THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH LÝ LUẬN DẠY HỌC HÓA HỌC (OLDVERSION)

'ị' % j ' + 1 / 1 'UẬ‘ 

y,ị______ụ - - ị . ....- í J \ 

l l v . ỗ S D _ s ầ :n BẠI HỌC s ư PHẠM 

—:—: ZiLXZ—iilZSL *. —• ■—......... ■;-— ----- 

sMJ fỊ: 

I I I / 

1VGUYẺN CƯƠNG — D ư ơ r ; XUÂN TRINH 

TUẦN TRỌNG d ư ơ n g ' 

\ ị/f. ■■ 

■ - ¥ Ị-r- ■ ;7"' 

’ K\yTHÍ nghiệm t h ự c MẰNM 

Wầ'M 

l l l ậ 

ĩ LUẬN DẬY HỌC HOA IIIỊt; 

! I r t i ì : :; • • ! : T . T . 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT 

NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤC -V 1980 

81, Trần Hưng Đạo - ỉỉã nội

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT

L ờ i MÓI ĐẦU 

Giảo trình hưởng dẫn Ỉhỉ nghiệm ihực hành lìàíỊ (ìitợc bic.n 

soạn ỉheo chươnq ỉrinh của Bộ giảo dục. ban hành cho khotỉ ĩìòà 

học cảc trường dại-học. sư phạm hệ 4 năm. Sảcỉì fjuni 'ỉ phần 

X Mở đầu. 

2. Kĩ thuật sử dạng những dụng cạ cơ bản vờ những cếhìg 

tác cơ bản trong phỏiịg thỉ nghiệm hỏa học ở inrờỉìỊỊ phi) Ihontj : 

3. Kĩ thuật và phương pháp tiên nành ihỉ nghiệm Ììôó học ở 

Inrờng pho thông ; 

Đối tượng phạc VII chu lịếỉi của sách ỉà siỉìlì viê.ĩ Ahoa hóa 

học các ỉrườnọ dại học SU’ phạm hệ h nơm, học sinh vác Ịĩ ỉiờiiq 

CQO đẳng sư phạm. Đồnq thời sách cỏ the iìùĩìịi Uiiu lài ỉi/}u 

giảo khoa cho học viên hệ lại chửc boi dưỡng lên i'tnh (ỉộ íìợi 

học sư phạw 4 năm và 'tài liệu, tham khảo cho ('óc ọiito viên 

hóa học trường phb thông. 

:,• 

. Sảch do một tập tìiề biên soạn: 

!;■ Nguyền Cương — soạn phần 1, phần 2 ỉ các bìi 6\ 7 (S’, 9 

fern phần 3. 

^ Dương xuân Trinh - các bàỉ 3, 4, 5 của phtìỉi 3 

i 

Trần trọng Dương — các bài ÍO, 11, 12, 13 cửa t)Itiìn ;ỉ. 

Chủng tôi rất mong nhận được ỷ ỉãên phê bình í ỉm bọn dọc 

và xin chăn thành cảm ơn sự xảy dựnq của các bill. 

Hồ DỘir 15)80 


Cỉủr ịftr gỉA


PHẦN THỬ NHẤT 

YÊU CẦU, NỘI DUNG, PHƯƠNG PHÁP 

THÍ NGHIỆM THựC H \NH vế lý LUẬH 

✓ 

DẬY HỌC HÓA HỌC 

MỤC ĐÍCH YÊU CẦU CỦA THỈ NGHIỆM THỰC HÀNH 

LÝ LUẬN DẠY HỌC 11ỎA HỌC 

Mục đích yêu cầu chủ yểii là phải làm cho s nil yiôn 

nắm Vững mặt lỵ luận dạy học (mặt phương pháp) củíi 

jlhí nghiệin hỏa-hoc. Phải làm clio sinh viên CIKVC tập 

luyện phân tích mục đích đức dục và 1» ỉ dục củíi lừng 

: thi nghiệm, mối liên hệ của Ihi nghiêm vơi nội (ỉim^bM 

giàng, phương pháp biều diễn v,à tồ chức cho học sinli 

phồ Ihông tiến hành thi nghiệm, phương pháp su (lụtiịí 

cáp Ihỉ nghiệm ấy vào các bài giảng hỏa học cụ \ iiề VV. 

Yêu cầu cho sinh viên được tập luyện đễ Hẳm vĩnip 

. I kĩ thuật tiến hành thỉ nghiệm, bảo đảm hiện quỏ CIIÍÍ 

%thí nghiệm v.v. cũng là yêu cầu quan trọng. Nhưng cần 

< chú ỷ rằng các bộ môn hỏa vô cơ, hỏa phân tích, hóa 

* hữu CƠ... đẵ hinh thành cho sinh viôn những kĩ nang 

đấu tiên. Do đỏ trong fhực hành ]ý luận dạy học hóa liọr. 

phải yêu cầu sinh viên rèn luyện kĩ xảo kh(‘(> 1(‘0. 

thành thạo nhanh chỏng, sảng tạo trong I 1i ti ổn liìuili, 

chẳng hạn biết tìm những phương án cải lien clio Ịilni 


hợp vỏ'i hoàn ciính cụ thê cua trường phồ thỏng và của 

các đổi tirợno- học sinh. 

Do đỏ cần coi trọng công việc chnằn bị cho các bài 

thí nghiệm‘thực hành, càn lưu ý nội (lung và phươiíg 

■pháp viết tirò-ng trình thí nghiệm thực hành, nắm. vững.( 

nội (lung vá plurưng phảp biêu diễn thí nghiệm thực 

hành và cá*í hài tập nghiệp vụ khác. 

CHU AN Ỉ^CHCTUẤC BÀITHÍ NGHIỆM THỰC HÀNH 

Nhất ỉhiệl phải chuẳrLbị chu dáo íi UỎ‘C khi bắt đầu 

rô!if4 lác lltực hành. Cần ỉàm tốt các việc sau đây: 

1. N^hièr cứu kĩ tài liệu thực hành này ỉheo sự hướng 

ilẫĩi của giio viên', chuần bị kế hoạch tiến hành nhữ.ng ; 

Ihi nghiệm quan trọng nhất, có chú ỷ tới cảc điều kiện 

thiết.bị hỏa chất cho phép Ihực hiện. 

2. Nqhiên cửu kĩ chương trình hỏíi học và sách giáo 

khoa hóa học phồ thống. Can biết r5 mỗi thi nghiệm, 

sap lion hành tỉmộc vào ch 'ong trình lớp nào, chương 

nàoyà bài nào trong sách giảo khoa hóa học phồ thông 

Nhờ (ló hiều đirợc sơ bộ mục đích yêu càu của thí 

.nghiệm, (lự định hình thức và phưong pỉiảp tiến hành 

thí nghiệm cho thích hợp (biễ« diễn hay cho học sinh 

tự làm, theo phương pháp minh họa hay phương pliáp 

nghiên cửu...). Dựa vào sách giảo khoa hóa học phổ 

thông V«» lài liệu hướng đẫn thực hành này, cổ thế 

chọn ra phương án thích hợp nhất — tùy theo điều kiện 

cụ (lìẽ của mỗi trường - đê thực hiện các thí nghiệm 

đă đime quy định. 


3. Nghiên cứu các tài liệu hưởng dẫn giảng dạy hỏa 

Ỉ1ỌC các lớp của trường phò thồng cơ sỏ’ và trung học 

về những phần tương ứng ỵèti nội dung thực, hành;

4. Nghiên cứu lại các giáo trình hóa bọc vô cơ, ill'll 

học hưu Cơ về những chương*mục tương ứng, nghiên 

cửu cảc tài liệu tham khẳo do giáo viôn giói thiỌn 

(nilư sổ tay hỏa học, Gác tạp chỉ khoa học v.v.) 

Trả lởi cảc CỈIU hộỉkiềm tra cỏ ghi ở ciiỏi mòi ỈKÚ 

/ thực hành. 

VIẾT TƯỜNG t r ìn h các bài thí nghiệm 

: : THỰC HÀNH 

Việc tiến , hành các thí nghiệm hỏa học phí) íhỏiụt 

Irong cảc giờ thực hành lý luận dạy học hỏ;i họr có 

những đặc, điềm và yêu cầu khác với việc tiến liàìih 

cảc thí nghiệm lương tự trong cảc giờ thực hành hỏn 

học vô cơ Yà hữu cơ. Trong cảc bài thực hành lỷ ÌMỘn 

dạy bọc hỏa học, không những chỉ cần làm cho rrtí’ 

thi nghiệm hỏa ‘học cỏ kết quả dồ cụ thề hỏa vò clnrng 

minh cho eảc bài giảriịỊ lỷ thuyết, mà lìíỊirời ỉhực iùỌn 

phải được tập luyện eảch-khai thảc c-ảc Ihi nahiệm (ló 

trong các bài giảng hỏa học cụ thê. Phải bảo đẵm (liroc 

yêu cầu rèn luyện iay nghề cho người giáo viên Ỉ1ÓÍI 

học tương lai, đỏ là rèn -luyệ.* kĩ năng kĩ xảo í hí 

nghiệm và kĩ uìíng sử dụng các llii nghiệm đỏ Ironỉ* 

khi dạy cảe bài học tương ứng. 

Khi viết lường trình thí nghiệm cần phải quán (ri(t 

^những yôu cầũ chủ y£u trên đây. Sau khi hoàn thành 

' mỗi thí nghiệm cần viết tường trinh Iheo mẫu saj (lỏy : 

Bài thực hành về... 

yữr 

ị i Tên llú nghiêm Mục đích yêu cầu và Hình 

• thuộc bài học**. cậch lố *B llii nghiệm, vẽ có 

7 \ Ệ\Chương.., phương Irìnb phản! ghi 

ỊLớp... ứng và điều kiện cảc chú 

ì.sf? 

phản írng 

Kinh ugliiệ .11fựun 

bảo U)í ngiiiộm 

thành tòiỊp. :ui 

toNn. Đề tiịỊÌụ i 

liell. 


'i“ • 

■ 

k y 

2.J ;

Khi mô tả cách làm thỉ nghiệm cần viết gộn rõ, chỉ 

ra những điều kiện đảm bảo cho thí nghiệm thành 

còng (như nòng độ các dung dịch và lượng hóa chất 

€ần làm lạnh hay đun nóng, Irìọh tự lắp các 

" ' '• ">8 r.' Â ' • 

ì V;i ?;,u:r 

ìi'.;/G. D?.'2 

; ‘iịìì :. L ; ! : (í ■ ì;!- U) Ì;:»i;ì 1 ií! -'.chiêm 

J 

ciio uc iigi'H p h ữ n g -cáLtí&B^Brôt^ê-'- 

cách làm lioậé cli tiến thiết l)i thì nghiệm cho: phù hợp 

hem vói điều kiện của các trường phố Ihông. 

Khònó nên chờ đốn sau khi đã tiến hành xống'iẩt 

c!ì các thỉ nghiệm của l)ửi thực hành mới viết tường 

(finh, VI làm như vậy -V dễ quên và bỏ qua nhiều 

AitoaaU&BsftQns, giẫm *ivềiế*iị&&& ú f k i ề à a ,jm & ầ a \ 

ban tĩrơĩig trình. Vi Ihế ỉ ì Shi ìâm 

X()I1[Í nỗi 111 í nghiệm í >* 

Đê tiết kiệm thời gian, !•. M-cỉuiấn bị ở nhà cò thề 

cỉmằn bi ngiry vào vổ'tưò Y:í trìhli một sỗ phan như 

tên tlú íịiìghỉệm, bài học, ch ỉớp, irĩục đích yêù Cầu 

WPftMWPtflBifelS#!*- nrfì . 'ịũitưỵiì^ ỉrình và điều kiện 

của p h § 11 ừng, 'T vi v.v. -■ , 

■'• Ị 1 ^ 

TẬP Blftu DIỄN THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH. ■ 


Ỏ’ euổi ìn ổi M ì tioăc san một sỗ bài thỉ nghiệm Ịhực 

hảiìli, có (ỉằnlì mội thời gian cho sinh‘viên tập biêu 

diễn llií nghiệm. Loại bàt tập nghiệp vụ này sẽ giiip người 

ịíiáo viồiì tương lai thu được những kĩ.,năng kĩ xảo về 

kĩ Ihuậl và phương pháp tiến hànhthi.nghiệm hỏa học, 

góp phần trực tiếp chuần bị cho sinh viên đi thực tập 

sư pliam, vì đây Ịà dip sinh viẻn đưôc rèn luyên cảch 

I 

^

trình bày, phát biếu và biều diễn thí nghiệm trước 

nhiều người. ' - . 

Yêu cầu của việc tập biêu diễn thỉ nghiệm cỏ thề tăng 

dần theo thời gian họe tập lý thuyết và íhực hành bộ 

môÌỊ lý luận dạy bọc hỏa học. Thời gian dầu có thề 

.hạn chế ở.k.l thuật biỉỉu diễn thi nghiệm, sau đỏ lăng 

dần yêu càu về phương pháp khai thác và sử đụno' thí 

nghiêm cho những bã í giáng ỉiua học ill tỉié. 

ỉĩrờt. ‘đirợc giao U’UfVe Iihiộm VII 

biễu cliễíỊ iiiột thỉ Ịighiệm đẩ làm .(hoặc (lii đưọo quan 

sat). Nếụ tập bieu đ iỗri vào cuối mỗi ỉ)ài í hực hành thì 

sinh\VÌên đ'J'Ọ’c giâo nhiệm vụ từ đầu igiờ và lien hành 

chuẳn bị trong khi làm UiL n.ahiệm. Nếu cố nhứng bài 

dành, riêng cho việc lĩìp biằụ diễn thí nghiệm vào cuối 

bọc'kì' tbì stnh viên -đtrọ’c giao nhiệm vụ trước

(!) Cách eni lion thí nghiệm đo: cỏ the nèụ ra những 

đe nghị (lùri'f CÍIC dựng cụ đơn lịiản hơn hoặc cảc hóa 

ohat cú the thay thế. 

Trong khi.một sinh viòn bicu diỗn Ihi nghiệm irên 

hàn giáo viên, cac sinh viôn khác theo dõi nhận xét công 

việc, cỏa bạn mình (lliCM) những diềm đẩ nêu ở trôn). 

Sau khi sin!] viôn biẽu diễn thí nọiiiệm xong, các bạn 

nhíin >;(H U U (Tièm, khu vol..diè 11?, cuổi cùng giảng viôn 

kííí luận. ' ■■ 

Khi lạp bieu đicn thi nghiệm,. cỏ thế íẠp giảng ứiột 

cIoỉui bài co Ibí nghiệm đó. Lúc này sinh viên biêu 

cỉicn thỉ ncliiẹm (lỏng vai Irò của một giáo viên, cồn 

các bnn (lỏnơ vai írò nlur cảc học sinh -trong lớp. Gảch 

lâm này ííiủị) sinh vièn biết vận. dụng lỗn(f hợp những 

(Ifcu cln học: phải nắm vííng nội (lung sách giảo khoa, 

phải soạn Iruỏc giáo áii íđoạn bìù sẽ giảng),'phải tập 

(\ì\[ Cí\(; câu liỏi phút van kết họ-p vối việc biêu (ìiễn 

171í nghiệm. Xuv vạy tính chẩt íí-đỏng kịch)) cũng làm 

cho việc lạp giảng kém lự nhiôn, (lo đó không ncn lạm 

(1 ụng. 


10

PHẦN THỬ HAI 

KĨ THUẬT s ử DỤKiG NHỮNG DỤHứ c ụ 

CƠ .ỆẢ N 'VẰ.NHỮHS CÔH«5 TÁC c ơ ; BẢH _ 

-TROHG PHÒNG THÍ HGHỉỆM HOA HỌC " 

ỈÌẢỈ 1 

i , * '■*;;• 

KĨ THUẬT s ử DỤNG .NHỮNG ĐỤỈ^G cụ co BẤM 

• TRONG PHQNữ thí nghiệm HỐA học 

Biết sử dụng những (lụag cụ cơ bản của phòng ilú 

nghiệm hỏa Ỉ1ỌC là điều quan trọng hàng-đà ư đề hảo 

đậm.cho việc tiẹn hậnh cỏ kết qua mọi Ihi nghiệm hỏn 

học, tránh được tai nạn và trảnli là*m hư lìồng, lãng phí 

hỏa chất, dụng cụ. ơ tilây, sẽ trình bày cách sử dụng 

những đựng cụ cơ bản, cộ kết hợp trình bày cảclì chế 

lạo một số đụng'cụ đơn giản, rẻ tiền, Ihíclì hợp vói 

hoàn cảnh nư ởo la hiện nav, giới í hiệu sơ hrọ-c cách 

sử dụng, bảo quản hóa chất. 

/• rV . 


I . ống nghìíìm. 

ì ; - dư ng cụ t h ủ y t in h 

Có ba loại ổng nghiệm: ổng nghiệm thường, ơĩìg 

nghiệm cỏ nhảnh-và ống ngliiệm cỏ chia độ. Thường

thục ! ũ ộ i 1 các phản ứng hỏa học trong ống nghiệmthường 

vii õng nghiệm cỏ nliánli,ống nghiệm chia aộ cỉìỉ 

đe dong và đo chất lỏng. 

Khỏnp 11011 (lồ chui lỏng 'ịii;\ nửa ống nglìiệm. Khi 

rỏi hỏa dial, độc vò ần da thì không đitợc dùng tay 

càin ống nghiệm mà phải dùng cạp. Nên cặp ống nghiệm ' 

ỏ- vi trí cách miệng ống khoảng 1/5 ])ề dài của ốn'f. 

Chỉ lac vug nghiệm khi lióỉi chất trong ống nghiệm 

chlr.a (len lủra ổng, Null hóa chất nhiêu hon thì.phải 

đừng (.liíỉi (liny linh kliuãy nhẹ, tuyệt (lổi không đừợc 

dÙDg »Ị»ỏn tay bịl miệng 5n;í mả lắc. 

Khi (lun nóng, cliủ ý clc đảy ống Dghỉệm vào chỗ 

Hỏng nhí)! của ngọn đèn còn, tức là ỏ’ vị Irí gàn 2/3 

^ 

của ngọrx lửa kề từ dưởi lên (hình 

1). Khỏnr dề đáy ung nghiệm sát 

VÌIO bác vtcji, vì là m n h ư 

thế ổiií.í 

s Bin‘\ câí'- “8 ^ “ 

còn vi, Oíìcli đun nóng hòn h?c ° trirờngphồ l.hông thường 

Ống nuhiộm. bay dùng các bình cầu đảý bằng 

(hỉnh 2a, b) hoặc cláy tròn (hình 

2c,

Ẽình cằu day tròn dL.'O’c dùng đề cất, đê đun sôi hoặc 

* thực hiện các phản ứng hỏa học cần đun nóng mạnh 

ĩỉình 2 — Binli cầu. 

và lâù. Khi đun nóng nên đặt bình cầu trên lưới ami- 

. ăng. Khổng được' đặt Jyinh cầu còn đang nóng vào chõ 

, lanh, ẫm mà nên đê trốn gỗ, giấy hay bia kho. 

' V 

. Khi đun cỉìn cặp cỗ bình vào giả sắt, dùng giấy độn 

;V giữa cap sắt và cổ bình đễ bình khống vỡ. 

^ 

b) Bình hình nón (hình 3) 

1 'c)[ Bình call có nhánh (bình Ưyểc) 

(bình 2h). 

v 

Cỏ thề thay bình cầu cỏ nhảnh bẳn

ỉ 'hễII nJ 10 qiọt (hình 4ẹ, đ) cần dùng (lề rốt chất .lỏng 

U'ni(í ít niộL Phễu nhỏ giọt cỏ nút đậy yà khóa nhảm 

(hỉnh 4cì còn đaọc gọi là ị: M a brôin, đưcrc dùng

Khi đừng phễu thường đặt phễu trong vòng tâs cặp 

trên giả sẳt hoặc đặt ỉrực tiểp lèn các dụng cụ đê hứng 

như chai, lọ, ống ngỉiiệm, bình cầu, liìnli lùnli nón vv. 

khỉ rổt-chẩt lỏng vào phễụ klìông có núi đậy (la, b, cl) 

cần lưu ỷ không đề chất lỏng bắn lên, l.liông ílưọ-ẹ đồ 

chất lỏng đầy phễu vì 'phễu dễ bị rtơhỉèng ìàm cỉìĩìt 

lỏng tràn ra ngoài. Nên đề 1)0 mặt cbĩứ 16ng cách miệng 

phễu ít .ntót lem. 

cổ-thễ 'dùng phên brôm đề làm phễu chiết, nhưng 

c hỉ - chiết (tiro’c một lượng riliỏ hỗn hẹ/p chất lỏng, cỏ 

thề tự làm láy phễu chiết ló-n như sau: 

lấy báu trên của một bình Kíp hỏng 

hay một chai đẫ cắt đáy, đìmí>‘ một 

đoạn ổng cao su nối ouong phễu (đầu 

nhỏ của bầu) YỞi một ốn[? thủy tinh đủ 

lỏ-n cò vuốt nhỏ một đầu và (ìùng kẹp 

Mo kẹp ống cao su lại đê thay cho 

khỏa (hình ()). 

4. Cốc thủy tinh (hình 7) 

‘V Hình 6 

, Cốc thủv tinh cỏ nhi ồ u . đạn ơ cao 

\ Phẽu chiết 

làm lãy. thấp khảc nhavi và cỏ (lung tích íừ 5(3ml 

đến 1 hoặc 21. Gốc Ihủy linh .cũng 

được dùng đê đựng’ hóa chất khi 

tiến hành các phản úng hỏa học nếu 

cần lượng hỏa chất nhiều hơn so với 

lúc dùng ống nghiệm. Khi biêu diễn 

thi nghiệm,, nễu dùng cổc thì học sinh 

nhìn rõ hon khi clìmg ống nghiệm. 

Cổc rộng miệng nên đễ ỉãy các kết 

tũa.v-Khi đun nỏng nên đặt cốc lẽn 

trên'- lưỏi amiăng rỏi đun ở phía 

clưởi. 


7 

II ình 7 

Cóc thủy tinh.

Kliỏnơ clr ọc cồ cạn Ììỏa chẩt ở c5c thủy tinh, vì như 

ího cốc sè bị vỡ. Sau koi dull nóng xong khổng được 

đụi (‘ốc vào 7101 có ĩhkYc lạnh hay trên lãm kim loụ 

mả nèn dc cốc trôn Ưira gỗ khỏ hoặc Ivdn Lìa khỏ de 

cốc kỉiỏng bi vỡ. 

ị 

5 . Các Inai Sọ ĩhủy tình (hỉnh 8) 

Cối*. dunj: (lịch hóa chất và Iióa chất lỏng cỏ thề đựng 

vùo lọ cơ nhỏ cỏ nút nhảm (hình 8a, b) hoặc cỏ Bút 

Í.“«ì0'su và rút. }>an (lùn!) 8c). Không nôn dừng nút nhảm 

: ' * ' * < ■: ‘ 

^ ỗ n \ủ t{ jộ ó thề dừng loại lọ Gỏ núl xoảy, bên trong nút 

ẫ^ : |< í ^ ^ ọ g Ị Ị n h ự k .:- 

v ^K kôạg'#ược dậy lọ đựng hóa chặt bằng giấy, lioặc 

^^llỉẼlíÌiệỊV*^.'Đicu..đỏ sẽ ảnlì hưửng xẵu đến học sỉnli, 

m ehc cảc em quen cầu thả. 

|thủy tinh và đũa thủy tinh* ■• 

^T hườnJ d ù n g loại ổ n g th ủy tin h dễ n ỏ n g c h ả y cỏ 

:jl' đ ư ờ n g k ính 5 — 6 m m v à m ột ít ố n g lở n h ơ n cỏ đ ư ờ n g 

: 12 mm. 

í l l l l t e ồ ố h ả y tinh dùng đề khuẫy khi hòa tail, và dùng 

-^Ề-khí ỉqc (rỏl đung dỉcb' cbẤr ; ;;ỉ,a) v.v. Ở (làu đũa 

^ẵỆthảỵỆỉiih. nên bọc mệt d gan ống cao BU đề tránh 

ỆÌ|||Ịam S:ữ':.eảc:'CÌỊỊBg cụ iiUiii cỏ.tlìành mỏng. 

| i ậ ị | | | ? 1íỂ ^ Ì :s^ ^ ^ àỉreẤ^;' li)) . 1ậ . . ịi 

Ị >'a| ! ống'sinh hồn dùng íỉề Bgưng tạ các ch&í hòi. Tíi 

ỉỹthư ờn^gặp các -kiểu ếng sỉ all hàn thẳng, 'ổng si nil hàn 

■ ‘ [bầu và!Ố ng sin h h ào xoẳu* 

ếĩ'-Kyt% f y *.* . , 

R J p a g ; s i n h h à n Ihì rìít tốli Đ ỗ i v ớ i Rơi 

: ^ ‘k h ố n g : cỏ n ự ớ c m ả y , cố ih ề (lẽ m ột 

5 íit thù]f| Jiướe ử irèn cao, áp dụng nguyên 

Ổ \ } ^ C 

n h ạ u ch o n ư ớ c ch ả y qiiíi 

y ệ 0? ố n g Sinh'-:hán.., ; * • : - ;V 

» . y *CÍL n ư ớ c h ay Ciít chất ỉỏ n g đê phâỉì 

•~ Ịỵ các chẫt lỏ n g h ò a tan ỉẫri n h a u thì 

\fl^ £ Ẫ Ặ iin g -ố n g sin h h à n thẳng, ố n g sinh h àn 

. ^ ;^ fỉ)ầ u và ặ n g-sin h b à n x ọ ẳ n ỉà hai loại ốnf| 

j*~. 


sinkihàỊT n g ư ơ c , c h ủ y ế u d ù n g đê n g ư n g 

*" lại các chỗt cỉễ bay hơi tron g b ìn h p h ả n f 

",-W ử n g . C ũng cỏ thè d ù n g hai loại ốnịí sinh jjịn/j 9 P- 

ỳ, hàn^nàỵ dê cãt các chất lỏng, n h ư n g khi sinb hàn ììih ií’ 

ậl 

IL u k * i m r e » r ffvf >5) i i i i i 4 ìị 

iM ^ a c T ! ■Ị 339í ■ 1

ì đùng pliải ỉẳp đứng, nếu lắp -nghiêng chất lỏng sẽ đọng 

■ lại trong ổn If sinh hàn. 

Khi dùng lâu, ở thành ống sinh hàn thường cỏ cặn ' 

bám làm trử ngại sự theo dối hơi ngưng trong ống. cỏ 

thê làm mất cặn (16 bằng cách rửa bằng dụng dicii! 

HCi 10%, sau iại rửa bằng nưởc cho sạch hết axit. 

. Cỏ ihế tự làm lấy ống sinh hàn bằng ổng riửa Vtà ổng 

'ịỊ' thủy tinh. Chọn một ống nửa (lài, hai đầu cổ đõt kin 

sau đò chọn mội ổng thủy tinh đường kính ehừng 7mm, 

; đài hơn ồng nứa khoảng lỗcm. Dùi hai đầu ống nửa 

: đè Ổng thủy linh xuyên qua được, (lùi hai iỗ ngang ở 

gần hai đổi và dổi diện nhau. Lồng ống thủy tinh vào bên 

troĩỉịí ống nửa xuyên qua hai đốt. Muốn cho hai đốt 

kin thì ta lỏt hai đoạn cao su xen vào giữa đổt và ống 

thủy tinh. Dùng ống tre con lồng vào hai lỗ ở gần liai 

í itỗl iàiĩi vòi dẫn nưỏc. Như thế ta cỏ một ổng sinh hàn 

Ihằno dùng lê cất chất lỏng được. 

8. Chậu thủy tinh (hỉnh 10) 

Cỏ thê (lùng clìậu thủy tinh đê đựng nước klii thí 

n&hiệm (itrng hỏa chất sau phản ứng. Chậu thủy linh 

cỏn gọi là chậu kết tinh vì 

còn (lùng dễ làm kếl tinh 

các chát, đôi khi đùng đề 

làm bay hơi một dung dịch. 

Không đirợe. rốt nưởc nóĩig 

vào chậu thủy tinli và không 

ỉỉình í ộ ị-Chậu ill ủy tinh. được đun nóng trựcĩ tiếp 

I 

chậu. Khi muốn làm bây hơi 

Iìtiớc tủa (lunjf >iịch đế chất tan nào, dó kẽt ti nil thì phải | | 

dặt 1‘ỉiặi:, thủy tình trên cát và (lụn nỏug cál rẩt lừ lừ$/| 

9. CÓI dụng cụ thủy tĩnh có chĩa độ. 

ỎIÌỊỊ d 0 hỉnh irụ. (hình 11). Các ống ủo hình Irụ được 

chia đội thành mililil Nếu chia đọ đề lính trực tiếp'số 

18 


‘lượngrchất lỏng được đỗ vào ống đo thì độ khôỉỉg ỉị 

:-"ởíph!a-.'dưởio Khi đong chăl lỏng trong suổt, ta rót chr 

ịẫiìg vào Ổng đo saọ cho đảy dưới Yòm khum của ĩ5 

1 1 1 ' 

3 ì b) 

H ìn h i l — Ống đo hình trụ, 

• ỉ * : /■: ' 

Hìĩtk ?2 — Củe!'

H~ Bình (lịnh mừc. (còn gọi là bình cò ngấn) (hình 44). 

Dùng (lề pha những dung dịch cỏ nòng đọ xác định hay 

đề (long một lượng chấl lỏng lương đỗi chinh xác. 

H ì n h 13 - Cỗc đo. 

Q. 

Hình lị - Binh đinh mức 

Ị \Hinh định mức thường dùng cỏ dung tích 50, 100, • 

• 251), 500iì)l. Hình định mức là bình càu đáy bằngi cô ' 7^ ^ 

dài, cố ttgẩn và cỏ nút nhám. N^ấn ở cồ bình xác định ^ 

; (lung tích chất lỏng chửa trong bình ỏ* nlìiặt độcủaphòng. 

Khi rót cliất lổng vào binh, cần theo cảc quy tắc 

sail d ây : 

a) Cầm cô hình plìỉa trên cỏ ngấn,: không cầm ơ bầu 

tròn của bình (lẽ tránh làm làng nhiệt độ chai lỏng 

tron lí hình. ' ' ' '1 

b) ỉ)ồ chíí* lỏng vào binh cáoh ngấn 1 — 2 ml thì 4 

*;!; đừng lại, íỉiiiig ỐI14 hút cho.’chất .lỏng vào từ từ cho • 

vòm khum khớp với ngẩn. : iịV ; 4 T 

Khi xáíĩ định vòm khum cần đề mắt nhìn ngang igp 

vói ngìín. Muốn pha một (lung dịch cỏ nồng độ tương ^ 

đổi chinh xảc tl)ì tiổn hành như sau : cân một lirợng - 

. chỉít* rân (lã (tịnh trirớc trên đĩa thủy tĩnh (mặt kính 

đòng ỉìò) ròi đổ vào bình định mức, dùng dung môi; 

rửa chãi rắn còn dính ]ạí ỏ* mặt kính đồng hồ và!đồ 

: lì£t vào líình. Sau đó đô (lung môi vào đến nửa bình, ■ 

20 


. yli quay tròn (khôr n'c )'ỉ ngược). Khi chất rận (ỉn 

£4tan Mì' dè áuim dịch trộ' ĩihiệi độ phòng ròi 111 ứ' li ốp 

T/'diin&dich sa 11

+ Pipet (còn gọi là ống hút) (hinh 16). Dùng đễ lấy 

một lượng chính xác chất lỏng. Pipet thường cỏ đung 

lích 10, 20, 25, ỗOml. Trên một số pipet cỏ chia độ. Cảch 

sử dụng pipet: dùng ngón tay eái và ngón tay giữa tay 

phải cầm phía trẻn của pipet. Nhủng pipet vào gần đảy 

bình 

đụng chat lỏng. Ngậm miệng vào đầu phía trên 

của pipet, hút íừ từ chấl lỏng vào 

pipel cho tói quá ngấn li ên cửa pipet 

111ỘI chút, không hủl mạnh đề cbai 

lỏng khỏi vào miệng. 

Dối vói những chất dộc hại nhất 

r K 

25 

* 

Ihiếl khổng ngậm miệng vào pipet đề 

hút mà nôn đùng thêm một đoạn dấy 

cao su nổi vào phía trẻn của pipel, 

khi cần hút chát lỏng vào pipet thì 

W 

ngậm miệng yào đầu kia của dây cao 

su, lốt hơn là đùng quả bóp cao su 

lắp vào (lầu phía trển pipet đễ lấy 

hóa chãt. Lắy ngỏn trỏ của tay phải 

bịt Ịại. Nảng pipet lên cao sao cho 

vạch chia (lộ (ngấn) phía trên ngang 

r3) A) 

vởi niẳl, ỈQÍ hỏ mỏ' lừ lừ ngón tay 

Hình í6 a) Pitrỏ 

đễ chất lỏng chảy xuổng từng giọt 

.pet khấc ngán. 

b) Pipet chia ti ộ- cho tới khi vòm khum khớp với ngấn 

chia độ phía trên. Đưa pipet sang bình 

đựng, mỏ' ngỏii tay trỏ cho chất lỏng chầy vào bình. 

Nến pipet cỏ ngẫn ở phía dưới thì chú ý dùng ngón 

tay trố (liều chỉnh cho vòm kham ,chạt lỏng còn lại 

khớp vỏ'i ngẩn dưới của pipet. Nếu pĩpet không cỏ ngẩn 

dưới thì đề chất lỏng chảy hết lìhưng không dùng 

miệng thổ; xuống giọt chất lỏng còn dính lại ở đầu cưối 

của pipct. 


hy (ỉrộ lừkểm và axit clohvđric, diều clìế khỉ cacbonic 

tữ đả/:,YÔi và axit clohyđric. 

^ Iỉìnli-Kỉp gồm hai bộỉphậii chiui); bình lỉiíil cồ bfiiijf 

.(’2)'|và một phễu lớn (1) lồng vào nỏt Plúa Irỏn phồn 

|cỏ mộl.ổng bảo hiềm đựng nước (”). Bình tỉiẳl vò l)on

lớn rủí?bình Kíp cho đến khi chấl lỏng gần tiếp xúc 

vỏri chít rắn Ihì đỏng khỏa lại. Nên rốt chất lỏng 

vào hình Kíp nhu* Ihế nàơ dề khi mở khóa (4) chất lỏng 

chỉ (ỉàng lẻn vừa ngập hóa chất rắn. Có như thể mởi 

tránh (ỉ.rợc hiện tượng chất lỏng tràn ra ([uaỉỗ khỏa (4). 

Khi muổẫi rửa hình Kíp thì thào nút phía đirỏi cho 

cliĩít iỏn

Thu khỉ. Tha V nút 3 h ằng nilt cao su cỏ cảm hai ong 

dẫn nối với hai ống cao su, mỗi ống (ỉcu ('ỏ khỏa lionc 

cỏ cặp Mo gọi là khóa 3 v.à 4 (hình 11)). Dỏng khỏa 1 

và 2, dùng ống cao su nổi khỏa 3 với máy (liều chế 

khi. MỞ khóa 3 và mỏ’ tử ỉ ừ khóa 1 ('lè cho khí vào 

theo khóa 3 đẫy nước ra lử lử l-hco khỏa 4. Khi thu 

khí xong đóníị khỏa ?) và 4, mử khỏa 2 dề khí ỏ' Irong 

bình luôn luôn có áp sitẩt cao hơn hỏn ngoài một ÍL 

Khi nạp khí vào khi kế" khộnư ncn (lo nirức ỉ rong khi ■ 

kế chảy ra íiểt, mà pliẳi giữ lụi một IUỌ’Ii

— Tỉm khí nào bình: cho nước vào đày bình nhựa.^ V 

l-)ộy IhẠl-kín và chặL bằnií mít cao su Cỏx2 ong'daii khí 

(li qua, noi vỏ! hai ống cao su, mỗi ổng cỏ khỏa: khóa 1 . 

và khóa 2 ((>111* (hủy ìinh có khóa 2 nhúng sâu XIIổng ' 

tận (Ịáy ])inlì). 

Nối khỏa 1 vói máy đicu .che kliỉ. Mở khóa 1 và (lòng 

tliừi mỏ- lừ lừ khỏa 2 (lề khí vào qua khỏa 1 đẫy nựởc|ị 

ra ỏ' khóa 2. Khi thu khi xong, cỉỏng cả hai khỏa lại. 

Lấỉj khỉ ra: Đỗ nước vào hi-ĩiỉi đa thu khỉ Iheọ ống 

(làn cỏ khỏa 2 (cỏ Ihề nổi 0.111* cao su 'với ])hễuỊ|; và lòi 

nước, qua Ị)hỗu ; hoặc nhúníỊ ống dẫn cỏ!í khỏa! 2 vào 

chậu nuớc dại cao lion mực nưóc cốn lại trong bình 

nhựa ròi mở khỏa 2 và làm cho nuỏc chảy xụống bìoh) 

đòng Uiừi mỏ’ khóa 1 đe 1UV khỉ ra. I; 

h) Cỏ the dừncỊ các bỉnh hoặc lọ đc làrn khí kế. Lấy hai 

lợ 1hủy linh A và H cỏ đung lích bằng nhàu! Đậy lọ A 

lỉiìng mU cỏ 2 ỏiụr dan ll)ủv linh Aijyenqua. Ở lọBchì, 

có ố»i* dan lliủv l inh nhiniff Situ den tận dáy 1^ khổng^; 

cần (íạy núl, ong dan nãy được 1)6i ])ằng-một;đqan dâyỊ; 

cao su với mội ling dẫn Ui ủy tĩnh nlìúng sâu tậiyldáylọ : 

A. Óng (lẫ n IhiV h;ii ỏ' lọ A cỏ khóa 1 (hoặc.cặp Mọ) dược 

li6i vỏ-j dựng cụ (lieu chế.klú bằmí ấỉig cao SJII(ỉnnh 21). 

1 -ssaBsamnpagr ! Xrưởckhi tliu,khí,v . 

ĩ c 11 o (lày nuỊỜC yàọ? iọ 

A 

ỉ ỉ ình L2l 

“T klióáị^; chọỆkhí lừ 

I (Ịụng cụ điều chế^hí 

vào lọ A, nưửc bị 

(lây sang Jọ B.KhỊ lọ 

, \ A dầy khí. Ihìingừpg 

thu ?và dỏng k h ó i 1 

(cần 

’ 

đề lai trong 

* - 

lo 

*jỵr 

A. 

8 mộl ít nước sao cho 

_ 'iĩ '■'! ■ 

- Kỉú kề lự ị ỏ I'll. ong dân /khỉ còn 


ngạp trong nivớc).. Mitốii lấy khỉ ra plìải mỏ- khỏa 

1, nước ở lọ B. sẽ dồn sang'lọ A (nhờ hệ Ihoiifi ỏnịị 

dẫn) và đẫy klú ra theo ống dẫn có khỏa 1. Cần 

chú ỷ giữ cho nút-lọ A thật kín. 

I 2. Nhiệt kế. 

Nhiệt kế tluro’ng dùng trong phỏng thí nghiệm hỏa 

Jiọc là nhiệt kế thủy ngíU!. Nhiệí kế dùn«f làu ihưò'n^> 

mất chính xảc/Yì thế-nhiệt kc (la dùng lâu cần phải 

kiêm ĩraf lại đíì điều clủnh. Cách kicm tra dơn Í-*iủn 

như sau : 

Nhúng nhiệt■kế vào nước đả ìiguyôn cliấl đang lan 

đê xảckĩịnh 0°G và đưa nhiệt kế vào nưỏc nguyên cluíl 

dang sồi đề xác định l()()°c ỏ’ áp suất 7(*)0nimlíg. Tử đó 

điều chỉnh lại eảc vạch cilia độ. 

Muốn đo nhiệt độ mộl chất lỏng thì nhúng bàu thủy 

ngân của nhiệt kế ngập vào chất !ỏng dỏ, Iilnrng tránh 

đề bầu thủy ngân sát vào llìành bìnli đựng chat lỏng. 

Khi cột thủy ngân không dâng lên nửa 111 ì đọo kẹt qu;\. 

Sail khi dùng >;ong, đạt nhiệt ke lên giấy hay bông, 

không được đễ nhiệt kế Irên bàn cỏ nước hay liên 

tấm kim ỉoại. Khi nhiột kể đã nguội hẳn lliì lan sạch 

VÀ cát vào hộp. 

Dùng nhiệt kổ phải hết sức cằn thận, Iránli làm rơi, 

va ehạnvmạnh, tránh đỗ nhiệt kế thay đổi nhiệt độ dột 

ngột..Khi đo nhiệt độ phải chú ý'đến nhiệt độ tối da 

của nhiệt kế. Nểu đo nhiệt độ cao quá nhiệt độ tối da 

của nhiệt kế, nhiệt kế sỗ bị YỠ. Mơi (hủy ngân rất dộc, 

khi nhiệt kế vơ cần quạt hơi thủy ngân ra khỏi phòng, 

dùng giấy hót eảc hạt thiìy ngân bỏ vào lọ đẠy lán, 

không được đề dầy thủy ngân vào tay. 


-f Nhiệt bưêa (lơn giản (hình 2 2 ). Nếu khỏnị; căn \á(‘ 

định rõ nhiệt độ của/một chất lỏng mà chỉ cằn biểl 

27

•đại cuo nơ la phẫn ứng có lỏa nhiệt hay'không thi cojLhc 

(lùiiịí nhiệl biếu (lơn giản. Cách làm nhừ sau :ilííyipộl 

6 iuf (hủy tiỉil\ nhỏ dìii chửng 30cm cho xiĩyên 

p qua một nút -CHO. S11, mU Iìàỵ|đậy chụt Yào 

* ■ mội 6n«f nghiệm (hoặc một ỈỌ' nhỏ híi V mội 

hỉnh hinli nỏnV Cho đung dịeh màu như 

filing dịch liiuỏc lim loãng,'"dụng dịch NaOIl 

cở pha pliỏnoỉíalỏin, dung clịch mục 

ìoíinỊỊ...) vàodru 1/.) ống nghiệm!(lộ jihỏ hay 

bỉnh hình nón). Ong 11]ủV tinh phải dạịn xuống 

'ận (láy ống nghiệm, núi cũng phảịírất kin 

(hỉnh 22). Nếu nam Lay vào ổngỊngỉiiộnỳ tháy 

mii’c mrức '!‘'sng lèn ngay là nút 'ã kín. Nhiệ l 

Kir 11 này khá 11liạy, í' xa 11 in 11, khá rõ. Có 

tliíì (lùng nhiẠl biếu này đề; nhậnỊb)ết|lìiện 

tin mơ lỏa nhiệt. Iroug Ị)hảri;jửnf| lTuug hòa» 

ỉỉìnhVỉ hit; 11 Lirựng lỏa nỉìiệl khi hòậyanNaOH hoặc 

NlíỊO1 Jí2S(), dạc vào rnifVc, v.v. : ' 1 * • ■Oi: 

li ì ru (lon ; '■ ; '•’J~ 

gịiui. 13. Cách l ử a bìnlỉ !o. ' 

S:i 11 khi làm thỉ nghiộm càn phải:rừa^sạch 

ổ n,í,f nghiệm, bình, lọ... Có ha ỉ xách ^rử a % 'ỷỆ 

-ị- Cách rửa CO’ học: c.'tch rửa {liông thường, nhặt là 

diiMff nirởc l inh hoặc nước nórig và c h ò rrử v 

-■{- ( ách rửa hóa học: nhiều klii đủng cíiôi vã nước 

lạnh rửa khòn» sạch 11ỎU phải 'dùug hóa chất. :p". : 


M) TnicYe liên rira l)ằu

Cách làm hỗn hợp sunfôcrômic như sau: hòa tan 1 

phàn khối lượng muối kali bicTỏmat vỏ'i 2,5 phàn kỉiơì 

lượng nưởc. Sau đổ rót 1/3 phán lhề tích axit sunfuric* 

đặc (d = 1,84) vào với 2/3 phần thỗ tích muối hicrômal 

vừa pha xong, nếu hỗn hợp chưa tail thì đun nhẹ 

trong bát sử. Sau khi rửa chai ỉ ọ 1ạ L(lồ liỗn hợp sunfôcrômic 

trở vào lọ chửa. Hỗn hợp này (ìùng lại nhiều 

lăn cho tới khi biến íỉci thành màu Xí.nh lì ỏi bỏ (ỉi. 

Sau klũ rửa sạch bình lọ nên tráng một luợl mrức 

cất ròi úp lên giá. 

I 4. Quy t ắc sử dụng các dụng cụ thủy tỉnh. 

— Khi đun nóng các đụng cụ llìủy linh, phni (.lun từ 

lử và đều. Khồìig chrọ-c đun nóng các (lụng cụ thủ3r 

tinh cỏ Ihành dày và các đụng cụ có chia độ, cũng như. 

khống dưực rỏl nưởc nống vàò cúc (lụng (‘1.1 độ. 

—■■'Không được d ụ n g dung (lịch kiem dặc và axit đặc 

trong các bình thủy linh mỏng. 

— Những bộ ,phận nhÁm, (khóíi/nủí) plìải bỏi vadoỉin 

Irước khi đùng. Khi biio ‘quẫn pliỉii 161 đánh số 

hoặc buộc cliiy đề tranh I)hàm lẫn. 

— Phải đề cảc.đụng cụ thủy tinh (J ti!, ngăn rièng 

tránh va Irạui mạnh. 

II - DỤNG CỤ HẰNG sử 

Cảc đụng cụ bằng sir chiu được sự thay đồi nhiệt 

clộ đột .-ngột và chịu dược nhiệt độ cao hơn đụng cu. 

thủy tinh (cổ thê tới! 1200°C), i.)cn chắc và íl bi hóa chát 

tác dụng. Tuy nhiên, I1Ỏ cố nhirợc điềm lù nặng, khùng 

tròng suốt và đắt tiền. 


\ í. Cốc sứ. .: 

Cốc sứ cỏ hình dạng và (ÌLIIIỊỊ tíeỉi nhir c )(• bciní* thủy 

tinh.

Gốc sứ đùng đề pha các dung dịch ki(ìm hoặcỊaxit, t Ị I 

% 

cỏ the dùnịí đe đun cảc chất'lỏng. * , ! 

2. Bát sứ (capsun) (hình 23) , 

Bải sử dùng đễ cô các (lung địch, trọn cảc hỏa chất 

rắn với nhan, dun chảy các chất, pha dung dịch k% n v.v 

Có thê (lun các bảl sử bằng ngọn lửa Irực liếp, nhưng 

'nếu dun qua ỉuới vẫn lốt hơn. . 

Gác bál sử cỏ đường kinh Yà đung tích'rất khác nhau 

cỏ bál lớn (lung tích tỏi hàng lít. 

Tị 

ỉỉìnỉi V'ỉ —Bủl sứ. 

ỈDnh 24 - Chày* cỏi sử, 

3. Chày, cối' sử (hình 24) , ’ ■i , k 1' 

Chày, coi sử dùng đe nghiền hỏa'chất rắn, nghiền' 

một số hỗn họ-p phản ứng (phải theo chỉ dẫn-từng phản 

ứng). Trưứt; khi nghiền các chất rắn trong cỗi sử/cằn 

phải đập li IIỚC cho nhỏ hằng cữ hạt ngỏ, khộng ịlược • 

giã mạnh nliư chày, cối đá., mà phải giã.phẹ, tốt nhát 

là.dùng tay lì chày và xoáy mạnh chày vào cối cho 

•chãi rắn nhỏ dan.'Tuyệt đối khồng giẩ mạnh chày 


Yàí.) coi, tlễ bị vỡ hoặc gẫy. Không được cho hỏa chất 

vào cui quá 1/3 chiều cao -của cổi. Khi nghiền các 

cbíii đe ÌÌIPI chất nò, cối càn rấỉ sạch và nghiền rỉông 

*!’(*. Khỏng đưcrc trộn hỗn hợp 110 tron^-cối.

- Ill — DỰNG CỤ HẰNG o ỏ VÀ KIM LOẠI. 

1. Gió sắt 

Hình 25 —lỉộ giá sắt 

Dùng 5 miếng' gỗ mỏng, dài 

khoảng 25cm, rộng từ 7 tiến 

8 cm, có Ihễ làm lấy (lirực một 

giá gỗ đê ống nghiệm thtĩO hình 

vẽ. 26. . M ,J °■ 

■ '-'MV ->■ ' ■ 

3. Cặp ốn

Khi đã cho ống nghiệm vào cap, không nẽn dùng Ịiàn 

lay nam lấy cả hai nhánh của; cặp. Chỉ cầm chẳcỈỊấy I 

nhánh (lài và cho ngón lay cái đấy nhẹ vào phia trạng % 

nhúnh ngắn. Làm như Ihế cặp SC kẹp chặt lấy ống ' 

nghiộm inà khỏng sợ roi. { ^ 

— Cặp hằnq hai Ihanh kim loại cỏ con chạy được đóng 

chặl v^ào cán í>'ỏ (hình ^7b) thuận lọ’i hon. Khi cân cặj) 

ống nghiệm vào Ihi kéo con chạy về phía cán, đặl ỗng W 

nghiệm vào giữa, hai Ihanh kim loại và (lưa con chạy : 

về phía ngoài sẽ giữ chặt được ổng nghiệm. 4 ?' 

-Ị— ở nhũ ng nơi không cỏ diều kiện làm cặp gỗ, giảo •' 

viôn và học sinh có thề Lự làm láy cặp ống nghiệm bằng 

tre tkm giảĩi hơn. Dùng hai thanh tre iưoi^ giàs^dài . 

khoảng 20cm, rộng lcrn, dày 0,3cm VỘI. .nhữ: hiiìỈỊ^vẽ.vụ 

(ỉhép ú Ị) luii Uianli Ire vào nhau, cậuire quay ra ngoài. : 

i:)au chuồi cặp Irc vlưc/c dóng C1inh dính chặt vào nhau. „ 

Cíìcli m ội cỊuătỉg la buộc them s ọ i :dây Ihép nhỏ cho y 

thậl ehặl (hình 27c). Dựa vào sủc đàn ;hòi của tre^nà 

la cặị) đirợr ổng nghiệm. Khi cặp ống nghiệm ta tìívàu 7: 

‘nhánh dài CIUI cặp Ire lòi cho ống nghiệm vào khe 

ioỉn c.ủíi cặỉ). - ' V . 'I' 


'Hình 28a 

Kẹp Mo. 

Hình m 

Kẹp Hôpiran. 

ngay chỗ ống bị gập đôi đỏ. 

Người ta thường 

dùng kẹp Mo (lùiili 28a) 

hay kẹp Hôpman (hình 

28b) bằng kim loại đề 

kẹp ổng cao su. N6u 

không cỏ hai loại kẹp 

này ta cỏ thề giải quyết 

như sau: gẩp ống cao 

su lại và dùng oặp gỗ 

hay cặp sẳt cặp chặt 

IV - CẢN VÀ CÁCIl SỬ DỤNG CẢN 

Cân là một dụng cụ rất quan trọng Irong phòng tỉú 

nghiệm hóa học. cỏ nhiều ioại câiì; phò. g thi pghiệầu 

phồ|thông thường hav (lùngícân kỹ Ihuật (càn dĩa, cần 

quạng, V. V.) 

I. Cân đĩù (cân Rôbecvan) (hình 29) 

Ị'-; Phải đặl cân trên mặt bàn bằng phẳng. Khij,không 

càn, kim cbỉ thẵng/bẳng phải ngang nhau. Nếu không 

thăng bạng cần iihải vặn Jại 2 ốc điều chỉnh ỏ- hai đàu 

cản cân. 

+ Quả cân. Gân đĩa 

Ihường cỏ hộp các quả 

cân: 1 quả lUOg, 1 quả 

50g. 1 quả 20g, 2 quả lOg, 

1 quả 5g, 2 quả 2g và rpột 

SỔ quả cân nhỏ dưởi Ig 

là những mảnh nhôm nhỏ 


3-TNTHHH 33

hìĩih vuông hay hình tam giác. Khi không dùng phải 

/đê quả can (Y trong hộp với ô tương ứng. Dùng kẹp 

lấy quả cân, không đưọc cầm quả cân hằng tay vì sẽ 

làm clìO í[11 ả cân mất chính xác. 

; -Ị- Cách cân. Tuyệt đoi không được đê hỏa chất trực ' 

tiếp lèn cỉĩa cân. liòa chất lỏng đựng vào cốc hạy các 

bình đựng khác cỏ'kích thưởc thích họ*p. Khi cân hóa 

chất rắn lấy 2 tờ îííy cùng khô đại ién 2 đĩa cân cho 

thang lỉẳiiịị. ĩ)ồ hóa chat dỏ lèn tờ giấy ờ đĩa cân bên 

trải, đĩa lỉàn bèn jj>hải thì đặt quẫ cản. Khi cân chất 

lỏng Ị)0 C khỏi, (lọi-, (lề bay hoi cần dùng bình cỏ nút. 

Muốn tiết khổi lượng của một vật thì (lặt vật đỏ lên 

đìa cân bẻn trải, và đặt quả cân lên đĩa bên phải. Còn 

nếu muổii cân một iuọng nhất đinh hỏa chất thi đặt 

những quả càn cỏ khối lượn^ cằn thiết lên đĩa bên trái, 

trên (iĩít cân bên phải đặ’ bì và đổ hóa chất dần dần 

vào cho đen khi càn thăng hằng. 

Can ị*iữ cân sạch, không đê giây lióa cluít ra đĩa cân- 

2. Cân quang (hình 30) ^ 


34 

Iỉình 30 — Cân quailg.

; .Cân, quang cỏ trọng tẳi tới 200g. Nếu cân quả trọng 

tấytối đa câạ sẽ dễ liỏng. Cân quang cỏ quả dọi đẽ 

Ịkiễm tra xem cân đã ỏ’ vị Irí thăng bằng chưa. Nếu ràn 

•Jcîra thăng bằnư nghĩa Ịà đầu quả dpi chưa khớp với 

Ịpầu. m ũi‘nhọn ở dưới quả dọi, thì phải diều chỉnh 3 ốc 

;ỏr bên dưởi bàn cân. 6ân quang cỏ một trục 1ì ã 111 đề 

l^nâng đòn cân iên giữ cho cân không bị dao động vò 

|ích. Hai đàu đòn cân cổ ốc điều chỉnh. Mỗi đĩa cân và 

quang cân ở bôn Irái.đều có đánh dấu, chủ ỷ lắp cho (lúng* 

Cách dùng cân quang: 

i — Trước khi đặt quả cân và vậl cân lên dĩa cân hay 

khi lấy quả cân và vật cân ra cần phải hâm cân. 

— Vật cân đặt lên đĩa trái, quả câu đặt lên đĩa phải. 

ế— Dùng cặp lấy quả cân, khồng divọc (ìùníị tay ciìm 

V' quả cân. 

—.Không được đề quả cân ngoai hộp cân và đĩa càn, 

giữ quả cân sạch đề khỏi mat chỉnh xác. 

— Kiềm tra cân trưởc khi cân. Khi lấy quả cân ỈKH) 

giờ cũng bắt đàu lừ quả cân nặng hơn vật Iiiột chút 

'rồi lấy, dần xuống những quả cân nhỏ. Sau đây là sơ 

đồ mạt thi dụ về cách cân. 

Ouả cân trên 

đĩa bên phải 

t o o g 

U o g 

50g 4- 20g 

50g + 20g+10g 

|0g+20g+ 5g 

Trạng thái của Ị 

đĩa cân uẻn Irái 

♦ 

nặng qùá 

chưa đủ 

chưa đủ 

nặng quá 

vừa ‘ 

Động tác láy quả (iún 

!>:■ị 

J)ặt (rêu đĩa 1 'n phả ị' .quả 

ỉicân lOOg 

|j: 

lẫy quả càn l()0g ra (lặl quả 

cíin 50g lên 

thèm 20g 

^ 

N thêm 10g 

lầy quả lOg ra kị 

thyay bằng quả 5g 


35

!. Đèn cồn. 

V - DỤNG CỤ ĐỐT NÓNG 

Đỗi ỴỜỈ mrờng phô thồng thì dùng đèn cồn là thuận 

tiện hơn cả. Khi dùng đèn cồn cần chủ ý đển (lượng 

cồn-trong đèn, cách châm đèn và tắt đèn. Không nên 

đề cồn Irong đèn cạn gần khô kiệt, VI còn còn ít quá. 

sẽ tạo vởi không khí thành hỗn hợp nồ. Không nên rót 

đầy cồn vào đèn mà chỉ rỏt đến gần ngăn cồ mà thôi, 

lnyệt (Ỉ6i không được châm đèn bằng cách lẩỵ ngọn 

đèn cỏn nọ châm vào ngọn đèn cồn kia, vì làm như 

Ihế cồn đồ ra sẽ bốc cháy. Muổn tắt đèn thì dùng nắp 

đèn chụp vào ngọn đèn mà không đưcrc thối bằng miệng. 

2. Đùn dầu'hỏa, lò than. 

Những nơi ' hông mua đưọ’C. còn tliì có tliê dùng loại 

ỉ^ểpriăv hỏa 5 ])ấe hay 10 bấc hoặc đèn đầu hỏa cỏ thông ^ 

phong (lài trong khi thí nghiệm. Cĩíng cổ thề dùng lò 

than qi ẳ bàng loại nhỗ đê đun nỏng bình cầu, cốc, v.v. 

VI - BẢO QUẢN HỎA CHẤT 

Cáo hỏa chẩt cân thiết chò các phòng thi nghiệm hỏa 

học tlniờng được ghi rõ trong hảng (.(Hỏa chát và dụng 

cụ can thiết...)) cho các .ụhòng thi nghiệm ở trường 

phỗ thông. 

1. MuíSn hảo quản lố! C..C I óa chất đỏ, phòng thỉ nghiệm 

phải cỏ la đựng. Ngưò’i ta thường đặt cảc axil ở Ihề 

lỏng ở ngan cuối cùng của tủ đề khi ỉấy ra đirọ*c dê 

dàỉìg, tránh đô vỡ nguy hiếm. Không nên đề nhiều và 

tập ti ling ỏ- trong một phòng tlìí nghiệm các hỏa chất 

(lẻ bắt lửa như xăng, benzen, ête, còn (lốt, axêtôn, V. V 

Chỉ nòn (lề mỗi ỉoại chất dễ cháy này từ 0,5 đến 1 lít và 

khi làm thí nghiệm phẵi đễ cảc chất này xa lửa. Phải 

chuần bj các phương iiện phòng và'chữa cháỵ. Càn 


36

'ẩ ^Ệ B ổ ^ậ iịn h ữ n ọ - hỏa chấl dễ bay hơi, dề ic dụiipì vời 

.ịịôíxí; k ỉịí cacbonỉc và hoi mró'c, cần dựng vàỏ những lọ cô 

ffnủtxạoịsu hoặc nút nhám, bên ngoài có tráng mộ. ỉoj) 

fparaphin. Thí dụ: bột magiè và bột sắt khử (lễ fcị ỏxi 

hỏa; canxi ôxit và canxi cacbua dễ bị lã ra honjf 1ro 11/4 

không khi ầm; anhiđrit phôtphoric, canxi clorua, Eingiê 

' clf^rua, natri nilơrát dễ hút nước và chảy rữa. Ki cm 

Vhut nước ra^ mạnh và dê tác đụũg với khi cachonic trong 

không khi nên cũng phải đựng vào lọ có núi rất kín, 

nhiyng không được đựng vào lọ có nủl nhám vì kiềm và 

^ các chất lạo ihành sẽ làm cho nút nhảm gắn chạt vào 

cỗ. Jọ rất khỏ mỏ-. 

■ Í2. Những Ina chất dễ bị ánh sảng lảc đụiụ, lint kali 

í pẹmanganat, bạc nỉlưrat, kali iỏdua, mrức ôxi già, V V. 

càn được đựng vào lọ màu và đồ ở chỗ lối hoặc học 

Ị kin bẵng giẫy mỳu đen phía ngoài lọ. 

3. Nhữnq hóa chất độc như muối thủy ngân (donia,\ 

nitơrat, và thủy ngân axétal), muối xỉanũa, V. V. CÍÌ11 

, ị, phải đẽ ở írong tủ cỏ khóá. riêng và phải (lưực giữ gìn 

hết sửcícần thạn. 

, 4. Các kim loại naírỉ và kali phải đưọc dựng trong lọ 

dầU íhỏa hay xăng; khi làm thí nghiệm nếu còn Ihửa 

/ mộl-ltrcmg nhỏ không được vút bừa bãi, vì SC dỗ gây ra 

; họa hoạn, do đỏ can thu lại hoặc hủy ái. 

1 ^ Ẹ ầ ô tp h o ir a n j được đựng vào lọ cỏ nước, kỉii cẩl nhỏ 

ft cu|g phải cắt trong nước. Đục hộp chửa j>hỏipho irắn Ị 

cũng pbải đưọ’C tiốii hành trong thùng nước. 


, ,5,M aối kaỉỉ cỉoraỉ, kali lĩitơrat phải được đụng vào lọ 

sạcli, không được đê lẫn vỏ’i các chất cháy. 

6, Cần cớ nhãn ghi công thức và nòng độ của hỏa chai 

ở phía,ngoài các lọ đựng hỏa chất. Các lọ hỏa chất đc 

ả bàn cho học sinh làm ỉliực hành nên có hai nhãn đối

diện (lê tỉm được nhanh. Sail khi dán nbãn vào lọ nên qnẻt 

một luợ* paraphin hên ngoài đề bảo vệ nhãn. Cách làm 

nỉiusau: íịuấn bôngvàođầu đua thảy tinh, nhúng vào paraphin 

ỗ a nấu nỏng chảy rồi quét một ỉớp mỏng lên nhẩn. 

Bê iìm hỏa chai được nhanh nên xếp chúng theo các 

khu vực riòng, chẳng ỉiạn: các kim loại, các ả kim, các 

muối (Xtíp theo cation), càcaxit,các bazơ, các dung môi, 

các chấl ulễ chảy, các chất hữu cơ V. V. 

Khi bit0 quẫí và sử dụnq hóa chất cần hiôn lnôn theo 

đủng cá^quiỊ tác sau đâỉỊ: 

a) Các lìỏ.i chất phải được đậy thật kín. 

h) Klíìng được dậy hình, lọ hằng nút đang dùng đề 

đậy bi nil, lọ dựng hỏa cliăt khác. 

c) Khi rỏt chất lỏng a bình ra phải gift bình sao cho 

nhan của lọ nằm phía trèn (phía hàn tay) dề những 

14iọt chất lỏng đó không thề chảv xuống nhãn lọ, làm 

hỏng căc nliãn đó. A , 

(ỉ) Các lọ hóa chấl đều phải cỏ nhăn, nếu nhãn lọ 

]}ị hỏng thì phải lliay íhế ngay, không đưọ’c đề có tình 

trạng lọ hỏa chất klỉòniị cỏ nhãn sẽ gây nên nhiều khỏ 

khăn hoặc cỏ khi gây ra những tai nạn đảng tiếc. 

BÀJJ 

NHỮNG CÔNG TÁC c ơ BẢN 

TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM HÓA HỌC 

Trong bài 1, khi trình bày về kĩ lhuật sử đụng những 

dụng cụ cơ bản ở phòng thí; nghiệm hóa học, đã 

cỏ liên hệ đến một vài công tác cơ bản như đun nóng, 

rả*a bình lọ, nghien, v.v. Phăn này sẽ tiếp tục trình 

})ày một sổ công tác cơ bản khác: cắt và uốn ong thủ/ 

38 


;'Ạ , ••*'. ■ •• . 

’*ỉ linh, 'điọn và. klioan núi, lắp dụng cụ Uú nghiỳm, hòa 

tan,"lọc,'kết linh, chưng cat, pli chế mộl sổ dung (lịcii 

1 * 1 a', 

hóa chẫl, v.v. 

I 

L 

ị 

I - CẮT VÀ, UỐN ỐNG TIIỦY TINH 

I. Chọn ống thủy tinh. 

ỏ *; phòng Ahỉ nghiệm Irirờng phố lliông thường liỉiy 

dùng loại ổng thủy tinh có đườní* kỉnh lừ 4mm đen 

6111m và cỏ be dày í ừ Imni ủcii2iìim. Các loại »ÍDg lỉiíiy 

ĩ tinh sản xuất trong'nưởc cỏ thê đảm bảo đimc yêu 

càu.này của phòng thí nghiêm. 

2* Cắt ống thủy tinh. 

a) Loại ốnq íỉìùy iỉnh có đường kính duỗi Wmm* Dìm^ 

_g.iũạ Sắt cỏ cạnh giũa níịang CỈ1Ỗ định cắt thànli mộ! vệt 

, ELÔDg và bôi ngay một ít nước lạnh vào vot gitiạ. Dùng 

, |hai lay nắm chặt ống 

5 ở chỗ gầũ sát vệt'cắt,: 

T hai ngón tay cái (lặl 

, dối diện vói nhau, cách 

■ nhau 2cm, dứt ngang 

- về hai phỉa, vệt cắt ỏ’ 

’ ong ống tmiy thủy tinh unn se sẽ mang thẳng 

(hình 31). Khổng nên 

.bẻ gập óng thủy íinli 

I.1 _ A __ _ Hình 31 — Cắt ỏng thủy tinh. 

làm cho vệt cắt khống 

- được Ihẳng. Sau khi cắt nên Ỉ1Ơ nóng vệt cẳl Irên ngọn 

đèn còn đề hai đầu ong không còn sắc cạn,!}, 


V , b) Loại ổng ihảy tinh có đường kính từ íQmm (Ịếíi 

30mm. Củng dùng giũa có cạnh giũa ngang chò định cắl 

„lhàhh một vệt dài chừng 3 — 4mm, lập lức ỉ)ôi I11ỘI it 

^nước lạnh Yào vết giũa. Hơ nóng đỏ đằu một đua Ihủy 

* " 39 

l i

tinh đã vuốl nỉíọn và đặt đầu đua này vào gần đầu 

vếl cat, õng sẽ dứt hẳn ra. 

Nếu muốn cắt một ong thủy linh ở gàn chỗ đã uốn cong 

thì phải giữa ngang chỗ định cắt kĩ hưn và vết giũa 

phải nằtu về phía lõm của ống cong. Khi bẻ gãy õng, 

phải dặt ngỏn tay cái đối diện với vếl cắt, nếu đế tay 

ở xa thì ổn sẽ bị gãy ỏ- chỗ Iiỗn và làm tay bi 

thương. 

3. Uốn ống thủy tỉnh. 

Ở đày Irình bày kĩ về kĩ thuật uổn ỗn£» thủy tinh trên 

đèn cồn vì công viộc UOI1 ổng thủy linh ở các trường 

, phố Ihòn^ là lất cần ihiết và Ihường clủ được tiến hành 

với đòn cồi). 

Ống thúy tinh cần được rửa sạch và đồ khò trước 

khi đem uon. Khi uỗn ống thủy tinh, tay trái đõ’ ống, 

fav. phải cầm ống và dùng ngón lay cái cùng với ngỏn 

tay h ‘ỏ xoay đều ống trên clìỗ nóng nhất của đèn cồn. Cần 


hơ nỏng đều một đoạn ống dài bằng chiều dài của cung 

sẽ được tạo thành, rồi sau đỏ mỏi đốl ụỏng tập trung 

40

vào một chỗ. IChi ống thủy tinh nóng đỏ và mem ]'M 

thì dùng haì tay uổn nhẹ, từ 111. Sau đó đi chuyền ống 

thủy linh đi một ít đè .đốt nóng tập trung vào clìỏ bên 

cạnh và lại tiếp tục uốn nhọ. Từ ỉủc ổng đã bắt đau 

được uốn cong thì chỉ xoay và hơ nống phía cong 

hôn ngoài của ong'thuy tinh, không hcy nỏiLLĩ phía con

2 . Khoan núi-. 

Klii cần cilm ổng dẫn klú, nlrệl. kể vv. xụyôn qua 

núỉ llìì phải dùng klioan dề khoan nủt. Bộ khoan nủl4 

Uurỏ-n.ợ cỏ lữ 10 đến 12 chiểc. khoan- và một que thôny 

(hình 33). rhải chú ý giữ cho khoan nút được Iròn, 

klìòng 1)Ị méo, sứl. 

Klũ khoan nút, bao giò’ cíiiìfí (lùng kboan nhỏ 1)011 

ổng lỉiủy lirh định lắp vào mộtíl, có như thề về sau 

Ỉ;ÍỊ) mới kín. Khi bẳl (làu khoan, nhúng khoan vào nước 

ha;/ xà phòng, tay phải ciiin khoan và cảm sát vào nút, 

Lay trái giii' cỉiặl nút. Bặt lưỡi khoan \ào đầu to của 

niìt ỏ’ đủ 11/.Ị chỗ m uốn khoan, giữ cho trục khoan song 

song v ó i In.ic DÚI. X oa}’ nhẹ khoan Ih eo m ộ t ch iều nhất 

dịnh. Khi krỗi khoan1bìit đầu in vào nút llù chuyên 

tay phải ra gi Cú dàu khoan (hình 34) vả khoan mạnh. 

Khi khoan :^ần xuyỏn qua riủt Ihì kô nủl lên.một núi 

cn (15 hỏng lioạc một ỉími gỗ mồm rỏi klioan liếp, tục, 


42

3. Lắp ốncị và đây nút. 

ốnĩ» ihủy tinh lắp vùo núl cìỉii 'phải hoi .lớn lion ỉỗ 

khoan một ít., Nếu !ỗ khoan nhố quá thì dùng giíía Irỏn 

liay dừi dã dược đỗl lióng đíũ ra. Tn.óc khi lap vào 

nút nên nhúng ống lỉiủỵ lính vào nuớc cho dồ lẳp- 

Dề cho ổng Ihủy tinh khồng ]>i.£ịẩy và khỏnq là 111 đừl 

tay, tay phải cầm ốm>’ Nào 

nủt và xoay cho ống vào núi Ciììn dần (hình 35). Tuyệt 

đối lđiông đưc/c căm ố' chỏ uốn cong' C‘ủa ống. 

Khỉ đậy nút Yào n iệng lọ (hoặc 5ĩi{í nghiệm), lay 

trái cũng phải cầm hẳn vào co lọ (m iệng ổn-g ntỊhíệm) 

ỏ’ phía gàn ỉúil, không được tỳ đáy binh cầu vào bàn 

hay một vậl khác, dùng íay phải xoay núi vào dan 

đàn cho ílến khi núl n?ập sâu vào miệng bình độ 1/3. 

Khi Ihiếu nút cao su có 

thề cắt những õng cao su 

’ (loại Ihành đày, lỗ nhô) ra 

và đem siVa (mái hoiic gọt) 

Ihànlì nút. Cnọn nhữníí ỉoại 

ổng thủy linh thích họp ỉẳỊ) 

vào, ta sẽ được những nút 

cao su- cỏ Ổng dẫn khí. 

xuyên qua ríít tốt. 

__ 

Hình 35 — Lắp õng lĩniy 

tinh vào nút cao su. 

III - LẮP DỤNG CỤ THÍ NỌHIỆM 

Trirớc khi lắp dụng cụ Ihí mịhiệm cần phác họa sơ 

, đồ dụng CIỊ, thống kô eảc bộ phân cần thiết, chọn đủ 

ị các dụng cụ ẩy rồi mở ị lắp. Clin ill Ị) các hộ phân đon 

, OỊÌàĩi trưcrc. Nếu cỏ dùng những hỏa chất có tác dựng 

^ cao su thì nên lay ống llniy tinh làm ống (lẫn, chĩ 

fẵc cliỏ nối mới lắp ỗng cao su. Đường kính bôn trong 

của ống. cao su phải Iiơi nhỏ hon đường kính ])ôn ngoài 

oủa ống thủ) tinh. Không nôn đẽ một ống thủy linh 


43

đài uốn con^ nhiều khúc mà nôn thay hằng n h ũ n ' 

đoạn nối bằng ổng cao su đẽ tránh bị g‘iỵ ống dân 

khi đang làn) Un nghiệm. Đoạn ống cao su đe nối đỏ 

không nen dai, nhái là khi làm ìíú nghiệin!với các' 

chất ăn mòn đuợc cao RU. Khi l'c\p (lụng cụ cằn chủ ỷ 

hai yôu cầu sau : 

; — Thuận liộn cho Ihi nghiệm. 

— Hỉnh thưc hôn ngoài gọn, đẹp, kích Ihựởc các bộ 

phộn lương xứĩỉíỊ với nhau. 

' iị:„ 

Sau khi lắp xong, cằn thử lại xem dụiiịị cụ đã kin 

chưn, nhất líi đổi với các đụng cụ:đùng trong những 

llú nghiệm có chát khí tham gia. cỏ hai cách thử: 

— Dùng miệng tiiỗi vào và nhọ ntrởc lên cấc chỗm ọi 

Ị tie Idem Ira. ' -■ -ỊV f;^ 

— Nỉiúng đầu ổng dan vào nưỏv, dùng lay nắm chặt 

ông nghiệm hoặc: bình ran. Nếu dụng cụ ôa. đưọcglắp 

kín lliì do 111 An lìhiộl khỏ.ng khí trong ống nghiệm hoặc 

bình cầu nở ra sẽ đầy nước mà thoát ra ngoài thành 

những l)ọl klú. . yfr ; 

: ■: *’ '4'-' 

. _ IV - HÒA TAN, LỌC, KKT TINH LẠI I 

] / ; . ■ ;í • 

Ị I. Hòấ tan. 

í Khi lìỏa tan hai c^>ấl lỏng vào rlmu cằn livôn iuổnlắc 

bình đựng đề cho dung dịch đồng nhất. i . 


; Khi hò‘i lan chtíl rắn vào chất lỏng, nếu chất rắn cỏ 

I tiuh tiiề lo ta phải nghiền nhỏ Ih.ành bột tnuớc khi hòa 

I lan. Dùng nưỏc cat đề hòa tan các chất, không dùng 

nựỏc máy, nước giếng... Nếu không có mrớc cất thì 

bál dẳc dĩ cỏ thề dùng nước hnra hứng ỏ‘ Irên cao và 

ở chỗ sạch. Nếu hòa tan trong cổc thủy tinh và bìnli 

hình nón Ihì dùng đùa thủy tinh dế khuấy, Đầu các đũa 

: .' .44 ' . . ■ ' ■ ■' 'V :f

thủy tinh náy phẳi bọc cao ÂU vừa khít và kín. Nến 

hòa tan mội. lưcrag lớn chất tan trongl)ình cầu thì.phải 

lắc tròn. Hòa tan trọng ống Iìghiệm thì lắc ngang, khỏng 

lắc dọc ống nghiệm. Đa số ehãt rắn khi đun nóng sẽ 

lan nhanh hơn. Yì và} khi hòa tan ỉa có lỉìề đun nóng. 

Hình 36 

— Oách gẫp và cắt 

giãy lọc. 

lọc đơn giản (khồng gáp Ihành 

nhiều nếp) đìingkhi cần lấy kếl tủa 

ra và càn giữ kết quả lâu. Lấy tò' 

giấy lọc hinh vuồng có cạnh bằng 

iiai lần đường kinh phễu lọc. Gấp 

đôi rồi gấp lư từ giấy (hình 36a,b) 

Dùng kẻo cắt tờ giấy theo đường 

chấm hình vòng cung (hình 36c) 

thành một hỉ all quạt. Tầclì 31Ỏ Ị) 

giấy của hình quạt iàm Ihành 

hình nón (hình 36d). 

-ị- Cách lọc. Trước hết. đặt giiíy. 

lọc khô đã gilp thành hình nón 

vào phễu và (tiều chỉnh cách gấp 

sao cho góc của nỏc giẩy vừa 

bằng góc của nỏnphễu cĩề giấy. 

2. Lọc. 

Lọc iii phương pháp 

tách những cỉuít rắn 

không tan ra khỏi chất 

lỏ n g . Troi\i> p h ò n g Ihi 

nghiệm IhưÒTig dùng giấv 

lọc đễ lọc. Cũng cỏ lliê 

dùng giấy bản loại tối, 

bổng, hông thủy tinh đề 

lọc. 

-ị- Cách gắp giẫy lọc. 

Dưởi dây là cách gap giấy 


45

lọc sát khít vởi pliỗu. Cằn cắt giẫy lọc như thể nào 

cho mép giấy lọc cảch miộng phễu khoảng 5—lOmm. 

Đỏ một ít'nước cẩt vào lấm ưửt giấy lọc rồi dùng 

ngón iav cái .(đũ rửạ sạch) đẳv cho giấy ép sát vào 

phễu đề đuôi hết bong bóng khí ỏ’ cuống phễu Yà đưởi 

giấy ra. 

Dặl phễu lọc lồn giá sfil (hình 37). Dùng cốc sạch 

hứng (ỉưới phễu sao cho cuơrỉg phễu chạm vào thành 

cốc. Klù rỏL chất lỏng vào pliễu lọc, nên 1*01 xuonơ Iheo 

mộl dũa thủy tinh. ' f 

Không đỗ đầy chất lỏng đến tận mép giấy lọc, 

Muốn lọc đưcrc nhanh, trưcrc khi lọc nôn dề lắng, đừng 

làm van kết tủa ỈC11 và ỉọc phần nưởc Irong trước. 

3. Kốt tỉnh lai. 

Ket linh lại là quá trình một chííl rẳn kết tinh được 

•chuyền vào đung dịch l)ằng cảoh đun nóng* với một 

dung mồi nào dỏ và sau khi'1làm lạnh dung dịch, nỏ 

lại xuấl hiện ỏ’ Irạnglhại tinh the nhưng tinh'khiết'hơn. 

Trong phòng Ihí nghiệm hỏa Ỉ1ỌC người la thường ỈỌ’i 

dạng quá í rình kct tinh lại đề tinh chế các chất, đề 

phân chia hỗn hợp các chất kết tinh vv. Quá trình'kết 

tỉnh ỉạí dựa vào một tinh chất vật lý của các chất kẹt 

linh ỉà thay đồi độ tan trong dung mồi theo nhiệt độ. 

Cách tiến íìànỉì: Cho elicit cần kết tinh lại vào bình 

hỉnh nón,cho điìn nước hoặc dung mồi hữu cơ:(vào đê 

được dung dịch hơi quá bão hòa. Đun nóng đungdich, 

nhưng chỉ đun tiến nhiệt độ dư.ơi nhiệt độ sối eủa dung 

mỏi,

nước đá, đồng Ihờilẳc mạnh. Nếu muốn cỏ linhlhẽ lớn 

111 ì đề bình n«aội từ lử và khô nụ; đụni* cnạiíi vào bình 

^l'"*', *"* ;- * 

V —PHA CHẾ DUNG DỊGíl 

Pha che dung dịch là mội Ironfi những còng việc

i 

— Dồng độ nhần trăm, 

— nồng độ phân tử gam, 

— Dỏng độ đương lượng (nguyon chuằn). 

Diĩứi đây là oách pha một sơ đung dich: 

?. Pha dunq dịch của chổi rân ỉrong nước theo 

nồng đô phần trâm. 

— Pha dang dich của chấl rắn không ngậm Iiước. Trưó'0 ■ 

khi pha phải tinh lượng chất tan và lumig nước cần 

dùng là bao nhiêu. Thí dụ pha chế 250g dung:dịch 10 % 

. một cliál đà cho (chẳng liạn natri clorua, bari clorua, 

đòng sunlal...). Ta lính 10 % của 250$, đỏ là25g. Như 

thổ phải líiy25g chất tan và 22õg nước (225g nước chiếm 

mộl the lích là 225ml, ỏ' đầy bỏ; qua sự thay đỗi l)r khối 

củíi nước 111 eo nhiệt độ). Dùng cân sẽ lẩy đuơc 25g cliất 

lan, còn 225ml nước thì (iùng ốjìg chia độ đê đong. 

—Pha dunq dịch của chất răn ngậm nựóx. Trước hẽì 

phải linli lưọ’ng muối không ngậm nước ròi suy ra Urự.ng 

muối ngậm nước. 

...Ị. 

Thí dụ : Pha 100g dung dịch 10% dòng sunfal lừ muỏi 

'C1ÌSO4. 51 Ị,(). . ^ 

JLượng đòng sunfut Irong 100g dang dịch đó là 10íí. 

— Phân lửgam củaCuSO* . 5II20 — 2õ0g. Pbân.tử garn của 

CuSO,, bằng IGOg. 

Lượiio' inuối đỏng sun fell ngậm nựởc là X được lính 


Vậy phải càn láy 15,Gg CuSỌ4. ỒIÍ20 và đong 84,4g 

nứửc đem ];ùa tan vào nliạu. 

2. Pha dung dịch chcỉí ỉỏng trong nucVc tbeoiibng 

dô phân trăm. 

I 

Phương pháp này thường đưọ'p dụng khi pha dung địch 

axil'và thưỏ ng ỉà pha chế (lung dịch cỏ nòng độ dã định 

lừ một (lung (ỉich khác. 

j

TỉdẾ-dự. Pha 250g dụng dịch axit sunfuric 10% la dling ; 

dichH 2S0 4 đặc h^fn. , I: 

Ì^CGàiiíphải dùng tỷ khối kể đê đo tỷ khối của dun,ị dịch 

% ; s 0 4íđặc đem pha (róI axil đặc vào đển 3/4 ống (lo 

- rồi niỉủng từ tủ lỷ.khối kế vào). Giả sử do dược u=l,roftg 250mi dung dịch phải có 5,85:4 1 Kí gam 

: ^ u ố i ăn. Do .đố cần iííy gằn l,5g natri cloru ( 0 vào 

'|§ố^g đo‘*rồi tiếp ỉục thêm Bước cất vào cho !iỉ 2T)0ml. 


"đưực dung (lịch cần pha chế. M lổ-Ị divọc 

r-'chinh xác hơn' thì pha chế vào bình định m c. 

P h a |d ung'dịch, có nồng độ đ ư ơ n g Itrẹ-.sg IN). 

Thi dụ.ĩ Pha ỊOOml dung dịch 0,1 N muối bv ri clorua 

||BạCl2.2H20. Muoi bari clorua ngậm nước cv pnân tử 

'4 —TNTHHIỈ' 49 

- • i i i i i ' V ■ . ... .1tum-nfi-cirm-HiUM'I11

lượng là 244 và đương ỉượng bằn£f 244 : 2 = 122. T)ung 

dịch BaCI2.2H20 cỏ nồng độ 0,1N nghĩa là trong '1 lit 

dung dich cỏ 1 2 ,2g BaCl2.2H20. Vạy trong lOOmỉ dung 

(lích cố l,2 2g BaCia.2ll20. Qnả trình pha''tiling dich 

(lirọc tiến hành như trên. 

5. Pha dung dịch có nồng đô đ ã định trư ớ c theo 

khối lucm g riêng. 

Cách pha dung dịch đơn giản hơn cả là dùng tỷ khối 

kế, roi (lối chiếu vỏrl bảng nòng độ đã được lính sẵn. 

Rót dung (lịch vào ổng đo, nhúng tỷ khối kế vào đó. 

Nếu mnon cỏ (lung dịch loãng hơn tlù cho thêm niróc 

tử lử vào. (Nếu lìi axit sunfurie liỉì phẫi cho axit vào 

mrức). 

6* iPha loãng dung dịch. 

Trong nhi£u thỉ nghiệm ở trưởng phô thông ta cần 

(lùn^ các di.iig. dịch cỏ nồng độ loẵng hơn dung dịch 

hiện có ỏ’ phòng thi nghiệm. Lủc đỏ ta phải pha loãng 

(lung (lịch. Sự pha loãng thường được biêu thị bẳng 

tỷ sfỉ VC Ihề lích. Thí dụ, sự pha loãng gẩp đôi, được 

biêu (hỉ bằng lỷ sỗ 1 :1 , nghĩa là cử 1 tbễ tỉch. dung 

(ỉich han

; ặ — Cách‘làm giấy quỳ: trưỏ'c hểt biến đồi dung dịch 

ỷ đặc quỳ trung tính tỉiành quỳ đỏ hay quý xanh i)ẳng 

• cảchíthêm vao đỏ một lưựng .ihỏ axit (H2S(>4 chẳng 

hạn) hay kiềm (NaOH). Đô dung dịch quỳ đỏ ra chộn 

/ihủy tinh cố thành thấp. Nhủng các băng giấy lọc' (lă 

A được "Cắt sẵn vào chậu và kéo lưởt qùa (lung; (lịch. 

HịìiDùng! cặp, kẹp cảc băng giấy đã nhuộm lên dổy llú*Ị) 

1 ở Irong phòng sao cho cổọ băng giẩỵ không chập vào 

. 'nhau, Khi băng giấy khỏ, cắt thành lừng đoạn ngắn 

khoảng 6 8cm. Gần giữ giấy quý trong nhũnJ bỉulì 

fhủy tinh có nủt fỊ]ận kin,. 

ịị ? b) Dang dịch phênoỉíalổỉn: Phênollaiốin lí'I Mụl 1‘luíl 

mầu tổng hợp, nỏ bĩến ổồi mầu theo mỏi Irường pIìẴi) 

ứng, .không có mầu trong4môi trường axil và iruug 

íính,ỵ»cỏ mầU' hồng (chính xảc là mầu đỏ tim) Iron‘Ị 

mổ£,trứởng kiềm. Khoảng chuyỉn tìiầu của nỏ tir piI = 

: ; S,2^ến pH = 10* 

Cảch phạ.:ĨÁy lg phônoiỊalêin cho vào ỈOOOmi dung 

^gdịch rượu êiilic khoảng 00%j (000ml rượu vò 4()0 ml 

xifìi\xởcị' . :|f 

' 1' c) Chất chì ỉhị ạxit h a m clíể từ hoa dâm bụt: Nể 11 

j: không cỏ các chẩt chỉ thị irên đảy đê thử raỏi trường 

axil bazơ, ta có tho tự chẽ lấy chất chỉ thị rất dơn 

giản dễ dàng như sau: lẫy cảnh hoa dâm bụt bỏ vào 

Ironf lọ cò đựng cồn, càng, nhiều cảnh 5'0a íhl chẵl 

, chỉ tnị càng đặc. Đây nừí kín. Dung cỉich dàn dần cỏ 

mầu Um và sau khoảng 2 giờ thì cỏ thề dùng Ẵàrn cluíl 

^ chỉ thị axit,'bazơ. 

\ Chất cliỉ thị này, &’trong môi trường axit sẽ có 

^ mầu hồng bền* trong mối trường trung tính till khôĩig cỏ 

'mầu hoặc mầu lim; trong mồi trường kiềm có mầu 

xanh, nhưng không bềíi vl nỏ nhanh chỏng biến đòi 

sang mầu vàng, KhổẳRg chuyên mầu của nỏ từ plĩ“ 7,5 

; ạ$n s=5 9, • ; 


: 1 /4 i ^ r. ... f 51

Gfijiì*'cỏ thề làm lấy giấy chỉ Ihị từ hoa dâm bụt bằng 

cách tỉìám ướt giấy lọc bằng dunơ dịch loãng của hoa 

(làm bụi trong còn hoặc lấy cảnh hoa dâm bụt xát vào 

giííy lọc. Tinh chất của chất chỉ thi không thay đồi ở 

cả nhiệt độ cao (1()0°C) và dược giữ khả bền trong cồn. 

(ỉ) Pha dung dịch hề tinh bột: Hồ tính bột được dùng 

rộng rãi nhất dề nhận raiổt tụ* do. Muốn pha 150—200ml 

hồ tinh hột thì lẩy 0,5gtinh bột đã nghiền thạl nhỏ cho vào"' 

nivốe lạnh làm thành bột lonng. Vừa khuííy đều vừa đô 

từ tir bột loãng đó vào 150 —180ml nước đun sồi ta sẽ 

đ ư ợ c lừ') tin h b ộ t. 

Crmíị có thề .làm th(;o cách khác: hòa lan ơ,5g tinh 

bột vào '100ml nước cìú (lun sôi, tiếp tục đun sôi lại 5 

phút nữa rồi đề nguội, cỏ tlìề đùng nước cơm thay 

hồ tỉnh bột. ’ • 

ẹ) Nirớc lỉôi: Nưởe vôi dùng đẽ nhận ra khí cacbonic 

VíVlà kiềm rẽ tiền nhất. 

Cách pha: hòa tan vôi tôi vào nưỏc. Vì độ tan của 

vôi tỏi rổl nhỏ nện pliải pha nỉursau: Cho một ít vôi 

tôi vào hình càu, đồ thêm nước cho dầy đến gần cỗ 

hình dê diện tích liếp xúc giữa chất lỏng vửi không 

ktií ià nhổ nhẩt. Dậy rml kín và đê lẳng hỗn họp trong 

vài giở trìv lên. Sail đó lọc lấy phần nước trong, ta 

sẽ (ỉirọv, ntrỏP VÔi trong, càn phẫi đậy nút thật kín các 

hình đựn^ ìmỏc vôi, Iỉẽu lchồng, khi ớê lâu nó sẽ bị 

hỏng vì uưỏre vòi lảc dụng với khí cacbonic của 

khỏiụ* khi. 


Ví - HẢO II1KM TJU)NG p h ỏ n g Till NGHIỆM 

HÓA HỌC 

Việc bẫo cưnn an toàn trong khí làm llií nghiệm là 

một cỏiij* tác cơ bản, rfíf quail trọng của mọi người 

vào iàm việc ỏ- phòng thí nghiệm hỏa Ịiọc.

' - s "" “ *> 

■'h'L ị 

~Ỷ%P' Nliững quy iưc cơ bản.'dê bno clảni í\n toỉui kill líHìi 

'%thỉtnghiộm và mộtlsố phươn^ pìiảp cẩp cửu đầu tiòn 

trình bày dưới day cũng cỏ thề giúp chúng la tham 

i£khảọ trong việc phòng và chong chất độc hỏa họe. 

1Ỉ ’I I ilQuy tắc về kĩ thuật bảo hiềm khi Itini thí 

Ệ- nghiệm. . . v ■ 

\ f * - ạ)ỵ?hí nqhiệin vởl.c h ắ t 'độc: Trong phòng Ibi nghiệm 

hốa học cỏ nhiều. chấụ*độc Ììliư thủy ngan (ỉ ây rối 

. T^;loạnụhàn kinh, làm rụng rãng...), họp chắt của ascii, 

? J)hộtphọ trẳng (lẩi?i|mục xương hàm, làm bỏn&i.), liợp 

ỉhat xiaiiua, khí cacbon ôxit (thỏ’ khồng khi chửa \% 

vếùhê Uch khí cacbon ồxit cỏ thề làm nguò-i ta lị chết). 

ủ ^ K iđ r í sunfua (nguờỊ ngírỉ phải không khi cỏ chứa 

;l,2mg/l trong 10 phút cũng cỏ the chết), kfii lii lư 

pe&xil N02, klii sunfurơ S02, amôniac NII3, clo, l>rỏm 

\ phầ: hủy nặDg cơ quan hỏ hấp, brồm lỏn

hạt nhỏ rơi vãi (dùng đũa thủy tinh gạt các giọt thủy 

ngán vảo các mảnh giấy cửng). Nếu có nhiều hạt nhỏ 

rơi xuổng khe bàn thỉ cần phải rắc mội ít bộl. lưu huỳnh 

vào đó. Khồng đưực lấy thủy ngân bằng tay. 

— Phải hạn chế, trảnh Ihở phải hơi brôm, khí cío và 

khi ni tơi peôxit; không đê luồng brôm, clo, nilơ peỏxi 

vào mắt hoặc brổm lỏng giây ra tay. 

b) Thỉ nghiệm ưởi các chất dễ ăn da và làm bỏng: Cố 

nhiều chất dễ ăn da và Jam bỏng như các axit đặc, kiềm 

đặc, kim loại kiềm, phốtpho trắng, brôm, phenol V. V. 

Khi sử dụng các chất trên, phải giữgìn-không đề giây 

ra tay, người và quần ảo, đặc biệt là mắl. Nên dùng 

kính che mắt khi cần phải quan sát thật gần. \ 

Kỉìỏng đựng axit đặc vào các bình quá to; khi rót, 

khi đổ không nên nàng bình cao quả so vởi mặt bàn. 

Khi pha loãng axil sunfuric, càn phải (lồ axit vào 

mvỏc mà khỏngđược làm ngược lại, phải rổt cliậm từng 

luựng nhỏ và khuấy đều. \ 

Khi đun 'lóng đung đỉch các chấtđễ ăn da, làm bỏng 

phải tuyệt (ỉối tiíỉìn tlico quy tắc đun nỏng hỏa chất 

Iroiìịí Ổng nghiệm (hướng miệng ống nghiệm về phía 

không cố người). 

c) Thỉ nghiệm với các chất dễbẳt lừa: Cảechất dễ chảy 

như rượu cồn, dầu hỏa, ẻlxăng, ôte, benzen, axctỏn V V. 

rất (ìễ gây ra các tai nạn chảy nên phải cẳn thận khi 

làm tM nghiệm vởi các chất đỏ: 


— Nên dùng những ỉượng nhỏ các chất dỗ bắt lửa 

khống đê những bình lởn đựng cảc chất đố ra bàn Ihí! 

Nghiệia. Phải đễ xa lửa khi rỏt dảc dung dịch đè cháy./ 

Không dỗ gần Ỉỉra và không đựng các chất đỏ trong bình' 

lọ mỏng hay . ạn nửt và không eỏ nút kín. 

— Khi p'iải đun nỏng cácchẩt (lễ chảy, không được 

đun t:ựe tiếp mà phải đun cách Ihủỵ.

í , cồn gàn cạn (vì khi cồn chỉ còn 1/4 của bàu thì có 

thề gầy ra tai nạn 110),, Khi rỏt 

Ị / /thêm Cồn và^ đèn phậi tắt đòn 

( trước và dùng phễu; (hình 38). 

' J Không'châm lửa đòn cồn bằng 

cách chúc ngọn ,đèn nọ vào đèn 

kia mà phải dùng đỏm. 

\ d) Thí nghiệm vời các chất dễ 

nò: Gảc chẩt de nỗ ỏ* phòng th 

nghiệm thường ià các muối 

clorat, nilorat. Khi làm thí . 

, . ’ . I A' V 'Hỉnh 38 - Hót Ihèui 

‘ ị nghiệm vơi các chat do, can còn vào dèr, 

.thực liiện những yell cầu sau dày : ! 

— Tránh đập và va chạm vào các chất (lẽ nồ. Khỏn«í 

^ " đề các' cỉiất dễ nồ gần lửa* 

— Khi plia Iron các hỗn hợp nồ cần hốt sức t ỉiận 

trọng, dùng đúng UiịữU lưtmg dã quy định. Klioii^ lụ 

? động thí nghiệm một cách liều lĩnh nếu chưa nẳm viìn^ 

kỹ thuật yà thiếu phương tiện bảo hiềm, Chẳng hạn 

f ^đậpĩhỗn hợp nỗ kali clorat và lưu huỳnh, dot Jiỗn liỌỊ) 

^^ nỗ qua êtilen hoặc axốtilen vửi ộxí VV. 

■ — ^Tuyệt dổi khôngcho học sinh làm những thi nghiệm 

1 quả ngu}'hiềm như đập hỗn hợp kali clorat và pbồtplio 

* . - ĩ ’Jsjhi thiếu những đi^Ịi kiện bảo|hiễm thật đầy đụị 

^ ‘ H Trước khi đốt cháy một chất khi nào, hỉđrớỊohẳỉig 

^ 


ĩhạn, phải thử thật kĩ xem chẫt dỏ đã nguyồir chẩl 

chưa, vì các khi chảy được, khi trộn lẫn với klìồu^ỉ 

khỉ, thường tạo thành hỗn hợp nỗ. 

— Không được vửt nalri, kali với luọiig ló vào chậu 

nước, v à o bễ Ị rử a, v ì dễ gây ra tai nạn nổ.

2. Cách cửu chữ 1 khi gàp tai hạn và những 

plioong pháp cấp cứu đầu tiên. 

'(t) Khỉ bị thương: Khi bị đửl tay chảy mán nhẹ (rởm 

máu hoặc máu chầy, chậm), dùng bỏng thấm mảu rồi 

dùng bỏn

at, hoặc (lung dịch 5% đồng suníal. Sau đó đến trạm 

y tế đề lấ}' hết photjiho cỏn lan Irong VỐI bỏng. T uyệt 

đổi khổng bôi vadơlin ha)r Ihuốc mõ lèn. vết bỏnq' 

vì phô t pho hòa tan trong các chất này. 

Nếu bị bỏng vì brôm lỏHí? thì phải giội nước rửa 

ngay, rồi rửa lại vểt bỏng bằng đuníỊđieh amôn ỉìiđrôxit 

sau đỏ rửa hằng dune; địch 5% natri liosuníal 

Na2S20 3 , rồi bôi vadơlin, bang lại và đến trạm y 1(1 đề 

cửu chữa liếp tục. 

c) Khi bị ngộ độc: 

— Art hoặc uống phải chấỉ độc. Nếu ăn pỉtải ascn và / 

hợp chẳt của asen, phải làm cho bệnh nhàn nôn 1\0-^ 

(chẳng hạn bằng cảoh'móc ta}r vào tiỏu thiệt). Cho 

uống thaii hoạt tính Hoặc cử 10 phút Ihì cho uống 111ỘI 

thìa con dưng dịch sắt II SU11 fat (1 phan FeSO.| và 3 

phần nước). Tốt ho'1! thì đ ủ Uíị hỗn I)Ọ’P dung đich sắt 

sunfat nỏi Irên với huy en phủ của magiê oxil pha Írorií* 

nước (20g MgO Irong 300ml nivớc).. San đó cap lốc 

đưa bệnh nhân vào bệnh viẹn đề rửa ruộl. 

Nếu ăn phải lìỌ’p chất của tluìy ngân, can làm cho 

bệnh nhân nôn ra, cho uống sữa cỏ pha lòng trắng 

trứng hoặc nước plia lòng trắng trứng, SíU’ đỏ cho bệnh 

nhản uống thêm than, hoạt lính. 

Nếu bị ngộ độc vì hợp chafc của chi, cho uống đung 

dịch 10 % natri suníat hay magiê sunfal pha trong rurớc 

ẩm (các chat này se lạo kếl tủa với chi), sau dỏ cho 

uổng sữa cỏ lòng trắng lrửn£j và uô'n.g Ihan hoạt tính). 

Nếu bị ngộ độc vì phôtpho trắng, cho uống thuốc 

nổn (dung dich loãng đồniỊ sunfat — 0,5LỊ đồn;4' sunfat 

tronơ 1 — 1,5 lít nước). Cho uống nưỏ’c đá. Không cìirọ-c 

uống sữa và lòng trắng trim# hoặc đàu ;r.ơ vi các chất 


này hòa tan phôtpho.. 

Nếu bị n,?ộ độc-vi :ixit xi-an-hiđric. và muối xianoa 

(cỏ trong lả cây trúc đào và trong một số củ sắn làm 

57

ngưòi la bị say) thì cho nôn ra, uổng dung dịch ,1 % 

nalri tiosuiifat Na2S20 3 hoặc dung dịch thuốc Um rất 

loãng 0,025% đă đưíTC kiềm hóa bằng natri cảc 1)0nat* 

axit, làm hô hấp nhân tạo, dùng nước lạnh fxoa|gảy. 

Cho uống dung dich dặc glucô hoặc đường. 

— Hít phải chất độc nhiều. Khi bị ngộ độc vì các chất 

klú độc, cản đình chỉ thỉ nghiệm, mở ngay cửa và cửa 

sh, đưa bệnh nhân ra ngoài chỗ thoảng giỏ, đưa cảc 

binh có chửa hoặc sinh ra khi độc váo tủ liổt hoặc đưa 

ra ngoài phòng. Cần cỏi LliắL lưng, xoa mặt và đầu 

người bị ngộ dộc bằng nước la, clio ngủi dung dịch 

amôniac. 

[■* 

Nếu bị ngộ clộc vì c!o, brôm : cần đứa bệnh nhân 

nằm ra chõ llioáng, clio Lliỏ’ bằng ỏxi nguyên chất. Nếu 

Cíln thiết thì làm hô hẩp nhân lạo. 

Nếu bị ngộ dộc vì liidrô sunf ja: càn cho bệnh nhân 

Ihỏ' ử chỏ thoảng, nếu CU11 lliì cho Ihơ being ôxi. y 

Nếu bị ngộ dộc vì amổniac: khi Iiit phải quá nhiều 

amôniac, cần cho bệnh nhàn'hit lio*i nưởc nóng. Sau 

đỏ cho uổiiíỉ nước chanh hay íi;iấin. C " ' 

d) Tủ Ihuổc cấp cứu củ ú phộnqthỉ nghiệm. Dề cấp 

cửu khi bị í.bương hay bị bỏng, phòng thí ngliiệmcần 

cỏ lủ lluiốc dựng sẵa một số Ihụoc thổng dụng sau đây; 

ì . Ilượu iổl 5%. - ; ' ' 

2. Dung dịch 3% nalri . cacbonal axit. ■ ■ ' 

3. Dung dịch 5% amỏniac. .|Ị ị ; i: 

4..Dung dịch 2% axit boric. 

' 

5.; Dung'dịch loãng (lì - 3%) thuốc tim (đựng trong 

lọ mầu nâu). ” • . • : 

6. Dumí 

o 

dịch 

- 

dặc 

• 

sẳt IU 

, 

cỉorua FeCỈ3. 

v 

7. Dung di ch 3% axii uxèỉỉc. 

8. Dung địch 5% đồng sunfav. 

9. Các loại bỏng băng, gạc đa điuợc tầy trùng. 


58

' 

BÀI 3 

iKỸ THUẬT VẰ PH Ư Ơ NG PHẨP TIẾN 

HÀNH CÁC THÍ NGHIỆM HÓA HỌC 

Ở TRƯỜNG PHỒ TMÔIỈS 

CÁC THÍ NGHIỆM v ì HÃLỒGĩSM 

Các diều oằn chủ ỷ khi làm thỉ nqhỉệm vổ chương này: 

1 . .Khi clo, brồm đọu là nhíing chíÍL nil dộc. Không 

khi cỏ cliừrig 0,001mg/l đẩ trố- thành độc hại cho người, 

hrổm phá liủy các clìẩí: hữu cơ rất m ạnh, cần hết SIVC 

tránh đề brôm đây ra tay, qulin áo liaỵ hắn vào mặt. 

Nên cố gẳxLg không đề clo hay nhièu ra, phòng càn 

làm thỉ nghiệm bằug bình nhỏ hay ống nghiệm và dùng 

dung dịch kiềm đề ỉuíp thụ hếl lưọ’ng clo dư 

Nên dùnế; khăn lụt miệng lầm NíivSÔ, (lẽ khử clo. 


Nếu đẩ nỊíỉíi phải nìiiều klú clo nèn cho Ihở khi NỈI3 

lìỗa trong cồn 90° 

2 . Điều chế clo hầììịỊ dung (lịch HCl (lẠni đặc tác đụng 

( v ớ i m ộ t chcỉt oxi h ỏ a n à o đ ỏ ĩiliư M n 0 2, KM11O4, CaOClọ. 

Phải cẫn thận khi dùng KMnOị làm chill ỏxi hỏỉi không 

được nhầm HC1 đậm đặc vởi IÌ2SC>4 đậm đặc vì phản

ứng KMnOj vỏri iI^S04 lạo Ihiinh hỗn họp rất dễ nồ. 

Ngược Lại nốu dùng CaOCl2 clorua vôi thì dùpg HạSO^ 

hny HCl đều cỏ Ihc Ihu được khi Clo. ỊĨ iy' \ 

3. Cling như các halồgien khác Cỉo phả hủy; caa su 

rãl mạnh, nên khi làm. thi nghiệm xong cần pliảì rử a , 

ngay ống cao su bằng kiềm loãng rồi; bằng nưởcr 

Thỉ nqhiệm / : 

\ ĐIỀU CHẾ CLO X : : . 

Thí nghiệm này cỏ hai mục đích ,1 y' I' 

—Qua ihỉ nghiệm, dạy cho liọc sinh biết cách điều 

chế khi. Clo ■- ':Ỵ- . ? 

— Tạo ra khí clo đề làm các I hí' nghiệm ; 

Do lưọn >c!o cần dùiiíỊ tuơng {.Tối nhiều nôn cần tinh 

loan chinh xác khối lirọ-ng các chất phản ửng đê tránh 

lãn.íỊ plú vừa 1 rảnh độe hại cho cơ the. Thí dụ chra vào 

phản ứng giũa HC1 và-Mn02'Ị- . 

(1) 4UC\ -ị- MnO, • == 'IMnCI2 1ị-'2H20 .+ Cl2t 

Til có thề xúc định đirợc thề tích khí cloỉ thiv được 

chừng 5 lít nếu ta dùng 20g MnOo và 100 lĩtl dd HC-^35%. 

Pliivong irinh biêu diễn cảc: pliản ứng diều ch$fclo 

brim* (Tác chat ồxi hóa khác: 

' 

(2)KMn()4 4- 1 GHC1 - 2IỈCI 4 2MnCl2 -Ị-r8H20-K5Cl2t 


(3) CaOCl2 + 2 HCI ^ CaCl2 4- H.C)^ CI2r - 

•Dùn^ M11O2 (lỗ diều chế clo phù;hợp!.-yởi|kiếậihửc 

(Iưọc dạy iroiiíỊ chươntị trình' hợc. Phươngítrình của 

phản ứng cỉễ hiễu tuy vậy càn phải đun aỏng mớivtliu 

(lược khí clo. ■• V 

Phương {rinh của phản ứng dùng KMnƠ4 là chất ôxi 

hỏa hoi khỏ hicii đối vói. học sinh nhưng phản ứng xảy 

■ ra không can đun nồng.’ í * 

;-r

Dùng CaOCL đề đỉềit chế Cl2 có nhiều thuận ]ọi hơn 

cả. Lường clo thu được lihá nhiều, không cần đun nóng 

hóa chất, do clorua vôi có màn Irắng nôn (lề nlựin thíív 

màu sắc của khí cỉo. 

Cách điều chế. 

Muốn điều c h ế nhiều khí clo nên lắp dụng cụ như 

lìình 39. Cốc dựng dung dịch kiem (lê hấp llìụ hết khí 

clo dư. 

Khi thấy bình thu đã gần đủ lượng clo cần thiết, 

khòa phễu brôm đê ngừng nhỏ HCl-vào ])ìnlì cầu. Thay 

bỉnh thu rồi tiếp tục mở khỏa phễu brôm. 

- Nếu dùng nhiều bình thu và lẳp liên-li&p các bình 

đỏ đê cỏ thề thu một lììn được tất cả các Jjinh chứa 

khí cỉo cần thiết cho tẵí. cả các [hí nghiệm sẽ làm đề 

nghiên cứu về tinh cliấí ]ỷ học va hóa họe của clo. 

Khi thấy bĩnh cuối 

cùng đã đầy'clo, ngừng 

" điều chế và núi kín các 

bình lại. 

Muốn Ihu chính xấc f \ ũ ung dịcf/ 

một thề lích khỉ clo ụ .^ .ì I- Ẳ/êW. 

acĩtirirrếa I (C" 

Ihì thu qua dung 

dịch nước muổi bẫo 

hòa-(vì 11 nưởc cỏ thê 

hòa tan 2,51 khí elo ơ 

nhiệt dộ phòng). ìỉình 39 - Cách điều cliổ và thu clo 

Nếu thiếu bình cỏ thế 

dùnớ khí lvế (dùng nước muối bão hòa (tố dầy clo) 

hoặc các tủi p.v.c pôliélilciỉ (le chira clo. 


Khi khồng cỏ axit IIC1 cỏ the dùng axit H2S04 đạm 

đặc cho tác dạng với hỗn hợp gồm 2 phần Mn02 và 

một phần NaGl (về khối lượng).

I he điền chế khí do một cách đơn giản như. sau : 

V-ÍO bình (sẽ làm ihí nghiệm về clo) một/Ịượng| 

".Ỉ1.OCI2, tie dung dịch HC1 vào binh rồi nút kín lại.; 

Vỉ' i r-hủt sẽ thấy binh chửa đầy khỉ do màu vàng 

■ỏn díiug ảnh đèn xanh Yầ dùng phông (nền) trắng. 

I... ị[íì,iiì sái màu của cỉo. '• ■ 

ngỉiixAn 2 : 

GLO TẤQ DỤNG VỚI KIM LOẠI 

• ''i 

) V ừi ĩ\ alỉ i : Lhu điìy khí clo v à o m ộ t bìn h c ỡ lOOml 

!’ (hìa r;ắl sạch và khô đê đun nỏng trên đèn pồn 

naỉri to bang hạt ngô. Khi nalri đẩ nóng chảy hoàn 

ì, nhúng liùa sẳt vào bình cỉo. Natri s&ịChảỵ sáng 

ngọn, ỉ 'Va màu rất vàng. Phản ứng tỏa nhiều rihiệt.1 

fill cụ c naIri n h ỏ 'quá kill đ u n 

n ỏ n g na,tri dỗ b ố c 

3' heí. Ỉiị-Ịay trong không kìiỉ, cần luI sạch dầu hỏa 

1 mau 1 ĩỉilri (lẽ khổng tạo thành muội đen. Nếu đốt 

ri Ironjf muỗng sắi có thề: bị lẫn màu của sắt clìáy 

1ỈL’ ỉvlií cìo tạo ra FeGlg màu nau. fr1 

cu cu c nalri c h ư a đ ư ợ c đ u n (lủ n ó n g thì thí ngliỉệm 

£ kỉiỏng Ihành cóng. : ' ' - 

) V-n s'ihi (angtinioan)ĩ nghiền nhỏ cục Sb, ỊỊìành 

'òi r/i 

VÌIO b ìn h clo đậĩii đ ặc, PhảiỊỊi ứ n g Ị&ị m lứ c 

■ra. ;V,.: . 

V!. Sb c-iảy manh Ị.rong khí clo cho cảc tía s^ng.Ịẩp 

Cỏ Ị. ho 

- ’ \\[ị I.ỈÚ n g h iệ m n à y là m thiỊnghiệỊĩi; v u i 


; Ì1ÌỘL £)ói g iẫ y đ ự n g bột Sb k h ả m ịn v à o m ộ t ử à n h 

.■II khi do đậm đặc (lliả rất nhẹ tay sao cho gúi gi&y 

'>ng bi Ump' ra). Khi làm thi nghiệm chỉ cắn lắc mạnh 

1 tung ;j,ỏi giấy till lập tửc xuất hiệu những'lia lửa 

íuiiư í0 c ở tron g b ìn h . 

o C* ' .-rf/.- yr. 

Với ãồỉiỊ/ : Cat đồng iá thành băng nliỏ rộng, 0,5cm 

{7írm~cĩIọTỈ bang đồng 

• t 

Ihành lò xo đốt nỏng m ột

đầu rồi đưa nhanh vào Hnl/tíựng clo. Băng đồng sẽ 

chảy đỏ rực tạo ra hai loại khói màu nảu và trắng 

(hạt khỏi nâu là muối CuCỉ2 và hạt khỏi írẳng là CuCỈ). 

Cần rắc ít cảt xuổng đáy bình trước khi liến hành th1 

nghiệm đê bảo vệ bill’ll vì nhieu khi băng đồng cháy 

đo và rớt xiiổng làm n ử l đả 3r bình. Nôn đồ vào bỉnh 

một chut nước vừạ đẽ bảo vệ bình, vừa (ìề phân biệt 

giữa 2 loại muối đồng đưọ’c tạo thành. 

- Qảc hạt CuCl2 rnầu ,nâu sẽ mất dần, YÌ tan trong 

nưửc tạo rá dung đich Ci:Cl2 màu xanh. Gác hạt CuCl màu 

ỉrắngsẽ lơ lửng trong bìnhvì không tantrong nước.'Nếu 

lắc mặnli sể rơi vào ĩ .ước và lắng xuống đáy bình* 

- ìíhồng cỏ đồng lá cỏ the (lùng bỏ dâu đồng nhỏ. 

Cũng cỏ thê dùng bộỉ CiịỒDg mịn và khỏ sĩíy nỏng nhẹ 

rồi Tắc vào bình khí clo. Bột đung đốt nỏiíg cũng bốc 

ch ảy'n h ư l)ộỉ stibi'trong khí (-lo. 

Thỉ nghiệm 3: 

CLO TÁC DỤNG VỞI IlíDRỒ 

á) Hiđrô chảy tromị cỉo: khỉ 

bình cỉo ngọn lửa trang- nhạt, 

như. hình 40. Sau khi thử 

độ tinh khiết cửa liklrô lỊù 

đốt cháy luồng khỉ hiđiô đièu 

chỉnh ngọn lửa cho vừa phủi, 

rồi đưa ngay vào bình đụ*ng 

khi clo. Hiđrỏ tiếp lục chảy 

trong bình clo lạo ra khí hiđrò 

clorua. Nếu bình được nút thậl 

kín thì khi thi nghiệm xongnước 

sẽ phun rất mạnh vào 

bình do tính chất dễ hòa tan 

vào nưởe của khí hiđrô clorua 

iiiđrô cháy đưọ‘C Irong 

)ụng cụ thí nghiệm lắp 

ill 

Mom / 

M M ' CL 


ỈU 

Hình 40 — Sự cháy củakỉií 

Jfiđrô tron^ khí clo

mỏi lạo thành và cũng vì sau khi phản ứng, nhiệtMộ i 

trong binh{.;iảm xuống nên Ihẽ lích khối khỉ giảm .Thử 

] 'ig;:?uy q lỳ ;sẽ ỉhẩv (ìungđịcli lạo thành cỏ tính axit. 

] ìí c MÌ chr nhiều cỉo, giây quỳ sẽ đồi lừ mW'xanh 

í iỉ ’ỏ vả ;u6i cùng sẽ mal 111ÌU1 do lác dụng sủa cỊọ dự 

cỏ 'ÚỈÍ1 lầy màu) 

. ■• 

1 /(■( dìmg I)ời ỉìiđrồ ở dạng hợp chắt: độ hoại 

\r- cỉo dối vói hiđrô còn thề hiện rõ rệt qua các 

■ì n c:ù;i c lo với hidrô các 1)011 (axêtileii, dầutlỊpng), 

A: i! n lự bốc cháv trong :'i hí clo-cho một lượng 

i!í - H uu:i ống dãn cỏ đầu vuốt nhọn, cong vào một 

i.'ii.li -jliira (!ăy khí clo khi C2H2 ra đều dặn.'Ngọn lửa 

í,ù Ịìl:ic’Ị khỏi ổ en và lẫn ít khói trẳng HGl. Muổn ngừng 

Ln.ị 'Ịl n khẽ llìáo núl ống nghiệm điều ohế;kht|Cy22. 

I Ưíl. Xem bài 10 thí ngliiệm 12. - jSf* 

T.N ỉiĩỉAệmh: ; . '' 

X CLO TÁC DỤNG yớli NƯỚC-' " I • 

: ", ■ỉỊị-i' : V- . rỉpỉi-'--- 

ill một luồng khi clo lội qua một cốc nưửc lạnh.. 

r.' >1 iroj'r* mrửc và có phảnứng ỵởì nước, lap ra 

•ụ 1 -at cỏ tỉnh ỏ xi hỏa mạnh. ‘ • 8 /* . '• 

;;) , óí vào hai ong nghiệm cù dựng vụn đồngỉmộl‘í 

"i : I 61 nưỏc cio vù ĩĩiộl ống ról nước cất, đemfđun 

1 i£.' 0.1.2 01!# nghiộìii đó, ong nghiệm đựn^ nưỏ^ clo sẽ 

cỏ 5lỉâu xnnii nhạt dặc trưng của dungdịch muối CuCl2 

cỏn ung nghiệm kiạ không đồi màu. r*k wỉ ' ‘ 


ii»i LỈũoh hi ộ 11 Urcmo' dỏ như sau: 

Cỉ2 4- 11,0 = HC10 4- HC1 1 

- HG10 = HC1-+0 

Cu 4“ 0 == CuO , 1 . 

CuO - ỉ - 2HCI =r.vCụCl2 f+ H20 * 

^

) 1 . Nhỏ -từ lự mẫy giọt dung (lịch NaOH váo một 

ổng nghiệm đưng dung dịch FeSƠ4 kểt tủa thu; dược 

cỏ màu xanh, đỏ.là màu Fe(OH)a. 

2|N hỏ mấy giọt nưởc clo vào dung dịch FcS04 sau 

đỏ mới nhỏ dung dich NaOH vào từ từ. Kết tua thu 

được cỏ màu nàu của Fe(OH)3, như vậy cỏ hiện tượng 

Cl2 đã ôxi hóa Fe++ thành Fe+++ 

2Fe++.+ Cl2 = 2Fe++1 -f 2Cl“ 

c) Nưởc do cỏ tính tầy màu khá mạnh. Nhúng một 

tờ giẫy cò dây mực, hay vải màu vào cốc nước clo. 

; Mực trên giấy hay màu của vải sẽ phai đi. Cần chủ ý 

cỏ một số vải màu khồng bị mãi màu trong 11 ưức clo. 

(!) CIo ẫm có tinh, tầy màu còn clo khô cỉù không. 

Có thê tiến hành thí nghiêm như sau: lấy hai ống đo 

hoặc 2 Ống nghiệm lo, ống Ihứ nhẩl cỏ chứaclo và vùi 

ml H2S04 đậm đặc, ổiig thử hai cỏ chứa clo \à HzO,^ 

nút kín các ổng nghiệm khe lắc 1 thời gian đè H2S()4 

làm khô khí clo. Treo lơ lửng troỉig ống đo dưng 

H2SO, 1 bằng giấy màu khô và trong ống đo đựng nước 

một băng giấy màu (hơi ầm). Chỉ sau vài phút băng 

giấy ầm sẽ mất màu còn băng giấy khô đến cuối 

buổi thi nghiệm vạn khổng mất màu. Chú ỷ khồDg 

làm khô clo bằng NaOH hay KOH). 

' %hi nghiệm 5 ; 

^ ' 

CÁC THÍ NGHIỆM VỀ KHi CLO THONG 

ỐNG'NGHIỆM 


Do tính chất rát độc của khỉ clo nên cỏ thê tiến 

hành các thí nghiệm điều, chế clo và làm thí nghiệm 

với clo Irong ữảc ổng nghiệm. Lẳp dụng cụ nhir 

hình 41. Cho vào ống nghiệm chừng 0,5g KMnO* hay 

CaOCl2 — Sau đó nhỏ 3 đến 4 giọt axit HC1 đảm đặc 

5-TNTHHH 05

vào Ổng nghiệm và đây nút cỏ ổng dẫn'cắm viìO cốc 

nước hoặc cốc đựng dung địch kiềm. 

Thí nghiệm chỉ thành 

công khi ống nghiệm 

chửa nhieu khí clo. 

a) Lẩy ống thủy tinh 

cắm vào lọ đự n g phôt- 

plìo dỏ, rồi đưa vào ốn£ 

nghiệm chửa đày khi 

clò - pliỏtpho sẽ bốc 

cháy Irong khí GỈO không 

cần đốt nóng. 

Hình UI — Điều chế clo 

trong ống nghiêm. 

b) Lẩy mét sợi dây 

\ 

đồng hoặc sốt đốt nóng 

rồi đưa nhanh vào ống nghiệm đựng khí clo. Dày hai 

,kim loại Ircn đtìu bốc cháy - Cũng cỏ the lấy bột 

đồn« hoặc bội sắt đốt nóng rồi rắc vào ống nglìiệm đựng 

khỉ clo, l)ộ' 'sắt hoặc đồng sẽ bỗc cháy thành cảc tia 

sáng lập,lòe trong ồng nghiệm. ' ' 

Thỉ nghiệm () ; 

ỈMIÌƯ GHẾ KHÍ IỈIBRÔ CLORUẤ 

Tron^ phỏng thi nghiệm thường điều chế khí HCl bằng 

cách clio H2S(>4 tảo dụng với một muối clorua nào đỏ. 

Ngirời líi thường lấy muối ỉln YÌ dỗ kiếm và.rc tiền. 


TỈ1Í nghiệm thành' cồng tốt nhất khi (lùntị II0SO4 đậm 

đặc, muổi ăn không bị n111, các íỉạng cụ diều chế và thu 

khỉ IIC. cỉìn khô. ị . 

Lắp c'ling cụ thí nghiệm như trong điều chế khi clo, 

khỉ HC bay ra rất mạnh nên phải chuần bị trước các 

dụng CỊỊ thu. Khí HC1 thoát ra yếu Ịủc đỏ ta càn đun 

nỏno b.nli cầu đê phản ứng tiếp tục cho đến hết.

J ă 

TÍNH TAN CỦA KHÍ HIBKỠ CL011UA 

Một lít nưởc trong điều kiện'thitờng hỏa lan dược 

tới 5Ọ0 líl khi HCỈ, do đỏ Ịàm Ihí nghiệm vòi phun rất 

;ýdỗ dàng. / 

7 5 Bình chửa khỉ IỈGL ịcằn phải thật khồ và nủl kill. Klìi 

! biều^diễn Ihi nghiệm thay nút bằng một nút kbảc cỏ 

cắm một ống Vuốt nhọn, đầu ống vuốt hưứng vào trong 

binh và (lài íởi giữa binh đáu kia của ống nhúng sâu 

vào một cốc nước có pha sẵn rượu quỳ lỉm hoặCìkiềm 

•loãng cỏ nhỏ m ẩy giọt phồnọllalòin.' 

Muốn cho thí nghiệm liến hành được nhanh chỏng, 

' nhúag;nút có ống vuốt vào nước trước khi cắtn vàqị ỉùnli 

đựng:khí HC1. Chinh nước bám vào nút và ống vuỗt sẽ 

khoi mào cho quả trìah hòa tan khí I1C1 ủồn dll 111ỘI 

thời, gian ngắn thì nưỏc phun mạnh vào hình. Màu của 

dung dịch sẽ thay đồi. cỏ thê tiến hành thi nghiỘQi này 

■trong mội ống nghiêm hiệmỊượng cung xằy ra rạt rõ. 

Thỉ nghiệm 7 

ĐIỀU CHẾ AXIT GLOHIĐKIG 

• Thi nghiệm sau đây không những quan Irọng vì làm 

cho học sinh thấy rõ, khi HC1 hòa tan nhièu-trong nước 

tạo thành axit HCl mà còn cho học sinh biết được 

" nguyên tắc ngược dòng trong thiết bị đièu chế HCI và 

nguyên tắc lăng diện tirh tiếp xúc của các (chồl lác 

dụng. Đỏ là những nguyên lắc CO’ bản trong sản ûẩl hỏa 

: học là kiển thức cơ bản của giảo dục kĩ ih.uật tong hợp 


Lắp dung cụ như hình 42' 

Ống thủy tinh lởn dùng làm tháp háp thụ cỏ 

đựng cảc ổng thủy tinh nhỏ cắt thành từng đoạn 

ị

ngắn; nếu dùng các ỗng sử nhỏ đế l)ao dây điện trở 

trong bàu là Ihì tốt nhẩt. Cũng cỏ thê dùng ống cao 

su nhỏ cắt thành các đoạn ngắn,, 

ròi tẫm parafin hoặc các đoạn 

ống nhựa ngắn. 

Luồng khi HC1 đi vào tháp hấp 

thụ từ dười lên trên gặp dòng 

mrớc chảy từ phễu brồm xuổng 

sẽ tạo thành axit HCl. 

Phần dưới hấp thụ cỏ một 

khoảng trống đê chửa lượng axit 

tạo thành. Muốn thể nên xếp cảc 

đoạn ống thủy tinh, lên trên một 

vật độn (bằng vải nhựá p . v . c hay 

cao su cỏ ,tầm parafin) đê cho 

các đoạn ống không rơi xuống 

đáy tháp hấp thụ. 

Luồng khí ĨICỈ thôi vào cỏ Ihê 

~ khả mạnh nhưng' đòng nước^chỉ 


68

nên nhỏ từng giot. Khỉ lượng, axil lạo thành đa ÍỊÍIN 

ngập Ống dẫn ktìí HCl thì càn mở khóa Iháo axil ra. 

TÒNG HỌ'P AXIT CLOHIBRIC 

I ♦ 

Thí nghiệm này thường khỏ làm vì đòi hỏi hệ thống 

hút phải thực tốt và sự diều chỉnh luồng khi clo và 

hiđrô đi vào phải cliềụ hòa. 

. .%Thi nghiệm thề hiện nguyên lắc quả trình xay ra 

trong thựo tể sản xuất cho học sinh làm quen vởi những 

thiết bi như bình hút, tháp háp thụv.v. 

■ 

Dụng cụ thí nghiệm gom cỏ: 

Bộ phận điều chế khi H2 (tot nhầt là bình Kip) 

— Bộ phận điều chể khỉ Clz tốt nhẩl là dùng khí kế 

chửa Cl2 đễ khi làm thí nghiệm có thề điều chỉnh được 

dòng'khỉ Cl2. 

\ 

— Bộ phận Ihảp lồng" hợp khi HG1 (ổng dần khỉ H'z 

cần vuốt nhọn và cao hơn ống dẫn khi CK. Đậy tháp 

tồng hợp bằng mệt phễu to, phễu này lại nỗi tiếp với 

|hảp hẩp thụ bang 1 ổng dẫn cao su). 

I — Bộ pliận tháp l^Lấp Ihụ (giốr»£ như ống hấp thu (lieu 

chế HC1 nói ở trên, chỉ cắn thum 1 ống thoát khí nối 

! vởi bình hút). 

— Bộ phận bơm hủt. Chủ ỷ rằng giữa hai mực nuòe 

binh và chậu nếu cỏ độ chênh lệch càng .lởn Ihì sửc 

|h ú t càng mạnh. 


■Khi tiến hành Ihí nghiệm cần phải thử độ tinh khiếl 

củatkhi H2 ở bình Kíp đốt H2 và điều chỉnh ng( n lửa 

>cho vừa phải rồi mỏ’ khỏa cho luồng Cl2 vào tlìảp tông 

hợp. Mở khỏa xi-phong cho nước chảy đề bơm hửt hoạt 

09

động, dậy tháp lồng họp bằng phễu và dòng thời mở 

khỏa plica brôm cho nước nhỏ giọt vào ỉhảp hấp thụ. 

í '■ * 

Nếu ngọn lửa Irong Ihảp tồng hợp tắl, cằn khỏa ngay 

các ổng. dẫn kni Cl2 và Iĩ2, đóng khóa ổng xi-phồng' 

nhirng í:ứ tiếp ỉ ục cho nước chảy qua tháp hấp thụ. 

Nhãc. phếu đậy Iiắp tháp tống'hợp .ra, thử lạì ÍI2 đổt 

luồng khí H, rồi lại tiếp tục tiến hành thí nghỉệm. 

Khi đ:ì thu dưọ’c vài ml axit lạo thànlrcỏ thề ngừng 

tỉũ nghỉệm, khóa lầ n ‘lượt ống dẫn Cl2, ống dẫn H2'Và 

ống xi-phông của bơm hút. Mở khóa lấy axit HC1, thử 

hằng quỳ và (lung dịch AgN03. Axil này thường lẫn 

nhiều Cl2 nên lức đàu làm đỗi màu rượu quỳ, đẽ Iồu 

C1, sổ làm mat inàu củ ° rừợụ quỳ. 

T h i nqỉìiệm 8 

ĐIỀU CHẾ BRÔM 

Bồ đến 1/6 ống nghiệm hỗn họ-Ị) KBr (hoặc NaBr) và 

Mn02 bẳng, nhau về (hề ìích. Rót dung dịch H2S04 

3:2 vào ổng nghiệm đển 

ngập hỗn hợp trên. 

Lắp dụng cụ như hình 43. 

ốngỉnghiệm thu brôm cỏ nủt 


hông và (lược nhúng trong 

cốc nước lạnh, tổt rihất là 

nhúng trong tiỗn hợp sình ^ 

_ ,\:ỉ. 

HìnhịS -Đi&uchẽbrốm 

hàn như nưỏc đả "và muối. I 

Khi đùn nóng, brồm sẽ bay 

hơi và ngưng tụ dần trong 

ống Ihu.

Thỉ nghiệm 9 : 

BRÔM TÁC DỤNG VỚI NHỎM 

'i 

/ Lẳp dụng cụ như hình 44 troDg ống có chửa 1 don 2 

y ml brôm. Lẩy mảnh lả nhôm 

: chừng 4cm* (Ihường 'dùng đê 

bọc thuốc lả hay kẹo), vò 

nhẹ thành 1 viên nhỏ thả vào 

ống nghiệm, đựng brôin rồi HS- 

/ đậy nút ống nghiệm. Ị' 

Sau vài phút phận ứng bắt 

đầu nhiều tia iửa bắn ra, 

brồm sôi mạnh và bốc hơi. 

Nút của ổng nghiệm cần cắm 

một ống thủy linh dài chừng 

lir l iir . T~~.il 

- « Túc ,Iụi'K ' • 

gáp 5 lần chiều dài của ổng của brôni với nhổm 

nghiệm. Tốt hơn là nên dùng 

Nịống thủy linh nối bằng ống cao su với một phỗu ùp 

ỵào một cốc nưởc có pha kiềm. 

) : Cần, chủ ý đặt phỗu vừa chấm mặt nước của cốc đệ 

... nước khòng phun yào Ống nghiệm có brôm dư. 

ự Thi nghiêm 10: 

I 

H p ổ TẠC DỤNG CỦA IỐT VỚI NHỎM 

Nghiền nhỏ iốt rồi trộn lẫn với bột nhỏm (uliôm 

chưa bị ôxi hỏa) theo tì lệ 1/3 về the iiciì. Vun hỗn 

; hợp thành đổng cỏ dang quả núi, nhỏ 1 — 2 giọt nước ; 

■ ; vàọ giữa hỗn hợp. Phản ứng xảy l a lúc đằu khả chêm, 

dầu dàn bốc cháy thành ngọn lửa màu tím xen lẫn 

^ à u vàng (màu của jot lẫn màu của All;}) cột khỏi bốc 

" len có dạng' hình nám' (trong thí nghiệm này nưởo lù 

' chát, xúc tác). : ; 


Thí nghiệm 11: 

SO SẢNH TÍNH HOẠT ĐỘNG CỦA CLỚ, 

BRÔM, IỐT 

Nhỏ vài giọt nước clo hoặc nưỏc Brỗm vào ong 

nghiệm cỏ dựng hỗn hợp của dung dịch hồ tinh bột 

và KI, ({ung dịch sẽ nhuộm màu xanh. Điều này chửng 

tỏ iốt cíiì bi đẫy ra đười dạng đơn chát. 

Cỏ thê làm thí nghiệm sau đây trong khi tồng kểt 

chương, halôgien đề so sảnh tính hoạt (lộng của.clo, 

brôm va iốt. 

Dụng cụ được lẳp như hình 45. Dìm ị hài nút bông 

khả chill ngăn f>ng thủy tinh làm 3 đoạn. Nút 1 tầm 

dung dich đậm đặc KBr. Nút 2 tẫm dung dịch đậm đặc 

RI (xen hình 45). 

Cổc thủy linh cuổi cùng đựng dung dịch NaOH loãng. 

Cho 1 luồng clo chậm và liòn tục vào ống và đòng 

thời đòt nỏng đoạn Ihử ba của ống. Sau một thời gian 

'ta sẽ tnẩy : ở đoạn Ihứ nhất cỏ khí màu vàng (clo) 

đoạn tbứ 2 cỏ khí màu đỏ nâu (brôm) đoạn 3 cỏ màu 

tím của hơi iốt. 


Hỉnh 45 - So sánh tính hoạt động của' clo brôm iỗt. 

Ị 

I 

72 •

Thỉ nghiệm Í2 : 

, HF ĂN MỜN THỦY TĨNH 

Đặt một cạc paraíiri nhỏ lèn tấm kính rồi hơ nóng 

đễ trảng parafin thành một lởp đều trên kính. Lấy 

cục* parafin hơ nóng cho dẻo, rồi nặn thành bờ xung 

quanh tám kính. Lấv dùi viết lên lấm kinh đã trảng 

^parafin một chữ nao đỏ, thối cho bay hết củc vụn 

|)arafin, nhỏ 10 giọt axit HzSO đậm đạc cho thíím hết 

các rẩnh chữ sau đỏ rắc lẻn một lớp bộl CaF,. Đặt một 

băng giấy’quý xanh chạn ngang trên bờ tẫm kỉnh. Lấy 

tẩm kính khác đậy lên Irên. Sau chừng 30 đến 40 phút 

giấy quỳ sẽ chuyền sang màu đỏ. Nhún;í tẩt cả vào 

nước nóng, bóc lợp parafin (ỉi sẽ tliấỹ nót chữ lìiộn 

rõ trền kỉnh; 

CẢC THỈ NGHIỆM CẰN NGHIÊN cửu KĨ 

' VÀ TẬP BỈỀU DIỄN 

Ị 

1. Biều chế do bằng ĩ 1(^1 và cúc chấl òxi hóa. 

2. Sự cháy của nalri trong khí clo. 

3. Sự cháy của hiđrò trong khí clo và sự lồng hop axil 

ololiiđric- 

4. Sự chảy của’axêtilun ■trong khí clo. 


5. Nứớc tốc dụng với clo, linh Líìy màu của khí clo ăm. 

6. Điều chc IICl bằng iixit IIJ.SO 1 vù llúV lính (au của khi 

HC1. 

7. Phản ứng giữa brồm và nhôm. 

8. Phản ứng giữa iốt vù nhôm.

CÂU HỎI VÀ BẰI TẬP 

1. Muon (lieu chế 1 lit Mil clo C (lieu kiện liêu chuân càn 

]>a0 nhiêu íịínu MnOi và bao .nhiêu ml IIC1 35% có 0 = 1,18? 

í Gi ủ thicl hiệu suất-của phảụ úng lù 1 00%). , 

2. Tại sao không dùng axil HzSO'i khi điều chể.clo bằng lác 

(ỉụng của. IĨCI vởi KMnO;. 

V ■ 

3. Có lliề lỉny axil I1C1 hằng những chut nào ? khi điiìu chế 

clo bằng tác dụng của I!C1 với M )0 . 

4. Hũy nèu sự Ihay doi dộ tan Lr.ong nước củii clo và của 

i 6 Ị ? 

- i 

lừ dó rul ra ulũrng clicu càn cliú ý khi muõn hỏa lan iỗl 

ỉioặc clo Iroiìg iiưỏc. * ; 1 

> 

5. Giỏi hạ 11 ỉượng một sổ khi độc Iroiìíí không khí: )' 

Cl2 = 0,01 mg/1 RC1 = 0,00^00 lng/i -I'.; ' . 

; s°2 = 0,30 mg/1 ' Rg = 0,00003 mg/1 

Tính lượn

BẨr Ị . 

CÁC THÍ MGHỊỆM v ì ÔX! Lưu HUỲNH 

Thí nghiệm í: 

j / ĐIỀU CHẾ ỔXĩ’t ừ KCIO3 (hình 47) 

Ngứời ta íhườiiiị (lieu chế ôxi dựa vào phản 'ứng 

phân-'tích KGIO3 khi b ị đun nóng và cỏ xúc lác MnO?. 

2llciO;, = 2KCI + 30. 

Nhiệt độ cần thiết khoảng 220°c, nên có the dùng 

đèn^còn đễ (tiều chể ôxi. 

Trộn lOg KCIO3 đã nghiền ììliỏ với khoảng 2,5g Mn02. 

Lưọng KGIO3 Iiàv cỏ cỉiễ cho iíi chừng 2,5 líl khí ôxi. 

Ta có thề thu lượng ồxi (lỏ vào khi kè (te dàng cho 

nhiều Ihỉ nghiệm ve ÔKĨ. 

' ~ °a '. 


Hình 47 —Điều cllẽ ô\i. Thu òxi qua nước và không 

■ 

thư qua nước. 

CầnchuỷrẳngKClOà' là chái gảy nồ, nên không nghiền 

nhiền một lúc, không nghiên lẫn với bấl kỳ một chất 

nào khác, ỉọ đựng KCIO3 không bao giờ đưcrc đề hở núi, 

nhất là khi đề cạnh cúc chẩt như p, c , s . Nút lọ IÍCIO3 

75

phải lốt tránh íTộn thêm giấy vào n.út. Khi ôxi tan rất 

ít trong nưức. Trong cỉiỏu kiện Ihường, 1 lít nước hòa • 

tan đưọ’c 30ml ôxi. Khỉ ôxi ẫm không gây ảnh hưởng 

gì đến các Ihỉ nghiệm ở phồ-thông, mà ngược lại một 

lii-ỌTig nưởc nhỏ ỏ’ đả)r bình cỏ iảc dụng bảo vệ bình 

khi la đốt các chấl Irong bình. Vì vậy nèn thu ôxi qua 

nước (hình 47a). 

A 

ĐIÊU CHẾ ÔXI TỪ KMn04 (thuốc tỉm) 

Phản ứng nhiệt phân KMnO* : 

240f’c 

2 KMn04 K2MnOj + Mn02 H- 0 2 

Khi điều chc từ KM11O4 lương ổxi thu được 4 lần ít 

hơn khi điều chế lừ KGlOa (lính với cùng khối lượng 

của chăt đem nhiệt phân). Nhưng KMn04 dễ mua hơn 

và phản ứiií* điều chế ôxi từ KM11O4 ít nguy hiễmlhcrn. 

Môt số thí nghiêm nhằm cụ thề hóa vai trò của 

chất xúc tác. 

Đảy là nhữní* thí nghiệm chứng tỏ chất xúc tác đã 

làm ihay đôi tổc độ của phản ứng.và chất xủc tác còn 

lại nguyồn vẹn sau khi phản ứng đă xảy ra hoàn toàn. 

1 . Lấy 2 ống nghiệm cùng kiớh thước, một ống chửa 

hỗn bọ-p KCIO3 vởi Mn02 (tỉ lệ 4: 1 vè khoi lượng),mội 

ống khác dựng KCIO3 nguyên 'chất với lượng tương 

đương lượng KCi03 trong ống nghiệm kia. Kẹp chặt 2 

ống nghiệm ngang nhau, rồi đun nóng bang một ngọn 

đòn cồn dưới đáy sao cho ngọn lửa đunịnỏngđềụ cả 

2 ong nghiệm. 


Khi KG1O3 bẳl đàu bị phàn hủỵ> đưạ 2 que đỏm còn 

than hồng vào miệng 2 ống nghiệm đÓV sẽ ’ nhận 

76 

. i

thấy: trong ống nghiệm cỏ chẫt xủc tác. ồxi thoát 

ra trưởc, còn ống nghiệm kia phải đun làu nữa mới 

thấy cỏ ồxi (hình 48). Nếu khòng 

có M n 0 9 xúc tác phản ứng nhiệt phân 

KCIO3 xẫy ra ỏ’ 400°c theo cả phương 

trình dưới đây nhưng chủ yểu theo 

phương trình 2 

1) 2KCIO3 = 2KCI + 302 

2) 4KCIO3 - 3K C104 + KCl 

2 . Khi IÍCIO3 trong ổng nghiệm cỏ Mn02 

đã phân hủ}r hết, có thề cho thêm một 

lưọ'ng KClO.; nựa đề lại làm thí nghiệm 

so sá n h -lihư đã m ô tả ở Ĩ1 1UC a, S3 rr. , 

7 ' v , , Hình 48—Thử 

thấy kèt qua cũng giong như thế. Đieu vai Irò xúc túc 

đỏ chửng tỏ -rằng lượng Mn()2 khôn^ của MnO?. 

mất đi sau thí nghiệm lần đầu mà nỏ 

vẫn tiểp tục cỏ tác đụng khi ta trộn thêm vào mộl 

ỉu*Ọ’ng KClOft mời. 

Gững cỏ thiầ chửnơ minh sự tồn tại củà MnG2 sail phản 

ửng hóa học bằng cách khi nạp hỏa chất vào ống nghiệm, 

cho Mn02 vào trước và đảnh đáu mức MnOjj. Sau khi 

thí nghiệm xong đô nưó’C vào ung nghiệm hòa tan KCị 

được tạo thành đề mội thời gian hoặc đặl vào mảy ỉy 

tâm quay cho lượng Mn02 lung xuống (táy ròi so sảnh 

với mức MnG2 ban

với ống cao su cẳm vào một COC nước Ihl lủc đầu do 

sự cháy của phốtpho tỏa nhiẽu- nhiệt nén ổxi dãn nở 

và thoái ra ngoài qua ống dẫn. Nhưng'sau'đố nước sẽ. 

phun mạnh vào bình qua ống (lạn, chửng tỏ sự cháy 

của phốlpho trong ổxi tạo ra sự giảm thề tich. cỏ .thê 

giải thích hiện .tượng đỏ being phương trinh: 1 , 

4 p -Ị- 5 0 , — 2P2O5 ! 

Thề khi 

Tlií* rắn ở dạng khỏi trắng 

Nểu ống 111 lì ỵ tinh có khoá lốt, và dùng điộn dê dốt 

pilot pho thi có thê xác địnỉv đưọc chỉnh xác hơn1hiện 

tưọTigi Iron. Trước liel khóa .cỉiặl ống đẫn xuyên qua 

mil bình đựng ồxi. Dùnơ lia lứa điện ciổt chảy phối 

pho (lượng phổlpho lấy clưì, khi ngọn lửa (lã tẳl, mỏ' 

khỏa, nước sẽ phun rất mạnli vảo bình đựng ôxi. Có 

the nưỏc phun lứi ngạp kín binh. , 

*\i-)ỖT LƯU HUỲNH TRONG'ỒXI 

• Thi nghiệm này rat dễ (ỉàng. Có íhề liến hành một 

cách dưn gịản như sau: lấy m ội đũa Ihủv linh đốt 

nóng cho chạm vào CỊIC nhỏ Ill’ll huỳnh. 

Lưu huỲnh nónịí chảy và bám ngạy 

vào đũa Ihủy' tinh. D ưa đũa Ihủy tinh 

đã dinh iưu huviỉih vào'n gọn Lửa. lìưu 

huỳnh sẽ bắt cháy ngay, ngọn lửa xành 

m ờ. Bưa nhanh vào bình đựng òxi (cỏ 

[he chỉ cỉln m ộl 6ng nghiệm đựng ôxi). 

Lưu huỳnh sẽ cháy sáng rực Irong ôxi 

và sinh ra Iihiều khói Irẳng. 


' 

. ĩ' y '? 5 Í 

Hình U9 

lưu huỳnh trong on,! ĐỐT THAN TKONG BÌNH ỔXI' 

bình và Lrong 

íing"ngl>iệmltò"g Bỏ mỷ l “ ẫu u’an í t ? 

muỗng vì (1ĨIa ụgọn lứa đòn con, khi than đa chá}' 

• thủy tinh. la đưa vào bình chửa ôxi. Trong ôxi 

78

than chả\ sảng lên, nhưng không thành ngọn lửa và 

không tỏa khỏi. Khỉ tl.an đã cliảy hểt, nếu đạt vào binh 

một miếng vỏ bào đtìĩig' cháy, vỏ bào lắt di. Nếu đồ 

vào bỉnh một ít nưỏ’C vôi trong, nước vòi sè van đục. 

N h ư vậy là khi ồxi chứa Irong bình cùD£ị' v ói phần lớn 

than đẵ biển mẩt (lòng Ihừi một khí mới đưọc tạo 

Ihànhỉ klií cacbonìc CƠ2. 

Tròng thi nghiệm này .các hon dã liỏã hợp với ôxi. 

Nếu làm thỉ nghiọm này Irono; bình trên ta thấy không 

cỏ sự hụt thề tích. 

, • G -Ị- 0;> == c ọ , 

^ ĐỐT SẮT TRONG ÔXI 

Lẫy sợi dày Ihép nhỏ, tốt nha/. là đíìy phanh xe dạp 

dài độ 30 cm cuộn thành lò xo. Cắm một (làu cuộn ciây 

vào miếng gỗ,, đầu k,a cuộn dây kẹp 

chặl khoảng độ 1/3 một que (ỉlôm (hình 

50). ĐỐI cháy que (ỉiêín ròi lừ lừ đưa 

vào bình ôxì. Que diêm cbáy mạnh 

lảm cho sợi dây thép IIỏng lên. và cliảỵ, 

những tia sủng bẳn tóe ra các hạt ôxit 

sắt lừ Fe30 4 màu nâii bimỏ' thành bình. 

7 ĨV 

Trước khi làm thỉ nghiêm này nôn tỌnà — 

1 ' 4.JL- 1 / , õ 1 - trong bình 

lưu ý tới đlìu sợi đây thép nhỏ nhọn ăú c5 

và thành .bình lronr>- suốt. Sail khi thỉ Mo vộ. 

nghiệm xon{Ị quan sảl đàu sọi dây cỏ 

một cục thẻp .nhỏ hình cầu. Chửng lỏ thép đa nóng 

chảy, do liiện tượng sức cănơ bề mặt ngoài nèn ihn lại 

thành hinh cầu. Thành, bình có lam chấm những hạl 

ổxì sắt từ FesƠ4 màu nàu. 

Không nên dùng sợi dây Ihỏp to quá. Có tỉiễ rẩỵ 

kim khâu, kim băng thay dây thỏp. Nẽti diìy thép bị gỉ 


79

phải cạo sạch trước khi đổt. Trong'bình chửa ôxi nên < 

đề lại mộl lớp nước mỏoi>' nhằm bảo vệ cho bình khỏi 

bị nứt, vỡ. , 

Cỏ the làm. Ihí nghiệm này trong cổc thủy linh rồi 

liên tực cho ồ Ki chạy vào. 

Thí nọhỉệm ‘ì: I ' , 

THÍ NGHIỆM PHÁO BỌT ; 

Nạp vào tron.!)- ruột quả bống cáo su một hỗn hợp 

khi 0 X1 và lị ơi flat đòn (C2H2) tbeo lỉ lệ 5/2 về thề lích, 

lioặc 'hỗn hựp khí ôxi \ ợi hiđrô theo lỉ lệ 1/2 về Ị,hề 

tích. 

Lãy dung địch xà phòng giặt tiay tốt hơn là xà phòng 

thơm, nòng độ 1 gain trong 100 cm3 nưỏc nỏng, đồ 

vào một ốĩụỉ sữa bò dã mở-nắp. Khi muốn đốt phảo, 

La xì hỗn hợp nô trên vào ’ duíi'4 dịch xù phòng'cho 

đến khi bọt xà phòng dâng lên đầy ống sữa bò, dùng 

một que dỏm dài châm lửa đốt. Bọt xà phòng chứa 

dầy hỏn họ'p nồ tiên khi cháy sẽ nò'mạnh.' .-ị ù . 

Thí nghiệm này có the làm khác như ịsau: đò nước 

xà phòng vào lòng bàn lay. Xì hỗn hợp khí hiđrô ôxi 

vào nưởc xà phòng. Khi lòng bàn tay đã đầy chứa 

hồn hự]) nồ, châm lửa vào đảm bọt. Hỗn hợp sể nồ 

mãnh liệt, các bọt xà pliòng' \ỡ tung nhưng bàn tay 

vẫn rất an loàn. • ; í 


Thỉ nghiệm Ạ: 

PHÂN TÍCH KHÔNG KHÍ BANG. PH ỐT PHỌ 

Đề chén phốt pho Irên một miếng nút bác nỗi trong 

mội chậu nước, úp lôn mặt ụưỏc và chẻn phõtpho một 

chuông thủy linh hay chai \\ỡ đáy. Đốt phổtpho bằng 

80

đua- thuy tinh; đốt nóng, đậy kín chuồng (htty chạiv 

Khi lĩdt ổxi tròng chuông 111 phốtpho lắt. Phôtpho đã 

hỏ.a họp với ỏ xi tạo thành anhiđrit phốt photic. IV^r. 

rắn hòa lan dàn trong'nưởc. Nưởc dâìig lên dăn daỉi 

chiếm 1/5 thề tích trong chuồng: nước-đã I hiếm chỗ 

của khi ôxi cỏ trong chuồng. 

Mở nút chuồng, đưa vào chất khi còn lại

Khi ta chưa phỏng điện, luồng ôxi iội qua không 

làm đỗi màu của dung dịch. 

Sau đó cho phỏng điện (nhờ cuộn Rumcop) qua dựng 

cụ và chú ý điều chỉnh cho dòng ồxi qua đều đều. 

Nếu sự phỏng điện thật tốt thì chỉ sau chừng 2 đến 5 

phút đung dịch chuyền sang màu xanh (nếu có màu 

tỉm là do hồ tinh bột cỏn ở dạng dextrin). 

a Hình 51 — Điều chế ÔZÔĨ1. b 

a) Máy Ô Z Ô Ĩ1; 1)) Điều clìễ ôzồn bằng dìỊng cụ đơn giản. 

Khi thi nghiệm các lần tiếp thèo cần chú ỷ dùng luồng 

khôĩìg khỉ Ihồi hết khỉ ôzôn còn dư nằm trong ổng 

phóng điện ra ..Nếu không thì ngay khi ta mởi cho luồng 

ôxi qua dụng cụ điều chế ôzôn và chira cho phỏng 

(ìiộĩi, ỏzôn (lư đã cỏ thế lảm đỗi màu của dung dịch hò 

tinh 1)61. 

Mặt khác cũng nôn chủ ỷ'khi ỏzôn phá hủy cao SU/, 

rất manh, nên khi làm xong thí nghiệm cần tháo ống' 

cao sụ ra rii*a sạch bằng nưởc ‘hoặc bằng không khí. 

Dụrtg cụ điều chế ôzôn cỏ thề đơn giản như hình vẽ 

51b. Phỏng uiện qna một ổng nghiệm đựng ốxi trong 


3 phút, sau đổ dô vài miiilit (iung dịch KI vấ hồ lỉnh 

bột vào. Lắc nhẹ đê thử xem òzòn cỏ được lạo thành 

khống. 

Gần rất thận trọng troiig việc sử dụng cuộn Rum 

cop, vì nguồn phỏrig điệiỉ cao Ihể này có thề giìy 

nguy hiềm. i 


LƯU HUỶNH TẢC DỤNG VỚ'I KIM LOẠI 

ị. Tác dụng của lưu huỳn? vói natri. 

Thả váo cối sử một cục natri bằng hạt (lậu xanh va 

một lượng hưu huỳnh bột gấp đồi. Dùng diày nghiên 

hỗn hợp dó, hỗn họp sễ bốc chảy và nồ mạnh. Khổng 

nên dùng cục na tri quá lởn, vì như thế phản ửĩig mạnh 

quả, những mảnh nhỏ natri sẽ bắn vào ill ắt hay mặt 

gây ra nguy hiềm. Cần lấy vải bọc kin tay trong khi 

làm Ihí nghiệm, không nên dùng kali trong thí nghiệm 

này, vi phản ứng nồ mạnh hơn natri. ' 

2. Tác dụng của tu‘u huỳnh với đặng. : 

Cho \ào ống nghiệm cỡ tương đòi 'o nhung ngắn 

một cục lưu huỳnh bằng hạt ngô. Đun nóng, lưuliuýnli 

sẽ chảy ra, đặc lại rồi biến thành hơi màu nâu chiếm 

mội khoảng cao độ 1 cm trong ống nghiệm cich đảy 

0,5 cm. Lẫy day đồi3g hoặc ỉả dồng cắl Iiliỏ u3n xoắn 

ruột gà đua vào lỏ*p hơi lưu huỳnh màu nâu đó. Sau 

khoảng 10 giây sộ’i dây đồng sẽ đỏ rực. Khi'rtit dây 

đồng ra sẽ thấy lởp gỉ màu đen (CuS và CuovS). Càn 

chú ý không dế (lây dồng chạm vào thành ống nghiệm, 

như thẽ Ĩ1Ố sẽ bi dính chặt lại, kliông rủt ra đuọc sail 

phản ửng đề quan sảt CuS. Chỉ đưa dâỷ đòng vảo ổng 

nghiệm khi nào lưu huỳnh đã biến thành một ỈỎ'P hơi 

nâu Ihẫm. Có thề dùng bột đồng hay ctdpr* vụn dễ thay 


thế klii khổng cỏ lả hoặc day đồng. Nểu dùng phoi bào 

đồng, hiện tượng đòng .chảy trong hơi lưu huỳnh càng 

ro ràng. 

3. Tác dung cua ỈU’U huỳnh với sắt. 

Trộn lẫn bột lưu huỳnh với sắt theo tỉ lệ 4:7 về khổi 

lượng hoặc chừng 1:3 về thế tích, ròi vun gọn thành 

đống nhỏ trên mặt một viên gạch Lẩy đũa thủy tinh đ5t • 

nỏng đổ rồi cho chạm vào hỗn hựp trên.. 

Bàu tiên lưu huỳnh hốc chảy sau đỏ hỗn hợp sẽ đỏ 

rực từng phần nối tiếp nhau cho đến hết. 

— Cỏ thê làm thí nghiệm này trong 1 ống nghiệm. 

Bễ khơi mào phản ứng chỉ cần đốt nóng ống nghiệm. 

— Cíing cỏ thề cho hỗn hợp vào ống nghiệm rồi nhỏ 

\ mấy giọt nước đủ thẩm ướt hỗn hợp. Sau đỏ đốt nóng, 

Nphần ứng xảy ra khả mãnh liệt. Nườc đưực cornhư 

^chất xúc tác của phản ửng này. 

Ỵ^riií nqhiệm 7 : 

N 

L ơ u HUỶNH TÁC DỤNG VỚI HIBRỎ 

Lắp dụng cụ như hình 52 - ~ 

Cho hiđrô vào ổng nghiệm đế đuồi hểt không khí ra 

khỏi ống nghiệm đồng thời đề cho học sinh thẩy rõ 


84

khí hiđrô không làm đỗi màu rưọu quỷ hay mu ổi đù. 

Sau đó giảm bở tí luồng •hỉđrô. Đun nóng lưu huỳnh 

trong Ổng nghiệm, khoảng 1 . — 2 phút sẽ Ihíỉy dimg dịch 

•quỳ cỏ màu đỏ hoặc muối chì cỏ màu đen. 

Cỏ thê thí nghiệm đơn giản hơn như sau: đun nóng 

Imọt Ống nghiệm nhỏ, sau đỏ thả 1 cục ỉưu huỳnh vào 

Ống nghiệm, cục ỉưu huỳnh chảy ra và sẽ dính chặl 

; vào đảy ống nghiệm. 

Lật úp ổng nghiệm ròi nạp khi hỉđrô vào: lùa vào 

' Ống-nghiệm 2 mảnh giẩy nhỏ tầm rượu quỳ và đung 

dịch muối axêtat chì. Dùng ngốn tay cải bịt chặt ung 

,nghiệm, quay nghiêng ống nghiệm ròi đỗt nỏng ỏ- đáy. 

Khi lưu huỳnh bổc hơi tảc dụng với 1I2, tạo Ihành khi 

H2S làm cho giấy tằm -rượu quỳ có màu đỏ, còn ử giãy 

tầm phi axêtat cỏ màu đen. Khi đun nèn đề ống nghiệm 

hơi chúc, tay vẫn bịt kin miệng ống nghiệm. 

>TÃi nghiệm 8 

ị , 

ĐIẾU GHẾ KHÍ HIĐRÕ SUNFUA TỪ SẲT SƯNƯƯẠ 

VÀ AXIT CLOHIĐRIC HOẶC AXÍT SUNFimlC 

Các dụng cụ đè điều chể khi ll^s đều là các dụng 01.1 

đề điều chế khi hiđrô, axit cũng dùng vói ỉiòng độ co > 

hơn*một chút (dùng dịch H2S04 1 : 4 hoặc HC 1 : 2). Can 

. chú ỷ khí H2S là khí độc, nguy hiềm. Hỗn họp khỉ il2s 

livà ôxy, hoặc khồng khí cũng ì à hỗn hợp nồ, litfu khi 

rậdòt 1 lượng nhiều khỉ H2S phải Ihử độ linh khiíĩt nỉnr 

cách thử hiđrô. 

: • ■ 

\TfiL nghiệm 9: . , 

s ự CHẢY CỦA KHÍ 1111)1«) SUNFUA 

Muốn đốt chảy klií H*s cần dùng ống thủy tinh cỏ 

vuốt nhon và luồng khí H2S cần phải đều. Tuy vệy vfm 

.'V: - ■ 

.17 


V

phải luôn cầm trong tay một chiếc đỏm chảy đế châm 

lại ngay nếu ngọn lửa bi tắt. Làm nhir thổ Irảnh được 

khí lỉ^S hay ra phòng quả nhiều. 

Muốn cố ngọn lửa đủ iởn nên dùng axit HCL khả đậm 

đặc.'ĐKt cách ngọn lửa độ 2 3cm một tấm kinh dày 

lau khó sạch bóng. Sau đỏ láy tấm kỉnh sạch khác chà 

sát vào ngọn lửa. Cuối cùng lấy mảnh giấy quý xanh 

lầm nứởc, hi trên ngọn lửa đến khi đổi sang màu 

hồng Lltì thôi. Muốn tắt luồng khí H2S Ihì nối ổng vuốt 

nhọn VVi một ổng cao su cỏ đầu niiúrig trong một hình 

(ĩựng nưởc hoặc một cốc đựng nước vôi đê khử H^Sdư. 

Nhận xél 2 tấm kính, một đề cao trên ngọn lửa và 

một chà sát ngọn lửa sẽ thấy: một tấm bị mờ đi vỉ 

những giọt nước nhỏ còn tíím kia bị mờ đi vì ỉớp bột 

bám vLo. Muỗn làm nồi bật lỏ-p hơi nưỏrc hoặc bột s 

cỏ thề dùng ngỏn tay vật ngang trôn turn kính, se thấy 

rổ chỗ kính sạclì và chỗ kỉnh mờ (lo bột s, và hơi nước 

tụ ỉại. Thíỉ' dung dịch oỏ chửa S"1", có thễ dùng muổi 

chì hoặc đung địch muổi đồng (như Pb(CỈI3COO),, 

CuSOt), các muoi'PbS, GuS đều có mầu đen. 

— Nếu cho tác dụng muối sunfua với đung dịch muổi 

caclimi sinh ra kết tủa vàng, hoặc dung dịch mu.ổi stibí 

sinh ra lỉết ỉíỉa màu da cam. 

Thỉ nqhiệm 10: 


ĐIỀU CHẾ KI1Í S02 

Trong phòng thi nghiệm có thề (ĩiềú chè' S02 bằng các 

cách sau : 

— Bổi s trong 0 2 hoặc trong không khi 

— Cho tác dụng muối sunfit vó-i axit sunfnric đậm 

đặc, đun nỏng. Lắp đụng cụ như cácb điẽu chế clo

;vị đề cỏ>thề đun nóng được. 

— M u ố n đ iều ch ể H2SO3, ch ỉ c ằ n c h o liH'Mg k h í SO2 

lộỉ qua nưởc, nồng độ cỏ thề lên tởi chừng 1 0 %. Nểu 

/đùng nước đả và muỗi làm lạnh tởi 0 °c thì nong độ 

/ axit lên tởi 2 0%. Ngựực lại đun nỏng tỏi 60°c? ỈI2S03 

i sẽ bị phấn hủy hết thành S02 và H20. 

Thỉ nghiệm í í : 

; ĐIÈƯ CHẾ S03 

Cỏ 2 phương pháp điều chế SO3 : 

1) Lắp đụng cụ như hình 53. Đun ôlêum ròi thu 

khi bốc ra vào một ổng nghiệm nhúng trong cơc nước 

^Ịá có lẫn muối ăn đề làm lạnh. Sau đỏ lìàĩì kín ống 

nghiệm lại bằng nút cao su. Sau vài ngày, SO3 SC kết 

- y tink thành tỉnh thề trắng hình kim dài. 

^ 2 . Cho vài chục ml H2S(>4 .đậm đặc vào bình cầu cỗ 

cong, rồi cho m ột lư ợng 

xấp xỉ như vậy chất P2Os, 

8; trộn đều rồi nút lại. Lắp 

dụng cụ như hình 53, Sau 

đó đun nỏĩig hỗn hợp. 

Nên Ihu Urợng SO3 vào 2 

ống nghiệm, mộl ống đem 

- hàn kin lại đễ được tinh 

thề S03, còn ổng kia pha 

vởi nước sẽ đ ư o c axit 

sunfuric. _ , 

Hình 53 —Điều chẽ 

_. . Cần chủ ý rằng SOs gặp anhiđrit sunfuric. 

* hơi nưírc sẽ tạo thành khói 

trắng. Trong không khí luồn luôn cỏ hơi nước nên SOs 

xuất hiện bao giờ cũng đưởi dạng 1Ĩ1Ù trắng. T hực va 

đỏ là những giọt 'axit sunfuric d ư ớ i dạng mù. 


Thí nqhiệm 12: 

ĐIỀU CHỂ AXIT SUNFURIC 

BẰNG.PHƯƠNG PHẬP TIỄP x ú c 

Thí nghiện^ cơ bản eòn phải liển hành là việc ôxi hỏa 

S02 thành Sư3 nhò- cỏ chất xủc tảc. 

Nếu phòng thỉ nghiệm cổ đủ điều kiện thuận lợi thì 

ta lẳp dụng cụ như hình 54. 

Chat xúc tác đirợcchuần bi như sail: lăy bỏngamiăng 

lầm dung dịch dậm đặc muối Fe2(S04)3 rồi nung thật 

kỹ đẽ Fe2(S0 4)s bị phân hủy thành Fe2(>3 theo phương 

Irình : 

Fca(S04)3 7nn°c. F e A + 3 S03. 

Mang bột amiăng cỏ lẫn Fe20 3 nhồi vào giữa ổng thủy, 

tinh sao (,ho khồng chặt quả nhưng cũng không lỏng quá. 

Iìình 5Ạ — ỗxi 

hỏa SO2 thành SO3 

ỉ>àng (lồy 1)8 p 

(I i ộ n • 

.Cũng cỏ thề nhồi vào gỉữa ống thủy 

^ tin h m ộ t Iởp C r20 3 (h o ặ c M n 0 2) rồi 

đun nóng lỏ-p Cr?Oo. Khi thẩy lớp ồxit 

đã đả nóng, cho luồng khí S0 2 đi qua.' 

Ta thẫy xuẩt hiện ngay một làn khói 

trắĩìg chửng tỏ rằng S0 2 đã bị ôxi 

hỏa thànli S03. Muốn điều chế Cr2Ơ3 

chỉ cần nung (NĩI4)2Cr20 7 bằng cảch 

tằm cồn rồi đốt. 

Nguòn SƠ2 : Nên đùng S02 điều chế 

do tác (lụng của H2SƠ4 vỏri muối 

Ka2S03. ' t ■ 


Đổi với cảc trường ỏ' thành pbổ cỏ 

điện, hoặc có ắc quy,có thê tiến hành 

thí nghiệm này rất nhanh chỏng và đơn giản theo cách 

sau đây: 

ĐÔ 20 ml dung dịch H2S03 đậm đặc vào bình cỡ 1/3 

lít. Dùng đoạn dây điện trở bếp điện nhúng dung dịch

Fe2(S04)3 làm chấl xúc iảc ôxi hỏa. Mắc nổi tiếp một 

đoạn dây bếp điện với một bểp điện rồi đu*a vào bình nói 

trên (hình54), 

Cho dòng điện chạy qua đoạn dảy điện trở trẻiì, khi 

dây bị nóng cỏ, lập tức xuẵt hiện mù Iran*'. Đỏ là chui 

hiệu S02 đã 1>Ị ôxi hóa ;bỏ*i' ồxi của không khi thành 

S03. Phản ứng xảy ra rát nhanh chỏng. 

C ũ n g cỏ th ề tiến h à n h thí n g h iệ m n à y tr o n g m ộ t b ìn h 

cỏ đựng khỉ S0 2 mà khổng'cần dùng (ĩển dung dịch 

H2S03. Sau khi xnất hiện khỏi trắng ta cỏ.the kết luận 

S0 2 đã-bị ôxi hóathành SO3. 

Thí nghiệm ÍS: 

TÍNH CHẤT CỦA A xrr SUNFUBTC 

a) Tỉnh hảo nư ởc : G(J thề tied hành thí nghiệm ỉbe 

hiện tính chấi này bằng 2 cách : 

4- Nhỏ vài giọt H 2S04 đậm dặc vào cố3 nưởc cốc 

nưởc nóng lên. vSự hợp nước của IỈ2S0 4 tỏL nhiệt. 

+ Nhúog một chiếc (ĩỏm vào axit đặc, dỏm ])Ị đen 

lại, hoặc nhúng vào dang clịch axit loẩiirt rồi đem hơ 

nóng, đỏm cũng đen lại.. Do linh chất háo nưởc, axit 

sunfuric đậm đặc đẫ pliỉi hủy cảc lìỌ’p chất hữu cơ cỏ 

thành phần Cu(HzO)m và kết htvp với nước, nhan còn 

lại là than. Lẩy dung dịch H2SC>4 ìoãng vẽ ỉôn tò’ ginv 

trắng đề khồ tờ* giấy ta không thấy hình, Ncu hơ nóng 

mạnh hình vẽ nồi lên đen như vẽ bằng mực đon. 


b) Tinh axil và tính ôxy hỏíi. Cần làm Ihề hiện rõ 

dung dịch axỉt sunfurio loãng cỏ lát cả lính chat 

chung của axit. Nhưng khi đậm dặc nỏ cỏ tính chất ôxi 

hổa khả m ạnh n h ư tảc dụng đưcrc v ớ i Cu khi đun Bỏng. 

RO

Gó the làm lhi nghiệm cho axil loãng lác dụng với 

sẳl, đòng và cho axit đậm đặc;cũng tác dụng vởi sắt, 

đòng. So sánh kết quả kết luạn đặc tính của H2SOị 

đạm đặc (khi cho H2SO( đậm dặc tác dụng với đồng 

càn đun nóng). 

CÁC T u i NGHIỆM CẦN TẬP BIỀUDỈỄN VÀ NGHIÊN cử u KĨ 

1. Điều cho ôxi 

2. ĐỐI 1 ru huỳnh trong ôxi 

3. Dốt sắt Irong ôxi 

'í. Điêu chố Ô/.Ô11 bằng dụng cụ (lon giản. 

5. Đốt đòng trong hơi lưu huỳnh. 

G. Tác dụng của natri với lưu buỷnh. 

7. Tác dụng của hiđrô với lưu huỳnh. ' 

8. Diều chế khí H^s. 

0. Đốt cháy II2S đủ và Ihiếu ô.xi. 

1 0 . ỏxi hóa SO’ thành so.,. 

11. Tinh hóo nước của H2S0 4 đílm đặc* i • i 

12. Tính ôxi hóa của H^SƠ4 đậm đặc. 

CÂU HỎI VÀ BẢI TẬP 

1. Cỏ the (lieu chỗ òxi bằng những chẫt nào Irong phỏng 

thí nghiệm, V:t cân nhắc trong những bài nào, lớp náo nên , 

4. Biều diễn thi Iìghiệm đốt Fe írong ôxi p h ư ơ n g p h á p nghiên, 

cửu và phương pháp minh họa klìHC nhau Iihư thổ; nào? 

5. Qua thí iighiệm đồn|< tác dụng với lưu. h u ỷ n h cố the đe 

cho học sinh rát được những kết luận gỉ về tinh chất lý học 

và lí ó a học củi- lưu huỳnh. 

6. Trong tti ngliiệm điều che óxi (bằng cách nhiệl phàn 

các chẫt như HgO, KMnO.i, KCIO3 ) và í hu khí òxi qua. iurớc 

nên lẳp ống nghiệm đ ự n g các chíit trên ò v ; tri nào ? 

BÀI ẩ 

CẮC THỊ NGHIỆM VẼ HiTƠ-PÍ-ÌÔT PHO 

Trong nhieu thí nghiệm của chương nay ta sẽ tiếp 

xúc với m ột Í5Ố chất độc như ni tơ peồxit, am ôniac, nhất 

là phốtpho trắng. Vì vậy khi làm thi nghiệm cần thận 

trọng và theo đủng qùy tẳc bảo hiềm (xem phần ĩ, 

bài 2). 


A 

ĐIỀU CHẾ NI Tơ 

I. Diều chế niíơ từ natri tiĩtorrít và ttmôncloruc. 

Lấy 3ml dung-dịch Ĩ3ẩo hòa natri nitoTil NaNOĩ (cứ 

80ml nưởc hòa.tan 25g NaNOã' đỗ vào ống nghiệm đựnơ 

3ml dung dịch bão hòa amôri clorua (cứ 100 ml nước 

hòa ian 3õg'NH4CL. Lắp ống nghiệm như hình vẽ 55. 

Đun nhẹ ống nghiệm đrên 80 -90°c phảĩi ứng sẽ xảy ra : 


* . NH4CI + NaNC'2 = NH4 ~ N02 -f NaCl 

■ NH4 N ồz = 2HzO + N... 

; 91

Khi phản ứng hắt đáu rõ (cỏ bọt khí bốc lên) thì 

ngửrụí đun. Nếu liếp tục đun ' nitơ thoát ra quá mạnh 

sẽ làm Idling dịch 

trào í [lia ổiìg (lẫn 

khí ra ngoài. Dùng 

cách thu qúo nườc 

đe nạp khí niter 

vào các lọ. 

2. Diều Chế niíơ 

tù không Khí, 

Lấy một bình 

tlúiy tinh lớn, 

dầy, nìiệng rộng. 

Đ ổ v à o b ì n h r o ộ l 

N ạ N O z vả N H 4CI. 

íl dung dịch kiềm 

đặc và d£iyj)ình bằng nủt cỏ thìa sắt, phễu và*ống.dẫn 

khi xuyôn qua (binh 5(3). Lấy một miếng bồng tẳm ưởt 

rượu, cồn (lặt vào thìa sắt. châm lửa đỗt rượu, đưa 

iilianii thìa vào bình và đậy Ihật chặt nủtbinh. Lúc đó 

khỏa a và b đều đỏng 

chặt! Rượu chầy trong 

bình kỉn (nếu dùng loại bình 

cỡ 3 lít thì mất độ 2 -r- 3 

phút). Nếu lấy dư rượu thì 

ổxi Irong bình sẽ lác dụng 

gần hết. Sau khi rưựu chảy 

hết, chờ cho bình nguội rồi 

lắc bỉnh cho dung dịch kiềm 

hòa tan hết khỉ cacbonic 

(klủ C0 2 được tạo ra khj 

rượu và bông chảy). Mở 

Hỉnh 56 - Điều chẽ Nitơ từ khỏa a cho nirởcrở chậu 

không hhi thủy tinh 'chảy vào binh. 


Nên tiếp tục lẳc bỉnh đe hòa tan hết vết C02 còn íại. 

Bây giờ bình írơ thành khi kế chửa nito'. 

Đỗ nước vào đầy phễu và mở khỏa b, nườc chảy 

vào bình và đẫy khỉ nitơ ra ngoài qua ổng dẫn cỏ khỏa a 

Thỉ nghiệm 2 :. 

• Cố thê dùng- nitơ mới đieu chế được đề làm thỉ 

nghiệm về lỉnh chất l

2. Điều cliể amốniac từ rriuoi amồn và kiềm. 

Đồ vào ổng nghiệm khô một hỗn 

hợp bằng nhau về thề tích của 

amôn clorua và vôi tòi Ca(0 )i)z đẩ 

trộn kỹ vứi nhau. Có Ihề đùng vôi 

Sống nghiền nhỏ, lượng:-, hỗn hợp 

chỉ nôn chiếm khoảng 1/5 ổng 

nghiệm. Đậy ống nghiệm bằng núl 

cỏ ống dẫn khí xuyên qua. Lắp ong 

nghiệm lén giá sắt. Chủ ý gi ừ cho 

ống hoi chác, miệng xuổng lliấp 

đề khi đun tiỏnơ, những giọt nưởc 

si nil ralrong phản ứng không Uiề lăn r ì — ? ■' ■ 3H 

lừ miẹng ống nghiệm' xuống phíailáy 1Iinh 57 _ áiÈu chê ' 

vàlàm nử tống nghiệm đang nóng. ámôniac 

Thỉ nqhiệrn h : 

TỒNG IIỌT AM ô NI AC TỪ HIDRÔ VÀ NíTƠ 

Dụng cụ đề tông hợp amôniac cỏ thê lắp như hinh 

vẽ 58. Lay một bình cau thủy linh (cữ 1Ọ0 ,150ml). 

Cho xuyên qua .hai nút 

kinhổngdẫnkhivàhaí thanh 

đỏng hay sắt làm điện cực. 

Hai điện cực dưực mắc Iiối 

ticpvỏimột biến trở ỹ à phích 

cẩm vào mạch điện. Một ổng 

dan khi cỏ lắp ống ba nhánh 

.noi với khi chửa nịtơ và 

bì 11 lị lúp tạo hiđrô. Đâu ổng 

đẫrí khỉ thử hai nhúng ngập 

ÍI ong cổc nưởc đã nhỏ 5—6 


Uình 58—Tổng họp arnỏniac. 

94 

P , 

phenoUalêin

TrafrckhHhj ghiệm, cần cho nitơ từ khí kế đuỗi hết 

không khí trong dụng cụ đi và Ihử cần thận độ sạch 

của hiđrô. SỉiU khi đẩ thử cẫn Ihận, cho điện vào mạch 

và điều chỉnh biến trở sao cho dây điện ti er « a» nóng 

từ từ lên đến nóng -đỏ (400°c — 500°C). Nếu làm 

nỏng nhạnh quả thì vơ bình. Cho luồng khí hiđrổ và 

nitơ đị vào bình chú ỷ cho khi hiđrổ đi vào nhiều gấp 

ba lần khí nitơ và lúc đầu từ từ, sau nhanh dằn. 

Nitơ và hiđrô đi vào bình gặp dây điện trở nóng 

(trong đỏ cỏ sắt) đòn:g thời là chất 5ÚC tảc, sẽ phản 

ửngfvởi. nhau tạo thành amổniac. Khi NHg cùng hỗn 

hợp: khí N2 và H2 chưa tảc dụng sẽ Ihoảt ra khỏi bình 

theỏ ống dẫn thử hai.. A m ôniac tan trong nư ỏ’C, làm 

hổng phenoỉtalêin. 

Khi ngừng thí nghiệm, việc đầu tiên 1;\ ngắt nguồn 

nitơ (đễ tiết kiệm nitơ) rồi ngắt mạch điện. Tiếp tục 

cho khí hịđrô đi qua bình đề ỉàm nguội (lâv điện trở. 

Sàu .đỏ ngắt dòng khí hiđrô và nhắc (ĩầu ong dẫn khí 

ra khỏi cốc nước cỏ phênoỉíalêin. 

Muốn thí .nghiệm cỏ kết quả, cần đặc biệt chú ý các 

điềm sau đỗy : - 

— Kết quả thì-nghiệm phụ thuộc trước hết vào độ 

sạch của hỗn hợp khí nitơ và lìiđrô. Dù chỉ có lẫn vết 

không đáng kề của ôxi cũng làm giảm hiệu suất tạo 

thành amôniac. Vì thể phải khử sạch ôxi lẫn trong nilơ 

và hiđrô. 

—. Hơi nu.’ỏ’c Yà axit cũng rat có hại cho việc lòng 

hợp NH3 . Vi thể bình và 6 ní[ dẫn khi... phải thật sạch 

và khô. Axít đủng trong bình kíp tác đụníĩ vỏ'i kem phải 

là axit sunfuric không dùng axit clohiđric vì nỏ dễ 

bay hơi cỏ l liề bị lôi cuốn vào bình lỗng họ‘p. 

— Cần cho luồng khí nitơ, hiđrô đ:, nhanh qua xúc 


tảc đốt nóng đễ am ôniac tạo Ihành không kip bị nhiệt 

phân tich. Muổn-Vậv cùng bình kíp mới nr.p lả lốt nhíú. 

95 

I

Thi ĩKỊỈìiệni 5 : p ý 1 

TÍNH TAN CỦA AMỒiNlAC V 

Dây là một Ihí nghiệm khả M p dẫn. Có thề liến hành 

Ihc.o nhiêu cách tương tự như thí nghiệm ve tỉnh tan 

của ỉìiđrỏ clòrua vào nưỏc, nhưng ỏ' đây không cho 

rượu quỳ mà cho phcnoltalêin vào nưỏe thì rõ hơn. 

Muốn llú nghiệm cỏ kết quả tốt cần Ihu đầy khí 

amôniac vàc» lọ hoặc ỏng nglũộm, càng dầy càng íỗt, và 

lọ cần' phíullựu kliô. Trước .khi đậy lọ bằng nủt cỏ ống 

vuốt nhọn xuyên qua có Ihê nliúng nút vào nước đễ khi 

úp ngược lọ vào chậu nước tlù nước nhanh chỏng phun 

vào lọ (ong vụốl và nút ưỏt (lã làm tan một chút N il, 

nên làm nước nhanh chóng theo ống dẫn vào bình). 

Thí nghivm fi: 

Tir V # 

13 °2 

Hình 59 —Amôniac 

cháy trong ốxi 

AMÔNIAC CHẢY TRONG ỎXI 

Lắp dụng cụ như hinh 59. Bình 

cầu A đựng dung dich amồn 

hidrôxit đậm đặc (độ 1/4 bình) 

được đậy kin bằng nút cỏ ống dẫn 

khí' thẳng c, đầu trên của õng này 

lại đi qiịainột Iiút khác vào trong 

õng thủy linh lớn B dài 10—15 cm. 

Một đòiig khí ôxi được đưa vào 

ống í> theo ống díln đ. ống dẫn 

thẳng G ldiông nên hẹp’ quả đê 

hơi nước (cũng bay hơi lẫn vòi 

amôniac) bi Dgưng lụ chảy xuống 

không cản trỏ- dòng khi amôniac 

đi ra, kliông làm tat ngọn lửa của 

amôniac. 


- Đun nống bình ,cầu A, khi ngửi thay mùi khí amổniac 

bay lên thì chođòng khi ồxi vào (lầy ống B (thử bằHịí 

'đỏm đang chảy (iở). Châm lửa clốt, • đòng khí nmỏ- 

niac sẽ chảy trông rất I'5. Muốn thí nghiệm cỏ kết quả 

tốt thì đúng dich amôn hidrôxiv phải ílậm đặc, không 

đun’bình càu quá mạnh và nên lấy ồxi vào klú kế (lề 

dỏng khi ôxi đi vào ống B đtrọc (lều. 

Luc kết thúc thí nghiệm thì ngừng (lun nỏng. nhắc 

bình cầu lên khỏi lưới sắt đễ nỏ chỏng nguội V-1 ngííl 

ídòng khi ôxi. 

Thí nghiệm 7 : 

AMỔNIAC TÁC DỤNG VỚI AXiT CLOHlĐHie 

y V ; . , ; ỉ 

í a) Đưa một đâu đũa thủy linh đã Iìhủng vào dung 

dịch am ồn hiđrôxit đển gần một đũa thủ tinh khảc (lũ 

nhủiig vào axit clohyđric đậm đặc. Khỏi trắng h/.ện ra 

. do cộ những hạt amồn clorua được tạo thành. 

b)|cỏ thề tiến hành thí nghiệm lương tự bẳiiịị cách 

trộn attiôniac và amôn clorua như sau. Lấy 2 ong tlon^ 

:Ịi ống thứ nhất được trảng một ít dung dịch amồn hiđrỏxit 

đầm đặc,, ống thứ hai dung dịch axit clohỉđric dạm (lặc. 

Đậy các ống đong bằng 2 tấm kinh, rồi úp ống đong 

Jnày trên ổng..kia (ống HC1 ở trôn). Sau khi rút hai lẩm 

, kính ngăn cách hai ống đong và lật ngược cốc ổng đong 

vài lần thì thấy rõ cả hai ổng đong này (lều đầy khỏi 

; Irắng, đò là những hạt nhỏ amôn clorua. Hai ống dong 

hình như bị giíí chặt vào nhan, nểu miệng .ủn chủng 

được bổi vadơlin và áp khít vào nhau. 



NHIỆT PHÂN MUỐI AMÔN 

Cho vào ống nghiệm'ínột ít muối amôn. clonta (một 

.lượng bằng hạt ngô là vừa). Cặp ống nghiệm lên giá và 

7-TNTHHH 97 

Ị

. í |sfgiữ cho Ống hơi nghiêng ròi đun nỏng"đáy ống nghiệm' 

i(hj, trên tigọn lửa đèn cồn. Muối amôn elorua ỏ- đảy ổng 

ịf* nghiệm biến mất dần dần, nhưng ở phía trên phàn 5ng 

ịlphnghíệm bị đun nỏng thì lại có amôn clorua kếl tinh 

ỉyhbám vào thành ống. 

/ . Thỉ nghiệm 9: 

ỉ'H í* . , , v . ’ H . . ; ■i ị / 

4 

ỉ 

* ĐIỀU CHẸ NITƠ OXIT NO f 

1’! 

1 a) (Ịho một ít mầu vụn đồng vào ống nghiệm ròĩ cho 

Vào ốàg nghiệm đỏ axit nitơric hơi loãng (pha 1 thê lích 

nưởcị Vào 1 thề tích axit). Đậy ổng nghiệm bằng nút cỏ 

Ống dẫn krhi xuyén' qua, đầu ống dẫn này được nhủng 

vào mot chậu nưởc. Bun nhẹ ổng nghiệm. Khí nitơ ôxit. 

lúc đầu có lẫn cả nilơ peoxit (vì ôxi của không khỉ ở 

írong||hình ôxr hỏa NO thành N02). Do đỏ chờ 1 — 

2 phủt cho khống khí bị đầy ra hết ròi mởi úp ngược 

Ống nghiệm. Cảchrihu qua nưỏc như vậy sẽ làm cho nìtc’ 

òxit Không bị lẫn niiơ peôxit, độ tail của NO 4,7ml/100g 

; 20°c.| ivhi Ống. nghiệm đầy khỉ NO thì phải đậy nút kín. 

■b),!lĩuổrì điềừ chế nhicu khỉ nilơ ôxit thì cho đồng 

vào Ịinh cặu cỏ nhánh và đậy bình bằng nút cỏ phễu 

nhỏ gịọl đựng axit nịtơric hơi loãng. Tiếp tục tiến hành 

thí nghiệm như trên. ; 


Thi nghiệm íú: . ■/; j 

TÍNH CIIẤT DỄ BỊ ỎXI IIÓẠ CỦA NITƠ ÔXIT No| 

V; Thù áẵn nitơ ôxịt vào đày ộng nghiệm, mở Bịit đậy 

6ng nghiêm. Màu nâu của nitơ peỏxit dần xuấtị hiện từ 

phía trên^ốủg do NO bị ổxi hỏa.

Thí nghiệm íl: 

1 . * . r ĐIỀN GHẾ NITƠ PEÔXĨĨ N 0 2 

Dùng các dụng cụ như điều chế nitợ ôxit. Ở (ỈAy pỉini 

&lùng axit nilơric đậm (lặc đồ vào ổng nghiệm liíiy hình 

/ cầu đựng vụn đồng, phản ửng xảy ru, khỏrg can (lun 

' nÒDg khí nitơ peoxit màu nâu bay ra khả nhanh. Khòng 

thu khí NOz qua nước mà cho ngay (li’.u ốn£ (lẫn khi 

vào đáy bình khổ đễ khi NO2 đay khổng khi ra khỏi 

bình (khi N02 tác dụng Ỵỏi H20 sinh ra HNOg và NO) 

Thỉ nghiệm 12: /^ v . 

ĐIÈU CHẾ AXIT UTƠK1C. 

Điều chế axit nitoric từ muối niỉorat. 

Cách thứ nhất: cho độ Ig kali nitorní và 2 Iĩil axit 

‘ siựiĩuric đậm đặc vào ống nghiệm. Có the đìniỊị pliàii 

'đạm hai lả (NH

đặc bằng núi cỏ ống dẫn khí nhúng sâu vào một ống 

nghiệm khác nhúng trong cốc nước. Trong trường hợp 

này axỉt HN03 bị phân tích nhiều hơn. 

căèh th ứ .3 : Nếu muổtì điều chế nhiều axit HNO3 thì 

thực!hiện|thỉ nghiệm trong bình cồ cong* : 

Hữ hơp 

lạnh 

HNỏỉ , 

Việc diều chế và tliu axit 

từ raủối nitơrat và. ax.it sunfúric 

đưực tiến hành nhanh, 

an toàn và*đơn giản hơn 

trọng ((Ống nghiệm .2 . 

nhảnh ». Cho vào nhánh thử 

nhất của Ổng nghiệm này 

khoảng hai thìa nhỏ muổi 

n itơ ra t (K N O 3 h o ặ c 

N H 4N O 3) v à rót v à o *đỏ 

■ H&h el ^'ĨKềĩrchêaxU' ;lw ợng axitsunfuric đậm đặc 

. nỉtorric trong ỗng nghiệm vừa đủ thẩm ưát muối nitơ- 

: Ị 2 nhảnh. rat. Đậy miệng ổng nghiệm 

Ịt: , bằng b ô n g thủy ‘tinh hay 

bôngị amiang (hoặc bông> Nhung nhảnh thử hai của 

((ống nghiệm 2 nhảnh » vắo cốc nước hình 61). San đó 

dùng đèn cồn đun nống nhẹ và từ nhảnh ống'nghiệm 

) t 1 V ■ ' N _•1 Ị t __- _ n __1 _ _ĩ i. TT \T ề~\ A — 

U«1 -luaụụ * 

cacbíỊn và đồng kim loại 


ịị • ■ 

Tlìí nghiệm i3 : ^ "*• , Ị , 

;; ĐIỀU CHẾ AXIT NITƠRIC TỪ AMÔNlẦc 

Cà3 thí nghiệm sau đây nồu được nguyôn tắc của sự 

sẵn xuẩt axitnitơric trong côĩìg nghiệp, do đỏ nỏ rất 

quaĩị trorigj

CÀọỊì thử n h ấ t: Cho vào ống nghiệm một ít lính the 

thuốc tim (hoặc lion hợp kali cioral và MnOo) thành lóp 

:dà’y độ lcm rồi đến một lởp hồn 1]Ọ'P amồn. clor/ja vã 

'Vồi bột (đă tàn vụn và trộn kĩ với nhau ỉ ừ tnrớc) dày 

độ ícm. Tiếp đỏ đến một lỏ-p bòng amiang liny liưu 

(cố thê thay bằng bôn£ ihủy tinh tliậl sạch) toi mội lớp 

crốĩi|rôxit (mới điều chẽ lừ amônbicrômat (Nll1)aCi 2(>7 

làm xúc tác. Nôn cho thêm vài sọi đáy đòng manli vào 

lớp xúc tác. Cuọi cùng ỉà 1I1ỘI lớp bông ainian;' (lioặri 

bông thủy tinh) dẽ giữ cho chất xúc lác khôiụi bị lảu 

ra (hình 02). Tál cả cảc chỉít nỏi Irỏn cho đến khoảng 

Ịị2/3 thê tích ống nghiệm và không nen nẻnchặt vì cần 

•••'.đề chọ đòng khíôxi, amôdùng 

một đèn còn thử hai 

jniac đi quá được dễ dàng. 

■■Đậy ống nghiệm này 

bẳng nút có ống dẫii khí 

tội một ống nghiệm đựng 

1 —2 ml qùy tím. Cáp ống 

\ 

nghiệm nằm ngang Ịrên 

giá.sắt. 

Khi bẳt đầu thi nghiệm, 

dùng , đèn cồn đốt nỏng 

mạnh chất xúc tác trong 

Hình 62 — Điều chẽ axit nitơ- 

^hoảng vài phút, ròi 

rie từ amôttiac. 

đun nóng thuốc lim hoặc hỗn hợp KCIO3 và Mn02). 

Không trực tiếp đun nóng hỗn hợp amồn cỉorua và vôi 

bột vì nhiệt ở hai đèn còn đủ đề làm bay amôniac ra 

từ |hỗn hợp này. Hỗn hợp amôniac và ồxi sẽ ủi qua xủe 

à tác. Nếu chất xúc tác .đủ nỏng và đủ 6xi thì amôiìiac 

wsể bị ôxi hóa inạnh, chẩt xúc tác nỏng đỏ lêu, axit Iii- 

'tơric được tạo’ thành sẽ làm đồi màu dung dịch ỏ’ốriẾí 

nghiêm thu. 


101

Nểu lẩy amôn cìorua, vôi hột qná nhiều và (Tun nống 

hỗn hợp đỏ thì amôninc bay ra nhiều không kịp bị 

ỏxi hóa hết# sẽ làm II»à 11 (lun

I ■ . 

bếp ấiộn, Sau khi (lã nối dày bếị) điện vởi liíỉi (loạn 

đây đồng và đậy nút tliii’, thảo hliọ mộ 1 nut và căng 

nhẹ dây bếp điệu ròi cho elìíít xúc tác vào điiy ố mi 

thủy tinh, Ciiii cliú V Ịhco đỏi % bi múi òxil H i S : m 

y đố nối một ống dẫn khi với bình đựn£ đung (lull 10 —• 

Yl2% amổniac, ống thứ hai với bình CỈÌII khỏ (nlur 

hình 64). 


Khi biều diễn thỉ nghiệm, nối dây bếp diện Với nguỏn 

điện đèn qua một mảy biến trả hoặc bểp diện. Sail 

vài phút khi chất xúc tác đã nỏng dỏ, dùng quả l)ỏp 

c.âo su đằy không khí hoặc dùng khí kế đằy ôxi di 

- qua bình đựng dung cỉịch amôniac. Phản ứng ổxi hỏa 

' - 

' V ' •! 

- :

v 

amỏr

đổm sc ch.Vy' sáng trorig axi! nitơrìc và cỏ rấl nhiều khi 

NỌ2 bay rii. Khi k(:í í[iiả dã lổ ỉliì đưa ống Iighìệm vào 

hổi hoặc đưa ra ĩí»>OAÌ ỈỚỊ) họ'c clc ínhùi độc. 

3. Dùng ống nglỉiẹm hai nhánh 'de làrrt đồng ỉhờĩ 

3 thí nghiệm (điên thể a.vit niiũTÌc, fác dạnq CỈÍCI HNO^ 

với cơcbon ưà với đonq' kim ỉoạị). 

Có the .dáng ngay ỉiuợng axil nilơric vừa điều che 

được trong ỗng nghiệm hai nhánh (như (V cíicli Ihử 3 

điều chế HN03 ỏ’ Irêii) cho íảc (lụng với [han hồng 

(hoặc que đóm còn Ulan hồng). Sau (ĩỏ dùng quả bỏp 

cao su đề hủt hết khi nitơ pcôxit vừa si nil ra ỏ' nhản li 

Ống nghiệm đựng axit nilơrĩc (sau đó Iiòa tan khí N 02 

đã thu được trong qua bóp VÌIO cốc nước). Cũng cỏ 

thề dùng đũa thủ}r tinh có quấn bông lầm dung dịch 

natri hiđrôxit NaOIi đặc cho vào nhánh ổnợ nghiêm 

có nhiều khí N02 đề hút hốt N 02. Sau cỉó tiếp tục lảm 

thí nghiêm với đồng .ngay trong nhánh ống nghiệm 

còn một lượng nhỏ axit nilơric. 

v 

4... Dầu thông cháy trong

(hình 05). Dầu thôn? sẽ bốc cháy và cỏ nlìieu. kl.ỉ nito- 

ỊH'òxií tỏa.TÍU 

Khi liÍMì liỉinh llìỉ 111?Ị1 iỘ.11Ị c a n p h ải th e o CỈIC })iộn ph/ip 

liâo lũ e m sau (In V : . 

— Xhíít lỉiỉối phải (lùng nắp dậy cốc.vì dồi khi ngọn 

lửa Veil lờn, vì axit bẳn lung tỏe cỏ Ihỉì làm bỏng người. 

Nẳpđạỵ cỏ mội Ịỏ COI) de nhỏ da 11 thông vào chén. 

— KỉiỏiUị đuọo nghiêng nûòi hoặc cúi gằn phía 

miệng cổc. 

‘ v 

— Ca lì co biện pháp hạn chè k h i NO. hay ra phòng 

iilui’ỏ’ Iỉii U£>h)ệm . írôn. 

5. ỈAột ĩ1'ồ kiin looi trổ’ thàmh thụ fỉông khỉ tác 

đựnq vó'ỉ HNOj đâm đặc. 

'T-fiy 2 ổn.fí nghiệm 

- mộl Ố!U> chứa 5inl HNOa đậm 

(Iỉỉc h o c klnYi, o n g llur híìi đ ự m ị õinl HNO.J c ỏ p h a n ư ỏ c 

(1 : 1) . 

I h ’i 2 đinh sắt đíi lau sạch mõ' vào 2 ống 4ighiệm 

(iỏ. Tại OR..Ị IhiV nhỉil -khống. cỏ phản Ú’I1Ơ gì xảy ra» 

lụi OUIÍ (hir ‘2 phản iVng xảy ra. hic đíiu chậm sau đó 

mạnh (lằn TòJ1 và cỏ kin màu lfiu b'ay ra (N02). 

Sau dó l i cíin-ị cho Ihcm 5ml :ÍI40 vàò ổng nghiệm 

1 phản ửrụí cĩl11 g khòiiíí tháy sảy ra, dù HNO3 đã dup’c 

])híì loan;* nhu' lại ổní> n^hiệỉụ 2. Điều đ.ó chửng tỏ 

UNO;) dậm ù ạ • dã lụa

T h ỉ nọỉùệni 15 . 

TÍNH CHẤT CỦA MUỐĩ NỈTƠBAT 

Cảc thí nghiếrn, s:ii! đây se lìôu ro ràn£ muối nitoiaí 

cũn£f k é m b e n v ữ n -í nlni’ axil n iU rrir, ciing cỏ tỉn h ÒX1 

liỏa ínạnh như axil Ììày. 

1. Muố! mtơrát ĩúc dụng với cacbop.. 

. Gh o một ít ka!i n itơral (

Thí nqhỉộm 16: 

CÁCH NHẬN BIẾT AXIT NITOBIC 

L Nhạn b H t IINO3. 

VÀ MUỐI NITƠRAT . • 

Dựa vào đặc línli củíì H N O 3 

dựng vui đồng. 

— ỈINO3 dòm tỉ;íc lác đụng với Cu ỏ' nhiộl độ thường* 

Cu + lỉirso. = Cu(N03)2 ~j- 2N02t + h 20 . 

Nhò-khỏi mâu náu NO* hay ra dung (lit;h Cu(N0 3 )2 

.có màu xanli la biết dỏ là HNO3. 

' 

— HNO;i 1o3d£ lác dạno; vôi Cu bị đun móng. 

ỈÌCu -]- 813 NO3 = 3Cu(N03)2 -f 2N0f + 4IỈZỌ. 

2N 0 + 0 2 = 2 N 0 2T 1 . . '• 

2 . nhận biất muối nitc rat. (Dựa vào phiromg Irtnhlọn) 

3Cu 4- 2N0 ;ỉr ■+ 8H+ .= 3Gu:^ + 2NO..+ 4H,0 ; • 

Lay vụn đồiu; thả vào 5 ổng nghiệm cỏ đựng các 

c h ấ t k h á c n h a u . 

-f Ống 1 criứn. dung dịch đậm đặc KNỢ«. ; , 

4- Ống 2 chứa dung điCỈ1 đậm đặc H2SỒ/1. : 'V - 

-j- Ong 3 chửa dung dịch đậm đặc HGU ( -'U 

+ Ồng 4 cliứa dung dịch đậm đặc H2SOẶva vài linh 

the K N O 3. ’ ’ : :M' 

-\~ Ổng 5 chửa dung clịch đậm đặc HC1 yằ vài tinh 

Ihề KNO3. ■ ' 

Tại ống nghiệm 4 ỉa lỉiấy ngay khí màu nâu NO2 


bay ra. - 'Ý' -''IMs ' 

Tại ống ngỉúệm 5 phải đun nỏng nhẹ sẽ thấy khỉ màu 

nấu bay ra. Còn 3 ống nghiệm trên không tb.ấy khỉ màu 

náu. Điều đó chửng tỏ rííng N 03~ (lã ôxi hoa Cu ở mồi 

trường axit. * l> 

108 • • ‘ ^ ; 

'

Thỉ nghiệm 17: ; 

ĐIEƯ CHỂ PHỐTPHO TRẲNG TỬ PHỐTPHO Đỏ 

Ở nhiều trường học không , cỏ sẵn phổt pho trắng 

nhưng cỏ phốt pho đỏ. Do đỏ các giáo viên hỏa học 

'Tất cần nắm vững cảc thí nghiệm đirới đây. 

a) Cách thứ nhất: Lắp dụng cụ như hình 66a. Cho 

vào đảy nhảnh Ion, ổng nghiệm hai nhảnh, khô một 

" lứợng phổt pho đỏ khô bằng hạt đậu. Chò khí cacbonic 

vàò đầy Ống nghiệm rồi đậy bằng nút cỏ ống dẫn khỉ 

xuyên qua. ống dẫn này du'O’c nhúng vào ổng nghiệm 

đựng dung dịch CuS04. Sau đỏ đun nỏng-mặnh (lảy-- 

nhánh 1ỞĨ1 của ống nghiệm, nơi cỏ dựng phốt pho đỏ. 

Lúc đầu ỏó xuất hiện một ít khói trắng do cỏ anhiđritphôtphorio 

P2Ơ5 đưcrc tạo thành. Sau đó phồtpho đỏ 

sẽ biến thành hoi rội ngưng tụ lại Ihành những giọl 

lỏng màuịtrẳng tụ cả ỏ‘ thành phía trong của nhảnh 

nhỏ của ong nghiệm. Đỏ là phôt pho trắng, cỏ thế 

d ù n g'cốc rông m iệng đựng đầy n ư ớ c . hoặc vải thấm 

; nước đê ỉàm lạnh nhảnh nhp ỗng nghiệm. 

. Khi thấy £hối p , đò đã hóa hơi hểl chĩ còn mội lớp 

cặn đen, cảc giạt phổt pho trắng đổng tụ lại thành các 

giọt nhỏ ở thành ổng nghiệm, cần vừa. xoay ống nghiệm 

• vừa đun 'Vàb phía Lỉìành ngoài của ổng nghiệm.;chỗ cỏ 

nhiều giọt nhỏ trẳng; Cuổi cùng các giọt nhỏ sẽ chảy 

ra-rồi tụ vào yời nhau thành giọt ìớ:q hơn tập trung ư 

nhảnh nhỏ của ống nghiệm có nhảnlu 

' 


Sạu một tliởi gian ngắn các giọt lỏng này sẽ rắn lại 

thành cục và ta cỏ the giữ lại đề (lùng cho các thí 

nơhiệm pỈLốt pìio trắng, ống nghiệm dùng điều chể p 

trắng xong, cần được tráng dung dich C11SO4 trước 

khi rửai 

I 109

) Cách 2: Cỏ I he điều chế một lượng líhỏ p trắng 

đê làm thi rghiệm về sự phát huỳnh quaDg của p theo 

cách sau dày: Cho 1 ít p đỏ (khoảng 1 hạt đậu) . ; 

ong nghiệm khò. Cặp dửng thẳng ống nghiệm lên giả 

sắt; ciio vào Ihành plain trong ống nghiệm một băng 

ý 

•' 1 í! s 

3) Ố) 

Iĩình (Ỉ6 -- Đ iều chế ị)hốt pho Irẳ n g từ p h ó t p h o đỏ. 

giáy. DẠy miệng ong nghiẹm bằng một ốn({ nghiệm nhỏ 

hơn (vừa kliít miệng ổng ở dưỏ-i) đựng đầy Iiô (hình 

06b). Bun D ỏ n g đáy ỏng nghiệm đựng p đỏ. Sau vài 

pỉìủl sẽ cỏ mội lớp phỗl pho Irẳng ỏ’mặt ngoài lờ giấy 

và ở đ á y o n g n g h i ệ m n h ỏ . Nếu đưa mảnh giấy ])0ăc 

.(láy ong n g h i ệ m cỏ ló Ị) phối pho Irẳno-đó ra ngoài 

khònp; khí, 11ỏ sẽ lự hue chảy và Ị)hổt luiỳnh.ị.quahg. 

; 'r "-* 

Thỉ ntỊỈiiàm ỉ8 : ‘ 


Sự PIIÁ I HUỲNH QUANG CỦA PHÕTPHO 

Trước hot

1J- ) p f + -i- uiJ 

2 PlO , 

o 

, 2) / p zvy3 /j, “ + 0 2. 2 -> ^ •*■2W5 P20 s •. 

Phản ửng nàỵ phát: ánh sáng ta gọi là hiện tượng 

phát huỳnh quang. Nếu ống nghiệm đựng p ,0 5 còn 

hơi nỏng và đem dốc ngưộc tử lừ ố ng nghiệm rồi từ 

lừ lật lại-thì kết quẳ' rộ ràng hoi). 

T h ỉ ngììịệm 19 : 

' 

■ 

SO SẨNII: KHẢ NĂNG HOẠT ĐỘNG 

CỦA p TRẮNG VÀ p Đỏ 

Cặp một tẩm kim loại mỏng trẻn giá sắt. Bọ lên đỏ 

môt mằu p đỏ (bằng đàu que diêm) và một mấu p 

trắng (cũng bằĩig đầu que diêm) 

ỏ’ cách nhau 4 — 5 cm. Dìirtg 

đện còn hư nóng tam kim loại 

đó. Chú ý đề ngọn lửa đèn cồn 

ỏ’ ngay đưỏi chỗ cỏ p (15, xa chỗ 

cỏ p trắng (hình 67)! Ta thay p 

trẳng bốc cháy trước. 

b) Hòa tan một ít phốt pho 

trắng vào eacbonsuníua. Dùrig 

cặp lẩy một mảnh giấy (giấy 

lọc, giẫy\hản...) đem tầm durig 

Hình 67 ~~ Nhiệt độ 

dịch đó rồi đưa gi&v ra 

bốc cháy khác nhau 

ngoài khôkhí. Tờ giấy sẽ c-ủ:i p [vắn2 và Pdỏ. 

tự bốc \.ehảy trong khônơ 

khỉ, p 'đỏ không có tỉnh chất này. ; 


Thỉ nghiện 20 : 

« TÍNH TAN KHẢC NHAU CỦA CẤC MUỐI 

~ , PHỐTPIIẢT 

Nhỏ 2—C*giọt axit phôtphoricrííl loãng (1 :10) vào ống 

nghiệm, lắc đễ tráng ổng bằng dung dịch đó (nểu dung 

l il

dịch còn Ihìra Ihì đem dồ di). Piỏl một ít nưởc.vôi trong ' 

vao cho đến khi nỏ bị dục (cỏ tạo Ihành canxi phftt 

phải). Sau (ỉỏ Ihôm vài giọt axit phốtphoric vào muối 

pilot phíU Cu3(P0 4)2 mới dược tạo thành thì kết. tủa 

ỉ>ẽ bị lan di. 

■ 

Thí nghiệm (ĩã nêu áxxợc lỉnh Ịĩhông tíin của muỗi 

can xi phõlphảt ba và tính lan của muổi canxi phổtphát 

axit. Đó lò một lỉnh chát quan trọng . của muối 

phổtpliát. 

NHỮNG TIIÍ ' NGIIIỆM CẰN NGHIÊN cửu KỸ V'Ả :' 

TẬP BIÈU DIỄN ; 

1. Điều chẽ nilữ, 111 ử líu lr trư củn ■niiơ. 

2. Đieu chẽ amòniac và lỊìử tính lan của arriôniac ■ 

3. Đ iề u chế a x it n ilơ r ic a) từ K N 0 3 và Í I 2SO4 và 

4. T h ử lin h ôxi hỏa inạtih-củíi' ĨINO;) 

b) ôìi hóa amồniac 

õ. Thử lírtb òxì hóa mạnh của KNO;J : ; : ‘ í 

G. Dieu che 1’ Irắng từ p đỏ. -j- 

CÀU Hỏf VÀ BÀ! TẬP. 

1. Nhừng linh cliãL hóa học'đặc hiộl của axíl nitơric được 

nghiên cửu ử Irưòrngbliồ Uiỏng là gi/ Nguyên nhíin của những 

tính cliăt ấy? Có thềí đùng nliững thí nghiệm nào giúp vào 

viẹc nghiên‘cữu các tính chất đỏ? 


2. Có the dùng nhũng 111I ngliiộmnào ơc minh liọa cơ sở khoa 

học của phươníỊ pháp sủa xuất axit nil.oric Irong công nghiệp? 

3. T:ii sao h11 i 'tie 11 hành I.1Ú nghiện) vồ sự cháy của' lưu 

huỳnh và llmu trong kalmiiOTat ống nghiẹm cỏ thê bị ịiỏng 

chảy ra. Iìiẹn |)hí'i]> đe (lảm bảo an toàn? So sánh với sự|cháy 

c/ủa s trong ò\i nguy ôn chí!. * 

112 f :; 

f

4. Khi điều chẽ amôniac từ amôn clorua và kiêm có tliẽ 

dùng vôi sống thay cho M tôi được khồng ? Tại Síio? cỏ 

the dùng phân đạm một lủ / cho aniôn clorua đuọc khùng? 

5. Giải thích ■ " 

Các cliát cháy được: vải, gỗ, giấy khi có lầm (lung địch 

CS2 hòa tail p trắng sẽ tự l)ỗc chảy ỏ' không khí còn nhiìiií' 

hạt p trắng klìông tự bỗc cháy. 

6 . Tại sao càn dùng dung dịch CU&O4 (lo phá phõt Ị)lio tnui{4 

nếu không cỏ dung (lịch C11SO4 cỏ lliẽ dùng chât gì lliav tluv‘ 

7. Tạo tình huống có vẫn đẽ khi làm thí nghiỌm vt' linli cliất 

của HNO3 tác dụng với Cu. 

BÀỊ 6' 

CÁC THÍ NGHIỆM vầ CACBON VÀ SILÍC 

Thỉ nghiệm 1: • \ 

Sự HẤP'THỤ Klií UỦA THAN Ciỏ 

Khỉ Ihường dùng là nitơ peôxit NOẨ\h hơi brỏm. 

Cho khí nitơ peôxil điều chế đưọc lử đòng YiVjaxit 

nitoric dặc, hay hoi bỉồm vào 111ỘI bình cỉìu khô có 

dung tích lừ 25Uml đến 500mỉ (klú NG2 và ỉuri Liỏm 

nặng hơn, không khi 11011 cỏ thê thu vào bình cầu bằng 

cảch rỏt). Đậy kín bình cầu bằng núi cao su c ỏ ‘ống 

thủy tin

tinh. Điều này càng chứng tỏ khí trorig bình đã bị 

hấp phụ. ị/ 

Đun nỏng Ihật mạnh 

bình cầu, màu nẫu xuẫt 

hiện dần, mực nưởc lại 

trỏ- về gằn như cũ. (Nếu 

đun không đủ nỏrvg thì 

khôno thấy rõ sự gĩổí ' 

phỏng chất khỉ đã bị hấp 

phụ). 

Có Ihễ làm Uỉi ligiiịi 

này'đơn giản hơn ] 

củch bỏ bớt hệ thổíí 

vả Ống dẫn, chỉ làm Ihỉ 

nghiệm Irong bình cầu 

hay một hình tam giác. 

Muốn thí nghiệm cỏ 

Hìn.i 08 ~ Than ể$ háp lcết quả tốt cần chủ ý 

í’ì ụ í n ' 

dùng bình khô và than 

gỗ đã sấy khỏ. Dùng hoi brỏm thuản liện hơn khí N ơ2 

vì không phải điều chế pbửc tạp. 

Thí nghiệm 2. 

Sự HẤP PHỤ CHẤT HÒ à"t a n của t h a n Gỏ 

Lấy iriột õng Ihủy tinh lớn, một đau đậy nút cồ ổng 

dẫn. Bi t một lớp bông trên nút rồi dỗ mộl ỉớp than 

gõ lỏn ỉ rên dày chừng 10cm. tìên trên lại lót một 1Ỏ’P 

hỏng nií a (xem hình (>9) Rót dung-dịch mực loãng vào 

Õng thủy tinh này. Dùng cổc hứng ơ dưới ống thủy tinh. 

Nuởi* chày xuống cốc sẽ k hồng vỏ màu. Nếu cỏn màu 

ÍỈJÌ cán lọc lại lần tlìử hai. Cố thề lam theo cách khác 

như sau: Clio vào bì h càu 15 — 20mì dung dịch 

114 


mực loãng và thêm vào cl ó 2 — 3 ’thìa. than gỗ (lã 

nghiền nhỏ. Sau khi lắc dung dịch và dỗ lẳng sỗ thấy 

màu mực biển mai. 

Nướcmẩb^-ị 

' 

Tỉịỉ nghiệm J 

Than go 

CACBON TAG DỤNG VỨJ 

ĐỒNG ÔXIT 

Thỉ nghiệm VC lỉnh khủ’ của CÍKĨbon 

đối với ổxit kim loại giúp ỈÌỌC 

sin h ' Ih ấ y đ ư ợ c CƯ s ử ứ n g citing 

của cacbon trong kĩ nghẹ luyện 

kim. 

Lấy lg dòng ổxil CuO vừa mỏi 

Hình G9 - ĩhnn gỏ đư(?’c điều cllế bằng cáclí 1IU11£ 

liẩp phụ clìâL hòa lan. nỏng nialakit (clòn^cacl)OHíi I 

bazo) và 0}i')ịị bội than gỗ (la 'nghỉen 

nhỏ, hoặc trộn 2 phằn thề lích đòng ôxit vửi một 

phần than đẩ lán uliỏ. Trộr Ihạl đều hai Ihú’ lòi 

lấy 

I rTxr . lkhoảng r l i A ỏ n r t i 

chừng 

' K l V n f l 

lem3 cho vào 1 ống 

nghiệm. Đậy ống 

■unghiệm bằng nút cỏ 

■ống dẫn nhúng vào-mội 

ống nghiệm khác 

đựng Iiưửc vôi ironon khử (lộng ôxit- 

M 115

kết *(]uả mỏri võ. Khi Ihẫy nưỏc vôi trong bị vẫn 

đục, đáy Ống nghiệm đựng hỗn hợp cỏ màu đỏ do 

đồng (ìưọx giải phóng là thi nghiệm đã cỏ kết quả. 

Nếu tlùng đồng ôxit đã cũ thì thỉ nghiệm cỏ lúc 

không ỉ hành công. Nếu dùng đồng ôxit vừa mời 

được điều ehể và mồ hỏng Ihì sẽ đệ đạt kết quả tot. 

Muốn ngừng thí nghiệm phải bỏ ỐDí* nghiệm đựng 

nước vôi ra trưỏrc rồi mời lắt đèn đê.tránh n'ưó*c tràn 

vào làm vữ.ổng nghiệm. * 


■CAC BON TÁC DỤNG VÓ’I CHÌ ỔXIT ] 

Lấy một mằu Iharr 

gỗ, khoét một lỗ sâu 

độ lem, rộng lcm. Cho 

một ít chì ôxit vào lỗ 

dó. Dùng ổng Ihủy tinh 

đầu vuốt nhọn thổi 

Hình 71 - Các bon tác dụng một luồng không khí 

vởi chì oxit. 

qua Iigọn đèn cồn, 

tập Irung ngọn 'ửa vào 

chồ đề chì òxit, Cần thòi đều và nhẹ đễ chì ôxit và chì 

mới tạo ra không bẳn đi mẩt (xem hình 71). Thồi một 

lúc sẽ tlìỉíy những hạt cliì lóng lánh ỏ- mấu than. 


Thí nihiệin í) ,y3 : . 

. 'BIỀU CHẾ CACBON Ỏ:-JT 

VÀ CACBON ỒXIT KHỬ BỒNG ÔXIT 

M ni) viiồ bình căn- nhỏ (hoặc một ốny ngliiộra) 3ml 

-yj a.íit filmic và 12ml axil suufuric đặc. Đậy kin bình bằng 

Ị nút có ống (ìẫn nổi vời một ống v,rầf tinh lớn đựng 

116

một ít đồng ôxit (chì ôxH hoặc sắt ôxity. Nối Cng thủy 

lỉnh lớn vởi mộr,ống dẫn thử hai eó đầu uổn cor g nhúng 

vào chậu nưỏc vôi trong. Dừng mộl ổng đo lởn hay 

một lợ ỈỞI1 dung tích 1 lít đựng clay nưởc vôi (rong úp 

yào đầu ống dẫn'trong chậu đe Ihu lại khỉ cacbon ồxit 

lliừa (xem hình 72). Lắc bình cầu, racbon ôxil tạo ra tli 

qua ổng thủy linh dựng đồng ôxit sang chậu nước vòi. 

Ban đầu chưa thấy cỏ hiện tượníị phản ứng giữa ciicbon 

ôxit và đòng ỏxit, Iihirngkhi CỈUU nóng dòr, ỏxit sẽ tlũíy 

màu đỏ gạch xuíU hiện và chậu đựng nước vổi vằn (lục. 

Thi nghiệm xong cần thảo bỉnh càu và ổng do đụng 

cacbou ôxit thừa đưa ra chỗ thoáng *ngoài phòng llú 

nghiệm đệ tránh độc. 

Thí ngỉìiệỉ 

Hình 72 — Cảcbon ỏxit khử đồng ôxit. 

ỵ' 

TÍNĨ _____ __ ,r . CỦA KHÍ CACBONIC 


a) Ịỉỏt khí cacbonic: Lấy hai cốc Ihủy tinh lán cỏ đánh 

dấu sỗ 1 và 2 bằng bút ch* màu hay phấn. Dẫiỉ một IuoBịí 

khi cacbonic ỏ’ hình Kíp vào đáy cốc 1. Đe mộl que 

đỏm đang chảy ỏ’ miện:* cổc, khi thấy đỏm tắt lức ’ù 

cốc 1 đã đ.ầy khí cacbonic. Dùng một que đỏm ‘1 y 

\ 

117

dua vào đậy cổc 2 đề chửng minh rằng trong cổc chưa 

oỏ C0 2„ Hỏt từ từ khỉ cachonic ở cốc 1 sang cốc 2. Saù 

khi rót ì ồi lỉira đỏm đang cháy vào còc 2 sẽ thấy đóm lắt. 

b) Lấy 3 hộp sắt nhỏ dựng bông tầm (lầu hỏa, nắp 

moi hộp đục một lỗ cho bấc xuyên qua. Dùng dây thép 

buộc ha hộp đó treo vào Ịrong một chiếc cốc lớn ở 

(ỉộ Síìu khảc nhau (xem hình 73). Cho vảo cõc một ống 

thủy tinh lớn, trên cố phễu. Cham lửa vào đầu bẩc 

của 3 hộp sắt. Rót khi cacbonic tử một cốc đã thu sẵri 

vào phỗu. Gác ngọn lửa sẽ tắt đà n tlieo thử tự tử dưới lên 

Thi nqhịệin 7 : 

^ r l N I I CHẤT Iĩó.v HỌC CỦA KHÍ CACBONIC 

I 

Hình T.ì — Khí carbonic nặng hơn không khí. 


VẢ TÍNH AXIT CỦA AXĨT CACBONIC 

Có Ihễ làm thí nghiệm về lỉnh chất axii của khí cacbonie 

tan trong nước kểl hợp vói thỉ nghiệm về tính 

không ben của axit cacbonic. Chò dòng khí cacbonic 

(diều che từ CaCOj và axit HCỈ .đặc) qua ống nghiệm 

đựng dung !ịch nalrỉ cacbonat-àxit đề hấp thụ hiđrô 

clorua bay iheo, sau dó cho vào một ống nghiêm đựng

chuyền sang màu (lỏ. Đem (lun nóng ong nghiộn này 

Irong vài phúỊ, màu dỏ sc mat di và m àu tim lạ) xuĩỉl 

hiện. Có thễ giải lliỉch hiện tucnig này bằng sự c Hiỵẽn 

dịch các cần bằUí* đưới cỉủy. 

ỉựị:C02-+ ỉỉ20 H2C03 11+ -Ị- HCO3" 

/ . ^ Ị 211+ -\- c 3 

ỉ Cũtig Cỏ the dùng axit sunĩurie và. Ìiíìlri eacbonaí 

hay natri cacbom il axil. Trong trường liỌ’Ị) này 'chông 

cần bình lọc ở giữa. Không liên dùng IIvS I Víi CaC03 

làm thỉ nghiệm vì canxi sunfiU tạo ra sẽ đỏng chỊt vào 

ống nghiệm. 

Tỉìi nghiệm 8 

N 

BIỂN BỒI ÂNXI CÀCBONẦT THÀNH CANXI 

I 

CACBONAT AXIT VÀ NGƯỢC LẠI 

- Đẽ chửng minh tỉnh tan khác nhau của cíìcbonat và 

cacbonal axit kim loại kiềm thỗ, dòng lliòí nOu rõ cơ 

sở hỏa học của sự tạo lliành thạch nhu, hiện lượng 

suối hỏa đả vv. r à thề iàm thi nghiệm sau đàv: cho 

một dòng khí cạcbonic (điều chế sẵn từ binh Kỉ Ị) hny 

ống nghiệm) vào một ống ngliiệ.n (lựng kừoang 2 ínl 

. dung dịch Ca(OIĨ)9 (nước vổi Irong). Lúcdằu ổng nghiệm 

bị đục do có canxi cacbona[ kết tủa. Tiếp tục cho khí 

cacbônic vào kểl tuả sẽ dằn tan đi do tạo lliành canxi 

cacbonat axit. Sau đó đun sôi ống nghiệm, kổt lủa ỉạị 

xuất hiện do canxi cacbonat axit biẽn đỏi thành cansi 

cacbonat. 


Thỉ nghiệm 9: - ' 

NílIỆT PíiẲN CACBONAT 

Dùng cặp sắl dưa một mầu đá vôi CaC03 nhỏ và mỏtìg 

vào ngọn lửa đèn cồn dò 4 — 5 phút. Cũng cỏ Ihe nung

Jiỏn

Nghiêng bình cho axil chảy ra tảc đụng với NaHCó3 

tạo thảnh một luồng khí caebonic co,. Nếu dốc ngưọ-c 

bình thì'chất lỏng sẽ phun ra thành lia rill mạnh. Cần 

giữ chặt núi đễ tránh chất lỏng bắn vào người và quàn 

ảo. Nếu khỏng cỏ bình tam [íiác có nhánh thì dùng binh 

lam giác thirờng đậy bằng nút cao su có £>ng (lẫn xuyôn 

qua (hĩnh 74h). 

Thí nghiệm í ỉ : 

ĐIỀU CHẾ AXIT S1LIXIC II,SiO., 

Cho vào ống nghiệm một thề tích dung (lịch natri 

silicat 10 %, một nửa thễ tích dung địch axil cỉohiđrie' 

loăng (1 : 2). Lưu ý không đàng dư axit. Dùng đĩỉakhuấv 

đều dung địch trong ổng nghiệm rội bỏ ra ngay. Sẽ 

xụãt hiện chầt axit silicic ỏ’ the keo. Dốc ngược ống 

nghiệm sễ ihấy axil không chảy xuốn:?. 


TÍNH TAN CỦA SILICAT KIM LOẠI KIỀM 

Tán những mảnh kính vỡ thành bột trong cối sir 

Cho bột thủy tinh này vào ổng nghiệm đựng 2 —3ml 

nước cất. >!a'ri silical tan trong nước sẽ bị thủy phàn. 

Nhỏ một vài giọt phỏnoỉtalêin vào s(” tlũíy dung dịch 

chuyền sang màu hồna. 


NHỮNG THỈ NGHIỆM CẰN NGHIÊN cửu KỸ 

V i TẬP Bỉ ÈO Dĩ ẺN 

. . 1. Tinh háị) phụ của tỉ;an gò: a) sự hấp phụ khí : b) sự hiip 

phụ chất tan. 

2. Cacbon tác đụng \rới đông oxit 

V ' ■ 121

3. Dieu chế cacbon òxit và (lùng nó (le khử đòng ôxit hoặc 

sái o\it. 

4. Đ iều chế k h i c a c b o n ic - T in h .a x it của k h i c a c b o n ic và 

linh axil của dung dịch CO; Irong mrức. 'v 

5. Nhiệt phân caobonal và cliửng minh rằng có canxi ỏxit 

dược lạo ílìành. . ' 

CÂU HÒI VÀ BAI TẬP 

1. ỉ)c rĩièu chỗ lói cacbonic Iiííười ta Ihưòng (lừng axitnào 

vá muỗi nào run axit cacboiic? Hãy giải thich điẻu đó. Nểu 

kbòiiịí cỏ axil, cỏn cỏ cách 11ÙO đề (tiêu che mói lượng nhỏ 

khi C02 ? 

2. Tại sao lăt c:í các dụng cụ điẽu chí' hyđrồ bằng cách cho axit 

tác đụng lèn kin! loíũ lại có lì lề dùng đẽ điều chế khi cacbonic ? 

3- Gacbonal ỉ ỉ a 3r Cacbouai axit của kim loại đẽ bị nhiệt 

phàn lích hơn? : 

4. Nguyen tắc chế Ihan hoạt tinh. : 

5. Những đievi cần chú ý vù kinh nghiệm tiổn hà all thí nghiệm 

ôacbon Lóc dụng với đồng ỏxit » đq tin nghiệm được nhanh 

và có k(’l quả rõ nhãt. 

0. Biẽu die 11 í hi nghiộm V'.!. sự hup phụ khí kề í hợp với việc 

giảng đoạn Linh hĩp phụ cù:t than » theo phươiiị; pháp nghiên 

cứu (theo sách giá:) khoa hóa học lứp 9 nhà xuầt bản Giáo 

(lục Hà nội 1970 lịp II. Íran

& 

đỏ có thê lấy ỉừ loại dày kim loại cỡ lởn hoặc các thanh 

kim loại mỏng bằng (lồng, nhôm và sắt. Dùng dây kim 

loại buộc ba đũa kim loại dó lại cho sat vào nhau roi 

cho xuyên quá lỗ nhỏ của bìa cứng, khoảng một nửa 

chiều đài củỉi chúng. Đầu phía kia của các (lũa kim 

loại được uốn nhu* hình 75 cho chúng Inch va. nhau và 

trên đạu của chúng 

được bọc một quả 

Cầu bằng parafin có 

cắm một que nhỏ đã 

được 

• i 

đính sẵn mảnh 

. 

giấy ghi tên kim loại. 

Cặp 3 đũa kim loại 

đỏ nằm ngang trên 

giá sắt và 'đua phía 

đàu không’ cỏ bọc 

Para^ n °ủa đũa 

'ĩ đỏ yàõ ngọn lửa đèn 

• cồn. Bìa cứng sẽ ngăn 

Ilình 7;3 —Độ dan nhiệt khác 

nhau eảa đòng, nhòm, sấl. 

sự khuếch lán của 

* ' nhiệt giúp cho việc nghiên cửu độ dẫn nliiệt của kim 

loại thêm chinh xác. Quả cầu parafin ỏ' dây đồng sẽ bl 

chảy khả nhanh, tiếp theo là quả cằu parafm ỏ* đày 

nhôm,-cuổi cùng mởi đếti quả càu parafin ở dày sẳt. 

Có thề Ihấy ro điều đó khi mảnh giấy gai lỏn kim loại 

ỊỊăi bị đố xuống. 

I /! Thi nghiệm 2 


* ' DÃY ỈIOẠT ĐỘNG HÓA HỌC - 

. CỦA CÁC KIM LOẠI 

Cỏ thê dựa vào cảc tlii nghiêm kim loại đầy hiđrô 

Iđiỏi axit và kim loại này đẳy kim loại khác ra kh(V 

dung dịch muối của chúng, đề chửng minh thử tự hoạt 

123

động của một ;'0 kim loại tro rụi dẫy K, Ca, Na, Mg, AI,' 

Fc, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Aij, All. 

a) Lav bon óng nghiộni đựng axil clohiâric hơí.loãng 

(I : 2 ) và cho vào mỗi ổiìíị một Irong bổn mằukiiYL loni 

sau (lây cỏ kích Ihước như nhau : magiô, nhôm, sắt Yà 

ciồn^. Troujf ba ống nghiệm clause cỏ hiđrồ thoát ra, 

ItrợnỊỊ liiđrò lỉioál ray cu dằn từ ống có-Ịtiagiê đển ống 

cỏ SỉU. ỏ ’ ổng nghiệm đựng (lỏụg thỉ khôpg có hiđrô 

thoái' ra. 

b) La v 5 ổng nghiệm, cho vào ong thử nhất 3mi dung 

dịch chì nilral, ống'thứ h ai— dung dịch đồng sumfat, 

ỖDƠ Ihử by d u n g dịch bạc nitrat. Nhún.? m ộ t lả hay 

mầu kẽm vào ổng Ihử nhẫl, một đinh sắt vào ốDg Ihử 

hai, một dây (lồng vào ống Ihứ ba. Sau 2 đến 3 phủi dã 

thiíy ro ở trong ống thử nhất cỏ lớp lir.h thề chì xốp 

ỏng ánh, ỏ' 01)í; Ihử hai cỏ lớp dồng xốp và ỏ' ổng thử 

ha cỏ những tinh Ihề bạc sáng. Điều đó chứng tỏ kẽm 

hoại động mạnh hơn chì, sắt hoại động hơn đồng và 

dồng Iioạt dộng ho-n bạc. 

l'ỉú nqỉiiệm 3: 

DIỀU CHẾ HỌP KIM VÀ 

THỬ TÍNIỈ CỨNG CỦA NÓ 

ĩ;)e chửng m .nh là có nhiều họ’p kim 2Ú'Dg h ơ n c ả c 

kim loại họp thành, có the điều chế họ*p kim của natri 

' ■ 

vởi chì và so sánh linh cứ n g của hợp kim đó vởi nalri 

và CỈ1Ì. 

Trước hết can thử tinh mềm của natri và CÍ1Ì bằn

đũa sắt rồi đố ièn lả sắt hay lưới amiăng. Khỉ đề nguội, 

ta được hợp kim cứng hơn chì vì khồng the dùng món^ 

tay vạch được thành vết. Nếu ném mẫu hợp kim lên 

bàn, nó phảt tiếng vang ỉeng keng'của kim loại khảc 

hẳn chì. 

Thí nghiệm 

sự ĂN MỜN KIM LOẠI TRONG CHẤT ĐIỆN PÍIẢN 

Cỏ PHÁT SINH DÒNG ĐIỆN 

Rót"đung( địch axỉt sunfuric (1 :5) vào cỗc vả nhủng 

các diện cực sẳt và đồng vào đó (có thề G.ùng dây đồng 

và định sắt), nổi các điện cực đó vỏ’i điện kế. Kim 

điện kế bị lệch đi ngay, điều đó chứng to có phát sinh 

dòng điện. Đó là vì đã xầy ra các quá trình : 

Fe — 2e =: Fe+ + 

2H+ 4 - 2e = 2H ; 2H = H2 t 

sắt là' kim loại mạnh hơn bi ăn mòn (bị ôxi hỏa), các 

ion H+ là chất ồxi hỏa. Các điện lử r.heo dây dẫn 

.chuyền .đến k.m loại kém hoạt động hon ỉn đòno-. Ở 

đây xảy ra sự.khử: hiđrỏ. 

Thí nghiệm 

KIM LOẠI HOẠT ĐỘNG HƠN síỉ BỊ PHÁ IIỦY MẠNH 

KHI CÓ Sự TIẾP XÚC CỦA HAI KIM LOẠI 

NHÚNG TRONG CHẤT ĐIỆN PHẢN 


a) Rót vào 2 ống nghiệrn mồi ong 5 — (iml đung dịch 

axil sunfuric ( I f 5) và cho vào ống từng hại kẽm chưa 

xử lỷ bằng axit. Khí hiđrô Ihoát ra chậm, Shu đó ỉhềni 

, vào một ong 2 — 3 giọt (lung dịch đòng suiiíal. Trong 

ốngđó hyđrô bắt đầu llìoảt ra mauh liệt hơn, vì kẽm cla

day đồng ra khỏi dồng sunfat và đồDg mới được'giải 

phong đa phủ trêu mặt kẽm. Do xuất hiện nguyên tố 

galvanic Zn-Cu mà kẽm bị phả liủy mạnh hơn. 

b) Cỏ thế nghiên cửu đồng thời một số cặp nguyên 

tố galvanic VC ar.il hưởng của'sự tiếp xúc giữa một kim 

loại với một kim loại khảc mạnh hơn. 

Chuằa bị hốn Ị)ộ pin đơn giắn n h ư SÍIU : Lây bốn 

đoạn dày thcp (Fe) đă đánh sạch. Guổn vào dầu 3 đoận 

■dày Hin lưọt 3 mail kim loại khác: kẽm, thiếc, đồng. 

Dây, thép thử tư đê làm mẫu đoi chứng. Lấy bốn ống 

nghiệm và (tồ vảo mỗi ống 3 — 4 mi 'ìưởc, *1—2 

giọt axit clohiđric và thêm ỵào-2 — 3 giọt đung dịch 2% 

muối kali ferixiamua K3 [Fe (CN}6]. Căn nêu rõ muối 

này-là thuốc thử của ion Fe+2, nó tạo thành với ion 

Fe2+ một chát màu xanh. Bỏ bốn đoạn dây thép đã 

chuẫn bị như trên vào các ổng nghiệm. Màu xanh sẽ 

xuất hiện trong dung dịch của ha ổng nghiệm, nhưng 

vỏi tốc độ khác nhau : nhanh nhất là dung dịch chứa 

Irong óng đựng Fe-Cu vì sắt trong pin Fe-Cu bi phủ 

hủy.nhanh, hơn' tiếp theo là dung dịch trp:ag ổng.đựng 

Fe-Sn, chậm nhát là trong ổng chỉ đựng (lây thép làm 

mẫu đối chứng. Riêng dung dịch trong ống nghiệm cỏ 

cặp pin Zn-Fe l.hì 5 — 10 phút sau cũng không cỏ màu 

vi kẽm hoạt dộng hơn sắt nẻn chính kẽm bị ăn Ị11Ò41, 

ỏ' đày kẽm đã. bảo vệ cho sat kỉìỏi bị ă'n mòn. 


Thí ìmhiệmíli -Ầ 

V ' 

CHỐNG ĂN \ư ĩ LOẠI - 

iiẰNG CẤCIi CÙNG CỈ-IẰ (CHẤT CẢN* HÓA) 

a) Lỉíy hai ống nghiệm n ìig đựng 5 — 6 ml dung 

dịch 2 0 % axi! Mđrịe.* vào trong mỗi ổng một 

cái đinh sắt da 1 sạr.h. 0 có phản ứHịị xảy ra giữa 

126

sắt và axit. Lúc đỏ'thêm 1 ml íbocmalin vào một ống 

nghiệm. Trong ống nghiệm này phản ứng xảy ra bị 

chậm lại rõ rệt. 

b) Tiến hành thí nghiệm như trôn nhưng thay chất 

hãm bằng bột urôirồ]>in (CHị;)gN4. Cho vào một ống 

n g h iệ m /( đ ự n g a x it c ỉo h iđ r ic v à đ in h ;5ắt) m ộ l ít b ột 

urổtrôpin, lắc m ạnh đề hòa

2 . Tại sao khi cuòn một đoạn dày thép vào ]á tìồng rồi bỏ 

chúng vào dung dịch axit thì nbận Iháy có bọt. khí hiđrô 

thoái ra ở lá đồng? Làm thể nào đề trình bày rõ điều, đó. 

3. Xác (lịnh mục đích, ý ngliĩa của những thi nỊịliiệm 2a và- 

2b. Khi so.sánh hoạt động hóa học của một số kim loại cỏ thề 

sử dụng mỗi thi nghiệm đó ử bài nào, chương nào, lởp nào ở 

Inrờng phồ Ihông. 

4. B iế u dien thi nghiệm 2a và 2b theo phương pháp mà anh 

(chị) cho là phù hạp nliál khi giảng đoạn: « b) (Dãy Bêkêlồp), 

của mục B (so sáuh hoạt động của các kim loại), Hỏa học lớp 

10, lập 1 (1970) Irani; 8 -9 ): ' ' 

BÀI 8 

CÁC THÍ MGHIỆM VẾ KIM LOẠI SCỈẼM 

Thí nghiệm í : 

VÀ KIM LOẠI K!ẾM THỒ ì 

KIM LOẠI KIỀM 

VẺ SÁNG KIM LOẠI CỦA NATRI VÀ KALI 

a) Cỏ thê tạo ra một lớp kim loại kiềm sảng lỏng lánh, 

bồ mặt làu bị mừ (li do bị ồxy hỏa bằng cách sau đây. 

Chọn hai ổng nghiệm, có dường .kinh .khác nhau một 

ít sao cho ong này bỏ lọi vào ốíig kia vừa khít như 

piRông trong xi lanh, ông nghiệm có đườn|Ị kính lớn 

hơn phải ngắn hơn một ít Nhúng ống nghiệm'lởn vào 

nước nòng hav hơ nóng ròi bỏ vào ;dỏ một mầu kim 

loại natri hay kali đã thấm khồ dầu và làm sạch. Nếu 

naíri hav kali chưa nóng chả)7 tliì lai nhúng ổng nghiệm 


vào nưởc nống cho nó nóng chảy. Sau đỏ lẩy ống nghiêm 

' 

' ^ 

^ 

" ệ 

128

nhỏ lồng vào ổng Iighiệm lớn và ấn nhẹ đê ('lấy kim 

loại lỏn khoang*,không giữa hai ốn ơ. Grq kín phỉa trôr 

khoảng không bang parafin 

(hình 76). Nếu gắn thạt kín Paraphin 

cỏ thê gill* đirợc ánh kim 

của natn, > kali hànư 0 Ihiíng. 0 

b) Cỏ Ihẽ tiến hành theo 

cách sau dây : iấỵ một đoạn 

ốrig thủy linh sạch và Uiô 

dài khơẳng 20 cm cỏ dường 

lánh 7 —8 n»m. Lấv cụcnalri’(hoặc 

kali) va khỏi dầu 

hỏa, lau khô bằng giẵy lọc, 

cẳt bỏ lởp ôxil ỏ' Irên mặt.Cắt /ĩ\ , * 

lẩy mộrmiếììg nat ri (kali) cidtr-, 

dày 5 — 8mill, đặt nó Iren Lrac&ígiỉíỵ 

lọc và ấn Ống thủy tinh utnh n _ Thử v, sAns kim 

xuống nũểag lúm loiú (vừa 

kim 1.1!)i kiÌMii. 

ấn xuống vừa xoay ống) 

(hình 77a) sẽ cỏ một miếng kim loại lùnỉi t1 11 lọl vào 

trong ổng thủy lĩnh. Dùng đũa thủy tinh đẫv iniốngkim 

loại này vào ịiiừa.ỗng, rồi (lùng them một (-IĨÍÍI thủy tinh 

khác ỏ' đầu phía kia của iìĩìiị đẽ nén kim loại (hình 77})). Bê 

mặt của cột kim loại nén chặt nỉiti' thế giữ tiIIọc khá iAu 

ánh kim ống ảnh ở eliỗ tiếp xúc'của. kim loại vứi Ihủy 

tinh. Nen ta kỏo dài hai đau ổng thủy linh ròi lùm kin 

ỉại thì sẽ được mail kim loại nytri bav kali sir dụng 

sđược trong nhiều năm; 



TÍNH DỄ NÚNG CỈIẢY CỦA NATttỉ VÀ KAL1 

Cho vào ổng nghiệm khô một'cục nhỏ kali. N V *U; 

ổng nghiệm đó vậo nước sôi, kali sè nóng chav % \y. 

9-TNTIIHH 129

Nếu cố'mầu' kàli hoặc natri đã đưọ’c hàn'trong ống thủy 

ỉinh như trên thì hơ nóng ống trên ngọn lưa. Kim loại 

kỉem dễ dàng bị chẵy ra (Nhiệt (lộ nỏng chầy của kali 

là ()3°50) (hình 77c), - - , 


¥ fh í nghiện 

TAG DỤNG CỞA NATRI, KALI VỚI NƯỚC 

Vì phản ứng của natri và dặc biệt ỉ à của kali với nưởc 

xáy ra ră-t mãnh liệt. Do đỏ khi làm thi nghiệm không

,nên đùngỉượnglứn natrỉ kalí. Sau khỉ thỉ nghiệm kỉiông 

được vứt các mấu natri(kaỉỉ) còn dư Vỉ'\0 cỉiậu rim, vì 

đieu đỏ có the gày ra nồ. Cũng kiiôiig nèn rót ngay 

nước vào bình cầu hay 6 ng nghiệm vừa tiến hành các 

í 

/thí nghiệm 

° 

vỏ’i kim loại kiềni. 

' Ị. Ncstri tác dụng yói nước.^ 

- Cảch 1: Gặp vào giả sắt một ỏng nghiệm dựỉ ị.ị an 

đay nước/Bỏ vào ống nghiệm đỏ một lrnu nah’i baiìiỊ 

hạt đậu đen đã được iàm sạch bằng giííy ì ọc \ậ nhanh 

chỏng đậy lôn miệng ổng nghiệm một cái pheu „iho úp 

ngưựe, (lầu cuổng phễu cỏ. nổi vỏ’i mội Jnf

vuốl nhọn, tờ giấy đỏ sẽ bị cháy. Nếu lượi>g natri nhỏ 

. quả và khồng có ống vuốt nhọn ihì (lòng lìiđrô không 

cháy được làu. Khi natri íĩã phản ứng lìếl Ihì cho vào 

ỏng nghiệm vài giọt áuĩìỉị (lịch phênoUalein uề chừng 

Iiìinh có kiềm tạo thành. ! 

Cách 2: Cố Ihề thu hiđrô vho ống nghiệm và dùnn sự 

lift của lìỗn hợp hiclrố xỏi ôxi trong không khí đe chưng 

minh cỏ hiđrỏ đưọ'c giải phỏng trong phản ửn.ơ của 

kim loại kiềm và mrỏt. Tiến liành thu hiđrô .như ỏ' 

lììrih 78. Ciing cho vào (íng nghiệm đirng gằn dầy nước 

^nột mấu natri rồi úp ngiTO’b một ong nghiệm khác lởn 

hơn lẻn trèn miệng ổng nghiệm đỏ. Khi mau natri (lã 

phản ứng xong Ihì đưa miệng ống nghiệm, đã thu. đầy 

ỉùclrô lại gầh ngọn lửa đèn còn,-sẽ cỏ tiếng Iìồ. 

x Cách 3: cỏ lliế tiến hành ihí ngliiệin natri ỉảc đụng' 

Ỷừi nưỏc

Thỉ nghiện 

TÁC, DỤNG CỬA NATIU 

VÒ'! 'AXJT CLOHlliMG DẶC 

Khi nghiỏn cửu lác dụniỊ của kim Loại kiềm với axil, 

Ixong đíeu kiộn của InròiiíỊ phồ thông tìhỉ nẻn.làm Ihi 

.nghiệm vói nalri và axit elohiđric dậm dặc. rl’hí nghiệm 

xảy ra Ồm ả vò nu loàn khi nong độ của axil (’ỉoỉmlrir 

.khòng Ihĩíp liơn 2'8% — tỉ khối 1,11). Khi nồng (lộ axit 

clohkliíc đưửi 18% Ihi thường phái sình lien^ no. 

Không nôn dùng axít ỈIGi nồng độ loãng 4% lìoặc axit 

sunfuric,* axil niloTÌe vi Ihí nghiệm sẽ cục kì nguy hicm* 

'Cách..'tiến hành thi nghiệm về lác dụng'của natri 

với axil cloliitỉi ic dặc lương lự nhu* thi nghiệm ualri 

lác dụng vỏ’i iurỏc (hình 78). Ở (láy ống nghiệm sẽ Ihíỉy 

rõ kết ỉ ủ a Ị rậm* (’ủa 11 a tri cỉorua. 

DIỀU CHÉ NAT KI IIIĐIIÒXIT + X 

iỉẰNC. rauửNC. p h á p d iệ n p h à n 

DUNG DỊCH MUỐI NATHI CLOIIUA 

a) Lay hai SỌ’Ì dây đòng buỏL chặt vào hai điện cực 

than rồi đặt.chúng vào hai nhánh của ống chữ u (hình 

79a). Rót dung dịch muối ÌÍ11 bão hòa vào ống. Noi hai 

điện cực YÓi mọt nguồn diện một bhicu cỏ lliế hiộu 

8 — 10 VÔ11 (dùng ẳc quy, pin hoặc điệu đòiỉ qr.a máy 

•chỉnh \m\). Ở cực am (catôl) se có hyclrỏ tỉioál ra và 

cỏ natri hiđrỏxit (lược tạo thành. Nhạn ra NaOll lmng 

dung dịch phônollalein. 


_Ở cực dương (ỉinốt) có khí clo i Ỉ10 ill ra. cỏ ih-ì niiận 

>a khi clo bằng cách nliỏ vào phần (lung dịch ỏ' phin 

cực (lương một íl (lung*clịcli kali ỉổđua và vài giọl hồ 

\ 

133

tinh bộtiCU) dầy iổt ra khỏi kalỉ iòiiua nên'dưng dịch 

sẽ cỏ mai xanh thẫm. 

Khỏng lên hế~> hành Ihí nghiệm quá lâu, vì cảc dung 

\ Hình 79 Biện phàn đung dịch muỗi ãu. 

h) Có thê cho học siníi lự làm thi nghiệm điện phân 

đung dịch muối ãn theo hai kiều đơn giản như sau'- 

— Lấy một ổng thủy tinh nhỏ được uốn cong hình 

chữ Ư hoặc chữ V. Cho ổng này xuyên qua nảt cao S11 

hav nút bấc rồi cho vào cặp Irên giá sắt. Đặt vào 2 

dầu ống liai đoạn, ruột ])ủt chì đen Ihông Ihường đễ 

làm 2 diện cực. Rót dung dịcli muỗi ăn vào ống. Dùng 

dày đòng nổi 2 cực với pin đèn. Dùng pipet clio chấl 

chỉ thi vào 2 điện cực. Hiện tượng xảy ra lương tự 

nhd ỏ’ lỉiỉ nghiệin 5a. 

— Cỏ thề tiến hành theo kiều đơn giản hơn nữa: Đặt 

một miẽng giấy lọc có tầm dung địcli muổi ăn bão hòá 

trẻntĩím kỉnh nhỏ. Cho yài giọt dung địch phenoltalein 

lèn giấy lọc. Lấy hai dây đồng nối với hai cực của pin 

đèn hoặc ẳc quy rồiđỉíl đầu kia của hai dây đồng xuỗng 

134 


dirớihai ớằu tở giấy lọc. (hình 71)b). Tạ thấy màu hòng xuất 

'hiện rạt nhanh trên giấy lọc ỏ’ plúacục âni.Thi nghiộnv 

dễ thành công, ohỉ dùng một pin 1,5 vòn cũng đuọc. 

Nếu (lùng ngòi bút làm cực àm thì khi viết đến đâu 

chữ màu hồng-sẽ hiện lên đến dó ỏ' trôn ' ẫ}' lọc. 

Thí nghiệiì(jịjj) 

PHÁT HIỆN ION 1UM LOẠI KlìỈM'^ 

DỰA VÀO .MÀU NGỌN LỬA CỦA 

HỢP CHẤT CẢC KIM LOẠI 1ÍIỈỈM 

Cách xác định các kim loại kiỗm Iheo màu sẳc ngọn 

lừa là đơn giản nhất và dễ hiều dối với học sinh. 

a) Có thê dựa vào niịọn lửa hò quang diện (lơn giản 

dế nhạn ra kim loại kiềm,- 

Nối hai thanh nhôm tlíì cẳl nhọiì 

đầu vói bai dày điện, trong đỏ một 

dây đuọc noi qua bổp diệu (liến 1)ỔỊ) 

diện là (ỉùng diện 110 vôn nhưng 

dòng diộn là 220 von thì, mắc nối 

tiếp hai bếp điện vỏ’i nhau). Dùng 

dày cách điện buộc chặt hai Mianlì 

nhôm vào đũa Ihủy tinli sao cho hai 

Ihanh nhổm lioi cách xa nhau, hai 

dầu so le cách nhau khoảng 1 cm 

(hình 80) ròi iiổi với nguồn điện đèn. 

Càm dũa thủy tinh nhúng đầu'nhọn 

hai thanh nhôm ngạị) YÌLO dung dịcli 

bão hòa muối kali clorua KCÌ, tiếp 

đó nhấc nhẹ lèn đề đầu nhọn của một J --------- 

thanh nhôm vừa lên khỏi mặl (lung ^ 

dịch, còn dầu nhọn tlianỉi nMm kia 

Vein ngủp dưới clung dich. ỈIo ({Uting ngọn lùa các muỗi 

điện được tạo Ihànìi, Iiliữiìg tia lửa kièm. 


135

liồ quang e't. á nil màu tím đặc trung của kali rất rõ. 

Tiếp đỏ làm ill! nghiêm với dung (lich hão hòa 

muồi kièm khác như lịli clorua LiCl, natri clorua 

NaGÍ. vỏ’i dung dịch liti clorua ngọn lửa cỏ màu 

đỏ tínvvởi dang' dịch’ natri clorua — cỏ màu vàng. 

Sail mồi lần làm phải rửa kĩ hai thanh nhòm bằng cách 

nhúng vào cốc nirờc cất. 

b) Chiicifl Ị)ị (lung (lịch các muối nalri clorua, kali 

clorua, và lili clorua. Lấy một đoan đây niken — crôm 

(hợp lúni sẳt niken và crôm) từ cỉâỵ bếp điện (hoặc 

đoạn đày kim loại mang (lảy lóc của bóng điện hỏng) 

quàn vào đầu (ỉùa thuy linh. Nỉúmg dày kim loại này 

vào axit eloliiđi ic vòi đưa vào ngọn lửa nung cho nóng 

dó đề !c ại liẽt chất bằn. Nhúng dậy kim loại này vào 

dung đph kali clorua rồi (lưa vào ngọn lửa đèn cồii 

hoặc đèn khỉ. Nếu dùng đèn cồn, ÌYèn dùng đèn cố bấc 

tốf, ngọn lửa cháy khồng qnả to đề bót màu vàng, do 

đó*thay, màu ngọn lừa rõ hơn. Sau dỏ lại phủi rửa 

đày ki ni loại tron'4 axil clobiđric rồi đem nung' đổ Inrơc 

' mỗi lănịtlìỉr YỞi litỉ clorua hoặc na tri clorua. 

c) Có’lhế biêử diễn thi nghiệm thử màu ngọn Ịửa 

một cách đơn giản như sau: Đồ vào ba chén sử rộnịi 

miệng mỗi chén 1 - 2 ml cồn đổl (cồn Irắng), lòng chẻn 

cử càng nống càng tổt. Bốt cho còn cháy, ngộn lửa 

càn# lo càng tốt. Lẩy muối clorua (hoặc nitơrai) khỏ của 

các kim loại kiềm - liti, natri — đã tán nhỏ rắc dần dần 

lèn khắp ngọn Jửa vàđùtigđũạ thủy tinh khuấy trong 

chén. Ngọn lửâ cũng (ĩược nlmỗm màu đặc trưng của 

các Ui 111 loại ríỉt rõ.‘ 

Thỉ nghiệm 7 1 

CHẾ TẠO MẤY CHỈNH LƯU ĐON GIẢN 

Khi liến hành thí nghiệm điều clìế hiđrôxit kim ioại 

kiềm và một sổ thí nghiệm khác la cặn sử dụng máy 

136 


chỉnh lưu dòng điện xoav cỉriÌMi. Nếu không cỏ 'sằn la 

cá thê tự chố tạo ỉáv mảy ,chỉnh lưu đùn;* chnỉ điện 

phân. Iioật động của máy chỉnh lưu nàv (lira trỏn íính 

chất của điện cựo nhòm là chỉ ch'0 dòn^ cĩỉộn đi theo 

một chiều từ dung địch vào thanh nhỏm (live là CỈ10 dòng 

đién lử đi từ thanh nhỏm vao (ỉung clich) YÌ có tạo ra 

một hợp chất bản dẫn bao quanh thanh nhòm lúc dó 

cực nhôm là. điện cực Ciưưng. 

Về nguyên íắc, mảy chỉnh lưu đon giản gom một điẹn 

cực sắl và một điện cực nhỏm nhúng i:ong đung dịch 

10 % amôn cacbonat (NĨÍ4)ZC0 3. Có the Ihay bằng-clung 

(lịch natri 'cacbona t avilNaHCO j })RO hoa (8%) nhưng 

không được tot vì khi í-hẩi diên phân n011!' quá f)0° — 

()0°c thỉ máy hoạt động kém. 

Mảy chỉnh .’Ịim đơn. giản 

gồm một dây sẳl và một thanh 

nhôm nhúng trong cốc tluìv 

B T . 

tinh đự/ìg chất điện ])Iiản 

(hình 81). Điộn cực nhôm cổ 

dịnh, ,cỏ qu£n cao su xung 

quanh, ỏ’ đầu phía dưới đề 

1 — 2 cm khÔQg quẩn cao su 

đê hạn chế việc ỉàm nóng lóp Fe- 

Al 

chất điệnpliâa gần mặt Ihọảng 

khi bị diện phân. Điện cực sắl 

(li động được. 

Hình 81 — Máy chinh ỉ ưu 

Mụốn cho cường độ của má) 

c o il giản. 

chỉnh lưu tc.ng tc^ng lên thì nền 

mắc nối liếp với biển lrỏ’ và lap 4 may chỉnh lưu 

đơn giản .tự chế (như ỏ’ Irên) nối liền nhau Ihco sơ 

đò ở bình về 82. Có the. dàng' biến Irở lự ngẫu hoặc 

biến trỏ* con chạy, hoặc biến ì rở đơn giạ 11 gồm hai 

cực than nhúng trong một cốc II ức cất cỏ thêm clan 

vào một lượng nhỏ đung dịch natri clonia (Jen khi 


'M t ỉ ỉ d u y ỹ C t ù = 2 * 0 p •' A ’‘l ■ 1.37

ở cliộ 11 cực (‘lìa máy chỉnh lưu cỏ bọt 'íhi bay lên 

là GUTVC. Dòng cliện xoay chiều (diện đèn) được nối 

Yỏ’i hai đàu Á, B của hẹ thong m áy cằỉnh lưu. Điện 

cực nối với đi cm c của sơ đò là cực ảm và nối 

vởi cliẽm D ln cực cui’ono CD là (lụng cụ diện dùng điện 

mội chicu, chẳn.g bạn bình điện phân đung dịch NaCl.. 

Gạch (lài tròn sơ đồ chỉ điện- cực nhôm, chẩm tròn chỉ 

diện cực sal, mũi ten frồn sơ đỏ chỉ chiều' của dòng 

điện. ỏ’-thời diem L. , ; 


KF.M LOẠI K IỀ M TIIÒ 

T h i nqhiệ.m U : . • 

MAtVIÊ CHÁY TROỵG KHÔNG KHÍ 

Dổí. .một hấntụ magiỏ Irong 'kỉiỏng khí La Ihẩy nó cháy 

sáng chói'. Nếu tí ưa vào troiiíị bình đựng ỖXỴ nó sẽ cháy 

sổrưf Ị lơn nữa. Ncu khò mị cỏ dây magiê thì có thề làm

như sau; í áy một dải £>■iay chiều rộng đ() lem, dài 1 0 - 

'12cm. Bôi hò

Ip.nfic V(VĨ n r (Vc \ ử a ngửng lại 11 vì phải rút ngay ỔTLíỊ 

tl;m ra kỉìỏi cháu đựn£Ị>' mró'C. cỏ the dốt chảy hiđrỏ 

JÌJtVí Hiu chrọc. 

Cỏ lỈK* k lì ỏng càn lỉm hidrò. Lúc đó khóng cần đậy 

nủl Ố11 Jíghiộm dựng cál ầm VỉY magiê đã đặt nằm 

ngang [rỏlì giá sẳt. Sau khi đun nóng mainè và cát'ầm 

khi phản ừn:.; b;U dầu xẲy ra ỉỉú la đổl hi(ìrô ỏ- miệng 

ông nghiệm, nò, SC cháy 

*■ 

đốn khi phản 

•' 

ửiụîíỉữa 

c *O 

masiô 

o 

và.mnVc kcl Ihúc. 

Thí ỉKĩỉdõ.m 10 : 

ĩĩìnìỉ (S'.'j —T;ìc (lung của maííiê YÓi 

nước. 


TẤC CỤNG CỦA CANXÍ YƠI NƯỚC 

Ticn h à n h íư (y n


■; ĐIỀU CHẾ CAN Xỉ ỎXIT VÀ 

THỬ TÍNÍI CHẤT CỬA NÓ 

Lííy một bình càn cơ 250ml. Đậy bình càu bang nút 

cao su cỏ ống dẫn kill XIIyen qua, ống dẫn này (tược 

nối YỞi một đoạn ổni' cao su cỏ vít kẹp (hình 81) — 

Xuyên qaa ũút còn cỏ hai thanh đồng hay sắt. Giữa 

hai thanh đồng cỏ mắc nối liếp một điện Irỏ- xoắn lav 

từ bếp điện. Đoạn ti ây này nằm ỉọt trong một ống 

nghiệm nhỏ có lỗ thủng ỏ- đáy, một đầu dây điện trỏ* 

xuyên qua ];ỗ thủng đó ỏ’ tláv ống nghiệm rồi nối vỏi 

một trong hai điện cực (dây (ìồng). Bỏ mấy miếiụi đá 

vối nhỏ bằn.g hạt đậu vào íịìlia đày điện trỏ- lò xo. Rót 

khoảng 20-- 30ml mrlrc vôi Irong văo hình cầu. Lap 

ỗng nghiệm như hình vẽ sao cho đáy c ủa nỏ cỏn cách 

mạ.t 1111’ởc Yỏi gần i 2cm . Sau dó m ắc nối tiếp 2 

thanh kim loại ‘và-đây xoan vói một biẽn trư có con 

chạy, và vời mạch íĩiộn đèn. 

Đóng mạch điện, đay. từ từ con chạy trôn diện ■trự dè 

cho dây điện trở troiuị ống nghiệm diìn dầ 11 nóng lẻn 

đến đỏ sáng. Thận trọng khẹ iilc bình cầu nhưng không' 

đề nườc vôi chạm phải ống ughiệin, vi ống nghiệm có 

the bị vơ. Nước vôi Ví.n đục n«>'ày càng nhiều. Sau kìỉi 

tlìí nghiệm cĨLrọ-c 1 — 2 phút lln ngắt mạcli (Ịiộn. Tiếp 

tục lac bình và cho Lọc sinh XMil sự Villi (]ục của ntrửc 

vồidokhí cacl)ônic (điì'Ọ’c tạo thành khi e.anxi cacbonat 

bi phân tích) tác đụng vởi (Ilino-dịch 11 ưóc vôi troiiịĩ 

Ca'0H)z. Mỏ’ kẹp của ổng (lan khí cho áp suấi lí-ong và 

ngoài bình cầu bằng nhau. Mở nút binh can ra, đo 

niiữ-ng miổHí>; vôi sống CaO mơi. dưọí: lạo liiánlì 0‘ ti'011'.Ị 

ống nghiệm ra một ch ủn sứ và llìứ (lung dịch 

phônollalein, chất này sẽ đòi .sang màu hòỉ)^. 


í# ■ - ■ 

- ễ- 

Thỉ nạhiệm j 2 : s • 

CÁCH KI-IỬ TÍNH CỦNG CỬA NƯỞC •' 

(Wo'c Vũ ị 

íỉình cS’4 — Nhiột ỊMÙn cnnxi cacbonai. 

Sư- tồn tai của canxi 

-ịQ cacbonal âxit Irong 

J 

nưức làm cho nước 

cỏ tính cứng tạm 

1hời. Yì vậy muốn 

khừ đựực lính cứng 

của nuớe thì làm 

theo một Lrong các 

cách sau dâv. 

aì Cho lliôm vào 

nưỏ-c cửng một ít 

nước vôi thì canxi 

cacbonat kếl tủa'sẽ 

' 

lang xuồng. 

bì Clio thỏm vào nước cửn;f một durg dịch natri 

eacbòiial, cfm

?i,Siu22235Ki'- 

3. T á d dgjlig ;Cua n a tri V(Vi ax il d o h i d r i c . 

4. Đ iề u c M ^ n a tr i h iđ r ò x it bằ ng Ị)liư o n g p h :ip đ iệ n phan d u n g 

dịch natri cloi-ua. 

5. Biến đôi canxi caebonnt lliành can xi cachonat axit và 

ngược lại. 

6 .■Nhận r,a các kim loại kiềm, k em iho mầu ngọn lira 

của hợp chát 3 Íia chùn;'. 

CÂU HỎI VÀ Í;ÀỈ TẬP 

1 . Nhộn xét ưu VÌ1 khuyết đieni eủn. mỗi cúclì tiền hùnh Ihí 

nghiệm VỒ tác dụng của nnlri và kali vói nirú'c (cách 1, 2, 3) ? 

2. Có thề và nên tiốn hi'mli thí nghiệm ve lác đụng (rủa kali 

với nước ở những bài nào? lớp nùo. Mục (lích của thí nghỉỌm 

đố ư lớp 8 (b.ii Kali) ? 

3. Nếu sử dạng phương pháp lìịịhiên cửu Ihì phải kếl hợp 

như thể'nào việc tien lùmh thi ỉi^hiệin (( iá : dụng củíi natri 

với axit clohit.ric» với yitjc gin 11^ (loạn bài >. 

(sách đã' đản, lrang42). 

5. Ginngcloc n ((b) Túc filing vố i khí caebonie » của hà ĩ vĩ; 

canxi hiđrỏ.xit vù hiẽu ditMi' rihrvnty thí n

ii'.> Ỏ’ mfil 1:1 nhỏm rồi lie nỏ ỏ {.rong khỏng khỉ, nhôm 

SC nhanh chỏìg' ])ị pliủ một lứp ôxit màu trắng xanh, 

iỏ-p này cử licp tục

ỏng. Kill hiđrỏ uỊoẢt ra cío nhỏm (khồngcòn lỏ*p ỏxỉi 

plỉủ ở mặt) tác d : 'ìơ vỏ! nuức và. pĩộl. pbần do lảc dụng 

của pin niiỏn? 

1‘ ig mời íUtí/ o ÍPO thàn 

Thỉ nqhlộỉìi Ạ; 

TẢ C Qi/NG CỦA NìlOM v ỏ i A x rr 

ỊÌ61 vào 3 6 ] 7 nÎììệm 11 ì0 i ung 2 — 3 nil dung dioh 

lần lưựt các a> -t ĩĩcỉ (1 : n IIzSO« (1: f)), UNO, (1 :’l). 

■Cho vùo mỗi ỔD-'ir-ột miếng nhỏm. Trong axil cìohklric, 

pỉiủnứng xảy ra ỉ Ịiay lộp iửc Và mãnh liệt; trong axit 

sulfuric phản vnv-. xảy ra, chậm hon, nhất là’lúc cliìii, 

trong axilnU oT ’-i ; hản ừng không xảy' ra và nhổm Irử 

nôn thụ đỘDg. 

Thí nghiệm 5 : ^ 

TÁC DỰNG c ủ A NHÔM VỚI KIỀM 

Rót 2 — 3 ml {lur.íỊ dịch natri hiđrôxit loãng (10%) 

vào Ống nghiệm và ìịỏ vro đỏ một miếng nhổm* Khi 

hiđrỏ iỉio ál ra, N ru Í.ỈU11 lỉỏng nhẹ thỉ phản ứng xảy ra 

manh liệt và nlia h bon, 

Thí nghiệm 6 : ^ 

~ ~ ~ ^ PIỈ ■N ỨNG NHIỆT *ỈHÔM 

Cách í : Nghiền ?rộn Ibậl kĩ trong cốc sử một hõu 

bợp gồm 3 phần kb?)i lưọBg sẳt ôxit Fe.,ps dã sĩy khô 

Yà một pliằn. khối bvtrng ]tột nhôm. Đổ hỗn hợp 'ĩó vào 

một cải phễu bẵi)í‘ giấy dặt sẵn íroiìg một hộp sắt hoặc 

hộp giấy đựng rát khổ (hki.il 85a) hoặc một cliòn bfuig 

đui sét có lõ nhỏ ỏ’ đả}T(hình 85b). Làm r sột lỗ trung 


nhỏ ò' mặt hỗn liỌ’{) plmniiug, dồ một ỉ‘ VỊM1 maîôvào 

10-TNTHHU 145

đỏ đề làm mồi\ Muốn tốt hơnTthì dùng mồi là hỗn hợp 

cúa bột nhỏm và Ihuổc tím (hay kali clorat) đẩ nghiền 

thật nhỏ (cử 1 phằn khối lượng bột nhỏm Ihi dùng 1 

phần khối lượng thu6c tím). 

Cho một ít vụn magiồ khác vào thìa sắt và đốt cháy 

nỏ trê;i đèn còn, khi lớp vụn magiê ỏ‘ bề mặt đã cháy 

đỏ thì đem đồ VỈIO iớp m agiê làm mồi. Iiỗn hợp nhôm 

và ôxit sắt sẽ cháy bùng lên mãnh liệt, các tia lửa sảng 

cliỏi hẳn tung lên. 

Khi các sản phẫm đã rắn lại ta dùng kìm gắp ra 

khỏi hộp và dùng Ị)úa đê tách sắt khỏi xỉ sẽ được mộl 

cực sắt bằng hạt iìệổ. cỏ thề dùng bủa dê thử độ cứng 

của sẳt và'dùng nam châm đề nhận ra sắt sau khi đã 

làm nguội. 

Chủ ý : Vi hỗn họp phẵn ứng ,có thề bẳn tung tóe 

lên cao và ra xung quanh, nên khỉ biêu diễn thỉ nghiệm / 

này ổ’ lớp, không đề gần học sinh quá và nên đặt hộp 1 

sắt đựng cát trên tấm sắt tây hay gỗ đế khỏi hỏng bàn. 

Cách 2: Ghuần bi hỗn hợp bột nhổm-và ồxyt sắt như 

trên. Bồ yho lỗ trĩing nhỏ ỏ' mặt hỗn hợp đỏ độ lg 

116 


íhuổc tim đã nghiền lìiậl nhò. Nil ỏ vào đỏ ỉ — 2 glut 

axit suníurỉc (lặc. Iỉỗa họp cũng cháy bìm $ 10 11 và la 

cũng thu tUvọx sắt yà xỉ 11 hu* trill. Can clúi ỷ, muon 

thí Dghiệm cỏ kết (|uả thì phải dùní4 axit sunfurio 

rỉít (lặc. 

j Jii tiiỊiiitiii 

t 

iJiiiiL' ■ •>I í J. VÁ .1ỈNIi CHA 1 

■5 

u ỏ t váo 

íiliùm suníat (hay nhỏm 

cUsri;. :ị i ; - • • *» i :!*?«•»?;< |{ fIe ỉà lĩỉ 

•: ? 1 ' V , V ' H ; Ị 

Gạn lav kỉịí. í I»íì V ! ' >JM'. ị;un li:*í :)há!ì bầiụ* nhau 

vào 2 ổng nghiệm. Cho'vào mội nng nghiệm dung 

dịch axit (L1CỈ) và ong kia dung (liclì kiein (NaOIi)B 

Kết tủa Ảỉ(011)3 ở cả 2 ốrg nglũệm '!ền bị hò?* tan, ờ 

ung thử hai nỏ Ihe hiên tinh axil. , p { 

ị £ ĩ u + - ĩ i Ặ n i ơ 1 ) ^ 

í ■*' ■*"5 ĨT..-VT? rr TỊT\? r-^- ■; q í "r< 

L'O Uic tự Ui CU Ả ìiỉ í «..»)■ yai k iiii ; r sát •ì: xil F0nO3. 


Nếu không cỏ sẳn loại ôxH Fe20 3 lố! ị\v nẽiì ciieiỉ che 

lấy hiđrổxil ưe(OII)3 rồi dem đụn ĩỉó 1£ ítỗ íĩirực ôxit 

FeA - 

ĐÔ mộl lớp sẳt ỎXYi 'vào ti :: 

chặl. ống nằm .ugang iron giá sẳl.-i)ậ 

V bằng núl cỏ (lug dun kỉr xuyên C|Uí^

s 

ống dằn khi vởi một bình Kỉp điều chế hiárô. Luồng 

khí hiđrồ (lỏ đưọc cho đi qua hai bình đựng dung dịch 

chì axêtat và đồng sunfat đễ rửa sạch, và cho đi quá 

bình đựng axit sunfuric đề làm khô, Trưởc khi ihí 

nghiệm phải kiỄm tra độ tinh khiểt của hiđrò. 

Mỏ* khổa cho dòng khỉ hyđrô đi. qua sắt ồxyt rồi 

dốt nóng iờp ổxit .bằng hai đèn cồn lởn cho đến khi 

Ống thủy tinh nỏng đỏ (500 — 600°C) và duy trì nhiệt 

độ đỏ cho li /i nưởc bay ra hết, nhận ra^được điều 

đỏ nhờ những giọt nưửc ngưng tụ trên *tấm kim loại 

nguội đặt ở gần đầu ống dẫn khỉ đi ra. Ở nhiệt độ thấp 

hon, ôxit sắt cũng bị khử nhưng sắt thu được dễ bị 

ỏxy hỏa Irong khỗng khí. 

v Làm ríûội sắt khử (màu xám đen) trong dòng hỉđrỏ' 

rồi lẩy n c)io vào trong bình có nút kín. 

\ 

_ \ 

Thínghiẹm 9: 

TẤC DỤNG CỦA SẮT VỚI AXIT 

a) Cholâinh £ẳt (đã đảnh thật sạch) vào ba ổng nghiệm. 

Itỏt vào Sugytln nhất 4 — 5 ml dung dịcli axit sunfuric 

H2S04 

nỏng nhẹ ống nghiệm đó đề thấy rõ 

' -khriĩTđré/íhoát ra. Chả ỷ nhận xét U.àu của dung địch 

sắt II cỉorna mởi tạo thành khi phẳn ửng gần kết thúc 

(lúc bọt i;hí hĩđrô bay ra chậm). 

b) ĨÁy Ống nghiệm thứ hai và ba đế làm thí 

nghiệm lương tư nhir trên với axit sunfuric và axit 

mtơric đỉỊm đạc ĩ phản ửng khồng xảy ra và sẳt trở nên 

thụ động. 

Till nghiệm 10. 

ĐIỀU CHẾ S.xT II HIBRÔXIT 

Lẩy dung dịch sắt II clorua FeCl2 vừ^ điều chế được 

heo thi nghiệm 9a cho tác đụng với đung dịch natri 

148 


hiđrồxit NaOH theo trình ỉự sau đây:'đun sồi 4—5 iv\ 

dung dịch natri-hiđrổxit trong ống nghiệm (lề dằy lu 

các khí hòa lan ra khỏi dung dịch, lìỏt nhanh 2-3 ml 

dung dịch sìU IJ. clorua vừa mói điền chế vào đumí 

dịch NaOH. Nốn rỏt dung dịch EeClo chảy theo 'Ihành 

ổng nghiệm xuống đáy ổng dề kẽt tủa trfir/g hiclrôxií 

Fe(OH)2 mỏi được tạo ra nằm sâu tr'Mig dung dịch và 

khống tiếp xúc vởi khòng khỉ. 

Nểu dùng đinh sắt chưa đảnli sạch, (lung địch sắt II 

clorua FeCl2 sẽ khồug nguyên chất, cỏ lẫn sẳt III clorua 

FeGl3 và không theo cách hưởug dẫn Irằn đây thi 

sẽ cỏ ngay từ đàu Fe(OH)3 lẫn Yỏi Fe(Oỉl ? làm cho 

màu trắng của kết tủa không rõ. Kết tủa màu trẳHg 

này dần dằn bị xám đi rồi chuyến sang xarJi và cuối 

cùng thành màu gạch đỏ vi Fe(OH)2 bị ồxi hỏa thành 

F e(OH)3. 

Thỉ nghiệm í í ^ 

ĐIỀU CHẾ SAT III H1ĐRỒ:.ỊT \ 

I "" 

Cho dung dịch kiềm tảc dụng với dung địch mùổi 

sắt hỏa trị ba, thỉ dụ sắt III clorua FeCl3 hoậc sắt III 

sun fat. 

Thỉ nghiệm Í 2 : 

KHỬ SAT ÔXIT BANG CACBON ổ x r r 

Thỉ nghiệm. 12 và thi nghiệm 13 sau đáy giúp làm 

sảng tỏ một số phỉìn ửng hỏa học trong quả trình ỉuyện 

gang từ quặng sắt. cỏ thề tiến hành thí nghiệm khử 

sắt ôxit bằng cacbon ôxit như sau: 

Lắp dụng cụ vàtiển hành thi nghiệm giống như khử 

đồng oxit bằng cacbon ồxit (ở bài cacbon), 

Mỗi lần thỉ nghiệm chĩ cần filing độ Ig ôxit Fe20 3 

và tiến hành khử sắt ổxit khoảng 5 phủi là được sắt. 


149

í- If . ......... '* 

‘‘Sail khỉ lỊỊỊàm 'nguội, ỉlhiV bặt sẵí đen được tạo thành 

;|bằng axiị clohiđric; thrthẩy híđrô thoát ra mạnh.'Dung 

dịch muị)i sắt thu được ; hầu như không cỏ màu (nếu 

,ồxit Fe2Ờ3 đẩ bị khử hoàn toàn thì Irong dung dịch 

Ịchỉ Cỏ sệt II clorua FeCl2). Cảc kết quả trên đây chửng : 

:to sắt Iĩ^ịôxitỊđã bị :khử;hòàn toàn thành s ắ t . , / y !i^ ■ 

I Vì thỉ ;nghiệm này phẵí tiển Kành tróng thời giẳn dài ; 

‘hơn thi ịnghiệm khử đồng ôxil nên phải đùng nhiều 

khi cacbìon ôxit hơn. Po đó phải rất chú ỷ phòng 

ịđộc. Cỏ lliê thu khí caclion ôxit dư vào ổng đo đựng 

nưỏrc vôi như khi khử đồng ôxit, hoặc châm lửa ở 

ùđầu ống 'đHn đỗ đốt chảy dòng khí cacbon ỗxit thoảt ra. 

ịrhỉ nghiệm 13: 

■; I'"’/ ' . i f - ■■'# 

j!| NHẬN RA THAN TRONG GANG ^ 

•• CỈÌO VỐO 6 rig nghiệm 2 — 3 miếng gang nhỏ, rỏt vào, 

Iđỏ 8 iOml Iđung dich axit-clohiđric đặc. Đun nóng 

clung dịch lúc đầu đến khi cỏ khỉ hỉđrỏ thoát ra m ạnh. 

Sau vàiI phút se thấy những hạt than đen xuẩt hiện 

trong ốrig nghiệm. 

jìị: ! ; : ■ : . : ■/ £ 


Thi nghiệm Pỉ :^||tó:|ĩ.ịV’;r 

NHẬN RẦ LƯỦ HUỲNII TRONG GANG # 

I 

■v:°' 

Khi tiến hànhị|ỉií nghiệm 13, đặt ■vào miệịigệống y ^ 

ị nghiệm một băng giẩỵ trắng đã tầm dùng dịch chi nil- ị 

ơrat. Nhanh chỏng||ịĩÌíỉậteỊ:thấy cỏ chi sunfua phủ-ịtrên 

[hăng giấy đỏ; Đòi khi cố 11 ngửi thấy mùi của khí hiđ- 

ịròsuníua. J:. ■ : . -ệv , 

ị 

150


QUẢ TRÌNĨI TẠO xỉ TRONG LÒ CAO 

. Thí nghiệm đưói đây sẽ giúp hiẽu rõ quá trình t?»0 

x| vắ tửc dụng của chất c ln y Irong (Ịuá trình tạo xỉ 

trong lò cao. I 

Lấy hai cốc lliủy linh cữ 2õ0ỉnl. O’ cốc A, (ỉựng C!\t 

sông nhỏ mịn đa dược rây và Ihật khô clíly õến 2/3, 

cốc B đựng hỗn hợp sau đáy đã Irộn thật đtu: 

— Cảt sông (khỏ, tản nhỏ): 3,6 phần khổi lượng 

— Canxi ôxit GaO (tản nhỏ): 0,3 phan khối luọng 

— Natri cacbonat khan (lánnhỏ): 1,9 phản k'lối lirợnịí 

Nếu không cỏ CaO thì lấy vôi bột Ca(OH)jj \ỏi lĩ lộ 

0,4 phần khối lượng. 

Ở đây naíri cacbonat giữ vai trò gi'%p clio phản ứng 

đễ thực hiện. 

Lấy hai đoạn đày diện trỏ' giổng nhau, nối mõi đoạn 

vào hai đây đòng (hay-thanh đồng) đẵ cĩược xuyôn qua 

tấm gỗ. Cắm ngập (lây điện trỏ’ vào mỗi ( 00, Híp cát 

liay hỗn hợp che kin điện trỏ*. Nổi hai đoạn đny diện 

trở đỏ với nhau-và lắp nổi liếp YỚi một điện trỏ* lliử })a 

(nểu cỏ biển Irỏr thì ỉ ốt hơn). Gắm hai đàu dây diệa 

vào mạch điện đèn (xem hinh 86), sau 4—5 phút, rủt 

A 6 

pnrỉrv 


m * w 

■r 

Iĩình S6 — Quá trình tạo xĩ trong lỏ C.’O 

151

I 

đòng thơi cả 2 đoạn dây điện trơ ra khỏi cốc, ta sề thấy 

ở cốc A (đựng cát) dây điện trở khỏng đỗi, ở cốc B thì 

bị phủ hìột lỏrp xĩ rắn. sớ dĩ như vậy là vì khi đốt dây 

điện trư, nhiệt độ trong cả hai cổc lên khoảng 1600°G, 

khổng đủ cho cát Si02 trong cốc A nỏng chảy (nhiệt độ ; 

nóng ciiẳy của Si02 là 1725°C). Nhưng trong cốc B, SỈ02 

hóa hdp với CaO tạo thành CaSiOg cỏ nhiệt độ nóng 

chảy tiỉíp. hơ: (1540°C) nên đẵ chảy ra thành một khổi 

quảnh rồi rắn lại và bám vào dây đỉện trỏ'. Nhủng khối 

đỏ vàohnước cho nguội, đập YỠ ra 3ẽ thấy xỉ màu xám 

đei1, : ỉ ■

nhôm*, (sách hóa học lớp 10. Tập 1 Nhà xuất bản Giáố dục 

Hà nội) và biễu diễn những thí nghiệm cần thiết* 

6 . Bilu diễn thí nghiệm 4 nhiệt nhôm » kíit hợp với giảng 

đoạn bài.« d) Tác dụng của nhôm với các ôxyt của kim loại 

kém hoạt động'>>: trong'hài . khi hơi nưởc bay đi hết (khôn« thấy sỏi nữá) ta đưọ*c 

natri axêtat khan.! Sau khi đố nguội, lán nhỏ, cỏ thề 

■dùng ngay haỵ cho vào lọ kín dề dùng dần. 

. Nếu có kali axêtat linh thồ, dùng sẽ thuậnlợi hơir, vì 

khôngũbị hơi riưửc trong khònổ khỉ làm chảy rữa, nên 

có thê tản nhỏ ngay đề dùng. 

- h) Cảch điều chế vối tối ícứf.:.Trộri vỏi song fCaO) mới 

tán nhỏ vởi dung dịch xút ăn da bão hòa theo tỉ lệ 2 : 1 


■; ■ 

I

(12 khối lưọ’n£ vôi sống và 1 kliổi lượng xút), rồi đun 

í rong bál sử.. Hợi nư

Đun nhẹ đẽỉl tất cả phàn 

ống nghiệm cỏ hỏa chất 

rồi đun m ạnh vào m ộl chỗ. Không nên thu khỉ bay ra, 

Iroiig phút đầu tiên. Sail 2 — 3 phút khí mètan sể bay 

ra manjh.Luc đó mới tlui khí môtan đễ làm các thi nghiệm 

Hình 88 Lấy khí mâtan lừ klií kể đơn giản bằn {í 

> . . can nhựa. 

• Chú ỳ ; 

1. Phải đun Ihật nỏng khí mètan mới bav ra mạnh. 

Khi khí mêtari ra hết phải'tháo ổng dẫn khỉ ròi mới bỏ 

đèn đun ra đề trảnh nườc trào vào ống nghiệm. 

2. Muốn lẫy khí mêtan từ khỉ kế đơn giản, ta đật các 

bình 1 và 2 theo hinh 88. Mở Ki, K2 rồi tliồi mạnh vào 

-ống thủy tinh ỉhỏng vối ngoài ỏ‘ binh 2 cho lởi khi nước 

ở bìhh 2 chảy-sang binh 1. Khi mêlan sẽ từ bình 1 sang 

Ống nghiệm. Khi ngừng thu khỉ, khỏa K i, rồi Ií2 lại. Hai 

bình vẫn. đề ơ những độ cao khác nhan, đe khi muốn 

thu khí tiếp, chỉ' việc mở hai khỏa Ki và X 7]à nưởc 

chảy ngay từ bì nil 2 snng bình 1 . 


* 3 . Cỏ thê điều chể và thu khí mêtan trực tiếp vào 

Ống nghiệm (hình 89\ Nhưng phải thu lĩ.hí liên tục vào

nhiều ốn.íỊ nghiệm. Thu được.ống nào, đậy DÚt kín ổiig 

dó ngay và nhăn chim phỉo miệng ống nghiệm trong 

ÌUIỜC đe klú khỏi bav mat. 

Iĩlnh S9 — Điều ehẽ}và'thu khí mêlan trực tiểp 

vào ổng rgbiệm. 

4. Khỉ không có điều kiện đe điều chế mềtan, ta cỏ 

thề lẩy khỉ raêtan lừ bìm ao. Lấy mệt cái lọ to, dầy 

nước và có'phễu cắm xuyên qua nút. úp ngược lọ xuống 

nưỏc, chỗ ao nông, cỏ nhiều bùn. Dùng que khuấy bùn 

sẽ lỉiu đưọc một hỗn hợp khí, trong đỏchủyếu là mêtan 

Thí ngldệmik, 

±x MỂTÁN c h ả y t r o n g 

KHÔNG KHÍ 


Cho clòng khi mêtan 

từ khỉ kế ra qua ống 

thủy tinh đầu Vuốt 

nhọn. Châm lửa đổt ở 

đầu ống tỈỊÍỈy tinh, mê- 

tan chảy, rìgọn lửa màu 

® sanh xanh nhạt; nhạt, Phương PI 

Iĩình 00 - Lấy khi mốtaiỊ iừ bùn ao. trình phản ứ n g : 

'ị 

■

CH4-f'202->CO2# 2 H 2O 

. Úp ngược phễu thủy tinh khỏ, sạch í rên ngọn lửa, 

cuống phễu nổi vởi niột ống thủy tinh to’ -uốn cong 

hình chữ V híijr chữ u clựng nivi/c vồi trong (hình 91). 

^ 

A 

Hình 91 — Mêtan c h ả y trong Hình 92 — Đỏt mêtan chảy 

k h ô n g lv h i t ạ o t h à n h h ơ i n u ớt: 

trong ố n 7 ii ịỊhiệm. 

v à k h í c a c b o n i c . 

Phễu sể mờ (tỉ do Cỏ những giọt nước riíí. nhỏ (tọn« 

lại. ơ Ổng chữ V, nư&c vôi sỗ hỉ đục, chửng tỏ cỏ khí 

C02 tạo ra. 

Thí nghiêm, này cho thẩy màd sắc ngọn lửa mỗían. 

chảy và chửng minh thành phần cấu tạo của môỉan cỏ 

hiđrô và cacbon. 

*' Chủ ỷ : 

— Nên dùng Ổng cao su ngắn nổi giữa cuống phễu 

Và ống thủy tinh chữ V đê khí C02 tạo thành đi tói 

1 A- dung dịch nivởc vối được đỗ dàỉuỊ. 


— Cỏ thê đốl chảy mêtàn đễ quan sát màn ngọn lửa 

ngay trên miệng ổng nghiệm. Thu khi mê tan vào ổng 

nghiệm to. Lấỵ một ống nghiệm khác chửa dầy nưởc. 

Châm lửa đốt ong nghiệm đựng khí mêta;), miệng ống

PÍỊỌU lửa xanh lĩíờ, iìơi kho quan sát. Đồ 

íiià nh ố 11 í* m;lìiọm đựiìg khi mé lan đang cliảy ; 

;:>Ị sẽ day .khí mêUm ra 'mạnh-và làm cho 

ĩ .uùèng bốc cao, quan sát được dỗ dàng 

... ' Vf"s n ’iAMÊTAN VỞI ÔX1 

ÍHAJ KỉỉONG k h í) . 

• v-h Uiílíin và 2/3 thề lích ôxi vảo một 

: Vr- r'i*í; nghiệm bang khăn vải đề tránh- 

; Ví jVA) a;;-u.y hicm. Đua miệng ống nghiệm 

lủ' -’?*:i 1 cồn í!0 uổí (hình 93).: Phản ứng xảy 

'Tìpiìll 

cạc 

• liU - 'I P 7 

'3... 

/ Ề Ể Ề . 

^ !jọ-p nỏ của 

■ì” Ị: ■V'■í'>kỊ 

Sĩ . V 

Cm à 

Cũng có thề đtmg 

hỗn họp .mêtan với 

khổng k hỉ đề thực hiện 

phản ứng nỗ nàv.Trong 

trường họ'p •nàỵ phải 

1 a3r mộl thề tích môtaii 

với 10 the tích1 không 

khi đề đốt cháy hoàn' 

I.OÙ11 lượng môlan. 


"'-•■'V TÁC DỤNG VỚI CLO . 

í rong clo: ìiíy một bình cầu miệng 

Ìì.v khỉ ^ 

nơam cỉoruaỶổi

(CaOCl2) há}' X— 2gam íhuổe lim (EMnO.) vào binh cáu 

rồi cho thêm vào đó 2 — 3mỉ dung O dịch i ax.it cìohiclric 

đám dặc. Hữ nỏng bình cằn 

LH4 cho đển khi có đầy khí do 

(có màu vàng ỉ ục rõ). Dùng 

Muọĩ 

than 

ốm; thủy tinh đã 11 ố 11 cong 

hình chữ ư ỏ' phía dầu vuốt 

nhọn, dẫn khí mê lan ra và 

đố t chảy (hình 94a).. 

Cỉo. . 9 ỉ 

; y 

Đưa ngọn lira mỏ lan 

đang chảy vảo - bỉnh điìy 

3} kill clo, ngạn lửa van tiếp 

. 

tục chảy. Bin’ll cầu đầy 

Hình 9bci — Mêtan cháy 

trorg clo. 

muội than và miệng ])ình 

cỏ khíHCl bay ra. Nếu bình 

cầu đựng sẵn khỉ clo (không điều chế clci trực tiếp trong 

bình cầu) thi cỏ thề-chứng minh đưcrc khi hiđrồ clorua 

(HGl) tạo thitnh bằng cách lấy đũa thủy linh nhúng vào 

dung dịch aniôniac (NH4OH) ròi đưa lên trên miệng bình 

càu .sẽ.thấy cỏ khói trắng của amônclorua. 

Trên đây là phản ứng hủy của 

mêtan. Phưong trình Ịihản ứng: 

đốt 

CH4 + ,2C12— ;— *~c + 4HCI 

Có thê thu 1/3 the lích khi mêtan 

Yà 2/3 thê tích khi clo Yào một ổng 

nghiệm. Bịt kín ống nghiệm, quay 

ngược ống nghiệm nhiều ỉăn cho 2 

khi trộn đều vào nhau,’ rồi đổi, ngọn 

lửa sể' sể* chảy lan đần xuống đáy ống 

T.r .r. , Ị' ? 1 Môtan cháy trong 

nghiệm, Ta la cũng đưọ’c kếl kẽl quả quá như . cl0“ 

thi nghiệm trôn (hình 94b\ 

b) Phẫn ứng thề:-đầy là phản ứng đặc trưng của 

hiđrô cacboii no. 


159

•>rr Í i ộrn HuV uhai (lay kill cio, ổng (hử 

nrM'in \ì\ ong 1.1 iú; i)u thu 1 /2 thế tícli khí 

1 !:■’ Hí:h r ‘*n bii loi clo (ốns thử ba llni 

•; 

. i p 

... Nt’-’ữ-: mu oi tin biohòế—f'V) 

: CỈU 

/ €iz 

:J-! ■- ì• ỉ àn ửíìg Ihắ cùn mêlan với clo. 

I /■ ngírọo ca 3 ổnií vào chậu đựng dung 

" hỏa. (hinh 9õa). Đe ba ống đó ra ảnh 

. Lán 0 ộ 1-3 pliủl sỗ 111 ẩy màu vàng lục của 

?ì.^h;ệm. III ử rì mấỉ (lần so vởi màu của 

Yn nự c nirớc. ir07ig ong nghiệm . 3 dâng 

nẫr hai oĩ«ị 1 và 2 . i)ó ]à vì hiđrồ clorua 

Jc vào nirỏc nên áp suit khi trong 

ill Ihni cho mực nưỏ’c tron o a , ống o cao lèn. 

V 

Nếu không muốn làm thỉ 

nghiệm so sảnli thì tin 

nghiệm, này có thế làm bẵng 

mội one; nghiệm (như hình95b). 


-_;í -A- 

, r\: 

/ f :u;-----1..J 

Vlìị Vr. 

V‘Vi do. 

Cỏ tho dùng 1 ổng nghiệm 

thu 1/2 the iỉch khí mêlan và 

3/2 thỗ tích khi clo, rồi đậy 

3.1 ủ l cỏ Oỉiíị dẫn rhư hình 96 

(chủ ý IIÚt lỉiật láỉi), một đầu 

[Ịjg 0Bg dull n g â m v à o cố c m r ỏ c . 

De ung iKịlìiệm ra chỗ. cỏ ảnh

sAng mặt lrời r 

b) ■ C) 

Phản ửng thẽ của mêtan với clo. 


Lẩy 2 ổng nghiệm có miệng khít nhau. Mộl ổng Ihu 

đầy khí clo và 1 ống đầy khi mêlán. ủp hai miệng ống 

khít nhau (chú ỷ ống clo ử phía trên), Đề 2 ống ỏ- chỗ 

*nil sảng mặt trời (hay ảnh sảng diện) màu vàng 

i a clo mất dần và cỏ đảm mù hiđrổ clorua íạo 

thành. Thử khí hiđrô clorua tạo thành như hình l)7c. 

í> • 

11—TNTHHH 161 

V

cỏ thề thay khí c]o bằng hơi brôìn; kết quả cũng 

rẩt rõ. Nghìêog Ịọ đựng brôm lỏng vào mịệng ống 

nghiệm, hơi brctó nặng sễ lừ từ chảy sang ống nghiêm, 

sau đó làm các. thí nghiệm như trên. 

Thi tụihiệm . 

TÌNH BỀN CỦA MẺTAN ĐỐI VỚI • 

CÁC CHẤT ÔXí HÓA Ở. NHIỆT ĐỘ THƠỜNG 

Cho luồngkhí mồtạn mời điều chế q ua dung địchKMn04 

đạm đặc- rố được khí rnètan.sạch (loại những hiđrôcac- 

1)011 không no) Sau đỏ cho khí mêtan sạch đi qua từng 

dung (lịch thuốc tím loãrig và nưỏc brôm, các dung 

dịch này không bị mẩt m àu; chửng tỗ mêtan bền vững 

đối Yỏ‘ỉ các chất ồxi hóa ỏ* nhiệt độ thường. 

T hí I ( Ị h i ệ m ^ ỵ 

ĐlÈe CHẾ ÊTILEN 

Tròng ])hòng thi nghiệm, người ta thường điều chế 

ỏlileí. bằng cách đun nóng hổn hạp rượu êlilic ỴỜi axit 

íỉzS()j đậm dặc và đir ở 18CP — 220í>0. 

180 - 220° * " 

ịỊÌ g2iiòo h ' - l - I h 20 + c 2h 4t 

ị J II2SO4dặc . 


ilỏ íGOinl axit 1Í2S0 4 đậm dặc vào binh cầu cỡ 250ml; 

rồi thêm ít cảt sạch vào (đê dung dịch sồi đều) và 20ml 

rnọu êlilic 90° vào phễu nhỏ giọt. Lắp dụng cụ điều chế; 

ètilení theo hình 1)8. Đun nóng ívxit lIrS04 chừng 1 — 

phút; bắt (lầu mở khỏa phễu cho rượu chảy từ từ vài 

đều xuong dung (lịch axit. Klíi thấy dung.dịch trong 

})ình iĩầu xuấl hiện màivêrì là lúc cỏ êlịlen tạo thành. 

Ngoài ètilen còn lẫn một lượng nlìỏ nrợu, êle ôxỉt, anhi 

162

đrỉt suniiiric (S03), anỉìidrit cacbooỉí* (CO,)... Dim ỈH>n 

hợp kill qua bình rửa khí cỏ chửa (lung (lịcỉi NjiOH loi! Ì|M. 

Khí êtìlen sạch được thu vào kill ki* ha)r vào ỐMỊỊ n^hiỌin 

đễ làm thí 4ghiộm ngạy. 

Chú ý: 

-h Không đun sôi (ịuá m ạnh hon; hợp ruợu và Ỉìxỉi 

ỉỉ2S04dậra dặc, hỗn hợp cỏ (he (rào ra ngoài nịfỊ Vliiciiì 


163

^ 

-Ị- Khi ngứng thí nghiệm phải thảo ổng dẫn khí nối 

vởi bình rửa khỉ rồi mới bỏ đèn đun ra. 

. 4 - Khi không càn êtilen tinh khiết lắm có thế điều 

chế êtiỊen một cảch đơn giẳn hơn theo Iìhư hình 99. Lấy 

Im l rượu êtilic 90° và 3 'ml dung dịch axil H2S04 đậm 

đặc vào ống nghiêm, rồi thêm ítcảtcỊ.ễ hỗn hạn sôi đều 

Đậy Ổng nghiệm bằng nút cỏ õng đẫn khí đi qua một 

chậu |nưởc. Kln êtilen thu vào các ổng nghiệm đê làm 

các thỉ nghiệm sau. ' , 

-Ị-Khi thiếu axit H2S04 đậm đặc, cỏ thố điều chế 

ẻtilen như sau: 

Lấy cảt sạch và khồ cho vào 1/4 ống nghiệm, rồi rốt 

| \ rượu êtilic 90° vào cho đến khi cảt thẩm rưựu vừa đủ 

.xắp xẳp. Sau đó cho vào 1/4 ổng nghiệm đất' sẻt nữa. 

t)ất sét được đập nhỏ vụn (không nhỏ như bột làm khí 

khó thoát qua) và sấy khô. Nên dùng đất sẻt trắng tốt 

hơn đỉít sét vàng, vì có lượng A120 3 (làm chất xúc tác 

hút nưởcV-nhiều hơn. - 

Lắp ống nghiêm theo hình 100. Đun thật nỏng phần 

cĩỉỉt sẻt là chủ yếu (350° —400°C). Hơi rượu bay ra qua ' 

phầnịđẫt sẻt, mất nưởc/tạo Ihành khỉ êtilen. 


164

Thí nghiem(§) 

‘ì , ÔXI HÓA Ê T ILEN BANG KMnO< (Ị 

,Khí ètỉlen điều chể từ ống nghiệm cho đi qua ổng ■' 

!;' chự ư đựng dung dịch NaOH loẩngi đễ' loại1 bỏ khi S03, ị 

. p CO^.lrồi dẫn vào'ổng ngtíỉệm đựng dung dịcblỈKHnO^ , 

,ỉ. ôẩng* dung dịch này sẽ mất màùĩi r ’•*V ,ỉu •. ■ịị 

*■ỉ s ■’ - ' í :S :; •■- Ị B ệ í ‘1 t i l l k i É ấ l l ĩ : ■; ■ ' ằ l l l ! 

m Ê B S m r ' " ' : 

' P H A N Ử N G C Ộ N G V Ớ I B R Ô M * í* : 

ị ' : :

'sợi nhỏ " cho vào đáy ống nghiệm bị thủng một lỗ 

nhỏ; rồi cho vào liếp 4 —5 miếng canxi cacbua CaC2 

(đái đèn) lo bằng hạl 

ngỏ. Sail đỏ lắp Ống 

nghiệm 'theo hình 

lOlíi liíiy 10 11). 

Ở lì inh 1 0 1a, nếu 

in uốn (liều chế khí 

axêtilen ỉa mỏr kẹp K, 

nirởc vào ống nghiệm 

tủc dụng lên ca 11 xí 

eacìniíi tạo thành 

k h ỉ axồlilcn. N ếu 

in uốn nnjirng thu khí 

thì đỏng kẹp K lại, 

inrởc sẽ i)Ị đầy ra khỏi 

ổng n»hiệm. (Chú ỷ: 

mít lọ đê cắm ống 

ttghiẹm càn c.ổ một lỗ nhỏ Ihoảt khi nhir ở hình 10 1c), 

ỏ’ hình 10 11), nếu muốn điền chế khí axêtilen thì ấn 

diiịí nohiệm xuống (lễ đảy ống cỏ can Xỉ cacbua CaC2 

ngOp IHVỚC. Nếu ngừuíị thu klú thì nil ống nghiệm 

ÌỎ11 i\ề canxi cacbua (Ca(^) khỏi 310ỘỊ) IUIO’C. 

Cỏ llìề ciicu t‘hế một hrO'iig nhỏ khí axỏtilen*một cách 

(ÍÍ)*11 ịíiim hơn, l)ằn^ cáclì cho 3ml nước vảo ống nghiệm, 

rìn i:ho vào tiep B —4 miếng canxi cacbua nhỏ và đậy 

ổng nghiệm. l)ănị| nủl.cỏ ổng dẫn khí như/hình 10 2. 


Tììi ìKỊỈìiêm (ị'^ r * * 

PIĨẲN ỬNG CHÁY CỦA..AXÊTILEN 

a) Axêtilen chảy trong không khí 

-- D5 t khi axêliien ỏ’ írên đàu ống dẫn vuốt nhọn 

(hình 102). Ngọn lửa của axêtilen cỏ nhiêu khói.

Lây 

một miếng sắt lây hay miếng nhôm hơ lèn trên 

ngon lửa sẽ cỏ muội than bám rằt nhìcu. 

- Nểu dùng ổn{ị thủy 

tinh vuốt nhọn,ị lliôỉ 

không lUiong khi Kill vao vào pgọn Ị Iigọn 

lửa, thì ngọn iửí' sáng 

hơn yà ít khỏi. 1 1 

b) Axêliỉen 

clo: Thu khi clo vào 

đầy lọ (lọại 250ir,J) hay 

bình hình nón.I(binh 

eclen), ròi cho ti.-Sp vào 

10 — 20ml nưởọ. Mở 

Huili-102 — Axêtilen chảy 

' trong không khí; 

nút lọ, cbọ Hgaj| vào 2 

miễng canxi cacbụạ nhỏ* 

: . Khi axêtilẹn tạ qị thành 

sẽ bốc chảy nưav trong clo thành ngọn lira vàng, có 

kèm theo liếng nô nhỏ và có nhiều kbóị. Thàuh lọ sể 

|đầy muội than (xem hìĩỊth 103). ' , jj 

— Cỏ Ihê làm thí nghiệm này , ' 

troẼgổrig nghiêm. Các hiện tượng * : 

xầy, ra tượng .tự như Irên, nhưng 

rất nhanh, vi lượng clo ít hơn. 

— Nôn nút kín : lọ đựng khi 

r-clo. Khi nào làm thỉ nghiệm mới 


ehọ nước và canxi cacbua vào. 

Không nên cho nườc vào lọ clo 

quả lâu rồi mởi cho canxi ca 

buar vì khi clo sẽ tan yào nước 

cầc2 

Hinh m _ Aĩêtjlen 

mẩt một lượng đảng kề. ” chảy‘trong clo»

ỔXĨ HÓA AXÙTILEN BANG DUNG DỊCH 

KALI PEMANGANAT (KMn04) 

— nẫn khí axêtilen iừ ống Iìghiệm diều chế vào dung 

dịch kali pemanganat loãng tron^ một ống nghiệm. 

Dung dịch kali pemangímat sẽ bị iiiaì màu. 

Thi nghiện f u * 

PIIẲN ỨNG CỘNG VỚI BRỒM 

Cho khí axêlỉlen sục vào ổng rigliìệm đựnf* nước 

1)10111 loang. Dung đich nirốc l>rỏm loang sẽ mất màu 

Thi nghiệm 15 : ^ 

PIIẲN ỨNG NO'CỦA AXÊTILEN 

\ 

không nên trộn axêtilen vời ôxi trong ong nghiệm 

rồi dot, P hản ứng nồ quá m ạnh, thường làm v ỡ ống 

ngliiệrri, ngny hiềm. Đê phản ửnu nồ được an íoàn, cỏ 

thế chủẫ II bị 'ụng cụ như sau: thu sẵn ôxi vào khí 

Uế íỉơn giồn; khí axêtilen đirợc điền chế như dụng cụ 

trong lị ình vẽ 101 a. 

Óng ỉần khí ốxi và ống dẫn klií axêtilen đều nổn 

cong ỏ* phía đầu. Đầu cong của 2 ống dẫn bằng thủỵ 

tinh được 'cắm vào 

•*'-* một nút cao su. Tìm 

một cải lọ vỡ, có 

miệng vừa vời nút 

cao su.. Cẳt lấy cồ 

iọ và đậy nút ọao su 

cỏ 2 Ống dẫn khí 


Tào cỗ lọ đỏ. Cỗ 

Hình ÍOị - Phản ứng nỗ của axêtilẽn lọ NỞ đ ư ợ c ‘nhấn

chìm, trontf nưó’C và cách mặt nirỏc. độ ] cm 

(hình 1 0 4 ). 

Mở các kliỏa đễ cho khí ôxi và axêlilciì ra từ'tử và 

đều. Dùng que tre dài, đần quan bổng hiiy mảnh vài 

nhỏ cố lầm cồn hay dí AI hỏa, châm lii’c; (ỉỏt những bọt 

hỗn họ’p khí ỏ* trên mặt nước. Biều chĩ.ih dề hmng ồxi 

ra nhiều hơn so vởi aìLêtilen .si* có lihừng liểng 110 rất 

lớn mà không nguy kiềm. Điều chính lii'O’ng ôxi và 

axêtilen càng gần lỉ lệ của hon hợp nỗ (2 ihỗ lích a>:ô~ 

tilen yà 5 the tích ồxi) llù t l e 110 càng iíanh. 

VX 

Bọ t xầphòng 

.. i/ ệ k \ -•V-J’" Y -. • hyỷc 

tàphầng 

(ỉ.ỷtn ổặc 

Hình 105 — Điều chế hỗn họp nô câa axốtilen bằng . 

bọt xù phòng. 

Cũng cổ thề điều che sẵn hỗn lu/p nồ íixừliltĩii và ỏxi 

vào khí kÊLbíing can nhựa đề tránh nồ vữ. (Chú ý điììu 

chếôxi và thu vào kl\í kế trước, ròi mới uicu che khí 

axêtilen đê trảnli'lửa cỏ the gay nồ). Tim 5 the líclì khi 

ôxi và 2 thề lích khí axêtilen vào khí kế (cỏ thề Ihíiy 

5 thề tích ôxi bằng 25 Ihễ tích khôngndií). 


’ Dẫn hỗn hợp khí ra lù lừ, sục vào mvớcxà phòng tl'Ệic 

chửa trong một hộp sắt. Rọt xà phòng sẽ nòi đầy liộ]) 

■ 1.69

và • Irong bọt cỏ chửa hỗn liỌ’p axêlilen và ôxi. Ngắt 

khóa lấy khí vù bỏ ống dẫn khí ra xa hộp nước xà 

phòng. Diuuf quo tre dài, ỏ'đầu cỏ quấn một mảnh vải: 

hay íl bông lâm cồn (hay dầu hòa). Châm lựa Tồi đựa 

lổn trên bọt xà phòng -đốt. Tiếníị nò pliảl ra rất mạnh, 

nhưng không nịịuy hiếm, \’ì chỉ có cảcbẹl xà phòng 

YỠ ra (xcm li inh 105). 

Chú ý : luyệl đổi không dốl liỗíi hợp nổ khi ống dẫn 

''khi còn dề tron? nirởc xà phòng. - 

Cũng có Ihồ Um trực liếp hỗn hợp 110 sràỏ một túi 

nliò bằng pồliétilcn (tủi clựu^ kẹo bảnh); túi sẽ phòng 

iôn, buộc miộna tủi lại. Treo tủi lon mộl ịfiả sắt, châm 

mồi lửa đưa vào miệng túi. Tiếng 110 phát ra rất mạnh, 

nhưng cũng kliông nguy hiềm. * ■ : . 

CÂU HỒI YÀ BÀI TẬP 

1. Những thi nghiệm' cằn nghiên cưu kĩ va t:Ịp biệu diễn : 

Ihí nghiệm số 1,2, 4, 6 , 8 , 9. 11, 12, 15.; 

2. Trình bà3r cảch đicu chố đơn giản nhát natri axêlat tinh 

Ihềlừ NaOII và CHoCOOlI (nỏfrõ quá trinh điềụ chẽ), từ 

Na.COí vù CH3C0 0 H. • . ' ■ -' 

3 . Thi nghiệm đổt chủy lchí mê tan, êtilen, axêtilen nhằm 

mục đích gl lỉ oiui giảng dạy. . ■ 

4. Khi làin Ihí nghiệm ve phản ứng thổ củạ. mêtan thường 

xảy ra chạm và khòng rõ. Làm thổ nào có' tíu. biều diễn;:thí 

nghiệm này lốt ờ trên lớp- 

r 

5. Chọn những thí nghiêm có tác dạng: ' 


— So sánh Ịhành phần cắu.lạo của mêtan, êtilen và axètilẹn. 

— SO'Sanb til'll cliẫt hỏa học giong và khác nhau củà mêtan 

êlilcn và axótilen. Nói cácli.bicu diễn thí ngliiệm so sảnli 

đỏ trong giảng dạy. 

G. Ilãy sưu làm những .hình vẽ về các mô hình cấu tạo pbân 

lử mê tan, èlilen, axêtileu, prôpaií, butan VI butađien(nêu 

rõ kích thước và góc liên kết.) Làm một; mô: hình đơn giản 

. trong số các mò hình sư Ví. tầm đố. 4 '; - 

•170 ' ' ' ■

f 

7. Chọn ntiữnị1 liií nghiệm. đẽ có tỉ ẽ lõ chứ c [1101 buồi ihục 

hành chò học sirih vẹchưoT.g hiclrôcucbon no \'ù líiđròcacbon 

không ho. Nói Cách làm (ĩơn giản :ihãl, phì. hợp Y 'i điều 

kiện cua phòng lh'i nghiệm trường ]>ỉio thông. 

8 . Giải'các bài tập trong sách hài lập hóa học !

i:ì I'illillliS M if 1 

l l l i l 

Benzcn khô nơ màu nỗi irốn.mặt nưởc.‘Lậc "mạnh ống 

nghiệm mội lúc, rồi (1(5 yốn ống nghiệm , bcnzen tập 

trung trồn mặt nước cổ màu hồng thẫm ViỊ nưởc có iồt 

i)ị mat màu, let đã ỉan vào benzon (xem hmh 106). 

M 

i l l 

— Rỏt VÌIO ong nghiệm 

3ml nước rồi CĨIO vào l/2ml 

dầu tliảoìnộc(liay mỡ). Dầu 

không tan và nôi Irên rnặt 

nưỏ-Q. Thêm vào đỏ liĩil 

benzen, lắc dề 11 ổng nghiiẹm, 

dầu sô! tan hết vào ben ỉen. 

Trong ống nghiệm chỉ íhấý 

cỏ 2 lớp là ben;?en hòa lan 

dằu và lớp nựỏ c. 

n 

Thí nghiệm 3 1'^ ; ' . 

■ 

5 ■ *ĩ 

B2ỉì/ịzn 

/ Ben&en 

hòs ten 

iôt 

A(ưéc -_r . 

'c ó iõ ị " ' Nước 

Hình 106 —Thí nghiệm 

benzen hòa'tan iôt. 

PHẢN ỬISG THÊ CỦA BENZEN YỞ[ BRÔM 

Rót Yào ọng nghiệm 2ml benzcn và Iml brôrn lỏng, 

rồi Ihòm mộl ít mạt sắt vào. Đảý ống nghiệm bằng nút 

kin cỏ ống dẫn Ịihư 

hình. 107. ốưg dẫn 

khỉ : 12. cho ; i iigập .. 

sâu tro]ig nưởc chửa : 

trong 1 ; ổng nghiệm \ 

172 

khoảng, 2 —••3mm. 

i' 

Lúc mới cho brôm 

vào benzen chưa cỏ 

hiện tượng gì Phân 

ứng xầy ra ngay sau . 

khi them mạt sẳt yào 

(đê tạo ra~ FeBr3 ; là ; 

chất XÚC tảc) ta thấy v; 

có ngaỵ khổi Irắng'% 


benr.en với brỏ 111. 

■r., 

"V 

4É

ốc lên trcng ống'nghiệm. Màư nâu đỏ của brồm.mẩt 

dấn và biển hẳn.; Chất khỉ bay lên và tan vào nước 

chửa trong 1 ống nghiệm. 

N 

Lẵy mảíih giấy qu)r xanh nhúng vào nirỏrc trong ổnq 

nghiệm sẽ biến thành đỏ. Sau đó nhỏ vài giọt dung , 

dịch bạc nitrat (AgN03) vào dung dịch trong ống 

' nghiệm kết tủa Yànơ nhại bạc brômuii (AoBr) sẽ xuất 

hiện. Điều đó chứng tỏ nưởc irongổng nghiệm có axil 

brồmliiđric mởi tạo ra. Tháo nút ổng nghiệm chứa 

bei]Ịzen và i>rỏm ra. (rạn lấy chất lỏng mới điều, chế 

được vào một ống ' nghiệm sạch khác. Cho vào ống 

nghiệm đỗlỉml nước sẽ thấy cliất lỏng :ro ng ổng nghiệm.^' 

chia thành 2 lớp ; lớp trêri là nước, lớp dưới là chất 

lỏng khồìig màu, sảnh; đỏ là brồm bsnzen (không íạn 

vào nưởc va nặng hơn nưóc). 

PHẢN ỬNG THẾ CỦA BENZliN VÓT AXIT NíTOTUC 

. Rót vào -tng nghiệm; 2 ml axil nitơric (11x 0 3) dậm đặc/ 

và 4ml axit sunfuric (II;so.) đậm dặc. Nhúng ống 

nghiệm yàc một cổc nước lạnh cho nguội bớt. Sau dỏ 

rỏt từ từ 2ral berrzen í:iếp yào ong nghiệm. Lắc nhẹ 'ống 

nghiệm cho hỗn họp trộn đều vào-nhau. L4y nút bấc 

cỏ' ống đẫri Ihẳng đậy vào miệng ống nghiệm. Ngàm 

ổng nghiệm vào cổc nước nống khoảng 60JC trong lhời 

gian 3 — 5 phút. Nếu thấy trong ổng nghiệm xuất hiỘQ 

khí màu nân (tức là phản ửniị quá- n.ạnh) cần nhúng 

ngay ống nghiệm vào cốc nưởo lạnh. S;ÌU dó ớồ iiỗD hợp 

trong Ống nghiệm vào cốc nưỏc lạnh. NiLrôbenzen " 

mởi đưực tạo thành nặng hơn nưởc, eliìm xuống đáy 

cốc gi^ng như nhtỉníị giọt (liìu màu vùníị có mìii hạnh 

nhân. Benzen còn lại sẽ nồi. trôn mặt mrỏc. 


173

Chủ"ý: 

— Neil rót nha nil bon xen vào hon hợp axit' (vời 

bifi 1U'Ọ’n‘ị kVn hon) mà không làm lạnh có Ihề gày 

1 

hi em. 

Ọ; rrỊị 

S :|ịr P 

# 7 

! IL - U 

• - Ỉ Ỉ 0 , 

w *■-'Ị// 

+ V;'io4 

/ủ/ớ: 

— Đề hỗn hợp a>ít nóng quả 

s

Thí nơhiệm nhv cho học sinh tỉuỉy II!lũ'ntị diều kiện 

đề benzen .kết hợp V6’i c lo ; vù cũng trình bày đưọ’c 

npuyên tắữ điều chí: hexacloran (CHjOle), một Ihuổc 

trừ sâu quan trọng. 


: XÁC ĐÍNH CÔNG TIIỬC CẤU TẠO 

CỦA 'PHÂN TỬ ilư ợ u ÍÌT IL IG 

a) Cách'điều chế rượu khan.: - lUro’u Lỉtilic cấl nhiều 

lầỉa cíing chỉ được khoảng Muổr loại hết nưỏc ra 

khỏi rượu phải đùng phươ 1)0 pháp hóa liọc. Hỏa chấl 

thư ờng dùng đễ hút 1 tước,của rựỌ‘11 đi': (ỉ ì,•

!1 CÒ .nội bình cặu nhỏ (ỉoại 

■■ MìQniỉ) dạy g nút cao su cỏ ống dẫn 

DỈỊIỴƠC o (iiìnỉ Đầu ốn^ dẫn* nối vởi 

một 6ng cao sti 

dài dẫn đến đáy 

một Ống đo dung 

lích 1 lít đựng đầy 

nưửe úp ngưực 

trong chậu-nước. 

Dùng vòng sắt của 

D un '4 'cụ. !hí nghiộm 

Iỉlnh 109- Thi ngliiộrn xác -định 

côn

phẳn ứng chậm, đùng đèn cồn hơ nhẹ bình c;ìu (le 

rượu phản ứng cho đến- khi bình cầu khô kiệt III ì mởi 

ngừng. Dùng khăn ưởt xoa đều bình cầu đe nguội 

nhanh đến nhiệt độ' của phòng thí nghiệm. U'|(‘ (ỉỏ, 

nhìn ống đo ta sẽ biết duo’c Ihè lích khí hiđrô lạo lít 

-Iro.ig'plìản ứng. Thường cứ dùng 3mỉ rirựu klinu thì 

thu được từ 0,55 lít đến 0,59 iíl khí. 

Nếu khồng cỏ ống do lớn mả (lùng chai hay l.ìnli cỉìu 

thay thể thì phải tiẽn hành đo như sau : kill phỉui ứng gill ÍI 

nrợu và natri đã kết thúc, lẩ}Ttay l)ịt kín niiện

'c 

4(5 X 2,4 / 

11,1 Ị líl khi hiđrồ gần bằng thề tích của 0,5 phàn lử gam 

klú hiđrỏ. 

• , ; : : . w . 

*Fử kểl qiiẵ của thí nghiệm ta'suy ra cong thức cấu tạo 

của a rưrvn rượu ètilic. Atiìip 

] 'l'hí nghiệm 7 :%f* I, 

KBr+C}Hs0H 

+H2SỒị 

PHẢNJÍNG ỈIÓA ESTE 

(Kượu tác đụng với hiđrô bròmua) 

Chí* vào ống nghiệm 

2 gam nalri hròmua 

(NạBr) hay kali brôm- 

• ua (KBr), 2ml rưọTi êtilic 

1)0° và 3ml dung 

(ỉịch axil sunfuric 1 : 1 . 

ỉ)ậy ống nghiệm bằng 

núi cỏ Ống dần dài, dẫn 

tỏi đáy một ổng nghiệm 

chửa sẵn lml nưỏc 

ỉỉỉnh líơ — Điều cliể esle - • ' ổ r / 

lạnh. Ông nghiệm này 

' . êiPbròmua. ' ngâm trong một ;CỔC 

ìí . 

nưỏc lạnh hoặc tốt 

"nhất là c6c đựng rìươc~đá (hình 1 1 0 ). 

Đun nóng tử tử ftng nghiệm, mộl lúc sau Ihfty nhưng 

giọt sảnh như dầu chẫy sang ống nghiệm lbu (ống đựng 

inưởc lạrih). Chat mới lạo thành là iêtil brômua, nặng 

hơn mrồc, không tan frong nưỏc và cỏ mùi thơm. 


\Thi nghịẹm 8:

tri bằng hạt (Ịồ đen. đã cạo sạch ^vhơ một ống nghiệm. 

Đun nhẹ ống hghiệin. Đàu tiên phản ứng xây ni chạm 

•(•bọt khi "thoải rạ ít) sau nhanh. B5t thủ' khí liiđrô bĩìỴ ra. 

Thỉ nghiệm 9 : ^ ! 

GLIXẺRIN TÁC DỤNG VỚI BỒNG H1BRÔX1T 

Cho 3-4 ml dung dịch CuSO* vào ống nghiệm ri)i l ỏi 

từ từ dung dịch natri liidròxit NaOil vào tiếp cho (kin 

kết lủa hếu Nen dùng dung dịch na tri hiđrôxri dậm (lặc 

và dự một it Ihl thi nghiệm dễ thành công hơn. I^ấ) 

khoảng 1/5 lưọng kết tủa đồng liiđrỏxil mỏi thu dirợe 

vào một ổng nghiệm khảc rồi rót thêm 2-3 n l glixêrin 

vào và lẳc. Đồììg lìiurôxit Cu(Oiỉ)2 tan hểt, -‘lung (lịch 

cỏ màu xanli thẫm. Phản ứng vỏ’i đòng hiđrôxỉt có Ihẽ 

coi là phản ửng đê nhận rả rượu nhiều làn 11 •ọu. Dim# 

ổn^đồng hidrôxit cỏn lại 4/5 (lề làm dổi elụ&u. 

T h í ngliiệm 10: 

PHÉNOL LÀ MỘT AXIT YKIJ 

Cho G-7 giọl pbềnol nguyên Cíhất vào 3ml nưởc diửa 

trong ống nghiệm, lắc mạnh. Phênol khổng'lau hoàn 

toàn trong nước và tạo thành nhu tương đục.. Nhỏ 

iừng giọt dung dịch kiềm cỏ pha phenol talcHn vào ống 

nghiệm trên, dung dịch trong ống nghiệm trỏ' rtên tronfi 

suốt và dung dịch kiềm mẩt mầu hpng.' ^ỉ (ỉỏ là phản 

ửng giống như phản ứng trung hòa giữa kiềm vói axií 

và natri phênolat mứi tạo thành đã tan trong lìirởc. 


Cho một dòng khí cacboụic (li vào dung dịch nutri 

phênolal llù phênol lại tách ra làm cho dung dịch IrAiỉi' 

đục.

Thỉ nghiệiĩi 1Í : 

• 

ịV PIIẺNOL TẢC DỤNG v ở í NtVrO lỉRỎM 

& 

Thí nghíềm này cỏ iáe dụng giúp học sinh hình thành 

■khải niệm !

Bặt ống nghiệựi thu trong một cốc nước lạnh. IrưỏT; 

tiêậ, đun chồ cỏ đông ôxit (CuO) cho tbậl .nỏng, rồi 

thinh Ihoảng dưa ngọn đèn đến lỏrp cảt. Hơi rưựu bay 

ra tác dụng vởi đồng ôxit biến đôi thi, ìh đòng màu 

đỏ. Chú ỷ không đề rượu bay hơi nhanh q.uố, sẽ thu 

đựợc ít ãnđêhỉt. 

Chia dung dịch .mới điều chế đirợc ra thành'2 óní?. 

Một ống thử phản-ửng tráng gương đề chửng 111 inh có 

anđêliil tạo thành. Một ỏng thử giấy quv* giốý " quỳ 

không đồi màu cliửng lỏ dung dịch này trung tính. Cho 

vào ống nghiệm vừa thử đỏ 0,5 ml (hay 1 ml)

ì.ẩy nịọl tờgiấytrẳrig hình vuông, lo liơn miệng cốc. 

Gấp (lỏí tờ giấy, rồi mở tở giấv ra và lảng ỉèn tờ giấy 

một lỏrp ịđung địch bạc nỉtrạt'trong ainỏn Iviđrồxit. up 

Giây ỉ ọc tệ m dung dỉặh 

AỹNOị trong NH4OH 

ĩỉìnìi í 13. — BiẾu 

íiiKỈêhit axèlic. 

che 

mặt tờ giấy cỏ bạc nilrai xuống 

miệng cốc giống như hỉnh mái 

-ahà (hình 113). Dây đòng xoắn 

sẽ đỏ lâu, cỏ t he nỏng đỏ mãi 

cho ỉ ới khi đèn lìểt cồn mởị 

thôi. Sau (tộ 1 plnít giẩy đậy 

trên miệng oỗc sẽ bị đen, đỏ 

là vì bạc kim loại đã được an- 

.(lêliit inới tạo Ihànli îải 

phỏng ra. 

Thỉ nghiệm ì f! : 

[ỎXI HỎA ANĐẺHIT*/ 

Phản ívn nghiệm nhiều 

liìn háng nước nóng. ’ 

Ról 

— 4 ml (lung địch bạc nitơrat (AgNO ,) 2 % vào 

OI1J* nghiệm ^khoảng ỗng nghiệm^, cho thêm 2 — 3 


oiọt dung ílịch natri hiđrôxit loãng rồi lại cho tiếp dung 

(lịch amỏniac loang 3 % clío đến khi laII hếl những kết 

O 

:■* 1 ’S 

tua mời lạo thành, llỏt 1 mi 1‘omôn (lỉ — G ) loãng 

' ' . ' \ 

H 

5 — 8 % vàQ^đuĩig dịch trên. Chú -ý rót nhẹ tay theo 

thành ổng nghiệm và không lắc ống nghiệm. Muổn cho

phản ứng nhanh hơn la đặt ông nghiệm vào If bug cííc 

nư ớ c nóng già (khoẫng 60°). Oiiịị ngliiện. sẽ có IỚỊ) bạc 

sáng trắng bám vào íláy ỐIIỊÍ. :Ị 

Muổn thí nghiệm này.thành cÔDg thì phải ;}‘ỉni ống 

nghiệm thật sạch, rỏt íomồn vào phải nhẹ tay v:ị không 

lắc, không đun sôi ổng nghiệm. 

b) ôxỉ hỏa anđèhìí bằng iVônq II hiđrổxil: C ho vào 

ống nghiệm 3ml dung dịch fomổn 5 — 10% ; thèm vào 

1 — 2 ml đung dịch kiềm 10%. (NaOH). Cho'kho'iuig 

10 giọt dung dịcỉi đòng suníat 5% vào liếp rồi đun nóng 

hỗn họp CỈ10 lỏi khi f?ỏi lliì ngừng đun; kếl tủa mào 

đỏ gạcli của C112O sẽ xuãt hiện. Đòng II hiđrỏxit ]>ị 

andêhit khử thành đòng 1 . hiđrôxit ròi IhãiiỈ! dunglòxit. 


MỀU CHẾ AXIT H ữ u c ơ 

a) tìỉều chế axỉt axélic ỉừ muối axêtai: CỈ10 vào ống 

nghiệm to 3 — I g 1 

natrị axôtat và CHpCOQNa 

thêm vào 4 — 5 inl ■b H2SO4 

dung • dịch axil 

sunfuric đậm ciííc. 

Đậy ổng nghiệm 

bang nút kín có 

Ống dẫn. Đầu ổng 

dẫn (iircrc

Ố11Ó nghiêm thu, axil axèlic ngưng ill khả tinh khiết và 

(ì ạ 111 /lạc.. 

h) ịìiâu chế axil a.véiỉc ỉừ axèỉiỉen: Bày l à một thí 

iiịịhiệni tong lìỌ'ị) hữu cơ klìá quan trọng, nỏ minh hoa 

sổ* khoa ’ ọc của một quá trình sẵn xuítl hỏa hoc. 

l u các vo co- như Ihan (lá và (lá vôi, người ta đã 

(Ill'll i*Jie Ia anđêhit axêtic, vả Giiối cùng đươc axit 

íixòlie. 

• 

Ciiiụdọạn òxi hóa ãĩĩđcĩiit axètic thành axú axệtic 

Uọị: si ill dã hiốí trong bài amlèliil; ở dây la chi’ cần làm 

llú Ìighiộm điều chế ra aiHlèhit axêlie từ axèiilen lliôi. 

DụniỊ 1-ụ (lược lắp ri hư hình 115. Cho 6 — 7 miếng 


(“ÍUIXI Cíìt-hua (CaC^) lo l)ằng- hại ngô vào bình 1 và rót 

lỉunp dịch muối an bão hòa vào phễu cỏ khóa ở bình 1 . 

Trouơ hình (2 ) (lựng 2/3 hình là dung dịch đồng sunfal 

10«Y> (C11SO4) ; dung dịch này cỏ tác dụng loại bỏ mộl số 

dial hail (ILS...) 1?U1 irong axôlilíìn. Iĩỏl vào binh (3) 

1r>11 \ 1 I1UỎC eấl, (mil (lunị dịch axil sunfuric đậm dặc 

(HaSO.,) và thêm vào 0,õg!hủy ngân ôxil (HgO). Ta được 

dung dịch thủy ngân sunfat (IlgSOị)ìàm xúc tác. Hai ổng

nghiệm 4 và 5 đựng nirớe cat dế hòa lan anđêhit mới 

t ạo ì ỷ . 

Dùng đèn cồn đun nóng giả bình cầu c (khoảng 70'C). 

Mỏ- khóa cho dang (lịch muối ăn bẩo hòa chảv xuống, 

canxi cacbua. Đieu chỉnh cho khí axêiilen l)ay ra từn^ 

bọl khi một. Sau độ 3 —;") plnU dang c;.icỉ) anđèhit ử 2 

ỗng nghiệm (4) và (õ) khả cHm đặc. Khóa phru nước 

mil ổi lại, tháo rời các dụng cụ ra. Lfíy 2 ốỉig nghiệm có 

đung địch anđếhit ra de thử lính chất của anđehiL 

c) Chưng gổ : Cho 

vỏ bào hay mạ[ cưa 

vào đến 3/4 một ống 

nghiệm. Dùng đũa 

ihủy linh nẻn chặí 

mạt cưa lại. Đậy ổng 

nghiệm bằng nủt có 

ổng đẫn thông với 

Ống nghiệm khác 

nhúng trong cốc 

. nước l.ạnh ;xem hì nil 

116'. Nút đậy ỗng 

nghiệm nhúng Irong 

nước lạnh cỏ thêm 

một ống Lhủv linli 

dẫn khí ra đề đổt. (Có thê (lùng ống nghiệm nhánh 

đề cỏ ống dẫn khí ra). Bu n nỏng (iều và mạnh ổng nghiệm 

đựng vỏ bào h ìy mạt cu a. Cỉiàì lỏng ngưng tụ lại ử ỔỈÌỊỊ 

nghiệm nhún? trong cổc nưỏc lạnh. Khi thííy khí bay ra 

(Vđầu ỗngdẫn thì chàm lửa đổl. Cuổi thi nghiệm, đùn£ 

giấy quỳ đễ nhận ra tiíih axil của axil axêtie cỏ trong 

sản phầm lỏiỉg. 


d) Điầu chế axỉt stêarỉc iừ xá phòng: Axit stỏaric ỉà 

một axit yểu, cỏ thê điều chế đirợc bằn{.; cách cho axit 

vô cỡ tác dụng vởi muối của nó là xà phòng. Axil stô- 

185

aric khòng lan trong ìn.rởc sẽ lách ra khỏi dung dịch, 

ch 0 nhữiụf miếng xà phòn£ dỉUVìi nhỏ vào cổc cỏ nước 

roi đun nóng đe (lưọr một chilli* dịch sà phòng đậm 

đặc. (6 gam xã phòng 10 ml nuỏc). Cho 3 — 5 ml clun^ 

dịch axil sunfuric 50f’; vào đu lì í* dich sà phòng Irên, 

axil stearic lá:h ra. Lììin nguội dung dịch; axit stêaric 

íl lan, nồi 'I rên mặl fl no- ílịcli. 

Thi HỊỊỈìiệnì Uì 

TÍNH CIIẤT CỦA AM.T AXÊTIC 

a) Ból chay axil axùtir. Axil axètic cỏ dặc linh khác 

axil vô co ỉa (ỉỗt cỏ the cháy •chi'O’c. Cho khoảng 1 ml 

íixit axôlìc đặc vào ong 

nghiệm. Lắp Ổng nghiệm 

iioi nghiêng trên giá sắl 

(xem 1.1 inh 117). Đun nỏng 

c) Axit axêtic cỏ tỉnh chấl axil như a>it vò cơ: 

— Cho axít axêtic tác dụng ÌÒA gi ẩy quỳ tím. 

— Cho axit axêtic lác dụiií>- với đuiụí dịch kiềm có 

phênollalÔĨ11 làm chất chỉ thi. 

— Chòaxit axêtic lAc'dụng vói kẽm iiay miiíịiè. 

— Cho axit axêlic lác (lụng vứi ìmio cIIÍL axil vì:u 

nhir Nfl2COị CaCOị... Khỉ anhiđril cacbonic bay ra, 

cho đi qua nươc vôi ỉrong (lễ học sinh thấ)T rõ axit 

axêtic, mạnh liO’n axil cucboĩìic. 

Chứ ỷ: nếu .muốn thỉr tỉnh chal ciif. axil hữu co 

kliông tan Ircng mrởc như axil stearic*, panmiiic... thì 

phải hòa lah các axit đó vào (tung mỗi khác nhir ỏte, 

clorofooc, étxăng... Hòa tail axit slôarỉc vào ẻíe ròi 

Ihử với gicíy quý hay vói dung lich kiềm ‘ó pha phenol 

taỉêỉn. Sự biến đồi màu của Ịịiẵy quỷ vù phônol- 

Utlêin kl)á rõ. 

CÂU HỎI . VÀ 3ẰI TẬP 

1. Những thi nghiệm oiìn nghièn cừu kĩ và 10p l)ieu (liòn : 

4, f>, ị\ 7, 9*. 10, 13, M. 

2. Hãy giải các bài tập fr.au đày Urong sácl l);ìi tập hỏa học 

lớp. 10, phân 11 nhà xuất í lả n giáo dục Ui nôi - 1'JGU iiãi 

số: 65, 66, 71, 73, 75, 76, 82, 83, 87. 88, 98, 100, m 107, 1 us. 

112, 115, 154, I6 fi, 

3. Vẽ một hình mô tả iiiột Irong những Ihi nghiêm đieu che 

và thu sản phẳm như sau: 


— Hai chất rin tác dụng với nhu-1 tạo ra chấi lỏng (lẻ hay 

hơi, hay chẫt khi. 

— Chât rắn tíc clụng với'chất lỏng tạo ra chấl lỏng dỗ ha v 

hbi hay chất khi. 

—Iia i chát lỏng tác dụng với nhau lạo ra chãi lỏng ùõ bay 

h ơ i hay chẫt khí. . _ 

1.87

(Cỉụì iì : c’iấi khi Ihu được cỏ thề lan hay:’?il tan trong nưởc); 

1 . Chọn nlũing Ihi nghiệm minh họa tín 1 linh động của 

nguyỏn tử hid rô Irong nhóm OI I của rượu ètilic. glixèrin,. 

p h e n o l , a x il. it X 'H ic . 

f>. Có í Cliff .nghiệm dựng 4 ụh;vl: rượu èAilic, glixèrin, 

pliènol và nxiỉ. axèlic liã.y dùng những thí nghiệm đề nhận 

biếl lùng cMl một cách ngắn gọn nhẫt. . : 

(). Làm lh(1 nào đề rửa sạch được bạc-bám vào ỐDg nghiệm 

(iroiif* thí nghiệm 14); Ví’ thu hòi nước rửa đỏ đề sử dụng lại. 

7. Ohcpn những thi nghiệm đủng đề tổ chức một buòi thực 

hành cho học si all VC cảc chương rượu, anđêhit và axit. Nêu 

lí (lo chọn lừng thí nghictn. Nói cách làm đan giản nhát, phù 

lu/p với đi&u kiện của phòng thi nghiệm trường phò thông. 

BÀỈ /2 

GLUXIĨ, HỢP CHẨĨ CHÚ A NITƠ VÀ PÔLIME 

Thi nqhiệm í : 

PỈIẢN ỨNG CỦA NHÓM BỊNH CHỨC RƯỢU 

CỦA G U CỎ 


Ilòn lan ghicỏ vào 3 mỉ nước. Thèm vào duiio 

dieh đó 1 ml dung dịch kiem loãng 5% (N.ìOH) và 5 — 0 

giọt dung dich đồm? simfal 5% ; kết-tủa màu xanh nhạt 

đồng hidrỏxil -iuát hiện. Lắc hỏn hợp,-kết lủasẽ tan và 

hỗn lụyp cỏ màu xanh lhanw- . 

Tương lự nhu* 'hi nghiệm tạo ra glixrèrat đồng, thí 

nghiệm này dần ta cR‘11 kết luận: phân tử gỉucô có 

chửa nhiều nlióm hiđrỏxin (Oil). t ;•

^ fh i nghiệm 

'p h ả n ỬNG CỦA NHÓM ĐỊNH CHỨC ÀNĐÊHIT CỦA 

GLUCỔ 

a) Phản ứng trảng bục:- Rót vào ống nghiệm sạcli 3 

ml dung dỉcli bạc nitrat (AgNOg) 2%. Thêm vào đỏ 

từng giọt dung dịch amôn hiđrỏxit (NH4OH) cho đến 

khi tan hết những-kết tủa mời tạo thành. Cho tiếp vào 

dung ‘dịch 5 giọt dung dịch kiềm loãng (NuOH). 

Khị chuằn bị thuốc thử nả}r chỉ nôn pha một lượng 

cần thiết đủ Ihínghiệm, vì đề làu thườrg xuất hiện kết 

tủa cten Ag3N là một chất-dỗ bị phân hủy khi va chạm 

mạnh và ngay ở trạng thái âm cũng cỏ thiì nồ. 

Rỏtnhẹ 2 ml dung dịcli, glucô 10 % vào (lung dich trôn. 

Đặt Ống nghiệm vào cốc nưởc nông già. Sau 2 —3 phút, 

"đáy ống nghiệm sẽ cỏ ỉởp bạc sing trắng xưấl hiện. 

Thỉ ưghiệm này chứng'tô Irong phân tử gỉucỏ có 

nhóm định chức anđôhit 

' ‘ 0 . 

' 

_ c 

" '7 . : _ H 

V 

b) Phản ứng vời đòng Ỉ1 hiđrôxiỉ: (Xeai {hí nghiệm 

14, phàn b bài 11).' . . 



Sự TẠO THÀNH VÀ TÍNH CHẴT CỦA CANXI 

XACARAT 

Ỵồi sữa dùnế cho thí nghiệm này khổng dược chứa 

nhiều.canxi cacbonat. Muốn thể, ta lấy vòi mỏri tỏi đề 

pha nước -vôi sữa và dùng thi nghiệm ngay.

,yE$F*?i?3S!Rt$lpỊ^ýgtf*ỳ|*

ạc niiờral trong amòri hiđrôxit (hay YỞi Cu(()H)2). 

Ống nghiệm khổng crỏ axit thì không thấy cỏ sự thủy 

phâivống có axit cồ sự-thủy pliân. 

Thủy phân xacarô sẽ lạo Ihàỉih glucô và íructô. 

' . , ' H+ 

0 ^ 0 ;, + H20 - - r - G C)H1,0 a^t- C6H120 6. 

Thi nghiệm 5 : . 

ỉ i : - 14ÌUCÔ í r u c l ô 

NHẬN RA TINH BỘT BẰNG DONG DỊCH IỖT 

a) Tinh ì>ột tác dụng với đung dịch iõl tạo ra màn 

xanh đặc trưng.. Nhờ linh bộl, la có the nhận ra một 

lượng iôt rất nhỏ. 

b)'Có..thề dùng rircm ìồt pha them mộl lượng nước 

gấp 20 lần đề làm thuốc l.hử' Nếu khồng eó nrợu iỏt C.Ỏ 

thế pha 2 — 3g KI và lg iồt vào 100ml mrớc. 

Rỏt 3ml dung dịch hồ linh' bội vào một ống nghiệm, 

pha thêm ,3ml nước nữa ; sau đỏ'nhỏ vài ịịiọl dang dịch 

iôt vào ổng nghiệm, màu xanh dặc trưng sẽ xuất hiện. 

Rót một phân dung dịch tinh bột có màu xanh vào 

một ống nghiệm khảc rồi đnn nóng'; màu xanh sẽ biẽn 

mất vì nó không bền. 

Ịríư nghiệm 

THỦY PHẢN TIN II BỘT 


RỎI Vào Ống nghiêm 2ml hồ í inh bột ròi pha them 

3ml nước; sau đỏ thêm .vào lml dung dịch íixii su niu. 

ric 20% . Đun sôi đung địch 3 --5 phút. Sau khi đun 

dung dịch được 3 phủi; lấy ra iml dung dịch cho vào 

một ống nghiệm; sạch rồi cho vào 2 — 3 £ịiọt nrợu iồt. 

Nếu dung địch có màn xanh là linlì bột clnva M thủy

phân hết. Phải tiếp tục (lun dung dịch tinh bột thêm 

1 — 2 phủi nữa, rồi lại thủ’ với clung dieiI rưọ’u iôt. Nếu 

dung dịch rượu iốt khòng đui màu là tinh bộí đã bị 

thủy phàn ir't. Trung hòa dung (lịch tinh bột vừa mởi 

thủy phàn bằagdung dịch kiềm dư. Chia diing dịch tinh 

bội đã trung hòa vào 2 ống nghiệm. 

Mộl ống rghiệm đuc/c Ihêm vào 0,5 ml (ỉuDg dịch đồng 

sunfat 5%. Kêl lủa đồng 2 hiđrôxit m.àu xaiih xuẩt hiện. 

Đun sỏi dung dịch sẽ đưọ’c kết tủa màu đỏ gạch của 

Cu20. Phảu ứng này chứng tỏ có glucô mới tạo thành. 

Cũng cỏ the nhận ra glucô bằng dv;ng địch íêling 

nhưng việc pha chế cỏ phản phức lạp hơn. 

Fcling A: hỏa lan o,5g C11SO4, 5H20 vào 100ml nước 

Feling B : hòa tan 17,õg tinii the muối kỏp Kaỉi, nalri 

taclrat và Gg NaOH vào 100ml Iiưởc cất. 

Bể riỏng 2 dung dịch trên vào 2 lộ. Khi dùng pha 2 

dung dịch đỏ Iheo tỉ lệ Ibề 11«*li 1 : 1 đề nhận rạ glucô. 

NITRÒ HÓA XENLƯLÔ 

Rót vảo một cốc 111 ủy tinh nhỏ 4ml dung dịch axit 

nitric (HNO3Ì đậm đặc, ròi them lử từ vào .đỏ 6m ì dung 

dịch a.ũt sunfuric đậm dậc. Khuấy lihẹ (lê trộn đều các 

axil vào nhan. Lấy một ít bông rồi dàn raỏng đều thành 

mộl miếng to bằng đáy cốc thủy linh. Đặt bông vào 

đáy cốc cho Ihấm đều axií. Lấy đũa thủy linh 'nhẩn 


chìm toàn b ộ -m iến g hỏng xuống liỗn hừp axit. 

Sau 4 — 6 phút, lííy hỏng ra bằng đíia thửy finh rồi 

cho sang một cốc nước dề rửa sạch axit. Nên rửa bông 

cho sạch axit bằng nltieu lản nước ròi é|) bông bằng lay 

và bằng giấy lọc đề bông khò hơn. Xè tơi bông ra và 

(lặt bông lỏn miếng kỉnh (hay miểịng kim loại). Đặt miếng 

kính lên miệng cổc nước đu.u sồi đê sẩy'khô Ị)ồng,, 

192

Quả trình trên chỉnh là (fuá trinh lỊÌt^ô Jiỏíi ênluiổ 

:ỵà ta lliu dược ùilơrat xcululâ. 

i;Ị- 

Dùng nitơrat xeniulô điều chế được đề liến hạnh một 

s5 thi Iighiệm sau : 


ĐỐT CHẢY NITƠllAT XEN LU LÒ 

Dùng -kẹp sắt kẹp một 

miếụg kiỉn loại nằm ngang 

trên miếng kim loại đặt 1 

Bông Hìiơrât Mỉìỉutõ 

miếng bông và mộl miếng nitơrat? 

xenlulô cách xa nhau. 

Dùng đèn còìi đốt nóng 

miếng sắt ỏ’ ngay chỗ đặt 

miếng bông. Bông không 

chảy mà miếng nitorat xen- - —ị-— 

lulô sẽ bùng cháy rạt nhanh 

v à không đ ẽ ỉại tro. Sau c!ỏ t r-— — ■— 7—-V1 -1 

ủi sẽ.đổt miếng bòng trực 1U„I,1Ì8- l)õt clmílniloTal 

tiếp^bằng ngọn lửa. Bông x e'lulỏ. x 

chảy chậm và đê lại tro. 

th ị nghiệm 9: 

TÍNH'NÒ CỦA NITƠ1UT XENLULỎ 

Nitơrat xen ỉu/ô 


V.V “-N 

cf 

a 

Ồ 

Hình 119 

Tính 110 của nỉtrat xenlulô. 

13—TNTHÍÍÍI 

m

Kọp một ổng ngiiiệm khô nằm ngang. Lấy một miểng 

nilaral xcnlulỏ vo tròn lại to bằng 2 hạt ngô, ròi đặt 

vào Iigay gần miệng ống. Bậy ống nghiệm bằng một nút 

bae (khống đậy nủrquá chặt). Dùng đèn cồn ctuĩl thật 

nòng (!áy ổng nghiệm. Sau đó quay cho õng nghiệm 

dứng Ihỉìng lỏn; miếng nitơràt xcnỉulố sẽ rơi xuống 

iláv 6110 ; lạp tức có tiếng nô và níu bị bật tung ra ngoài. 

Thi n(jhìệm 10: 

DIỀU CỈÌẾ t h u ố c n ò KIIỔNG k h ó i 

Lay một íLnilơrat xenỉulỏ cho vào êlil axôtat (hay cỏ 

lỉu* lỉùiiịí a\ètỏn trong một ổng nghiệm. I/y (lũa Ihủy 

tinli khuấy cho lan nitơrat xcnỉuỉô thành một klìổi nhão, 

(will 111011^ khối nilơrat xenlulò cho khô ròi cắt nhỏ ta 

sư. đirọxí tluiốc nồ khồng khói. 

Thi nghiệm 1Ị : 

Ỉ)IỀU CHỂ T ơ NÍIÂN TẠO 

(loại tơ (lồng amồniac) 

í ỉí> ;>•» đòng ôxil (CuO) hay 5q đồng cacbonat bazơ 

((àtCOị. Cu(()ỉỉ).j : malakil) và 15 —20mlđungđịch amôn 

hiđròKÌl dạm (lạc clio vào một hình lam giác. Bậy bình 

lam giác hằii4 núi bấc. Lắc kỹ CỈIO GuO tan Ihànli một 

(ỉung/iịch cỏ Hìàu xanh đậm. Gạn dung dịch sang một 

cỗc tTiìy tinh. Lãy lg bông cho vào dung dịch đòng 

amỏniae. Dùng đfií» Ihủy tinh khuáy kĩ CỈ10 bồng lan 

hoàn ioàn thành một (lung (lịch sánh. Muốn CỈIO dung cìỊch ! 

sá 1 ill khỏng bị cặn ta nên cho tìừig lưọ’n^ nhỏ bồng vào/ 

(itn 14 lịch đong amôniac, khuấy- cho tan hết rồi mỏi chc?' 

Ii(:l>lượng bòng' khác. Khi tháy-bòir^ khó tan vào dung 

(lịch thi la ngừnơ không cho bông vào nữa. Dung dịch 

sánh vừa điều chế được dùng (ìề kéo sơi. 


Việc chuằn bị dung dịch sảnh này thường mất nhì ' 

thì giờ, nên càn làm trưởc khi biều diễn ở lớp. 

Lấy một bom tiêm (khồng dùng kim tiêm) hút (Ị;' “ 

dịch sảnh vào 2/3 ống. Nhúng đầu bơin tiêm vào chạ‘3 

thủy linh to có Ịsằn dung dịch axit axctic hay a : 

Hỉnh ÍĨO — Đicu ohố tor nhân tạo. 

sunfuric II2S04 3 — 5% và đây pit tông lừ từ, Hên íụ . 

đỏng thời di chuyên bơm tiêm tròn theo thành clÚKỉ 

thủy tính đễ dung dịch sảnh đi vào clungl (lịch ax 

thành sợi liôn tục. Sợi đông lại và.cỏ mail trslng. Dúm; 

kẹp sắt kẻọ sợi lên khỏi dung dịch axit cho học sirỉỉ 

quan sát (xem hình 120a). ị' . 

Đê trảnlỉ tắc bơm tiẻm, khi đầu bơm Từa ilining 

dung dịch axil thì phải đẫy pittôDg ngay và úĩìy lien tục. 

. Nếu khồng cỏ bơm tiêm, dùng một Ing thuy tinh \o 

bằng ống nghiệm cỏ một đầu đậy hằng nút Aĩỉo su cỏ 

ống dẫn thủy tinh đàu vuốt nhọn.Lấv một nut cao Sis 

vữa lọt trong lỏng ống nghiệm. Kỉioan mộl i


ĐlỀơ CHỂ ANIL1N 

Cho vào Ống nghiêm 3 — 4 giọt nitrô benzen, 2 miếng 

kẽm nhỏ (có thề dùng bột sắt kẽm hoặc nhôm) và 2 ml 

(lun

ẳng đua thủy tinh nhúng vào (lung clịch axil iiịlohulrie ; 

đậm đặc và đưa iên miệng ống nghiệm. y 

: ĩ\ 

Thỉ nghiệm í5 : 

I I NHẬN RA LƯU HUỲNH THONG PRÔTỈT 

Thí .nghiệm này đirọc ihực biện trẻ 11 cư sỏ pỊhân hủy 

cliẩt prôlit bẳng cách đun nóng nó vởi dung (ìịcỉi kiein 

hoặc vời natri lụm loại. Lưu huỳnh sẽ iácb 'ra (hrởi 

dạng muối na tri sunfua (Na.,S). Sau dỏ ta nhận ra Na,s 

nhờ kết tủa chì sunfua (PbS) cỏ màu đen, sau khi thêm 

đung dịch muối chì vào nalri sunfua. 

Phương trình phản ứng: , 

Pb++ + Na2S - PbS ị 4 - 2NV 

chì sunfua 

Đun cần thận một ống nghiệm đựng một ít lỏng trẳnơ 

trứng vởi 1— 2ml dung dịeh kiềm'đậm đặc (NaOH) e^ho 

đến khi tan^hết. Pha thêm 3—5ml nưởc đê chuyen Na\S 

mởi tạo ra thành đung dịch. Rót vào dung (lịch natrị 

sunfua 0,5 —. lml dung dịch muối chỉ axêtat 5% Pb 

(CH3GOP)? (hay chì nitơrat Pb(NO,)

tạo ra m iu tím do sự cỏ mặt của nhỏm - c —N— trong 

phàn tụ: prôtit. ỊỊ I ' 

N; 0 II 

Lẫy vào l —2ml đung địch kiềm 10% và thêm 3 — 5 

giọt (khỏng nèn cho nhiều quá) dung (lịch đồng sunfat 

CuSOii (lấy dung dịch, .tồng sunfat bão hòa rồi pha 

; loãng hằng nưởc theo tỉ lệ 1:30) vào một ổng nghiệmđựng 

Irnỉ dung dịch prôtit (lòng trắng trừng). Chất lỏng trong 

Ống nghiệm sẽ đồi màu thành màu tím hoặc màu đỏ tím* 

1)) Phẫn ứng Xantồprốtêin: đây là phản ứng đặc trirnơ 

của axit nitric đậm đặc (HNOj) vói những prôtit mà 

thành phán có chửa nhân benzen, tạo ra màu vàng 

đo cỏ sự nitrô hóa nhân benzen trong phân tử prôtit. 

Rót khoảng 0,5ml dung dịch IINO3 đậm đặc vào 2 

ml dung dịch prôtit. Prồtit đông lại và dần dần xuất 

hiện màu vàng. Khi đùn nóng'sự hiến đồi màu sẽ nhanh 

hơn. Nếu cho diramốniac vào hỗn hợp trên thì màu 

, vàng sẽ đồi thành màu da cam. 


TẢG DỤNG CỦA NHIỆT ĐỘ CAO tì ỐI v ớ t PRỔTIT 

Đổt một ít lụa tơ tằm, tỏc, mỏng tay... ta sẽ ngửi 

thấy mùi khẻt đặc trưng bay ra. 

Cỏ thế dùng cách này đề nliận ra prôtit. 

Chẳng hạn muổn phàn biệt lơ tằm, len lông cừu... 

với to-, len tồng hợp, ta chĩ việc đem đốt hai loại đỏ. 

Khi dốt ta tằm (hay len lông cừu) sẽ cỏ mùi ((tỏc chảy », 

còn tơ nhàn tạo thi khồng có niìiị này. 



PỎLIÊTILEN 

a)Tảc dụt I của nhiệt: hơ một miếng pôliêtilen trên 

ngọn (lèn còn, pôliồtilen mềm ra và cuối cùng nỏng

chảy. Đun nóng mạnh thì pôliôtren chảv. Ta cỏ tỉiề 

kết luận : pôlietilen khi bị đun nóng tlìì mồm ra — (16 

là loại nhựa nhiệt đẻọ; đot thi chảy, ngọn lửa cỏ màu 

ị/ xanh nhạt và cỏ mùi parafin chảy. i 

b) Tác dụng của các dunq môi: lấy 3 ổng nghiệm clio 

i'. vào mỗi ống một đung môi nhất dinh: ben/.cn, -axổlòn, 

đicloêtan. ơ.điều kiện thường, la lỉiấy pôỉiêtilen khỏn# 

lan trolly một dung môi nào cả. Khi đun 1]Ỏ11£ pỏliêtilen 

bị phòng lên benzen, tòiuen và caclH’11 tốlra- 

! clorua. ■ 

• c) Tác dung của axỉi oà Mềm : cho vài li í*.11« pôlỉOlilcn 

,cẳt mồng vào ^ ống nghiệm chửa íixil sunlụpr đụm 

đặc, axit nitric dậm đặc và'kiềm đậm dặc. O’ iihiệt tìọ 

thưởng pôliêtilcn klìổng cỏ phản úng vòi axil đạc và 

kiềm đặc, nhưng khi đun sỏi thỉ Ihấy cỏplian ứng. Nlui 

vảy pồliêtiỉeti chỉ tác dụ 11 if vói axit (lục và kicir. dặc khi 

V đun sôi. 

Thi nghiệm 10: 

. * ' ■ ỵ 

PỔLIVINIL CLORƯA (P.V.C) 

a) Bốt chảy p . v . c : vải nliựa làm (hường lá 

loại p.v.c. Đol chảy mộl mieiìg p.v.c la''SI' thỉíy HỊỊỊỘn 

lửa có màu xanh nhại, khỏi trắng. Dưa imổpg p.v.c (lanịí 

-cháy ra khỏi ngọn lửa, p.v.c sẽ ngừng cháy. 

Dùng kẹp sẳl cặp một sợi dây đòng 1'òí nítn

tinh nhúng (lung dịch amôniac đặc cỉẽ thử khi bay ra, 

ta sổ biết đirợc khí'bay ra đố chính là ỉiiđrô cỉorua. . 

Cỏ thê làm Ihi nghiệm như sail : cho vào ống nghiệm 

và Ị m.ếng p.v.c, đậy ống nghiệm bằng nủt có ống dẫn 

sang một ống nghiệm khàc đựng 2 — 4ml nước. Đun 

ổng nỊịhiệm đựng p.v.c, khí hav ra sẽ tan vào nước 

' ởổngìịnghiệm bên. Nhỏ vài gỉọi dung dịch bạc: nitrat 

(AgNCỊs) vào ống nghiệm đựng nươc có hoa tan khí bay 

ra, la ỉẽ thấy cỏ kết tủa trắng, chửng tỏ khí bay ra la 

hỉđrôịslorua. 

c) Tác dụng của axỉt và -kiềm : cho vài miếng P.V.G 

vào 2 ;Õng nghiệm : một ổng đựng iìxit sunfuric đặc ; 

một ốno đựng dung (lịch kiềm (NaOil) 10%. Sau vài 

phút, la rỏt axit Ví> kiềm ra khỏi ỗng nghiệm và rụa 

sạch những miếng p.v> z bằng nước. 

\ Sau klú nhận xét ta thấy rằng : ỏ’nhiệt độ của phòng 

P.Y.C không bị tác dựng bỏ-i axit-và hazơ. 


I 

NHỰA PHÊNOL ĨOMANĐẺHIT 

rt) ỏỉêiỉ c/ỉế’(phản ứng trùng ngưng): Clio vào ống 

nghiệm 2 g phênol tinh thê (hay phênol đã chảy rữa), 

3ml fomôn 35 — 40% và đun trên ngọn lửa đèn cồn cho 

đến ^>ầii sôi. Lúc Tìhỵ, phản ứng chưa xảy ra. Thêm tiếp 

vào ốrig nghiệm 4 —• 8 giọt axit (axil clohiđric 1 : 1 hoặc 

axit Slinfuric 1: 5) chỉ sau vài giây không cần đun thêm, 

phản ửng sỗ xảy ra mạnh và chất lỏng trơ liên đục. 

l)ồ hỗn hợp trong ống nghiệm vào một cốc nước lạnh 

Dề yên vài giây, hỗn hợp sẽ tạo thành 2 ỉớp : ỉớp trên 

là nưởc, lỏp dưới là nhựa. Rót 1)0 lửp nưóc đi và đố 

nhanh khôi nhựa vậo một miếng bìa (hay miếng thủy 

; tinh, iniếng đồny, nhôm.,.) Nhựa (lần dạn rẳnlại và có 

màu vàng sáng. Thí nghiêm này CỈ1Ỉ cần tiến hành 


trong 1 — 2 phút. Nliựa điều Vhế đirọ*c có cấu lạo mạch 

thẳng. Quá trình trên cho la thấy rằng : phênoỉ eó thê 

Irìing ngưng với anđẽhit fomie đẽ tạo thành nhựa phèn 

ol fomandeilit ; đồng .thời cfmg cho ta kliả năng Ibeo 

dõi vai Irò của XIÌC t,:\c và quá trình phát nhiẻt ciia 

I)hản ứng. 

Nếu cho íản phằnì llui đirọr tác dụn‘4 với íomanđêhit 

dư và tiếp lục đun, la Si Uiư đuọc. nhựa cứng, 

có cấu tậo không gian, khôn£ tail Irong dun

thòi gian ngắn, dung dịch kiềm cũng kỊiộng tảc dụng • 

với dial dẻo. 

Nlnr vạy elicit dẻo phenol íomaiđêhit ben đối với axil 

và kiem loang; còn Irong axil và kiềm đ;Ịc nỏ bị phân 

hủv. 

CÂU HỎI VÀ BÀ! TẬP 

1. Những 1 1 1! nghiệm ci-.il nghiên'cứu kĩ và tập biẽu đicn : 

thí nghiệm sổ 2, õ, G, 7, 8 , 9, 11. 

2 . IIã3r giải các bài tập s a u dày (trong sách bài lập hỏa học 

lóp 10, phàn II. nhà xuẫt bản giáo dục - Hà nội- 1909): bài 

số 129, 133, 1.35, 13G, 139, Ml, 1Í2, 11 ỉ, 153, 154*.*. 

.'j. Hãy đun'ị thí ngliiộin de nhận bicit ra các dung dịch sau : 

glixêrin, glucò, xacarò, liồ tinh bột, anilin, prôl.it và xà phòn^* 

4. Vỏ áo lúp ngô có nỉ.i.ềư tinh hột; có the láy tinh bột đó 

đe sản xuấl rượu êlilic đaọc khòngV Ilãy thủ nói cách tiến 

hành thi nghiộm nùy 

5. Chọn Iìhữnị; thí nghiộm dùng đ(; tồ chức một buổi thực 

h à t ih c h o h ọ c s i n h V C c ả :, c h ư ơ n g g l u x i i v à h ợ p c h ã t c h ử a ‘ 

nilơ. Nòu cách lum đơn £iản nhất của tùng thí "nghiệm, phù 

hợp với (lieu kit’ll của trường phô Ihông. 

I i À I I I \ 

THÍ MGHỈỆM VUI VÌ HÓA HỌC [ 


Phan lỏ-11 những thí nghiệm vui về hÓ2 học nạy rút 

ra lừ nliĩing till nqhiòm mà học sinh c.ã quen biết, 

nliưmí (ĩurrc biiìu íliỗn (hrới nhfrnjj hình thức kỈỊác nhâu 

làm liẫp dỗu ociuỊười xom)). Những thí nghiệm đỏ làm 

tăng thèm hửng thủ của học sinh đối vởi, mồn học. 

Gác thí ugliiộm vui (-ỏ 1 hê biếu cliễn-trong các buổi 

nói chuyện khoa học, trong các buồi hộị vui hỏa học 

thay các đỏm liên hoan của học sinh. ■

f. Lửa và Khói. 

— Dùng 4 chén sứ ílề 4 midng bồni> tam các dung 

dị *h cồn, dung dịch NHiOtỉ đậm dạc, bcnzon và cluno- dịch 

IICl(phã Ithê -ích dung (lịch IỈCi đậm dạc với 1 thồ tích 

•nước). Đề ,4 chén đó cảch-xa nhau khoáng 25 — 30cm ; 

hai chén đựnơ bông lam NHịOH và HC1 pliải dặt ỏ'liaị 

đầu. Dùng lấm bìa đậy lỏn chén (lựng IÍCỈ ciio khí IICl 

không (bay lèri. Sau đỏ giới Ihiộu ngọn lửa khồng có 

khỏi, ngọn lửa cỏ khói và cỏ khỏi nlnrn

I lai cốc (la rửa Ihậl sạch đề người xcin dễ quail sát. 

'ì!’ô'H (lã ngầm bần trong (lung dịch NaOH loãng 

' và Tí ỏng. Khi biều diễr thì gắp miếng 

; ỈO dịch ỉ 'Mỉ rồi cho vào chậu nước 

eííl khuấy, rửa sạch, lau khô, Lấy kẹp sẳt gắp. mộl 

mieng bồng lain dung địch'HgCl2 (hay I-]g (N03)2) dậm 

đặc, lau thru kĩ vào n.-iộr. mặt của miếng nhồm. Sau đỏ 

dẠy miếng nhóm len một cốc thủy tinh. 

Cốc thủ haì đưọ'c lau sạch lại bằng một miểng bồng 

him dung f 1ịcli NHiOH đậm dặc. Lẩy một miểng bông ' 

khác tằm (ỉun{5 địchìlCl loãng (1 thê lích axit HC1 đặc 

pha với

HgCl2 cho dẩn khỉ màu tim mất hoàn toàn và tờ giấy 

trỏ* lại màu trắng, khi Ihở khói thuốc lá lên tò’ giẩy, 

những nét vẽ mail đec lại xiuú hiộn. 

Giải thích: AgNOa bị ánh sáng mặt trời phàn tích thành 

bạc kim loại cố màu đen (vì clung (lịch ÀÍ4NO3 loãng I1ÒĨ1 

cỏ màu tim). 

2AgN03 = 2Ag + 2N02 -Ị- 0, 

Bạc kim loại tác đụng vời H^Cl, : 

. 2 Ag 4- 21-1:4CU = 2 AgCl + IÍ£2Cl, 

■ • , trắng trắng. 

Khỏi thuốc lả cỏ r?ít nhiều hựn chất khác nhau, trong 

đổ cỏ khi NH 5đã tham gia phản ứng tạo ra các phức chất 

và giải plìỏnc lhủy ngan kim loại cỏ mí; 11 (! en. Nhừ dỏ 

những nẻt vỉ: lại hiện ra. 

Chủ ỷ : 

■ 

AgC! + 2 M I 3 = Aỉí(NH3)2 C;í 

Hg2Cl2: + NI Ị, = Eg + Nỉ ỉv UịịCA . ilGl . 

đen 

4- Thủy ngân clorua. l át độc nòn dùng phăỉ thạn Irọno-. 

Giấy vẽ xong phải đổl ])ỏ can thận và li ốt ừ nơi thoáng 

klìí, không nòn đê cho .:i

ỏ' phỉa tnrởe vừa đề mọi nqưòi quan íảt.cho rồ nhưng 

đòng thòi cung dùng nhiệl của ngọn đèn điện đễ làm khô 

cổcnỏt vổ. Nen đỗ ngọn điện lỳch sang mộl bôn củà^bửc 

tranh. Sau một thòi ịơiaiì, la SC dược-một bức Iranh cỏ 

màu biến đui theo khoảng ('ách đội vô’i ngọn ủèil lần 

lượl là : Um xanh, tím xanh Ihẫm, tím hồng, hồng đỏ. 

s.au đò ta lại làm đồi màu Iigược lại bằng cách chuyên 

cl () C-Lici Ẳ1^0.1 đtn đi ện sang Ị)ỈÚ£i_bôn kia của bức tranh 

và phủ một miếng vải ầm len phía đặí: ngọn đèn íruớc 

kia khoảng 2 (lếu 3 pìiúỉ sail Ui lại cỏ một bức Iranh đỏi 

màu ngưọ-c vói Inrớe. 

Giải //úc/i;Muổi cỏ ban clorua ngụm nước cỏ công 

thức C0C12, C)í:i 0 . Tủy theo sỏ phàn tủ’nước mất nhiều 

hay ít mà nỏl vẽ cỏ những màu sắc khác nhau, cỏ thề 

dùng CO(NC)3n2, GI1..0. 

Sổ phàn í ử nước : 0 4 2 1 —- 1 0 

■ 2 

màu sẳc: hồng, đỏ, lim lim xanh, tím, xanh 

hòng, Ihẫm xanh nhại 

Chủ ÍJ: Cỏ llic dủn

một tờ-giẩv lliấm, iịiiíy lọc hay mẵnỉi viii rồi ấp lân tò’ 

giấy cỏ những chữ viết bằng mực bí mậL Soa nhẹ tay 

lên tò’giấy Ihấm, ròi mỏ' lò' giáy ihấm ra sẽ thấy những 

nét chữ màn xanh xuấl hiện. 

2) Dùng dóng clỊch NaOIi (hay KCíỉ) loang đề viết 

lên giấy trắng, rồi dùng giấy tliíím có (ỈUE I (lich plìènollalêin 

ấp lên lờ giấy cỏ chữ viÊt bằng dung dịch NaOI-I 

sẽ xủất hiện những nét chữ màu dỏ hòng, 

f 

Cung có t hê dìmự ilung địch ] )hènoltalèii 1 làm rnực vỉốt 

rồif dùng dung dịch XaOH đỗ làm xiuú hiện nét c!;ữ(cíing 

cở the đùng IIU’O’C vùi trong

net'chữ đe Cim lỏn; nhò' đỏ in à cảc nét c.hữ xuẩt hiện 

khôniị bi nhòe. 

-ị- Dùng durgdịch IlzS04 hay xà phòn£ viết lên giấy . 

khồỊig the dỗ làu được, nél chữ sẽ. tự xuất hiện rõ dàn. 1 

Cỏn các dung dịch khác cỏ llìế làm mực viết và đe 

ỉ a li đ n ạ c . - - 

/. w>’ Ó. 'Mhũ-ncỊ câcỉi tạo ra 5ự cháy không cần dỉêm. 

c ách í : Trộn thuốc lim tinh klũếl (KMn04)vởi dung 

dịch n,S0 4 rất :lậm dặc, (0,õg RMn04 + 0,.õml dung dịch 

Ỉ1 S0 .,, hay lấy lnợng Lhuốc tỉm bằng hạt ngô va nhỏ 

vào tluiổc..lim độ G giọl duog dịch H2S04 đậm đặc). 

Dùng đua liiủy tinh sạch trộn (ỉcu hỗn ltỌ’p, rồi quộl 

(lằucỉììa lốn b;ĩc đòn cun. Bấc đèn sẽ bùng chảy. 

Giai thích : Dung clich H>SO^ đậm đặc tác dụng vời 

KMnOsổ lạo rr Mnz()7 rọi Ihành Mn02*()2 và ôxi nguyên 

úi*, nen hổn .hợp KMnO, và Ii^S()4 cỏ tinh ồxi hỏa rấl 

mạnh. Kưọ-U, lY.c và nbteu chấl hữu CO’ khúc bùng cháy 

khi tic Ị) xúc vcri hỗn hợp (rèn. 

■ C hù ý : 

ị, -Ị- Khi (lủng KM11O4 không nên (ỉê các chất liữu cơ roi 

r vào vi khi cho dung clịcìi lìzSO,Ị (lạm đặc vào hỗn hựp 

sẽ nỗ ngay nè 11 Irộn hỏn hợp Irong chén sử bằng đũa 

i : thủy tinh. 

'{ 

-ị- Không lấy quả nhicu hỏa oil ất 'so' với lưẹyng đà 

; hướng dẫn dễ ị^ây níịuv hiếm ; VỎ'L liều hrợng đó là đủ 

ị (lùng khá nliicu lần. 


I -|- Cỏ Ihẽ (lùnặ hỗn bọ’Ị) trôn dề tỗ chức trò chơi: 

« Gàu pháo -đối không tỉ à 1.1 ỉvni )\ Lấy một chậu thủy 

: tinh nliỏ đựng urỏ’c lẩ. Trong !*hộu thủy tinh đặt một 

ỉ cốc nhỏ dựng cál. Trong cốc cát cắm ìr.ột đoạn đũa 

ị thủy tinh. Đun I hủy tinh chỉ nhò ]ẻn khỏi mat nước độ 

! 1 cm. Trèn (lau đũa lluíy íinh tlề một lưọ’ng nhỏ hỗn

hợp KMn04 vù Í12S(>, (tương lự như lởị) thuốc cháy (V 

đầu que diêm). Dùng 

que tre đ ư ọe Yỏl 

nhỏ yà buộc với một 

mV^tỊn/ĩ íre làm can cáu. MỘI (lầu 

SỌ’Ì chỉ. Một đáu SỌ'Ĩ 

chỉ buộc vào than 

pháo đề ngòi pháo 

quaỹ xuống (lirửi. 

Nòi pháo dã l)ị ưứt 

- và cho ĩigưòi khác 

Hình Vĩ ft — Càu Ị >11 'lo. 

vào cáu. Nôn làm 

đầu ngòi pháo lõe ra mội chút, đè khi chạm vào tỉlui 

đũa thủy tinh có i lie hùng ch áy ngay. 

Cách chơi nà y vui, ha ị) (lẫn, cỏ thề fố chúc o one Inio i 

dạ hội, ì>11 ồi ciíiìi trại, liội chợ Ihanh lìipĩi... I.n cìnVr c.lio 

nhiều ngiròi cùng choi. Mỗi ntỊirừi tlinin Jfií! h ò choi 

phải trả ỉò’i đưọ;c mộl cAu đo nào dỏ (ỉnu lo rỉiửc 

dề ra. Nếu trỉi lời đúng mới (lưọe cnu pỉiíH). 

Chén sử, đĩiíi thủy tinh SỈU1 khi (lini^ Ị)hải VỈIO 

nước vôi đặc (lề rửa. 

Cách 2 .‘Nghiên nhỏ thuốc tím trong' mội chén sử. Nho 

gUxêrin ngiivên chất vào lliude lim (KMnOẠ trộn (I(MI 

bằng đũa thủy linh. Lỉíy mội miếng bỏng lliíírn niróv, 

dàn mỏng ra roi dặt vào hỗn họp giixồrin và ihuùc tim. 

Sau khoảng 1 — 3 pin’ll, bòng sẽ hùng cỉìủv có ngọ 11 lua 

xanh hơi vàng. 


14—TNTIIĨ1H.

Chủ ỷ: Phải dùng glixêriii thật đậm đặc, nểu hơi 

loãng sẽ kỉiỏ làm bông bùng cháy. Bòng cần dàn mỏng 

lie lliíún đều hỗu hợp và dỗ cháy. 

ị Lirạng hỏa chai nôn Jấy như sau: độ 2g KMiìO^ 

và Iì;f> - \\ ml glixêrin. ' • ' 

Cách :ì : Nghiền nhò lừng thử riêng biệt: lp- KCIO3 và 

1 - - 2 » đirừng kính: trộn đều hỗn họp bằng một que 

tre (huy gỗy nho. Sau dỏ nỉìổ độ 0,5 -- 1 ml dung dịch 

ỉl.so, (ỉậm đặc (càng đậm đặc cang tổt),vàovhỗn hợp 

lrên. Ngọn lừa sẽ bùng cliảy rat nhanh. 

Chú ỷ : 

-f- KCJO3 rạt 'dễ nồ, n ên n g h ien riỏng n h ữ n g lư ợ n g . 

ríít nho khôriịí lủm vội, lam thiếu Ihạa trọng đe' tránli 

nồ khỏQ*4 cần thiết. 

Kliông lấy nhiều hóa chấl làm thi nghiệm dễ ơây 

nguy liiêm 

C ách h : Dủng rurỏ*c Ihay diêm: nghiền nhỏ iòl tinh 5 

Ihè rồi Irộn vói bột nhôm (hav bột kẽm) theo tỉ lệ thê 

tích 1 : !ì/i lỉùa Ihỉiy tinh nhỏ iôt vòi 3 thìa' kẽm hay 

nhòm’. Sau đỏ nhỏ khoảng 5 giọt nước vào hỗn hợp, 

liỗM l’.ọp dần dần bốc cháy cỏ khói màu tỉm (của hơi 

iôl), mâu vàng (của ẤII3) và màu trắng (của hơi nước) 

(V dày, nirỏ'c làm xúc tác khơi mào cho phản ứng. 

Phản ủng giữa nhôm với iôt tỏa nhiệt rất mạnh làm 

bốc hoi nước, hơi iôt và hơi All3 ; đồng thời m ột phàn 

bộl nhỏm bùng cháy. 

Chu ỳ : 

4 - Cỏ thề (lủng nirởc iạo ra lỉra Iheo cách sau đây: 

Lấy }Ĩ1ÒI cốc thủy tinh đựntỊ (tầy cát {cỏ ngọn), Bời 

Iìi»"ọn: c;U ra thành một lỗ hõm bung dòng 5 XII. Lấy/ 

inột i .liếng {:ĩíy lọc huy giấy báo tằm xăng (hay benzen; , 

(lau l.ổiì). Cat một miếng nátri bằng hạt đỗ đen áặt| 

lỏn ìi.iếng' giấy. Người bi$u diễn cầm cốc nước đã đun 


sồi, cề n

vào miếng natri. Tử ngọn cál bổc lôi) ngọn lửa màu 

vàng cỏ khỏi giống như núi lỉra. 

+ Khồngđùng kali vi phản ửng quá mạnh đễ gây MO. 

Cách 5: Ngọn nến tự bốc cháy: dùng 0,5g plìỏt pho' 

đỏ (bằng hạt ngô) cho vào ống nghiệm sạch, klu). ' 

Miệng ống ĩighiộm clừọc (Tậy bằng đáy một ống nghiệm 

khác có chứa ớíìy nước lạnh. 

Dùng đèn còn đun nỏng phôt pho dỏ ctê pliôt pho (!(’) 

bay ho’i rơi ngirn^ tụ lại ỏ’ thành ống nghiệm Ví) biến 

thành phất pho trắng. Đọi cho ống nghiệm nguội hẳn ; 

rót độ 1 — 2ml benzen vào ỐI. > nghiệm. 

Lấy đũa thủy linh 

khuấy cho lan hết phổt 

pho trắng bám ỏ' Ihànlì 

ống nghiệm. (Gòn một 

lượng uliỏ phỏt pho 

đỏ va phản ửníị 

hết). 'Ot dung dịch ben 

zen cỏ hòa líui phoi 

pho trắng ra chén *ú. 

: Lấy một miếng bổng 

nhỏ nhúng vào chén, 

dễ khô ròi lại nhúng 

lại khoảng 4 — () liìn. 

Sau đỏ bao miếiụí l)ồng 

quanh bấc ngọn nến 

rồi rắc lên lởp bông 

một lởp mỏng plìỏt pho 

đỏ. Sau vài phút ngọn 

nến sẽ tự bốc cháy 

(xem hình 12 2). 

Chú ý : 

Nựớc 

Phôtpho 

' trồng , 

Phot pho 

''đ ồ 

Bong có 

4pếĩôtpho 

' irẳbp 

—Aíên 


Hình 122 — Ngọn nẽn tự hốc cháy. 

4 - Píiổt pho h ẩng rất dễ clìảy, vì vậy 7 Jiông nôn 

lấy quả nhièu hỏa cliấl. 

r 

211

-Ị- Không đe phổt ] ho bám vùo tay (dù là phíỉt pho 

trắng hay đỏ). Sau khi làm xong thí nghiệm nên ngâm 

rửa lay bằng dung dịch CuSOị 5%, rồi rửa lại bằng xà 

phòng cho sạch. Cảc ống nghiệm cũng phải ngâm vào 

đung dịch CuS04 5% trưỏrc khi rửa. 

>#7. Núi lửa. 

A ~ . ■ 

Giây bẳo tầm sằng 

(NHị)z 

Hộp sằt 

Tam 7-'' gổ 

Hình số Í23 — Núĩ lửa 

Ndtrĩ 

Đất đăpihình 

hình cịuề núi 

Lẩy ctất'sẻt' đắp thành bìnhx quả nủi nhỏ cao dộ 

15 20cm; đường kính khoảng 20cm. Ivhoét rỗng Irong 

lỏng quả núi, phơi cho khô (không cần khô hẳn) rồi 

đặt lên một miểng gỗ. Trên đỉnh núi khoét một miếng 

tròn bằng miệng chén uống nườc nhỏ. Lấy một hộp 

sắt sữa bò đặt vào trong lòng quả núi. 

Trộn khoảng 150g (NHt)2 Cr20 7 vời lOg than bột sẩy 

khô và một thìa inhốm bội (nếu khồng cỏ nhôm bột cũng 

được). Bo A(iỗn tiựp vào hộp sẳt. Trên hỗn hợp cho độ 

lg vụn raagiê kim loại hay một hai đoạn sợi magiê. Lấy 

một mành giấý báo đã lẫm xáng hay benzen đặt lên 

Irêii magiê. Trên cùng đặt một miếng natri kim loại 

to bằng hạt'ngô. Nhỏ vàị giọt nước vào [đúng rniểng 

na tri. Ngọn lửa sẽ bùng lên ỏ* miệng núĩ. Lúc đầu có 

cảc tin sáng mail vàng, rồi tia sáng trắng ban ra, sau 


cùng núi lửa phun ra rất mạnu những tia sáng màu 

vàng. Ngọii lửa phun ra khá cao khoảng 0,3—1 mỏt. 

Giảithich: Natri tác dụng vỏri nưởc giải phỏng ra 

; hiđrô. Phản ứng tỏa nhiệl mạnh là ill chiW hỉđrô l ỏi 

inatri. Sau đỏ chủ}r vào giấy cỏ tầm săng hay benzcn. 

Magỉê được đốt chảy mạnh, tạo điều kiện cho (NH«)2 

Cr20 7 phân hủy mạnh. Phản úng pliân liủỵ này cỏ kèm 

theo sự tỏa nhịệl mạnh làm nóng cĩỏ cảc liạt crÔỊ.1 ỏxiỉ 

:(Gr20 3 ), đòng tỉiòi rA hoi Iiưởc và khí nitơ thiịát ra 

'Ịrĩnạnh làm bẳu tung các hạt crôm ỏxit 1Ô11 ihàuli uhfrng 

tia lửa phun ra ngoài miệng nưi. 

1° ị:' 

(N H O i& A = NĨ + 4II/H + C r A + J23Kcàl. 

Chủ ý : 

4 - Cỏ thề dùng (NHt)2 Cr20; và nalri cỏ giẵv tan bcn- 

C zen bọc ngoài cung đirợc.Vì phản ứng phân liíty của 

(NH4)2 Cr20 7 rất đẽ xẫy ra (khoảng200nC) nên chỉ can dot 

nỏng là cỏ phản ứng ngay. ■ t ' 

+ Nếu không cỏ (NHt)2 Crz07 ta có thề đùng hỏn 

hợp thay Ihế sau đây vẫn cỏ phản ửng xẫy ra tỗt. 

3 khối lượng K2Cf?()7 4- 1 khối lượng NH,C1.

(iiili /hích: Khi diín nóng KM11O4 bị phân 

lích giải 

ra ồ x i : 

t'1 ' . 

2KMn()i = Ọ ín O , + MnO + 

Oxi (tuợc giải phỏng se ((đốl cháy ì> cảc hạt Ihan rẫt 

iiiiổ lia được nung nóng. Khỉ ôxi thoái ra từ trong hỗn 

lii/p lain bail lung các hạt Ihan đan ự cháy iôn. 

CLíiỳ: HỘI lỉian cần dnọ-c say klìò Irưởc đẽ phản 

úiỉjj dễ thực hiện. 

)c 9. Sự cháy trong lòng c h ã tlỏ n g .^ " 

Lcíy vào ống nghiệm sạch 3ml cồn rồi rỏi nhẹ theo 

lliành Ống nghiệm 3 ml axil H2S04iđậrn đặc. Hỗn hợp 

chiii l hà nil 2 lờp: lởp dưới là axit 112S04 lỏrp trên là 

(luii'> (lịch lĩồn. Hắc từ lừ, ít một, những hạt thuốc 

, tím (KMn04ìvào hồn hợp. Chưa đầy nửa phút sail, các 

tia lira loẻ sảng Irong lòng chất lỏng như sao sa và cỏ 

Iihỉĩ íi^ tiểng nồ lách iách khá: lâu. Khi phản ửng ngừng, 

ỉa lại rẳc thêm các hạt thuốc tim vào tiếp và phản ứng 

líú liếp lục. 

Giải íìách: Khi các hạt thuốc tím roi vào dung dich 

( Oil, tới lỏ-p cố axit II2SC) 4 sẽ có phản ứng. ô x i được giải 

pliỏiìg. Phản ứng lỏa nhiệt mạnh và nhờ cỏ ổxi làm 

coil cha/. Sự chảy xẳy ra ỏ' quanh tìrng hạt thu.ốc tím 

liên trông'itỉnr sao'sa. 


C há ỷ : 

Ị Kliỏng nên rắc cảc hạt thuốc lí 111 vào dung địch 

I 011 tịiiá nhiều nay một lúc, vì phản ứng quả mạnh, 

sổi lèn và làm ÍĨI.IO hỗn hợp nêp các tia sảng lỏe ra 

Miỏnp tròii{í rỏ; hon nữa phản ứng lại mau kết thúc,/ 

lifuoi xem không quan sát đựợc nhiều. 

ị Co tlie làm biếu diễn Ihí nghiệm này trong ống 

íloiiỊ* loại 100ml hay cỗc thảy tinh nhỏ loại 50ml. Mỗi 

(iuíi.ị lịch líỉy I5ml. Làmvới lượng lỉóa chất nliiều hơn

Ở trong ống dong đễ nhiều người có lliẽ quán sát 

đưọc rõ. 

fO\ Dòng chũ’ ĩ ụ- phát sáng. 

k 

Ngâm một miếng phô.tpho trang khoảng Igniu vào 

2ml benzen hay cacbon sunfua (CS2) clio lan hốt. Nếu 

khỏ'tan thì thêm berưen. Có thề gỏi miếng phỏtpỉìo vào 

giấy cứng (bỉa vở), lấy búa khe đập cho võ' vụn ra rồ i, 

chọ vào benzen ngâm cho mau tan. Giấy còn đính Ị)hôtpho 

phải ngâm vào dung dịc’ C11SO4 f)%. 

Lấy 2 gam Z11SO4 pha vào lOmỉ nước cho lan Iiổl. 

wSau đó lẩy dung dịch Na>s (hay NH4)?S) rót vào dung 

dịch ZnS04 la sẽ thu được kết tủa trắng. : 

ZnSO< + Na2S == ZnSị + Na2S0 4. 

Lọc lấy kết tủa trắng ZnS và rửa bằng nhicu làn nú ỏc. 

Sấy khô ZnS roi nghiền thật nhỏ mịn. Trộn ỉiột ZnS 

vỏ'i dung dịch Ịihôtpho trong benzen. Dùng bit lỏng 

kẻ chữ lên tấm kính. Sau tấm kỉnh dán giấy trắng 

Buội tỏi, cỏ the quan sát được dòng chữ plikl sảng 

mầu xanh nhạt. 

Giải thích: Khi benzen bay hơi hết, phỏtplio, ịcòn lại 

sẽ bị ôxi hỏa chậm Irong khống khí và phatjlfa mội 

năng lượng dưới dạnơ ảnh sáng. Đỏ là sự pliátỉ quang 

hóa học. ZnS cũng có hiện tượng phát quanjf klii 116 

được chiểu sảng. 

Ị: Ị 

Chủ ỷ : 

+ Nếu hòa tan nhiều phôtp.ho Irắng tronti> bin/en ỉ hỉ 

khi trộn vói ZnS đẽ viết chữ sẽ phát sáng mạnh hơn. 


-f- Muổn cho chữ phổt sáng dễ quan sát nên kẻ clifr 

cỏ nét to. 

. + Nếu cỏ íl keo dính hòa lan vào Ỉ)CP p» (cliỉ cần 

một lưọ-ng nhỏ keo) thì khi sơn chữ len kinh, ỉ)ộl ZnS 

sẽ không bị rợi. 

Ị 

I

7 "í I ; 

r 

Ị f.iiii‘>cỏ the lráng 1ỚỊ1 sơn dỏ vào một hình cììu 

roi vie t ilt) hen/en hay lioi hot ta se (lược mộl bình 

(“àu 1)1] '4ỉ s;'iiìí> Xiiiili. 

Ị Kỉ i (lùn

trắng trứng i:ậ những \ểt sứt, Tlui dầy khí Nn3 vào 

bỉnh cầu. Bịt kín mi-ộiiị.;' bình Cíiu hằng lòng ban iay. 

Đặt binh cầu (tửng trên bàn rồi đố nlianli vào bình cầu 

khoảng 10 — iiOml nước. Sau đỏ đặt nhanh đầu nhọn 

của quẳ trửng quay vào phía trong miện

lay và cỏ the bỏe ra (lỗ dàng. Dung cỉịch Fe2(S04)3 sẽ 

tác dụng vói dưng dỉch KCNS tạo ra chẩt Fe(CNS)3 

cỏ màu đỏ máu. Bôiglixêrin lên da đề lớp côlôđiông 

khổng bám quá chắc vào da tay làm cho khó ((lột da » 

Chủ íị: Có '.hễ: dìmg phim ảnh hòa tan vào axêtôn 

hay êtilaxèlal thay dung dịch côlôđiòng. 

■-^13. Mgườĩ bán thuốc.Hĩ" 

Lay 2 cổc nước pha mực đỏ như nhai’.. Nhỏ vài giọt 

còn iol vòo m ột trong hai COC đỏ. N gười bán thuốc 

rao ngoài pho thường giới Ihiệiỉ : đây là hai cốc đựng 

trên, ỏ ’ ốní* ĩ: màu xanh lo- nhặt của cluniỊ dịch CuSOị 

sẽ biển thành màu xanh lam đạm rất đẹp, vì dã lạo 

I*a phức chất đồng [Cu(NH3).1]++f 

Ỏ’ ống 2 : li ung dịch phen oltalèi II klìỏng màu sè đồi 

thành màu bòng tưoi. 

Ở ổng 3: dung dịch rượu đàm bụt cỏ aXi[ loãng mà 11 

hòng nhạt'siì biển thành màu xanh Já củ)'. Dun clịch 

rượu, dâm tụt cỏ the dùng í hay cho dung dịch quy 

tim. 

.Ở? ống 4: dung dịch netsle lì hông m;ui sẽ t rỏ’ thành 

màu đỏ nâu Ihẫm. Phản ứng của lhii(5c thử nesỉe có 

thê Viết đư ởi dạng ion như Síin: 

NH4++2(Hgl j) '-Ị- 40JI ~ ~ 71“ +3 H20 + 

Ha 1 

Hg 

Kí t tủa (lỏ nàu 

Như vậy từ dung (lịc h NH4OII không mâu ta (lã pha 

thành nhiều màu khác nhau ; và có Ihế « kết luận vub 

rằng: đổ là một thử thuốc pha màu vạn nấng. 

Cuối cùng, nếu cho dung địch HC1 vào 4 clunự dịch 

rên thì các màu lại trỏ’ lại như ban đàu. 

Cỏ thề dùng 4 dung dich sau đây đề làm thỉ nơhiệm 

tương t ự : 

Đung dicb NaOH loãng có vèi giọt phènoltalèin, màu 

đỏ hồng. 


Dung dịcli BaCl 2 trong suốt. 

Dung dich kẽm ỏxil hòa trong nước, màu trắng đực 

như nưởc vôi sữa. 

Dung dịch phức chíit đồm*' [;Cu(NH3"4] I + màu x a n h 

lam thẫm.

])ùu 'f dmiỊí clìch II2SO Ị. đàm (lặc rỏt vào 4'dung dịch 

í rèn, la SC đ ượo sự biến màu như sau: 

Dung dịcli 1 : biến thành không màu. ' \ . 

Dur_tdịch 2: biển IhiVìh Irẳnơ đục như nước vôi sữa 

Dung dich 3: bien thành tro nơ suổl. 

■ Duii'i đich 4 : biến thành xanh lơ nhạt. 

'v,i- ỉ 5. Đố? cháy khăn 

A* * 

Nhủ"”' nìf>t khan lav mỏng vào nưởc cho thẩm đều 

rơi vắt khô. Cỉun hai góc. khăn clổi diện (A, B) căng ra* 

Nỉnìno- 2 gỏc kha n còn ỉại vào cốc dựng cồn hay axêtôn* 

S:iu đỏ cam căng khăn 

IM và đ ư a 2 góc khăn 

vào đèn cồn châm lửa 

đổl. Khăn bị cháy bùng 

ỈỎIÌ. Hai tay vẫn, cầm 

cang khan ra, lửa sẽ 

không ehảy vào tay. Sau 

khi lửa lắt, khăn vẫn 

Hình 125 —Põí. :háy khăn fay. cỏn nguyêr vẹn (xem 

hinỉì 125). 

(ỉiải tỉúch: Ay.êtòn hay cồn rííl dễ bay hơi'klii khănf 

ỈỈỈV cháy, cồn và axỏlổn r.c bay họi nhanh. Gòn hay axê* 

tồn bay hơi hct ngọn lừa. sẽ í at. Nhiệt. độ do c ồ f 

cháy tạo ra chư.i đủ dề làm nựớc ở khăn bay hơi hết? 

Do dỏ khăn lav không Ihề cliáv đừcrc. . í: : 


>/ I 6 . Các lcai pháo. 

a) Pháo kỉií: Xem thỉ nghiệm 15 — Irang 150 (pl^ản 

ứng nồ của ;ixèi:ilen. 

-Ị-Cỏ the đùrg một 6ní* tre , liỉiy bương cỏ đường, 

kính khoảng 10 đổn 15 cm ; dài 00 - 70 cm. Lấy dâ;Ị 

. ỉ 

220 '

thép uốn: một cải chán đề (lựng khầL ((sủng c ổ i» (xem 

hình. 126) Trên llìân ống ire khoét mộl lỗ rỏ (ỉưrYn.ơ 

kính 6 — 8 mm và 

cách đáy ống (mắt tre 

dùng làm đảy) khoảng 

15 cm. Đế khoảng 50 ml 

nưởc (1 lọ mực cửu long 

cỏ thề tích 50ml) vào ống 

tre rồi lấ}r một miếng đất 

đèn (caim cacbua CaC2) 

to bằng đẳu ngón tay cải 

thả vào ống. Khoảnịị nửa 

phút lại chấm lửa vào 

lỗ nhỏ trẻr. thân ống tre 

Hình 126 — Súng cối » bắn 

đốt một UIJ1. Tiếng nô 

bằn

s i j 4 c ẻ ư f ° * 

-Ị- Pỉiảo dúỵ : cũng l:\ni lươn í? lự như Dgòi pháo. Chỉ 

can thêm 1>ộl Mg min với lỉ lộ 5%, đễ khi chảy .phảò 

(lây sẽ có những tia sáng trang;5Chất lưcmg của cảc loại 

pháo nỏi chung cần phai chú ỹ những yêu cầucau: 

— Ilóa chất phải nghiên riêng Ihật inin. . 

— Sấy khô; khi say phải than Ịrọng, vì hỏa chấl dễ 

chảy. khồn

— Lửa đô': 

55% Sr(N 0 3) 2 + 20% KNO, + l5%S-i-5%Mg -f 5%c.i 

— Lửa vàng : 

00% NaKOg + 15%s + 10% SbS ■+ lf>%c. . 

— Lửa tim : 

50% KNOs + 15% KC10;. -I- ir)%K,COs + 15% phèn 

nhổm -ị- i)%c. 

Nếu cỏ điều kiện cho thôm mỗi I*ông lliửc 2 — r>% 

• SbS thì phảo sẽ chay tố í lio n. 

v' 

. e) pháo sảng: Gác hỏa chất cíần })hầl khồ và nghiền 

mịn rồi Irộn với nhau.cho • tều. Ghc hỗn ỉụyp vào mộ[ 

ổng kim loại dài 25 2in và đtrờiig kính khoảng 3cm. Hai 

đầu ống kim loại đề hỏr. Cìím vào hai'(làu 6'ng thuõc 

hai ngòi pháo. Treo pháo lèn một cái dây thóp, châm 

lửa đốt chạy ngòi Pháo sổ chảy sáng trắng rat dẹp và 

lâu mới iắi. 

32% Uịị + 13% AI (bột) -Ị- 50% KNO, + f>% chất kếỉ. 

Ịính. Cbst kết dinh cỏ lhe (lùng : cánh kiến, dầu lanh 

lay cố thề dùng í. ;{uả bóng bàn vờ ngâm vào 100ml 

Ẵêton cho tan hoàĩí toàn, ròi lấv lượng dung dịch này 

Leo tĩ lệ của khối lượng hỗn hợp m;YLrộn vào.thuốc 

lảy. Cho ngay iliuốc cháy mởi trộn V.:ì0 5no kim loại 

cắm ĩi.gay ngòi pháo vào. 

ígòi pháo'gồm õO%KNOa rb 30% Mg' -f- 10 %s -f 10 % 

uảc hóa chất kết lại thành khối, kill (lot không bi bắn 

ra ngoài. 


V- 

ĩ / - 

Mực LỤC 

Trm g 

Pỉuìn Ihiv nhất - YKU CẦU. NỘI DUNG, PIIƯƠNG PHÁP TÔ 

ciũrc Tỉ ì ực ukm VÈ LÝ LUẬN i)ẠỴ 

IIỌG HỎA. ỊIỌC 

Pluìn llìừ hai - KỸ T H U Ậ T SỬ nỤNd NIIỮNG DỰNG cụ CO' 

nkv VÀ NIIỪM; CÔNỊÌ TÁC CO’ BẰN 

THONG PHÒNG THÍ NGHIỆM IỈỎA HỌC 

Bải i : Kỳ lliuật sú (lụng những dụiiỊ.f cụ cơ 'bản trong 

phòng lli:. nghiộiiì hỏn học 

Bái 2 : Xhữn;;,cóug tác c

THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH LÝ LUẬN DẠY HỌC HÓA HỌC (OLDVERSION)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?