hại [13], các chỉ tiêu kim loại nặng nhƣ Cd, Cu, 

Zn trong bùn của trạm xử lý nƣớc thải Kim Liên nằm trong ngƣỡng cho phép 

Cd 

(mg/kg) 

47,4 367,55 1,22 

Thang đánh giá Pts trong đất là giàu > 0,13 

1- 

Thang đánh giá Kts trong đất là trung bình [2] 

1,5% 

QCVN 03:2008/BTNMT (Đất nông nghiệp) 50 200 2 

QCVN 07:2009/BTNMT về ngƣỡng chất thải 

nguy hại 

- 5.000 10 









37 

Phần 3 

ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

3.1 Đối tƣợng , phạm vi và thời gian nghiên cứu 

3.1.1 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 

3.1.1.1 Đối tượng nghiên cứu 

- Bùn thải nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt Kim Liên. Bùn để khô tự nhiên 

đạt độ ẩm khoảng 40-50%. 

- Các vật liệu ủ phân gồm: rơm, phân lợn, bùn nhà máy nƣớc. Đây là các loại 

vật liệu dễ tìm với số lƣợng lớn ở các địa phƣơng. 

+ Rơm lấy từ các hộ dân, để khô tự nhiên. 

+ Phân lợn lấy từ hộ chăn nuôi lợn nái quy mô công nghiệp ở huyện Đại Từ, 

tỉnh Thái Nguyên để khô tự nhiên độ ẩm khoảng 50% 

+ Chế phẩm sinh học Emic do Công ty Cổ phần công nghệ vi sinh và môi 

trƣờng cung cấp. 

3.1.1.2 Phạm vi nghiên cứu 

+ Phạm vi nghiên cứu: Bùn thải nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt Kim Liên 

3.1.2 Thời gian nghiên cứu 

Thời gian nghiên cứu: từ tháng 8 năm 2015 đến tháng 12 năm 2015 

3.2 Nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu 

3.2.1 Nội dung nghiên cứu 

- Nội dung 1: Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học phân hủy bùn thải đô 

thị phối trộn với các vật liệu hữu cơ khác nhau 

- Nội dung 2: Đánh giá hàm lƣợng dinh dƣỡng vật liệu ủ theo TCVN về 

phân bón (10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT) 

- Nội dung 3: Đề xuất quy trình ủ phân bón từ bùn thải đô thị tối ƣu đảm bảo 

chất lƣợng theo tiêu chuẩn ngành. 









38 

3.2.2 Phương pháp nghiên cứu 

3.2.2.1 Nội dung 1: Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học Emix để phân hủy bùn 

thải đô thị phối trộn với các vật liệu hữu cơ khác nhau. 

Thành phần vật liệu ủ phân 

Các vật liệu ủ phân gồm: rơm, phân lợn, bùn nhà máy nƣớc. Đây là các loại 

vật liệu dễ tìm với số lƣợng lớn ở các địa phƣơng. 

- Bùn thải nhà máy nƣớc đƣợc lấy tại nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt Kim 

Liên, Hà Nội. Bùn để khô tự nhiên đạt độ ẩm khoảng 40-50% 

- Rơm lấy từ các hộ dân, để khô tự nhiên. 

- Phân lợn lấy từ hộ chăn nuôi lợn nái quy mô công nghiệp ở huyện Đại Từ, 

tỉnh Thái Nguyên để khô tự nhiên độ ẩm khoảng 50% 

- Chế phẩm sinh học Emic do Công ty Cổ phần công nghệ vi sinh và môi 

trƣờng cung cấp. 

Tỷ lệ phối trộn 

Nguyên liệu 

Bảng 3.1 Thành phần hóa học trong nguyên liệu trƣớc khi ủ 

pH 

Ẩm độ 

(%) 

C 

(%) 

CHC (%) 

T- 

N(%) 

T-P 

(%) 

C/N 

Bùn 7,2 40 17,5 30,4 1,45 0,76 12,06 

Rơm 10 53,1 91,7 1 0,3 53,1 

Phân lợn 50 45 77,6 3,2 1,54 14,1 

Nguồn: Kết quả phân tích trong phòng thí nghiệm 

Tỷ lệ tối ƣu trong ủ phân hữu cơ là 25/1 giúp phân nhanh hoai mục [17]. Do 

đó, khi ủ bùn nhà máy nƣớc cần phối trộn với các vật liệu hữu cơ (rơm, phân lợn) 

để điều chỉnh tỷ lệ C/N. Ngoài ra, rơm làm tăng độ thoáng khí của khối ủ; phân lợn 

có hàm lƣợng dinh dƣỡng cao sẽ là nguồn thức ăn cho vi sinh vật giúp quá trình 

hoai mục chất hữu cơ diễn ra nhanh hơn. Các công thức thí nghiệm giống nhau về 

lƣợng bùn, thay đổi về lƣợng rơm và phân lợn. Hỗn hợp đƣợc phối trộn với những 

tỷ lệ vật liệu khác nhau cho vào đống ủ đảm bảo tỷ lệ C/N các công thức thí nghiệm 

là 25/1. Các nguyên liệu phối trộn theo tỷ lệ khô tuyệt đối đƣợc trình bày trong bảng 









39 

3.2. Từ tỷ lệ khô, dựa vào độ ẩm các nguyên liệu ở bảng 3.1, tính toán tỷ lệ tƣơi cho 

các công thức. Bố trí mỗi đống ủ có trọng lƣợng tƣơi khoảng 100kg. 

Bảng 3.2. Tỷ lệ phối trộn các thành phần nguyên liệu cho mỗi công thức 

thí nghiệm 

Công thức C/N Tỷ lệ khô Tỷ lệ tƣơi 

Khối lƣợng ủ tƣơi 

(kg) 

CT1 12,06 1 1,67 100 

CT2 25 1 : 0,67 1,67 : 0,74 69 + 31 

CT3 25 1 : 1 : 0,26 1,67 : 1,1 : 0,57 50 + 33 + 17 

CT4 12,06 1 1,67 100 

CT5 25 1 : 0,67 1,67 : 0,74 69 + 31 

CT6 25 1 : 1 : 0,26 1,67 : 1,1 : 0,57 50 + 33 + 17 

Ghi chú: CT1 = Bùn, CT2 = Bùn + Rơm, CT3 = Bùn + Rơm + Phân lợn, 

CT 4 = Bùn + Emix, CT5 = Bùn + Rơm + Emix, CT6 = Bùn + Rơm + Phân lợn + 

Emix 

Bố trí thí nghiệm 

Thí nghiệm đƣợc bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên trong điều kiện có bổ sung chế 

phẩm Emix và không bổ sung chế phẩm Emix với 6 công thức thí nghiệm. Mỗi 

công thức lặp lại 3 lần, khối ủ có thể tích là 1 m 3 . 

Không bổ sung chế phẩm 

Chế phẩm Emix 

CT1 CT2 CT3 CT4 CT5 CT6 

Hình 3.1 Sơ đồ bố trí thí nghiệm 









40 

Chú thích 

- Công thức 1: (CT1) Bùn 

- Công thức 2: (CT2) Bùn + Rơm 

- Công thức 3: (CT3) Bùn + Rơm + Phân lợn 

- Công thức 4: (CT4) Bùn + Emix 

- Công thức 5: (CT5) Bùn + Rơm + Emix 

- Công thức 6: (CT6) Bùn + Phân lợn + Rơm + Emix 

Cách thức ủ: Toàn bộ quá trình ủ phân đƣợc thực hiện trong nhà ủ phân hữu 

cơ của Trung tâm thực hành và nghiên cứu ứng dụng (Xƣởng sản xuất phân hữu cơ) 

của Trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên. Các đống ủ đƣợc ngăn cách bằng các 

tấm bạt dày, sậm màu. 

Cho vật liệu vào từng lớp, vật liệu khô để dƣới, ƣớt để lớp trên. Tùy theo 

khối lƣợng của mỗi nguyên liệu trong công thức thí nghiệm mà độ cao của từng lớp 

vật liệu là: rơm mỗi lớp khảng 40cm, kế đến là phân lợn và bùn khoảng 20cm. Cứ 

xếp cho đến khi đầy đống ủ. 

Với các công thức ủ có sử dụng chế phẩm Emix: Tƣới chế phẩm Emix 

(200g/20L nƣớc) đều lên trên bề mặt của hỗn hợp và trộn đều, đảm bảo độ ẩm 

khoảng 50-60%. 

Trong quá trình ủ, các đống ủ đƣợc phủ kín bằng một tấm bạt sậm màu, dày 

để nhiệt độ đống ủ không bị thoát ra ngoài và giảm quá trình bốc thoát hơi nƣớc. 

Không nên để quá khô, cũng nhƣ quá ƣớt làm chậm quá trình phát triển của nấm 

men. Không nên nén quá chặt sẽ làm hạn chế sự phát triển cuả nấm men, kéo dài 

thời gian ủ, chất lƣợng phân không tốt. Sau 15 ngày nhiệt độ của đống ủ sẽ tăng lên 

khoảng 70 0 C, làm ức chế sự nảy mầm của hạt cỏ cũng nhƣ tiêu diệt các loại mầm 

bệnh có trong phân lợn có thể gây bệnh cho ngƣời và gia súc. Sau đó, nhiệt độ hạ 

dần. Khoảng 20 ngày sau tiến hành đảo trộn từ trên xuống, từ ngoài vào trong cho 

đều, tấp thành đống ủ tiếp. Kiểm tra độ ẩm, có thể thêm nƣớc để điều chỉnh độ ẩm 

trong khoảng 50-55%. Từ tuần thứ 5, ngƣng thêm nƣớc để đống ủ giảm dần độ ẩm. 

Đến ngày thứ 60, độ ẩm của đống ủ còn khá cao, tiến hành đảo trộn 2-3 lần/tuần. 









41 

Đến ngày 75, độ ẩm của phân đạt khoảng 30-35%, ngừng xới đảo. Lƣợng nƣớc 

thêm vào đƣợc tính theo công thức (2) ở mục 3.2.5. Tần suất thu và phân tích mẫu 

đƣợc trình bày ở bảng 3.3 

TT 

Chỉ tiêu 

Bảng 3.3 Tần suất thu và phân tích mẫu 

Mẫu trƣớc khi ủ 

Rơ 

m 

Phâ 

n 

lợn 

Bùn 

thải 

7 

ngày 

15 

ngà 

y 

Mẫu sau khi ủ 

1 pH x x x x x x x 

2 Độ ẩm x x x x x x x x x 

3 C x x x x x x x x x 

4 T-N x x x x x x x x x 

5 T-P x x x x x x x x x 

6 NH 4 

+ 

7 NO 3 

- 

30 

ngà 

y 

45 

ngà 

y 

60 

ngà 

x x x x 

x x x x 

8 K x 

9 E.Coli x x x x 

10 

Samonell 

a 

x x x x 

11 Pb x x x x 

12 Cd X x x x 

13 Cu x x x x 

14 Zn x x x x 

15 Cr x x x x 

Ghi chú: Kí hiệu x là các chỉ tiêu được chọn để phân tích 

Nhiệt độ đống ủ: đƣợc đo 2 ngày/lần vào lúc 8 giờ sáng, đo bằng nhiệt kế 

thủy tinh, ở các vị trí: cách mặt đống ủ 20cm, 80cm và ở vị trí tâm đống ủ. 

Thời gian ủ: Từ 1/10/2015 đến 10/11/2015. 


y 

75 

ngà 

y 








42 

3.2.2.2 Nội dung 2: Đánh giá hàm lượng dinh dưỡng vật liệu ủ theo TCVN về phân 

bón (10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT) 

So sánh các chỉ tiêu dinh dƣỡng, hàm lƣợng kim loại nặng và vi sinh vật 

trong các phân đƣợc ủ từ thí nghiệm ở nội dung 1 với TCVN về phân bón (10TCN 

526-2002 của Bộ NN&PTNT để lựa chọn công thức thí nghiệm tối ƣu nhất. 

3.2.2.3 Nội dung 3: Đề xuất quy trình ủ phân bón từ bùn thải đô thị tối ưu đảm bảo 

chất lượng theo tiêu chuẩn ngành. 

Biểu diễn quy trình ủ phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy nƣớc bằng sơ đồ. 

3.2.3 Phương pháp phân tích mẫu 

Các tính chất hóa – lý cơ bản của bùn đƣợc phân tích tại phòng thí nghiệm 

Khoa Môi trƣờng, trƣờng Đại học Nông lâm, Đại học Thái Nguyên và phòng thí 

nghiệm Khoa Môi trƣờng, trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia 

Hà Nội. 

Bảng 3.4. Các chỉ tiêu và phƣơng pháp phân tích trong phòng thí nghiệm 

STT Chỉ tiêu Đơn vị Phƣơng pháp phân tích 

1 pH 

TCVN 6492:1999 (ISO 10523:1994) Chất 

lƣợng nƣớc – xác định pH 

2 Độ ẩm % Phƣơng pháp khối lƣợng 

3 Tỷ trọng Kg/L Phƣơng pháp khối lƣợng và thể tích 

4 T-N % Phƣơng pháp Kjeldahl 

5 T-P % Phƣơng pháp so màu xanh Molipden 

6 T-K % 

Phƣơng pháp quang phổ phát xạ trên máy 

AAS-6800, Shimazdu, Nhật Bản 

7 

Các kim loại nặng: 

Cu, Zn, Pb, Cd, As, Mg/kg 

Phƣơng pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử 

(AAS-6800, Shimazdu, Nhật Bản) 

Cr) 

8 Vi sinh vật CFU/g 

Phƣơng pháp đếm số khuẩn lạc phát triển 

trên môi trƣờng thạch 

9 

Chất hữu cơ trong 

Phƣơng pháp Dumas trên thiết bị phân tích 

đất 

đa nguyên tố CNS TruSpec LECO USA 









43 

3.2.4 Phương pháp thu thập tài liệu 

Tiến hành thu thập số liệu, dữ liệu, thông tin liên quan đến nội dung nghiên 

cứu. Các nguồn tài liệu, dữ liệu đƣợc thu thập từ: Các văn bản của các bộ ngành liên 

quan, thƣ viện trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, thƣ viện của trƣờng… 

3.2.5 Phương pháp tính toán 

Các công thức sử dụng 

- Công thức tính tỉ lệ C/N [30] 

Trong đó: 

a, b, c: khối lƣợng của các nguyên liệu sử dụng trong mẻ ủ (kg) 

, : ẩm độ của các nguyên liệu sử dụng trong mẻ ủ (%) 

: lƣợng cacbon của các nguyên liệu sử dụng trong mẻ ủ (%) 

: lƣợng nitơ của các nguyên liệu sử dụng trong mẻ ủ (%) 

- Công thức tính lượng nước thêm vào mẻ ủ: [30] 

Trong đó: 

A: Ẩm độ cần đạt 

B: Khối lƣợng chất thải khi ẩm độ chƣa đạt 

M: Ẩm độ hỗn hợp trƣớc khi thêm nƣớc 

X: Khối lƣợng nƣớc cần thêm vào 

3.2.6 Phương pháp xử lý số liệu 

Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2010 để tổng hợp số liệu và mô tả số 

liệu, trên cơ sở phục vụ cho so sánh, phân tích và đánh giá kết quả nghiên cứu, vẽ 

bản đồ 

Sử dụng phần mềm SAS 9.1 để xử lý thống kê và mô tả số liệu. 

3.2.7 Phương pháp so sánh 

Các kết quả có đƣợc đối chiếu với các tiêu chuẩn, quy chuẩn hiện hành liên 

quan của Việt Nam. 









44 

Phần 4 

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 

4.1 Nghiên cứu sử dụng chế phẩm sinh học Emix phân hủy bùn thải đô thị phối 

trộn với các vật liệu hữu cơ khác nhau 

4.1.1. Diễn biến nhiệt độ, pH và ẩm độ trong quá trình ủ bùn thải đô thị 

4.1.1.1. Nhiệt độ 

Diễn biến nhiệt độ của các công thức thí nghiệm trong quá trình ủ bùn thải 

đô thị đƣợc trình bày ở bảng 4.1. 

Bảng 4.1. Diễn biến nhiệt độ ( 0 C) giữa các công thức thí nghiệm theo thời gian 

Công 

thức 

Ngày 

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 40 50 60 

CT1 27 27 28 27 28 29 30 31 33 32 32 33 31 31 30 

CT2 30 36 45 50 60 64 68 53 51 48 46 38 31 32 32 

CT3 40 51 57 58 60 65 70 59 54 49 43 35 32 33 33 

CT4 27 27 28 27 28 29 30 31 33 32 32 33 31 31 30 

CT5 31 37 46 52 60 64 69 52 51 47 46 40 32 33 33 

CT6 41 50 57 59 61 65 69 55 53 51 41 35 31 32 32 

Không 

khí 

27 26 28 28 28 29 30 31 33 32 32 

Nguồn:quá trình theo dõi khối ủ 



Emix. 

31, 

5 

31 32 32 









45 

Kết quả 4.1 cho thấy, nhiệt độ ở công thức có bùn, bùn – Emix (CT1, CT4) 

gần bằng với nhiệt độ không khí và biến động trong khoảng từ 26-32 0 C. Nguyên 

nhân do hàm lƣợng Cacbon và dinh dƣỡng trong bùn thấp, sự phân hủy chất hữu cơ 

bị hạn chế nên nhiệt độ khối ủ không tăng cao. 

Trong quá trình ủ, nhiệt độ giữa các công thức có bổ sung thêm vật liệu hữu 

cơ cao hơn các thí nghiệm không bổ sung vật liệu hữu cơ và biến động trong 

khoảng 30 0 C đến 70 0 C. Trong các công thức cùng sử dụng rơm trong quá trình ủ, 

nhiệt độ của công thức có bổ sung phân lợn cao hơn do phân lợn có hàm lƣợng dinh 

dƣỡng cao giúp vi sinh vật hoạt động mạnh. 

Hình 4.1 Diễn biến nhiệt độ theo thời gian giữa các công thức 

Sau 2 tuần ủ, nhiệt độ các công thức có xu hƣớng giảm. Công thức Bùn – 

rơm – phân lợn – Emix duy trì nhiệt độ trên 50 0 C đến ngày thứ 20, đến ngày thứ 18 

đối với công thức Bùn – Rơm – phân lợn. Điều đó chứng tỏ hoạt động phân hủy 

chất hữu cơ xảy ra mạnh trong khoảng thời gian này. Từ ngày thứ 40 trở đi, nhiệt độ 

các công thức thí nghiệm giảm bằng với nhiệt độ không khí bên ngoài. 

4.1.1.2. pH 

Giá trị pH giữa các công thức thí nghiệm dao động trong khoảng từ 6,8 -8,8 

sau 75 ngày ủ (bảng 4.2) 









46 

Bảng 4.2. Diễn biến giá trị pH giữa các công thức theo thời gian 

Công 

Ngày 

thức 

1 7 15 22 30 37 44 52 60 75 

CT1 7,1 6,8 7,0 6,9 6,8 7,1 7,3 7,2 7,1 7,1 

CT2 8,0 8,8 8,5 8,4 7,9 7,5 7,4 7,5 7,5 7,5 

CT3 7,1 8,5 8,5 8,1 8,0 7,8 7,6 7,5 7,3 7,3 

CT4 7,0 6,9 7,0 7,1 7,0 7,2 7,3 7,2 7,1 7,1 

CT5 8,1 8,4 8,3 8,0 7,8 7,7 7,4 7,3 7,4 7,4 

CT6 7,1 8,5 7,9 7,8 8,0 7,8 7,6 7,5 7,5 7,3 




Emix. 

Sau ngày thứ 60, giá trị pH của các công thức gần nhƣ không thay đổi và giữ 

ổn định cho đến ngày thứ 75. 

Trong các thí nghiệm, công thức chỉ có bùn và bùn không bổ sung vật liệu 

hữu cơ (CT1, CT4) có pH nằm trong khoảng từ 6,8-7,3. Các công thức thí nghiệm 

có bổ sung vật liệu hữu cơ là rơm thì giá trị pH tăng mạnh trong 7 ngày đầu và giảm 

nhẹ vào các ngày tiếp theo những vẫn ở môi trƣờng kiềm đến ngày thứ 30. 

pH 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

CT2 

CT3 

CT4 

CT5 

CT6 

1 7 15 22 30 37 44 52 60 75 

Ngày 


Hình 4.2 Diễn biến giá trị pH giữa các công thức theo thời gian 

CT1 








47 

Giá trị pH tăng trong khối ủ (từ tuần 1 đến tuần thứ 4) là do các vi sinh vật 

phân hủy các chất hữu cơ chứa N tạo thành NH + 4 , NH + 4 càng nhiều thì pH càng 

tăng tạo môi trƣờng kiềm [28]. ở giai đoạn sau 60 ngày, tất cả các công thức đều có 

giá trị pH là trung tính (pH = 7,1 – 7,4) và đạt 10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT 

(pH = 6-8). Theo nghiên cứu của Nguyễn Minh Trang [10] giá trị pH ở các công 

thức thí nghiệm có xu hƣớng tăng dần theo thời gian ủ và sau đó giảm dần ở những 

ngày cuối cùng của quá trình ủ (pH = 7,1 – 7,5). Theo nghiên cứu của Cao Văn 

Phụng và cộng tác viên [4] phân ủ bùn từ đáy ao và rơm sau 2 – 3 tháng có pH 

khoảng 7,4. 

4.1.1.2. Độ ẩm 

Diễn biến ẩm độ của các công thức thí nghiệm trong quá trình ủ bùn thải đô 

thị đƣợc trình bày ở bảng 4.3 

Công 

thức 

Bảng 4.3. Diễn biến ẩm độ (%) giữa các công thức theo thời gian 

Ngày 

1 7 15 22 30 37 44 52 60 67 75 90 

CT1 60 60 63 64 61 54 52 45 37 28 25 21 

CT2 60 61 60 63 62 52 50 48 45 42 36 34 

CT3 65 63 64 62 60 54 50 47 42 38 32 28 

CT4 62 60 63 64 62 58 52 40 32 28 22 20 

CT5 60 63 62 65 60 53 50 46 42 40 38 34 

CT6 64 65 64 65 60 55 48 45 41 37 34 31 


Ghi chú: CT1 = Bùn, CT2 = Bùn + Rơm, CT3 = Bùn + Rơm + Phân lợn, CT 4 = 

Bùn + Emix, CT5 = Bùn + Rơm + Emix, CT6 = Bùn + Rơm + Phân lợn + Emix. 

Trong 30 ngày đầu, độ ẩm các công thức đƣợc duy trì trong khoảng 60% - 

66%, do các đống ủ đƣợc phủ kín bằng bạt nhựa để giữ ẩm, nƣớc không bay hơi 









48 

đƣợc. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Konstanczak và cộng sự [24] ẩm độ 

tối ƣu cho ủ phân hữu cơ là trong khoảng 60-70%. Sau mỗi lần xới đảo, các công 

thức có bổ sung thêm rơm đƣợc thêm nƣớc để duy trì độ ẩm vì độ thông thoáng 

trong rơm cao, khả năng giữ ẩm thấp hơn các thí nghiệm không bổ sung thêm rơm. 

70% 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

1 7 15 22 30 37 44 52 60 67 75 90 

CT1 

CT2 

CT3 

CT4 

CT5 

CT6 

Ngày 

Hình 4.3 Diễn biến ẩm độ giữa các công thức theo thời gian 

Từ ngày thứ 30, các công thức thí nghiệm ngừng thêm nƣớc nên độ ẩm giảm 

dần. Đến ngày ủ thứ 60, độ ẩm giữa các công thức dao động từ 32% - 45%. Kết quả 

này chƣa đạt theo 10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT (





49 

Bảng 4.4. Diễn biến tỷ lệ C/N (%) theo thời gian 

Ngày 

Công 

thức 

1 15 30 45 60 

CT1 11,88 e ±0,1 11,84 d ±0,04 11,69 e ±0,13 11,59 d ±0,04 11,24 c ±0,22 

CT2 23,74 cb ±0,92 21,19 b ±0,23 18,37 a ±0,21 16,96 a ±0,23 14,98 a ±0,51 

CT3 24,65 a ±0,27 21,39 b ±0,32 17,37 c ±0,09 13,09 c ±0,05 11,23 c ±0,21 

CT4 12,71 d ±0,24 11,69 d ±0,06 11,54 e ±0,14 11,57 d ±0,07 10,87 c ±0,13 

CT5 24,49 ab ±0,48 22,43 a ±0,62 17,71 b ±0,23 15,31 b ±0,12 13,36 b ±0,26 

CT6 23,19 c ±0,3 20,21 c ±0,32 15,35 d ±0,03 11,74 d ±0,24 10,06 d ±0,05 

CV% 2,32 1,81 1,00 1,11 2,26 

LSD 0,05 0,83 0,58 0,27 0,26 0,48 

Ghi chú: Giá trị trung bình ± độ lệch chuẩn 


CT1 = Bùn, CT2 = Bùn + Rơm, CT3 = Bùn + Rơm + Phân lợn, CT 4 = Bùn + 

Emix, CT5 = Bùn + Rơm + Emix, CT6 = Bùn + Rơm + Phân lợn + Emix. 

Giai đoạn 1 – 15 ngày, tỷ lệ C/N của các công thức giảm khác biệt có ý nghĩa 

thống kê 5% trừ công thức Bùn – Emix và Bùn - Rơm - Phân lợn - Emix. 

Giai đoạn 15 – 30 ngày, tỷ lệ C/N của các công thức giảm khác biệt có ý 

nghĩa thống kê 5%. Các công thức cótỷ lệ C/N biến động trong khoảng 11,54 – 

18,37 sau 30 ngày. 

Sau ủ 45 ngày, tỷ lệ C/N giữa các công thức bổ sung vật liệu hữu cơ biến 

động trong khoảng 11,74 -16,96, mức chấp nhận phân đã hoai [6]. 

Tỷ lệ C/N sau 60 ngày ủ ở hình 4.4 cho thấy từ nguyên liệu chính là bùn thải 

phối trộn với vật liệu hữu cơ có tiềm trong sản xuất phân hữu cơ. Các công thức 

phối trộn bùn với vật liệu hữu cơ có tỷ lệ C/N biến động trong khoảng 10,06 – 

14,98. Kết quả này phù hợp nghiên cứu của Bolt [20] và Dƣơng Minh Viễn và công 









50 

tác viên [6], khi tỷ lệ C/N giảm xuống còn khoảng 15 – 17 trong quá trình ủ thì hoạt 

động hô hấp của vi sinh vật giảm và đạt trạng thái tƣơng đối ổn định, chứng tỏ phân 

đã hoai mục. 

Hình 4.4 Tỷ lệ C/N giữa các nghiệm thức bổ sung và không bổ xung chế phẩm 

sau 60 ngày ủ 

Ghi chú: B = bùn, B_R = bùn – rơm, B_R_L = bùn – rơm – phân lợn. 

Tỷ lệ C/N giữa các công thức bổ sung chế phẩm (CT4, CT5, CT6) thấp hơn 

công thức không bổ sung chế phẩm (CT1, CT2, CT3) và khác biệt có ý nghĩa thống 

kê 5% ngoại trừ công thức Bùn và Bùn – Emix. Điều đó cho thấy chế phẩm góp 

phần thúc đấy quá trình hoai mục của hỗn hợp ủ. Tỷ lệ C/N của công thức Bùn – 

Rơm và công thức bùn – rơm – Emix khác biệt có ý nghĩa thống kê 5%. CT6 (Bùn 

– rơm – phân lợn – Emix) có tỷ lệ C/N là thấp nhất và khác biệt có ý nghĩa thống kê 

5% với CT3 (Bùn – rơm – phân lợn). Nhƣ vậy, trong các vật liệu phối trộn, công 

thức bổ sung rơm và phân lợn kết hợp Emix có tốc độ hoai mục tốt nhất (C/N = 

10,06) 

4.2.2. Hàm lượng Nitơ tổng số T-N 

Hàm lƣợng T-N giữa các công thức thí nghiệm tăng theo thời gian ủ và biến 

động trong khoảng từ 1,27-2,75% (Bảng 4.5). Kết quả này thấp hơn so với nghiên 









51 

cứu của Lâm Thị Hẹn và Phạm Anh Thi [8] khi ủ bùn hệ thống xử lý nƣớc thải 

thủy sản phối trộn với rơm có hàm lƣợng đạm tăng từ 1,68 – 3,12 %. 

Công 

thức 

Bảng 4.5. Hàm lƣợng T-N (%) giữa các thí nghiệm theo thời gian 


Ngày 

1 15 30 45 60 

CT1 1,45 a 1,5 b ±0,01 1,48 c ±0,01 1,47 e ±0,01 1,45 c ±0,01 

CT2 1,27 b 1,42 c ±0,01 1,47 c ±0,02 1,58 c ±0,01 1,62 b ±0,02 

CT3 1,45 a 1,5 b ±0,01 1,8 b ±0,02 2,34 b ±0,05 2,7 a ±0,05 

CT4 1,45 a 1,52 b ±0,01 1,49 c ±0,01 1,48 e ±0,01 1,47 c ±0,01 

CT5 1,27 b 1,36 d ±0,05 1,41 d ±0,04 1,52 d ±0,02 1,63 b ±0,02 

CT6 1,45 a 1,57 a ±0,02 1,86 a ±0,02 2,43 a ±0,02 2,75 a ±0,01 

CV% 0 1,52 1,16 1,23 1,48 

LSD 0,05 0 0,04 0,03 0,04 0,05 




Hàm lƣợng T-N ban đầu của CT1, CT3, CT4, CT6 là 1,45% và CT2 và CT5 

là 1,27%, sau 15 ngày hàm lƣợng T-N của các công thức tăng không đáng kể và 

khác biệt có ý nghĩa thống kê 5% ngoại trừ công thức Bùn – rơm – phân lợn – 

Emix. Nguyên nhân có thể có nhiệt độ các đống ủ gia tăng trong giai đoạn đầu làm 

mất đạm dƣới dạng NH 3 . Kết quả trên cũng phù hợp với ghi nhận của Marcro và 

cộng tác viên [26]: sự gia tăng nhiệt độ và pH trong giai đoạn đầu thí nghiệm làm 

gia tăng sự bay hơi NH 3 ,nên hàm lƣợng đạm không tăng. Hàm lƣợng đạm ở các 

công thức đạt giá trị cao nhất sau 60 ngày ủ. 









52 

Trong giai đoạn 15-30 ngày và giai đoạn 15-45 ngày, các công thức tăng 

khác biệt không có ý nghĩa thống kê 5%, ngoại trừ CT1 và CT4. Sau 45 ngày, hàm 

lƣợng T-N biến động trong khoảng 1,47 – 2,43 (%) và hàm lƣợng đạm giữa các 

công thức có bổ sung chế phẩm Emix và không đƣợc bổ sung chế phẩm khác biệt 

có ý nghĩa thống kê 5%, ngoại trừ CT1 (Bùn). 

Hình 4.5 Hàm lƣợng Tổng đạm (%) giữa công thức bổ sung và không bổ sung 

chế phẩm sau 60 ngày ủ 

Ghi chú: B = Bùn, B_R = Bùn – Rơm, B_R_L = Bùn – rơm – phân lợn 

Sau 60 ngày ủ, hàm lƣợng T-N các công thức biến động trong khoảng 1,45 – 

2,75 (%). Hàm lƣợng T-N của CT1, CT2, CT4, CT5 thấp hơn 10TCN 526-2002 Bộ 

NN&PTNT (hàm lƣợng T-N không thấp hơn 2,5%), hàm lƣợng CT3, CT6 cao hơn 

10TCN 526-2002 Bộ NN&PTNT. Hàm lƣợng T-N ở công thức có bổ sung chế 

phẩm Emix cao hơn công thức không bổ sung chế phẩm và khác biệt không có ý 

nghĩa thống kê 5%. Khi không bổ sung chế phẩm và khi có bổ sung chế phẩm thì 

hàm lƣợng T-N của công thức Bùn – rơm – phân lợn luôn đạt giá trị cao nhất và 

thấp nhất là của công thức Bùn. Nhƣ vậy, bổ sung chế phẩm Emix không làm gia 

tăng hàm lƣợng T-N trong ủ phân hữu cơ. 

4.2.3. Hàm lượng T-P (%) 









53 

Hàm lƣợng T-P là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá chất lƣợng sản phẩm phân 

hữu cơ (bảng 4.6). 

Công 

thức 

Bảng 4.6. Hàm lƣợng T-P (%) giữa các thí nghiệm theo thời gian 

Ngày 

1 15 30 45 60 

CT1 0,77 a ±0,01 0,77 b ±0,01 0,77 d ±0,01 0,78 e ±0,01 0,79 c ±0,01 

CT2 0,55 c ±0,03 0,71 c ±0,02 0,79 d ±0,00 1,08 d ±0,07 1,32 b ±0,01 

CT3 0,63 b ±0,02 0,76 b ±0,03 1,46 b ±0,01 1,85 b ±0,04 2,29 a ±0,03 

CT4 0,74 a ±0,02 0,76 b ±0,01 0,77 d ±0,01 0,77 e ±0,01 0,78 c ±0,01 

CT5 0,55 c ±0,04 0,76 b ±0,01 0,85 c ±0,04 1,18 c ±0,02 1,33 b ±0,01 

CT6 0,65 b ±0,04 0,91 a ±0,02 1,54 a ±0,02 1,94 a ±0,04 2,31 a ±0,02 

CV% 4,26 2,20 1,74 2,95 1,78 

LSD 0,05 0,05 0,03 0,03 0,03 0,07 





Hàm lƣợng T-P giữa các công thức thí nghiệm tăng dần theo thời gian thí 

nghiệm và biến động trong khoảng 0,55-2,31 (%). Điều này phù hợp với ghi nhận 

của Vũ Hữu Yêm [19] và Nguyễn Thị Thu Vân [11] trong quá trình phân giải, khối 

lƣợng phân giảm đi đáng kể so với khối lƣợng ban đầu nên hàm lƣợng T-P tăng lên. 

Sau 15 ngày ủ, CT1 (Bùn) khác biệt có ý nghĩa thống kê với CT2, CT6, hàm lƣợng 

T-P giữa các công thức bổ sung chế phẩm Emix và các công thức không bổ sung 

chế phẩm khác biệt có ý nghĩa thống kế 5% ngoại trừ CT1. 

Trong giai đoạn 15-30 ngày, các công thức tăng khác biệt có ý nghĩa thống 

kê 5%, ngoại trừ CT3 và CT6. Trong giai đoạn 15-45 ngày, các công thức tăng khác 









54 

biệt không có ý nghĩa thống kê 5%, ngoại trừ CT1, CT4. Sau 45 ngày, hàm lƣợng 

T-P biến động trong khoảng 0,77 – 1,94 (%). 

Tổng lân 

2.5 

2 

1.5 

1 

0.5 

0 

c 

c 

b 

B B_R B_R_PL 

b 

a 

a 

Không bổ sung 

chế phẩm 

Bổ sung chế 

phẩm Emix 

Công thức 

Hình 4.6 Hàm lƣợng T-P (%) giữa các công thức không bổ sung và có bổ sung 

chế phẩm sau 60 ngày ủ. 

Ghi chú: B = Bùn, B_R = Bùn – Rơm, B_R_L = Bùn – rơm – phân lợn. 

Sau 60 ngày ủ, hàm lƣợng T-P biến động trong khoảng 0,78 – 2,31 (%). Khi 

bổ sung chế phẩm Emix, hàm lƣợng T-P ở CT6 (bùn – rơm – phân lợn – chế phẩm 

Emix) tăng cao nhất đạt 2,31% và thấp nhất là CT4 ( Bùn-Emix) đạt 0,78 %, kết 

quả này thấp hơn 10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT (Hàm lƣợng T-P không nhỏ 

hơn 2,5%). Khi không bổ sung chế phẩm, hàm lƣợng T-P ở CT3 (bùn – rơm – phân 

lợn) tăng cao nhất đạt 2,29% và thấp nhất là CT1 ( Bùn-Emix) đạt 0,79 %, kết quả 

này cũng thấp hơn 10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT (Hàm lƣợng T-P không 

nhỏ hơn 2,5%). 

Kết quả hình 4.6 cho thấy hàm lƣợng T-P sau 60 ngày ủ, các công thức bổ 

sung chế phẩm và không bổ sung chế phẩm khác biệt không có ý nghĩa thống kê 

5%. Nhƣ vậy, việc bổ sung chế phẩm Emix không làm gia tăng hàm lƣợng lân có 

trong ủ phân hữu cơ. 

4.2.4. Thể tích khối ủ (%) 









55 

Kết quả nghiên cứu ở bảng 4.7 cho thấy, thể tích ban đầu giữa các thí nghiệm 

là 100%. Sau 15 ngày ủ, thể tích giữa các công thức giảm mạnh so với ngày đầu, 

điều đó cho thấy vi sinh vật hoạt động mạnh trong khoảng thời gian này, giảm mạnh 

nhất là tại CT3 (25%) đến CT6 (24%) giảm ít nhất là tại CT1 và CT4. 

Bảng 4.7. Diễn biến thể tích khổi ủ (%) giữa các thí nghiệm theo thời gian 

Công thức 

Ngày 

1 15 30 45 60 

CT1 100 99±0,5 98±0,2 98±0,0 97±0,2 

CT2 100 85±0,6 76±0,3 72±0,2 72±0,3 

CT3 100 75±0,1 64±0,2 59±0,5 55±0,2 

CT4 100 99±0,5 98±0,3 98±0,1 97±0,6 

CT5 100 85±0,6 76±0,3 72±0,2 72±0,3 

CT6 100 76±0,1 64±0,5 58±0,6 54±0,3 



CT1 = Bùn, CT2 = Bùn + Rơm, CT3 = Bùn + Rơm + Phân lợn, CT 4 = Bùn 

+ Emix, CT5 = Bùn + Rơm + Emix, CT6 = Bùn + Rơm + Phân lợn + Emix. 

Giai đoạn 15-30 ngày, thể tích giữa các thí nghiệm tiếp tục giảm và sau 30 

ngày thể tích khối ủ tại CT3 và CT6 là thấp nhất (64%). Giai đoạn 45-60 ngày, thể 

tích các khối ủ giảm nhẹ do còn lại những hợp chất hữu cơ khó phân hủy. 

Sau 60 ngày ủ, các vật liệu ủ đã chuyển sang màu nâu đen của mùn thì phần 

trăm thể tích giảm so với ban đầu giữa các nghiệm thức là: giảm thể tích cao nhất là 

CT6 (giảm 46%), CT3 (45%). Tuy nhiên, đây chỉ là chỉ tiêu quan sát, chƣa đánh giá 

đƣợc chính xác khả năng hoai mục của vật liệu ủ. Theo Võ Hoài Chân [18], thể tích 

khối ủ liên quan đến nhiệt độ khối ủ, nhiệt độ khối ủ cao thể tích khổi ủ giảm mạnh 

và ngƣợc lại. 









56 

Thể tích 

120 

100 

80 

60 

40 

20 

0 

B B_R B_R_L 

Công thức 

Không bổ sung 

chế phẩm 

Bổ sung chế 

phẩm Emix 

Hình 4.7. Phần trăm thể tích khối ủ giữa các công thức bổ sung và không bổ 

sung chế phẩm sau 60 ngày ủ 

Kết quả hình 4.7 cho thấy, phần trăm thể tích còn lại sau 60 ngày ủ giữa các 

công thức có bổ sung và không bổ sung chế phẩm khác biệt không lớn. Khi bổ 

sung chế phẩm và khi không đƣợc bổ sung chế phẩm thì phần trăm thể tích còn lại 

thấp nhất là ở công thức bùn – rơm – phân lợn và cao nhất là ở công thức bùn. Nhƣ 

vậy, công thức có bổ sung vật liệu hữu cơ thì có thể tích sụt giảm nhiều so với công 

thức bùn. Sụt giảm nhiều nhất ở CT6 (bùn – rơm – phân lợn –chế phẩm Emix) là 

46% và ít nhất ở CT1(bùn), CT4(bùn – chế phẩm Emix) là 3%. 

4.2.5. Mật độ E.coli, Samonella sau 60 ngày ủ 

Bên cạnh các hàm lƣợng dinh dƣỡng trong phân, chỉ tiêu vi sinh cũng là một 

trong các tiêu chí để đánh giá chất lƣợng phân hữu cơ. Kết quả bảng 4.8 cho thấy, 

mật số E.coli trong phân lợn là cao nhất (21.10 2 CFU/g), bùn (13.10 2 CFU/g), trong 

rơm không phát hiện (KPH). 









E.coli. 

57 

Bảng 4.8. Mật số E.coli và Samonella trong nguyên liệu ủ 

Nguyên liệu E.coli (CFU/g) Samonella (CFU/g) 

Bùn 13.10 2 17.10 2 

Phân lợn 21.10 2 28.10 2 

Rơm KPH KPH 


Kết quả bảng 4.8 cho thấy, các công thức thí nghiệm khi bắt đầu ủ đều nhiễm 

Bảng 4.9. Mật độ E.coli và Samonella ngày 1 và ngày 60 giữa các công thức 

Công thức 

E.coli (CFU/g) 

Samonella 

(CFU/g) 

Ngày 1 Ngày 60 Ngày 60 

CT1 13.10 2 KPH KPH 







KPH: Không phát hiện 



Emix. 

Qua bảng 4.9 cho thấy, các thí nghiệm CT3, CT6 có mật số E.coli cao nhất là 

do tỉ lệ phối trộn bổ sung nhiều phân lợn hơn so với các công thức khác. 

Sau 60 ngày ủ, mật số E.coli và Samonella biến mất hoàn toàn trong các khối 

ủ. Không có sự khác biệt giữa các công thức bổ sung chế phẩm và không bổ sung 

chế phẩm. Nhiệt độ cao sinh ra trong các khối ủ là một trong những nguyên nhân 

tiêu diệt E.coli và Samonella trong phân. 









58 

Đối với các thí nghiệm không bổ sung vật liệu hữu cơ (CT1, CT4), nhiệt 

độ không cao để tiêu diệt E.coli và Samonella nhƣng yếu tố thời gian ủ cũng là 

một trong những nguyên nhân gây tiêu diệt E.coli và Samonella. Kết quả này 

phù hợp với nghiên cứu của Võ Quốc Bảo [17] khi ủ phân hữu cơ vi sinh từ rễ 

lục bình kết hợp với các nguồn chất thải hữu cơ khác, mật số E.coli sau 45 ngày 

ủ biến mất hoàn toàn. 

Nhƣ vậy, phân hữu cơ sản xuất từ bùn thải nhà máy xử lý nƣớc sinh hoạt đạt 

10TCN 526-2002 của Bộ NN&PTNT cho phép về chỉ số E.coli và Samonella. 

4.2.6. Hàm lượng kim loại nặng (Pb, Cd, Cu) 

Sau 60 ngày ủ, hàm lƣợng Pb của các công thức bổ sung vật liệu hữu cơ 

biến động trong khoảng từ 9,5 đến 18,38. Kết quả này đạt 10TCN 526-2002 của Bộ 

NN&PTNT, hàm lƣợng kim loại nặng cho phép trong phân hữu cơ từ rác thải sinh 

hoạt đối với Pb < 250 mg/kg và Cd < 2,5 mg/kg. Các thí nghiệm bổ sung vật liệu 

hữu cơ (rơm, phân lợn) có hàm lƣợng kim loại nặng thấp hơn các thí nghiệm không 

bổ sung vật liệu hữu cơ. Kết quả phân tích Pb, Cd, Cu đầu vào của vật liệu phối trộn 

là rơm và phân lợn đều không phát hiện. Hàm lƣợng Pb, Cd, Cu trong bùn thải từ 

nhà máy nƣớc Kim Liên lần lƣợt là 18,38 mg/kg, 1,22 mg/kg và 57,14 mg/kg. Mỗi 

thí nghiệm có tỷ lệ phối trộn khác nhau, thí nghiệm nào có khối lƣợng bùn thải cao 

thì hàm lƣợng kim loại nặng trong khối ủ cao. 

Bảng 4.10. Hàm lƣợng kim loại nặng sau 60 ngày ủ 

Công thức 

Kim loại nặng 

Pb (mg/kg) Cd (mg/kg) Cu (mg/kg) 

CT1 18,38 1,22 57,14 

CT2 11,78 0,82 45,2 

CT3 9,5 0,73 40,6 

CT4 18,38 1,22 57,14 

CT5 11,78 0,82 45,2 

CT6 9,5 0,73 40,6 

QCVN 03-2008 (KLN 

trong đất nông nghiệp) 

70 2 50 

10TCN 526-2002





59 



Emix. 

Hàm lƣợng kim loại nặng trong phân ủ từ bùn thải đô thị đều đạt tiêu chuẩn 

cho phép đối với phân bón hữu cơ (10TCN 526-2002) và quy chuẩn đối với đất 

nông nghiệp (QCVN 03-2008). 

4.2.7. Đánh giá chất lượng phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy xử lý nước sinh hoạt 

Qua các kết quả thí nghiệm ở mục 4.1.2 cho thấy, các công thức thí nghiệm 

có bổ sung vật liệu hữu cơ (CT3, CT6) có tốc độ hoai mục, tỷ lệ T-N, T-P cao nhất. 

Bảng 4.11 so sánh chất lƣợng phân hữu cơ sản xuất từ bùn thải theo các công thức 

thí nghiệm 3, 6. 

Bảng 4.11. Đặc tính lý hóa học của phân hữu cơ sau 60 ngày ủ 

Chỉ tiêu 

Phân B-R-L 

Phân B-R-L- 

Emix 

10TCN 

526-2002 

pH 7,3 7,5 6-8 

C/N 10,64 10,42 - 

T-N (%) 2,51 2,60 2,5 

T-P (%) 2,09 2,09 2,5 

T-K 1,54 1,56 1,5 

E.coli 0 0 0 

Salmonella 0 0 0 

Pb 9,5 9,5 ≤250 

Cd 0,73 0,73 ≤2,5 

Cu 40,6 40,6 

Ghi chú: Phân B-R-L: 1 bùn + 1 rơm + 0,26 phân lợn, Phân B-R-L-Emix: 1 

bùn + 1 rơm + 0,26 phân lợn + Emix 









60 

Kết quả ở bảng 4.11 cho thấy, quá trình ủ phân compost từ bùn thải nhà máy 

nƣớc phối trộn rơm, phân lợn có bổ sung nấm Emic cho chất lƣợng phân tốt hơn với 

hàm lƣợng các chất dinh dƣỡng cao đáp ứng theo 10 TCN 526-2002. 

4.3 Quy trình sản xuất phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt 

4.3.1. Nguyên liệu ủ 

- Bùn thải từ nhà máy xử lý nƣớc thải sinh hoạt Kim Liên – Hà Nội. Bùn sau 

khi thu về, đƣợc để phơi khô tự nhiên đạt độ ẩm 40-50%. 

20-30 cm. 

- Rơm: sử dụng rơm sau thu hoạch, có thể cắt nhỏ thành từng đoạn khoảng 

- Phân lợn: sử dụng phân tƣơi, lấy từ hộ chăn nuôi lợn nái quy mô công 

nghiệp, để khô tự nhiên độ ẩm khoảng 50% 

- Chế phẩm sinh học Emic do Công ty Cổ phần công nghệ vi sinh và môi 

trƣờng cung cấp 

Các nguyên liệu sau khi thu gom đƣợc để ở nơi khô ráo, thoáng mát, có mái che. 

4.3.2. Quy trình ủ 

Bước 1: Chọn nơi ủ 

Chọn nơi ủ có nền đất bằng phẳng, cần tạo độ dốc hoặc rãnh xung quanh để 

thoát nƣớc trong quá trình ủ phân. 

Bước 2: Thành phần các nguyên liệu phối trộn 

Sau khi có đầy đủ các thành phần nguyên liệu, xác định độ ẩm của nguyên 

liệu để tính khối lƣợng khô của bùn thải, rơm, phân lợn cần sử dụng. Tỷ lệ phối trộn 

ngyên liệu tính theo khối lƣợng khô nhƣ sau: 

Bùn thải : Rơm : Phân lợn = 1 : 1 : 0,26 

Trƣớc khi ủ cần trộn đều các nguyên liệu với nhau, thêm nƣớc để độ ẩm của 

nguyên liệu ủ đạt 50-60%. Để gia tăng tốc độ hoai mục, bổ sung thêm nấm 

Trichoderma. 

Bước 3: Tiến hành ủ 

Các nguyên liệu sau khi phối trộn xếp theo dạng hình chóp, thể tích trung 

bình mỗi khối ủ khoảng 1m 3 . Khổi ủ đƣợc phủ bạt dày để giữ nhiệt, giữ ẩm và tránh 









61 

mƣa, nắng. 

Bước 4: Theo dõi khối ủ 

- Xới đảo: trong 4 tuần đầu, xới đảo 1 lần/tuần. Sau 4 tuần, tiến hành xới đảo 

2 lần/tuần để độ ẩm giảm dần. 

- Kiểm tra nhiệt độ: đƣợc đo 2 ngày/lần vào lúc 8 giờ sáng, đo bằng nhiệt kế 

thủy tinh, ở các vị trí: cách mặt đống ủ 20cm, 80cm và ở vị trí tâm đống ủ. 

- Kiểm tra độ ẩm: đƣợc theo dõi 1 lần/tuần, trong 30 ngày đầu độ ẩm đống ủ 

đƣợc duy trì trong khoảng 50-60%, theo dỗi độ ẩm sau mỗi lần xới đảo để bổ sung 

nƣớc giúp duy trì độ ẩm vì độ thông thoáng trong rơm cao, nên khả năng giữ ẩm 

trong rơm thấp. Từ ngày thứ 30, ngừng thêm nƣớc để độ ẩm giảm dần. 

Rơm 

Sơ đồ quy trình ủ phân bón theo hình 4.8 nhƣ sau: 

Bùn thải 

Phối trộn theo tỷ lệ 

Bùn : Rơm : Phân lợn = 1 : 1 : 0,26 

(Có bổ sung chế phẩm Emic 3,2x10 8 

bào tử) 

Ủ Composting (khoảng 60 ngày) 

Sử dụng trong nông nghiệp 

Phân lợn 

Hình 4.8 Quy trình ủ phân hữu cơ từ bùn thải nhà máy nƣớc sinh hoạt 









62 

Phần 5 

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 

5.1. Kết luận 

Sử dụng bùn thải đô thị để sản xuất PHC có tính khả thi cao vì lƣợng phân 

bón sau khi đƣợc ủ có hàm lƣợng dinh dƣỡng đạm, tổng lân.. ở mức giàu so với 

thang đánh giá đất. Hàm lƣợng KLN ở mức dƣới ngƣỡng gây hại so với QCVN 

03:2008/BTNMT và QCVN 07:2009/BTNMT. 

Trong tất cả các thí nghiệm trong quá trình ủ phân có công thức bùn-rơmphân 

lợn-chế phẩm Emic có khả năng hoai mục tốt nhất (10,06%) và có tổng lân, 

tổng đạm đạt tỷ lệ cao nhất tƣơng ứng là 2,31%, 2,75% vì vậy công thức này phù 

hợp nhất để sản xuất PHC. 

Xây dựng đƣợc quy trình sản xuất phân hữu cơ từ bùn thải dựa trên phƣơng 

pháp ủ compost (ủ nóng) với vật liệu ủ có C/N = 25/1. Sau 60 ngày ủ, hàm lƣợng 

dinh dƣỡng đạt 10TCN 526-2002. 

Đã lựa chọn đƣơc tỷ lệ phối trộn giữa các nguyên liệu ủ phân tính theo khối 

lƣợng khô nhƣ sau: Bùn thải : Rơm : Phân lợn = 1 : 1 : 0,26. 

5.2. Kiến nghị 

Cần nghiên cứu các biện pháp loại bỏ hàm lƣợng các kim loại nặng ở dạng 

dễ tiêu trong bùn thải đô thị khi sử dụng làm phân bón để hạn chế các tác động trực 

tiếp đến cây trồng và sức khỏe con ngƣời. 

Cần đi sâu nghiên cứu các biện pháp ủ bùn khác nhau để tăng hàm lƣợng các 

chất dinh dƣỡng trong bùn thải nhằm giảm chi phí cho quá trình chế tạo phân bón từ 

bùn thải đô thị. 

Tiếp tục nghiên cứu các giải pháp tái sử dụng các loại bùn thải đô thị và giải 

quyết vấn đề môi trƣờng liên quan đến bùn thải. 









TÀI LIỆU THAM KHẢO 

Tài liệu tiếng Việt 

1. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (2013), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 

đối với rau, quả, chè búp tươi đủ điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm trong 

quá trình sản xuất, sơ chế, Thông tƣ số 07/2013/TT-BNNPTNT, ngày 22 

tháng 01 năm 2013. 

2. Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn - Cục trồng trọt – Trung tâm Khuyến nông 

quốc gia (2007), Các văn bản mới quản lý nhà nước về phân bón, Nbx Nông 

nghiệp, Hà Nội. 

3. Bộ tài nguyên và môi trƣờng (2013), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ngưỡng 

nguy hại đối với bùn thải từ quá trình xử lý nước, QCVN 50: 2013/BTNMT. 

4. Cao Văn Phụng, Stephanie Birch, Nguyễn Thủy Tiên, Richard Bell (2010). Xử lý 

chất thải rắn bằng nuôi trùn đất – bao gồm tiềm năng về thị trường và sản phẩm 

thu hồi phân trùn và trùn đất làm thức ăn cho cá, phân tích tài chính và lợi ích cho 

tiểu nông, Viện lúa ĐBSCL. 

5. Công ty TNHH nhà nƣớc MTV thoát nƣớc Hà Nội, Hồ sơ phương án đặt hàng 

công tác duy trì hệ thống thoát nước và quản lý chất lượng nước trên địa bàn 

thành phố Hà Nội Năm 2012, phần thuyết minh. Hà Nội, 2012. 

6. Dƣơng Minh Viễn, Võ Thị Gƣơng, Nguyễn Mỹ Hoa, Phạm Văn Kim, Dƣơng 

Minh, Cao Ngọc Điệp, Nguyễn Thị Kim Phƣơng, Nguyễn Minh Đông, Trần Bá 

Linh (2007), “Sản xuất phân hữu cơ vi sinh từ bã bùn mía”, Đề tài ươm tạo công 

nghệ, bộ môn Khoa học Đất và Quản lý Đất đai, khoa NN & SHƢD, Trƣờng Đại 

học Cần Thơ. 

7. Hà Thanh Toàn (2010), “Xử lý rác thải trong thành phố Cần Thơ bằng chế 

phẩm sinh học”, Báo cáo tổng hợp kết quả đề tài sở Khoa học công nghệ 


thành phố Cần Thơ. 








8. Lâm Thị Hẹn và Phạm Anh Thi, 2011, “nghiên cứu xử lý bùn thải sau hệ thống xử 

lý nƣớc thải thủy sản bằng biện pháp ủ phân compost trong điều liện kỵ khí và hếu 

khí”, Luận văn đại học chuyên ngành Kỹ thuật Môi trường. ĐHCT 

9. Lê Thanh Hải (2007), “Nghiên cứu xử lý và tái sử dụng một số loại bùn thải chứa 

kim loại nặng bằng ứng dụng quá trình đóng rắn”, Tạp chí phát triển khoa học và 

công nghệ, tập 10, số 01-2007. 

10. Nguyễn Minh Trang (2012), “Ủ compost từ rơm với các chế phẩm sinh học và chất 

thải Biogas”, Luận văn Thạc sĩ Khoa Học Môi Trường, Khoa Môi Trường và Tài 

Nguyên Thiên Nhiên, Đại Học Cần Thơ 

11. Nguyễn Thị Thu Vân, 2000, “một số dẫn liệu về khả năng xử lý chất thải rắn trong 

chăn nuôi bằng phƣơng pháp ủ phân compost”, tiểu luận môi trường. ĐHCT. 

12. QCVN 03:2008/BTNMT, (2008), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giới hạn 

cho phép của kim loại nặng trong đất. 

13. QCVN 07:2009/BTNMT, (2009), Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ngưỡng 

chất thải nguy hại. 

14. Tổ chức xúc tiến thƣơng mại Nhật Bản (JETRO) và Hiệp hội Môi trƣờng đô thị và 

khu công nghiệp Việt Nam (VUREIA), Khóa đào tạo công tác quản lý chất thải 

trên địa bàn thành phố Hà Nội. 

15. Tổng cục thông kê( 2014), Niên giám thống kê. 

16. Viện Môi trƣờng và Tài nguyên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh 

(2010), Báo cáo tổng hợp “Nghiên cứu biện pháp bảo vệ môi trƣờng trong hoạt 

động nạo vét, vận chuyển và đổ bùn lắng kênh rạch tp. Hồ Chí Minh”. 

17. Võ Quốc Bảo (2010), Sản xuất phân hữu cơ vi sinh từ rễ lục bình kết hợp với các 

nguồn chất thải hữu cơ khác và hiệu quả trên cây trồng, Luận án Thạc sĩ Khoa 

học. Đại học Cần Thơ. 

18. Võ Hòa Chân, 2008, hiệu quả của phân hữu cơ từ mụn dừa trên năng suất bắp 

trồng trên đất trồng nghèo dinh dưỡng, luận án thạc sĩ khoa học Đất. Khoa NN 

SHƢD – ĐHCT. 









19. Vũ Hữu Yêm, 1995, giáo trình phân bón và cách bón phân. Nhà sản xuất Nông 

nghiệp Hà Nội. 

Tài liệu tiếng anh 

20. Bolt G.H M.G Bruggenwer, 1978, “Soil microbibal ecology”, In Composting a 

Process Based on the Control of Ecological Selective Factor, Frederick C.Miller, 

LaTrobe University, Bundoora, Victoria, Australia, p. 515-537. 

21. 21 European Commission (February, 2001), Pollutants in urban waste water and 

sewage sludge, section 7, Report Synopsis, Discussions and Conclusions 

22. EC – European Commission (2006), Report from the Commission to the Council 

and th European Parliament on the implementation of community waste legislation 

for the period 2001 – 2003, COM (2006) 406 final, European Commission, 

Brussels. 

23. European Commission DG Enviroment (October 2001), Disposal and recycling 

routes for sewage sludge, Part 2 – Regulatory report. 

24. Konstanczak (1999). Utilisation of organic waste in (peri) Urban Center. 

Published by Bonn/Eschborn. Module 2,3. 

25. Khai, N.M., Ha, Q.H., Vinh, N.C., Gusstafson, J.P., Oborn, I., 2008. “Effects of 

biosolids application on soil chemical properties in peri-urban agricultural 

systems”,VNU Journal of Science, Earth Sciences 24 202-212. 

26. Marcro, d.B,P.Sequi, B.Lemmes and T.papi (1996). The Science of composting. 

Published by Chapman Hall. Page 50 – 58, 96-105, 224-244. 

27. Molloy, R., McLaughlin, M., Warne, M., Hamon, R., Kookana, R., Saison, C., 

2005. Background and scope for establishing a list of prohibited substances and 

guideline limits for levels of contaminants in fertilizers. Final scoping report. 

CSIRO Land and Water, Centre for Environmental Contaminants Research 

28. Rudat, H., U. Sabel-Kosh R. Niemeyer, S. Sanders and C. Werner (1999). 

"Utilisation of organic waste in (peri -)urban centres", gtz / GFA-Umwelt, Bonn / 

Eschborn. 









29. Jane Hope (January, 1986), Risks to public heath and to the environment” Sewage 

Sludge Disposal and Utilization Study, pp1-17 

30. Robertt, R, maarten vande Kamp, George B, Willsown, Mark E , Singley, Tom L, 

Richad, John J (1992), On-Farm composting handbook, Northeast Regional 

Agricultual Engineering Service, Cooperative Extension, Ithaca, NY 14853 – 5701 









MỘT SỐ HÌNH ẢNH KHI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI 

Mẫu mới vận chuyển từ nhà máy về 


Nghiền mẫu sau khi để khô tự nhiên 








Chuẩn bị nguyên liệu ủ phân 


Đống ủ 








Sau ủ 7 ngày 


Hình thành phân

Nghiên cứu phân hủy bùn thải nhà máy xử lý nước thải kim liên làm phân bón hữu cơ bằng chế phẩm sinh học emic

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?