Nghiên cứu đánh giá hàm lượng nitrat, nitrit trong các nguồn nước cấp cho các nhà máy xử lý nước của tỉnh Quảng Ninh bằng phương pháp phổ hấp thụ phân tử (2016)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC 

HOÀNG THỊ PHƯƠNG LAN 

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ HÀM LƯỢNG NITRAT, 

NITRIT TRONG CÁC NGUỒN NƯỚC CẤP CHO CÁC 

NHÀ MÁY XỬ LÍ NƯỚC CỦA TỈNH QUẢNG NINH 

BẰNG PHƯƠNG PHÁP PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ 

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC 

THÁI NGUYÊN - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN 

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC 

HOÀNG THỊ PHƯƠNG LAN 

NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ HÀM LƯỢNG NITRAT, 

NITRIT TRONG CÁC NGUỒN NƯỚC CẤP CHO CÁC 

NHÀ MÁY XỬ LÍ NƯỚC CỦA TỈNH QUẢNG NINH 

BẰNG PHƯƠNG PHÁP PHỔ HẤP THỤ PHÂN TỬ 

Chuyên ngành: Hoá phân tích 

Mã số: 60.44.01.118 

LUẬN VĂN THẠC SĨ HÓA HỌC 

Người hướng dẫn khoa học: TS. TRƯƠNG THỊ THẢO 

THÁI NGUYÊN - 2016

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

http://daykemquynhon.blogspot.com 

LỜI CẢM ƠN 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

Lời đầu tiên tôi xin được gửi tới cô <strong>giá</strong>o - TS. Trương Thị Thảo lời biết ơn 

chân thành và sâu sắc nhất. Cô là người đã trực tiếp giao đề tài và tận tình chỉ 

bảo, hướng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm quí báu, giúp đỡ tôi trong quá trình 

nghiên <strong>cứu</strong> và hoàn thành luận văn. 

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô Khoa Hoá học - Đại học Khoa học 

Thái Nguyên, Khoa xét nghiệm - Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh Quảng Ninh, cán 

bộ của 12 nhà máy xử lí nước tỉnh Quảng Ninh đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi. 

Và tôi cũng xin chân thành cảm ơn đơn vị cơ quan nơi tôi công tác đã tạo 

điều kiện để tôi học tập, nghiên <strong>cứu</strong> hoàn thành tốt bản luận văn. Cuối cùng tôi xin 

được cảm ơn những người thân trong gia đình, đã luôn động viên, cổ vũ để tôi hoàn 

thành tốt luận văn của mình. 

Thái Nguyên, ngày 15 tháng 10 năm 2016 

Tác giả 

Hoàng Thị Phương Lan 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÍ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

a 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN 

http://www.lrc.tnu.edu.vn 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial





MỤC LỤC 




LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. a 

MỤC LỤC ................................................................................................................... b 

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................... d 

DANH MỤC CÁC BẢNG .......................................................................................... e 

DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................................... g 

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 

Chương 1. TỔNG QUAN ......................................................................................... 3 

1.1. Điều kiện tự nhiên, dân cư tỉnh Quảng Ninh ....................................................... 3 

1.2. Giới thiệu về <strong>nitrat</strong> và <strong>nitrit</strong> .................................................................................. 4 

1.2.1. Chu trình sinh hóa của Nitơ trong môi trường ........................................... 5 

1.2.2. Tính chất lí, hóa học của <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong> ......................................................... 6 

1.2.3. Độc tính của <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> ......................................................................... 8 

1.3. Các phương pháp phân tích <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong> trong phòng thí nghiệm ...................... 12 

1.3.1. Các phương pháp xác định <strong>nitrit</strong> .............................................................. 12 

1.3.2. Các phương pháp xác định <strong>nitrat</strong> .............................................................. 17 

Chương 2. THỰC NGHIỆM .................................................................................. 23 

2.1. Phương pháp thực nghiệm ................................................................................. 23 

2.1.1. Phương pháp trắc quang xác định <strong>nitrit</strong> bằng thuốc thử aminobenzen 

sufonamid và với N (1 naphtyl) 1.2 diamonietan dihidroclorua ....................... 23 

2.1.2. Phương pháp trắc quang xác định <strong>nitrat</strong> dùng axit sunfosalixylic ........... 24 

2.2. Hóa chất, dụng cụ và thiết bị .............................................................................. 24 

2.2.1. Hóa chất .................................................................................................... 24 

2.2.2. Dụng cụ và thiết bị .................................................................................... 25 

2.3. Nội dung thực nghiệm ........................................................................................ 26 

2.3.1. Pha chế các dung dịch làm việc ................................................................ 26 


2.3.2. Lấy mẫu và bảo quản mẫu ........................................................................ 27 

2.3.3. Các nội dung thực nghiệm ........................................................................ 29 

b 

















2.3.4. Ứng dụng phân tích mẫu thực tế............................................................... 40 

Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................................. 41 

3.1. Các điều kiện của phương pháp phổ hấp thụ phân tử ........................................ 41 

3.1.1. Các điều kiện xác định <strong>nitrit</strong> ..................................................................... 41 

3.1.2. Khoảng tuyến tính và đường chuẩn xác định <strong>nitrit</strong>, kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

phương pháp ........................................................................................................ 47 

3.1.3. Các điều kiện xác định <strong>nitrat</strong> ..................................................................... 50 

3.1.4. Khoảng tuyến tính và đường chuẩn xác định <strong>nitrat</strong>, kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

phương pháp ........................................................................................................ 54 

3.2. Ứng dụng phân tích mẫu thực tế ........................................................................ 58 

3.2.1. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> ......................................................................... 58 

3.2.2. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> ........................................................................ 61 

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 67 

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 69 

PHỤ LỤC 






c 










DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 




QCVN 

TCVN 

BYT 

BTNMT 

VSMT 

TBA - OH 

EDTANa 

LOD 

LOQ 

RSD 

Abs 

KPH 

Quy chuẩn Việt Nam 

Tiêu chuẩn Việt Nam 

Bộ y tế 

Bộ tài nguyên môi trường 

Vệ sinh môi trường 

Tetrabutylamonium hydroxide 

Dinatridihidro etylendinitrilo tetraaxetat 

Giới hạn phát hiện 

Giới hạn định <strong>lượng</strong> 

Độ lệch chuẩn tương đối 

Mật độ quang 

Không phát hiện 






d 










DANH MỤC CÁC BẢNG 




Bảng 1.1. Giới hạn cho phép <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> trong nước ...................... 11 

Bảng 2.1. Địa điểm và thời gian lấy mẫu quí 1 năm 2016 .................................... 28 

Bảng 2.2. Địa điểm và thời gian lấy mẫu quí 2 năm 2016 .................................... 28 

Bảng 2.3. Pha dung dịch khảo sát cực đại hấp thụ quang xác định <strong>nitrit</strong> .............. 29 

Bảng 2.4. 

Pha các dung dịch khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở xác 

định ion <strong>nitrit</strong> ......................................................................................... 31 

Bảng 2.5. Pha dung dịch khảo sát khoảng tuyến tính xác định <strong>nitrit</strong>..................... 32 

Bảng 2.6. Các công thức tính LOD, LOQ ............................................................. 33 

Bảng 2.7. Pha dung dịch khảo sát cực đại hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> ............. 35 

Bảng 2.8. 

Pha dung dịch khảo sát khả năng Na3N khắc phục sự nhiễu của 

NO2 - trong xác định <strong>nitrat</strong> ...................................................................... 37 

Bảng 2.9. Pha dung dịch khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở xác định <strong>nitrat</strong> ..... 38 

Bảng 2.10. Pha dung dịch khảo sát khoảng tuyến tính xác định <strong>nitrat</strong> .................... 39 

Bảng 3.1. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - ở các <strong>giá</strong> trị pH khác nhau ............. 42 

Bảng 3.2. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - khi thể tích thuốc thử khác nhau .... 43 

Bảng 3.3. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - khi thời gian phản ứng khác nhau ........ 44 

Bảng 3.4. Ảnh hưởng của ion cản trở đến độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrit</strong> ......... 46 

Bảng 3.5. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - ở các nồng độ khác nhau ................ 47 

Bảng 3.6. Nồng độ <strong>nitrit</strong> trong phép đo xác định LOD ......................................... 48 

Bảng 3.7. Kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> độ lặp lại của phép đo với mẫu thực khi xác 

Bảng 3.8. 

định <strong>nitrit</strong> .................................................................................... 49 

Các điều kiện tối ưu xác định <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp phổ hấp thụ 

phân tử ................................................................................................... 50 

Bảng 3.9. Độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> khi thời gian phản ứng khác nhau........ 51 

Bảng 3.10. Độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> khi nồng độ ion <strong>nitrit</strong> trong 

mẫu khác nhau ....................................................................................... 52 


Bảng 3.11. Ảnh hưởng của ion cản trở đến độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> ........ 53 

Bảng 3.12. Độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> ở các nồng độ khác nhau ............... 54 


e 
















Bảng 3.13. Nồng độ <strong>nitrat</strong> trong phép đo xác định LOD ......................................... 56 

Bảng 3.14. Kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> độ lặp lại của phép đo với mẫu thực khi xác 

định <strong>nitrat</strong> ................................................................................... 57 

Bảng 3.15. Các điều kiện tối ưu xác định ion <strong>nitrat</strong> bằng phương pháp phổ 

hấp thụ phân tử ...................................................................................... 58 

Bảng 3.16. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> NO2 - trong mẫu nước quí 1 năm 2016 ........... 58 

Bảng 3.17. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> trong mẫu nước quí 2 năm 2016 ..... 60 

Bảng 3.18. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrat</strong> trong mẫu nước quí 1 

năm 2016 .................................................................................... 61 

Bảng 3.19. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrat</strong> trong mẫu nước quí 2 

năm 2016 .................................................................................... 63 

Bảng 3.20. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> trung bình quý 1 và quý 2 năm 2016, và 

trung bình các năm 2012, 2013, 2014, 2015 trong nước mặt cấp 

cho 12 nhà mày nước tỉnh Quảng Ninh ................................................. 64 






f 










DANH MỤC CÁC HÌNH 




Hình 3.1: Phổ cực đại hấp thụ quang hợp chất màu NO 2 

- 

........................... 42 

Hình 3.2: 

Hình 3.1: 

Đồ thị ảnh hưởng của pH tới độ hấp thụ quang của hợp chất 

màu xác định <strong>nitrit</strong> ....................................................................... 43 

Ảnh hưởng của <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> thuốc thử đến độ hấp thụ quang 

xác định <strong>nitrit</strong> ............................................................................... 41 

Hình 3.4: Ảnh hưởng của thời gian tới độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrit</strong> ... 45 

Hình 3.5: Sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang vào nồng độ <strong>nitrit</strong> ............... 47 

Hình 3.6: Đường chuẩn xác định <strong>nitrit</strong> ........................................................ 48 

Hình 3.7: Phổ cực đại hấp thụ quang hợp chất màu NO 3 

- 

........................... 51 

Hình 3.8: 

Hình 3.9: 

Sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang dung dịch NO 3 

- 

vào thời 

gian phản ứng .............................................................................. 52 

Ảnh hưởng nồng độ ion <strong>nitrit</strong> tới độ hấp thụ quang xác 

định <strong>nitrat</strong> .................................................................................... 53 

Hình 3.10: Sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang vào nồng độ <strong>nitrat</strong> .............. 55 

Hình 3.11: Đường chuẩn xác định <strong>nitrat</strong> ....................................................... 55 

Hình 3.12. Đồ thị nồng độ ion NO 2 

- 

trung bình các năm 2012 đến 2016 .... 65 

Hình 3.13. Đồ thị nồng độ ion NO 3 

- 

trung bình các năm 2012 đến 2016 ..... 66 






g 













MỞ ĐẦU 

Nước có một vai trò hết sức quan trọng để tạo nên sự sống của tất cả những 

sinh vật. Tuy nhiên nếu chúng ta sử dụng nước không đảm bảo vệ sinh an toàn thì 

sẽ dẫn đến sự ngộ độc, tác hại không tốt cho sức khỏe. 

Việc dư thừa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong> trong nước uống gây ra các hậu quả về 

mặt sức khỏe của người sử dụng. Nitrat vào cơ thể người sẽ tham gia phản ứng khử 

ở dạ dày và đường ruột do tác dụng của các men tiêu hoá sinh ra <strong>nitrit</strong>. 

Nitrat khi đi vào cơ thể sinh vật bị chuyển hóa thành <strong>nitrit</strong> dưới tác dụng của 

các enzim. Nitrit ngăn cản các quá trình hình thành và trao đổi oxy của hemoglobin 

trong máu dẫn đến việc thiếu hụt oxy trong máu, cơ thể sẽ bị giảm chức năng hô 

hấp, có các biểu hiện như khó thở, ảnh hưởng đến hệ hô hấp. Đối với trẻ dưới 6 

tháng tuổi, <strong>nitrit</strong> làm chậm quá trình phát triển của trẻ, tích lũy trong cơ thể gây ra 

các bệnh về đường hô hấp, bệnh da xanh rất nguy hiểm. Nitrit được khuyến cáo là 

có khả năng gây bệnh ung thư ở người. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trong cơ thể cao sẽ bị 

choáng váng và có thể ngất khi đang làm việc. Trường hợp nhiễm độc trầm trọng 

nếu không được <strong>cứu</strong> chữa kịp thời dẫn đến nguy cơ tử vong cao. Nitrit gây ra các 

căn bệnh về tiêu hóa do gây ra sự kém hấp thụ các chất dinh dưỡng. Do đó, việc xác 

định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trong nước là rất cần thiết nhằm đảm bảo sự an toàn cho 

người tiêu dùng [1,2,3,4,5,6]. Theo QCVN 01:2009/BYT [7], Quy chuẩn kỹ thuật 

quốc gia về chất <strong>lượng</strong> nước ăn uống: 

- Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> cho phép trong nước ăn uống không được vượt quá 50 mg/l. 

- Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> cho phép trong nước ăn uống không được vượt quá 3 

mg/l. Đây là một yếu tố khó xử lý trong công nghệ nước sạch hiện nay. 

Tỉnh Quảng Ninh là một tỉnh miền núi, địa hình phức tạp, du lịch và công 

nghiệp đều khá phát triển ở khu vực trung tâm nhưng các khu vực còn lại với 21 


dân tộc thiểu số, 47% dân số toàn tỉnh tập trung ở khu vực nông thôn, mật độ dân 





1 













cư thấp, phân tán, trình độ không đồng đều [8]. Nhận thức của người dân nông thôn 

về nước sạch và vệ sinh môi trường (VSMT) còn nhiều hạn chế. 

Tại các nhà máy nước tỉnh Quảng Ninh, đa số sử dụng nguồn nước cấp cho 

nhà máy là nước sông, hồ hay còn gọi là nước mặt. Nước mặt được khai thác từ các 

dòng chảy tự do nên mang theo nó nhiều tạp chất và vi khuẩn ở những nơi mà 

nguồn nước chảy qua. Nước mặt thường có đặc điểm độ đục cao, nhiều huyễn phù 

hòa tan trong nước, có chứa nhiều oxi hòa tan và nhiều rêu tảo. Trong khi, quy trình 

xử lí nước cấp của các nhà máy: Nước mặt → bể lắng sơ bộ, chắn rác → bể điều 

hòa → keo tụ, tạo bông (xử lí hóa chất) → bể lắng → bể lọc cát nhanh → khử trùng 

clo → nước sạch. Xem xét kĩ qui trình này, nhận thấy qui trình xử lí chủ yếu tập 

trung nhiều vào xử lí các ion kim loại nặng, việc xử lí triệt để <strong>nitrit</strong> chưa hoàn thiện 

và chưa thực sự hiệu quả như hiện nay thì việc xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> 

trong nước nguồn có ý nghĩa quan trong. 

Với những mục tiêu trên, việc đề xuất một phương pháp phân tích đơn giản, 

nhanh và có độ nhạy cao có ý nghĩa rất quan trọng. Có thể sử dụng nhiều phương 

pháp phân tích <strong>lượng</strong> vết <strong>nitrat</strong> và <strong>nitrit</strong> như: các phương pháp sắc ký, các phương 

pháp điện hoá, phương pháp phân tích dòng chảy [2,3,4]... Phương pháp trắc quang 

và đã và đang được sử dụng rộng rãi do có độ nhạy và độ chọn lọc cao, hơn nữa 

phương pháp phân tích khá đơn giản cho phép phân tích hàng loạt mẫu. 

Vì vậy, trong bản luận văn này, chúng tôi tiến hành nghiên <strong>cứu</strong> <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> trong các nguồn nước cấp cho các nhà máy xử lý nước 

của tỉnh Quảng Ninh bằng phương pháp phổ hấp thụ phân tử. 






2 













Chương 1 

TỔNG QUAN 

1.1. Điều kiện tự nhiên, dân cư tỉnh Quảng Ninh 

Quảng Ninh là một tỉnh ở địa đầu phía đông bắc Việt Nam, có dáng một hình 

chữ nhật lệch nằm chếch theo hướng đông bắc - tây nam. Phía tây tựa lưng vào núi 

rừng trùng điệp. Phía đông nghiêng xuống nửa phần đầu vịnh Bắc bộ với bờ biển 

khúc khuỷu nhiều cửa sông. Đặc thù là tỉnh miền núi - duyên hải với hơn 80% đất 

đai là đồi núi, hơn hai nghìn hòn đảo nổi trên mặt biển. Vùng núi được chia làm hai 

miền: vùng núi miền Đông từ Tiên Yên qua Bình Liêu, Hải Hà, Đầm Hà đến Móng 

Cái. Vùng núi miền tây từ Tiên Yên qua Ba Chẽ, Hoành Bồ, phía bắc thị xã Uông 

Bí và thấp dần xuống ở phía bắc huyện Đông Triều. 

Vùng trung du và đồng bằng ven biển gồm những dải đồi thấp bị phong hoá 

và xâm thực tạo nên những cánh đồng từ các chân núi thấp dần xuống các triền 

sông và bờ biển. Tuy có diện tích hẹp và bị chia cắt nhưng vùng trung du và đồng 

bằng ven biển thuận tiện cho nông nghiệp và giao thông nên đang là những vùng 

dân cư trù phú với ngành du lịch và công nghiệp phát triển. 

Về hệ thống sông ngòi của Quảng Ninh: có đến 30 sông, suối dài trên 10 km 

nhưng phần nhiều đều nhỏ. Diện tích lưu vực thông thường không quá 300 km 2 , 

trong đó có 4 con sông lớn là hạ lưu sông Thái Bình, sông Ka Long, sông Tiên Yên 

và sông Ba Chẽ. Nước ngập mặn xâm nhập vào vùng cửa sông khá xa. Lớp thực vật 

che phủ chiếm tỷ lệ thấp ở các lưu vực nên thường hay bị xói lở, bào mòn và rửa 

trôi làm tăng <strong>lượng</strong> phù sa và đất đá trôi xuống khi có lũ lớn do vậy nhiều nơi sông 

suối bị bồi lấp rất nhanh, nhất là ở những vùng có các hoạt động khai khoáng như ở 

các đoạn suối Vàng Danh, sông Mông Dương. Ngoài 4 sông lớn trên, Quảng Ninh 

còn có 11 sông nhỏ, chiều dài các sông từ 15 - 35 km; diện tích lưu vực thường nhỏ 

hơn 300 km 2 , chúng được phân bố dọc theo bờ biển, gồm sông Đầm Hà, sông Đồng 

Cái Xương, sông Đồng Mô, sông Mông Dương, sông Diễn Vọng,…. 

Tất cả các sông suối ở Quảng Ninh đều ngắn, nhỏ, độ dốc lớn. Lưu <strong>lượng</strong> và 


lưu tốc rất khác biệt giữa các mùa. Mùa đông, các sông cạn nước, có chỗ trơ ghềnh 





3 













đá nhưng mùa hạ lại ào ào thác lũ, nước dâng cao rất nhanh. Lưu <strong>lượng</strong> mùa khô 

1,45m 3 /s, mùa mưa lên tới 1500 m 3 /s, chênh nhau 1.000 lần. 

Quảng Ninh nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới có một mùa hạ nóng ẩm, mưa 

nhiều; một mùa đông lạnh, ít mưa và tính nhiệt đới nóng ẩm là bao trùm nhất. 

Về dân số toàn tỉnh Quảng Ninh: đạt gần 1.177.200 người, mật độ dân số 

của Quảng Ninh thấp, hiện là 193 người/km 2 , phân bố không đều. 47% dân số 

toàn tỉnh tập trung ở khu vực nông thôn, miền núi. Hiện nay, các dân tộc thiểu số 

- chủ nhân của miền núi, nơi có nhiều khó khăn, kinh tế và văn hoá còn chậm phát 

triển, đang được quan tâm về nhiều mặt và đời sống đã có những thay đổi rõ rệt 

[8]. Do đó, nhận thức của người dân về vệ sinh môi trường (VSMT) và nước sạch 

còn nhiều hạn chế. 

1.2. Giới thiệu về <strong>nitrat</strong> và <strong>nitrit</strong> 

Nitơ tồn tại trong thiên nhiên chủ yếu dưới dạng phân tử hai nguyên tử N2 và 

là một nguyên tố khá phổ biến trong thiên nhiên, chiếm 78,03% thể tích của không 

khí. Một cách gần đúng có thể coi thể tích của không khí gồm có 4 phần N2 và một 

phần O2. Trong phân tử N2, nitơ liên kết với nhau bằng ba liên kết cộng hoá trị. Để 

phá vỡ liên kết này cần một năng <strong>lượng</strong> rất lớn khoảng 942 kJ/mol. Điều này giải 

thích tính trơ của phân tử N2. Nitơ có trong mọi sinh vật dưới dạng hợp chất hữu cơ 

phức tạp như protein, axit nucleic, một số sinh tố và kích thích tố, chất màu của 

máu, clorophin.... Nitơ là một trong những nguyên tố dinh dưỡng chính đối với thực 

vật. Bởi vậy trong nông nghiệp, những <strong>lượng</strong> lớn hợp chất của nitơ được thường 

xuyên cung cấp cho đất dưới dạng phân đạm để nuôi cây trồng. Trong nước mưa có 

một <strong>lượng</strong> nhỏ axit nitrơ (HNO2) và axit nitric (HNO3) được tạo thành do hiện 

tượng phóng điện trong khí quyển. Nitơ tồn tại ở nhiều trạng thái oxi hoá khác nhau 

ở các dạng như 

5 

 

3 

NO , 

3 

 

2 

NO , 

3 

 

4 

NH 

. Trong các dạng này thì 

5 

 

3 

NO , 

quan tâm hơn cả vì chúng là những ion có khả năng gây độc cho con người. 

3 

 

2 

NO được 






4 













Ngoài các trạng thái trên nitơ còn tồn tại ở trạng thái khí như N2, NO, N2O. 

Trong các dạng tồn tại của nitơ thì 

trong nước [9,10]. 

1.2.1. Chu trình sinh hóa của Nitơ trong môi trường 

 

NO , là dạng bền nhất và được tìm thấy nhiều 

3 

Trong môi trường nước, nitơ là chất dinh dưỡng vô cùng cần thiết cho nhiều 

loại thực và động vật, nhưng sự dư thừa nitơ (hiện tượng phú dưỡng) sẽ dẫn đến sự 

ô nhiễm, ảnh hưởng tới môi trường nước. 

Khí nitơ trong khí quyển có thể bị oxi hóa thành dạng có hoạt tính sinh học 

hơn và nhiều hơn dưới dạng NO trong các cơn bão, sau đó bị hòa tan vào nước và 

rơi xuống mặt đất cùng với nước mưa. 

Các nguồn phát thải nitơ chủ yếu tới từ khí quyển, phân đạm dư thừa, nước 

thải từ trang trại, cơ sở chăn nuôi, khu công nghiệp, dân cư, xe cộ…[11]. 

Một vài loại cây có khả năng cố định nitơ từ khí quyển, hầu hết tại mọi thời 

điểm nitơ vô cơ (NH4 + và NO3 - ) trong đất thường chỉ tồn tại một <strong>lượng</strong> nhỏ do sự 

hấp thụ nhanh của thực vật và vi sinh vật. 

Nitơ hữu cơ có thể có nhiều hơn trong đất vì dạng này không thích hợp cho 

thực vật sử dụng. Đầu tiên nitơ hữu cơ phân hủy thành NH4 + bởi các vi khuẩn gọi là 

quá trình khoáng hóa. NH4 + sau đó bị ôxi hóa sinh ra NO3 - trong môi trường có O2, 

với NO2 - và NO là các dạng trung gian. Nitơ được chuyển hóa vào đất dưới dạng 

các ion NO3 - , một vài trường hợp dưới dạng NH4 + , sau đó tới được tầng nước ngầm. 

Nitơ trở lại khí quyển từ đất hoặc từ biển thông qua quá trình đề nitơ hóa 

gồm nhiều bước trong đó NO3 - bị khử thành N2 bởi các vi khuẩn trong môi trường 

thiếu ôxi hình thành các sản phẩm trung gian như NO2, N2O, NO [12]. 

Nitơ cũng có thể trở lại khí quyển thông qua quá trình ôxi hóa amoni 

trong môi trường thiếu ôxi, trong đó vi khuẩn ôxi hóa NH4 + cùng với NO2 - sinh 

ra khí N2 và nước. 






5 













1.2.2. Tính chất lí, hóa học của <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong> 

1.2.2.1. Tính chất lí, hóa học của <strong>nitrit</strong> 

Trong muối <strong>nitrit</strong> nguyên tử N ở trạng thái lai hóa sp 2 , hai obitan lai hóa 

tham gia tạo thành liên kết σ với hai nguyên tử O và một obitan lai hoá có cặp 

electron tự do. Một obitan 2p còn lại không lai hoá của nitơ có một electron độc 

thân tạo nên liên kết π không định chỗ với hai nguyên tử oxy. 

Nhờ có cặp electron tự do ở nitơ, ion NO2 - có khả năng tạo liên kết cho nhận với 

ion kim loại. Một phức chất thường gặp là natricobanti<strong>nitrit</strong> Na3[Co(NO2)6]. Đây là 

thuốc thử dùng để phát hiện ion K + nhờ tạo thành kết tủa K3[Co(NO2)6] màu vàng. 

Nitrit kim loại kiềm bền với nhiệt, chúng không phân hủy khi nóng chảy mà 

chỉ phân hủy ở trên 500 0 C. Nitrit của kim loại khác kém bền hơn, bị phân hủy khi 

đun nóng, chẳng hạn như AgNO2 phân hủy ở 140 0 C, Hg(NO2)2 ở 75 0 C [9, 10]. 

phản ứng: 

Axit nitrơ không bền, nhanh chóng bị phân hủy, nhất là khi đun nóng: 

3 HNO2 → HNO3 +2NO + H2O 

Bởi vậy khi khí NO2 tan trong nước thì thực tế tạo nên HNO3 và NO theo 

3NO2 + H2O → 2HNO3 + NO 

Trong dung dịch nước, axit nitrơ là một axit yếu (Kb= 4,5.10 -4 ), hơi mạnh 

hơn axit cacbonic. Do không bền, axit nitrơ rất hoạt động về mặt hóa học. Nó vừa 

có tính oxi hóa vừa có tính khử. 

Axit nitrơ oxi hóa được dung dịch HI đến I2, dung dịch SO2 đến H2SO4, ion 

Fe 2+ đến ion Fe 3+ … còn bản thân nó biến thành NO. Với những chất oxi hóa mạnh 

như KMnO4, MnO2, PbO2, axit nitrơ bị oxi hóa đến axit nitric. 

Các muối <strong>nitrit</strong> bền nhiệt hơn HNO2 và có thể tồn tại độc lập. Phần lớn các 

<strong>nitrit</strong> tan tốt trong nước, trừ AgNO2. Nitrit của các kim loại kiềm nóng chảy không 


phân hủy. Cũng như ion NO2 - , đa số muối <strong>nitrit</strong> không có màu. 

Trong môi trường axit, muối <strong>nitrit</strong> có tính oxi hóa và tính khử như axit nitrơ. 


6 
















Muối NaNO2 được dùng rộng rãi trong công nghiệp hóa học, nhất là công 

nghiệp nhuộm azo [9]. 

1.2.2.2. Tính chất lí, hóa học của <strong>nitrat</strong> 

Trong muối <strong>nitrat</strong>, ion NO3 - có cấu tạo hình đa <strong>giá</strong>c đều với góc ONO bằng 

120 0 và độ dài liên kết N-O bằng 1,218 A 0 . Trong đó nguyên tử nitơ ở trạng thái lai hóa 

sp 2 , ba obitan lai hóa tạo thành ba liên kết σ với ba nguyên tử oxi. Obitan 2p còn lại ở 

nguyên tử nitơ tạo nên một liên kết π không định chỗ với nguyên tử oxi [3,9]. 

Muối <strong>nitrat</strong> khan của kim loại kiềm khá bền với nhiệt (chúng có thể thăng 

hoa trong chân không ở 380 - 500 o C). Còn các <strong>nitrat</strong> của kim loại khác dễ phân hủy 

khi đun nóng. 

Nitrat là muối của axit kém bền HNO3. HNO3 bị thủy phân dưới tác dụng của ánh 

sáng, dung dịch có màu vàng. Trong nước, HNO3 là axit mạnh nên phân li hoàn toàn. 

Tất cả các muối <strong>nitrat</strong> đều tan trong nước và là chất điện li mạnh. Trong 

dung dịch, chúng phân li hoàn toàn thành các ion. Ion NO3 - không có màu, nên màu 

của một số muối <strong>nitrat</strong> là do màu của cation kim loại trong muối tạo nên. 

Một số muối <strong>nitrat</strong> như NaNO3, NH4NO3,,.. hấp thụ hơi nước trong không 

khí nên dễ bị chảy rữa. Các muối <strong>nitrat</strong> dễ bị phân hủy. Độ bền nhiệt của muối <strong>nitrat</strong> 

phụ thuộc vào bản chất của cation tạo muối. 

Muối <strong>nitrat</strong> của các kim loại hoạt động mạnh (kali, natri,...) bị phân hủy 

thành muối <strong>nitrit</strong> và oxi. Muối <strong>nitrat</strong> của magie, kẽm, sắt, chì, đồng,... bị phân hủy 

thành oxit kim loại tương ứng, NO2 và O2. Muối <strong>nitrat</strong> của bạc, vàng, thủy ngân,... 

bị phân hủy thành kim loại tương ứng, khí NO2 và O2 [9]. 

2 NaNO3 → 2 NaNO2 + O2 

2 Pb(NO3)2 → 2 PbO +4 NO2 + O2 

Hg(NO3)2 → Hg +2NO2 + O2 


Ở nhiệt độ cao, muối <strong>nitrat</strong> phân hủy ra oxi nên chúng là các chất oxi hóa 

mạnh. Khi cho than nóng đỏ vào muối kali <strong>nitrat</strong> nóng chảy, than bùng cháy. 

7 

















Ion NO3 - trong môi trường axit có khả năng oxi hoá như axit nitric. 

Trong môi trường trung tính muối <strong>nitrat</strong> hầu như không có khả năng ôxi hóa, 

nhưng trong môi trường kiềm có thể bị Al, Zn khử đến NH3. 

4Zn + NO3 - + 7 OH - 

→ 4 ZnO2 - + NH3 + 2 H2O 

Do tính chất oxi hóa trong môi trường axit, <strong>nitrat</strong> còn có khả năng tham gia 

nitro hóa với một số chất hữu cơ như: axit sulfosalicilic, diphenylamin, antipyrin. 

Khi chuyển về môi trường kiềm sản phẩm của quá trình nitro hóa sẽ có màu. Đây là 

cơ sở cho phản ứng định <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> bằng phương pháp trắc quang [13]. 

1.2.3. Độc tính của <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> 

cả con người. 

Nồng độ <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> cao có ảnh hưởng bất lợi đến môi trường, động vật và 

• Môi trường: 

Nồng độ <strong>nitrat</strong> cao trong nước gây ra hiện tượng eutrophication, còn được 

gọi là phú dưỡng. Phú dưỡng chỉ tình trạng của một vực nước đang có sự phát triển 

mạnh của tảo trong nước. Mặc dầu tảo phát triển mạnh trong điều kiện phú dưỡng 

có thể hỗ trợ cho chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái nước, nhưng sự phát triển của 

chúng sẽ gây ra những hậu quả làm suy giảm mạnh chất <strong>lượng</strong> nước. Hiện tượng 

phú dưỡng thường xảy ra với các hồ hoặc các vùng nước ít lưu thông trao đổi. Khi 

mới hình thành, các hồ đều ở trạng thái nghèo chất dinh dưỡng (oligotrophic) nước 

hồ thường khá trong. Sau một thời gian, do sự xâm nhập các chất dinh dưỡng từ 

nước chảy tràn, sự phát triển và phân hủy của sinh vật thủy sinh, hồ bắt đầu tích tụ 

một <strong>lượng</strong> lớn tảo, nước hồ trở nên có màu xanh, một <strong>lượng</strong> lớn bùn lắng được tạo 

thành do xác tảo chết. Dần dần, hồ trở thành vùng đầm lầy và cuối cùng là vùng đất 

khô, cuộc sống của động vật thủy sinh trong hồ bị ngừng trệ. 

• Động vật: Bò, cừu và dê,… là những động vật nhai lại. Khi các loại động vật 

này ăn, uống thực phẩm chứa <strong>nitrat</strong> cao thì <strong>nitrat</strong> sẽ chuyển hóa thành <strong>nitrit</strong>, cả <strong>nitrat</strong> 

và <strong>nitrit</strong> đều tích lũy trong dạ cỏ, việc tích lũy cả <strong>nitrat</strong> và <strong>nitrit</strong> trong dạ cỏ động vật 


gây ra các triệu chứng nghiêm trọng và mãn tính, dẫn đến các vấn đề như: giảm cân, 





8 













giảm sản <strong>lượng</strong> sữa, giảm sự ngon miệng, thở yếu, tim đập nhanh, đau bụng, nôn 

mửa, các vấn đề về sinh sản (sẩy thai, đẻ non, bê non chết khi vừa sinh ra,...). 

Trong nuôi trồng thủy sản: tôm, cá nước ngọt và các sinh vật thủy sinh 

khác. Cá nước ngọt nhất là dòng cá trê rất dễ mắc phải bệnh máu nâu, nguyên 

nhân do tích lũy quá mức <strong>nitrit</strong> trong nước. Tôm khi tiếp xúc với nồng độ NO3 - 

cao trong thời gian dài sẽ bị cụt râu, mang bất thường và gan tụy bị tổn thương. 

Cơ quan gan tụy ở tôm sản xuất enzyme tiêu hóa và chịu trách nhiệm thúc đẩy sự 

hấp thu các chất dinh dưỡng. Khi bị tổn thương sự hấp thu sẽ giảm, dẫn đến tăng 

trưởng tôm thấp. Nitrit không chỉ làm cá thiếu oxy vì tạo ra MetHb mà còn tác 

động đến nhiều cơ quan khác bởi nhiều cơ chế khác nhau. Ví dụ ở cá hồi thì <strong>nitrit</strong> 

gây giãn mạch, bằng chứng là tăng sự rối loạn nhịp tim gây ra cao áp huyết; hoặc 

<strong>nitrit</strong> chuyển sang dạng nitơ oxit (NO) làm cản trở quá trình điều hòa; làm rối loạn 

quá trình tiết hormon của tuyến nội tiết như quá trình tổng hợp hormone sinh dục 

bị ức chế khi đó những hormon này bị chuyển thành dạng amoni hoặc ure để thải 

ra ngoài. Nitrit không dừng lại ở mang cá và máu mà còn tích lũy trong gan, não 

và cơ. Lúc đầu khi <strong>lượng</strong> nirit vào cơ thể cá sẽ được máu (HbO2) chuyển hóa 

thành <strong>nitrat</strong> (NO3 - ) ít độc hơn và quá trình chuyển hóa này cũng xảy ra ở gan 

nhằm giải độc <strong>nitrit</strong> cho cơ thể nhưng nếu nồng độ <strong>nitrit</strong> quá cao thì cá có thể chết 

do nồng độ MetHb trong cơ thể tăng cao [15]. 

• Con người: Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> đi vào trong cơ thể con người thông 

qua hai con đường: nội sinh và ngoại sinh. Con người tiếp xúc với <strong>nitrat</strong> chủ yếu là 

đường ngoại sinh, trong khi đó với <strong>nitrit</strong> là đường nội sinh thông qua sự trao đổi 

chất <strong>nitrat</strong>. Lượng <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> ngoại sinh thông qua thực phẩm chế biến, rau quả 

và nước uống. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> cao trong cơ thể có thể gây ra các bệnh về hồng 

cầu, dễ thấy nhất là bệnh xanh da ở trẻ nhỏ (bệnh Blue baby), người ta gọi đây là 

hội chứng methemoglobin và dễ bị đe doạ đến cuộc sống đặc biệt đối với trẻ dưới 6 

tháng tuổi, do dịch axit trong dạ dày trẻ nhỏ không đủ mạnh như của người trưởng 

thành. Vì vậy, các loại khuẩn đường ruột dễ dàng chuyển hóa <strong>nitrat</strong> thành <strong>nitrit</strong>. Khi 


<strong>nitrat</strong> vào cơ thể người, nó tham gia phản ứng khử ở dạ dày và đường ruột do tác 

dụng của các men tiêu hoá sinh ra <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrit</strong> sinh ra phản ứng với Hemoglobin tạo 


9 
















thành methemoglobinemia làm mất khả năng vận chuyển oxy của Hemoglobin. 

Thông thường Hemoglobin chứa Fe 2+ , ion này có khả năng liên kết với oxi. Khi có 

mặt NO2 - nó sẽ chuyển hoá thành Fe 3+ làm cho hồng cầu không làm được nhiệm vụ 

chuyển tải oxi. Nếu duy trì lâu sẽ dẫn tới tử vong. 

4HbFe 2+ (O2) +4NO2 - + 2H2O → 2HbFe 3+ + OH - +4NO3 - +O2 

Nồng độ <strong>nitrit</strong> cao hơn 100 mgNO2 - /l khi vào dạ dày, tại đây pH thấp, <strong>nitrit</strong> 

được chuyển thành axit nitrơ có khả năng phản ứng được với amin hoặc amit sinh ra 

nitrosamine - đây là hợp chất gây ung thư, mối quan hệ này chỉ mới được thử 

nghiệm trên động vật và chưa được kiểm chứng trên người. Các hợp chất nitroso 

được tạo thành từ các amin bậc II và axit nitrơ có thể trở nên bền vững hơn nhờ tách 

lại proton trở thành nitrosamine, theo cơ chế sau: [2,3,4] 

R 1 

R 2 

H 

N 

R 1 

(+) 

ON NO 

 

R 2 

N NO NO 2 

R 2 

N 

2 

H 

(-) 

R 1 

H 

Nitrosamin 

Các amin bậc III trong môi trường axit yếu ở pH = 3 - 6 với sự có mặt của 

ion <strong>nitrit</strong> chúng dễ dàng phân huỷ thành andehit và amin bậc II. Sau đó amin bậc II 

tiếp tục chuyển thành nitrosamine, cơ chế như sau: 

R 1 

- CH 2 

R 2 

N 

ON 

 

NO2 

 

R 3 

R 1 

- CH 2 

(+) 

(-) 

H 

R 2 

N NO NO 2 

 

R 3 

 

R 1 

- CH 

R 2 

(+) 

R 3 

N NO 

-HNO 2 

R 2 

+ H 2 

O 

R 1 

C H N NO 

O + R 3 

Nitrosamin 

NO 

NO 2 

Do độc tính của <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> mà các tổ chức y tế thế giới và các quốc gia 


đều có những qui định về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của các ion này trong nước. Ở Việt Nam, Bộ 





10 













Tài Nguyên Môi Trường, Bộ Y tế đã ban hành các quy chuẩn và tiêu chuẩn về <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> cho phép <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> như sau: 

Bảng 1.1. Giới hạn cho phép <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> trong nước 

Nước mặt (QCVN 08-MT:2015/BTNMT) 

Ion 

NO2 - - N 

NO3 - - N 

Sinh 

hoạt 

Mục đích khác 

A1 A2 B1 B2 

0,05 

(mg/l) 

2,0 

(mg/l) 

0,05 

(mg/l) 

5,0 

(mg/l) 

0,05 

(mg/l) 

10,0 

(mg/l) 


0,05 

(mg/l) 

15,0 

(mg/l) 

11 

Nước ngầm 

(QCVN 09-MT: 

2015/BTNMT) 


Nước uống 

(QCVN 01: 

2009/BYT) 

1,0 (mg/l) NO2 - 3,0 

(mg/l) 

15 (mg/l) NO3 - 50 

(mg/l) 

A1 - Sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt (sau khi áp dụng xử lý thông 

thường), bảo tồn động thực vật thủy sinh và các mục đích khác như loại A2, B1 và B2. 

A2 - Dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt nhưng phải áp dụng công nghệ 

xử lý phù hợp hoặc các mục đích sử dụng như loại B1 và B2. 

B1 - Dùng cho mục đích tưới tiêu, thủy lợi hoặc các mục đích sử dụng khác 

có yêu cầu chất <strong>lượng</strong> nước tương tự hoặc các mục đích sử dụng như loại B2 [14]. 

Bên cạnh các tác hại đã được nêu ở trên, thì theo những nghiên <strong>cứu</strong> gần đây 

cho thấy rằng, <strong>nitrat</strong> và <strong>nitrit</strong> có thể bảo vệ tim. Các thức ăn giàu chất <strong>nitrat</strong> (các loại 

rau, các loại thịt ướp muối, phơi khô…) có thể giúp tăng cơ hội sống sót và tăng khả 

năng phục hồi ở những người bị nhồi máu cơ tim. Nitrit tạo ra nitơ oxit, giúp mở lại 

những động mạch bị đóng hay bị nghẽn vốn gây tổn hại về lâu dài cho tim. Vì vậy, 

bổ sung <strong>nitrit</strong> điều độ trong thực đơn sẽ giúp cải thiện đáng kể những hậu quả của 

chứng nhồi máu cơ tim [5]. 

Ngày nay, càng có nhiều nghiên <strong>cứu</strong> cho thấy <strong>nitrit</strong> có thể làm tăng lưu 

<strong>lượng</strong> máu và bảo vệ mô khỏi bị tổn thương 

Nitrit được dùng điều chế làm thuốc giải độc xyanua, dưới dạng thuốc tiêm 


150 mg/5 ml (cung cấp trong bộ thuốc giải độc xyanua) với cơ chế “lấy độc trị độc” 

như sau: 















Natri <strong>nitrat</strong> được dùng cùng với natri thiosufat để điều trị ngộ độc xyanua. 

Xyanua là một chất độc tác dụng rất nhanh, ức chế hô hấp tế bào do kết hợp với 

cytochrom oxydase. Natri <strong>nitrit</strong> chuyển hemoglobin thành methemoglobin. 

Methemoglobin kết hợp với xyanua tạo thành xyanmethemoglobin. Vì vậy, 8 

cytochrom oxydase được bảo vệ không bị kết hợp với các ion xyanua. Do đó, 

xyanmethemoglobin phân ly chậm nên xyanua 

được chuyển thành thioxyanat 

tương đối ít độc hơn và bài tiết theo nước tiểu. Xyanua được enzim thiosulfat - 

xyanid sulfide transferate (rhodanase) ở gan và thận chuyển thành thioxyanat. 

Natrithiosulfat tạo thêm cơ chất cho phản ứng đó và thúc đẩy cho quá trình phản 

ứng. Thiocyanat đào thải qua thận. 

Natri <strong>nitrit</strong> đào thải theo nước tiểu (90 %) và mồ hôi (10 %) [5]. 

1.3. Các phương pháp phân tích <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong> trong phòng thí nghiệm 

1.3.1. Các phương pháp xác định <strong>nitrit</strong> 

1.3.1.1. Phương pháp phân tích thể tích 

Nitrit có thể được xác định dựa trên phản ứng oxi hóa <strong>nitrit</strong> thành <strong>nitrat</strong> bằng 

dung dịch KMnO4. Điểm cuối của quá trình chuẩn độ được nhận biết bằng màu 

hồng của kalipemanganat. 

Phương trình chuẩn độ: 

2 MnO4 - + 5 NO2 - + 6 H + → 2 Mn 2+ + 5 NO3 - + 3 H2O 

Trong môi trường axit ion NO2 - bị phân hủy thành NO và NO2 theo phương trình: 

NO2 - + H + + HNO2 → NO + NO2 + H2O 

Do đó cần phải đảo ngược thứ tự phản ứng (nhỏ từ từ dung dịch NO2 - vào 

dung dịch MnO4 - trong môi trường axit)[15,16]. 

Phương pháp này có độ nhạy thấp và tính chọn lọc kém vì thường dung dịch 

có rất nhiều ion có khả năng bị KMnO4 oxi hóa. Hơn nữa <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> không 

lớn nên khó có thể áp dụng phương pháp chuẩn độ để xác định <strong>nitrit</strong>. Do đó phương 

pháp chuẩn độ thường dùng để xác định lại nồng độ dung dịch chuẩn gốc. 






12 













Nguyên tắc của phương pháp: oxi hoá NO2 - thành NO3 - bằng KMnO4 điểm 

cuối của quá trình chuẩn độ được nhận biết khi màu tím của KMnO4 chuyển thành 

màu tím rất nhạt (gần như mất màu) [3]. 

1.3.1.2. Phương pháp phân tích trọng <strong>lượng</strong> 

Nitrit có thể tạo thành muối khó tan với 2,4- điamino-6 oxypyridin và 2,4- 

điamino - 5 - nitrozo - 6 oxypyridin. Sấy khô muối ở nhiệt độ 120 -140 o C rồi xác 

định trọng <strong>lượng</strong> của muối. Phương pháp phân tích này hầu như ít được nghiên <strong>cứu</strong> 

vì thời gian phân tích quá dài, không thích hợp khi cần phân tích nhanh. Ngoài ra, 

người ta còn xác định <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp <strong>giá</strong>n tiếp dựa trên phản ứng: 

3HNO2 + AgBrO3 → AgBr↓ + 3HNO3 

Lọc lấy kết tủa AgBr, đem rửa bằng dung dịch H2SO4 (1:4) và sấy ở nhiệt độ 

85-90 0 C rồi đem cân. Từ <strong>lượng</strong> AgBr kết tủa ta tính được NO2 - có trong dung dịch. 

Phương pháp này chỉ áp dụng với những mẫu có chứa <strong>lượng</strong> lớn NO2[3]. 

1.3.1.3. Phương pháp trắc quang 

Cơ sở của phương pháp trắc quang là dựa vào phản ứng tạo chất màu 

của chất cần xác định với thuốc thử và dựa vào định luật Lambe - Beer để xác 

định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> chất đó. Phương trình biểu diễn mối liên hệ giữa độ hấp thụ 

quang và nồng độ chất phân tích có dạng: 

A=.l.C 

Trong đó: A là độ hấp thụ quang của phức màu, 

l là chiều dày cuvet 

C là nồng độ chất cần phân tích [10,17]. 

NO2 - được xác định dựa trên cơ sở hình thành hợp chất màu azo tại pH 

thấp. NO2 - phản ứng với amin bậc I trong môi trường axit tạo thành muối 

điazoni ở giai đoạn trung gian. Muối này khi tác dụng với hợp chất thơm sẽ 

tạo thành phức màu azo tương ứng thích hợp cho phép đo quang. 

* Thuốc thử Griess 

Thuốc thử Griess là hỗn hợp axit sunfanilic và α- naphtylamin hòa tan trong axit 


axetic 10%. Đầu tiên ion <strong>nitrit</strong> phản ứng với axit sunfanilic tạo thành muối điazo: 





13 













mầu hồng: 

Sau đó muối này phản ứng với α-naphtylamin tạo thành hợp chất azo có 

Độ hấp thụ quang được đo ở bước sóng 520nm. Phản ứng thường được tiến 

hành ở pH khoảng 1,7 - 3 và ở khoảng nhiệt độ là 0 - 5 0 C. Nhiệt độ càng cao phản 

ứng xảy ra càng nhanh nhưng lại dễ dàng bị phân huỷ thành các hợp chất khác. 

Phương pháp có độ chọn lọc cao, khi có một <strong>lượng</strong> rất lớn (thường gấp 100 lần) 

cloamin, clo, thiosunfat, natrithyophotphat và Fe 3+ thì sai số của phương pháp là 

khoảng 10% [5]. 

Ngoài thuốc thử Griess, người ta còn có thể sử dụng dẫn xuất của Griess như 

hỗn hợp thuốc thử 4 - amino benzene sunfonamit (NH2C6H4SO2NH2) và N-(1-naphtyl) 

- 1,2 diaminoetan hidroclorua (C10H7NH-CH2-CH2-NH2.HCl). Khi sử dụng hỗn hợp 

thuốc thử này có màu tím hồng ở pH = 1,9 ± 0,1 và cực đại hấp thụ ở 540 nm [16], [18] 

Phương trình phản ứng: 






14 













* Thuốc thử axit barbituric 

Nitrit phản ứng với axit barbituric trong môi trường axit tạo ra violuric (dẫn 

xuất nitrosoaxit), trong nước có màu tím. Độ hấp thụ quang được đo ở bước sóng 310 

nm, khoảng tuyến tính 0,00 - 3,22 ppm. Hệ số hấp thụ mol phân tử là 15330 ± 259,7 

(95%). Phương pháp này áp dụng thành công để xác định <strong>nitrit</strong> trong nước tự nhiên. 

Giới hạn định <strong>lượng</strong> là 1,66µg NO2 - trong 100ml dung dịch làm việc tương ứng với 

<strong>lượng</strong> tối thiểu 9,5 ppb NO2 - trong mẫu nước. Nếu nồng độ <strong>nitrit</strong> thấp (3,0 µg NO2 - /1l 

mẫu) thì ta sử dụng phương pháp pha loãng mẫu với RSD thấp hơn 0,5 % [5]. 

Phương trình phản ứng 

1.3.1.4. Phương pháp cực phổ 

Nitrit là ion có hoạt tính cực phổ, khi xác định <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp cực 


phổ dùng nền LaCl3 3% và BaCl2 2% thì <strong>nitrit</strong> cho sóng cực phổ ở -1,2 V so với 





15 













anot thủy ngân. Nếu dùng nền là hỗn hợp dung dịch đệm xitrat 2M có pH = 5 thì 

giới hạn phát hiện sẽ là 0,25 ppm NO2 - . 

Nếu dùng nền KCl 0,2M + SCN - 0,04M + Co 2+ 2.10 -4 M có pH = 1-2 thì sẽ 

cho pic xuất hiện ở điện thế -0,5V và chiều cao pic tỷ lệ với nồng độ của ion NO2 - . 

Có thể xác định NO2 - bằng cách chuyển nó thành diphenylnitroamin trong 

môi trường axit. Để phản ứng chuyển hóa được nhanh chóng người ta dùng chất 

xúc tác là KSCN [19]. 

Phương pháp cực phổ đòi hỏi thiết bị và hóa chất phức tạp, điều kiện thí 

nghiệm để đảm bảo độ đúng của tín hiệu đo khắt khe nên không phù hợp cho xác 

định nhanh ngoài hiện trường. 

1.3.1.5. Phương pháp sắc kí khí 

Ion <strong>nitrit</strong> phân tích bằng phương pháp sắc khí lỏng hiệu năng cao với pha 

động là axit p-hydrobenzoic 8mM và Bis-Tris 3,2 mM. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> có thể xác 

định đến 10 -8 M. 

Ion <strong>nitrit</strong> cũng có thể xác định cùng với các ion khác bằng phương pháp sắc 

kí ion. Tuy nhiên, giới hạn phương pháp này chỉ xác định được 0,1 mg NO2 - /l. Mẫu 

được bơm vào cột tách bằng van bơm mẫu, nhờ pha động thích hợp chảy qua cột 

tách. Tại đây các cấu tử trong hỗn hợp được tách ra khỏi nhau và phát hiện nhờ bộ 

Detector thích hợp [4]. 

Phương pháp sắc ký cặp ion pha đảo HPLC xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trong 

không khí lỏng và nước ao hồ. Sử dụng cột C18 pha đảo (kích thước hạt nhồi 5µm) 

với pha động gồm 83% ion tương tác với thuốc thử tetrabutylamonium hydroxide 

(TBA-OH) 3 mM, dung dịch đệm Na3PO4 2 mM ở pH = 3,9 và 17% axetonitril 

(tốc độ dòng 0,4 ml/ phút). Phản ứng hấp thụ ánh sáng UV ở 205nm, khoảng 

tuyến tính từ 10 µg/ml đến 100µg/ml. Độ lệch chuẩn tương đối để xác định <strong>nitrit</strong> 

nhỏ hơn 3 % [12]. 






16 













1.3.1.6. Phương pháp phân tích dòng chảy 

Trong môi trường axit yếu, ion NO2 - phản ứng định <strong>lượng</strong> với thuốc thử 

sunfanylamit và N (1- naphtyletylen điamin) tạo ra hợp chất màu azôic hấp thụ 

quang mạnh tại bước sóng = 540 nm. Nếu bơm mẫu và hệ FIA có dòng chất mang 

chứa thuốc thử nói trên thì có thể xác định được nồng độ của NO2 - trong mẫu nhờ 

detector hấp thụ quang UV - VIS tại bước sóng 540 nm [3]. 

1.3.2. Các phương pháp xác định <strong>nitrat</strong> 

1.3.2.1. Phương pháp phân tích thể tích 

Người ta có thể xác định <strong>nitrat</strong> theo phương pháp này dựa trên phản ứng khử 

NO3 - về các trạng thái oxi hoá thấp hơn bằng các chất khử thích hợp. Sau đó tiến 

hành phép chuẩn độ (có thể sử dụng chuẩn độ trực tiếp hay chuẩn độ ngược). 

Với phép chuẩn độ ngược thì một <strong>lượng</strong> chính xác dung dịch chuẩn Fe 2+ 

được cho dư so với <strong>lượng</strong> cần thiết vào dung dịch mẫu. Sau đó <strong>lượng</strong> dư Fe 2+ 

được chuẩn độ bằng dung dịch Cr2O7 2- với chất chỉ thị là ferroin. Các phản ứng 

xảy ra như sau: 

NO3 - + 3Fe 2+ + 4H + 

→ NO + 3Fe 3+ + 2H2O 

2Fe 2+ + Cr2O7 2- + 14H + → 6Fe 3+ + 2Cr 3+ + 7H2O 

Phản ứng giữa Fe 2+ và NO3 - xảy ra nhanh hơn khi đung nóng dung dịch và có 

mặt của <strong>lượng</strong> dư axit H2SO4 65%. Phương pháp đơn giản, dễ thực hiện. Cho phép 

xác định <strong>lượng</strong> NO3 - với nồng độ cao 10 -3 M đến 10 -4 M. Tuy nhiên, do NO sinh ra 

phản ứng với oxi không khí tạo thành các chất có khả năng bị khử hay bị oxi hoá 

bởi Fe 2+ nên trong quá trình phản ứng và chuẩn độ phải được tiến hành trong môi 

trường khí CO2. Điều này được thực hiện bằng cách thêm một <strong>lượng</strong> nhỏ NaHCO3 

trước khi đun nóng và chuẩn độ. Phương pháp này có thể xác định cả <strong>lượng</strong> nhỏ và 

<strong>lượng</strong> lớn NO3 - trong mẫu phân tích [3]. 

1.3.2.2. Phương pháp trắc quang 

* Thuốc thử axit phenoldisulfonic 

Trong môi trường axit sunfuric đậm đặc, <strong>nitrat</strong> tham gia phản ứng với axit 


phenoldisulfonic tạo thành phức chất không màu nitrophenoldisulfonic. Ở môi 





17 










trường bazơ mạnh phức này có màu vàng bền trong vòng 15-20 phút và được đo 

bằng quang phổ kế ở bước sóng λ= 410 nm [5]. 




* Thuốc thử natri salixylat 

Trong môi trường axit sulfuric đậm đặc, <strong>nitrat</strong> tham gia phản ứng với natri 

salixylat tạo thành phức màu p-nitrosalixylat natri hoặc sản phẩm có thể là o- 

nitrosalixylat natri. Ở môi trường bazơ mạnh phức này có màu vàng và được đo 

bằng máy đo quang tại bước sóng λ = 410nm. 

OH 

Phương trình phản ứng 

COONa 

+ NO 3 - + H + OH 

O 2 

N 

NO 2 

OH 

COONa 

COONa 

+ H 2 

O 






18 













Trong môi trường kiềm, phức chất phân ly thành ion gốc axit làm phân tử trở 

nên phân cực. Vì vậy, các electron hóa trị chuyển động hỗn loạn hơn nên phức chất 

có cường độ màu tăng và hấp thụ ánh sáng ở bước sóng dài. Dung dịch phức màu 

bền trong vòng 10 - 15 phút [5]. 

Ưu điểm của hai phương pháp này là có độ nhạy cao, sử dụng đơn giản. Bên 

cạnh đó chúng cũng có nhiều nhược điểm, phải loại trừ các ion cản do phải cô, rất 

mất thời gian (để xác đinh được NO3 - trong nước mất khoảng 5 - 6 giờ). 

* Thuốc thử diphenylamin 

Nitrat phản ứng với diphenylamine trong môi trường axit sunfuric đậm đặc, 

sản phẩm tạo ra là muối có màu tím xanh. Phức màu ổn định trong vòng 2-3 giờ. 

Cường độ của màu tỷ lệ với nồng dộ <strong>nitrat</strong> trong nước. Tốc độ ôxi hoá diphenilamin 

bằng <strong>nitrit</strong> lớn gấp nhiều lần so với ôxi hoá bằng <strong>nitrat</strong>. Cụ thể nếu ôxi hoá bằng 

<strong>nitrit</strong> thì màu cực đại xuất hiện sau khoảng 15 phút, trong khi đó nếu ôxi hóa bằng 

<strong>nitrat</strong> thì màu phát triển trong vòng vài giờ. Vì thế không nên tiến hành so màu quá 

sớm khi màu tím xanh do ôxi hoá bằng <strong>nitrat</strong> chưa ổn định. Nếu so màu quá sớm thì 

có thể xác định được <strong>nitrit</strong> là chính [2]. 

Ngoài ra diphenylamin còn bị oxi hóa bởi các ion MnO4 - , Cr2O7 2- [Fe(CN)6] 3 , 

ClO3 - , BrO3 - ... Các chất khử mạnh S 2- , SO3 - , S2O3 2- ... bị oxi hóa bởi hỗn hợp axit 

nitric và axit sunfuric đều gây cản trở cho việc định <strong>lượng</strong> NO3 - . 

1.3.2.3. Phương pháp sắc kí trao đổi ion 

Cơ sở của IEC là sự cạnh tranh các nhóm tích điện trái dấu trên chất trao đổi 

giữa ion NO3 - và ion NO2 - chứa trong pha động gồm dung dịch mẫu phân tích, đệm 

Lithium borate gluconate và dung môi acetonnitrile tại pH = 6,5. Pha động sẽ tương 

tác với pha tĩnh là cột sắc ký trao đổi ion Waters IC-PacTM Anion HC 150 x 4,6 

mm column. Hệ thống sắc kí làm việc với tốc độ dòng là 1ml/phút với detecter là 

máy đo quang UV-VIS tại bước sóng 205nm. Dung tích mẫu là 40µm [20]. 






19 













Dựa vào thời gian lưu của ion NO3 - và ion NO2 - trong dung dịch chuẩn ta có 

thể xác định được đỉnh <strong>nitrat</strong>e/<strong>nitrit</strong>e trong mẫu cần phân tích trong tập hợp các chất 

mà sắc ký trao đổi ion tách ở 2 pic tương ứng. 

Phương pháp khá hiệu quả, độ chọn lọc cao, ứng dụng rộng rãi. Sử dụng 

<strong>lượng</strong> mẫu nhỏ. Tuy nhiên, hệ thống máy móc đắt, cần loại trừ màu của dung 

dịch phân tích. 

* Các phương pháp sử dụng chất khử để khử <strong>nitrat</strong> thành <strong>nitrit</strong> 

+ Sử dụng cột khử Cadimi sau đó xác định bằng thuốc thử Griess 

Quá trình phân tích được thực hiện qua hai bước: trước tiên khử <strong>nitrat</strong> thành 

<strong>nitrit</strong>, sau đó định <strong>lượng</strong> NO2 - bằng cách đo quang hợp chất diazo. 

Việc chuyển NO3 - thành NO2 - bằng Cd kim loại hoặc hạt cadimi có phủ đồng 

theo cơ chế sau: 

NO3 - + 2H + 2e → NO2 - + H2O 

Cd → Cd 2+ + 2e 

Lượng <strong>nitrit</strong> tạo thành sẽ phản ứng với thuốc thử Griess trong môi trường pH 

từ 2-2,5. Nồng độ <strong>nitrit</strong> được xác định qua màu của sản phẩm tạo thành, đo bằng 

quang phổ kế ở bước sóng 520 nm [5]. 

Phương pháp này có thể áp dụng cho những mẫu có nồng độ <strong>nitrat</strong> từ 0,01 

đến 1,0 NO3 - mg/l và đặc biệt hữu ích đối với những mẫu có nồng độ <strong>nitrat</strong> < 0,1 

mg/l do các phương pháp xác định <strong>nitrat</strong> khác không có độ nhạy phù hợp, ít các yếu 

tố ảnh hưởng. 

Tuy nhiên, sự khử định <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> thành <strong>nitrit</strong> bằng cột Cd có phủ đồng 

giảm dần theo thời gian sử dụng cột do các hợp chất lơ lửng có thể làm nghẹt cột. 

Vì vậy cần thiết phải tiến hành phục hồi cột một cách định kỳ. 

Khi nồng độ vượt vài mg/l, các ion kim loại Sb 3+ ,Au 3+ ,Bi 3+ ,Fe 3+ ,Pb 2+ , Hg 2+ , 

Ag + , chloroplatinate (PtCl6 2- ) và metavanadate (VO3 2- ) làm giảm hiệu suất khử 

<strong>nitrat</strong>e trên cột. Ion Cu 2+ có thể gây sai số âm do xúc tác phân hủy muối diazonium. 


Khắc phục cản nhiễu này bằng cách thêm EDTA vào mẫu. 





20 













anthranilate 

+ Sử dụng chất khử Zn/NaCl sau đó xác định bằng thuốc thử methyl 

Đầu tiên, <strong>nitrat</strong> được khử xuống <strong>nitrit</strong> bằng Zn. Tiếp theo, <strong>nitrit</strong> phản ứng 

diazo hóa với axit sulfanilic, sau đó tạo phức với methyl anthranilate trở thành hợp 

chất azo và đo quang ở bước sóng 493 nm. 

Các tác giả đã nghiên <strong>cứu</strong> để tối ưu độ axit, <strong>lượng</strong> thuốc thử và ảnh hưởng 

của các ion cản. Khoảng tuyến tính của phép xác định khi dùng cặp thuốc thử axit 

sulfanilic và methyl anthranilate là 0,2-2,0 µg/ml cho <strong>nitrit</strong> và độ nhạy là 4,5.10 -3 

µg.cm -2 . Giới hạn phát hiện và giới hạn định <strong>lượng</strong> lần lượt là 0,93và 2,82 (µgmL -1 ). 

Phương pháp này ứng dụng cho xác định <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> trong nước, dầu và các chế 

phẩm dược [21]. 

+ Sử dụng cột khử Jone và xác định nồng độ <strong>nitrit</strong> bởi phức dị đa màu xanh 

Phương pháp này dựa trên phản ứng của axit phosphomolybdic biến đổi 

thành phức dị đa màu xanh (phosphomolybdenum) bởi Na2S. 

Trước tiên, <strong>nitrat</strong> được khử xuống <strong>nitrit</strong> bằng cột khử Jone. Sau đó ta xác 

định nồng độ <strong>nitrit</strong> <strong>giá</strong>n tiếp bằng phương pháp trắc quang. Phức màu xanh bị oxi 

hóa bởi <strong>nitrit</strong> và bị giảm cường độ màu. Độ hấp thụ tuyệt đối giảm tỷ lệ với <strong>lượng</strong> 

<strong>nitrit</strong> thêm vào. 

Độ hấp thụ của phức màu xanh được đo bằng máy quang phổ ở bước sóng 

814nm và thông qua xây dựng đường chuẩn ta biết được nồng độ của <strong>nitrat</strong>. 

Các yếu tố ảnh hưởng đến phép đo như axit, độ bền của phức, thời gian, 

nhiệt độ, nồng độ photphat, molipden, Na2S và các ion cản. Khoảng tuyến tính của 

phương pháp là 0,5 - 2,0 ppm với độ hấp thụ phân tử gam là 10 4 l.mol -1 .cm -1 . Độ 

lệch chuẩn tương đối 2,6% trong 5 phép đo. Khoảng tuyến tính là 0,2 - 3,6 ppm 

khi sử dụng phương pháp động học trắc quang với độ lệch chuẩn 2,4% trong 5 

phép đo [18]. 

+ Sử dụng chất khử VCl3 sau đó xác định bằng thuốc thử Griess 


Nitrat được khử xuống <strong>nitrit</strong> bằng hạt VCl3 2% trong HCl 6N ở 60 0 C với 

hiệu suất 95% [17] hoặc khử ở 45 0 C trong 60 phút đạt hiệu suất 100 ± 3% [6]. Nếu 

21 

















khử ở nhiệt độ phòng, để phản ứng xảy ra hoàn toàn thời gian khử lên đến 10 - 20 

giờ. Nitrat sau khi khử xuống <strong>nitrit</strong> được cho tạo phức với thuốc thử Griess và đo độ 

hấp thụ quang ở 520 nm. 

Phương pháp có ưu điểm là thuốc thử có thể ổn định vài tháng nếu được lọc, 

có thể phân tích hàng trăm mẫu một ngày. Tuy nhiên, tác nhân oxy hóa có thể tiêu 

thụ V (III) trước khi khử <strong>nitrat</strong>, các ion cản trong quá trình tạo phức như axit 

ascorbic, và thiol. V (III) nhạy với không khí và ánh sáng nên cần được bảo quản 

trong bình tối, ngoài ra, thời gian phân tích dài(14-16) tiếng. 






22 













2.1. Phương pháp thực nghiệm 


Chương 2 

THỰC NGHIỆM 

2.1.1. Phương pháp trắc quang xác định <strong>nitrit</strong> bằng thuốc thử aminobenzen 

sufonamid và với N (1 naphtyl) 1.2 diamonietan dihidroclorua 

Theo TCVN 6178: 1996 [22] nguyên tắc của phương pháp đo là: 

Phản ứng của <strong>nitrit</strong> trong mẫu thử với thuốc thử 4 -aminobenzen sufonamid với sự 

có mặt của axit octhophosphoric ở pH bằng 1.9 để tạo muối diazo, mà muối này sẽ 

tạo thuốc nhuộm màu hồng với N-(1 naphtyl)- 1.2 diamonietan dihidroclorua (được 

thêm vào bằng thuốc thử 4 - aminobenzen sufonamid. 

Đầu tiên <strong>nitrit</strong> phản ứng với axit sunfanilic tạo thành muối điazo: 

Sau đó muối này phản ứng với N-(1 naphtyl)-1.2 diamonietan dihidroclorua 

(C10H7- NH-CH2-CH2-NH2- 2HCl) tạo thành hợp chất azo có màu hồng tím: 


Độ hấp thụ quang được đo ở bước sóng 540 nm. Phản ứng thường được tiến 

hành ở pH khoảng 1,7 - 2,5. 

23 
















2.1.2. Phương pháp trắc quang xác định <strong>nitrat</strong> dùng axit sunfosalixylic 

Theo TCVN 6180: 1996 [23] nguyên tắc của phương pháp đo là: 

Đo phổ của hợp chất màu vàng được hình thành bởi phản ứng của axit 

sunfosalixylic (được hình thành do việc thêm natri salixylat và axit sunfuric vào 

mẫu) với <strong>nitrat</strong> và tiếp theo xử lý với kiềm. 

Dinatri dihidro etylendinitrilotetraaxetat (EDTANa) được thêm vào với kiềm 

để tránh kết tủa các muối canxi và magie. Natri nitrua được thêm vào để khắc phục 

sự nhiễu của <strong>nitrit</strong>. 

Trong môi trường axit sulfuric đậm đặc, <strong>nitrat</strong> tham gia phản ứng với natri 

salixylat tạo thành phức màu p-nitrosalixylat natri hoặc sản phẩm có thể là o- 

nitrosalixylat natri. Ở môi trường bazơ mạnh phức này có màu vàng và được đo 

bằng máy đo quang tại bước sóng λ = 415nm. 

OH 

Phương trình phản ứng: 

COONa 

2.2. Hóa chất, dụng cụ và thiết bị 

2.2.1. Hóa chất 

+ NO 3 - + H + OH 

O 2 

N 

NO 2 

OH 

COONa 

COONa 

+ H 2 

O 

Tất cả các loại hóa chất sử dụng đều ở dạng tinh khiết phân tích (P.A). Các 

dung dịch chuẩn được pha bằng nước cất hai lần. 

Các loại hóa chất thuốc thử chính được sử dụng trong quá trình nghiên <strong>cứu</strong> gồm: 

- Dung dịch chuẩn gốc NO2 - 1000 ppm đã pha sẵn của Đức. Dung dịch được 


sử dụng trong vòng 1 tháng. 





24 













- Dung dịch chuẩn gốc NO3 - 1000 ppm đã pha sẵn của Đức. Dung dịch được 

sử dụng trong vòng 1 tháng. 

- Thuốc thử mầu xác định <strong>nitrit</strong> pha theo TCVN 6178: 1996 [22] 

- Dung dịch axit sunfuric H2SO4 95 - 97 % = 1,84 g/ml xuất xứ của Đức. 

- Dung dịch axit axetic, CH3COOH 37%, = 1,05 g/ml xuất xứ của Đức. 

- Dung dịch kiềm, NaOH = 200 g/l, [CH2-N(CH2COOH)CH2- 

COONa)]2.2H2O = 50 g/l xuất xứ của Đức. 

- Dung dịch natri nitrua, Na3N = 0,5 g/l xuất xứ của Đức. 

- Dung dịch natri salixylat, HO.C6H4.COONa = 10 g/l xuất xứ của Đức. 

- Các dung dịch khác 

+ Các dung dịch tạo môi trường pH từ 1 - 3 trong xác định <strong>nitrit</strong>: axit 

octhophosphoric ρ = 1.70 g/ml, NaOH 0,1 N. 

+ Các dung dịch chuẩn pha sẵn của Đức để khảo sát ảnh hưởng ion lạ: Fe 3+ 

1000 ppm, Mn 2+ 1000 ppm, Mg 2+ 1000 ppm… 

2.2.2. Dụng cụ và thiết bị 

Các dụng cụ và thiết bị sử dụng trong quá trình thực nghiệm làm luận văn 

của khoa xét nghiệm - Trung tâm y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh. 

Các dụng cụ thủy tinh phòng thí nghiệm thông thường 

- Bình định mức các loại: 10ml, 25 ml; 50 ml; 100 ml; 250ml; 500ml 

- Pipet: 1 ml, 2 ml, 5 ml, 10 ml là thủy tinh loại A 

- Pipete pittong cầm tay: 20 - 200 L , 0,1 - 1000 L 

- Bát sứ đun cách thủy thể tích 50 ml 

Cân phân tích Scientech SA 210 độ chính xác 0,0001g 

Bếp cách thủy model WNB14 + L0 + L1 hãng sản xuất MEMMERT - 

Đức: thể tích 14 lit với 6 chỗ đun (gồm nhiều vòng tròn đồng tâm). 






25 













Máy trắc quang UV- VIS 1601 PC của hãng Shimazu (Nhật Bản), vùng 

đo 190 - 900nm, sử dụng đèn D2 trong vùng UV và đèn 50W halogen trong vùng 

VIS, cuvet thạch anh có chiều dày 1cm. 

Máy đo pH HANNA 211. 

2.3. Nội dung thực nghiệm 

2.3.1. Pha chế các dung dịch làm việc 

- Dung dịch chuẩn gốc NO2 - 100 ppm, NO2 - 10 ppm từ dung dịch chuẩn 

gốc NO2 - 1000 ppm pha sẵn của Đức. 

Lấy 1,00 ml dung dịch gốc NO2 - 1000ppm pha loãng thành 10,0 ml ta được 

dung dịch làm việc hàng ngày 100,00 ppm. 

Lấy 1,00 ml dung dịch gốc NO2 - 100ppm pha loãng thành 10,0 ml ta được 


- Dung dịch chuẩn gốc NO3 - 100 ppm, NO3 - 10 ppm từ dung dịch chuẩn gốc 

NO3 - 1000 ppm đã pha sẵn của Đức. 

Lấy 1,00 ml dung dịch gốc NO3 - 1000ppm pha loãng thành 10,0 ml được 


Lấy 1,00 ml dung dịch gốc NO3 - 100ppm pha loãng thành 10,0 ml được dung 

dịch làm việc hàng ngày 10,00 ppm. 

- Thuốc thử mầu xác định <strong>nitrit</strong> được pha theo TCVN 6178: 1996 [22] 

Hoà tan 40,0 g aminobenzen sufonamid (NH2C6H4SO2NH2) trong hỗn hợp 

của 100 ml axit octophotphoric và 500 ml nước trong cốc thuỷ tinh có mỏ. 

Hoà tan 2,00 g N (1 naphtyl) 1.2 diamonietan dihidroclorua (C10H7-NH-CH2- 

CH2-NH2- 2HCl) trong dung dịch tạo thành. Chuyển sang bình định mức dung dịch 

1000 ml và pha loãng với nước tới vạch. Lắc đều. 

Bảo quản trong lọ thuỷ tinh màu hổ phách, dung dịch bền trong vòng 1 tháng 

nếu giữ ở nhiệt độ từ 2 0 C đến 5 0 C. 


- Dung dịch kiềm, NaOH = 200 g/l, 

[CH2-N(CH2COOH)CH2-COONa)]2.2H2O = 50 g/l. 

26 

















Hòa tan cẩn thận 200g natri hidroxit dạng hạt trong 800 ml nước. Thêm 50 g 

dinatri dihidro etylendinitrilotetraaxetat ngậm 2 phân tử nước (EDTANa).{[CH2- 

N(CH2COOH)CH2-COONa)]2.2H2O} và hòa tan. Để nguội đến nhiệt độ phòng và 

thêm nước tới 1 lít trong bình đong. Bảo quản trong chai polyetylen. Thuốc thử này 

có thể bền trong thời gian dài. 

- Dung dịch natri nitrua, Na3N = 0,5 g/l. 

Hòa tan cẩn thận 0,05 g natri nitrua Na3N trong khoảng 90 ml nước và pha 

loãng tới 100 ml bằng nước trong bình đong. Bảo quản trong chai thủy tinh. Thuốc 

thử này có thể bền trong thời gian dài. 

- Dung dịch natri salixylat, HO.C6H4.COONa = 10 g/l. 

Hòa tan 1 g natri salixylat (HO-C6H4-COONa) trong 100 ml nước. Bảo quản 

dung dịch trong chai thủy tinh hoặc chai polyetylen. Chuẩn bị dung dịch mới trong 

ngày làm thí nghiệm. 

2.3.2. Lấy mẫu và bảo quản mẫu 

Các mẫu nước được lấy ở 12 nguồn nước cấp cho các nhà máy xử lý nước 

của tỉnh Quảng Ninh, thời gian lấy mẫu, kí hiệu mẫu đều được ghi lại. Mẫu lấy về 

phân tích càng sớm càng tốt trong vòng 24 giờ sau khi lấy mẫu. 

Cách lấy và bảo quản mẫu theo TCVN 6663 [24]. 

Chúng tôi chuẩn bị chai nhựa polyetylen để lấy mẫu nước. Dụng cụ lấy 

mẫu được rửa sạch bằng xà phòng, sau đó rửa lại nhiều lần bằng nước, tráng lại 

bằng nước cất và tráng lại bằng mẫu nước trước khi đựng mẫu đó. Mẫu cho vào 

bình polietylen đã tráng rửa sạch và bảo quản theo tiêu chuẩn. Nếu mẫu có cặn, 

để các chất huyền phù chất cặn lắng xuống, quay li tâm hoặc lọc qua giấy lọc sợi 

thủy tinh sạch. 

Đối với phân tích ion NO3 - trung hòa mẫu có độ pH lớn hơn 8 bằng 


CH3COOH 37%, = 1,05 g/ml trước khi đo mẫu. 





27 













Với các mẫu đo dưới giới hạn phát hiện chúng tôi làm giàu mẫu: lấy 

500ml mẫu cho vào cốc thủy tinh chịu nhiệt 1000ml. Đun trên bếp cách thủy để 

cô cạn. Cô cạn cho đến khi thể tích mẫu nước nhỏ hơn 25 ml rồi định mức vào 

bình 25 ml. Lưu ý tráng kĩ cốc bằng nước cất. Như vậy, các mẫu được làm giàu 

20 lần so với ban đầu. 

Bảng 2.1. Địa điểm và thời gian lấy mẫu quí 1 năm 2016 

STT Địa điểm lấy mẫu 

Kí hiệu mẫu Ngày lấy mẫu 

1 Nước đập Lán Tháp LT1 - UB 06/03/2016 

2 Nước hồ Đồng Mây ĐM1 - UB 06/03/2016 

3 Nước hồ Mắt Rồng MR1 - VĐ 04/03/2016 

4 Nước nguồn đập Cao Vân CV1 - VĐ 04/03/2016 

5 Nước nguồn Đồng Ho ĐH1 - UB 06/03/2016 

6 Nước nguồn sông Trung Lương TL1 - UB 06/03/2016 

7 Nước sông Ba Chẽ BC1 - ĐH 07/03/2016 

8 Nước sông Tiên Yên TY1- HH 07/03/2016 

9 Nước sông Bắc Luân BL1 - HH 07/03/2016 

10 Nước trước xử lí nhà máy nước Hải Hà NHM1 - HH 07/03/2016 

11 Nước trước xử lí nhà máy nước Hoành Bồ NMN1 - HB 06/03/2016 

12 Nước trước xử lí nhà máy nước Quảng Yên NMN1 - QY 06/03/2016 

Bảng 2.2. Địa điểm và thời gian lấy mẫu quí 2 năm 2016 

STT Địa điểm lấy mẫu Kí hiệu mẫu Ngày lấy mẫu 

1 Nước đập Lán Tháp LT2 - UB 30/06/2016 

2 Nước hồ Đồng Mây ĐM2 - UB 30/06/2016 

3 Nước hồ Mắt Rồng MR2- VĐ 04/07/2016 


4 Nước nguồn đập Cao Vân CV2 - VĐ 04/07/2016 

5 Nước nguồn Đồng Ho ĐH2 - UB 30/06/2016 





28 













6 Nước nguồn sông Trung Lương TL2 - UB 30/06/2016 

7 Nước sông Ba Chẽ BC2 - ĐH 06/07/2016 

8 Nước sông Tiên Yên TY2 - HH 06/07/2016 

9 Nước sông Bắc Luân BL2 - HH 06/07/2016 

10 Nước trước xử lí nhà máy nước Hải Hà NHM2 - HH 06/07/2016 

11 Nước trước xử lí nhà máy nước Hoành Bồ NMN2 - HB 30/06/2016 

12 Nước trước xử lí nhà máy nước Quảng Yên NMN2 - QY 30/06/2016 

2.3.3. Các nội dung thực nghiệm 

2.3.3.1. Khảo sát các điều kiện tối ưu của phương pháp phổ hấp thụ phân tử xác 

định <strong>nitrit</strong> 

a. Khảo sát cực đại hấp thụ quang 

Trong phương pháp phân tích quang phổ hấp thụ phân tử, mỗi hợp chất màu 

có một cực đại hấp thụ quang. Do vậy chúng tôi tiến hành ghi phổ của hợp chất màu 

trên máy trắc quang trong khoảng bước sóng từ 400 - 700 nm. 

Pha 10 ml 3 dung dịch chuẩn NO2 - 0,02 ppm, 0,5 ppm và 2,0 ppm trong bình 

định mức 10ml. Cách pha: 

Bảng 2.3. Pha dung dịch khảo sát cực đại hấp thụ quang xác định <strong>nitrit</strong> 

Nồng độ NO2 - 0,02 ppm 0,50 ppm 2,0 ppm 

Vdd chuẩn 

gốc NO2 - 

Định mức 10 ml 

mầu hồng. 

0,2 ml dd chuẩn 

gốc NO2 - 1ppm 

b. Khảo sát ảnh hưởng của pH 


29 

0,5 ml dd chuẩn 

gốc NO2 - 10ppm 

Thêm nước cất định mức đến 10 ml 

Đầu tiên <strong>nitrit</strong> phản ứng với axit sunfanilic tạo thành muối điazo: 


2,0 ml dd chuẩn gốc 

NO2 - 10ppm 


Sau đó muối này phản ứng với α-naphtylamin tạo thành hợp chất azo có 












HO 3 

S 

NH 2 

N 

+ 

N + HO 3 

S N= N 

NH 2 

+ 2H + 




Phản ứng tạo thành muối điazo được tiến hành trong môi trường axit. Khi 

[H+] nhỏ (pH lớn) thì càng thuận lợi cho quá trình tạo thành muối điazo nhưng lại 

ảnh hưởng đến phản ứng tạo thành hợp chất màu azo. Do vậy pH có ảnh hưởng đến 

độ hấp thụ quang của hợp chất màu nên cần phải khảo sát để chọn <strong>giá</strong> trị pH tối ưu. 

Để khảo sát ảnh hưởng của pH đến độ hấp thụ quang của hợp chất màu, 

chúng tôi sử dụng dung dịch NO2 - 0,1 ppm và tiến hành đo độ hấp thụ quang của 

hợp chất màu ở các <strong>giá</strong> trị pH khác nhau tại bước song đã lựa chọn. 

Từ kết quả thu được sẽ tìm ra <strong>giá</strong> trị độ hấp thụ quang ổn định với khoảng 

<strong>giá</strong> trị pH thích hợp. Từ đó lựa chọn được <strong>giá</strong> trị pH tối ưu. 

c. Khảo sát ảnh hưởng của thể tích thuốc thử 

- Chuẩn bị 5 bình định mức 10ml để pha dung dịch chuẩn NO2 - 0,10 ppm 

- Lấy vào mỗi bình 0,1 ml dd chuẩn gốc NO2 - 10,00 ppm. 

- Thêm lần lượt vào các bình: 0,20ml; 0,40 ml; 0,60 ml; 0,80 ml; 1,00 ml 

dung dịch thuốc thử màu. Lắc đều và định mức tới vạch bằng nước cất. 

- Sau 20 phút đem đo độ hấp thụ quang tại bước sóng đã lựa chọn, với mẫu 

trắng làm dung dịch so sánh. 

Từ kết quả thu được sẽ tìm ra <strong>giá</strong> trị độ hấp thụ quang lớn ổn định với khoảng 

<strong>giá</strong> trị thể tích thuốc thử thích hợp. Từ đó lựa chọn được thể tích thuốc thử tối ưu. 

d. Khảo sát ảnh hưởng của thời gian phản ứng tới độ ổn định màu của phức 

Khảo sát ảnh hưởng thời gian tới độ ổn định màu của phức tạo thành: 

Pha 10 ml dung dịch NO2 - 0,35 ppm: 

+ Lấy 0,35 ml dung dịch chuẩn NO2 - 10,0 ppm vào bình định mức 10,00 ml. 

+ Sau đó định mức đến vạch bằng nước cất. 

+ Thêm 0,2 ml thuốc thử màu, lắc đều. 


+ Để 20 phút rồi tiến hành đo độ hấp thụ quang theo thời gian ở bước sóng 

đã chọn trong 180 phút, với dung dịch so sánh là mẫu trắng. 

30 

















Từ kết quả thu được, sẽ tìm được <strong>giá</strong> trị độ hấp thụ quang lớn ổn định ứng 

với khoảng thời gian thích hợp. Từ đó chọn được khoảng thời gian phản ứng tối ưu. 

e. Khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở 

Theo tài liệu tham khảo thì phép xác định NO2 - bị ảnh hưởng bởi các ion 

Mangan(II), sắt(III), đồng(II), nhôm(III), cloramin, clo, natripolyphotphat, thiosunfat… 

sẽ bị kết tủa trong điều kiện phản ứng, các chất có khả năng phản ứng với NO2 - và 

các ion có màu cũng gây ảnh hưởng đến phép xác định. Tuy nhiên, với mục đích 

xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trong nước chúng tôi chỉ khảo sát ảnh hưởng của các ion 

sắt(III), cloramin, clo, natripolyphotphat, thiosunfat. 

Sau khi chuẩn bị các dung dịch chuẩn của các ion cản trở riêng biệt, các khảo 

sát về ảnh hưởng và ngưỡng ảnh hưởng được tiến hành như sau: 

- Pha 100 ml dung dịch chuẩn NO2 - 0,35 ppm từ 3,5 ml dung dịch chuẩn 

NO2 - 10,00 ppm vào bình định mức 100,00 ml. 

- Pha 100 ml dung dịch chuẩn NO2 - 3,5 ppm từ 3,5 ml dung dịch chuẩn NO2 - 

100,00 ppm vào bình định mức 100,00 ml. 

- Lấy 12 bình định mức 10ml 

Bảng 2.4. Pha các dung dịch khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở 


xác định ion <strong>nitrit</strong> 

Ion khảo sát 

C 

Ion khảo STT 

ion 

(ml) 

Thêm đến vạch 

sát bình 

khảo sát 

Nồng độ dung định mức 

(ppm) Vdd gốc 

dịch gốc 

Mẫu trắng 1 0,0 0,0 0,0 10 ml nước cất 

Mẫu 

không ion 

2 0,0 0,0 0,0 

3 1,0 0,1 ml Fe 3+ 100 ppm 

Fe 3+ 4 10,0 1,0 ml Fe 3+ 100 ppm 

5 10,0 0,1 ml 

S2O3 2- S2O3 2- 1000 ppm 

6 100,0 1 ml S2O3 2- 1000 ppm dung dịch chuẩn 

7 0,2 0,2 ml Cl - 10 ppm NO2 - 0,35 ppm 

Cl - 8 2,0 2,0 ml Cl - 1000 ppm 

Cloramin 

9 0,2 0,2 ml cloramin 10 ppm 

10 2,0 2,0 ml Mn 2+ 10 ppm 

11 5,0 0,5 ml 

PO4 3- PO4 3- 100 ppm 

12 50,0 5,0 ml PO4 3- 100 ppm 


31 
















Mẫu 

không ion 

13 0,0 0,0 0,0 

14 1,0 0,1 ml Fe 3+ 100 ppm 

Fe 3+ 15 10,0 1,0 ml Fe 3+ 100 ppm 

16 10,0 0,1 ml 

S2O3 2- S2O3 2- 1000 ppm 

17 100,0 1 ml S2O3 2- 1000 ppm 

18 0,2 0,2 ml Cl - 10 ppm 

Cl - 19 2,0 2,0 ml Cl - 1000 ppm 

20 0,2 0,2 ml cloramin 10 ppm 

Cloramin 

21 2,0 2,0 ml Mn 2+ 10 ppm 

11 5,0 0,5 ml 

PO4 3- PO4 3- 100 ppm 

12 50,0 5,0 ml PO4 3- 100 ppm 

- Thêm 0,2 ml thuốc thử màu, lắc đều. 

32 

dung dịch chuẩn 

NO2 - 

3,5 ppm 

- Để 20 phút rồi tiến hành đo độ hấp thụ quang tại bước sóng đã chọn với mẫu 

trắng làm dung dịch so sánh và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> ảnh hưởng so với dung dịch chỉ có NO2 - . 

Ngưỡng ảnh hưởng của các ion cản trở, được <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> qua sai số tương đối 

với từng loại ion. Từ kết quả thu được sẽ <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> được sự ảnh hưởng của các ion 

này đến phép xác định. 

2.3.3.2. Khảo sát khoảng tuyến tính và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> phương pháp xác định <strong>nitrit</strong> 

a) Khảo sát khoảng tuyến tính 

Để xác định khoảng tuyến tính và xây dựng đường chuẩn xác định <strong>nitrit</strong> 

chúng tôi thực hiện quá trình thực nghiệm: 

Dung dịch chuẩn gốc 1 của NO2 - là 1000ppm. 

Pha 15 dung dịch chuẩn các nồng độ và 1 dung dịch mẫu trắng: 

Bảng 2.5. Pha dung dịch khảo sát khoảng tuyến tính xác định <strong>nitrit</strong> 

Nồng độ NO2 (ppm) 0,00 0,01 0,05 0,10 0,20 0,50 1,00 2,00 

V dd NO2 - (ml) 0,00 0,10 0,50 1,00 0,20 0,50 1,00 2,00 

dd lấy Gốc 4 Gốc 3 

Định mức 10ml 

Nồng độ NO2 - (ppm) 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00 10,00 


V dd NO2 - (ml) 0,30 0,40 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 1,00 

dd lấy Gốc 2 

















Định mức 10ml 

Thêm 0,2 ml dung dịch thuốc thử màu. Sau 20 phút đem đo độ hấp thụ 

quang tại bước sóng đã lựa chọn, với mẫu trắng làm dung dịch so sánh. 

Từ kết quả đo được xác định khoảng tuyến tính của <strong>nitrit</strong> và xây dựng 

đường chuẩn. 

b) Đánh <strong>giá</strong> phương pháp 

* Tính giới hạn phát hiện LOD và giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ 

Giới hạn phát hiện (LOD): là nồng độ thấp nhất của chất phân tích mà hệ 

thống phân tích còn cho tín hiệu phân tích khác có nghĩa với tín hiệu mẫu trắng hay 

tín hiệu nền. 

Giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ): là nồng độ thấp nhất của chất phân tích mà 

hệ thống phân tích định <strong>lượng</strong> được với tín hiệu phân tích khác có ý nghĩa 

định <strong>lượng</strong> với tín hiệu của mẫu trắng hay tín hiệu của nền. 

Trong luận văn này chúng tôi tính LOD, LOQ của NO2 - trên mẫu thử. 

Chọn mẫu thử có nồng độ thấp (khoảng 5 đến 7 lần LOD ước <strong>lượng</strong>). Mẫu 

thử có nồng độ 0,021 ppm. 

Chuẩn bị 7 ống nghiệm: 

+ Ống 1: lấy 10 ml nước cất vào bát (mẫu trắng) 

+ Ống 2 đến 7: cho 10 ml dung dịch mẫu thử nước nguồn sông Trung Lương 

lấy ngày 30/06/2016 (kí hiệu mẫu LT2 - UB) 


+ Để 20 phút rồi tiến hành đo độ hấp thụ quang theo thời gian ở bước sóng 

đã chọn, với dung dịch so sánh là mẫu trắng. 

Từ kết quả thu được cùng với các công thức tính bảng 2.3 sẽ xác định được 

giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ) của phép xác định <strong>nitrit</strong>. 

Bảng 2.6. Các công thức tính LOD, LOQ 


1. Nồng độ trung bình 2. Độ lệch chuẩn SD 





33 













x 

n 

 

 

 

i1 

xi: nồng độ lần đo thứ i 

n số lần đo 

 

n 

x : nồng độ trung bình 

3. Giới hạn phát hiện LOD 

x 

LOD = 3. SD 

4. Giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ 

LOQ = 3. LOD 

- Đánh <strong>giá</strong>: 

i 


34 

 

( xi 

x) 

SD 

n 1 

xi: nồng độ lần đo thứ i 

n số lần đo 

 

x : nồng độ trung bình 

5. Hệ số R: 

 

x 

R 

LOD 

Nếu 4 < R R phải dùng dung dịch loãng hơn tính lại LOD và R 

* Xác định độ lặp lại và hiệu suất thu hồi 

Để xác định độ lặp lại và hiệu suất thu hồi xác định <strong>nitrit</strong> chúng tôi sử dụng 

phương pháp thêm chuẩn. 

Chuẩn bị 7 ống nghiệm: 

+ Ống 1: lấy 10 ml nước cất (mẫu trắng) 

+ Ống 2 đến 7: lấy 10 ml dung dịch mẫu trắng. Thêm chuẩn NO2 - 0,02 ppm 

(lấy 0,02 ml dung dịch chuẩn NO2 - 10 ppm). 


+ Để 20 phút rồi tiến hành đo độ hấp thụ quang ở bước sóng đã chọn với 

dung dịch so sánh là mẫu trắng. 

Từ kết quả thu được kết hợp với sử dụng công thức tính độ thu hồi và độ 


lệch chuẩn tương đối: 

* Độ thu hồi R: 


2 















Cmc 

Cm 

+ Đối với mẫu thử: R% 

. 100 

C 

Trong đó: R%: Độ thu hồi, % 

c 

Cm+c: Nồng độ chất phân tích trong mẫu thêm chuẩn. 

Cm: Nồng độ chất phân tích trong mẫu thử. 

Ctt 

+Đối với mẫu trắng: R% 

. 100 

C 

Trong đó: 

c 

Cc: Nồng độ chuẩn thêm (lý thuyết) 

Ctt: Nồng độ chất phân tích trong mẫu trắng thêm chuẩn 

* Công thức tính hệ số biến thiên CV (độ lệch chuẩn tương đối RSD): 

SD 

RSD% CV% 

.100 

_ 

x 

+ Đánh <strong>giá</strong> lặp lại 

Hiệu suất thu hồi đạt 60% - 115% <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> đạt yêu cầu 

Độ lệch chuẩn tương đối RSD < 21% <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> đạt yêu cầu 

2.3.3.3. Khảo sát các điều kiện tối ưu của phương pháp phổ hấp thụ phân tử xác 

định <strong>nitrat</strong> 

a) Khảo sát cực đại hấp thụ quang 

Chúng tôi tiến hành ghi phổ của hợp chất màu trên máy trắc quang trong 

khoảng bước sóng từ 400 - 600 nm. 

Chuẩn bị ml 3 dung dịch chuẩn NO3 - 0,04 ppm, 10,0 ppm và 15,0 ppm: 

+ Lấy 4 bát sứ: 

Bảng 2.7. Pha dung dịch khảo sát cực đại hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> 

Bát 1 Bát 2 Bát 3 Bát 4 

5 ml nước cất 

(mẫu trắng) 

0,10 ml dung dịch 

chuẩn NO3 - 

10 ppm 

0,25 ml dung dịch 

chuẩn NO3 - 

1000 ppm 

0,375 ml dung 

dịch chuẩn NO3 - 

1000 ppm 






35 













+ Thêm 0,5 ml Na3N 0,50g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml để khoảng 5 

phút. Sau đó đun cách thủy đến khô. 

+ Cho 1ml natri salisilat 10g/l trộn đều tiếp tục đun cách thủy. 

+ Lấy bát để nhiệt độ phòng cho nguội. Thêm 1ml H2SO4 1,84g/ml hòa tan 

lắc nhẹ để lắng 10 phút 

+ Thêm 10 ml nước + 10 ml dd kiềm. Chuyển sang bình định mức 25 ml, 

thêm nước đến vạch và tiến hành đo phổ. 

Từ kết quả đo được, chúng tôi lựa chọn bước sóng ứng với cực đại hấp thụ 

quang và sử dụng bước sóng này để khảo sát các yếu tố tiếp theo. 

b. Khảo sát ảnh hưởng của thời gian tới độ ổn định màu của phức 

Để khảo sát ảnh hưởng của thời gian tới độ ổn định màu của phức tạo thành, 

chúng tôi sử dụng dung dịch NO3 - 4,0 ppm và tiến hành như sau: 

Lấy 2 bát sứ: 

+ Bát 1: cho 5,0 ml dung dịch nước cất (mẫu trắng). 

+ Bát 2: lấy 1,0 ml dung dịch chuẩn NO3 - 100 ppm vào bình định mức 25,0 

ml thêm nước cất đến vạch và đổ vào bát. 

+ Cho lần lượt vào cả 2 bát: 

- 0,5 ml Na3N 0,5g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml để khoảng 5 phút. Sau 

đó đun cách thủy đến khô. 

- Cho 1ml natri salisilat 10g/l trộn đều tiếp tục đun cách thủy. 

- Lấy bát để nhiệt độ phòng cho nguội. Thêm 1ml H2SO4 1,84g/ml hòa tan 


- Thêm 10,0 ml nước + 10,0 ml dd kiềm và tiến hành đo độ hấp thụ quang 

tại bước sóng đã chọn, với mẫu trắng làm dung dịch so sánh ở các khoảng thời gian 

khác nhau, 

- Từ kết quả thu được, sẽ tìm được <strong>giá</strong> trị độ hấp thụ quang lớn ổn định ứng 

với khoảng thời gian thích hợp. Từ đó chọn được khoảng thời gian phản ứng tối ưu. 

c. Khảo sát khả năng natri nitrua khắc phục sự nhiễu của ion <strong>nitrit</strong> 


Theo tài liệu tham khảo (TCVN 6178: 1996) thì trong phép xác định <strong>nitrat</strong>, 

natri nitrua được thêm vào để khắc phục sự nhiễu của <strong>nitrit</strong> và <strong>lượng</strong> natri nitrua 

36 

















dùng cho 25 ml mẫu là 0,5 ml Na3N 0,5g/l. Vây khi nồng độ ion <strong>nitrit</strong> trong nước 

tăng thì với <strong>lượng</strong> Na3N giữ nguyên trong phép đo này có khắc phục được sự nhiễu 

của <strong>nitrit</strong> hay không ? 

Để khảo sát khả năng natri nitrua khắc phục sự nhiễu của NO2 - , chúng tôi sử 

dụng dung dịch NO3 - 1,0 ppm và tiến hành như sau: 

+ Pha sẵn 250 ml dung dịch chuẩn NO3 - 1,0 ppm trong bình định mức 250ml 


Bảng 2.8. Pha dung dịch khảo sát khả năng natri nitrua khắc phục sự nhiễu 

C NO2 

V NO2 

của <strong>nitrit</strong> trong xác định <strong>nitrat</strong> 

Mẫu Bát 1 Bát 2 Bát 3 Bát 4 Bát 5 Bát 6 Bát 7 

thêm (ppm) 0 0 0,2 0,5 1,0 2,0 3,0 

10,0 ppm (ml) 0,0 0,0 0,5 1,25 2,5 5 7,5 

5 ml 

nước cất 

Thêm dung dịch chuẩn NO3 - 1,0 ppm vào bình 

định mức 25 ml định mức đến vạch. 

+ Thêm 0,5 ml Na3N 0,5g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml để khoảng 5 phút. 

Sau đó đun cách thủy đến khô. 




+ Thêm 10,0 ml nước + 10,0 ml dd kiềm 

Sau đó tiến hành đo ở bước sóng đã chọn. 

Từ kết quả thu được sẽ xác định được <strong>lượng</strong> Na3N cần dùng cho phép đo để 

khắc phục sự nhiễu của ion NO2 - 

d. Khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở 

Theo tài liệu tham khảo (TCVN 6180: 1996) thì phép xác định NO3 - bị ảnh 

hưởng bởi các ion Mn 2+ , Fe 3+ , Mg 2+ , Ca 2+ , Cl - , HCO3 - , SO4 2- , PO4 3- … sẽ bị kết tủa 

trong điều kiện phản ứng, có chất có khả năng phản ứng với NO3 - và các ion có màu 


cũng gây ảnh hưởng đến phép xác định. Tuy nhiên, với mục đích xác định <strong>hàm</strong> 





37 













<strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> trong nước các chất gây nhiễu tiềm tàng Mn 2+ , Mg 2+ , Cl - , PO4 3- . Vì vậy 

chúng tôi chỉ khảo sát ảnh hưởng của các ion Mn 2+ , Mg 2+ , Cl - , PO4 3- . 

Sau khi chuẩn bị các dung dịch chuẩn của các ion cản trở riêng biệt, các khảo 

sát về ảnh hưởng và ngưỡng ảnh hưởng được tiến hành như sau: 

Chúng tôi sử dụng dung dịch NO3 - 1,0 ppm và tiến hành như sau: 

+ Pha sẵn 250 ml dung dịch chuẩn NO3 - 1,0 ppm trong bình định mức 250ml 


Bảng 2.9. Pha dung dịch khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở xác định <strong>nitrat</strong> 


C 


ion 

STT 


bát khảo sát 

(ml) 

(ml) 

(ppm) Vdd gốc Vdd gốc 

Mẫu trắng 1 0,0 0,0 0,0 5 ml nước cất 

Mẫu không ion 2 0,0 0,0 0,0 

Cl - 3 80,0 2,0 ml Cl - 1000 ppm 

4 400,0 10,0 ml Cl - 1000 ppm 

PO4 3- 5 

6 

4,0 

40,0 

1 ml PO4 3- 

10 ml PO4 3- 100 ppm 

100 ppm 

dung dịch chuẩn 

NO3 - 1,0 ppm và 

Mg 2+ 7 100,0 2,5 ml Mg 2+ 1000 ppm đổ vào bát sứ. 

8 200,0 5,0 ml Mg 2+ 1000 ppm 

Mn 2+ 

0,2 0,5 ml Mn 2+ 10 ppm 

0,8 2,0 ml Mn 2+ 10 ppm 

+ Thêm 0,5 ml Na3N 0,5g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml để khoảng 5 phút. 

Sau đó đun cách thủy đến khô. 



lắc nhẹ để lắng 10 phút. 

+ Thêm 10,0 ml nước + 10,0 ml dd kiềm. 

Sau đó tiến hành đo ở bước sóng đã chọn được. 


với từng loại ion. Từ kết quả thu được sẽ <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> được sự ảnh hưởng của các ion 

này đến phép xác định <strong>nitrat</strong>. 

2.3.3.4. Khảo sát khoảng tuyến tính và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> phương pháp xác định <strong>nitrat</strong> 


a) Khảo sát khoảng tuyến tính 

Xác định khoảng tuyến tính để xây dựng đường chuẩn xác định <strong>nitrat</strong> chúng 

tôi thực hiện quá trình thực nghiệm sau: 

38 

















Pha các dung dịch chuẩn: lấy 16 bát sứ (trong đó có một mẫu trắng) 

Bảng 2.10. Pha dung dịch khảo sát khoảng tuyến tính xác định <strong>nitrat</strong> 

Nồng độ NO3 - 

(ppm) 

V dd 

NO3 - (ml) 

0,2 0,4 0,8 1,0 2,0 4,0 8,0 

0,5 1,0 2,0 0,25 0,5 1,0 2,0 

Dung dịch lấy Gốc 3: 10 ppm Gốc 2: 100 ppm 


(ppm) 

V dd 

NO3 - (ml) 

Dung dịch lấy 

10,0 11,0 12,0 13,0 14,0 15,0 16,0 17,0 

0,25 0,275 0,30 0,325 0,35 0,375 0,40 0,425 

Dung dịch chuẩn gốc 1: 1000 ppm 

+ Lấy 5 ml nước cất vào bát sứ 1(mẫu trắng) 

+ Cho các dd chuẩn NO3 - đã lấy theo bảng trên vào bát, thêm 0,5 ml Na3N 

0,5g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml để khoảng 5 phút. Sau đó đun cách thủy đến khô. 

cách thủy. 

+ Cho thêm vào mỗi bát sứ 1ml natri salisilat 10g/l trộn đều tiếp tục đun 

+ Để bát nguội về nhiệt độ phòng, thêm tiếp 1ml H2SO4 1,84g/ml hòa tan lắc 

nhẹ để lắng 10 phút. 

+ Thêm 10,0 ml nước + 10,0 ml dd kiềm. Chuyển sang bình định mức 25 ml, 

thêm nước đến vạch và đo độ hấp thụ quang tại bước sóng đã chọn, với mẫu trắng 

làm dung dịch so sánh. 

Từ kết quả đo được xác định khoảng tuyến tính của <strong>nitrat</strong> và xây dựng 

đường chuẩn. 

b) Đánh <strong>giá</strong> phương pháp 

* Tính giới hạn phát hiện LOD và giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ 

Trong luận văn này chúng tôi tính LOD, LOQ của NO3 - trên mẫu thử. 

Chọn mẫu thử có nồng độ thấp (khoảng 5 đến 7 lần LOD ước <strong>lượng</strong>). Mẫu 


thử có nồng độ 0,2 ppm. 

Chuẩn bị 7 bát sứ: 

39 

















+ Bát 1: lấy 5 ml nước cất vào bát (mẫu trắng) 

+ Bát 2 đến 7: lấy 25 ml dung dịch mẫu thử nước sông Ba Chẽ lấy ngày 

06/07/2016 (kí hiệu mẫu BC2 - ĐH) 

+ Bát 1 đến 7: thêm 0,5 ml Na3N 0,5g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml để 

khoảng 5 phút. Sau đó đun cách thủy đến khô. 




so sánh. 


+ Đo độ hấp thụ quang tại bước sóng đã chọn, với mẫu trắng làm dung dịch 

Từ kết quả thu được cùng với các công thức tính bảng 2.3 sẽ xác định được 

giới hạn phát hiện (LOD) và giới hạn định <strong>lượng</strong> (LOQ) của phép xác định <strong>nitrat</strong>. 

* Xác định độ lặp lại và hiệu suất thu hồi 



+ Bát 2 đến 7: lấy 25 ml dung dịch mẫu thử. Thêm chuẩn NO3 - 0,2 ppm (lấy 

0,5 ml dung dịch chuẩn NO3 - 10 ppm) cho thêm 0,5 ml Na3N 0,5g/l + 0,2 ml 

CH3COOH 1,05g/ml để khoảng 5 phút. Sau đó đun cách thủy đến khô. 



lắc nhẹ để lắng 10 phút. 

so sánh. 



Từ kết quả thu được kết hợp với sử dụng công thức tính độ thu hồi <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

được độ tin cậy của phép đo. 

2.3.4. Ứng dụng phân tích mẫu thực tế 

Chúng tôi tiến hành xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> trong các mẫu nước 


thực tế ở 12 nhà máy nước của tỉnh Quảng Ninh ở 2 quí đầu năm 2016, theo 

phương pháp đường chuẩn. 


40 
















2.3.4.1. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong>. 

Chuẩn bị 13 bình định mức dung tích 10ml, <strong>đánh</strong> số từ 1 đến 13. Lần lượt 

cho vào các bình: 

+ Bình 1: 10 ml nước cất 

+ Bình 2 - 13: 10 ml dung dịch các mẫu nước (12 mẫu) 

Thêm 0,2 ml dung dịch thuốc thử màu. Sau 20 phút đem đo độ hấp thụ 

quang tại bước sóng đã chọn, với mẫu trắng làm dung dịch so sánh. 

2.3.4.2. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> 



+ Bát 2 đến 13: lấy 25 ml dung dịch mẫu thử. 

+ Thêm 0,5 ml Na3N 0,5g/l + 0,2 ml CH3COOH 1,05g/ml vào tất cả các bát 

để khoảng 5 phút. Sau đó đun cách thủy đến khô. 




so sánh. 



Chương 3 

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 

3.1. Các điều kiện của phương pháp phổ hấp thụ phân tử 

3.1.1. Các điều kiện xác định <strong>nitrit</strong> 

a. Cực đại hấp thụ quang 


khoảng bước sóng từ 400 - 700 nm với 3 dung dịch chuẩn NO2 - 0,02 ppm, 0,5 ppm 

và 2,0 ppm được kết quả ở hình 3.1. 






41 













Tại 

Hình 3.1. Phổ cực đại hấp thụ quang hợp chất màu <strong>nitrit</strong> 

Ta thấy phổ cực đại hấp thụ quang nằm trong khoảng 533nm đến 542 nm. 

536nm 

thì Abs = 0,486 cao nhất. Do vậy, chúng tôi tiến hành các khảo sát 

tiếp theo ở bước sóng 536nm 

(theo TCVN 6178: 1996, 540nm 

) 

b. Ảnh hưởng của pH 

Sử dụng dung dịch NO2 - 0,1 ppm và tiến hành đo độ hấp thụ quang của hợp 

chất màu ở các <strong>giá</strong> trị pH khác nhau. Kết quả thu được ở bảng 3.1: 

Bảng 3.1. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - ở các <strong>giá</strong> trị pH khác nhau 

pH 1,0 1,5 2,0 2,2 2,5 2,8 3,0 3,2 3,5 4,0 

Abs 0,103 0,094 0,079 0,078 0,078 0,077 0,075 0,060 0,055 0,042 

Từ kết quả ở bảng 3.1 ta xây dựng được đồ thị hình 3.2 biểu diễn ảnh hưởng 

của pH đến độ hấp thụ quang của phức màu. 






42 













Hình 3.2: Đồ thị ảnh hưởng của pH tới độ hấp thụ quang 

của hợp chất màu xác định <strong>nitrit</strong> 

Từ kết quả trên cho thấy độ hấp thụ quang giảm trong khoảng pH từ 1,0 - 2,0 

đạt <strong>giá</strong> trị ổn định trong khoảng pH = 2,0 - 2,8. Khi pH tăng dần (từ 3 đến 4,0) độ 

hấp thụ quang giảm dần do phản ứng tạo phức màu điazo tạo ra trong môi trường 

axit. Do đó, trong các thí nghiệm tiếp theo chúng tôi chọn <strong>giá</strong> trị pH = 2,0 - 2,5 để 

tiến hành đo, làm môi trường tạo màu cho phản ứng. 

c. Ảnh hưởng của thể tích thuốc thử 

Kết quả đo độ hấp thụ quang các dung dịch <strong>nitrit</strong> khi thay đổi thể tích thuốc 

thử được ghi lại ở bảng 3.2. 

Bảng 3.2. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - khi thể tích thuốc thử khác nhau 

Vthuốc thử (ml) 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 

Abs 0,096 0,095 0,097 0,096 0,097 

Từ kết quả bảng 3.2 ta xây dựng được đồ thị biểu diễn ảnh hưởng của <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> thuốc thử đến độ hấp thụ quang trên hình 3.3. 






43 













Hình 3.3: Ảnh hưởng của <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> thuốc thử đến độ hấp thụ quang 


xác định <strong>nitrit</strong> 

Khi thể tích thuốc thử màu trong khoảng 0,20 - 1,00 ml độ hấp thụ quang của 

phức màu tương đối ổn định do phản ứng tạo phức đã xảy ra hoàn toàn. Do vậy, 

trong các thí nghiệm tiếp theo chúng tôi chọn thể tích thuốc thử màu thêm vào là 

0,20 ml trong bình định mức 10,00 ml. 

d. Ảnh hưởng của thời gian phản ứng tới độ ổn định màu của phức 

Kết quả khảo sát ảnh hưởng thời gian tới độ ổn định màu của phức tạo thành 

với dung dịch NO2 - 0,1 ppm trong 180 phút ở bảng 3.3. 

Bảng 3.3. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - khi thời gian phản ứng khác nhau 

Thời gian (phút) 10 20 30 40 60 80 

Abs 0,101 0,098 0,101 0,103 0,105 0,104 

Thời gian (phút) 100 120 130 150 170 180 

Abs 0,103 0,098 0,088 0,080 0,073 0,062 


Từ kết quả ở bảng 3.3 chúng tôi xây dựng được đồ thị biểu diễn ảnh hưởng 

của thời gian phản ứng tới độ ổn định màu của phức hình 3.4. 

44 
















Hình 3.4: Ảnh hưởng của thời gian tới độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrit</strong> 

Kết quả cho thấy khi khảo sát sau 10 phút kể từ khi thêm thuốc thử phức 

màu bền, độ hấp thụ quang ổn định đến 120 phút. Vì vậy trong các thí nghiệm tiếp 

theo chúng tôi tiến hành đo độ hấp thụ quang của phức màu sau khi đã cho thuốc 

thử từ 20 - 30 phút. 

Từ các kết quả khảo sát điều kiện trên, chúng tôi chọn được quy trình xác 

định <strong>nitrit</strong> tối ưu khi chưa có các ion ảnh hưởng trong bình 10,00 ml là: 0,2 ml 

thuốc thử màu, phản ứng xảy ra trong môi trường pH = 2 - 2,5. Sau 20 phút đem đo 

độ hấp thụ quang ở bước sóng 536nm, với mẫu trắng làm dung dịch so sánh. 

e. Ảnh hưởng của các ion cản trở 

Kết quả khi khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở: sắt(III), thiosunfat, clo, 

cloramin, polyphotphat đo tại bước sóng 536 nm với mẫu trắng làm dung dịch so 

sánh và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> ảnh hưởng so với dung dịch chỉ có NO2 - . 


với từng loại ion. Các kết quả được tổng hợp ở bảng 3.4. 






45 













Bảng 3.4. Ảnh hưởng của ion cản trở đến độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrit</strong> 

Ion 

Sắt (III) 

Thiosunfat 

Clo 

Cloramin 

Polyphotphat 

Nồng độ 

ion <strong>nitrit</strong> 

(ppm) 

0,35 

3,50 

0,35 

3,50 

0,35 

3,50 

0,35 

3,50 

0,35 

3,50 

Nồng độ 

ion lạ 

(ppm) 

A 

không 

có ion lạ 

A , có 

ion lạ 

A , - A 

Sai số 

tương đối 

(%) 

1 0,335 0,337 0,002 0,597 

10 0,335 0,327 -0,008 -2,388 

1 3,215 3,166 -0,049 -1,524 

10 3,215 2,995 -0,220 -6,843 

10 0,335 0,333 -0,002 -0,597 

100 0,335 0,335 0,000 0 

10 3,215 3,104 -0,111 -3,453 

100 3,215 3,182 -0,033 -1,026 

0,2 0,335 0,320 -0,015 -4,478 

2 0,335 0,305 -0,030 -8,955 

0,2 3,215 3,107 -0,108 -3,359 

2 3,215 2,784 -0,431 -13,406 

0,2 0,335 0,317 -0,018 -5,373 

2 0,335 0,302 -0,033 -9,851 

0,2 3,215 3,002 -0,213 -6,625 

2 3,215 2,788 -0,427 -13,281 

5 0,335 0,334 -0,001 -0,299 

50 0,335 0,321 -0,014 -4,179 

5 3,215 3,025 -0,190 -5,910 

50 3,215 2,718 -0,497 -15,459 

Nếu chấp nhận sai số khi phân tích <strong>lượng</strong> vết là 5% thì có thể sơ bộ khái quát 

ngưỡng ảnh hưởng của các ion đi kèm như sau: khi <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các ion cản gấp NO2 - 


6 lần và 0,6 lần với clo, 6 lần và 0,6 lần với cloramin, 14 lần với polyphotphat thì 





46 













bắt đầu gây ảnh hưởng đến phép xác định. Các ion thiosunfat, Fe(III) gần như 

không ảnh đến phép xác định <strong>nitrit</strong>. 

3.1.2. Khoảng tuyến tính và đường chuẩn xác định <strong>nitrit</strong>, kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

phương pháp 

a) Khoảng tuyến tính và đường chuẩn 

Kết quả đo độ hấp thụ quang các dung dịch <strong>nitrit</strong> có nồng độ từ 0ppm đến 

10ppm được ghi lại ở bảng 3.5. 

Bảng 3.5. Độ hấp thụ quang dung dịch NO2 - ở các nồng độ khác nhau 

C<strong>nitrit</strong> (ppm) 0 0,02 0,05 0,10 0,20 0,50 1,00 2,00 

Abs 0,000 0,020 0,049 0,095 0,195 0,478 0,957 1,904 

C<strong>nitrit</strong> (ppm) 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00 10,00 

Abs 2,834 3,612 4,000 4,000 4,000 4,000 4,000 4,000 

Từ kết quả ở bảng 3.5 ta xây dựng được đồ thị hình 3.5 biểu diễn sự phụ 

thuộc của độ hấp thụ quang vào nồng độ <strong>nitrit</strong>. 


Hình 3.5: Sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang vào nồng độ <strong>nitrit</strong> 





47 













Kết quả khảo sát cho thấy khoảng tuyến tính của phương pháp là: 0,02 - 4 

ppm. Từ đó xây dựng đường chuẩn <strong>nitrit</strong> trong khoảng nồng độ 0,02 - 4,00 ppm. 

Kết quả được biểu diễn trên hình 3.6. 

Hình 3.6: Đường chuẩn xác định <strong>nitrit</strong> 

Phương trình đường chuẩn: y = 0,9184x + 0,0161 

Hệ số tương quan: R 2 = 0,9991 

Phương trình đường chuẩn có độ tin cậy cao vì hệ số hồi quy tuyến tính R 

đạt yêu cầu 0,99 ≤ R 2 ≤1 

Từ bảng và hình ta thấy, độ hấp thụ quang và nồng độtương quan tuyến tính 

tốt trong khoảng nồng độ từ 0,02 - 4,00 ppm. 

b) Giới hạn phát hiện LOD và giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ 

Giá trị độ hấp thụ quang và nồng độ <strong>nitrit</strong> tìm được khi thực hiện đo 6 lần 

một mẫu thử nước nguồn sông Lán Tháp (LT2 - UB) được ghi trong bảng 3.6 

Bảng 3.6. Nồng độ <strong>nitrit</strong> trong phép đo xác định LOD 


Mẫu 1 2 3 4 5 6 

Abs 0,021 0,020 0,021 0,022 0,020 0,020 

48 















(ppm) 

0,022 0,021 0,022 0,023 0,019 0,020 




Từ kết quả bảng 3.6 và áp dụng các công thức ở bảng 2.6 ta tính được: 

x 

i 

i1 + Nồng độ trung bình: x 0,021( ppm) 

n 

+ Độ lệch chuẩn: 

2 

( xi 

x) 

SD 0, 00147 

n 1 

+ Giới hạn phát hiện: LOD = 3. SD = 0,0044 

+ Giới hạn định <strong>lượng</strong>: LOQ = 3. LOD = 0,013 

n 

 

+ Hệ số R: x 

R 4, 79 

LOD 

+ Chọn LOQ = 0,013 ppm 

Đánh <strong>giá</strong> LOD 

+ Hệ số R đạt yêu cầu: 4 < R








Độ lệch chuẩn SD 0,002 

Từ bảng kết quả bảng 3.7, cho thấy: 

+ Hiệu suất thu hồi: 85,00% - 105,00% (mức yêu cầu: 60% - 115%) phương 

pháp có hiệu suất thu hồi khá cao. 

+ Độ lệch chuẩn tương đối: 10,53% (mức yêu cầu: < 21%) nên phương pháp 

có độ lặp lại tốt. 

* Tổng kết các điều kiện xác định <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp trắc quang 

Theo các kết quả nghiên <strong>cứu</strong> ở trên, chúng tôi đưa ra những kết luận về điều 

kiện tối ưu trong phương pháp trắc quang xác định <strong>nitrit</strong> bằng thuốc thử aminobenzen 

sufonamid và với N-(1 naphtyl)-1.2 diamonietan dihidroclorua ở bảng 3.8. 

Bước sóng 

Bảng 3.8. Các điều kiện tối ưu xác định <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp 

phổ hấp thụ phân tử 

536nm 

pH 2,0 - 2,5 

V thuốc thử 

Thời gian phản ứng 

Khoảng tuyến tính 

LOD 

LOQ 

3.1.3. Các điều kiện xác định <strong>nitrat</strong> 

a) Cực đại hấp thụ quang 

0,2 ml/ 10 ml mẫu thử 

10 - 30 phút 

0,02 - 4,00 mg/l 

0,004 mg/l 

0,013 mg/l 


khoảng bước sóng từ 400 - 600 nm với 3 dung dịch chuẩn NO3 - 0,04 ppm, 10,0 ppm 

và 15,0 ppm. Kết quả thu được ở hình 3.7 như sau: 






50 













Tại 

Hình 3.7. Phổ cực đại hấp thụ quang hợp chất màu <strong>nitrat</strong> 

Ta thấy phổ cực đại hấp thụ quang nằm trong khoảng 402 nm đến 419 nm. 

414nm 

thì độ hấp thụ quang cao nhất ở cả 3 nồng độ. Do vậy, chúng tôi 

tiến hành các khảo sát tiếp theo ở bước sóng 414nm(theo TCVN 6180: 

1996, 415nm 

) 

b). Ảnh hưởng của thời gian tới độ ổn định màu của phức 

Kết quả khảo sát ảnh hưởng thời gian tới độ ổn định màu của phức tạo thành 

với dung dịch NO3 - 4 ppm trong 180 phút ở bảng 3.9. 

Bảng 3.9. Độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> khi thời gian phản ứng khác 

nhau 

Thời gian (phút) 10 30 60 120 180 

Abs 0,783 0,784 0,787 0,786 0,789 

Thời gian (phút) 240 300 360 420 480 

Abs 0,790 0,788 0,792 0,794 0,795 

Từ kết quả bảng 3.9 chúng tôi xây dựng được đồ thị biểu diễn ảnh hưởng của 

thời gian phản ứng đến độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> (hình 3.8). 






51 













Hình 3.8: Sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> 

vào thời gian phản ứng 

Kết quả trên hình 3.8 cho thấy khi đo độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> ở các 

khoảng thời gian khác nhau thì độ hấp thụ quang hầu như không thay đổi. Như vậy, 

phức màu ổn định trong khoảng thời gian dài. Và chúng tôi chọn thời gian phản ứng 

là 15 phút để đo độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong>. 

c). Khả năng natri nitrua khắc phục sự nhiễu của ion <strong>nitrit</strong> 

Kết quả khảo sát khả năng natri nitrua khắc phục sự nhiễu của <strong>nitrit</strong> thu 

được ở bảng 3.10: 

C NO2 

Bảng 3.10. Độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> khi nồng độ ion <strong>nitrit</strong> 

trong mẫu khác nhau 

thêm 0,0 ppm 0,2 ppm 0,5 ppm 1,0 ppm 2,0 ppm 3,0 ppm 

Abs 0,157 0,154 0,159 0,165 0,329 0,350 

Từ bảng sổ liệu thực nghiệm 3.10 xây dựng được đồ thị biểu diễn ảnh hưởng 

nồng độ ion <strong>nitrit</strong> tới độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> ở hình 3.9. 






52 













Hình 3.9: Ảnh hưởng nồng độ ion <strong>nitrit</strong> tới độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> 

Kết quả thực nghiệm cho thấy khi nồng độ ion NO2 - trong mẫu < 1,0 ppm 

thì độ hấp thụ quang tương đối ổn định. Khi nồng độ ion NO2 - trong mẫu > 1,0 

ppm thì độ hấp thụ quang tăng chứng tỏ với <strong>lượng</strong> Na3N 0,5g/l dùng 0,5 ml giữ 

nguyên trong phép đo này sẽ khắc phục được sự nhiễu của <strong>nitrit</strong> khi nồng độ ion 

NO2 - trong mẫu < 1,0 ppm và khi > 1,0 ppm thì Na3N không khắc phục được sự 

nhiễu của ion NO2 - . Nhưng trong các mẫu nước thực tế khảo sát thì ion NO2 - trong 

mẫu không vượt quá 1,0ppm nên trong các phép đo chúng tôi vẫn sử dụng <strong>lượng</strong> 

0,5 ml Na3N 0,5g/l trong 25 ml dung dịch mẫu thử. 

d) Ảnh hưởng của các ion cản trở 

Kết quả khảo sát ảnh hưởng của các ion cản trở đo tại bước sóng 414 nm với 

mẫu trắng làm dung dịch so sánh và <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> ảnh hưởng so với dung dịch chỉ có ion 

<strong>nitrat</strong>. Ngưỡng ảnh hưởng của các ion cản trở, được <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> qua sai số tương đối 

với từng loại ion. Các kết quả được tổng hợp ở bảng 3.11. 

Bảng 3.11. Ảnh hưởng của ion cản trở đến độ hấp thụ quang xác định <strong>nitrat</strong> 

Nồng Nồng 

độ ion độ ion A chưa A 

Ion 

, Sai số 

có 

A 

<strong>nitrat</strong> lạ có ion lạ ion lạ 

, - A tương đối 

(%) 

(ppm) (ppm) 

Clorua 1,0 80 0,013 0,0127 -0,0003 -2,308 


53 

















Octophotphat 

Magie 

Mangan(II) 

ppm 400 0,013 0,0116 -0,0014 -10,769 

4 0,013 0,0135 0,0005 3,846 

40 0,013 0,0118 -0,0012 -9,231 

100 0,013 0,0133 0,0003 2,308 

200 0,013 0,0138 0,0008 6,154 

0,2 0,013 0,0133 0,0003 2,308 

0,8 0,013 0,0145 0,0015 11,538 

Nếu chấp nhận sai số khi phân tích <strong>lượng</strong> vết là 5% thì có thể sơ bộ khái quát 

ngưỡng ảnh hưởng của các ion đi kèm như sau: khi <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> các ion cản gấp NO3 - 

400 lần với Cl - , 40 lần với PO4 3- , 200 lần với Mg 2+ , 0,8 lần với Mn 2+ thì bắt đầu gây 

ảnh hưởng đến phép xác định <strong>nitrat</strong>. 

3.1.4. Khoảng tuyến tính và đường chuẩn xác định <strong>nitrat</strong>, kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> 

phương pháp 

a) Khoảng tuyến tính và đường chuẩn 

Kết quả đo độ hấp thụ quang các dung dịch <strong>nitrat</strong> có nồng độ từ 0ppm đến 

17ppm được ghi lại ở bảng 3.12. 

Bảng 3.12. Độ hấp thụ quang dung dịch <strong>nitrat</strong> ở các nồng độ khác nhau 

C<strong>nitrat</strong> (ppm) 0,00 0,20 0,40 0,80 1,00 2,00 4,00 8,00 

Abs 0,000 0,026 0,053 0,115 0,157 0,370 0,793 1,424 

C<strong>nitrat</strong> (ppm) 10,00 11,00 12,00 13,00 14,00 15,00 16,00 17,00 

Abs 1,872 2,045 2,121 2,323 2,270 2,301 2,408 2,410 

Từ kết quả ở bảng 3.12 ta xây dựng được đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc của 

độ hấp thụ quang vào nồng độ <strong>nitrat</strong> ở hình 3.10: 






54 













Hình 3.10: Sự phụ thuộc của độ hấp thụ quang vào nồng độ <strong>nitrat</strong> 

Kết quả khảo sát cho thấy khoảng tuyến tính của phương pháp là: 0,2 - 13 

ppm. Từ đó xây dựng đường chuẩn <strong>nitrat</strong> trong khoảng nồng độ 0,2 - 13 ppm. Kết 

quả được biểu diễn trên hình 3.11. 

Hình 3.11: Đường chuẩn xác định <strong>nitrat</strong> 


Phương trình đường chuẩn: y = 0,1818x - 0,0037 

Hệ số tương quan: R 2 = 0,9982 


55 
















Phương trình đường chuẩn có độ tin cậy cao vì hệ số hồi quy tuyến tính R 

đạt yêu cầu 0,99 ≤ R 2 ≤1 

Từ bảng 3.10 và hình 3.11 ta thấy, Abs và C 

NO 3 

tương quan tuyến tính tốt 

trong khoảng nồng độ từ 0,2 - 13 mg/l 

b) Tính giới hạn phát hiện LOD và giới hạn định <strong>lượng</strong> LOQ 

Giá trị độ hấp thụ quang và nồng độ <strong>nitrit</strong> tìm được khi thực hiện đo 6 lần 

một mẫu thử nước sông Ba Chẽ (BC2 - ĐH) (bảng 3.13). 

Bảng 3.13. Nồng độ <strong>nitrat</strong> trong phép đo xác định LOD 

Mẫu 1 2 3 4 5 6 

Abs 0,027 0,028 0,024 0,026 0,025 0,028 

Nồng độ NO2 - (ppm) 0,21 0,22 0,18 0,20 0,19 0,22 

Từ kết quả bảng 3.13 và áp dụng các công thức ở bảng 2.6 ta tính được: 

x 

i 

i1 

+ Nồng độ trung bình: x 0,203 ppm 

n 

+ Độ lệch chuẩn SD: 

2 

( xi 

x) 

SD 0,0163 ppm 

n 1 

+ Giới hạn phát hiện: LOD = 3. SD = 0,049 ppm. 

+ Giới hạn định <strong>lượng</strong>: LOQ = 3. LOD = 0,147 ppm. 

+ Hệ số R: x 

R 4, 15 

LOD 

+ Chọn LOQ = 0,15 ppm 

Đánh <strong>giá</strong> LOD 

+ Hệ số R đạt yêu cầu: 4 < R








Kết quả mẫu thực <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> độ lặp lại của phương pháp được ghi lại trong 

bảng 3.14. Mẫu được đo lặp lại 6 lần và thêm chuẩn 0,2 ppm. Từ kết quả thu được, 

chúng tôi tính độ lệch chuẩn và độ lệch chuẩn tương đối và rút ra nhận xét. 

Lần phân tích 

Bảng 3.14. Kết quả <strong>đánh</strong> <strong>giá</strong> độ lặp lại của phép đo 


với mẫu thực khi xác định <strong>nitrat</strong> 

Kết quả đo mẫu 

(ppm) 

57 

Kết quả thêm 

chuẩn (ppm) 


Hiệu suất thu hồi 

thêm chuẩn 

Lần 1 2,285 2,466 83,0% 

Lần 2 2,294 2,475 87,5% 

Lần 3 2,299 2,481 90,5% 

Lần 4 2,302 2,486 93,0% 

Lần 5 2,311 2,495 97,5% 

Lần 6 2,311 2,501 100,5% 

Trung bình 2,300 2,484 92,0% 

Độ lệch chuẩn SD 0,010 0,013 

Từ bảng kết quả bảng 3.14. Ta thấy được: 

+ Hiệu suất thu hồi: 83,0% - 100,5% (mức yêu cầu: 60% - 115%) phương 

pháp có hiệu suất thu hồi khá cao. 

+ Độ lệch chuẩn tương đối: 0,52% (mức yêu cầu: < 21%) nên phương pháp 

có độ lặp lại tốt. 

* Tổng kết các điều kiện xác định <strong>nitrat</strong> bằng phương pháp trắc quang 

Theo các kết quả nghiên <strong>cứu</strong> ở trên, chúng tôi đưa ra những kết luận về 

điều kiện tối ưu trong phương pháp trắc quang xác định <strong>nitrat</strong> dùng axit sunfo 


salixylic ở bảng 3.15. 

Bảng 3.15. Các điều kiện tối ưu xác định ion <strong>nitrat</strong> bằng phương pháp 















Bước sóng 

Thời gian phản ứng 

Thể tích Na3N trong 25 ml mẫu thử 

Khoảng tuyến tính 

LOD 

LOQ 

3.2. Ứng dụng phân tích mẫu thực tế 

3.2.1. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> 

phổ hấp thụ phân tử 

414nm 

20 - 180 phút 

0,5 ml Na3N 0,5 g/l 

0,2 - 13,0 mg/l 

0,049 mg/l 

0,15 mg/l 

Hàm <strong>lượng</strong> NO2 - trong mẫu nước được xác định theo đường chuẩn: 

y = 0,9184.x + 0,0161 

Kết quả đo mẫu thực xác định <strong>nitrit</strong> trong 2 quý đầu năm 2016 được ghi lại 

trong bảng 3.16 và bảng 3.17. 

Bảng 3.16. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> NO2 - 

trong mẫu nước quí 1 năm 2016 

STT Kí hiệu mẫu Lần đo Abs 

NO2 - tìm thấy 

(mg/l) 

Lần 1 0,0230 0,0170 

1 LT1 - UB 

2 ĐM1 - UB 

3 MR1- VĐ 

4 CV1 - VĐ 

Lần 2 0,0220 0,0161 

Lần 3 0,0230 0,0182 

Lần 1 0,0380 0,0350 

Lần 2 0,0310 0,0331 

Lần 3 0,0380 0,0360 

Lần 1 - < LOD 






NO2 - trung 

bình (mg/l) 

0,0171 

0,0347 

< LOD 


< LOD 





58 













5 ĐH1 - UB 

6 TL1 - UB 

7 BC1 - ĐH 

8 TY1- HH 

9 BL1 - HH 

10 NMN1 - HH 

11 NMN1 - HB 

12 NMN1 - QY 





Lần 1 0,0501 0,0530 

Lần 2 0,0512 0,0541 

Lần 3 0,0493 0,0520 













Lần 1 0,0090 0,0100 

Lần 2 0,0100 0,0120 

Lần 3 0,0110 0,0090 




59 


< LOD 

0,0530 

< LOD 

< LOD 

< LOD 

< LOD 

0,0103 

< LOD 

Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> trong mẫu nước quí 1 năm 2016 

(bảng 3.16) cho thấy: 

+ Có 08 mẫu nước <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> nhỏ hơn giới hạn phát hiện LOD: Mắt 


Rồng, Cao Vân, Đồng Ho, Ba Chẽ, Tiên Tên, Bắc Luân, nhà máy nước Hải Hà, 

máy nước Hải Hà Quảng Yên. 















+ Còn 04 mẫu nước <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> đều nằm trong khoảng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> cho 

phép theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT: Lán Tháp, Đồng Mô, Trung Lương, Nhà 

máy nước Hoành Bồ. 

Bảng 3.17. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> 


trong mẫu nước quí 2 năm 2016 

STT Kí hiệu mẫu Lần đo Abs 


(mg/l) 

Lần 1 0,0234 0,0211 

1 LT2 - UB Lần 2 0,0227 0,0202 

Lần 3 0,0192 0,0193 

Lần 1 0,0550 0,0530 

2 ĐM2 - UB Lần 2 0,0521 0,0508 

Lần 3 0,0530 0,0512 


3 MR2- VĐ Lần 2 - < LOD 



4 CV2 - VĐ Lần 2 - < LOD 



5 ĐH2 - UB Lần 2 - < LOD 


Lần 1 0,0321 0,0301 

6 TL2 - UB Lần 2 0,0314 0,0324 

Lần 3 0,0307 0,0290 


7 BC2 - ĐH Lần 2 - < LOD 



8 TY2- HH Lần 2 - < LOD 


Lần 1 0,015 0,0135 

9 BL2 - HH Lần 2 0,016 0,0141 

Lần 3 0,014 0,0116 


10 NHM2 - HH Lần 2 - < LOD 



11 NMN2 - HB Lần 2 - < LOD 


12 NMN2 - QY 



60 


NO2 - trung 

bình (mg/l) 

0,0202 

0,0516 

< LOD 

< LOD 

< LOD 

0,0305 

< LOD 

< LOD 

0,0130 

< LOD 

< LOD 


< LOD 
















Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> trong mẫu nước quí 2 năm 2016 

(bảng 3.17) cho thấy: 

+ Có 08 mẫu nước <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> nhỏ hơn giới hạn phát hiện LOD: Mắt 

Rồng, Cao Vân, Đồng Ho, Ba Chẽ, Tiên Tên, Nhà máy nước Hoành Bồ, nhà máy 

nước Hải Hà, máy nước Quảng Yên. 

+ Còn 04 mẫu nước <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> lớn hơn giới hạn phát hiện LOD nhưng 

đều nằm trong khoảng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> cho phép theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT: Lán 

Tháp, Đồng Mô, Trung Lương, Bắc Luân. 

Như vậy, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trong 12 mẫu nước của các nhà máy nước tỉnh Quảng 

Ninh đều nằm trong khoảng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> cho phép theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT. 

3.2.2. Xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> 

Hàm <strong>lượng</strong> NO3 - trong mẫu nước được xác định theo đường chuẩn: 

y = 0,1818.x + 0,0037 

Kết quả đo mẫu thực xác định <strong>nitrat</strong> trong 2 quý đầu năm 2016 được ghi lại 

trong bảng 3.18 và bảng 3.19. 

Bảng 3.18. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrat</strong> trong mẫu nước quí 1 năm 2016 

STT 

Kí hiệu 

mẫu 

1 LT1 - UB 

2 ĐM1 - UB 

3 MR1- VĐ 

4 CV1 - VĐ 

Lần 

NO3 

Abs 

- tìm thấy 

đo 

(mg/l) 

Lần 1 0,674 3,454 

Lần 2 0,668 3,450 

Lần 3 0,654 3,397 

Lần 1 0,348 1,816 

Lần 2 0,335 1,792 

Lần 3 0,328 1,786 

Lần 1 0,594 3,366 

Lần 2 0,586 3,335 

Lần 3 0,590 3,354 

Lần 1 0,348 1,862 

Lần 2 0,337 1,794 

NO3 - trung bình 

(mg/l) 

3,433 

1,798 

3,352 


1,828 





61 













5 ĐH1 - UB 

6 TL1 - UB 

7 BC1 - ĐH 

8 TY1- HH 

9 BL1 - HH 

10 

NMN1 - 

HH 

11 NMN1 - HB 

12 

NMN1 - 

QY 

Lần 3 0,342 1,827 

Lần 1 1,023 5,413 

Lần 2 0,998 5,389 

Lần 3 1,034 5,420 

Lần 1 0,585 3,040 

Lần 2 0,564 2,998 

Lần 3 0,596 3,102 

Lần 1 0,126 0,709 

Lần 2 0,112 0,689 

Lần 3 0,137 0,714 

Lần 1 0,287 1,512 

Lần 2 0,278 1,506 

Lần 3 0,269 1,494 

Lần 1 0,461 2,484 

Lần 2 0,474 2,502 

Lần 3 0,452 2,461 

Lần 1 0,325 1,785 

Lần 2 0,319 1,763 

Lần 3 0,302 1,742 

Lần 1 0,763 4,023 

Lần 2 0,749 4,008 

Lần 3 0,694 3,984 

Lần 1 1,284 7,413 

Lần 2 1,255 7,305 

Lần 3 1,269 7,398 

5,407 

3,047 

0,704 

1,504 

2,482 

1,763 

4,005 

7,372 


Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> trong mẫu nước quí 1 năm 2016 cho thấy: 





62 













+ Cả 12 mẫu nước <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> nằm trong khoảng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> cho phép 

theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT. 

Bảng 3.19. Kết quả xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrat</strong> trong mẫu nước quí 2 năm 2016 

STT 

Kí hiệu 

mẫu 

1 LT2 - UB 

2 ĐM2 - UB 

3 MR2- VĐ 

4 CV2 - VĐ 

5 ĐH2 - UB 

6 TL2 - UB 

7 BC2 - ĐH 

8 TY2- HH 

9 BL2 - HH 

10 

11 

NHM2 - 

HH 

NMN2 - 

HB 

Lần đo Abs 


(mg/l) 

Lần 1 0,886 4,584 

Lần 2 0,768 4,546 

Lần 3 0,754 4,441 

Lần 1 0,314 1,632 

Lần 2 0,302 1,615 

Lần 3 0,294 1,598 

Lần 1 0,445 2,352 

Lần 2 0,440 2,323 

Lần 3 0,426 2,287 

Lần 1 0,154 0,882 

Lần 2 0,143 0,876 

Lần 3 0,168 0,896 

Lần 1 0,812 4,574 

Lần 2 0,847 4,620 

Lần 3 0,803 4,563 

Lần 1 0,594 3,289 

Lần 2 0,582 3,274 

Lần 3 0,604 3,303 

Lần 1 0,041 0,213 

Lần 2 0,037 0,208 

Lần 3 0,036 0,198 

Lần 1 0,267 1,467 

Lần 2 0,258 1,432 

Lần 3 0,260 1,454 

Lần 1 0,346 1,894 

Lần 2 0,332 1,862 

Lần 3 0,315 1,799 

Lần 1 0,286 1,573 

Lần 2 0,264 1,548 

Lần 3 0,260 1,496 

Lần 1 0,703 3,675 

Lần 2 0,692 3,624 

Lần 3 0,698 3,646 

63 

NO3 - trung 

bình (mg/l) 

4,523 

1,615 

2,321 

0,885 

4,586 

3,289 

0,206 

1,451 

1,852 

1,539 


3,648 














12 

NMN2 - 

QY 

Lần 1 1,002 5,464 

Lần 2 0,994 5,446 

Lần 3 0,927 5,432 

5,447 




Kết quả phân tích <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrat</strong> trong mẫu nước quí 2 năm 2016 cho thấy: 

+ Cả 12 mẫu nước <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> nằm trong khoảng <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> cho phép 

theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT. 

Theo quy chuẩn Việt Nam (QCVN 08-MT:2015/BTNMT) quy chuẩn kĩ 

thuật Quốc gia của Bộ tài nguyên môi trường về chất <strong>lượng</strong> nước mặt quy định <strong>hàm</strong> 

<strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> là 0,05 ppm (tính theo N), <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrat</strong> là 2 ppm (tính theo 

N). Như vậy, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrit</strong> trong các mẫu nước mặt cấp cho 12 nhà máy 

nước tỉnh Quảng Ninh đều thấp hơn ngưỡng cho phép. Điều đó chứng tỏ vấn đề xử 

lí ô nhiễm nước, nước thải sinh hoạt ở Quảng Ninh được quan tâm đáng kể nên 

chất <strong>lượng</strong> nước mặt (về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong>) tương đối tốt. 

Chúng tôi tiến hành so sánh <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình của ion <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> 

trong nước mặt cấp cho 12 nhà mày nước tỉnh Quảng Ninh quí 1 và quí 2 năm 2016 

với <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> trung bình của ion <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> các năm 2012, 2013, 2014, 2015. 

Số liệu các năm 2012, 2013, 2014, 2015 chúng tôi tham khảo kết quả đo mẫu nước 

mặt xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> của 12 nhà máy nước Quảng Ninh theo 

từng quí ở khoa xét nghiệm - Trung tâm y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh [25] (phụ 

lục). Kết quả thu được biểu diễn trong bảng 3.20. 

Bảng 3.20. Hàm <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> trung bình quý 1 và quý 2 năm 2016, 

và trung bình các năm 2012, 2013, 2014, 2015 trong nước mặt cấp cho 12 nhà 

Loại ion 

Năm 2012 

(mg/l) 

mày nước tỉnh Quảng Ninh 

Năm 2013 

(mg/l) 

Năm 2014 

(mg/l) 

Năm 2015 

(mg/l) 

Năm 2016 

(mg/l) 


NO2 - 0,028 0,021 0,018 0,021 0,0116 





64 










NO3 - 3,556 5,451 3,533 3,139 2,849 




Từ số liệu bảng 3.20, xây dựng được đồ thị biểu diễn <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> và 

<strong>nitrit</strong> trung bình các năm 2012 đến 2016 ở hình 3.12 và hình 3.13. 

Hình 3.12. Đồ thị nồng độ ion <strong>nitrit</strong> trung bình các năm 2012 đến 2016 

Dựa vào số liệu bảng 3.20 và hình 3.12 ta thấy trong 4 năm (từ 2012 đến 

2015) và quí 1, quí 2 của năm 2016 thì <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trung bình trong nước mặt 

của năm 2016 là thấp nhất, <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trung bình của năm 2012 là cao nhất. 

Tuy nhiên <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trung bình trong các năm này đều không vượt quá tiêu 

chuẩn cho phép. 






65 













Hình 3.13. Đồ thị nồng độ ion <strong>nitrat</strong> trung bình các năm 2012 đến 2016 

Dựa vào số liệu bảng 3.20 và hình 3.13 ta thấy trong 4 năm (từ 2012 đến 

2015) và quí 1, quí 2 của năm 2016 thì <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> trung bình trong nước mặt 

của năm 2013 cao đột biến còn 4 năm còn lại tương đối đều nhau và thấp nhất là 

năm 2016. Tuy nhiên <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrat</strong> trung bình trong các năm này đều không 

vượt quá tiêu chuẩn cho phép. 

Từ hai số liệu trên ta thấy được vấn đề xử lí ô nhiễm nước, nước thải sinh 

hoạt ở Quảng Ninh được quan tâm đáng kể nên chất <strong>lượng</strong> nước mặt (về <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> 

<strong>nitrit</strong>, <strong>nitrat</strong>) tương đối tốt, an toàn và đảm bảo cho người sử dụng. 






66 










KẾT LUẬN 




Trên cơ sở các kết quả nghiên <strong>cứu</strong> thực nghiệm, với mục đích xây dựng quy 

trình xác định <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp trắc quang, chúng tôi đã thu được các 

kết quả như sau: 

1. Các điều kiện tối ưu xác định NO2 - bằng phương pháp trắc quang: 

+ Bước sóng: 536nm 

+ pH = 2 - 2,5 

+ Thời gian phản ứng: 10 - 30 phút 

+ Thể tích thuốc thử: 0,2 ml / 10ml mẫu thử 

+ Khoảng tuyến tính: 0,02 - 4,0 mg/l 

+ Đường chuẩn y = 0,9184x + 0,0161 với r 2 = 0,9991 

+ LOD = 0,004 mg/l, LOQ = 0,013 mg/l 

+ Hiệu suất thu hồi: 85,0% - 105,0% 

+ Độ lệch chuẩn tương đối: 10,53% 

2. Các điều kiện tối ưu xác định NO3 - bằng phương pháp trắc quang: 

+ Bước sóng: 414nm 

+ Thể tích Na3N trong 25 ml mẫu thử: 0,5ml Na3N 0,5 g/l 

+ Khoảng tuyến tính: 0,2 - 13,0 mg/l 

+ Đường chuẩn y = 0,1818x - 0,0037 với r 2 = 0,9982 

+ LOD = 0,049 mg/l, LOQ = 0,15 mg/l 

+ Hiệu suất thu hồi: 83,0% - 100,5% 

+ Độ lệch chuẩn tương đối: 0,52% 

3. Hàm <strong>lượng</strong> ion <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> trong các mẫu nước mặt cấp cho 12 nhà máy 

nước tỉnh Quảng Ninh quí 1 và quí 2 năm 2016 đều không vượt qua ngưỡng tiêu 


chuẩn cho phép theo quy chuẩn Việt Nam của Bộ tài nguyên môi trường (QCVN 

08-MT:2015/BTNMT) 


67 
















4. Hàm <strong>lượng</strong> trung bình ion <strong>nitrit</strong> và <strong>nitrat</strong> trong nước mặt của 12 nhà máy 

nước: Lán Tháp, Đồng Mô, Mắt Rồng, Cao Vân, Đồng Ho, Trung Lương, Ba Chẽ, 

Tiên Yên, Bắc Luân, Hải Hà, Quảng Yên, Hoành Bồ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh 

từ năm 2012 đến năm 2015 đảm bảo tiêu chuẩn theo QCVN 08-MT:2015/BTNMT. 

Kết quả phân tích này chứng tỏ vấn đề xử lí ô nhiễm nước, nước thải, rác thải sinh 

hoạt ở Quảng Ninh được quan tâm và thực hiện tốt. Nguồn nước mặt cung cấp cho 

12 nhà máy nước: Lán Tháp, Đồng Mô, Mắt Rồng, Cao Vân, Đồng Ho, Trung 

Lương, Ba Chẽ, Tiên Yên, Bắc Luân, Hải Hà, Quảng Yên, Hoành Bồ của tỉnh 

Quảng Ninh an toàn cho người tiêu dùng về <strong>nitrat</strong> và <strong>nitrit</strong>. 

Kiến nghị 

Tiếp tục mở rộng phạm vi nghiên <strong>cứu</strong> xác định <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> của một số ion 

kim loại nặng, đặc biệt là các kim loại có trong nước gây ảnh hưởng trực tiếp cho 

sức khỏe của con người Cd, Hg, As… 






68 













Tài liệu tiếng Việt 


TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Trần Tứ Hiếu, Phân tích trắc quang, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2003. 

2. Nguyễn Thị Hoàn, <strong>Nghiên</strong> <strong>cứu</strong> phương pháp động học trắc quang xác định 

<strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> <strong>nitrit</strong> trong mẫu nước ngầm và thực phẩm, luận văn thạc sĩ Hóa 

học - Đại học Sư phạm Thái Nguyên, 2009. 

3. Trần Thị Lý, Xác định <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> trong một số mẫu nước mặt và nước ngầm 

xung quanh khu vực nhà máy phân đạm Bắc Giang bằng phương pháp trắc 

quang và phương pháp phân tích dòng chảy, luận văn thạc sĩ Hóa học - Đại 

học Sư phạm Thái Nguyên, 2010. 

4. Lê Thị Ánh Nguyệt, <strong>Nghiên</strong> <strong>cứu</strong> xác định <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> bằng phương pháp trắc 

quang - động học xúc tác, luận văn thạc sĩ Hóa học - Đại học Khoa học - Đại 

học Huế, 2012. 

5. Đặng Thị Trang, <strong>Nghiên</strong> <strong>cứu</strong> chế tạo kit thử định <strong>lượng</strong> amoni, <strong>nitrat</strong>, <strong>nitrit</strong> 

trong nước, Đại học khoa học tự nhiên - Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2015. 

6. Barbara Deutsch, Petra Kahle, Maren Vos, " Assessing the source of 

<strong>nitrat</strong>e pollution in water using stable", Springer Verlag, 2006 p. 263-267. 

7. Bộ y tế, Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất <strong>lượng</strong> nước ăn uống, QCVN 

01:2009/BYT, 2009 

8. Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng Ninh, Điều kiện tự nhiên - xã hội, 

http://www.quangninh.gov.vn (cập nhật ngày 31/12/2015). 

9. Vũ Đăng Độ, Triệu Thị Nguyệt, Hóa học vô cơ, NXB Giáo Dục, 2010. 

10. Hoàng Nhâm, Hóa học vô cơ, NXB Giáo Dục, 1999. 

11. Koroxtelev, P.P, Chuẩn bị dung dịch cho phân tích hóa học, NXB Khoa học 

Kĩ thuật, 1974. 


12. Ximenes M.I.N, raths. Reyesf.G.R, " Polarographic determinantion of <strong>nitrat</strong>e 

in vegetable",Talanta, ISSN 0039-9140, 2000, p. 49-56. 

69 
















13. NAS (National Academy of Science) The health effects of <strong>nitrat</strong>e, <strong>nitrit</strong>e and 

N-nitroso compounds. Assembly of Life Sciences. National Academy Press, 

Washington 1981. 

14. Bộ Tài nguyên và Môi trường, Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất <strong>lượng</strong> 

nước mặt, QCVN 08-MT:2015/BTNMT, 2015. 

15. Nguyễn Văn Ri, Tạ Thị Thảo, Thực Tập Hóa phân tích- Phần 1: Các 

phương pháp phân tích hóa học, Khoa Hóa học, Đại học Khoa học Tự nhiên, 

Đại học Quốc gia Hà Nội, 2013 . 

16. Bernhard Schnetger, Carola Lehners," Determination of <strong>nitrat</strong>e plus 

<strong>nitrit</strong>e in small volume marine water samples using vanadium(III)chloride as a 

reduction agent", Marine Chemistry, vol 160, 2014, p. 91-98. 

17. Trần Tứ Hiếu, Hóa học phân tích, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2000. 

18. Nidal A. Zatar, Maher A. Abu-Eid, Abdullah F. Eid," Spectrophotometric 

determination of <strong>nitrit</strong>e and <strong>nitrat</strong>e using phosphomolybdenum blue complex", 

Talanta, vol 50, p. 819-826. 

19. S.Marten, J. Harms, Wissenschaftliche Geratebau Dr. Ing.H. Knauer GmbH 

, Determination of <strong>nitrit</strong>e and <strong>nitrat</strong>e in fruit juies by UV detection, 

KNAUER - ASI - Advanced Scientific Instruments, 2000. 

20. S.Strelzoff and D.J.Newman," Nitric acid", A.Standen, Kirk- Othmer 

Encyclopdia of chemiscal Technology, Vol 13, 1967. 

21. Bộ Khoa học và công nghệ môi trường, Chất <strong>lượng</strong> nước - xác định <strong>nitrit</strong> - 

phương pháp trắc phổ hấp thụ phân tử, TCVN 6178: 1996, 1996. 

22. Bộ Khoa học và công nghệ môi trường, Chất <strong>lượng</strong> nước - xác định <strong>nitrat</strong> - 

phương pháp trắc phổ dùng axit sunfosalixylic, TCVN 6180: 1996, 1996 

23. Bộ Khoa học và công nghệ môi trường, Chất <strong>lượng</strong> nước, lấy mẫu, TCNV 6663. 

24. Phạm Luận , Phương pháp phân tích phổ phân tử, NXB Bách Khoa Hà Nội, 1994 


25. Tạ Thị Thảo, Giáo trình Thống kê trong Hóa phân tích, Hà Nội, 2005. 





70 













26. Khoa xét nghiệm - trung tâm y tế dự phòng tỉnh Quảng Ninh, Phiếu kiểm 

nghiệm mẫu nước, 2012, 2013, 2014, 2015. 

27. ASTDR (Agency for Toxic Substances and Disease Registry), What Are the 

Health Effects from Exposure to Nitrates and Nitrites,? 2015. 

28. Badiadka Narayana and Kenchaiah Sunil ()," A Spectrophotometric 

Method for the Determination of Nitrite and Nitrat",Erausian Journal of 

Analytical Chemistry, 4(2), 2009, p204-214. 

29. Norwitz, P. N Keliher, "Spectrophotometric determination of <strong>nitrit</strong>e with 

composite reagents containing sulphanilamide, sulphanilic acid or 4- 

nitroaniline as the diozotisable aromatic amine and N-(1-naphthyl) ethylene 

diamine as coupling agent", Analyst, Vol. 109, 1984, pp 1281-1286. 






71 













PHỤ LỤC 

Phụ lục 1. Kết quả đo <strong>hàm</strong> <strong>lượng</strong> NO2 - và NO3 - trong các mẫu nước năm 2012 

STT 

Kí hiệu mẫu 

NO2 - (mg/l) 

NO3 - (mg/l) 

Quí 1 Quí 2 Quí 3 Quí 4 Quí 1 Quí 2 Quí 3 Quí 4 

1 LT14 - UB 0,131 0,066 0,072 0,089 4,637 3,884 4,043 0 

2 ĐM14 - UB 0,069 0,105 0,131 0 2,161 1,528 1,112 0 

3 MR14- VĐ 0 0 0 0 3,06 3,153 3,609 4,132 

4 CV14 - VĐ 0 0,023 0 0 0 1,993 7,958 0,952 

5 ĐH14 - UB 0,092 0 0 0,016 2,449 3,047 6,554 3,445 

6 TL14 - UB 0,099 0,079 0,112 0,138 10,363 11,337 13,906 16,142 

7 BC14 - ĐH 0 0 0 0,007 5,855 2,989 2,56 1,86 

8 TY14 - HH 0 0 0 0 1,2 1,568 1,749 1,196 

9 BL14 - HH 0 0 0,013 0,023 3,166 1,86 2,214 1,24 

10 NHM14 - HH 0 0 0,007 0 1,736 1,701 15,863 1,9 

11 NMN14 - HB 0 0 0 0,01 0,744 2,533 3,49 0,354 

12 NMN14 - QY 0,013 0 0,053 0 0,585 1,036 1,816 2,015 






1 














STT 

Kí hiệu mẫu 

NO2 - (mg/l) 

NO3 - (mg/l) 


1 LT14 - UB 0,095 0,112 0,023 0 3,543 10,482 6,661 7,068 

2 ĐM14 - UB 0,056 0,154 0 0 0,735 7,13 3,676 2,994 

3 MR14- VĐ 0 0 0 0 3,609 17,041 3,299 3,078 

4 CV14 - VĐ 0 0 0 0,013 1,714 8,76 1,151 3,335 

5 ĐH14 - UB 0 0,122 0 0 1,856 26,806 4,22 2,631 

6 TL14 - UB 0,03 0,043 0,026 0,023 8,782 9,57 2,648 3,454 

7 BC14 - ĐH 0 0 0,016 0 21,377 0,523 1,448 0,554 

8 TY14 - HH 0 0 0 0 12,232 2,551 6,311 5,943 

9 BL14 - HH 0,02 0,128 0 0 7,174 4,579 2,201 2,121 

10 NHM14 - HH 0,007 0,03 0 0 23,339 8,321 2,648 2,976 

11 NMN14 - HB 0 0,066 0 0 0 3,875 2,223 3,41 

12 NMN14 - QY 0 0 0,016 0 1,284 0 0,819 1,506 






2 














STT Kí hiệu mẫu 

NO2 - (mg/l) 

NO3 - (mg/l) 


1 LT14 - UB 0,066 0,085 0,056 0,039 2,79 3,056 3,295 0,376 

2 ĐM14 - UB 0,053 0,079 0,115 0,069 1,949 2,347 1,816 1,506 

3 MR14- VĐ 0 0 0 0 3,72 3,897 3,366 3,631 

4 CV14 - VĐ 0,01 0,013 0 0,007 1,86 1,506 2,126 1,151 

5 ĐH14 - UB 0 0 0 0 9,389 18,423 4,827 0 

6 TL14 - UB 0,03 0,026 0,053 0,039 2,48 3,41 3,631 1,904 

7 BC14 - ĐH 0 0 0 0 0,531 0,133 1,86 0,709 

8 TY14 - HH 0 0 0 0 1,949 2,79 1,506 0,531 

9 BL14 - HH 0 0 0 0 1,683 2,214 2,081 1,594 

10 NHM14 - HH 0 0 0 0 1,904 2,48 2,79 1,683 

11 NMN14 - HB 0 0,066 0 0 4,375 14,557 4,331 4,008 

12 NMN14 - QY 0 0 0 0,046 9,433 2,276 

13,41 


9 

8,29 





3 














STT Kí hiệu mẫu 

NO2 - (mg/l) 

NO3 - (mg/l) 


1 LT14 - UB 0,089 0,108 0,03 0,02 3,454 10,784 5,943 7,015 

2 ĐM14 - UB 0,049 0,072 0,013 0 1,63 1,085 1,085 0 

3 MR14- VĐ 0 0 0,46 0 0,443 0,487 8,857 1,329 

4 CV14 - VĐ 0 0 0 0 0,797 2,081 0,531 0,354 

5 ĐH14 - UB 0 0 0 0 5,403 13,994 5,27 0 

6 TL14 - UB 0,026 0,023 0,046 0,049 3,897 3,042 3,189 1,816 

7 BC14 - ĐH 0 0 0 0 0,443 0,164 1,47 0,469 

8 TY14 - HH 0 0 0 0 1,329 2,347 1,506 0,487 

9 BL14 - HH 0 0 0 0 1,771 2,48 3,41 1,151 

10 NHM14 - HH 0 0 0 0 1,785 1,151 1,904 1,329 

11 NMN14 - HB 0 0 0 0 3,543 5,562 4,003 3,654 

12 NMN14 - QY 0 0 0 0 5,049 2,763 13,02 7,413 






4

Nghiên cứu đánh giá hàm lượng nitrat, nitrit trong các nguồn nước cấp cho các nhà máy xử lý nước của tỉnh Quảng Ninh bằng phương pháp phổ hấp thụ phân tử (2016)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?