BÁO CÁO XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN DƯỢC ĐIỂN CHO DƯỢC LIỆU HUYẾT DỤ (Cordyline fruticosa)

www.twitter.com/daykemquynhon 

www.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

www.daykemquynhon.blogspot.com 

Mục lục 

www.daykemquynhon.ucoz.com 

Produced by Nguyen Thanh Tu 

MailBox : nguyenthanhtuteacher@hotmail.com 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÍ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Word File : 123doc.org/trang-ca-nhan-2514411-ho-thi-huong-giang.htm 

Sưu tầm bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial





MỞ ĐẦU 




Trong nghành Y tế, tiêu chuẩn của nguyên liệu làm thuốc, của các dạng chế phẩm 

được cơ quan quản lý nhà nước cao nhất ban hành là các tiêu chuẩn được tập hợp trong 

bộ Dược điển Việt Nam do Bộ Y tế ban hành. Tuy nhiên, phải hiểu rằng đây lại chỉ là 

những tiêu chuẩn tối thiểu mà các nguyên liệu làm thuốc cần phải đạt để có thể được coi 

như là một nguyên liệu làm thuốc. 

Số lượng các dược liệu được sử dụng làm thuốc lưu hành trên thị trường khá 

lớn.Tuy nhiên, không phải tất cả các dược liệu trên đều có tiêu chuẩn. Vì nhiều lý do, chỉ 

có một số tương đối hạn chế của những dược liệu thông dụng, được sử dụng nhiều, có 

độc tín cao hay có giá trị cao là có tiêu chuẩn. 

Cây huyết dụ (bộ phận dùng là lá) từ lâu trong dân gian đã được sử dụng lâu với 

nhiều công dụng trị bệnh như rong huyết, rong kinh, ho ra máu,kiết lỵ ra máu, trĩ, viêm 

ruột, xuất huyết tử cung, tiểu tiện ra máu….. 

Cho tới nay những nghiên cứu về thành phần hóa học, tác dụng dược lí của Huyết 

Dụ còn nhiều hạn chế. Hầu như chưa có tiêu chuẩn đầy đủ nào để làm thước đo đánh giá 

chất lượng của dược liệu này. Mặc khác, với việc sử dụng nhầm lẫn dược liệu, giả mạo 

hay chiết bớt hoạt chất hiện nay, xây dựng một tiêu chuẩn để định danh, chống nhầm lẫn 

và xác định hàm lượng các thành phần có tác dụng dược lí trong dược liệu là việc làm rất 

cần thiết, không những góp phần vào việc đẩy lùi các sai phạm trên, mà còn đảm bảo chất 

lượng nguồn nguyên liệu ứng dụng làm thuốc hay sản xuất thuốc. 

Vì những lý do trên, báo cáo “Xây dựng tiêu chuẩn dược liệu Huyết Dụ” đã tổng 

hợp các tài liệu về xây dựng tiêu chuẩn định tính, định lượng, đồng thời quan sát vi học 

và đưa ra các đặc điểm nhận dạng cần thiết để phân biệt chống nhầm lẫn dược liệu. 



1 











1.1 Giới thiệu 

1.1 .1 Mô tả: 

Chương 1 - TỔNG QUAN 

Cây nhỏ, cao khoảng 2 m. Thân mảnh, mang nhiều đốt sẹo, ít phân nhánh. Lá mọc 

tập trung ở ngọn, xếp thành 2 dãy, hình lưỡi kiếm, dài 20-50 cm, rộng 5-10 cm, gốc 

thắt lại, đầu thuôn nhọn, hai mặt mầu đỏ tía, có loại lại chỉ có một mặt đỏ, còn mặt 

kia mầu lục xám; cuống dài có bẹ và rãnh ở mặt trên. Cụm hoa mọc ở ngọn thân 

thành chùm xim hoặc chùy phân nhánh, dài 30-40 cm, mỗi nhánh mang rất nhiều 

hoa mầu trắng, mặt ngoài mầu tía; lá đài 3, thuôn nhọn, cánh hoa 3, hơi thắt lại ở 

giữa; nhị 6, thò ra ngoài tràng; bầu có 3 ô. Quả mọng hình cầu. Mùa hoa quả: tháng 

12-1. 

1.1.2 Phân bố: 

Cây được trồng ở nhiều nơi trong nước ta. 

1.1.3 Thu hái: 

Thu hái hoa vào mùa hè.Khi trời khô ráo, cắt lá, loại bỏ lá sâu, đem phơi hay sấy nhẹ 

đến khô. Rễ thu hái quanh năm, rửa sạch, phơi khô. 

1.2/ Công dụng và cách dùng 

1.2.1 Công dụng: 

Chữa rong kinh, rong huyết. 

Chữa bị thương ứ máu hay phong thấp đau nhức. 

Chữa kiết lỵ ra máu,viêm ruột. 

Ho ra máu. 



2 








1.2.2 Cách dùng: 




Có thể dùng nhiều dạng khác nhau nhưng thường dùng nhất là đun sôi lấy nước 

uống (ngày uống 2 chén),dùng lá tươi giã nát lấy nước uống,sắc lấy nước uống…. 

1.2.3 Bài thuốc dân gian: 

- Chữa rong kinh, rong huyết: Lá Huyết Dụ 20g, rễ cỏ tranh 10g, đài tồn tại của 

quả mướp 10g, rễ cỏ gừng 8g. Tất cả mang thái nhỏ sắc với 400 ml nước còn 100 ml. 

Chia uống làm 2 lần trong ngày. 

- Chữa bị thương ứ máu hay phong thấp đau nhức: Dùng huyết dụ cả lá, hoa, rễ 

30g, huyết giác 15g, sắc uống đến khi khỏi. 

- Chữa kiết lỵ ra máu: Lá huyết dụ 20g, cỏ nhọ nồi 12g, rau má 20g. Rửa sạch, giã 

nát, thêm nước, gạn uống.Dùng 2-3 ngày. 

- Chữa ho ra máu: Lá Huyết dụ 10g, rễ Rẻ quạt 8g, Trắc bách diệp sao đen 4g, lá 

Thài lài tía 4g. Tất cả phơi khô, sắc chia làm 2 – 3 lần uống trong ngày. 

Chương 2 – KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 

2.1 Kiểm nghiệm dược liệu bằng phương pháp vi học 

2.1.1 Bóc tách biểu bì 



Hình 1 (Bóc tách biểu bì) 

3 








2.1.2 Soi bột dược liệu 




2.1.3. Cắt nhuộm vi phẫu lá 

Cách nhuộm: tiến hành tuần tự sau 

- Ngâm lát cắt vào dung dịch Javel từ 15 – 30p (cho đến khi thấy lát cắt trở nên 

trắng) rửa bằng nước cất nhiều lần. 

- Ngâm lát cắt vào dung dịch acid acetic 1%-3% trong 2p để lấy Javel còn sót lại. 

Rửa bằng nước cất 

- Ngâm vào Lugol từ 5 – 10 phút. Rửa bằng nước cất nhiều lần. 

2.2 Phân tích định tính thành phần hóa học 

Xác định các nhóm hợp chất tan trong dịch cồn 

Hình 2 (Soi vi phẫu lá) 

Cách chiết dịch cồn: cân 10 – 15g bột dược liệu, cho vào bình định nón nút mài rồi cho 

vào 100ml cồn 96%, đun trên bếp cách thủy 30 phút. Tiến hành loại tạp, đun nóng rồi cho 

vào khoảng 1 – 2 muỗng than hoạt tính khuấy đều, đun 5 phút rồi lọc nóng. 


Dịch chiết cồn được dùng để xác định các nhóm hợp chất sau: 


1. Alkaloid 

2. Tanin 

4 











3. Saponin 

4. Acid hữu cơ 

5. Coumarin 

6. Flavonoid 

7. Triterpenoid tự do 

8. Chất khử 

Định tính Alkaloid 

Lấy khoảng 5 ml dung dịch cồn cho vào chén sứ, bốc hơi tới cắn. Hòa cắn trong 

2– 4 ml dung dịch acid hydroclorid 5%. Chia dung dịch acid vào 4 ống nghiệm nhỏ. Định 

tính alkaloid bằng các thuốc thử: Mayer, Bertrand và Bouchardat. 

So sánh kết quả với ống chứng không thuốc thử. Nếu dung dịch đục hoặc có tủa: 

có Alkaloid. 

Kết luận: Dung dịch không đục, không có tủa, không có Alkaloid 

Định tính Tanin: 

Lấy 2 ml dịch chiết cho vào chén sứ,bốc hơi tới cắn.Hòa tan cắn với 4ml nước trên 

bếp cách thủy.Lọc,dịch chiết vào 2 ống nghiệm. 

+ Ống 1:Pha loãng 0.5ml dịch chiết với 1ml nước cất.Thêm 2-3 giọt thuốc thử 

FeCl 3 5% lắc đều.Nếu dung dịch có màu xanh đen hay xanh rêu thì có Polyphenol. 

Kết luận: Dung dịch không có màu xanh đen hay xanh rêu, không có polyphenol. 

+ Ống 2:Thêm vào dịch lọc 5 giọt dung dịch gelatin muối, lắc đều,so sánh với ống 

chứng chứa dịch chiết ban đầu.Nếu có tủa bông trắng :cóTannin. 



5 








Kết luận: Dung dịch không có tủa bông trắng khi cho dung dịch gelatin 

muối,không có Tanin. 




Định tính saponin: 

Lấy 5ml dịch chiết cho vào chén sứ, bốc hơi tới cắn. Hòa tan cắn trong 5ml cồn 

25% trên bếp cách thủy, lọc vào ống nghiệm. Thêm 5ml nước và lắc mạnh theo chiều dọc 

ống. Nếu có bọt bền: có Saponin. 

Kết luận: Có bọt bền đến 30 phút (++), có Saponin. 

Định tính các acid hữu cơ. 

Lấy 2ml dịch chiết cho vào ống nghiệm.Pha loãng với 1ml nước và thêm vào dung 

dịch một ít tinh thể Natri Carbonat.Nếu có các bọt khí nhỏ sủi lên từ các tinh thể Na 2 CO 3, 

có acid hữu cơ. 



6 











Kết luận:không có các bọt khí nhỏ sủi lên từ tinh thể Na 2 CO 3 ,không ó acid hữu 

cơ. 

Định tính coumarin 

Nhỏ vài giọt dịch chiết cồn lên một miếng giấy lọc. Bay hơi cồn cho tới khô, nhỏ 

lên vết dịch chiết 1-2 giọt dung dịch KOH 10% trong cồn và sấy mở vòng ở 100 0 C trong 

10 phút. Che một nửa vết dịch chiết bằng một miếng kim loại và soi dưới đèn tử ngoại 

365 nm. Sau vài phút, lấy miếng kim loại che nửa vết dịch chiết ra. Nếu phần bị che có 

cường độ phát quang yếu hơn nửa không bị che nhưng sau đó sáng dần lên cho tới khi có 

cường độ tương đương: có counmarin. 

Kết luận: Không có hiện tượng phát quang, không có Coumarin. 

Định tính flavonoid: 

+ Định tính các dẫn chất có nhân y-pyron và y-dihydropyron: 

Lấy khoảng 5ml dịch nước cho vào chén sứ, bốc hơi tới cắn. Hòa tan cắn trong 

khoảng 2 ml cồn 25%, lọc vào 1 ống nghiệm nhỏ. Thêm vào dung dịch 1 ít bột magnesi 

kim loại và 0,5 ml HCL đđ (phản ứng cyanidin). Nếu dung dịch có màu từ hồng tới đỏ: 

có flavonoid. 

Kết luận: Dung dịch không có màu từ hồng tới đỏ, không có Flavonoid 

Định tính anthocyanosid: 

Lấy 1 ml dịch chiết cho vào 1 ống nghiệm nhỏ. Thêm 2 – 3 giọt dung dịch acud 

hydrochloric 10%. Nếu dung dịch có màu hồng tới đỏ và chuyển sang màu xanh khi kiềm 

hóa bằng dung dịch natri hydroxid 10%: có anthocyanosid. 

Kết luận: Dung dịch có màu hồng tới đỏ và chuyển sang màu xanh khi kiềm hóa bằng 

dung dịch natri hydroxid 10%, có Anthocyanosid. 



7 











Định tính proanthocyanidin: 

Lấy 5 ml dịch chiết cho vào ống nghiệm. Thêm 2 ml dung dịch acid hydroloric 

10% và đun trong bếp cách thủy 10 phút. Nếu dung dịch có màu hồng tới đỏ: có 

proanthocyanidin. 

Kết luận: Dung dịch không có màu hồng tới đỏ, không có Proanthocyanidin. 

Định tính triterpenoid: 

Lấy khoảng 5 ml dịch ether cho vào chén sứ, bốc hơi tới cắn. Hòa tan cắn với 0,5 

ml anhydride acetic rồi thêm vào dung dịch 0,5 ml chloroform. Chuyển dung dịch vào 1 

ống nghiệm nhỏ, khô. Dùng pipet Pasteur thêm cẩn thận 1 – 2 ml H 2 SO 4 đđ lên thành ống 

nghiệm để nghiêng cho acid chảy xuống đáy ống nghiệm. Nơi tiếp xúc giữa 2 lớp dung 

dịch có màu đỏ nâu hay dỏ đến tím, lớp dung dịch phía trên dần dần chuyển sang màu 

xanh lục hay tím: có Triterpenoid (phytosterol hoặc các triterpen) tự do. 


Kết luận: Nơi tiếp xúc giữa 2 lớp dung dịch có màu đỏ nâu, lớp dung dịch phía 

trên dần dần chuyển sang màu xanh lục, có Triterpenoid. 


8 








Định tính các chất khử: 




Lấy 5ml dịch chiết cho vào 1 chén sứ, bốc hơi tới cắn. Hòa tan cắn với 3ml nước 

cất trên bếp cách thủy, để nguội và lọc qua giấy lọc. Thêm vào dịch lọc 0,5ml dung dịch 

Fehling A và 0,5ml dịch Fehling B. Đun cách thủy 5 phút. Nếu có tủa gạch đỏ dưới đáy 

ống nghiệm: có các hợp chất khử(chủ yếu là đường khử). 

Kết luận: có kết tủa đỏ gạch nặng lắng dưới đáy ống nghiệm, có chất khử. 



9 











BẢNG PHÂN TÍCH SƠ BỘ THÀNH PHẦN HÓA THỰC 

VẬT 

Nhóm hợp chất 

Triterpenoid tự do 

Alkaloid 

Coumarin 

Thuốc thử 

Cách thực 

hiện 

Liebermann- 

Burchard 

T/ thử chung 

alkaloid 

Phát quang 

trong kiềm 

Phản ứng dương 

tính 

Đỏ nâu tím, lớp 

trên có màu xanh 

lục 

Kết quả ĐT trên Kết quả 

các dịch chiết ĐT 

chung 

Dịch chiết cồn 

Không thủy 

phân 

+ Có 

Kết tủa - Không 

Phát quang mạnh 

hơn 

Anthraglycosid KOH 10% Dd kiềm có màu 

hồng tới đỏ 

Flavonoid Mg/ HCL Dd có màu hồng 

tới đỏ 

- Không 

- Không 

- Không 

Anthocyanosid HCL Đỏ + Có 

KOH Xanh - Không 

Proanthocyanidin HCL/t° Đỏ - Không 

Tannin Dd FeCl 3 Xanh rêu hay xanh 

đen 

Saponin 

Dd gelatin 

muối 

Lắc mạnh 

dd nước 

- Không 

Tủa bông trắng - Không 

Tạo bọt bền ≥ 15 

phút + 

Acid hữu cơ Na 2 CO 3 Sủi bọt - Không 


Chất khử 

T/thử 

Fehling 

Có 

Tủa đỏ gạch + Có 


10 








2.3 Xác định độ ẩm: 




Lấy 1 chén cân có nắp mài, sấy đến khối lượng không đổi ở 105°c. 

Cân và ghi lại khối lượng của chén. Cân vào đó 2g lá trà rồi đem sấy 

trong tủ sấy ở nhiệt độ 105°c trong 2 giờ. Lấy chén ra và cho ngay vào 

bình hút ẩm, hé mở nắp bình hút ẩm cho thông khí với bên ngoài trong 

khoảng 1 phút rồi đóng kính bình hút ẩm.để nguội chén trong bình hút 

ẩm 15 phút. 

Sau 15 phút, lấy chén ra, cân và ghi kết quả. Tiếp tục sấy trong 1 

giờ và cân mẫu như trên cho đến khi kết quả 2 lần cân liên tiếp chênh 

lệch không quá 0,5 mg 

Tính kết quả đổ ẩm của dược liệu theo công thức sau: X= 

x100%= 

 

Trong đó: X: độ ẩm dược liệu (%) 

a: khối lượng dược liệu trước khi sấy (g) 

b: khối lượng dược liệu sau khi sấy 



11 








Chương 3 – XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN DƯỢC ĐIỂN 




3.1/ Mô tả 

Cây huyết dụ (Cordyline fruticosa(L),Asparagaceae). 

Bộ phận dùng: Lá,hoa,rễ. 

Phân bố: Cây của Châu Âu nhiệt đới, trồng làm cảnh phổ biến ở nhiều nơi. 

Đặc điểm cảm quan: 

Hình dạng màu sắc: Cây nhỏ cao cỡ 1-2m. Thân mảnh to bằng ngón tay cái, mang 

nhiều vết sẹo của những lá đã rụng. Lá mọc tập trung ở ngọn, dài 20-35cm, rộng 1,2- 

2,4cm, mà đỏ tía;lá mặt trên có màu đỏ, mặt dưới có màu xanh. Hoa màu trắng pha tím, 

mọc thành chùy dài ở ngọn thân. Qủa mọng chứa 1-2 hạt 

3.2/ Vi phẩu lá 

Vi phẫu mặt dưới lồi, mặt trên phẳng. Biểu bì trên và dưới giống nhau, mô mềm có 

hình chủ nhật hay bầu dục có kích thước không đều, và các khí khổng kiểu một lá mầm. 

3.3/ Soi bột dược liệu 

Bột dược liệu có màu vàng nâu,khô,có mùi thơm nhẹ, có vị nhạt hơi đắng gồm các 

thành phần sau; các mảnh bần, sợi mô cứng???? 

3.4/ Định tính 

Cân 10 – 15g bột dược liệu, cho vào bình định nón nút mài rồi cho vào 100ml cồn 96%, 

đun trên bếp cách thủy 30 phút. Tiến hành loại tạp, đun nóng rồi cho vào khoảng 1 – 2 

muỗng than hoạt tính khuấy đều, đun 5 phút rồi lọc nóng. 

A. Lấy 1ml anthocyanosid Lấy 1 ml dịch chiết cho vào 1 ống nghiệm nhỏ. Thêm 2 – 

3 giọt dung dịch acud hydrochloric 10%. Nếu dung dịch có màu hồng tới đỏ và 

chuyển sang màu xanh khi kiềm hóa bằng dung dịch natri hydroxid 10%. 

B. Lấy 5ml dịch chiết cho vào chén sứ, bốc hơi tới cắn. Hòa tan cắn trong 5ml cồn 

25% trên bếp cách thủy, lọc vào ống nghiệm. Thêm 5ml nước và lắc mạnh theo 

chiều dọc ống. 


5/ Độ ẩm 


Không quá 12% (bột dược liệu 2%) 

12 








6/ Chế biến 




Chặt cây đem về nhà,bỏ thân ,lấy lá hoặc rễ đem rửa sạch sau đó đem phơi hoặc sấy 

khô. 

7/ Bảo quản 

Để nơi khô ráo,thoáng mát,tránh mốc mọt. 

8/ Tính vị,quy kinh 

Có vị nhạt hơi đắng,tính mát. 

9/ Công năng, chủ trị 

Chữa rong kinh, rong huyết. 

Chữa bị thương ứ máu hay phong thấp đau nhức. 

Chữa kiết lỵ ra máu,viêm ruột. 

Ho ra máu. 

10/ Cách dùng 

Có thể dùng nhiều dạng khác nhau nhưng thường dùng nhất là đun sôi lấy nước 

uống(ngày uống 2 chén),dùng lá tươi giã nát lấy nước uống,sắc lấy nước uống…. 

Chương 4: KẾT LUẬN 

Phân tích thành phần hóa học thực vật bột dược liệu lá huyết dụ (Cordyline fruticosa 

(L.) A. Cheval ) trong điều kiện phòng thí nghiệm qua dung môi Cồn nhận thấy: 

Dược liệu có khả năng chứa nhiều Anthocyanoid nằm phần lớn trong dịch chiết 

cồn không thủy phân. 

Có khả năng không chứa Tanin, Flavonoid, Coumarin 

Ngoài ra dược liệu có khả năng chứa Saponin. 

So sánh với một số tài liệu về định tính sơ bộ thành phần hóa học cho thấy kết quả 

khá phù hợp; đặc biệt là các hợp chất Saponin, Anthocyanoid được đề cập ở hầu 

hết các tài liệu. 



13

BÁO CÁO XÂY DỰNG TIÊU CHUẨN DƯỢC ĐIỂN CHO DƯỢC LIỆU HUYẾT DỤ (Cordyline fruticosa)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?