CHỦ ĐỀ AXIT NITRIC VÀ BÀI TOÁN QUY ĐỔI (2018)

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC 

TRƯỜNG THPT …………………. 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ 

DỰ ÁN 

AXIT NITRIC VÀ BÀI TOÁN QUY ĐỔI 

Môn: Hóa học – Bài 9 – Lớp 11 

TÁC GIẢ: 

……………… 

CHỨC VỤ: GIÁO VIÊN 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Vĩnh Yên, 12/ 2018 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








A. TÁC GIẢ CHUYÊN ĐỀ 

- Tác giả: Cao Thị Nhung 

- Chức vụ: Giáo viên giảng dạy môn hóa học 

- Đơn vị công tác: trường THPT Nguyễn Thái Học 

B. TÊN CHUYÊN ĐỀ 

- Tên: Axit nitric và bài toán quy đổi 

(Bài 9: Axit nitric và muối nitrat – Hóa học 11 – Ban cơ bản) 

- Đối tượng học sinh: Học sinh lớp 11 

- Số tiết dự kiến: 3 tiết 

C. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC 

Giới thiệu chung 

CHỦ ĐỀ: AXIT NITRIC VÀ BÀI TOÁN QUY ĐỔI 

BÀI 9: AXIT NITRIC VÀ MUỐI NITRAT 

- Bài Axit nitric và muối nitrat gồm các nội dung: Cấu tạo phân tử, tính chất vật lý, tính 

chất hóa học, ứng dụng, điều chế axit nitric. Tính chất vật lý, tính chất hóa học, ứng 

dụng của muối nitrat. 

- Chủ đề Axit nitric và bài toán quy đổi bao gồm các nội dung: Cấu tạo phân tử, tính 

chất vật lý, tính chất hóa học, ứng dụng, điều chế axit nitric. Bài toán quy đổi có axit 

nitric. 

- Bài giảng được thiết kế theo hướng: Giáo viên là người tổ chức, định hướng các hoạt 

động học tập còn học sinh thực hiện các nhiệm vụ do giáo viên chuyển giao một cách 

chủ động, tích cực. Giáo viên theo dõi quá trình thực hiện nhiệm vụ của học sinh hỗ trợ 

kịp thời những khó khăn, vướng mắc nhằm giúp học sinh giải quyết vấn đề học tập một 

cách hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực cho học sinh. 

- Bài giảng thực hiện trong 3 tiết: 1 tiết nghiên cứu về cấu tạo phân tử, tính chất vật lý, 


tính chất hóa học, ứng dụng. 2 tiết còn lại nghiên cứu về điều chế axit nitric và các dạng 

bài toán quy đổi có HNO3 

I. Mục tiêu 















1. Kiến thức, kỹ năng, thái độ 

a. Kiến thức 

- HS nêu được: Cấu tạo phân tử và số oxi hóa của nito trong HNO3, tính chất vật lí 

(trạng thái, màu sắc, tính tan), ứng dụng của axit nitric. Một số dạng toán quy đổi oxit 

kim loại đã được học ở chương trình hóa 10 chương oxi – lưu huỳnh. 

HS giải thích được: Axit nitric vừa có tính axit mạnh (5 tính chất chung của axit: làm 

quỳ tím hóa đỏ, tác dụng với bazo, tác dụng với oxit bazo, tác dụng với kim loại, tác 

dụng với muối), vừa có tính oxi hóa rất mạnh (oxi hóa hầu hết các kim loại, một số phi 

kim, nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ), tuy nhiên trọng tâm là tính oxi hóa mạnh (N +5 bị 

khử về các số oxi hóa thấp hơn như N +4 , N +2 , N -3 , N 0 ) 

b. Kĩ năng 

- Dựa vào sự điện li của HNO3 dự đoán được tính axit mạnh của HNO3, kiểm tra dự 

đoán bằng thí nghiệm và rút ra kết luận. 

- Dựa vào số oxi hóa của nito trong HNO3 dự đoán được tính oxi hóa của HNO3, quan 

sát thí nghiệm, hình ảnh..., rút ra nhận xét về tính oxi hóa rất mạnh của HNO3. 

- Viết các PTHH dạng phân tử, ion rút gọn minh họa tính chất hóa học của axit nitric 

đặc và loãng 

c. Thái độ 

- Say mê, hứng thú trong học tập bộ môn. 

- Có ý thức bảo vệ môi trường, sử dụng hóa chất đủ liều lượng và hiệu quả 

- Thực hiện thí nghiệm cẩn thận 

2. Định hướng các năng lực cần hình thành và phát triển 

- Năng lực tự học, năng lực hợp tác 

- Năng lực thực hành hóa học. 

- Năng lực giải quyết vấn đề thống qua môn hóa học 


- Năng lực vận dụng kiến thức môn hóa học vào cuộc sống 

II. Chuẩn bị 

1. Giáo viên 















- Video, máy tính, máy chiếu 

- Dụng cụ, hóa chất: quỳ tím, CuO, dung dịch NaOH, CaCO3, Cu, Zn, HNO3 đặc, HNO3 

loãng, dung dịch HCl, ống nghiệm, đèn cồn, giá thí nghiệm, giá đỡ ống nghiệm, bông, 

nút cao su, cốc thủy tinh. 

2. Học sinh 

- Ôn lại kiến thức cũ: Cách viết công thức cấu tạo của axit có oxi, phản ứng oxi hóa 

khử, phương trình ion rút gọn, bài toán quy đổi đã học ở bài axit sunfuric đặc 

- Chuẩn bị bài mới theo sách giáo khoa. 

III. Thiết kế, tổ chức hoạt động học 

1. Giới thiệu chung 

- Tình huống xuất phát: Khai thác kiến thức đã học ở lớp 10 bài axit sunfuric và kiến 

thức thực tế về phương pháp quy đổi có axit nitric, tạo hứng thú học tập cho học sinh, 

sử dụng kĩ thuật KWLH. 

- Hoạt động hình thành kiến thức: Phương pháp dạy học chủ yếu: Phương pháp sử dụng 

thí nghiệm (TN đối chứng, TN nghiên cứu) và phương pháp dạy học hợp tác theo nhóm. 

Thông qua thí nghiệm và hoạt động nhóm, HS rút ra được tính chất hóa học cơ bản của 

axit nitric: Tính axit và tính oxi hóa mạnh. Nhận dạng được bài toán quy đổi có axit 

nitric 

- Hoạt động luyện tập gồm các câu hỏi nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức trọng tâm bài. 

- Hoạt động vận dụng, tìm tòi được thiết kế cho các nhóm HS tìm hiểu tại nhà giúp cho 

HS phát triển năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn 

và tạo kết nối với bài học tiếp theo. 

2. Tổ chức các hoạt động cho HS 

hoạt động 1: Tình huống xuất phát 


a) Mục đích hoạt động 















Huy động các kiến thức đã được học, kiến thức thực tế của HS về axit nitric và tạo 

nhu cầu tiếp tục tìm hiểu kiến thức mới của HS. 

b) Nội dung hoạt động 

HS xem hình ảnh, nêu những điều mình đã biết và những điều mình muốn biết tìm 

hiểu thêm về axit HNO3 

c) Phương thức tổ chức hoạt động 

GV cho HS hoạt động nhóm: xem hình ảnh và trả lời câu hỏi (trước khi HS xem hình 

ảnh, GV yêu cầu HS sẽ phải trả lời các câu hỏi sau): 

1. Hình ảnh trên nói đến hiện tượng gì trong cuộc sống? 

2. Hãy cho biết những điều em đã được biết, những điều em muốn biết thêm về 

axit được nói đến. 

K 

(điều đã biết) 

W 

(điều muốn biết) 

d) Dự kiến sản phẩm của HS 

L 

(điều học được) 

H 

(học bằng cách nào) 

- HS sẽ trả lời hiện tượng được nói đến là hiện tượng mưa axit. Axit được nhắc đến 

trong hình ảnh là axit nitric. 

- HS có thể nói được một số điều đã biết về axit nitric như: Axit nitric có công thức 

phân tử là HNO3, số oxi hóa của N là +5, tan nhiều trong nước, là một axit mạnh làm 

quỳ tím hóa đỏ, tác dụng với bazo, tác dụng với oxit bazo, tác dụng với muối, tác dụng 


với kim loại. Khi làm bài toán quy đổi có HNO3. HS có thể nêu được dạng quy đổi oxit 

như: Khi quy đổi hỗn hợp nhiều chất (Ví dụ: hỗn hợp X gồm: Fe, FeO, Fe2O3 và Fe3O4 















...) (từ 3 chất trở lên) thành hỗn hợp hai chất ( như: Fe, O hoặc FeO, Fe2O3 hoặc Fe, 

FeO hoặc Fe, Fe2O3 hoặc Fe, Fe3O4 hoặc ...) một chất ( như: FexOy hoặc…) 

- HS có thể nêu một số vấn đề muốn tìm hiểu thêm về axit HNO3 như: Công thức cấu 

tạo của HNO3, ngoài tính tan thì HNO3 còn có thêm những tính chất vật lí nào? Ngoài 

tính axit thì HNO3 còn có tính chất hóa học gì? Tại sao? HNO3 là chất oxi hóa mạnh 

hay yếu? Thể hiện khi tác dụng với những chất nào? Với dạng toán quy đổi có HNO3 

ngoài dạng quy đổi oxit sắt thì còn có các dạng quy đổi nào như: quy đổi hỗn hợp FeS, 

FeS2, Cu2S … về các nguyên tố Fe, Cu, S; quy đổi tác nhân oxi hóa, quy đổi hỗn hợp 

sản phẩm khử chứa nito… 

Dự kiến một số khó khăn vướng mắc của HS và giải pháp hỗ trợ: 

HS có thể không nêu hết được những điều muốn tìm hiểu về HNO3, khi đó GV có 

thể có một số gợi ý khéo léo HS như: Các em có muốn tìm hiểu xem ngoài những HNO3 

được xếp vào axit loại mấy? Vì sao? Tính chất hóa học đặc trưng của HNO3 là gì? 

HNO3 tác dụng được với các chất nào? Điều kiện phản ứng của HNO3 vói các chất đó 

như thế nào? Ngoài dạng quy đổi ở trên thì trong bài toán có HNO3 còn có dạng quy 

đổi nào khác? Cách xử lí số liệu của các dạng mới này? Hiện nay liên quan đến HNO3, 

những bài toán nào chinh phục điểm giỏi? Có sử dụng phương pháp quy đổi để giải 

quyết bài toán đó không? Phương pháp quy đổi tác nhân oxi hóa, quy đổi hỗn hợp sản 

phẩm khử của nito. 

e) Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động 

+ Thông qua quan sát, GV biết được mức độ hoạt động tích cực của các nhóm và của 

các HS 

+ Thông qua cột K và cột W trong bảng KWLH của các nhóm, GV biết được HS đã 


biết những gì về phương pháp quy đổi này, HS muốn biết thêm các dạng nào của 

phương pháp này. Từ đó GV có thể nhận xét, đánh giá sơ bộ giữa các nhóm. 












Hoạt động 2: Hình thành kiến thức 




a) Mục tiêu hoạt động 

- HS nêu được: Cấu tạo phân tử và số oxi hóa của nito trong HNO3, tính chất vật lí 

(trạng thái, màu sắc, tính tan), ứng dụng của axit nitric. Một số dạng toán quy đổi oxit 

kim loại đã được học ở chương trình hóa 10 chương oxi – lưu huỳnh. 

- HS giải thích được: Axit nitric vừa có tính axit mạnh (5 tính chất chung của axit: 

làm quỳ tím hóa đỏ, tác dụng với bazo, tác dụng với oxit bazo, tác dụng với kim loại, 

tác dụng với muối), vừa có tính oxi hóa rất mạnh (oxi hóa hầu hết các kim loại, một số 

phi kim, nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ), tuy nhiên trọng tâm là tính oxi hóa mạnh 

(N +5 bị khử về các số oxi hóa thấp hơn như N +4 , N +2 , N -3 , N 0 ) 


ND1: Tìm hiểu cấu tạo phân tử, tính chất vật lý, ứng dụng của axit nitric. 

ND2: Tìm hiểu về tính chất hóa học, điều chế axit nitric trong phòng thí nghiệm và 

trong công nghiệp 

ND3: Tìm hiểu về các dạng toán quy đổi có HNO3 


ND1: Tìm hiểu cấu tạo phân tử, tính chất vật lý, ứng dụng của axit nitric. 

* GV cho HS hoạt động nhóm (mỗi nhóm từ 4 – 6 HS: 10 nhóm 4): Nghiên cứu 

SGK và quan sát lọ đựng dung dịch HNO3 để trả lời các câu hỏi sau (ghi kết quả vào 

bảng phụ; GV ghi câu hỏi ra phiếu học tập, sử dụng máy chiếu để chiếu câu hỏi cho 

HS…) 


Câu 1: 

+ Viết CTCT của phân tử HNO3. Xác định số oxi hóa của nitơ trong HNO3? 

+ Liên kết trong phân tử HNO3? Phân tử HNO3 có phân cực không? 















Câu 2: Nêu tính chất vật lý của HNO3? 

+ Trạng thái 

+ Màu sắc 

+ Độ bền 

+ Tính tan trong nước 

+ Nồng độ của HNO3 đậm đặc và khối lượng riêng 

Câu 3: Ứng dụng của HNO3? 

ND2: Tìm hiểu về tính chất hóa học, điều chế axit nitric trong phòng thí nghiệm và 

trong công nghiệp 

- GV: Yêu cầu HS viết phương trình điện li của HNO3, từ đó dự đoán được tính 

chất hóa học nào? Thể hiện khi tác dụng với các chất nào? 

của HNO3 với: 

HNO3? 

GV: Yêu cầu HS làm thí nghiệm theo nhóm như cũ chứng minh tính axit mạnh 

+ Quỳ tím 

+ CuO 

+ Ca(OH)2 

+ CaCO3 

Nhận xét hiện tượng, viết phương trình phân tử và ion thu gọn. 

GV: Từ số oxi hóa của N trong phân tử HNO3 dự đoán tính chất hóa học của 

- GV: cho HS quan sát thí nghiệm đối chứng, nhận xét, viết phương trình 

+ Cu tác dụng với HCl 

+ Cu tác dụng với HNO3 loãng, đặc 

Xác định vai trò của HNO3 trong các phản ứng trên? 


GV: Cho các 5 nhóm HS tiến hành thí nghiệm của Fe với HNO3 đặc nóng, 5 

Nhóm tiến hành thí nghiệm của Fe với HNO3 đặc nguội. Các nhóm quan sát kết quả 

của nhau nhận xét hiện tượng, rút ra kết luận? 















- GV: Cho HS quan sát video thí nghiệm của HNO3 đặc với C, S; thí nghiệm của 

HNO3 đặc với FeO, để nguội, nhỏ vài giọt dung dịch NaOH vào cho đến khi có kết tủa 

xuất hiện. Các nhóm HS quan sát kết quả của nhóm mình và nhóm bạn, nhận xét, viết 

phương trình, xác định vai trò của HNO3 trong các phản ứng đó? 

- Tiếp theo GV cho HS hoạt động cá nhân: Đọc SGK và cho biết trong phòng thí 

nghiệm điều chế HNO3 bằng cách nào? Trong công nghiệp HNO3 được sản xuất như 

thế nào? 

ND3: Tìm hiểu về các dạng toán quy đổi có HNO3 

- GV: Yêu cầu HS liệt kê các dạng quy đổi đã biết? Phát phiếu học tập cho HS hoạt 

động cá nhân giải các bài toán quy đổi quen thuộc, phân loại dạng toán quy đổi đó? 

d) Dự kiến sản phẩm của học sinh 

Ở ND1: HS có thể trả lời các ý sau: 

phân cực. 

- Cấu tạo phân tử: 

+ CTCT: H – O – N = O 

+ Trong ptử HNO3: N có số oxi hóa +5 

O 

+ Liên kết trong phân tử HNO3 là liên kết cộng hóa trị có cực, phân tử HNO3 

- Tính chất vật lý: 

+ Trạng thái: lỏng 

+ Màu sắc: không màu 

+ Độ bền: kém bền, khi có ánh sáng axit nitric đặc đã bị phân hủy một phần ra 

khí nitơ đioxit. Khí NO2 tan trong dung dịch axit, làm cho dung dịch có màu vàng 


+ Tính tan trong nước: tan theo bất kì tỉ lệ nào 

+ Nồng độ của HNO3 đậm đặc 68% và khối lượng riêng D = 1,40 g/cm 3 

- Ứng dụng: dùng để điều chế phân đạm, thuốc nổ, thuốc nhuộm, dược phẩm... 















Ở ND2: HS có thể thực hiện được các yêu cầu sau 

- Viết được phương trình điện li của HNO3 

HNO3 → H + + NO3 - => là axit mạnh 

- Làm được các thí nghiệm chứng minh tính axit mạnh của HNO3, thí nghiệm của 

Fe với HNO3 đặc nguội 

- Viết phương trình mô tả tính axit mạnh và tính oxi hóa mạnh của HNO3. 

1. Tính axit : HNO3 là axit mạnh 

- 

+ Quỳ tím hoá đỏ 

+ Tác dụng với oxít bazơ, bazơ, muối của các axít yếu→ muối nitrat. 

+5 

2 HNO3 + CuO → Cu(NO3)2 + H2O 

2HNO3 +Ca(OH)2→Ca(NO3)2+2H2O 

2HNO3 + CaCO3 → Ca(NO3)2 + CO2 + H2O 

H N O 3→ Số OXH cao nhất nên chỉ có thể giảm => tính oxi hoá 

2. Tính oxi hoá: 

+ HNO3 có số OXH + 5 có thể bị khử thành: 

o +1 +2 +4 -3 

N2, N2O, NO, NO2, NH4NO3 tuỳ theo nồng độ HNO3 và khả năng khử của chất tham 

gia. 

a. Tác dụng với kim loại: 

+ Oxy hoá hầu hết kim loại (trừ Au, Pt). 

0 +5 +2 +2 

3Cu +8HNO3(l) → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O 

3Cu 0 + 8H + + 2NO3 - → 3Cu 2+ + 2NO + 4H2O 

0 +5 +2 +4 


Cu + 4HNO3đ → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O 

Cu 0 + 4H + + 2NO3 - → Cu 2+ + 2NO2 + 2H2O 

+ Fe, Al, Cr thụ động hoá với HNO3 đặc, nguội 















b. Tác dụng với phi kim: 

HNO3 đặc, nóng OXH được một số phi kim C,S,P,... → NO2 

0 

C + 4H 5 

N + O3 → C + 4 

O2 + 4 N + 4 

O2 + 2H2O 

0 

S + 6H N + 5 

+ 6 

O3→ H2 S O 4 + 6 N + 4 

O2+ 2H2O 

c. Tác dụng với hợp chất: 

+ HNO3 đặc oxi hoá nhiều hợp chất vô cơ và hữu cơ 

+ 2 

Fe 

O + 4H 

N +5 O3 → 

+ 3 

Fe 

(NO3)3 + 

N +4 O2 + 2H2O 

+ Vải, giấy, mùn cưa, dầu thông….bị phá huỷ khi tiếp xúc HNO3 đặc 

- Tìm hiểu về phương pháp điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm dựa vào phản ứng 

axit tác dụng với muối để tạo muối mới axit mới. Trong công nghiệp đi từ hóa chất phổ 

biến và có nhiều nitơ. 

1.Trong PTN:Cho tinh thể NaNO 3 (hoặc KNO 3 ) tác dụng với H 2 SO 4 đặc, đun nóng 

2. Trong CN: 

NaNO 3 + H 2 SO 4(đ) 

o 

t 

⎯⎯→ 

HNO 3 + NaHSO 4 

* Sản xuất HNO 3 từ NH 3 , không khí: Gồm 3 giai đoạn 

- Oxi hoá khí NH 3 bằng oxi kk thành NO: 

4 

N −3 H 3 + 5O 2 

850−900 o C, 

Pt 

⎯⎯⎯⎯⎯→ 4 

N +2 O +6H 2 O H < 0 

-Oxi hoá NO thành NO 2 bằng oxi kk ở điều kiện thường : 2NO + O 2 → 2NO 2 

- NO 2 tác dụng với nước và oxi kk tạo HNO 3 : 

4NO 2 + O 2 + 2H 2 O → 4HNO 3 

* Dung dịch HNO 3 có nồng độ 52 – 68 % 

→ Để HNO 3 có nồng độ cao hơn: Chưng cất với H 2 SO 4 đậm đặc. 


Ở ND3: HS làm được một số bài tập được đưa ra 















Bài toán 1: Nung m gam bột sắt trong oxi thu đựơc 3 gam hỗn hợp chất rắn X. Hoà tan 

hết hỗn hợp X trong dung dịch HNO3 dư thoát ra 0,56 lít NO (đktc) là sản phẩm khử 

duy nhất. giá trị của m là: 

A. 2,52 gam B. 1,96 gam C. 3,36 gam D. 2,1 gam 

+ 3e 

3x 

Bài giải 

Cách 1: Quy hỗn hợp chất rắn X về nguyên tử là Fe và O 

Ta xem 3 gam hỗn hợp X gồm (Fe, FeO, Fe2O3 và Fe3O4) là hỗn hợp của x mol 

Fe và y mol O. Ta có: mhh =56x+16y =3 (1). 

Mặt khác quá trình cho và nhận electron như sau 

0 + 3 

Fe−3e 

→Fe 

x → 3x 

0 −2 

O+ 2e →O 

y → 2y 

Áp dụng đinh luật bảo toàn electron: ne cho = ne nhận 

+ 5 + 2 

N+ 3e →N 

...0,18 0,06 

hay: 3.nFe = 2nO + 3nNO 

hay 3x = 2y + 0,075 (2) 

Từ (1) và (2) suy ra Fe = 0,045 mol => mFe = 56.0,045 = 2,52 gam → A đúng 

Cách 2: Quy hỗn hợp chất rắn X về hai chất Fe, Fe2O3 

Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O 

0,025mol 

 

 

 

n 

m 

Chú ý: Nếu 

NO 

Fe O 

0,56 

= = 0,025mol 

22, 4 

2 3 

0,025mol 

= 3 - 0,025 .56 = 1,6gam 

1,6 

nFe(trongFe 2O 3) 

= 2. = 0,02mol 

160 

mFe = 56(0,025 + 0,02) = 2,52 gam A đúng 

n 

Fe(trongFe O ) 

2 3 

0,0750,025 

1,6 

= = 0,01mol mFe = 56.(0,035) = 1,96g →B sai 

160 


Cách 3: Quy hỗn hợp chất rắn X về hai chất FeO, Fe2O3 















3FeO + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O 

3.0,025 0,025 

mFeO = 3.0,025 . 72 = 5,4g 

 

 

m = 3 - 5,4 = -2,4g 

n 

Fe O 

2 3 

Fe(Fe O ) 

2 3 

n 

Fe(FeO) 

2.( −2, 4) 4,8 

= = − = − 0,03mol 

160 160 

mFe = 56 .(0,075 + (-0,03)) = 2,52 gam → A đúng 

Chú ý: 

5, 4 

= = 0,075mol 

72 

+ Kết quả âm ta vẫn tính bình thường vì đây là phương pháp quy đổi 

+ Nếu 

n 

Fe(Fe O ) 

2 3 

=−0,015mol 

Cách 4: Quy hỗn hợp chất rắn X về một chất là Fex Oy 

 

n 

mFe = 56.0,06 = 3,36g → C sai 

3FexOy + (12x - 2y)HNO3 → 2Fe(NO3)3 +(3x-2y)NO + (6x -y)H2O 

3.0,025 

3x − 2y 

FexOy 

3 3.0,025 

= = 

56x + 16y 3x −2y 

mFe = 56.nFe = 56.3.nFe 3 O 2 

 

3.56.3 

mFe(oxit) 

= = 2,52g 

200 

 

0,025mol 

x 3 

= mFe3 O 

= 200 

2 

y 2 

→ A đúng 

Chú ý: Fe3O2 là oxit giả định, không có thật. 

Nếu 

mFe2 O 

= 160 m 3.2.56 

3 

Fe 

= = 2,1g → D sai 

160 

Bài toán 2: Cho 11,36 gam hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe2O3 và Fe3O4 phản ứng hết với 

dung dịch HNO3 loãng dư thu được 1,344 lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất ở đktc) 


và dung dịch X. Cô cạn dung dịch X sau phản ứng được m gam muối khan. Tính m. 

A. 14,52 B. 38,72 C. 19,36 D. 53,24 

Bài giải 

M 















Quy hỗn hợp chất rắn X về nguyên tử là Fe và O 

Ta xem 11.36 gam hỗn hợp gồm (Fe, FeO, Fe2O3 và Fe3O4) là hỗn hợp của x 

mol Fe và y mol O. Ta có: mhh =56x+16y =11,36 (1). 


0 + 3 

Fe−3e 

→Fe 

x → 3x 

+ 3e 

3x 

0 −2 

O+ 2e →O 

y → 2y 

Áp dụng ĐLBT electron ta được: 

n = 2y + 0,18 = 3x, = 3x − 2y = 0,18 (2) 

e 

Giải hệ (1) và (2) => x=0,16 mol, y=0,15 mol. 

Fe(NO 3) 3 Fe , Fe(NO 3) 

3 

+ 5 + 2 

N+ 3e →N 

...0,18 0,06 

n = n = x = 0,16mol = m = 0,16.242 = 38,72gam 

Chú ý: 

8x(2) + (1) ta có mhh + 24.nNO =80x = 80nFe 

nFe = 1/80(mhh + 24.nNO) (công thức tính nhanh *) 

B đúng.. 

Bài toán 3: Cho 8,16 gam hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe3O4 và Fe2O3 phản ứng hết với 

dung dịch HNO3 loãng (dung dịch Y), thu được 1,344 lít NO (đktc) và dung dịch Z. 

Dung dịch Z hòa tan tối đa 5,04 gam Fe, sinh ra khí NO. Biết trong các phản ứng, NO 

là sản phẩm khử duy nhất của N +5 . Số mol HNO3 có trong Y là 

A. 0,54 mol B. 0,78 mol C. 0,50 mol D. 0,44 mol 

Bài giải 


Áp dụng công thức tính nhanh * ta có nFe = 1/80(mhh + 24.nNO) = 0,12 mol 

=> nO = 0,09 mol 

Quy hỗn hợp chất rắn X và 5,04 gam Fe về nguyên tử là Fe và O 

Ta có nO = 0,09 mol => nFe = (8,16+5,04-16.0,09)/56 = 0,21 mol 

Mặc khác quá trình cho và nhận electron như sau 






Fe 0 → Fe 2+ + 2e 2H + + O + 2e → H2O 

Suy ra nNO = (2.nFe – 2nO)/3 = 0,08 mol 

4H + + NO - 3 + 3e → NO + 2H2O 











Suy ra nHNO3 = 4nNO + 2nO = 0,5 mol 

Đáp án C 

Bài toán 4: Hoà tan 13,875 gam hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe2O3, Fe3O4 trong dung 

dịch có chứa x mol HNO3 đặc nóng. Sau phản ứng thu được 1,68 lít NO duy nhất (ở 

đktc), dng dịch X chứa y gam muối và còn lại 1,095 gam kim loại chưa tan. Giá trị của 

x và y lần lượt gần với các giá trị nào nhất? 

A. 0,35 và 37 B. 0,50 và 37 C. 0,35 và 40 D. 0,50 và 40 

Bài giải 


Gọi x = nFe phản ứng và y = nO 

Ta có 56x + 16y = 13,875 – 1,095 (1) 

và nNO = 1,68/22,4 = 0,075 mol 


Fe 0 → Fe 2+ + 2e 2H + + O + 2e → H2O 

Áp dụng đinh luật bảo toàn electron: ne cho = ne nhận 

hay: 2.nFe = 2nO + 3nNO 

4H + + NO - 3 + 3e → NO + 2H2O 

2x = 2y + 0,225 (2) 

Từ (1) và (2) suy ra nFe = 0,2025 mol và nO = 0,09 mol 

Đáp án C đúng 

suy ra: x = mFe(NO3)2 = 0,2025x180 = 36,45 gam 

suy ra: y = mHNO3 = 4x0,075 + 2x0,09=0,48 mol 

Bài toán 5: Cho 9,12 gam hỗn hợp gồm FeO, Fe2O3, Fe3O4 tác dụng với dung dịch HCl 

(dư). Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, được dung dịch Y; cô cạn Y thu được 7,62 

gam FeCl2 và m gam FeCl3. Giá trị của m là 


A. 9,75. B. 8,75. C. 7,80. D. 6,50. 

Bài giải 















Áp dụng phương pháp quy đổi nguyên tử 

Ta xem 9,12 gam hỗn hợp gồm FeO, Fe2O3 và Fe3O4 là hỗn hợp của FeO và Fe2O3. 

Chú ý: 

Phương trình hóa học: 

FeO + 2HCl → FeCl2 + H2O (1) 

Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O (2) 

Ta có nFeCl2 = 7,62/127 = 0,06 mol 

Từ (1) => nFeO = 0,06 mol => mFeO = 4,32 gam => mFe2O3 = 4,8 gam 

=> nFe2O3 = 0,03 mol. Từ (2) => nFeCl3 = 0,06 mol => mFeCl3 = 9,75 gam 

Đáp án A 

không cứng nhắc. 

+ Khi quy đổi tùy theo yêu cầu của bài toán mà ta quy đổi cho hợp lí, 

+ Bài toán quy đổi có thể quy đổi bằng nhiều cách nhưng cách nào nhanh 

đến đáp án và số liệu dễ xử lí thì nên ưu tiên lựa chọn. 

Bài toán 6: Hoà tan hoàn toàn 49,6 gam hh X gồm Fe, FeO, Fe2O3 và Fe3O4 bằng 

H2SO4 đặc, nóng thu được dung dịch Y và 8.96 lít khí SO2(đktc). Tính thành phần phần 

trăm về khối lượng của oxi trong hỗn hợp X và khối lượng muối trong dung dịch Y lần 

lượt: 

A. 20,97% và 140 gam B. 79,03% và 180 gam 

C. 20,97% và 180 gam D. 79,03% và 140 gam 


+ 3e 

3x 

Bài giải 

Ta xem 49,6 gam hỗn hợp gồm Fe, FeO, Fe2O3 và Fe3O4 là hỗn hợp của x mol 

Fe và y mol O. Ta có: mhh =56x+16y =49,6 (1). 


0 + 3 

Fe−3e 

→Fe 

x → 3x 

0 −2 

O+ 2e →O 

y → 2y 

Áp dụng ĐLBT electronlectron ta được: 

+ 6 + 4 

S+ 2e →S 


...0,8 0,4 















ne 

= 2y + 0,18 = 3x, = 3x − 2y = 0,8 (2) 

Giải hệ (1) và (2) => x=0,7 mol, y=0,65 mol. 

0,65.16 1 

%O = 100% = 20,97%,n = n = 0,35mol 

2 4 3 

249,6 2 

Fe (SO ) 

2 4 3 

+ 3e 

3x 

Fe (SO ) 

= m = 0,35.400 = 140gam → A dung 

Bài toán 7: Hoà tan hết m gam hỗn hợp X gồm Fe, FeS , FeS2, và S bằng HNO3 nóng 

dư thu được 9,072 lít khí màu nâu duy nhất (đktc, sản phẩm khử duy nhất ) và dung 

dịch Y. Chia dung dịch Y thành 2 phần bằng nhau. 

Fe 

Phần 1 cho tác dụng với dung dịch BaCl2 dư thu được 5,825 gam kết tủa trắng. 

Phần 2 tan trong dung dịch NaOH dư thu được kết tủa Z, nung Z trong không khí 

đến khối lượng không đổi được a gam chất rắn. 

Tính giá trị của m và a. 

Bài giải 


Xem hỗn hợp chất rắn X là hỗn hợp của x mol Fe và y mol S. 

Quá trình cho và nhận electron như sau 

0 + 3 

Fe−3e 

→Fe 

x → 3x 

0 + 6 

S−6e 

→S 

y →6y →y 

Áp dụng ĐLBT electron ta được: 

+ 5 + 4 

N+ 1e →N 

...0,405 0,405mol 

9,072 

ne = 3x + 6y = n 

NO 2 

= = 0,405mol, = 3x + 6y = 0,405 (1) 

22,4 

Mặt khác trong 1/2 dung dịch Y: 

+ 6e 

→ y 6y 0,4050,405 mol 
















3+ 

− 

0 

3OH 

t 

Fe ⎯⎯⎯→ Fe(OH) 

3 

(Z) ⎯⎯→ Fe2 

O3 

x 

x 

mol ................................ mol 

2 4 

+ 6 

2+ 

2− 

Ba 

4 

⎯⎯⎯→ 

4 

S(SO ) BaSO 

y 

y 

mol..................... mol 

2 2 

y 5,825 

nBaSO 

= = = 0,025mol = y = 0,05mol 

4 

2 233 

Thay vào (1) ta được x=0,035 mol 

Vậy m = mX=56x+32y=56.0,035+32.0,05=3,56 gam 

và 

x 0,035 

a = m 

Fe2O 

= .160 = .160 = 1,4gam 

3 

4 4 

 

Bài toán 8: Hòa tan hoàn toàn 30,4 gam chất rắn X gồm Cu, CuS, Cu2S và S bằng 

HNO3 dư, thoát ra 20,16 lít khí NO duy nhất (đktc) và dung dịch Y. Thêm Ba(OH)2 dư 

vào Y thu được m gam kết tủa. Tìm giá trị của m? 

Nhận xét: Đối với bài này nếu giữ nguyên hỗn hợp X thì học sinh sẽ khó viết được 

phương trình bảo toàn electron. Vì vây, học sinh nên sử dụng phương pháp quy đổi để 

giải thì bài toán sẽ đơn giản hơn. 

Cách 1: Quy đổi 1. 

Quy đổi hỗn hợp X thành 

Ta có: mX= 64x + 32y = 30,4 (1) 

Sơ đồ hóa bài toán: 

X 

0 

0 

Cu 

S 

+ 5 

+ dư 

H N O 3 

Cu: x mol 

S: y mol 

+ 

Khí NO 

2 

(20,16 lít,đktc) 

Dung dịch Y 

+ 2 

Cu 2+ 

Cu( OH ) 

+ 6 

Ba S O 

SO4 2- 4 


30,4 gam m gam 

2 















Các quá trình nhường nhận electron: 

0 +2 0 +6 +5 2 

Cu → Cu + 2e S → S +6e N + 3e → N + 

x 2x y 6y 2,7 0,9 

Theo bảo toàn electron: 2x+ 6y = 2,7 (2) 

Từ (1) và (2) 

; vậy X gồm 

y =0,35 mol 

Theo bảo toàn nguyên tố đối với Cu và S: 

nCu ( OH ) 

= nCu 

= 0,3mol 

4 

2 

n = n = 0,35mol 

BaSO 

m = 98.0,3 + 233.0,35 = 110,95 gam 

S 

Cách 2: Quy đổi 2 (quy đổi hỗn hợp nhiều chất về hai hay một chất). 

Giải: 

Quy đổi hỗn hợp X thành 

Ta có: mX= 64x + 96y = 30,4 (3) 

Sơ đồ hóa bài toán: 

X 

0 

Cu 

0 

Cu S 

+ 

H NO + 

x = 0,3 mol 

Cu: x mol 

CuS: y mol 

Khí 

+ 2 

NO 

(20,16 lít, đktc) 

30,4 gam Dung dịch Y 

Các quá trình nhường nhận electron: 

5 

3 

dư 

Cu 2+ 

0 +2 + 2 +6 +5 + 2 

Cu → Cu + 2e CuS → Cu+ S +8e N + 3e → N 

x 2x y 8y 2,7 0,9 

Cu: 0,3 mol 

S: 0,35 mol 

+ 2 

SO4 2- 

Cu( OH ) 


+ 6 

Ba S O 

4 

2 












Theo bảo toàn electron: 2x+ 8y = 2,7 (4) 




Từ (3) và (4) 

Theo bảo toàn nguyên tố đối với Cu và S: 

2 

 

; vậy X gồm 

nCu ( OH ) 

= nCu = nCu + nCuS 

= − 0,05 + 0,35 = 0,3mol 

n = n = n = 0,35mol 

BaSO S CuS 

4 

m = 98.0,3 + 233.0,35 = 110,95 gam 

Nhận xét: Chúng ta có thể quy đổi hỗn hợp X thành (Cu và CuS) hoặc (CuS và Cu2S) 

cũng thu được kết quả như trên. Sử dụng phương pháp này giúp học sinh rèn luyện 

được tư duy và giải quyết bài toán nhanh, chính xác khoa học. 

Như vậy các bài toán trên đều sử dụng được phương pháp quy đổi nguyên tử để 

giải quyết vấn đề 

x = - 0,05 mol 

y =0,35 mol 

Ngoài dạng quy đổi về nguyên tử, còn một số bài tập giải quyết theo hướng quy đổi 

tác nhân oxi hóa như các bài tập sau đây 

Bài toán 9: Hỗn hợp X gồm Fe 2 O 3 , FeO và Cu (trong đó nguyên tố oxi chiếm 16% 

theo khối lượng). Cho m gam X tác dụng với 500 ml dung dịch HCl 2M (dư), thu được 

dung dịch Y và còn lại 0,27m gam chất rắn không tan. Cho dung dịch AgNO 3 dư vào 

Y, thu được khí NO (sản phẩm khử duy nhất 

của N +5 ) và 165,1 gam kết tủa. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của m là 

A. 40. B. 48. C. 32. D. 28. 

Bài giải 

Đây là một kiểu câu hỏi quen thuộc và có tính chất kinh nghiệm, người giải không nên 

đặt ẩn mới mà hãy xoay tất cả theo m. 

Phần kết tủa chứa 1 mol AgCl và 0,2 mol Ag. 

Cu: - 0,05mol 

CuS: 0,35 mol 













1− 

0,02m 

Xét trên toàn bộ quá trình: n 

+ 

= 1= 2n + 4n ⎯⎯→ n = 

H 

O/ X NO NO 

4 




1− 

0,02m 

⎯⎯→ n 

2+ 

= n = 3n + n = 3. + 0,2 = 0,95 − 0,015m 

Fe /Y Fe/ X NO Ag 

4 

BTÑT 

⎯⎯⎯→ n = 0,01m − (0,95 − 0,015m) = 0,025m − 0,95 (2) 

Y 2+ 

Cu /Y 

(1) + (2) 

⎯⎯⎯⎯→ − + − = − − ⎯⎯→ = 

Chọn đáp án A. 

56.(0,95 0,015m) 64.(0,025m 0,95) (1 0,16 0,27)m m 40 (gam) 

Bài toán 10: Hòa tan hoàn toàn 15,6 gam hỗn hợp gồm Fe, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 , Mg, MgO và 

CuO vào 200 gam dung dịch H 2 SO 4 và NaNO 3 , thu được dung dịch X chỉ chứa muối 

sunfat trung hòa của kim loại, hỗn hợp khí Y gồm 0,01 mol N 2 O và 0,02 mol NO. Cho 

X phản ứng với dung dịch Ba(OH) 2 dư, thu được 89,15 gam kết tủa. Lọc kết tủa nung 

trong không khí đến khối lượng không đổi, thu được 84,386 gam chất rắn. Nồng độ phần 

trăm của FeSO 4 trong X có giá trị gần nhất với giá trị nào sau đây? 

Có ngay 

Đặt 

A. 0,85. B. 1,06. C. 1,45. D. 1,86. 

n = n = 0,04 

NaNO N/ 

3 

Bài giải 

n = a−0,09 

O/ hh 

n = a = n 

H 

⎯⎯→ 

2SO 

4 

BaSO 

4 

= − 

− 

+ 

 

n n n = 2a − 0,04 

OH/89,15 gam ( )/ X Na 


(1) 












⎯⎯→ 89,15 = 15,6 −16.(a − 0,09) + 17.(2a − 0,04) + 233a ⎯⎯→ a = 0,29 ⎯⎯→ n = 0,54 

OH 




Cứ 1 mol OH tham gia nung bất kể là chịu tác động của không khí hay không thì luôn 

o 

tuân theo cơ chế OH ⎯⎯→ t 0,5O + 0,5H O, mỗi lượt như thế làm cho khối lượng rắn giảm 

2 

9 gam. Tuy nhiên, do có sự tham gia của sắt (II) mà trong đó, tính trung bình thì cứ 2 

nguyên tử sắt (II) bắt được thêm 1 nguyên tử O từ không khí. 

Như vậy, 89,15 − 84,386 = 9.0,54 − 8n 2+ ⎯⎯→ n 2+ 

= 0,012 ⎯⎯→ %m = 0,85% 

Fe 

Quy đổi về các nguyên tố và gộp các chất có chung điểm tương đồng trong phản ứng 

hóa học 

Quy đổi về cụm nguyên tố 

Bài toán 11: Hòa tan m gam hỗn hợp rắn X gồm Al, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3, Cu(NO3)2 

bằng dung dịch chứa 0,74 mol HCl, kết thúc phản ứng chỉ thu được dung dịch Y chứa 

35,68 gam muối và 0,12 mol NO, 0,03 mol H2. Giá trị của m gần nhất với giá trị nào 

sau đây 

A. 15 B. 16 C. 17 D. 18 

Quy X về gồm: Kim loại và NO3 - 

Do có H2 tạo thành nên Y không có NO3 - 

Fe 

Bài giải 

Ta có ngay nNH4 + = (0,74 – 0,12 x 4 – 0,03 x 2)/4 = 0,02 mol 

BTNT (N) số mol của NO3 - = 0,02 + 0,12 = 0,14 mol 

Mặt khác 35,68 gam muối gồm: Kim loại, NH4 + , Cl - 

Suy ra khối lượng kim loại = 35,68 – 0,02 x 18 – 0,74 x 35,5 = 9,05 


Vậy m = 9,05 + 0,14 x 62 = 17,73 gam 

Chọn D 

FeSO 4 















Bài toán 12: Nung m gam hỗn hợp X gồm Fe, Fe(NO3)2, Fe(NO3)3 và FeCO3 trong 

bình kín không có không khí. Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được chất rắn 

Y và khí Z có tỉ khối so với H2 là 22,5 (giả sử khí NO2 sinh ra không tham gia phản ứng 

nào khác). Cho Y phản ứng hoàn toàn với dung dịch chứa 0,01 mol KNO3 và 0,15 mol 

H2SO4 loãng, thu được dung dịch chỉ chứa 21,23 gam muối trung hòa của kim loại và 

hỗn hợp hai khí có tỉ khối hơi so với H2 là 8 (trong đó có một khí không màu hóa nâu 

ngoài không khí). Tìm giá trị của m? 

Bài giải 

Z gồm NO2 và CO2 với số mol mỗi khí là: a mol (số mol NO3 và CO3 cũng là a mol) 

Số mol của NO = số mol của H2 = 0,01 mol 

Số mol O(y) = (0,3 – 0,01 x 4 – 0,01 x 2)/2 = 0,12 mol 

BTNT (O) ta được 0,12 + 4a = 6a suy ra a = 0,06 mol 

Mặt khác khối lượng Fe = 21,23 – 0,01 x 39 – 0,15 x 96 = 6,44 

Khối lượng của X: m = 6,44 + 0,06 x (62 + 60) = 13,76 gam. 

Dự kiến một số khó khăn vướng mắc của HS và giải pháp hỗ trợ 

- Ở ND1: HS có thể sẽ không hiểu vì sao HNO3 tan tốt trong nước, khi đó GV có thể 

gợi ý HS dựa vào tính phân cực của chất tan và dung môi để giải thích. 

+ Viết phương trình vì sao HNO3 để lâu trong không khí chuyển màu vàng 

+ GV cũng có thể yêu cầu HS giải thích thêm về các ứng dụng của HNO3 để HS hiểu 

hơn về các ứng dụng đó 

- Ở ND2: 

+ HS có thể gặp khó khăn về thao tác thí nghiệm, an toàn thí nghiệm, do đó GV cần 

hướng dẫn thật kĩ HS về thao tác thí nghiệm và an toàn thí nghiệm, kĩ năng kẹp ống 

nghiệm, kĩ năng lấy hóa chất lỏng, cách đun nóng dung dich HNO3, cách khử khí độc 


sinh ra bằng bông tẩm kiềm…,đồng thòi khi các nhóm làm thí nghiệm, GV cần chú ý 

quan sát kĩ để kịp thời nhắc nhở khi cần thiết. 















Nếu không có điều kiện cho HS trực tiếp làm thí nghiệm, GV có thể sử dụng thí 

nghiệm ảo hoặc mô tả hiện tượng thí nghiệm, sau đó yêu cầu HS giải thích, viết PTHH 

xảy ra. 

+ Từ phương trình điện li, số oxi hóa của N trong HNO3 HS có thể nêu được tính 

chất hóa học của HNO3 có tính axit mạnh và tính oxi hóa. Tuy nhiên HS có thể sẽ không 

giải thích được vì sao tính oxi hóa của HNO3 lại mạnh và được thể hiện như thế nào? 

Khi đó GV có thể gợi ý HS có thể dựa vào giá trị độ âm điện của N (3,04) tương đối 

cao so với các phi kim khác, nên có tính oxi hóa mạnh, ngoài tác dụng vói kim loại thì 

còn oxi hóa được nhiều phi kim có độ âm điện nhỏ hơn, oxi hóa được nhiều hợp chất 

có tính khử. 

+ HS có thể sẽ không phân loại được axit loại I và axit loại II. Khi đó GV gợi ý HS 

so sánh phản ứng của kim loại với HCl, H2SO4 loãng và của kim loại với H2SO4 đặc để 

tìm ra sự khác biệt. 

+ HS có thể chưa hiểu vì sao điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm lại chọn H2SO4 

đặc, khi đó GV giúp HS nhớ lại kiến thức về tính háo nước, tính oxi hóa mạnh của 

H2SO4 đặc, H2SO4 đặc sẽ hút nước làm tăng hiệu suất phản ứng, có thể chọn hóa chất 

nào thay thế cho NaNO3 được không. Ở phần điều chế HNO3 trong công nghiệp GV 

giúp HS tóm tắt lại thành dạng sơ đồ chuyển hóa: NH3 → NO → NO2 → HNO3. 

- Ở ND3: 

HS có thể không làm hết được các phương pháp quy đổi mà thường chỉ dừng lại ở 

phương pháp quy đổi nguyên tử. Hay khi gặp bài toán quy đổi về nhóm chất, dạng toán 

này dùng để chinh phục điểm giỏi trong đề thi THPT quốc gia, dành cho HSG do đó 

không phải HS nào cũng giải quyết được vấn đề. Dó đó, GV cần cho các em luyện tập 

nhiều hơn bằng các bài tập tự luyện 


Bài 1: Hoà tan hết m gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe2O3 và Fe3O4 bằng HNO3 thu được 

2.24 lít khí màu nâu duy nhất (đktc). Cô cạn dung dịch sau phản ứng được 96.8 gam 

muối khan. Giá trị m là: 















A. 55.2 gam. B. 31.2 gam. C. 23.2 gam D. 46.4 gam. 

Bài 2: Hoà tan 52.2 gam hh X gồm FeO, Fe2O3 và Fe3O4 bằng HNO3 đặc, nóng thu 

được 3.36 lít khí NO2 (đktc). Cô cạn dd sau phản ứng được m gam muối khan. Giá trị 

m là: 

A. 36.3 gam. B. 161.535 gam. C. 46.4 gam D. 72.6 gam. 

Bài 3: Vào thế kỷ XVII các nhà khoa học đã lấy được một mẩu sắt nguyên chất từ các 

mảnh vỡ của thiên thạch. Sau khi đem về phòng thí nghiệm do bảo quản không tốt nên 

nó bị oxi hóa thành m gam chất rắn X gồm Fe và các ôxit của nó. Để xác định khối 

lượng của mẩu sắt thì các nhà khoa học đã cho m gam chất rắn X trên vào vào dung 

dịch HNO3 loãng thu được khí NO duy nhất và dung dịch muối Y, cô cạn dung dịch 

muối Y cân nặng 48,4 gam chất rắn khan. Mẩu thiên thạch bằng sắt nguyên chất đó có 

khối lượng là: 

A. 11,2gam. B. 5,6 gam C. 16,8 gam D. 8,4 gam 

Bài 4: Vào thế kỷ XIX các nhà khoa học đã lấy được một mẩu sắt nguyên chất từ các 

mảnh vỡ của thiên thạch. Sau khi đem về phòng thí nghiệm các nhà khoa học đã lấy 

2,8 gam Fe để trong ống thí nghiệm không đậy nắp kín nó bị ôxi hóa thành m gam chất 

rắn X gồm Fe và các ôxit của nó. Cho m1 gam chất rắn X trên vào vào dung dịch HNO3 

loãng thu được 896 ml khí NO duy nhất (đktc) và dung dịch muối Y, cô cạn dung dịch 

muối Y cân nặng m2 gam chất rắn khan. 

1. giá trị của m2 là: 

A. 72,6 gam B. 12,1 gam. C. 16,8 gam D. 72,6 gam 


A. 6,2gam. B. 3,04 gam. C. 6,68 gam D. 8,04 gam 

Bài 5: một chiếc kim bằng sắt lâu ngày bị oxi hóa, sau đó người ta cân được 8,2 gam 

sắt và các ôxit sắt cho toàn bộ vào dung dịch HNO3 đặc nóng thu được 4,48 lít khí 


màu nâu duy nhất (đktc) và dung dịch muối Y, cô cạn dung dịch muối Y thu được m 

gam muối khan. 

1. khối lượng chiếc kim bằng sắt là: 















A. 6,86 gam. B. 3,43 gam. C. 2,42 gam D. 6.26 gam 

2. giá trị của m gam muối là: 

A. 29,645 gam. B. 29,5724 gam. C. 31,46 gam D. 29,04 gam 

Bài 6: Các nhà khoa học đã lấy m1 gam một mảnh vỡ thiên thach bằng sắt nguyên chất 

do bảo quản không tốt nên nó bị oxi hóa thành m2 gam chất rắn X gồm Fe và các ôxit 

của nó. Để xác định khối lượng của mẩu sắt thì các nhà khoa học đã cho m2 gam chất 

rắn X trên vào vào dung dịch HNO3 loãng dư thu được 6,72 lít khí NO duy nhất(đktc) 

và dung dịch muối Y, cô cạn dung dịch muối Y cân nặng 121 gam chất rắn khan. 

1. giá trị của là: m1 

A. 28 gam B. 56 gam. C. 84 gam D. 16,8 gam 



Bài 7: các nhà thám hiểm đã tìm thấy một chất rắn bị gĩ sắt dưới đại dương, sau khi 

đưa mẩu gỉ sắt để xác định khối lượng sắt trước khi bị oxi hóa thì người ta cho 16 gam 

gĩ sắt đó vào vào dung dịch HNO3 đặc nóng dư thu được 3,684 lít khí NO2 duy 

nhất(đktc) và dung dịch muối X, cô cạn dung dịch muối X cân nặng m gam chất rắn 

khan. 

1. khối lượng sắt ban đầu là: 


2. giá trị của m là: 


Bài 8: cho 12,096 gam Fe nung trong không khí thu được m1 gam chất rắn X gồm Fe 

và các ôxit của nó. Cho m1 gam chất rắn X trên vào vào dung dịch H2SO4 đặc nóng thu 

được 1,792 lít khí SO2 duy nhất (đktc) và dung dịch muối Y, cô cạn dung dịch muối Y 

cân nặng m2 gam chất rắn khan. 



A. 14 gam B. 16 gam. C. 18 gam D. 22,6 gam 

















Bài 9: Sau khi khai thác quặng bôxit nhôm có lẫn các tạp chất: SiO2, Fe, các oxit của 

Fe. Để loại bỏ tạp chất người ta cho quặng vào dung dịch NaOH đặc nóng dư thu được 

dung dịch X và m gam chất rắn không tan Y. để xác định m gam chất rắn không tan 

chiếm bao nhiêu phần trẩmtng quặng ta cho m gam chất rắn đó vào dung dịch HNO3 

loãng dư thu được 6,72 lít khí NO duy nhất(đktc) và dung dịch muối Y, cô cạn dung 

dịch muối Y cân nặng 121 gam chất rắn khan. Giá trị của là m1 


Bài 10: Hòa tan hoàn toàn một ôxit sắt FexOy bằng dung dịch H2SO4 đặc nóng thu được 

2,24 lít khí SO2 duy nhất (đktc) và dung dịch muối Y, cô cạn dung dịch muối Y cân 

nặng 120 gam chất rắn khan. Công thức phân tử của ôxit sắt là: 

A. FeO B. Fe2O3 C. Fe3O4 D. Không xác định 

được 

Bài 11: Nung y mol Fe trong không khí một thời gian thu được 16,08 gam hỗn hợp A 

gồm 4 chất rắn gồm Fe và các ôxit sắt. hòa tan hết lượng hỗn hợp A trên bằng dung 

dịch HNO3 loãng dư thu được 672 ml khí NO duy nhất(đktc) và dung dịch muối. Giá 

trị của là y: 

A. 0.21 mol B. 0,232 mol. C. 0,426 mol D. 36,8 mol 

Bài 12: Hòa tan m gam hỗn hợp X bốn chất rắn gồm Fe và các ôxit sắt bằng dung dịch 

HNO3 dư thu được 4,48 lit khí NO2 duy nhất(đktc) và 145,2 gam muối khan. Giá trị 

của là m gam: 

A. 44 gam B. 46,4 gam. C. 58 gam D. 22 gam 

Bài 13: Đốt cháy hoàn toàn 6,48 gam hỗn hợp X gồm: FeS , FeS2, S, Cu, CuS, FeCu2S2 

thì cần 2,52 lít ôxi và thấy thoát ra 1,568 lít(đktc) SO2, mặt khác cho 6,48 gam X tác 

dụng dung dịch HNO3 nóng dư thu được V lít khí màu nâu duy nhất (đktc, sản phẩm 


khư duy nhất ) và dung dịch Y. Cho dung dịch Y tác dụng với dung dịch Ba(OH)2 dư 

thu được m gam kết tủa trắng. 

Giá trị của V và m lần lượt là: 















A. 13,44 lít và 23,44 gam. B. 8,96 lít và 15,60 gam. 

C. 16,80 lít và 18,64 gam. D. 13,216 lít và 23,44 gam. 

Bài 14: Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp X chứa Cu, Mg, Fe3O4 và Fe(NO3)2 trong 

dung dịch chứa 0,61 mol HCl, thu được dung dịch Y chúa (m + 16,195) gam hỗn hợp 

không chứa in Fe 3+ và 1,904 lit hỗn hợp khí Z (đktc) gồm H2 và NO với tổng khối lượng 

1,57 gam. Cho NaOH dư vào Y trong điều kiện không có không khí, thu được 24,44 

gam kết tủa. Phần trăm khối lượng của nguyên tố oxi có trong X là? 

A. 15,92% B. 26,32% C. 24,14% D. 25,75% 

Bài 15: Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp A chứa Mg, Fe, FeCO3, Cu(NO3)2 vào 

dung dịch cháu NaNO3 (0,045 mol) và H2SO4 thu được dung dịch B chỉ chứa 62,605 

gam muối trung hòa (không có in Fe 3+ ) và 3,808 lit (đktc) hỗn hợp khí D gồm N2, 

NO, N2O, NO2, H2, CO2. Tỉ khối của D so với O2 bằng 304/17. Trong D có số mol H2 

là 0,02 mol. Thêm dung dịch NaOH 1M vào B đến khí thu được lượng kết tủa lớn 

nhất là 31,72 gam thì vừa hết 865ml. Giá trị của m là 

A. 32,8 B. 27,2 C. 34,6 D. 28,4 


+ Thông qua quan sát, GV đánh giá mức độ hoạt động tích cực của các nhóm và của 

các HS 

+ Thông qua phần ghi của HS, GV đánh giá được kĩ năng ghi bài của HS, đồng thời 

GV hướng dẫn HS cách ghi bài cho hợp lí, khoa học. 

+ Thông qua việc theo dõi HS làm thí nghiệm, GV biết được kĩ năng thực hành của 

HS, kịp thời uốn nắn các thao tác thí nghiệm chưa hợp lí, đồng thời phát triển năng lực 

thực hành thí nghiệm của HS. 

+ Thông qua báo cáo, thảo luận, chia sẻ giữa các học sinh, giữa các nhóm, GV đánh 

giá được khả năng diễn đạt của HS, cách góp ý chia sẻ của HS với nhau, qua đó GV 


hướng dẫn, điều chỉnh khi cần thiết, đồng thời phát triển năng lực hợp tác, năng lực 















giao tiếp cho HS. Thông qua thảo luận, báo cáo của HS và các nhóm, GV cũng đánh 

giá mức độ hiểu bài của HS, đồng thời GV giúp HS chuẩn hóa và khắc sâu kiến thức. 

GV cần hướng dẫn HS tự đánh giá và HS đánh giá lẫn nhau về tinh thần làm việc, 

khả năng hợp tác, kết quả hoạt động của HS. 

GV có thể đánh giá HS thông qua nhận xét bằng lời... nên chú ý tới những HS 

gặp khó khăn trong học tập. 

Kết thúc hoạt động hình thành kiến thức, GV yêu cầu các cá nhân HS hoàn thành 

bảng KWLH ở tình huống xuất phát. 

Hoạt động 3: Luyện tập 


- Củng cố kiến thức về cấu tạo phân tử, tính chất vật lí, tính chất hóa học, ứng dụng, 

điều chế HNO3. 

- Rèn kĩ năng viết PTHH và kĩ năng tính toán liên quan đến tính chất hóa học của 

HNO3 


1. Bài tập 1 SGK trang 45 

Mục đích câu hỏi này nhằm củng cố phần cấu tạo phân tử HNO3 

2. Bài tập 2, 3, 6 SGK trang 45 

Mục đich nhằm củng cố phần tính chất hóa học của HNO3. Rèn kĩ năng viết phương 

trình phản ứng và cân bằng phản ứng oxi hóa khư. Riêng bài 6 còn rèn kĩ năng tính toán 

liên quan đến tính chất hóa học của HNO3. 

3. Bài tập 7 SGK trang 45 

Mục đích nhằm củng cố phần điều chế HNO3 và hiệu suất phản ứng. Rèn kĩ năng 

tính toán liên quan đến thực tế. 

4. Cho hình ảnh điều chế HNO3 trong phòng thí nghiệm sau: 
















Phát biểu không đúng về quá trình điều chế là 

A. Có thể thay H2SO4 đặc thành HCl đặc 

B. Dùng nước đá để ngưng tụ hơi HNO3 

C. Đun nóng bình phản ứng để tốc độ phản ứng tăng 

D. HNO3 là axit có nhiệt độ sôi thấp nên dễ bay hơi khi đun nóng 


- Các bài tập 1, 2GV cho HS hoạt động cá nhân, lên bảng trình bày, HS khác nhận 

xét bổ sung. 

- Các bài tập 3, 6, 7 GV cho HS hoạt động cá nhân, sau đó hoạt động cặp đôi để thảo 

luận, chia sẻ kết quả. GV mời một số cặp báo cáo kết quả các cặp khác góp ý, bổ sung, 

GV chuẩn hóa kiến thức giúp HS hình thành kĩ năng giải các dạng bài tập so sánh, bài 

tập hiệu suất, bài tập hỗn hợp các chất. 

- Bài tập 4 GV cho HS hoạt động cá nhân, trả lời và giải thích trước lớp, HS khác 

nhận xét, bổ sung. 

d) Dự kiến sản phẩm của HS 

Bài 1: HS viết được CTCT 

Bài 2: 

2. SGK trang 45 

H – O – N +5 = O 

Ag + 2HNO3 → AgNO3 + NO2 + H2O 

3Ag + 4HNO3 → 3AgNO3 + NO + 2H2O 

8Al + 30HNO3 → 8Al(NO3)3 + 3N2O +15 H2O 

O 
















4Zn + 10HNO3 → 4Zn(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O 

3FeO + 10HNO3 → 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O 

3Fe3O4 + 28HNO3 → 9Fe(NO3)3 + NO + 14H2O 


- Cả 2 axit đều có tính axit mạnh và tính oxi hóa mạnh 

Ag + 2HNO3 → AgNO3 + NO2 + H2O 

2Ag +2 H2SO4 → Ag2SO4 + SO2 + 2H2O 

- Ngoài tính chất hóa học trên H2SO4 đặc còn có tính háo nước 

C12H22O11 + H2SO4 đặc → 12C + 11H2O 


3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)3 + 2NO + 4H2O 

0.45 1,2 0,45 0,3 mol 

Khối lượng của Cu = 28,8 gam 

Suy ra khối lượng CuO = 1,2 gam → %mCuO = 4% 

CMCu(NO3) = 0,45/1,5 = 0,3M 

CuO + 2HNO3 → Cu(NO3)2 + H2O 

0,015 -→ 0,03 mol 

Số mol HNO3 dư = 1,5 – 1,2 – 0,03 = 0,27 

CMHNO3 = 0,27/1,5 = 0,18M 

Bài 3: 


Khối lượng HNO3 = 3000kg → số mol HNO3 = 47619 mol 

BTNT (N): số mol NH3 = số mol HNO3 =809,52kg 

Do hao hụt 3,8% nên H% = 96,2% 

Vậy khối lượng NH3 thực tế = 841,5Kg 


Bài 4: Chọn A 
















Tương tự như ở hoạt động hình thành kiến thức, GV có thể kiểm tra, đánh giá hoạt 

độngcủa HS thông qua việc quan sát HS làm bài tập, việc ghi vở của HS và việc tổ chức 

cho HS báo cáo, thảo luận. 

D. Hoạt động: Vận dụng, tìm tỏi mở rộng 


- Giúp HS vận dụng kiến thức, kĩ năng trong bài để giải quyết các vấn đề thực tiễn, 

đồng thời chuẩn bị cho bài học tiếp theo “Muối nitrat” 

b) Phương thức tổ chức hoạt động 

- GV chia lớp thành 4 nhóm, hướng dẫn các nhóm HS về nhà tìm hiểu qua thực tế 

hoặc qua tài liệu tham khảo (thư viện, internet...) để giải quyết các câu hỏi 

1. Hiện tượng “mưa axit” là gì? Tác hại như thế nào? 

2. Vì sao axit nitric HNO3 đặc lại phá thủng quần áo 

3. Ca dao Việt Nam có câu: 

“Lúa chiêm lấp ló ngoài bờ 

Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên” 

Mang ý nghĩa hóa học gì? 

c) Sản phẩm, đánh giá kết quả hoạt động 

- Sản phẩm: Bài viết của các nhóm bằng pwerpoint hoặc tranh vẽ 

- Kiểm tra, đánh giá: Đại diện nhóm HS báo cáo vào đầu giờ buổi học sau.

CHỦ ĐỀ AXIT NITRIC VÀ BÀI TOÁN QUY ĐỔI (2018)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?