Phân tích nội dung chương trình hóa học 11 Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3 Cacbon Silic [Performed by] Phạm Thị Thảo

2. Giáo 

3. Hóa 

4. Từ 

5. 2. 

7. 3. 

8. – 

1. Định 

6. Tìm 

https://twitter.com/daykemquynhon 

https://plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

http://daykemquynhon.blogspot.com 

Phân tích nội dung chương trình hóa học 11. Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3: Cacbon – Silic 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

MỞ ĐẦU 

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 

hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân 

lực đã được Đảng ta xác định qua các kỳ Đại hội là kế sách hàng đầu, mang tính đột 

phá mở ra con đường phát triển nguồn nhân lực cho Việt Nam, khẳng định triết lý 

của nền giáo dục nước nhà “dạy người, dạy chữ, dạy nghề”. Trong những năm gần 

đây, nền giáo dục nước ta đã có những đổi mới nhằm đáp ứng mục tiêu đề ra, đặc 

biệt đẩy mạnh các phương pháp dạy học phát huy được sự chủ động, khả năng tư duy 

tích cực của học sinh với tiêu chí “lấy học sinh làm trung tâm”. 

dục trung học phổ thông là một trong những cấp bậc quan trọng, bởi lẽ đây là 

giai đoạn định hướng nghề nghiệp nên cần xây dựng nội dung chương trình các môn 

học và phương pháp dạy học thích hợp để nâng cao hiệu quả dạy và học, giúp học 

sinh sau khi hoàn thành chương trình trung học phổ thông có thể hoàn thiện đầy đủ 

các phẩm chất, năng lực mà một người lao động cần có. Việc lựa chọn phương pháp 

dạy học phù hợp với nội dung bài học là điều rất quan trọng đối với người dạy học. 

Phương pháp dạy học là công cụ hỗ trợ việc dạy học không thể thiếu của người giáo 

viên, quyết định hiệu quả của toàn bộ tiến trình dạy học. 

học là môn học khá gần gũi với cuộc sống của con người. Với sự đa dạng về 

ứng dụng và vai trò, hóa học luôn là môn học được học sinh trung học phổ thông yêu 

thích và quan tâm. Chương trình hóa học phổ thông được xây dựng trên nền tảng hệ 

thống kiến thức, kĩ năng phổ thông, cơ bản, hiện đại thiết thực về hóa học, gắn với 

đời sống. Chương trình hóa học trung học phổ thông dành cho lớp 10, 11, 12 tuy có 

nội dung khác nhau nhưng lại có mối liên hệ về kiến thức, dựa vào kiến thức cũ để 

hiểu thêm và sâu rộng hơn ở kiến thức mới. Trong đó chương trình hóa học 11 là một 

trong những thành phần quan trọng của chương trình hóa học trung học phổ thông, có 

nhiều kiến thức trọng tâm và ứng dụng đời sống rộng rãi. 

những lí do trên, tôi chọn đề tài “Phân tích nội dung chương trình Hóa học lớp 

11. Đề xuất các biện pháp để nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3: “Cacbon – 

Silic”. 

MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 

hiểu, phân tích nội dung chương trình Hóa học lớp 11 nhằm hiểu rõ hơn nội 

dung, cấu trúc chương trình, các phương pháp dạy học cần thiết được sử dụng trong 

bài giảng góp phần nâng cao chất lượng dạy học Hóa học lớp 11 ở trường trung học 

phổ thông, đề xuất các phương pháp dạy học thích hợp vào chương: “Cacbon – 


NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 

Nghiên cứu cơ sở lý luận phương pháp dạy học hóa học trung học phổ thông. 

– Nghiên cứu cơ sở lý luận các nguyên tắc xây dựng chương trình hóa học phổ thông. 

– Nghiên cứu vai trò sách giáo khoa trong dạy học hóa học. 

BỒI DƯỠNG TOÁN - LÍ - HÓA CẤP 2+3 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

SVTH: Phạm Thị Thảo Page 3 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial









– Phân tích nội dung và cấu trúc chương trình hóa học lớp 11. 

– Đề xuất các biện pháp để nâng cao hiệu quả giảng dạy chương: “Cacbon – Silic” 

chương trình hóa học lớp 11. 

– Vận dụng các phương pháp đã đề xuất thiết kế giáo án các bài trong chương: 

“Cacbon – silic” minh họa. 

4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 

– Khách thể nghiên cứu: quá trình dạy và học môn Hóa học trung học phổ thông. 

– Đối tượng nghiên cứu:Chương: “Cacbon – Silic” sách giáo khoa hóa học 11. 

Phương pháp và nội dung dạy học chương trình hóa học lớp 11. 

5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 

– Nội dung và cấu trúc chương trình hóa học lớp 11, các biện pháp nâng cao hiệu quả 

giảng dạy chương: “Cacbon – Silic”. 

– Thời gian nghiên cứu: 16/08/2016 – 30/11/2016 

6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC 

Nếu phân tích đúng nội dung, cấu trúc chương trình hóa học lớp 11 thì giáo viên sẽ 

tìm ra được những biện pháp thích hợp trong việc giảng dạy, từ đó sử dụng hợp lý 

các phương pháp dạy học trong từng chương, từng bài học; góp phần nâng cao hiệu 

quả dạy học môn hóa học ở trường trung học phổ thông. 

7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 

– Thu thập, đọc, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến đề tài: sách giáo khoa, sách 

giáo viên, phân phối chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo,… 

– Phương pháp phân tích và tổng hợp. 

– Phương pháp phân loại và hệ thống hóa. 

– Phương pháp xây dựng giả thuyết. 

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm. 

– Nghiên cứu các phương pháp dạy học mới. 

8. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 

– Phân tích những nội dung khó của chương: “Cacbon – silic”. 

– Nghiên cứu và đề xuất một số phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng 

giảng dạy chương: “Cacbon – silic”. 

– Vận dụng các phương pháp đã đề xuất thiết kế giáo án các bài trong chương: 

“Cacbon – silic” minh họa. 
















CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 

1.1. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA HỌC (PPDH) 

1.1.1. Định nghĩa phương pháp dạy học(PPDH)[3] [4] [5] [8] 

Theo các tài liệu về giáo dục học và lý luận dạy học, nhiều tác giả coi PPDH là tổ 

hợp các cách thức hoạt động của thầy và trò trong quá trình dạy học được tiến hành 

dưới vai trò chủ đạo của thầy, nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học. 

Theo GS. TSKH Nguyễn Cương, phương pháp dạy học là cách thức làm việc của 

thầy và trò trong sự phối hợp thống nhất dưới sự chỉ đạo của thầy nhằm làm trò tự 

giác, tích cực, tự lực đạt tới mục đích học tập. 

Vậy phương pháp dạy học là cách thức, con đường hoạt động của thầy và trò dưới sự 

lãnh đạo của thầy, nhằm làm trò nắm vững kiến thức, kĩ năng và kĩ xảo, phát triển 

năng lực nhận thức, hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan xã hội chủ 

nghĩa. 

1.1.2. Phân loại các phương pháp dạy học hóa học (PPDH) [4] [6] 

Các phương pháp dạy học hóa học rất đa dạng và phong phú, vì vậy để việc phân loại 

các phương pháp dạy học hóa học dễ dàng hơn người ta cần dựa vào 4 cơ sở: 

- Mục đích lý luận dạy học của các khâu của quá trình dạy học: gồm 3 tập hợp 

+ Các PPDH khi nghiên cứu tài liệu mới. 

+ Các PPDH khi củng cố, hoàn thiện, vận dụng kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo. 

+ Các PPDH khi kiểm tra, đánh giá và uốn nắn kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo. 

- Nguồn cung cấp kiến thức cho học sinh, mỗi tập hợp phía trên chia thành 3 nhóm 

PPDH: 

+ Nhóm PPDH trực quan 

+ Nhóm PPDH thực hành 

+ Nhóm PPDH dùng lời 

- Việc làm cụ thể của giáo viên/học sinh trong quá trình dạy học 

Tên của PPDH sẽ ứng với việc làm cụ thể: thuyết trình, biểu diễn thí nghiệm, đàm 

thoại… 

- Cách thức tổ chức logic bên trong của sự nhận thức – lĩnh hội của học sinh tùy 

theo kiểu nội dung dạy học hay tính chất hoạt động trí lực của học sinh. 

Cách phân loại này tùy thuộc vào nội dung dạy học hay tính chất hoạt động trí lực 

của học sinh. Đối với kiểu nội dung dạy học thực hành (kĩ năng, kĩ xảo) buộc học 

sinh phải đi theo con đường đã hướng dẫn trước của giáo viên. Lúc đó ta có kiểu 

PPDH làm mẫu bắt chước. Đối với kiểu nội dung dạy học theo lí thuyết, có thể bao 

gồm hai kiểu dạy học: kiểu dạy học thông báo tái hiện và kiểu nêu vấn đề - tìm tòi 

phát hiện. 

Trong kiểu dạy học thông báo – tái hiện, PPDH tương ứng là dạng phương pháp 

minh họa. Trước hết học sinh biết được tính chất các đối tượng nghiên cứu và các 
















quá trình từ lời giảng của giáo viên hoặc thông qua sách giáo khoa, rồi sau đó mới 

làm chính xác hơn các kiến thức ấy nhờ quan sát hoặc thí nghiệm. Vì thế xét về tính 

chất hoạt động trí lực của học sinh thì kiểu dạy học thông báo tái hiện về cơ bản là 

thuộc dạng phương pháp minh họa. Tương tự, dựa vào tính chất hoạt động trí lực của 

học sinh thì kiểu dạy học nêu vấn đề - tìm tòi phát hiện là thuộc dạng phương pháp 

nghiên cứu. 

1.1.3. Các xu hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay [9] 

Theo PGS. TS Phùng Quốc Việt, với tư tưởng công nghệ dạy học hiện đại, chịu ảnh 

hưởng của cách mạng khoa học công nghệ, hệ thống PPDH đã phát triển nhanh 

chóng cả về mặt số lượng, loại hình lẫn bản chất. 

Một số xu hướng đổi mới PPDH hiện nay: 

- Xây dựng cơ sở lý thuyết có tính phương pháp luận để tìm hiểu bản chất của PPDH. 

- Tăng cường biên soạn các vấn đề về kĩ năng và kĩ xảo sử dụng các PPDH, đặc biệt 

là vấn đề lựa chọn và phối hợp các phương pháp khi dạy học. 

- Hiện đại hóa các PPDH, cải tạo các PPDH truyền thống phù hợp với nội dung hiện 

đại và tìm kiếm những PPDH mới, bằng các cách: 

+ Liên kết nhiều PPDH riêng lẻ thành tổ hợp PPDH phức hợp. 

+ Liên kết PPDH với phương tiện kĩ thuật dạy học để tạo ra các tổ hợp PPDH phức 

hợp có dùng phương tiện kĩ thuật. 

+ Chuyển hóa phương pháp khoa học thành PPDH đặc thù của môn học, chẳng hạn 

như phương pháp grap dạy học… 

+ Nâng cao tính độc lập, sáng tạo của người học là một phương hướng quan trọng 

khác của việc hiện đại hóa các PPDH. 

+ Về mặt chức năng, PPDH chuyển dần trọng tâm từ tính chất thông báo – tái hiện 

đại trà chung cả lớp sang tính chất tìm tòi – orixtic, phân hóa – cá thể hóa cao độ, tiến 

lên theo nhịp độ cá nhân. 

+ Nghiên cứu các mối quan hệ giữa lí luận dạy học và các PPDH bộ môn có vai trò 

quan trọng trong việc hoàn thiện các PPDH. 

Trên cơ sở đó, đến nay đã hình thành hơn 60 PPDH, trong đó có rất nhiều PPDH hiện 

đại như: dạy học giải quyết vấn đề, dạy học hướng vào người học, dạy học định 

hướng hành động, dạy học tích cực, dạy học kiến tạo, dạy học theo đề án, dạy học 

theo tình huống, dạy học hợp tác, dạy học khám phá phát hiện, dạy học trường hợp 

điển hình, dạy học mở… 

1.2. Phân tích nội dung và cấu trúc logic của chương trình chuẩn hóa học lớp 

11 và phân tích nội dung chương: Cacbon – Silic [6] 

Khi phân tích nội dung và toàn bộ chương trình hóa học phổ thông nói chung và 

chương trình chuẩn hóa học lớp 11 nói riêng ta nhận thấy chương trình đã được xây 

dựng trên cơ sở các nguyên tắc đảm bảo tính khoa học, cơ bản, hiện đại, tính thực 
















tiễn, tính sư phạm và đảm bảo tính đặc thù của môn hóa học. Sự đảm bảo các nguyên 

tắc này được thể hiện: 

Thứ nhất, chương trình hóa học được xây dựng theo một logic chặt chẽ, các kiến 

thứchóa học được hình thành và phát triển một cách liên tục, ngày càng phức tạp và 

tiến gần đến những kiến thức, quy luật hiện đại. 

Chương trình hóa học lớp 11 nói riêng được xây dựng có hệ thống, có sự kế thừa 

kiến thức liên tục, kiến thức trước hỗ trợ kiến thức sau và phát triển lên. Cụ thể: 

- Chương 1: Sự điện li 

+Toàn bộ kiến thức trong chương xuyên suốt và phát triển, hệ thống kiến thức về sự 

điện li, phương trình ion. 

+Kế thừa và phát triển những kiến thức khái niệm mà học sinh đã được học ở chương 

trình hóa lớp 8. Ví dụ như khái niệm về axit, bazơ, muối. 

Axit 

Bazơ 

Muối 

Kết luận 

Lớp 8 Lớp 11 

Phân tử axit gồm một hay 

nhiều nguyên tử hidro liên kết Theo thuyết a – rê – ni – ut, 

với gốc axit, các nguyên tử axit là chất khi tan trong nước 

hidro này có thể thay thế bằng phân li ra ion H + . 

các nguyên tử kim loại. 

Phân tử bazơ gồm có một Theo thuyết a – rê – ni – ut, 

nguyên tử kim loại liên kết với axit là chất khi tan trong nước 

một hay nhiều nhóm hidroxit. phân li ra ion OH - . 

Phân tử muối gồm có một hay Muối là hợp chất khi tan trong 

nhiều nguyên tử kim loại liên nước phân li ra cation kim loại 

kết với một hay nhiều gốc (hoặc cation NH + 4 ) và anion 

axit. 

gốc axit. 

Kế thừa những kiến thức đã có sẵn, chương trình hóa lớp 11 mở 

rộng hơn, sâu hơn. 

+ Dựa vào kiến thức về liên kết hóa học (liên kết ion, liên kết cộng hóa trị…) mà học 

sinh được trang bị để giải thích và làm rõ bản chất của sự điện li. 

- Chương 2: Nitơ – Photpho và chương 3: Cacbon – Silic 

+ Dựa vào kiến thức hệ thống bảng tuần hoàn và liên kết hóa học đã được học ở lớp 

10 để giải thích một số tính chất của các chất trong chương này. 

Ví dụ: dựa vào sự hình thành liên kết ba để giải thích tại sao Nitơ và Cacbon 

monooxit trơ về mặt hóa học ở nhiệt độ thường, dựa vào liên kết cộng hóa trị và tính 

phân cực để giải thích lí do NH 3 tan rất nhiều trong nước… 

- Chương 4: Đại cương về hóa học hữu cơ 
















Bài 20: “Mở đầu về hóa học hữu cơ” có sự kế thừa về kiến thức ở bài 34: “Khái 

niệm về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ” (Hóa học lớp 9). Ở lớp 9 học khái niệm 

về hợp chất hữu cơ và hóa học hữu cơ, ở lớp 11 thì tìm hiểu thêm về đặc điểm chung 

của hợp chất hữu cơ, sơ lược về các nguyên tố hóa học, công thức phân tử hợp chất 

hữu cơ, cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ… Liên kết hóa học trong hợp chất hữu cơ 

cũng được kế thừa từ kiến thức của chương 3: Liên kết hóa học (hóa học 10 cơ bản). 

- Chương 5: Hidrocacbon no 

Ở lớp 9, học sinh được tìm hiểu về metan – chất đầu tiên trong dãy đồng đẳng 

ankan. Lên lớp 11 kế thừa những kiến thức đã có về metan, học sinh được tìm hiểu 

rộng hơn sâu hơn về ankan, xicloankan. 

- Chương 6: Hidrocacbon không no 

Ở chương trình lớp 9, giúp học sinh được tìm hiểu về etilen và axetilen, hai chất đầu 

tiên trong dãy đồng đẳng anken và ankin. Lên lớp 11, kế thừa những kiến thức đã có 

về etilen và axetilen, học sinh được tìm hiểu rộng hơn sâu hơn về anken, ankin. 

- Chương 7: Hidrocacbon thơm. Nguồn hidrocacbon thiên nhiên. Hệ thống hóa về 

hidrocacbon 

Chương trình lớp 9, giúp học sinh được tìm hiểu về benzen, dầu mỏ. Lên lớp 11 

những kiến thức đã có về benzen và dầu mỏ, học sinh được tìm hiểu rộng hơn sâu 

hơn về benzen và đồng đẳng của benzen. 

-Chương 5 và chương 6 kế thừa kiến thức của chương 4 

+Ở chương 4 là kiến thức về đại cương, sơ lược, nói rõ khái niệm đồng đẳng, đồng 

phân và những liên kết hóa học trong hợp chất hữu cơ nên khi tìm hiểu chương 5 và 

chương 6 người học đã nắm được, giáo viên không cần giảng lại. 

Không chỉ là sự kế thừa liên tục mà chương trình hóa học còn được sắp xếp logic, 

chặt chẽ với cấu trúc nhất định: 

+Đối với một bài vô cơ thì thông thường cấu trúc như sau: vị trí và cấu hình electron; 

tính chất vật lý; tính chất hóa học; trạng thái tự nhiên, ứng dụng; điều chế. 

+Đối với một bài hữu cơ, cấu trúc thông thường như sau: định nghĩa; đồng đẳng; 

đồng phân; danh pháp; tính chất vật lý; tính chất hóa học; điều chế; ứng dụng. 

Thứ hai, chương trình hóa học trung học phổ thông được xây dựng từ hai hệ thống 

kiến thức về chất và phản ứng hóa học. Hai khái niệm này được hình thành và phát 

triển song song và hỗ trợ lẫn nhau dựa trên cơ sở các kiến thức lý thuyết chủ đạo 

của chương trình. 

1. Các kiến thức về chất bao gồm những khái niệm về các chất cụ thể (thành phần, 

cấu tạo, tính chất, ứng dụng, trạng thái tự nhiên, cách nhận biết), về các loại chất, 

khái niệm chung về tính chất của chất. 

- Các chất có ý nghĩa về mặt nhận thức: hình thành các khái niệm cơ bản như axit, 

bazơ (chương 1: Sự điện li), ankan, anken, ankin (các bài về hợp chất hữu cơ)… 
















- Các chất có ý nghĩa về thực tiễn to lớn như: phân bón (bài “Phân bón hóa học” 

chương 2: Nitơ – Photpho), dầu mỏ (bài “Nguồn hidrocacbon thiên nhiên”)… 

- Các chất có vai trò quan trọng trong thiên nhiên: các hợp chất của silic (bài “Công 

nghiệp silicat”), hidrocacbon… 

2. Hệ thống kiến thức về phản ứng hóa học bao gồm những khái niệm về từng phản 

ứng hóa học riêng rẽ cụ thể về các loại phản ứng, khái niệm chung về phản ứng hóa 

học, dấu hiệu, điều kiện nảy sinh và tiến triển, cơ chế và tốc độ các phản ứng hóa 

học. 

- Phản ứng trao đổi: chương “Sự điện li”. 

- Phản ứng oxi hóa – khử: chương “Nitơ – Photpho”, chương “Cacbon – Silic”, phản 

ứng oxi hóa hợp chất hữu cơ. 

- Phản ứng thế: chủ yếu là các bài tập thuộc về hợp chất hữu cơ (ankan, anken, 

ankin). 

- Phản ứng tách: tách ankan thành anken, tách ancol thành anken… 

- Phản ứng cộng: phản ứng cộng của các hợp chất không no như anken, ankađien, 

ankin. 

3. Quan hệ hình thành và phát triển song song của chất và phản ứng hóa học 

Thí dụ: Trong chương “Sự điện li”, điều kiện phản ứng trao đổi ion trong dung dịch 

các chất điện li là tạo thành chất kết tủa, hay chất điện li yếu, hay tạo thành chất khí. 

Tức là có điều kiện về “chất” thì sẽ tạo thành “phản ứng hóa học”. 

- Không chỉ phản ứng trao đổi mà phản ứng oxi hóa khử cũng thể hiện mối quan hệ 

giữa chất và phản ứng hóa học. Ví dụ: chương “Nitơ – Photpho” bài “Axit nitrit và 

muối nitrat”, khi biết tính chất của “chất” là HNO 3 có tính oxi hóa mạnh thì có thể tác 

dụng với chất khử như Cu tạo thành phản ứng oxi hóa khử. 

- Từ phản ứng hóa học có thể khẳng định tính chất của một chất. 

Ví dụ: 

o 

t , xt 

2 4 

C + 2H ⎯⎯⎯→ CH 

o 

t 

2 2 

C + O ⎯⎯→ CO 

Từ hai phản ứng hóa học, với việc xác định số oxi hóa của các chất có thểkhẳng định 

cacbon là chất vừa có tính khử vừa có tính oxi hóa. 

Thứ ba, chương trình xây dựng chủ yếu theo nguyên tắc đường thẳng, các kiến 

thứckhái niệm được hình thành một lần không lặp lại, nhưng được bổ sung phát triển 

dần qua nhiều sự kiện khác nhau. Đồng thời có một số kiến thức được xây dựng trên 

nguyên tắc đồng tâm đảm bảo sự phát triển khái niệm, kiến thức hóa học trên cơ sở 

các lý thuyết khác nhau để đảm bảo phù hợp với nhận thức của học sinh theo lứa 

tuổi. 

1. Nguyên tắc đường thẳng 
















Nguyên tắc đường thẳng trái với nguyên tắc đồng tâm, nguyên tắc đường thẳng đòi 

hỏi trình bày các chương mục một lần với mức độ chi tiết và bề sâu đầy đủ, phù hợp 

với yêu cầu dạy học, về sau sẽ không lặp lại các vấn đề đó nữa. 

- Về phần hóa vô cơ: từ chương trình lớp 10 đến với lớp 11 các chương về chất vô cơ 

được sắp xếp theo thứ tự như sau: 

+ Chương 5: Nhóm Halogen (lớp 10) 

+ Chương 6: Oxi – Lưu huỳnh (lớp 10) 

+ Chương 2: Nitơ – Photpho (lớp 11) 

+ Chương 3: Cacbon – Silic (lớp 11) 

- Về phần hóa học hữu cơ: các chương được sắp xếp theo thứ tự: 

+Chương 4: Đại cương về hóa học hữu cơ 

+Chương 5: Hidrocacbon no 

+Chương 6: Hidrocacbon không no 

+Chương 7: Hidrocacbon thơm – nguồn hidrocacbon thiên nhiên. Hệ thống hóa về 

hidrocacbon. 

2. Nguyên tắc đồng tâm 

Nguyên tắc đồng tâm có đặc điểm là một số vấn đề của chương trình được trình bày 

lặp đi lặp lại hai hay nhiều lần, càng về sau chúng càng được trình bày chi tiết hơn và 

sâu sắc hơn 

Thứ tư, trong toàn bộ chương trình, các kiến thức về học thuyết cơ sở, định luật hóa 

học và các khái niệm hóa học, các chất đã được bố trí, sắp xếp xen kẽ nhau đảm bảo 

vai trò chủ đạo của lý thuyết và tính hiệu quả của quá trình nhận thức, logic phát 

triển của khái niệm… 

- Cấu tạo nguyên tử, định luật tuần hoàn và hệ thống tuần hoàn là cơ sở lí thuyết chủ 

đạo của toàn bộ hệ thống cơ bản về Hóa học. 

Kết luận: Như vậy so với chương trình SGK cũ, chương trình hóa học phổ thông đã 

có những thay đổi nhất định về nội dung, cấu trúc đảm bảo được các nguyên tắc xây 

dựng chương trình và tuân theo các quan điểm, định hướng đổi mới giáo dục phổ 

thông đưa ra. 

1.3. Định hướng dạy học theo quan điểm phát triển năng lực cho học sinh 

Giáo dục định hướng năng lực nhằm đảm bảo chất lượng đầu ra của việc dạy học, 

thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực 

vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người 

năng lực giải quyết các tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, nhấn mạnh vai trò 

của người học với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức. [1] 

Dạy học định hướng phát triển năng lực không quy định những nội dung dạy học 

chi tiết mà quy định những kết quả đầu ra mong muốn của quá trình giáo dục, trên cở 

sở đó đưa ra những hướng dẫn chung về việc lựa chọn nội dung, phương pháp, tổ 
















chức và đánh giá kết quả dạy học nhằm đảm bảo thực hiện được mục tiêu dạy học 

tức là đạt được kết quả đầu ra mong muốn. [1] 

Theo dạy học định hướng phát triển năng lực, khái niệm năng lực được sử dụng như 

sau: 

- Năng lực liên quan đến bình diện mục tiêu của dạy học: mục tiêu dạy học được mô 

tả thông qua các năng lực cần hình thành 

- Trong các môn học, những nội dung và hoạt động cơ bản được liên kết với nhau 

nhằm hình thành các năng lực 

- Năng lực là sự kết nối tri thức, hiểu biết, khả năng, mong muốn... 

- Mục tiêu hình thành năng lực định hướng cho việc lựa chọn, đánh giá mức độ quan 

trọng và cấu trúc hóa các nội dung và hoạt động và hành động dạy học về mặt 

phương pháp 

- Năng lực mô tả việc giải quyết những đòi hỏi về nội dung trong các tình huống: ví 

dụ như đọc một văn bản cụ thể ... Nắm vững và vận dụng được các phép tính cơ bản; 

- Các năng lực chung cùng với các năng lực chuyên môn tạo thành nền tảng chung 

cho công việc giáo dục và dạy học 

- Mức độ đối với sự phát triển năng lực có thể được xác định trong các chuẩn: Đến 

một thời điểm nhất định nào đó, HS có thể/phải đạt được những gì? 

Theo cấu trúc, năng lực hành động bao gồm 4 năng lực thành phần: [1] 

1) Năng lực chuyên môn (Professional competency): Là khả năng thực hiện các 

nhiệm vụ chuyên môn cũng như khả năng đánh giá kết quả chuyên môn một cách 

độc lập, có phương pháp và chính xác về mặt chuyên môn. Nó được tiếp nhận qua 

việc học nội dung – chuyên môn và chủ yếu gắn với khả năng nhận thức và tâm lý 

vận động. 

2) Năng lực phương pháp (Methodical competency): Là khả năng đối với những 

hành động có kế hoạch, định hướng mục đích trong việc giải quyết các nhiệm vụ và 

vấn đề. Năng lực phương pháp bao gồm năng lực phương pháp chung và phương 

pháp chuyên môn. Trung tâm của phương pháp nhận thức là những khả năng tiếp 

nhận, xử lý, đánh giá, truyền thụ và trình bày tri thức. Nó được tiếp nhận qua việc 

học phương pháp luận – giải quyết vấn đề. 

3) Năng lực xã hội (Social competency): Là khả năng đạt được mục đích trong những 

tình huống giao tiếp ứng xử xã hội cũng như trong những nhiệm vụ khác nhau trong 

sự phối hợp chặt chẽ với những thành viên khác. Nó được tiếp nhận qua việc học 

giao tiếp. 

4) Năng lực cá thể (Induvidual competency): Là khả năng xác định, đánh giá được 

những cơ hội phát triển cũng như những giới hạn của cá nhân, phát triển năng khiếu, 

xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển cá nhân, những quan điểm, chuẩn giá trị 

đạo đức và động cơ chi phối các thái độ và hành vi ứng xử. Nó được tiếp nhận qua 




SVTH: Phạm Thị Thảo Page 11 












việc học cảm xúc – đạo đức và liên quan đến tư duy và hành động tự chịu trách 

nhiệm. 

Bốn thành phần năng lực trên phù hợp với 4 trụ cột UNESCO: [1] 

Dạy học theo quan điểm phát triển năng lực cho học sinh 

- Mục tiêu: Kết quả học tập cần đạt được mô tả chi tiết và có thể quan sát, đánh giá 

được; thể hiện được mức độ tiến bộ của HS một cách liên tục. 

- Nội dung: Lựa chọn những nội dung nhằm đạt được kết quả đầu ra đã quy định, gắn 

với các tình huống thực tiễn. 

- Phương pháp dạy học: 

+ GV chủ yếu là người tổ chức, hỗ trợ HS tự lực và tích cực lĩnh hội tri thức. Chú 

trọng sự phát triển khả năng giải quyết vấn đề, khả năng giao tiếp… 

+ Chú trọng sử dụng các quan điểm, phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực; các 

phương pháp dạy học thí nghiệm, thực hành. 

- Hình thức dạy học: Tổ chức hình thức học tập đa dạng; chú ý các hoạt động xã hội, 

ngoại khóa, nghiên cứu khoa học, trải nghiệm sáng tạo; đẩy mạnh ứng dụng công 

nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học. 

- Đánh giá kết quả học tập của HS: Tiêu chí đánh giá dựa vào năng lực đầu ra, có tính 

đến sự tiến bộ trong quá trình học tập, chú trọng khả năng vận dụng trong các tình 

huống thực tiễn. 
















CHƯƠNG 2: ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢNG 

DẠY NỘI DUNG CHƯƠNG: CACBON – SILIC 

2.1. Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương: Cacbon – 

Silic trong chương trình hóa học lớp 11 

2.1.1. Sử dụng các phương pháp trực quan và phương tiện kĩ thuật dạy học vào dạy 

học hóa học ở trung học phổ thông 

a. Sử dụng các phương tiện kĩ thuật dạy học, đặc biệt là công nghệ thông tin vào dạy 

học hóa học ở trung học phổ thông 

- Khái niệm: Phương tiện kĩ thuật dạy học là tập hợp những đối tượng vật chất được 

người dạy sử dụng với tư cách là những phương tiện tổ chức, điều khiển hoạt động 

nhận thức của người học, thông qua đó mà thực hiện những nhiệm vụ dạy học. [12] 

- Các phương tiện kĩ thuật dạy học bao gồm các phương tiện nghe nhìn và các máy 

dạy học, trong đó các phương tiện nghe nhìn chiếm vị trí quan trọng nhất. 

Các phương tiện nghe nhìn bao gồm: 

+ Các giá mang thông tin như bản trong, phim, băng từ âm hình, đĩa ghi âm, đĩa ghi 

hình… 

+ Các máy móc chuyển tải thông tin ghi ở các giá mang thông tin như máy chiếu, máy 

chiếu phim, rađio, catset, đầu video, tivi, máy ghi hình (camera), máy vi tính. 

- Vai trò của phương tiện kĩ thuật dạy học: 

+ Việc sử dụng những phương tiện kĩ thuật dạy học giúp người học có thông tin đầy 

đủ và sâu sắc hơn về đối tượng hoặc hiện tượng nghiên cứu. 

+ Phương tiện kĩ thuật dạy học giúp làm thỏa mãn và phát triển hứng thú của người 

học. 

+ Làm cho tài liệu học tập trở nên vừa sức hơn đối với người học. 

+ Tăng cường hoạt động lao động của người học, nâng cao nhịp điệu nghiên cứu tài 

liệu học tập. 

+ Tăng cường hoạt động độc lập, tính tự lực của người học. 

- Lưu ý khi sử dụng các phương tiện kĩ thuật trong dạy học: 

+ Xác định phương tiện kĩ thuật một cách thích hợp nhằm phát huy tính tích cực, tự 

lực nhận thức của học sinh trong việc lĩnh hội tài liệu học tập. 

+ Xác định vị trí của những phương tiện kĩ thuật đó trong tiết học. 

+ Thời lượng sử dụng phương tiện 

Ví dụ: Trong bài 16: Hợp chất của cacbon (chương 3: Cacbon – Silic, Hóa học 11). 

Khi giảng dạy phần tính chất vật lý của CO 2 , đây là một hợp chất có nhiều ứng dụng 

và tác hại rất gần gũi đời sống con người. Giáo viên sử dụng máy chiếu kết nối với 

máy tính đưa ra các hình ảnh minh họa về ứng dụng và tác hại của CO 2 : CO 2 lỏng có 

trong các bình nước ngọt có gas; CO 2 rắn thăng hoa tạo hiệu ứng khói sân khấu, tiệc 

cưới, bảo quản các thực phẩm đông lạnh…; CO 2 là một trong những nguyên nhân 

chính gây nên hiệu ứng nhà kính, làm trái đất nóng lên. 
















b. Sử dụng các phương pháp trực quan, đặc biệt là biễu diễn thí nghiệm 

trong dạy học hóa học 

- Khái niệm: Phương pháp trực quan là phương pháp dạy học sử dụng những 

phương tiện trực quan trước, trong và sau khi nắm tài liệu mới, khi ôn tập, khi củng cố, 

hệ thống hóa và kiểm tra tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. [4] 

- Phương pháp trực quan được thể hiện dưới hình thức là minh họa và trình bày: 

+ Minh họa: Thường trưng bày những đồ dùng trực quan có tính chất như bản mẫu, 

bản đồ, hình ảnh, mô hình, các phương tiện nghe nhìn… 

+ Trình bày: Thường gắn liền với việc trình bày thí nghiệm, chiếu phim đèn chiếu, 

chiếu phim điện ảnh, băng video. Trình bày thí nghiệm là trình bày mô hình đại diện 

cho hiện thực khách quan được lựa chọn cẩn thận về mặt sư phạm. Nó là cơ sở, là 

điểm xuất phát cho quá trình nhận thức – học tập của học sinh, là cầu nối giữa lí thuyết 

và thực tiễn. Thông qua sự trình bày của giáo viên mà học sinh không chỉ lĩnh hội dễ 

dàng tri thức mà còn giúp họ học tập được những thao tác mẫu của giáo viên từ đó 

hình thành kĩ xảo, kĩ năng… [4] 

- Những yêu cầu sư phạm về kĩ thuật biểu diễn thí nghiệm: 

+ Bảo đảm an toàn cho học sinh và cho giáo viên. 

+ Bảo đảm thành công của thí nghiệm nghĩa là thí nghiệm phải có kết quả và bảo đảm 

tính khoa học. 

+ Thí nghiệm phải rõ và học sinh phải được quan sát đầy đủ. 

+ Thí nghiệm phải đơn giản, dụng cụ thí nghiệm gọn gàng, mĩ thuật, đồng thời phải 

đảm bảo tính khoa học. [4] 

+ Số lượng thí nghiệm trong một bài vừa phải, hợp lí. 

+ Thí nghiệm phải kết hợp chặt chẽ với bài giảng. 
















Ví dụ: Chứng minh tính chất hóa học của cacbon đioxit là một oxit axit, cụ thể là tác 

dụng được với dung dịch bazơ (dung dịch Ca(OH) 2 hay nước vôi trong). 

+ Giáo viên giới thiệu hóa chất và dụng cụ thí nghiệm: dung dịch Ca(OH) 2 , cốc đựng, 

ống hút. 

+ Mời một học sinh lên cùng tiến hành thí nghiệm, đồng thời hướng dẫn cách thực 

hiện: dùng ống hút thổi hơi vào cốc đựng dung dịch Ca(OH) 2 . 

+ Khi có hiện tượng biến đổi trong cốc, giáo viên yêu cầu học sinh ngừng thí nghiệm, 

yêu cầu cả lớp quan sát, giải thích hiện tượng và kết luận. 

Trong hơi thở con người có khí CO 2 , khi dùng ống hút thổi hơi vào cốc đựng chứa 

dung dịch Ca(OH) 2 , làm cho dung dịch bị vẩn đục (kết tủa). Kết luận: CO 2 tác dụng 

được với dung dịch bazơ, thể hiện tính chất của một oxit axit. 

+ Giáo viên chỉnh lí, bổ sung câu trả lời và kết luận. 

2.1.2. Phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề [4] [6] [10] 

- Khái niệm: Phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học 

trong đó giáo viên đưa ra các tình huống có vấn đề yêu cầu học sinh độc lập giải quyết. 

Thông qua việc giải quyết vấn đề đó mà học sinh lĩnh hội được tri thức. 

- Dạy học nêu và giải quyết vấn đề có ba đặc trưng cơ bản: 

+ Giáo viên đặt ra trước học sinh một loạt những bài toán nhận thức có chứa đựng mâu 

thuẫn giữa cái đã biết và cái phải tìm nhưng chúng được cấu trúc lại một cách sư 

phạm, gọi là những bài tập nêu vấn đề - orixtic. 

+ Học sinh tiếp nhận mâu thuẫn của bài toán orixtic như mẫu thuẫn của nội tâm mình 

và được đặt vào tình huống có vấn đề, tức là trạng thái có nhu cầu bên trong bức thiết 

muốn giải quyết bài toán đó. 

+ Trong và bằng cách tổ chức bài toán orixtic mà học sinh lĩnh hội một cách tự giác và 

tích cực cả kiến thức, cả cách thức giải và do đó có được niềm vui sướng của sự nhận 

thức sáng tạo. 

- Quá trình dạy học có vấn đề gồm ba giai đoạn: 

+ Quan sát và đề xuất vấn đề cần nghiên cứu học tập (xây dựng tình huống có vấn đề). 

+ Giải quyết vấn đề (xây dựng và kiểm tra giả thuyết) 

+ Vận dụng độc lập kiến thức mới. 

- Cách xây dựng tình huống có vấn đề: 

+ Có thể tạo tình huống có vấn đề khi kiến thức học sinh đã có không phù hợp (không 

đáp ứng được) với đòi hỏi của nhiệm vụ học tập hoặc với thực nghiệm. 

+ Có thể tạo ra tình huống có vấn đề khi học sinh lựa chọn trong những con đường có 

thể có một con đường duy nhất đảm bảo việc giải quyết được nhiệm vụ đặt ra. 

+ Có thể tạo ra tình huống có vấn đề khi học sinh phải tìm đường ứng dụng kiến thức 

trong học tập, trong thực tiễn hoặc tìm lời giải đáp cho câu hỏi “tại sao”. 

- Các bước của quá trình dạy học sinh giải quyết một vấn đề học tập: 

+ Làm cho học sinh hiểu rõ vấn đề. 
















+ Xác định phương hướng giải quyết – nghĩa là xác định phạm vi kiến thức tìm kiếm. 

Nêu cách giải quyết. Nếu có vấn đề lớn, phải chia nó ra những vấn đề nhỏ và giải 

quyết dần. 

+ Kiểm tra sự đúng đắn của các giả thuyết bằng lí luận hay thực nghiệm. Xác nhận 

một giả thuyết đúng. 

+ Giáo viên chỉnh lí, bổ sung giả thuyết đúng và chỉ ra kiến thức mới cần lĩnh hội. 

+ Kiểm tra lại và ứng dụng kiến thức vừa thu được. 

Ví dụ:Giải quyết vấn đề tính hấp phụ của than củi (cacbon vô định hình) trong bài: 

Cacbon (Hóa học lớp 11). 

+ Giáo viên nêu vấn đề: Tại sao khi cơm bị khê, người ta thường cho một mẫu than củi 

vào trong nồi? (Kinh nghiệm dân gian) 

+ Giáo viên hướng dẫn học sinh phát biểu các vấn đề cần giải đáp: 

1) Nhắc lại kiến thức vừa học: than củi thuộc loại thù hình nào của cacbon? Nó có tính 

chất gì? 

2) Sau khi cho mẫu than củi vào trong nồi cơm bị khê thì có hiện tượng gì? 

+ Xác định giả thuyết bằng lí luận: Học sinh trả lời: Than củi thuộc cacbon vô định 

hình. Nó có tính hấp phụ mạnh các chất khí, chất tan. Khi cho than củi vào nồi cơm bị 

khê thì mùi cơm khê sẽ giảm đi, giúp cơm ngon hơn. 

+ Kết luận về lời giải. Giáo viên chỉnh lí, bổ sung và chỉ ra kiến thức cần lĩnh hội. 

Vì than củi có khả năng hấp phụ mạnh nên người ta sử dụng than củi để làm giảm mùi 

khê của cơm bị khê. 

+ Kiểm tra lại và ứng dụng kiến thức vừa thu được. 

Khả năng hấp phụ của cacbon vô định hình được ứng dụng rộng rãi: khẩu trang y tế, 

mặt nạ chống độc, … 

2.1.3. Phương pháp dạy học theo nhóm [5] [7] 

- Khái niệm: Phương pháp dạy học theo nhóm là phương pháp dạy học trong đó các 

học sinh được chia thành các nhóm nhỏ, cùng nhau giải quyết các vấn đề mà giáo viên 

đặt ra, từ đó giúp học sinh tiếp thu được một kiến thức nhất định nào đó. 

- Yêu cầu của phương pháp dạy học theo nhóm: 

+ Cần kết hợp phương pháp dạy học theo nhóm với các phương pháp dạy học đặc 

trưng của môn học. 

+ Lớp học được chia làm 4 – 6 nhóm, mỗi nhóm có khoảng 6 – 8 học sinh. 

+ Nhóm tự bầu ra một nhóm trưởng để điều khiển hoạt động của nhóm, một thư kí để 

ghi chép kết quả thảo luận của nhóm. 

+ Mỗi thành viên trong nhóm đều phải làm việc tích cực không được ỷ lại một vài 

người có hiểu biết và năng động hơn, các thành viên trong nhóm giúp lẫn đỡ nhau tìm 

hiểu vấn đề trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả làm việc của mỗi 

nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của cả lớp. 
















+ Đến khâu trình bày kết quả làm việc của nhóm trước lớp, nhóm cử một đại diện hoặc 

nhóm trưởng phân công thành viên trình bày. 

- Phương pháp tiến hành: Trình tự của phương pháp dạy học theo nhóm gồm 3 bước: 

+ Làm việc chung của lớp: Nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức; tổ chức các 

nhóm làm việc thông báo thời gian; hướng dẫn cách làm việc theo nhóm để thảo luận 

đạt hiệu quả. Giáo viên cần xác định mục đích chỉ dẫn nhiệm vụ cần thực hiện, ấn định 

thời gian. 

+ Làm việc theo nhóm: Phân công trong nhóm; trao đổi ý kiến, thảo luận nhóm; cử đại 

diện trình bày kết quả làm việc của nhóm; sau khi xác định nhiệm vụ cần thực hiện, 

học sinh thực hiện nhiệm vụ theo cá nhân, sau đó trao đổi ý kiến thảo luận trong nhóm 

để rút ra vấn đề chung, cuối cùng đại diện nhóm báo cáo kết quả thảo luận của nhóm 

mình. 

+ Thảo luận tổng kết trước lớp: Các nhóm báo cáo kết quả - thảo luận chung; giáo viên 

nhận xét, bổ sung, tổng kết. Nếu kết quả thảo luận của các nhóm chưa thống nhất, giáo 

viên đưa vấn đề ra thảo luận chung cả lớp rồi mới đưa ra đáp án đúng nhất, hoàn chỉnh 

kiến thức và đánh giá hoạt động của các nhóm. 

Ví dụ: Dựa vào sách giáo khoa hãy hoàn thành phiếu học tập theo bảng sau: 

Kim cương 

Than chì 

Cấu trúc 

Tính chất vật lý 

Ứng dụng 

1. Làm việc chung của cả lớp 

+ Chia nhóm giao nhiệm vụ và phát phiếu học tập. 

+ Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm, các nhóm thảo luận và ghi kết quả vào phiếu 

học tập. 

2. Làm việc theo nhóm 

+ Phân công trong nhóm: Nhóm trưởng phân công giao nhiệm vụ cho các thành viên 

trong nhóm. 

+ Trao đổi ý kiến, thảo thuận trong nhóm, thư kí ghi lại kết quả thảo luận của nhóm 

vào phiếu học tập. 

+ Báo cáo kết quả thảo luận. 

+ Thảo luận và tổng kết trước lớp. 

+ Đại diện nhóm trình bày trước lớp. 

+ Thảo luận chung cả lớp. 

+ Giáo viên nhận xét kết quả thảo luận các nhóm và đưa ra đáp án đúng. 

Kimcương 

Than chì 


Cấu trúc Tứ diện đều Cấu trúc lớp, các lớp liên kết yếu với nhau. 















TCVL 

Ứng 

dụng 

Tinh thể trong suốt, 

rất cứng, không dẫn 

điện, dẫn nhiệt 

Làm đồ trang sức, 

mũi dao, mũi 

khoan, bột mài,.. 

Tinh thể màu xám đen, mềm 

Làm điện cực, ruột bút chìtạo hợp kim chịu nhiệt 

2.1.4. Phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập [6] [11] 

- Khái niệm: 

+ Kiểm tra là thu thập số liệu, chứng cứ, xem xét lại công việc thực tế để đánh giá và 

nhận xét. Trong giáo dục, kiểm tra có các hình thức như kiểm tra thường xuyên (kiểm 

tra hàng ngày), kiểm tra định kì (kiểm tra hết chương, hết phần...) và kiểm tra tổng kết 

(kiểm tra cuối học kì). 

+ Đánh giá là việc đưa ra những kết luận nhận định, phán xét về trình độ học sinh. 

Muốn đánh giá kết quả học tập của học sinh thì việc đầu tiên là phải kiểm tra, xét lại 

toàn bộ việc học tập của học sinh, sau đó tiến hành đo lường để thu thập những thông 

tin cần thiết, cuối cùng là đưa ra nhận định. 

+ Kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của học sinh là hai khâu có quan hệ mật thiết 

với nhau. Kiểm tra nhằm cung cấp thông tin để đánh giá và đánh giá thông qua kết quả 

của kiểm tra. 

Hai khâu hợp thành một quá trình thống nhất gọi là kiểm tra – đánh giá. 

- Chức năng của kiểm tra đánh giá kết quả học tập là đánh giá, phát hiện lệch lạc và 

điều chỉnh. 

- Nhiệm vụ cơ bản của kiểm tra đánh giá là đánh giá chính xác định trình độ đạt tới 

những chỉ tiêu của mục đích dạy học dự kiến. 

- Những yêu cầu sư phạm đối với kiểm tra đánh giá: phải xuất phát từ mục tiêu dạy 

học, phải đảm bảo tính khách quan, nội dung kiểm tra phải tương đối đơn giản, phải 

làm từng cá nhân và tạo điều kiện để học sinh bộc lộ thực chất hiểu biết của mình, 

nâng cao dần yêu cầu đánh giá về năng lực thực hành và vận dụng sáng tạo kiến 

thức. 

- Các phương pháp kiểm tra đánh giá: kiểm tra nói, kiểm tra viết, trong đó có kiểm 

tra trắc nghiệm. 

Ví dụ 1: Kiểm tra miệng vào đầu tiết học về kiến thức cũ của bài học trước 

Câu hỏi: Hãy nêu tính chất hóa học đặc trưng của cacbon đơn chất? Viết phản ứng 

minh họa? 

+ Sau khi đặt câu hỏi chung cho cả lớp, cần cho học sinh thời gian cần thiết để chuẩn 

bị rồi mới gọi học sinh lên. 

+ Sau khi gọi học sinh lên bảng, giáo viên có thể để học sinh trả lời miệng hoặc bằng 

cách viết trên bảng đen. Trong quá trình học sinh trả lời, nếu học sinh tỏ ra lúng túng, 

ngập ngừng thì người giáo viên tùy vào trường hợp để xử lý. Nếu học sinh đơn thuần 
















là nhầm lẫn thì người giáo viên có thể uốn nắn ngay vì sẽ không làm cho học sinh đi 

lệch khỏi dàn ý của mình mà còn giúp các em lấy lại bình tĩnh. Nhưng nếu không phải 

nhầm lẫn mà là hiểu sai hay lẫn lộn thì nên để học sinh trình bày hết những hiểu biết 

của mình. Sau đó phải chỉnh sửa ngay lập tức lỗi sai, nghiêm khắc nhắc nhở và cho 

điểm ứng với những gì học sinh trả lời được. 

Ví dụ 2: 

Đề kiểm tra trắc nghiệm khách quan chương 3: Cacbon – Silic (Chọn câu trả lời 

đúng). 

Câu 1. Khi cho 22,4 lít (đktc) hỗn hợp khí CO và CO 2 đi qua than nóng đỏ không có 

mặt không khí, thể tích hỗn hợp khí tăng lên 5,6 lít (đktc). Cho hỗn hợp khí sản phẩm 

qua dung dịch Ca(OH) 2 thu được 20,25 g muối axit. Phần trăm thể tích CO trong hỗn 

hợp đầu là? 

A. 25 % B. 50 % 

C. 75 % D. 60 % 

Câu 2. Silicagen là chất làm khô, được điều chế bằng cách nào sau đây? 

A. Cho Si tác dụng với kiềm đặc B. Sấy khô axit silixic 

C. Cho SiO 2 tác dụng với kiềm đặc D. Cho muối salicat tác dụng với axit 

Câu 3. Các hợp chất canxi silicat là hợp phần chính của xi măng. Chúng có thành 

phần như sau: CaO - 73,7%, SiO 2 - 26,3%. Thành phần của hợp chất silicat là: 

A. 3CaO. SiO 2 B. 2CaO. SiO 2 

C. CaO. SiO2 D. CaO. 3SiO 2 

Câu 4.Đun sôi 150g dung dịch KHCO 3 7%. Trong điều kiện thí nghiệm nước không 

bay hơi. Xác định C% của chất có trong dung dịch. 

A. 5,01% B. 4,91% 

C. 2,85% D. 4,78% 

Câu 5. Số oxi hóa cao nhất của silic thể hiện ở hợp chất nào sau đây? 

A. Mg 2 Si B. SiO 

C. SiH 4 D. SiO 2 

Câu 6. Đốt một mẫu than đá (chứa tạp chất không cháy) có khối lượng 0,600 kg 

trong oxi dư thu được 1,06 m 3 (đktc) khí cacbonic. Thành phần phần trăm khối lượng 

của cacbon trong mẫu đá trên là: 

A. 92,20 B. 94,64 

C. 91,12 D. 95,00 

Câu 7. Thủy tinh lỏng là dung dịch của muối nào sau đây? 

A. K 2 SiO 3 và Na 2 SiO 3 B. H 2 SiO 3 

C. Na 2 SiO 3 và (NH 4 ) 2 SiO 3 D. Na 2 SiO 3 và BaSiO 3 

Câu 8. Khử hoàn toàn 17,6 gam hỗn hợp Fe, FeO, Fe 2 O 3 cần 4,48 lít khí CO (đktc). 

Khối lượng sắt thu được là: 

A. 16,5 gamB. 14,4 gam 
















C. 14,5 gam D. 15,5 gam 

Câu 9. Nhiệt phân hoàn toàn một hỗn hợp gồm MgCO 3 và CaCO 3 thu được 1,12 lit 

CO 2 (đktc) và 2,2 g một hỗn hợp chất rắn. Hàm lượng CaCO 3 trong hỗn hợp là 

A. 31,9% B. 14,2 % 

C. 54,4% D. 28,4% 

Câu 10. Hấp thụ hoàn toàn 2,688 lit khí CO 2 (đktc) vào 2,5 lit dung dịch Ba(OH) 2 a 

mol/l thu được 15,76g kết tủa. Giá trị của a là: 

A. 0,06 B. 0,048 

C. 0,032 D. 0,04 

Câu 11. Cần thêm ít nhất bao nhiêu ml dung dịch Na 2 CO 3 0,15M vào 25 ml dung 

dịch Al 2 (SO 4 ) 3 0,02M để làm kết tủa hoàn toàn ion nhôm dưới dạng Al(OH) 3 ? Biết 

rằng phản ứng cho thoát ra khí CO 2 . 

A. 10 ml B. 15 ml 

C. 12 ml D. 20 ml 

Câu 12. Silic phản ứng với tất cả các chất của nhóm chất nào sau đây? 

A. O 2 , F 2 , NaOH, HCl, Mg B. C, Ca(OH) 2 , O 2 , H 3 PO 4 , Fe 

C. O 2 , Ca, NaOH, C, F 2 D. HCl, Ca, KOH, C, F 2 

Câu 13. Cho 4,48 lít (đktc) hỗn hợp khí N 2 O và CO 2 từ từ qua bình nước đựng nước 

vôi trong dư thấy có 1,12 lít khí (đktc) thoát ra. Thành phần phần trăm theo khối 

lượng N 2 O và CO 2 trong hỗn hợp lần lượt là 

A. 25% và 75% B. 33,33% và 66,67% 

C. 45% và 55% D. 40% và 60% 

Câu 14. Có các oxit: SiO 2 , Fe 2 O 3 , CuO, Al 2 O 3 . Để phân biệt từng oxit trên, chỉ cần 

dùng một thuốc thử là 

A. H 2 O B. Dung dịch HCl. 

C. Dung dịch NaOH. D. Dung dịch KCl 

Câu 15. Để đốt cháy 6,80 g hỗn hợp X gồm hiđro và CO cần 8,96 lit oxi (đo ở đktc). 

Phần trăm khối lượng khí hiđro trong hỗn hợp X là 

A. 82,4% B. 25% 

C. 75% D. 17,6% 

Câu 16. Kim cương và than chì là hai dạng thù hình của cacbon, vì: 

A. Có màu sắc giống nhau. 

B. Đều tạo ra từ nguyên tố Cacbon. 

C. Có cấu tạo mạng tinh thể giống nhau. 

D. Có tính chất vật lý tương tự nhau. 

E. Có màu sắc giống nhau. 

Câu 17. Khi đun nóng dung dịch canxi hiđrocacbonat thì có kết tủa xuất hiện. Tổng 

các hệ số tỉ lượng trong phương trình hóa học của các phản ứng là ? 

A. 5B. 7 
















C. 6 D. 4 

Câu 18. Không được dùng chai, lọ bằng thủy tinh để đựng dung dịch axit nào sau 

đây? 

A. HCl B. HF 

C. H 2 SO 4 đặc D. HNO 3 

Câu 19. Thành phần thủy tinh pha lê chứa các nguyên tố: 

A. K, Ca, Si, Pb B. K, Ca, Si, Cu 

C. K, Ca, Si, Cr D. Na, Ca, Si, Pb 

Câu 20. Trong những nhận xét dưới đây, nhận xét nào không đúng? 

A. Kim cương là cacbon hoàn toàn tinh khiết, trong suốt, không màu, không 

dẫn điện. 

B. Khi đốt cháy cacbon, phản ứng tỏa nhiệt nhiều, sản phẩm thu được chỉ là khí 

cacbonic. 

C. Than gỗ, than xương có khả năng hấp phụ các chất khí và chất tan trong 

dung dịch. 

D. Than chì mềm do có cấu trúc lớp, các lớp lân cận liên kết với nhau bằng lực 

tương tác yếu. 

Câu 21. Cacbon monoxit là 

A. Chất không tác dụng với chất khác. B. Khí nhẹ có màu xanh. 

C. Oxit không tạo muối. D. Khí nhẹ hơn không khí 1,2 lần. 

Câu 22. Clanhke xi măng Pooclăng gồm các hợp chất canxi silicat Ca 3 SiO 5 , Ca 2 SiO 4 

và canxi aluminat Ca 3 (AlO 3 ) 2 . Trong các công thức oxit dưới đây, công thức nào 

không của các hợp chất trên? 

A. 2CaO. SiO 2 B. CaO. SiO 2 

C. 3CaO. Al 2 O 3 D. 3CaO. SiO 2 

Câu 23. Trong các hợp chất, nguyên tố thuộc nhóm cacbon có thể cho cộng hóa trị? 

A. 4 và 6. B. 1 và 3. 

C. 2 và 4. D. 5 và 7. 

Câu 24. Trong các hợp chất, cacbon có thể thể hiện các số oxi hóa: 

A. -6, -4, +3 và +4 B. -4, 0, +2 và +4 

C. -1, 0, +1, +2, và +3 D. +4, +5, và +6 

Câu 25. Phản ứng đặc trưng của muối cacbonat là tác dụng với 

A. Muối bari. B. Bạc nitrat. 

C. Kiềm.D. Axit. 

Câu 26. Để xác định hàm lượng phần trăm cacbon trong một mẫu gang trắng, người 

ta đốt mẫu gang trong oxi dư. Sau đó, xác định lượng khí CO 2 tạo thành bằng cách 

dẫn khí qua nước vôi trong dư; lọc lấy kết tủa, rửa sạch, sấy khô rồi đem cân. Với 

một mẫu gang khối lượng là 5,00 g và khối lượng kết tủa thu được 1,00 g thì hàm 

lượng % cacbon trong mẫu gang là bao nhiêu? 
















A. 2,0% B. 2,4% 

C. 2,2% D. 4,8% 

Câu 27. Thành phần chính của xi măng là: 

A. 3CaO.SiO 2 , 2CaO.SiO 2 , 2CaO.Al 2 O 3 

B. 3CaO.SiO 2 , CaO.SiO 2 , 2CaO.Al 2 O 3 

C. 3CaO.SiO 2 , 2CaO.SiO 2 , 3CaO.Al 2 O 3 

D. 3CaO.SiO 2 , CaO.SiO 2 , 3CaO.Al 2 O 3 

Câu 28. Silic và nhôm đều phản ứng được với dung dịch các chất trong dãy nào sau 

đây? 

A. Na 2 CO 3 , KHCO 3 B. HCl, HF 

C. BaCl 2 , AgNO 3 D. NaOH, KOH 

Câu 29.Chọn dãy chuyển hóa có thể thực hiện: 

A.Si → SiO 2 → Na 2 SiO 3 → H 2 SiO 3 

B. Si → H 2 SiO 3 → Na 2 SiO 3 → SiO 2 

C. Si → SiO 2 → H 2 SiO 3 → Na 2 SiO 3 

D. Si → H 2 SiO 3 → SiO 2 → Na 2 SiO 3 

Câu 30. Một loại thủy tinh thường chứa 13,0% natri oxit; 11,7% canxi oxit và 75,3% 

silic đioxit về khối lượng. Thành phần của thủy tinh này được biểu diễn dưới dạng 

các oxit là ? 

A. Na 2 O.6CaO.SiO 2 B. 2Na 2 O.6CaO.SiO 2 

C. 2Na 2 O.CaO.6SiO 2 D. Na 2 O.CaO.6SiO 2 

2.1.5. Đa dạng hóa các phương pháp dạy học trong một bài học 

Không có một PPDH toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu và nội dung. Mỗi phương 

pháp và hình thức dạy học có những ưu, nhược điểm và giới hạn sử dụng riêng. Tất cả 

các PPDH đều có thể vận dụng trong đổi mới PPDH nhưng phải biết lựa chọn và phối 

hợp các phương pháp một cách hợp lý với nội dung kiến thức, với trình độ của HS, với 

điều kiện chuẩn bị đồ dùng dạy học và chủ yếu phải tạo điều kiện cho HS được tư duy 

chủ động, tích cực, độc lập, sáng tạo. Vì vậy việc phối hợp đa dạng phương pháp và 

hình thức trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy 

tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. 

Ví dụ: Khi giảng dạy bài 17: Silic và hợp chất của silic 

+ Phần tính chất vật lý, giáo viên có thể phối hợp sử dụng các phương pháp truyền 

thống như: thuyết trình, đàm thoại và kết hợp sử dụng công nghệ thông tin để truyền 

tải thông tin đến học sinh hoàn chỉnh nhất. 

Giáo viên kết hợp lời nói và hình ảnh để giới thiệu tính chất vật lý của Silicagen. 

+ Phần tính chất hóa học, giáo viên có thể phối hợp sử dụng các phương pháp truyền 

thống như: thuyết trình, đàm thoại, dạy học theo nhóm và kết hợp sử dụng thí nghiệm. 
















Giáo viên lồng ghép phương pháp thuyết trình, đàm thoại vào quá trình thí nghiệm 

chứng minh tính axit yếu của axit silixic (sục khí cacbonđioxit qua dung dịch muối 

Na 2 SiO 3 ). 

GV: Cho HS quan sát hình ảnh silicagen 

GV: Biễu diễn thí nghiệm: 

Thí nghiệm 1: cho dung dịch HCl vào ống 

nghiệm chứa dung dịch Na 2 SiO 3 . Yêu cầu 

HS quan sát, nhận xét hiện tượng xảy ra 

và viết PTPU. 

HS: Sau phản ứng tạo ra kết tủa dạng keo 

II. Axit silixic 

- Tính chất vật lí: Axit silixic là chất ở 

dạng keo, không tan trong nước, dễ mất 

nước khi đun nóng. Khi sấy bị mất nước 

tạo thành silicagen, có khả năng hấp phụ 

mạnh thường được dùng để hút hơi ẩm. 

- Tính chất hóa học: 

o 

t 

Na SiO + 2HCl ⎯⎯→ 2NaCl + H SiO ↓ Tính axit: H 2 SiO 3 < H 2 CO 3 

2 3 2 3 

GV: Kết luận tính chất vật lí của axit 

silixic 

HS: Nghe giảng 

GV: Thí nghiệm 2: sục khí CO 2 qua bình 

chứa dung dịch Na 2 SiO 3 . Yêu cầu HS 

quan sát, nhận xét hiện tượngxảy ra và 

viết PTPU. 

HS: Sau phản ứng tạo kết tủa dạng keo 

o 

t 

2 3 2 2 2 3 2 3 

Na SiO + CO + H O ⎯⎯→ Na CO + H SiO ↓ 

GV: Kết luận: Axit silixic là axit rất yếu, 

yếu hơn cả axit cacbonic nên bị khí 

cacbon đioxit đẩy ra khỏi dung dịch muối 

silicat. 


o 

t 

2 3 2 2 2 3 2 3 


(GV: kết hợp sử dụng các phương pháp 

như thuyết trình, đàm thoại, sử dụng 

công nghệ thông tin và biễu diễn thí 

nghiệm trong dạy học) 

2.2. Một số kinh nghiệm/chú ý 

- Khi lựa chọn phương pháp và hình thức dạy học cần lưu ý đến sự phù hợp về nội 

dung, thời gian của từng bài, từng phần và đặc điểm tâm lý lứa tuổi học sinhtrung học 

phổ thông sao cho đạt hiệu quả dạy học cao nhất. 

- Việc lựa chọn các phương pháp dạy học phải đảm bảo các nguyên tắc dạy học, đặc 

biệt là nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa tính tự giác, tính tích cực, tínhđộc lập, 

sáng tạo của học sinh và vai trò chủ đạo của giáo viên trong quá trìnhdạy học. 

- Khi sử dụng phương pháp trực quan trong dạy học, đặc biệt là biễu diễn thí nghiệm 

cần đảm bảo tính khách quan, an toàn cho cả học sinh và giáo viên, đảmbảo tính khoa 

học về cả nội dung và thời gian. 

- Trong tiến trình dạy học, thường xuyên áp dụng phương pháp kiểm tra, đánh giá kiến 

thức cũ cũng như kiến thức mới vừa học bằng các bài tập, câu hỏi ngaytại lớp. 

- Việc phối hợp các PPDH trong tiến trình dạy học phải nhịp nhàng và hợp lí. 
















2.3. Một số giáo án minh họa 

Tiết 35 

Bài 15: CACBON 

I. MỤC TIÊU 

1. Kiến thức 

Biết được: 

- Vị trí của cacbon trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học, cấu hình electron 

nguyên tử, các dạng thù hình của cacbon, tính chất vật lí (cấu trúc tinh thể, độ cứng, độ 

dẫn điện), ứng dụng. 

Hiểu được: 

- Cacbon có tính oxi hóa yếu, tính khử. Trong một số hợp chất, cacbon thường có số 

oxi hóa +2 hoặc +4. 

2. Kĩ năng 

- Viết các phương trình hóa học minh họa tính chất hóa học của cacbon. 

3. Trọng tâm 

- Một số dạng thù hình của cacbon có tính chất vật lí khác nhau do cấu trúc tinh thể và 

khả năng liên kết khác nhau. 

- Tính chất hóa học cơ bản của cacbon: vừa có tính oxi hóa (oxi hóa hidro và kim loại) 

vừa có tính khử (khử oxi, hợp chất có tính oxi hóa). 

4. Thái độ 

- Hứng thú học tập môn Hóa học. 

- Phát hiện và giải quyết vấn đề một cách khách quan, trung thực trên cơ sở phân tích 

khoa học. 

5. Định hướng phát triển năng lực cho học sinh 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: đọc tên, viết kí hiệu của cacbon. 

- Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống: biết thành phần hóa học ứng 

dụng của than hoạt tính; biết được nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường trong quá 

trình sử dụng cacbon làm nhiên liệu, chất đốt; biết khí cacbonic là một trong những 

nguyên nhân gây nên hiệu ứng nhà kính, khí CO rất độc có thể gây hại đến tính mạng 

con người có biện pháp bảo vệ môi trường sống. 

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học, năng lực tính toán. 

II. PHƯƠNG PHÁP 

Phương pháp: thuyết minh, đàm thoại, trực quan, dạy học nêu và giải quyết vấn đề, 

dạy học theo nhóm. 

III. CHUẨN BỊ 

- Giáo viên: giáo án, máy tính, máy chiếu, phiếu học tập… 

- Học sinh: học bài cũ và xem trước bài mới. 

IV. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 

1. Ổn định lớp học, kiểm tra sỉ số lớp học 

2. Vào bài: 
















Bạn nào có thể cho cả lớp biết, chúng ta đã học bao nhiêu nhóm nguyên tố phi kim? 

(HS trả lời) 

Hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu một nhóm nguyên tố phi kim mới – nhóm các 

nguyên tố cacbon – silic. 

3. Tiến trình dạy học 

HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS 

NỘI DUNG 

Hoạt động 1 

I. VỊ TRÍ VÀ CẤU HÌNH ELECTRON NGUYÊN TỬ 

I. Vị trí và cấu hình electron nguyên tử 

GV: Yêu cầu HS dựa vào C (Z=6) hãy - Cấu hình electron : 1s 2 2s 2 2p 2 

viết cấu hình electron và xác định vị trí - Vị trí : ô thứ 6, nhóm IVA, chu kì 2 

của cacbon trong bảng tuần hoàn - Các số oxi hóa của cacbon là -4, 0, +2, 

HS: cấu hình electron: 1s 2 2s 2 2p 2 +4 

Vị trí: ô thứ 6, nhóm IVA, chu kì 2 

GV: Đặt câu hỏi: dựa vào cấu hình 

electron hãy dự đoán khả năng liên kết 

của nguyên tử cacbon với các nguyên tử 

khác ? 

HS: nguyên tử cacbon có bốn electron lớp 

ngoài cùng, nên trong các hợp chất 

nguyên tử cacbon có thể tạo tối đa bốn 

liên kết cộng hóa trị với nguyên tử khác. 


II. TÍNH CHẤT VẬT LÍ – ỨNG DỤNG 

II. Tính chất vật lí - ứng dụng 

GV: Đặt câu hỏi: hãy cho biết thù hình là 

Kim 

cương 

gì ? Cho ví dụ ? 

Cấu Tứ diện đều 

HS: Thù hình là hiện tượng một nguyên trúc 

tốtồn tại ở một số dạng đơn chất khác 

nhau. Những dạng đơn chất khác nhau đó TCVL Tinh thể trong 

suốt, rất cứng, 

của một nguyên tố gọi là dạng thù hình. 

không dẫn điện, 

Ví dụ: nguyên tố oxi có hai dạng thù hình 

dẫn nhiệt 

là phân tử oxi và ozon. 

Ứng Làm đồ trang sức, 

GV: Cho cả lớp thảo luận nhóm và trả lời dụng mũi dao, mũi 

bảng sau 

khoan, bột mài,.. 

Kim 

Cương 

Than chì 

Than chì 

Cấu trúc lớp, 

các lớp liên kết 

yếu với nhau. 

Tinh thể màu 

xám đen, mềm 

Làm điện cực, 

ruột bút chì 

tạo hợp kim 

chịu nhiệt 
















Cấu 

trúc 

TCVL 

Ứng 

dụng 

GV: - Vì sao khi cơm bị khê người ta 

thường cho vào nồi cơm một mẩu than củi 

? (Đây là mẹo vặt thường được dùng khi 

không may cơm bị khê) 

HS: - Do than củi xốp có tính hấp phụ nên 

hấp phụ mùi khét của cơm làm cho cơm 

đỡ mùi khê. 


III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC 

III. Tính chất hóa học 

GV: Yêu cầu HS xác định số oxi hóa của 

cacbon trong các chất sau CH 4 , C, CO, 

CO 2 

1. Tính khử 

a) Tác dụng với oxi 

Cacbon cháy được trong không khí, phản 

HS: 

− 4 0 + 2 + 4 

C H C C O C O 

ứng tỏa nhiều nhiệt : 

4 2 

GV: Dựa vào cấu hình electron lớp ngoài 

cùng và các số oxi hóa của cacbon trong 

các hợp chất, hãy dự đoán tính chất hóa 

học của cacbon đơn chất ? 

HS: Cacbon đơn chất vừa có tính khử, 

vừa có tính oxi hóa. 

GV: Dựa vào SGK, hãy cho biết để thể 

hiện tính khử cacbon tác dụng với những 

chất nào? 

HS: Để thể hiện tính khử, cacbon thường 

tác dụng với oxi, với hợp chất (oxit, chất 

oxi hóa mạnh như HNO 3 , H 2 SO 4 đặc…) 

GV: Viết phương trình minh họa. 


GV: Vì sao người ta khuyến cáo không 

được chất than thành đống ? 

HS: Vì than tác dụng với oxi trong không 

0 o + 4 

t 

+ 

2 

⎯⎯→ 

2 

C O C O 

Ở nhiệt độ cao, cacbon lại khử được CO 2 : 

+ 4 0 o 2 

t 

2 

+ ⎯⎯→ 2 

+ 

C O C C O 

⇒Khi cacbon cháy trong không khí ngoài 

tạo ra khí CO 2 còn có một ít khí CO. 

b) Tác dụng với hợp chất 

Ở nhiệt độ cao, C có thể khử được nhiều 

oxit và phản ứng với nhiều chất oxi hóa 

như HNO 3 , H 2 SO 4 đặc… 
















khí tạo ra CO 2 tỏa ra nhiều nhiệt. Nhiệt 

tỏa ra tích góp dần, khi đạt tới nhiệt độ 

cháy của than thì than sẽ tự bốc cháy. 

GV: Yêu cầu HS xác định số oxi hóa, 

hoàn thành các phương trình sau : 

3( dac) 

o 

t 

C + HNO ⎯⎯→ 

C 

HS : 

o 

t 

+ ZnO ⎯⎯→ 

0 o + 4 

t 

+ 4 

3( dac) ⎯⎯→ 

2 

+ 4 

2 

+ 2 

2 

C HNO C O NO H O 

0 o 

+ 2 

t 

C + ZnO ⎯⎯→ Zn + C O 

GV:Để thể hiện tính oxi hóa, ở nhiệt độ 

cao cacbon tác dụng với hidro và một số 

kim loại tạo thành cacbua kim loại : 

0 o −4 

t , xt 

+ 2 

2 

⎯⎯⎯→ 

4 

C H C H 

0 o 

−4 

t 

+ ⎯⎯→ 

4 3 

3C 4Al Al C 

HS: Nghe giảng và ghi chép. 

GV: Hướng dẫn học sinh kết luận tính 

chất hóa học của cacbon đơn chất. 

HS: Cacbon đơn chất vừa có tính oxi hóa 

vừa có tính khử. 


V. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 

GV: Yêu cầu HS đọc SGK và trả lời câu 

hỏi 

? Ngoài kim cương và than chì là cacbon 

tựdo thì cacbon còn tồn tại ở trạng thái 

nào 

HS: - Tồn tại trong các khoáng vật: 

canxit, magiezit, đolomit… 

- Là thành phần chính của các loại than 

mỏ, dầu mỏ, khí thiên nhiên. 

- Là thành phần cơ sở tế bào động vật và 

tếbào thực vật 

GV: Yêu cầu HS kể tên một số mỏ than ở 

0 o + 4 

t 

+ 4 

3( dac) ⎯⎯→ 

2 

+ 4 

2 

+ 2 

2 

C HNO C O NO H O 

0 o 

+ 2 

t 

C + ZnO ⎯⎯→ Zn + C O 

2. Tính oxi hóa 

a) Tác dụng với hidro 

0 o −4 

t , xt 

+ 2 

2 

⎯⎯⎯→ 

4 

C H C H 

b) Tác dụng với kim loại 

0 o 

4 

t 

+ ⎯⎯→ 

4 3 

3C 4Al Al C − 

Kết luận: Cacbon đơn chất vừa có tính oxi 

hóa vừa có tính khử. 

V. Trạng thái tự nhiên 

- Kim cương và than chì là cacbon tự do 

gần như tinh khiết 

- Ngoài ra còn tồn tại trong các khoáng 

vật như canxit, dầu mỏ, đolomit… 

- Là thành phần chính của các loại than 

mỏ, dầu mỏ, khí thiên nhiên. 

- Là thành phần cơ sở tế bào động vật 

và tếbào thực vật. 
















Việt Nam? 

HS: Mỏ than antraxit lớn ở Quảng Ninh, 

mỏ than nhỏ hơn ở Thanh Hóa, Nghệ An, 

Quảng Nam… 

VI. CỦNG CỐ 

1. Bài tập 

GV yêu cầu HS làm bài tập 2, 3 SGK/70 

Bài 2 : Tính oxi hóa của cacbon thể hiện ở phản ứng nào trong các phản ứng sau ? 

A. 

C + O ⎯⎯→ CO 

2 2 

B. C + 2CuO ⎯⎯→ 2Cu + CO 

C. 3C + 4Al ⎯⎯→ Al C 

4 3 

D. 

C + H O ⎯⎯→ CO + H 

2 2 

2 

Đáp án: C 

Bài 3 : Tính khử của cacbon thể hiện ở phản ứng nào trong các phản ứng sau ? 

A. 2C + Ca ⎯⎯→ CaC 

B. C + 2H ⎯⎯→ CH 

2 

2 4 

C. C + CO ⎯⎯→ 2CO 

D. 3C + 4Al ⎯⎯→ Al C 

2 

4 3 

Đáp án: C 

GV cho cả lớp xem đoạn video về nguyên tố cacbon. Sau đó đặt câu hỏi: 

Dựa vào đoạn video và kiến thức đã học, hãy cho biết vì sao cùng cấu tạo từ nguyên tố 

cacbon nhưng than chì dẫn điện còn kim cương thì không? 

2. Dặn dò: GV nhắc nhở HS về nhà hoàn thành các bài tập còn lại trong SGK/70 

và xem trước bài mới, bài 16: Hợp chất của cacbon. 

Tiết 37 

Bài 16: HỢP CHẤT CỦA CACBON 



- Giúp học sinh hiểu: 

+ CO có tính khử, CO 2 là một oxit axit. 

+ H 2 CO 3 là axit rất kém bền, tính axit yếu và là axit hai nấc. 

+ Tính chất của muối cacbonat: Tính tan, tác dụng với axit, tác dụng với kiềm. 

- Giúp học sinh biết: 

+ Sự phân nhiệt của muối cacbonat,tính chất vật lí của CO, CO 2 . 

+ Ứng dụng của CO, CO 2 và muối cacbonat. 

2. Kĩ năng 

- Học sinh vận dụng kiến thức để giải thích tính chất của các chất như CO, CO 2 , 

H 2 CO 3 , muối cacbonat. 
















- Viết các phương trình phản ứng để minh họa cho tính chất của chất (chỉ rõ chất 

khử, chất oxi hóa nếu là phản ứng oxi hóa khử). 

- Phân biệt khí CO, CO 2 , muối cacbonat với một số chất khác. 






- CO có tính khử (tác dụng với oxit kim loại), CO 2 là một oxit axit. 

- Muối cacbonat có tính chất nhiệt phân và tác dụng với axit. 

- Cách nhận biết muối cacbonat. 


- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: đọc tên, viết kí hiệu của hợp chất cacbon. 

- Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống: biết khí CO độc, khí CO 2 một 

trong những nguyên nhân gây nên hiệu ứng nhà kính → tìm ra biện pháp bảo vệ 

môi trường. 

- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học, năng lực tính toán. 


Phương pháp: thuyết minh, đàm thoại, dạy học nêu và giải quyết vấn đề, trực quan. 


- GV: máy tính, máy chiếu, giáo án. 

- HS: học bài cũ và xem trước bài mới. 

IV. KIỂM TRA BÀI CŨ 

Câu hỏi kiểm tra bài cũ: - Nêu tính chất hóa học của cacbon ? (5đ) 

- Viết phương trình minh họa ? (5đ) 

V. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 


2. Vào bài: tiết trước chúng ta đã tìm hiểu tính chất, điều chế và ứng dụng của 

cacbon đơn chất. Vậy trong tự nhiên cacbon tồn tại ở những dạng hợp chất nào và 

tính chất của chúng là gì, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu bài 16: Hợp chất của cacbon. 


HOẠT ĐỘNG GV VÀ HS 

NỘI DUNG 

A. CACBON MONOOXIT 


I. TÍNH CHẤT VẬT LÝ 

A. CACBON MONOOXIT 

GV: Yêu cầu một HS đọc tính chất vật lý I. Tính chất vật lý 

của khí cacbon monooxit. 

(Xem SGK) 
















HS: Đọc tính chất vật lý 

GV: Kết luận về tính chất vật lý của khí 

Cacbon monooxit. Nhấn mạnh khí cacbon 

monoxit là khí rất độc. 


II. TÍNH CHẤT HÓA HỌC 

II. Tính chất hóa học 

GV: Đặt câu hỏi, dựa vào kiến thức đã 1. Cacbon monooxit là oxit không tạo 

học ở lớp 9 hãy cho biết: 

muối (oxit trung tính) 

CO thuộc loại oxit nào? 

- CO không tác dụng với nước, axit và 

Loại oxit vừa nêu có những tính chất dung dịch kiềm ở điều kiện thường. 

hóa học gì? 

HS: - CO là oxit trung tính 

- Oxit trung tính không tác dụng với nước, 

axit và dung dịch kiềm 

GV: Kết luận về tính chất của cacbon 

monooxit khi là một oxit trung tính. 

GV: Yêu cầu HS viết phương trình và 2. Tính khử 

xác định số oxi hóa của nguyên tố C trước - Khi đốt nóng, khí CO cháy trong oxi 

và sau phản ứng: 

hoặc không khí : 

CO 

Fe O 

2 3 

2 

o 

t 

+ O ⎯⎯→ 

o 

t 

+ CO ⎯⎯→ 

HS : Lên bảng trình bày: 

2 o 4 

t 

C + O + O2 ⎯⎯→ C + 

O2 

2 2 

2 o 

4 

t 

2 3 

+ 3 + ⎯⎯→ 2 + 3 

+ 

2 

Fe O C O Fe C O 

GV: Đặt câu hỏi, dựa vào sự thay đổi số 

oxi hóa của cacbon trong các phản ứng 

trên. Hãy nhận xét vai trò, tính chất của 

cacbon monooxit? 

HS: Trong các phản ứng trên, cacbon 

monooxit giữ vai trò là chất khử, thể hiện 

tính khử 

GV: Kết luận về vai trò,tính chất của 

cacbon monooxit trong phản ứng oxit hóa 

khử. 

o 

t 

2 2 

2CO + O ⎯⎯→ 2CO 

⇒Khí CO được sử dụng làm nhiên liệu 

khí. 

- Ở nhiệt độ cao, khí CO khử được nhiều 

oxit kim loại : 

o 

t 

2 3 

+ 3 ⎯⎯→ 2 + 3 

2 

Fe O CO Fe CO 

⇒Khí CO được dùng trong luyện kim để 

khử các oxit kim loại. 



III. ĐIỀU CHẾ 















GV: Dựa vào SGK, hãy cho biết khí CO 

được điều chế bằng cách nào? 

HS: Trong phòng thí nghiệm, khí CO 

được điều chế bằng cách đun nóng axit 

fomic khi có mặt H 2 SO 4 đặc. 

GV: Cho HS quan sát hình ảnh và sơ đồ 

lò gas, nêu rõ các quy trình tiến hành 

HS: Nghe giảng, tham khảo thêm SGK 

III. Điều chế 

1. Trong phòng thí nghiệm 

Phương trình phản ứng điều chế khí CO : 

H o 

2 SO 4 d ,t 

HCOOH ⎯⎯⎯⎯→ CO + H O 

2. Trong công nghiệp 

Khí CO được điều chế bằng cách: 

- Cho hơi nước đi qua than nung đỏ 

1050 

O C 

C + H O ←⎯⎯⎯ ⎯⎯⎯→ CO + H 

2 2 

- Thổi không khí qua than nung đỏ trong 

các lò gas 

o 

t 

2 

+ ⎯⎯→ 2 

CO C CO 

⇒Khí than ướt và khí lò ga đều được 

dùng làm nhiên liệu khí. 

B. CACBON ĐIOXIT 


I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ 

B. CACBON ĐIOXIT 

GV: Yêu cầu một HS đọc tính chất vật lý I. Tính chất vật lý 

của cacbon đioxit 

(Xem SGK) 

HS: Đọc tính chất vật lý 

GV: Phân tích và nêu ví dụ về cacbon 

đioxit, kết hợp chiếu các hình ảnh về các 

ứng dụng 

- Cacbon đioxit lỏng trong các bình nước 

ngọt (mục đích của nhà sản xuất là gì?) 

- Nước đá khô được sử dụng trong 

tiệccưới, tạo hiệu ứng khói trên sân 

khấu,bảo quản các thực phẩm lạnh 

- CO 2 là nguyên nhân chính gây nên hiệu 

ứng nhà kính 

Vậy chúng ta nên làm gì để giảm lượng 

CO 2 và khắc phục hiệu ứng nhà kính? 

HS: Trồng cây xanh, sử dụng các phương 

tiện công cộng như xe bus, xe đạp, đi 

bộ… để giảm lượng khí thải 






2 














GV: Đặt câu hỏi: Vì sao người ta thường 

dùng khí CO 2 trong các bình khí để chữa 

cháy? 

HS: Vì khí CO 2 không cháy và không duy 

trì sự cháy của nhiều chất 

GV: Đặt câu hỏi 

? CO 2 thuộc loại oxit nào 

? Loại oxit trên có những tính chất hóa 

học nào 

HS: - CO 2 thuộc loại oxit axit 

- Tác dụng được nước, dung dịch kiềm 

GV: Tiến hành thí nghiệm, mời 1 HS 

cùng thực hiện: CO 2 tác dụng với dung 

dịch nước vôi trong (dd Ca(OH) 2 ). Dùng 

ống hút thổi hơi vào cốc đựng dd nước 

vôi trong. Yêu cầu cả lớp quan sáthiện 

tượng và giải thích. 

GV: Nhấn mạnh phản ứng cacbon đioxit 

tác dụng với dung dịch kiềm bằng trục số 

- Khí CO 2 không cháy và không duy trì 

sự cháy của nhiều chất, nên thường được 

sử dụng để dập tắt các đám cháy. 

- Cacbon đioxit là một oxit axit: 

+ Tác dụng với nước 

CO + H O ←⎯⎯→ 

⎯ H CO 

2( k ) 2 ( l) 2 3(dd) 

+ Tác dụng với oxit bazơ, dung dịch 

kiềm: 

CO + 2NaOH ⎯⎯→ Na CO + H O 

2 2 3 2 

CO2 + NaOH ⎯⎯→ NaHCO3 

Ví dụ: cho 0,2 mol khí cacbon đioxit tác 

dụng với 0,3 mol dung dịch NaOH. Sản 

phẩm tạo thành gồm những muối nào? 

0.3 

a = = 1.5 

0.2 

⇒1 < a < 2 tạo ra hai muối: NaHCO 3 và 

Na 2 CO 3 . 


III. ĐIỀU CHẾ 

III. Điều chế 

GV:Trong phòng thí nghiệm và trong 1. Trong phòng thí nghiệm 

công nghiệp khí CO 2 được điều chế bằng Cho dung dịch HCl tác dụng với đá vôi: 

cách nào? 

CaCO3 + 2HCl → CO2 ↑+ CaCl2 + H2O 

HS: - Phòng thí nghiệm : cho dung dịch 2. Trong công nghiệp 

HCl tác dụng với đá vôi 

(Xem SGK) 

- Trong công nghiệp: đốt cháy thanhoàn 

toàn, nung đá vôi, lên men rượu từ đường 

glucozơ… 

C. AXIT CACBONIC VÀ MUỐI CACBONAT 

Hoạt dộng 1 

I. AXIT CACBONIC 

I. Axit cacbonic 

GV: Nêu đặc điểm của axit cacbonic: kém Phương trình điện ly của axit cacbonic 

bền, dễ bị phân hủy thành CO 2 và H 2 O 

+ − 

H 

2CO3 ←⎯⎯→ ⎯ H + HCO3 


− + 2− 

HCO3 GV: Yêu cầu HS lên bảng viết sự điện ly 

←⎯⎯→ ⎯ H + CO3 

của axit cacbonic trong dung dịch 

⇒Axit cacbonic tạo ra hai loại muối: 
















←⎯⎯→ ⎯ + 

+ − 

HS: H 

2CO3 H HCO3 

− + 2− 

HCO3 ←⎯⎯→ ⎯ H + CO3 

GV: Trong dung dịch axit cacbonic phân 

ly hai nấc nên tạo ra được hai muối: muối 

cacbonat và muối hidrocacbonat. 

2- 

muối cacbonat chứa ion CO 3 (Na 2 CO 3 

- 

…), muối hidrocacbonat chứa ion HCO 3 

(NaHCO 3 …) 


II. MUỐI CACBONAT 

II. Muối cacbonat 

GV: Yêu cầu học sinh đọc tính tan của 

muối cacbonat trong SGK 

HS: Đọc SGK 

GV: Yêu cầu HS xác định tính tan của các 

muối sau đây: 

Vd: Na 2 CO 3 , NaHCO 3 , CaCO 3 , MgCO 3 

HS: muối tan: Na 2 CO 3 , NaHCO 3 

1. Tính chất 

a) Tính tan 

Muối cacbonat của kim loại kiềm, amoni 

và đa số các muối hidrocacbonat dễ tan 

trong nước. Muối cacbonat của kim loại 

khác không tan trong nước 

b) Tác dụng với axit 

Không tan: CaCO 3 , MgCO 3 

NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2 ↑ + H 

2O 

GV: Axit cacbonic tạo có thể tạo thành 2 

muối, ngược lại các muối này khi tác 

Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2 ↑ + H 

2O 

dụng với axit tạo thành axit cacbonic dưới 

c) Tác dụng với dung dịch kiềm 

dạng CO 2 và H 2 O. Viết phương trình 

NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O 

minh họa 

d) Phản ứng nhiệt phân 

GV: Muối hidrocacbonat tác dụng với 

Muối cacbonat trung hòa của kim loại 

dung dịch kiềm tạo ra muối cacbonat 

kiềm bền với nhiệt. Muối cacbonat trung 

tương ứng và nước. Nhấn mạnh tính 

hòa của kim loại khác, muối 

lưỡng tính của muối hidrocacbonat. 

hidrocacbonat bị nhiệt phân 

GV: Yêu cầu HS nêu khả năng nhiệt phân 

o 

t 

của muối cacbonat. Viết phương trình. 

MgCO3( r ) 

⎯⎯→ MgO( r ) 

+ CO2( k ) 

o 

t 

3( r ) 

⎯⎯→ 

( r ) 

+ 

2( k ) 

MgCO MgO CO 

o 

t 

3( r ) 

⎯⎯→ 

2 3( r ) 

+ 

2( k ) 

+ 

2 ( k ) 

2NaHCO Na CO CO H O 

GV: Yêu cầu HS đọc ứng dụng của muối 

cacbonat. Giới thiệu thêm về các ứng 

dụng này. 

- Muối canxi cacbonat: nguyên liệu chính 

sản xuất phấn viết… 

- Muối natri cacbonat: nguyên liệu chính 

trong công nghiệp thủy tinh… 

- Muối natri hidrocacbonat: thành phần 

o 

t 

3( r ) 

⎯⎯→ 

2 3( r ) 

+ 

2( k ) 

+ 

2 ( k ) 

2NaHCO Na CO CO H O 

2. Ứng dụng (Xem SGK) 
















chính thuốc chữa đau dạ dày, bột nở trong 

làm bánh… 



1. Bài tập 

GV yêu cầu HS làm bài tập 1 và bài tập 2 SGK/75 

Trả lời: 

Bài tập 1: Dẫn hỗn hợp khí (hơi nước, khí CO 2 , khí CO) qua CaCl 2 khan sẽ loại bỏ 

được hơi nước. Sau đó dẫn hỗn hợp còn lại qua bình đựng Ca(OH) 2 dư, sẽ loại bỏ được 

khí CO 2 . Phần còn lại là khí CO. 

Phương trình hóa học: CO2( k ) 

+ Ca( OH ) 

2 

⎯⎯→ CaCO3( r) 

Bài tập 2: 

- Dùng quỳ tím ẩm đưa vào ba bình, bình nào không làm quỳ tím ẩm hóa đỏ chính là 

bình đựng khí CO. 

- Dẫn khí từ hai bình còn lại lần lượt vào dung dịch Ca(OH) 2 dư, khí trong bình nào làm 

cho dung dịch Ca(OH) 2 vẩn đục chính là bình đựng khí SO 2 . Bình còn lại là khí HCl. 

2. Dặn dò 

GV nhắc nhở học sinh về làm các bài tập còn lại trong SGK/75 và xem trước bài 17: 

Silic và hợp chất của silic. 

Tiết 38 

Bài 17: SILIC VÀ HỢP CHẤT CỦA SILIC 



- HS biết tính chất đặc trưng của silic và hợp chất của silic. 

- HS biết những ứng dụng quan trọng của silic trong các ngành kĩ thuật như luyện kim, 

bán dẫn, điện tử… 

2. Kĩ năng 

- Từ vị trí của silic trong bảng tuần hoàn có thể dự đoán tính chất hóa học của silic và 

so sánh với cacbon. 

- Viết phương trình hóa học chứng minh tính chất của silic và tính chất một số hợp 

chất của silic. 






- Silic là phi kim hoạt động yếu, ở nhiệtđộ cao tác dụng với nhiều chất. 

- Tính chất hóa học của SiO 2 (tác dụng với kiềm đặc nóng, dung dịch HF). 
















- Hợp chất H 2 SiO 3 là axit yếu, ít tan trong nước, tan trong kiềm nóng. 


- Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học: đọc tên viết kí hiệu của silic và hợp chất của 

nó. 

- Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống: silicagen sử dụng hút ẩm trong 

bánh kẹo, khắc thủy tinh qua phản ứng SiO 2 và HF. 

- Năng lực tính toán, năng lực giải quyết vấn đề. 


Phương pháp: thuyết minh, đàm thoại, dạy học theo nhóm, trực quan. 


- GV: máy tính, máy chiếu, giáo án, phiếu học tập. 

- HS: học bài cũ và xem trước bài mới. 

IV. KIỂM TRA BÀI CŨ 

Câu hỏi kiểm tra bài cũ: - Nêu tính chất hóa học của cacbon đioxit ? (5đ) 

- Viết phương trình minh họa ? (5đ) 

V. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 


2. Vào bài: Trong các bài học trước chúng ta đã tìm hiểu xong về nguyên tố cacbon và 

các hợp chất của cacbon, hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu một nguyên tố khác trong 

nhóm IVA đó là silic. Vậy silic có tính chất vật lý, hóa học gì cũng như nó tồn tại ở 

những hợp chất nào trong tự nhiên, chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay bài 17: 

Silic và hợp chất của silic. 


HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 

A. SILIC 


I. TÍNH CHẤT VẬT LÍ 

GV: Yêu cầu HS dựa vào Si (Z=14) viết 

cấu hình electron, xác định vị trí của silic 

trong bảng tuần hoàn ? 

HS: Cấu hình electron 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 2 

- Vị trí: ô thứ 14, nhóm IVA, chu kì 3 

GV: Yêu cầu một HS đọc tính chất vật lí. 

Cho HS xem hình ảnh về hai dạng tinh 

thểcủa silic. 

HS: Quan sát và tham khảo thêm SGK 

GV: Kết luận tính chất vật lí của silic 

A. SILIC 

NỘI DUNG 

I. Tính chất vật lí 

Silic tồn tại ở hai dạng: silic tinh thể và 

silic vô định hình 

- Silic tinh thể: cấu trúc giống kim cương, 

Màu xám, có ánh kim, có tính bán dẫn, 

nóng chảy ở 1420 o C. 

- Silic vô định hình: chất bột màu nâu 


















GV: Yêu cầu HS xác định số oxi hóa của 

các hợp chất sau: Mg 2 Si, Si, SiO, SiO 2 . 

Gọi một HS lên bảng hoàn thành. 

− 4 0 + 2 + 4 

HS: Mg Si Si Si O Si O 

2 2 

GV: Dựa vào số oxi hóa trong các hợp 

chất của silic, hãy dự đoán tính chất hóa 

học của silic? 

HS: Silic vừa có tính khử vừa có tính oxi 

hóa 

GV: Dựa vào cấu trúc của hai dạng tinh 

thể silic trong phần tính chất vật lí, hãy 

cho biết dạng tinh thể nào hoạt động hóa 

học hơn? 

HS: Silic vô định hình hoạt động hơn silic 

tinh thể 

GV: Cho cả lớp hoạt động nhóm, xác định 

số oxi hóa, vai trò của silic trong các phản 

ứng: 

Si + 2F ⎯⎯→ Si F 

2 4 

o 

t 

2 2 

Si + O ⎯⎯→ SiO 

Si + 2NaOH + H2O ⎯⎯→ Na2 SiO3 + 2H2 

↑ 

HS : 

0 + 4 

Si + 2F ⎯⎯→ Si F 

c. 

khu 

2 4 

0 o + 4 

t 

Si + O2 ⎯⎯→ Si O2 

c. 

khu 

0 + 4 

Si + 2NaOH + H O ⎯⎯→ Na Si O + 2H 

↑ 

c. 

khu 

2 2 3 2 

GV: Trong các phản ứng trên, silic thể 

hiện tính chất gì và để thể hiện tính chất 

này thì silic tác dụng với những chất nào? 

HS : Thể hiện tính khử khi tác dụng với 

phi kim và hợp chất (dung dịch kiềm). 

GV: Viết phương trình lên bảng, yêu cầu 

một HS đứng tại chỗ xác định số oxi hóa 


Silic vừa có tính khử, vừa có tính oxi 

hóa: 

1. Tính khử 

Tác dụng với phi kim: 

Si + 2F ⎯⎯→ Si F 

2 4 

o 

t 

2 2 

Si + O ⎯⎯→ Si O 

Tác dụng với hợp chất: 

Si + 2NaOH + H O ⎯⎯→ Na Si O + 2H 

↑ 

2 2 3 2 

2. Tính oxi hóa 

Silic thể hiện tính oxi hóa khi tác dụng 

với kim loại như canxi, magie, sắt tạo 
















và vai trò của Silic trong phản ứng 

t 

2Mg + Si ⎯⎯→ Mg Si 

HS: 

o 

2 

0 o 

−4 

t 

2 

c.oxh 


GV: Dựa vào phản ứng trên, Silic khi tác 

dụng với kim loại thể hiện tính chất hóa 

học gì? 

HS: Silic thể hiện tính oxi hóa 


III. TRẠNG THÁI TỰ NHIÊN 

IV. ỨNG DỤNG 

V. ĐIỀU CHẾ 

GV:Cho học sinh xem đoạn video về trạng 

thái tự nhiên và ứng dụng của silic. Sau đó 

đặt câu hỏi: 

? Nêu một số đặc điểm về trạng thái tự 

nhiên và một số ứng dụng của silic đời 

sống 

HS: Silic là nguyên tố phổ biến thứ hai sau 

oxi; chiếm 29, 5% khối lượng vỏ Trái đất. 

Trong tự nhiên silic thường gặp ở dạng 

hợp chất: silic đioxit, khoáng vật silicat và 

aluminosicat như cao lanh, mica, fenspat, 

đá xà vân, thạch anh… 

Ứng dụng: silic dùng trong kĩ thuật vô 

tuyến và điện tử, dùng trong công nghiệp 

luyện kim, Ferosilic là hợp kim được dùng 

để chế tạo các loại thép chịu axit. 

GV: Dựa vào SGK, hãy cho biết silic được 

điều chế bằng cách nào? 

HS: Silic được điều chế bằng cách dùng 

chất khử mạnh như magie, nhôm, cacbon 

để khử silic đioxit ở nhiệt độ cao. 

GV: Nhấn mạnh không nên dùng cát để 

dập tắt các đám cháy kim loại. 

B. HỢP CHẤT CỦA SILIC 


thành silixua kim loại. 

0 o 

−4 

t 

2 

c.oxh 


III. Trạng thái tự nhiên 

Silic là nguyên tố phổ biến thứ hai sau 

oxi; chiếm 29,5% khối lượng vỏ Trái đất. 

Trong tự nhiên silic thường gặp ở dạng 

hợp chất: silic đioxit, khoáng vật silicat 

và aluminosicat như cao lanh, mica, 

fenspat, đá xà vân, thạch anh… 

IV. Ứng dụng 

Silic dùng trong kĩ thuật vô tuyến 

và điện tử, dùng trong công nghiệp luyện 

kim, Ferosilic là hợp kim được dùng để 

chế tạo các loại thép chịu axit. 

V. Điều chế 

Silic được điều chế bằng cách dùng chất 

khử mạnh như magie, nhôm, cacbon để 

khử silic đioxit ở nhiệt độ cao: 

t 

SiO + 2Mg ⎯⎯→ Si + 2MgO 


2 

o 

o 

t 

2 

+ ⎯⎯→ + 

2 3 

3SiO 4Al 3Si 2Al O 















I. SILIC ĐIOXIT 

GV: Dựa vào SGK, yêu cầu HS nêu tính 

chất vật lý và hóa học của silic đioxit? 

HS: - Tính chất vật lý: silic đioxit là chất ở 

dạng tinh thể, nóng chảy ở 1713 o C, không 

tan trong nước. 

- Silic đioxit tan chậm trong dung dịch 

kiềm đặc, nóng, tan dễ trong kiềm nóng 

chảy, tan trong axit flohidric 

GV: Cho HS xem video về khắc chữ thủy 

tinh. Khắc chữ thủy tinh dựa trên tính chất 

nào của silic đioxit? 

HS: Quan sát và viết phương trình phản 

ứng 

GV: Nêu các dạng tồn tại của silic đioxit: 

Dạng cát và thạch anh. Là nguyên liệu 

quan trọng để sản xuất thủy tinh, đồ gốm 

… 


II. AXIT SILIXIC 

GV: Biễu diễn thí nghiệm: 

Thí nghiệm 1: cho dung dịch HCl vào ống 

nghiệm chứa dung dịch Na 2 SiO 3 . Yêu cầu 

HS quan sát hiện tượng và viết PTPU. 

HS: Sau phản ứng tạo ra kết tủa dạng keo 

o 

t 

2 3 

2 2 

2 3 

Na SiO + HCl ⎯⎯→ NaCl + H SiO ↓ 

GV: Kết luận tính chất vật lí của axit 

silixic 


GV: Thí nghiệm 2: sục khí CO 2 qua bình 

chứa dung dịch Na 2 SiO 3 . Yêu cầu HS 

quan sát hiện tượng và viết phương trình 

phản ứng. 

HS: Sau phản ứng tạo kết tủa dạng keo 

o 

t 

2 3 2 2 2 3 2 3 


GV: Kết luận: Axit silixic là axit rất yếu, 

B. HỢP CHẤT CỦA SILIC 

I. Silic đioxit 


Tác dụng với dung dịch kiềm, nóng: 

o 

t 

2 

+ 2 ⎯⎯→ 

2 3 

+ 

2 

SiO NaOH Na SiO H O 

Tan trong axit flohidric: 

SiO + 4HF ⎯⎯→ SiF + 2H O 

2 4 2 

⇒Dùng trong khắc thủy tinh. 

II. Axit silixic 

- Tính chất vật lí: Axit silixic là chất ở 

dạng keo, không tan trong nước, dễ mất 

nước khi đun nóng. Khi sấy bị mất nước 

tạo thành silicagen, có khả năng hấp phụ 

mạnh thường được dùng để hút hơi ẩm. 


Tính axit: H 2 SiO 3 < H 2 CO 3 

o 

t 

2 3 2 2 2 3 2 3 

















yếu hơn cả axit cacbonic nên bị khí 

cacbon đioxit đẩy ra khỏi dung dịch muối 

silicat. 



III. MUỐI SILICAT 

GV: Yêu cầu một HS đọc tính chất của 

muối silicat. Sau đó giới thiệu một vài ứng 

dụng của muối silicat: thủy tinh lỏng, keo 

dán trong công nghiệp. 

HS: Nghe giảng và ghi chép 

III. Muối silicat 

- Chỉ có silicat kim loại kiềm tan được 

trong nước. 

- Dung dịch đậm đặc của Na 2 SiO 3 và 

K 2 SiO 3 được gọi là thủy tinh lỏng. 


1. Bài tập: 

GV yêu cầu HS làm bài tập 2, 3 và 4 SGK/79: 

Trả lời: 

Bài 2: Số oxi hóa cao nhất của silic thể hiện ở hợp chất nào sau đây? 

A. 

SiO 

B. 

SiO 

2 

C. 

SiH 

4 

D. 

Mg Si 

2 

Đáp án: B 

Bài 3: Khi cho nước tác dụng với oxit axit này thì axit sẽ không được tạo thành, oxit 

axit đó là? 

A. cacbon đioxit 

B. lưu huỳnh đioxit 

C. silic đioxit 

D. đinitơ pentaoxit 

Đáp án: C 

o 

Bài 4: SiO2 + 2NaOH ⎯⎯→ t Na2SiO3 + H 

2O 

o 

t 

2 3 2 2 2 3 2 3 


Bài tập: Hoàn thành sơ đồ phản ứng sau: 

Si → SiO 2 

→ Na 2 SiO 3 

→ H 2 SiO 3 

2. Dặn dò: 

Yêu cầu HS về nhà hoàn thành các bài tập còn lại trong SGK/79 và xem trước bài mới. 
















CHƯƠNG 3: KẾT LUẬN 

Sau khi tiến hành tìm hiểu, nghiên cứu đề tài “Phân tích nội dung chương trình hóa học 

11. Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3:Cacbon – Silic”. 

Tôi đã căn bản hoàn thành được các nhiệm vụ được nêu, cụ thể là: 

- Nghiên cứu khái niệm, cách phân loại và các xu hướng đổi mới phương pháp dạy học 

hiện nay. 

- Phân tích nội dung và cấu trúc chương trình hóa học 11 dựa trên các nguyên tắc đảm 

bảo tính khoa học, cơ bản, hiện đại, tính thực tiễn, tính sư phạm và đảm bảo tính đặc thù 

của môn hóa học. Sự đảm bảo các nguyên tắc này được thể hiện: 

+ Thứ nhất, chương trình hóa học được xây dựng theo một logic chặt chẽ, các kiến thức 

hóa học được hình thành và phát triển một cách liên tục, ngày càng phức tạp và tiến gần 

đến những kiến thức, quy luật hiện đại. 

+ Thứ hai, chương trình hóa học trung học phổ thông được xây dựng từ hai hệ thống 

kiến thức về chất và phản ứng hóa học. Hai khái niệm này được hình thành và phát triển 

song song và hỗ trợ lẫn nhau dựa trên cơ sở các kiến thức lý thuyết chủ đạo của chương 

trình. 

+ Thứ ba, chương trình xây dựng chủ yếu theo nguyên tắc đường thẳng, các kiến thức 

khái niệm được hình thành một lần không lặp lại, nhưng được bổ sung phát triển dần 

qua nhiều sự kiện khác nhau. Đồng thời có một số kiến thức được xây dựng trên nguyên 

tắc đồng tâm đảm bảo sự phát triển khái niệm, kiến thức hóa học trên cơ sởcác lý thuyết 

khác nhau để đảm bảo phù hợp với nhận thức của học sinh theo lứa tuổi. 

+ Thứ tư, trong toàn bộ chương trình, các kiến thức về học thuyết cơ sở, định luật hóa 

học và các khái niệm hóa học, các chất đã được bố trí, sắp xếp xen kẽ nhau đảm bảo vai 

trò chủ đạo của lý thuyết và tính hiệu quả của quá trình nhận thức, logic phát triển của 

khái niệm… 

- Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3: “Cacbon – Silic”. 

Cụ thể bao gồm các biện pháp:sử dụng các phương pháp trực quan và phương triện kĩ 

thuật dạy học; PPDH nêu và giải quyết vấn đề; PPDH theo nhóm; phương pháp kiểm tra 

đánh giá kết quả học tập; đa dạng hóa các PPDH. 

- Một số kinh nghiệm và lưu ý khi vận dụng các biện pháp đã đề xuất. 

- Vận dụng các biện pháp đã đề xuất thiết kế giáo án các bài học chương 3: “Cacbon – 


Trên đây là những kết quả nghiên cứu của đề tài “Phân tích nội dung chương trình Hóa 

học 11.Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3: Cacbon – 

Silic”. Hi vọng đề tài này sẽ góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa 

học, giúp cho các sinh viên thực tập có thêm nhiều kinh nghiệm và lưu ý để có những 

lựa chọn tốt nhất về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Do thời gian nghiên 

cứu có hạn nên việc triển khai còn có những hạn chế nhất định, tôi rất mong những biện 
















pháp cũng như giáo án đã đề xuất sẽ được sự nhận xét, đánh giá và góp ý của quý thầy 

cô cùng các bạn sinh viên để xây dựng đề tài tốt hơn. 

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong tổ Hóa Trường Đại học Đồng Nai và 

GVHD Th.S Phạm Ngọc Thanh Tâm đã tận tình hướng dẫn và tạo điều kiện tốt nhất 

cho em trong suốt quá trình viết đề tài trên. Cuối cùng em xin kính chúc quý Thầy, Cô 

dồi dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp cao quý. 

Xin chân thành cảm ơn! 
















TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Báo cáo của Hội Đồng Giáo dục UNESCO (1997), Thông điệp: “Học tập - mộtkho 

báu tiềm ẩn”. 

2. Trịnh Văn Biểu (2003), Giảng dạy hóa học ở trường phổ thông, NXB Đại học Sư 

phạm Tp. HCM. 

3. GS. TSKH. Nguyễn Cương (2005), Phương pháp dạy học hóa học, NXB Đại học 

Sư phạm. 

4. Cao Cự Giác (2007), Thiết kế bài giảng Hóa học 11, NXB Hà Nội. 

5. TS. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. 

6. Phan Thị Thanh Nhàn (2009), Luận văn Thạc sĩ lý luận và phương pháp dạy học, 

Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. 

7. Trần Thị Tuyết Oanh (2014), Đánh giá kết quả học tập, NXB Đại học Sư phạm. 

8. Nguyễn Ngọc Quang (1994), Lý luận dạy học, NXB Giáo dục 

9. PGS. TS. Nguyễn Thị Sửu (2007), Phương pháp dạy học hóa học, NXB Khoa học 

và kĩ thuật Hà Nội. 

10. PGS. TS. Phùng Quốc Việt, Một số xu hướng đổi mới phương pháp dạy học, Hội 

thảo đổi mới phương pháp dạy học (2013). 

11. Phạm Viết Vượng (2000), Giáo dục học II, NXB Đại học Sư phạm. 

12. Phạm Viết Vượng (2000), Tâm lý học đại cương, NXB Đại học sư phạm.

Phân tích nội dung chương trình hóa học 11 Đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy chương 3 Cacbon Silic [Performed by] Phạm Thị Thảo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?