KẾT HỢP TRÒ CHƠI DẠY HỌC VÀ BẢN ĐỒ TƯ DUY KHI DẠY BÀI LUYỆN TẬP ANKIN – LỚP 11 – BAN CƠ BẢN

https://twitter.com/daykemquynhon 

plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC 

TRƯỜNG THPT BẾN TRE 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

BÁO CÁO KẾT QUẢ 

NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 

TÊN SÁNG KIẾN: 

“KẾT HỢP TRÒ CHƠI DẠY HỌC VÀ BẢN ĐỒ TƯ DUY KHI 

DẠY BÀI: LUYỆN TẬP ANKIN – LỚP 11 – BAN CƠ BẢN” 

TÁC GIẢ SÁNG KIẾN: TRẦN THỊ HƯƠNG BÌNH 

MÃ SÁNG KIẾN : 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

Vĩnh Phúc, tháng 02 năm 2019 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial 

1








MỤC LỤC 

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ........................................................... 3 

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN .................. 4 

1. Lời giới thiệu: ..................................................................................................... 4 

2. Tên sáng kiến: .................................................................................................... 5 

3. Tác giả sáng kiến:............................................................................................... 5 

4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến:............................................................................... 5 

5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: .............................................................................. 6 

6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: .............................................................. 6 

7. Mô tả bản chất của sáng kiến: ............................................................................ 6 

7.1.Về nội dung của sáng kiến: ...............................................................................6 

7.2.Về khả năng áp dụng của sáng kiến: ............................................................... 7 

7.3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu:............................................................... 7 

7.4. Phạm vi nghiên cứu: ....................................................................................... 8 

7.5. Thiết kế bài giảng: ......................................................................................... 8 

7.6. Ra các bài tập kiểm tra kết qủa hiểu và vận dụng kiến thức của học 

sinh:…19 

7.7. Kết quả thực nghiệm: ....................................................................................... 20 

8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có):..................................................... 20 

9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: ................................................... 20 

10. Đánh giá lợi ích thu được:................................................................................ 22 

10.1. Theo ý kiến của tác giả: ................................................................................ 22 

10.2. Theo ý kiến của tổ chức, cá nhân: ................................................................ 22 

11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng 

kiến lần đầu: ............................................................................................................ 23 

KẾT LUẬN: ..................................................................................................... 24 

PHỤ LỤC 1: …………..………………………………………………............. 26 

PHỤ LỤC 2: …………………………………..………………………….…… 28 


LỚP ĐỐI CHỨNG: ………………………..…………………….……………. 29 

TÀI LIỆU THAM KHẢO: ………………………………………………...….. 31 






2 


www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial





DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT 




1. HS : Học sinh 

2. GV : Giáo viên 

3. PP : Phương pháp 

4. PPDH : Phương pháp dạy học 

5. BĐTD : Bản đồ tư duy 

6. THPT : Trung học phổ thông 

7. CNTT : Công nghệ thông tin 

8. SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm 

9. CTPT : Công thức phân tử 

10. CTCT : Công thức cấu tạo 

11. đktc : Điều kiện tiêu chuẩn 







3 







BÁO CÁO KẾT QUẢ 

NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 




1. LỜI GIỚI THIỆU: 

Trong xu thế hội nhập, công cuộc đổi mới giáo dục và đào tạo đang 

diễn ra một cách cơ bản, toàn diện từ bậc tiểu học đến bậc đại học, từ mục tiêu, 

nội dung chương trình đến phương pháp, hình thức dạy học, nhằm mục đích 

phát huy tính tích cực, tự lực, sáng tạo, phát huy năng lực của người học. 

Trong các phương pháp dạy học đổi mới được các giáo viên quan tâm 

gần đây nhất phải kể đến: Trò chơi dạy học, bản đồ tư duy, hoạt động nhóm... 

Đặc điểm của những trò chơi được lựa chọn, sử dụng trực tiếp để dạy 

học phải tuân thủ theo mục đích, nội dung, các nguyên tắc và phương pháp 

dạy học, nó có chức năng tổ chức, hướng dẫn và động viên học sinh tìm kiếm, 

lĩnh hội tri thức, học tập, rèn luyện kĩ năng, tích lũy và phát triển các phương 

thức hoạt động và phương thức hành vi ứng xử xã hội, văn hóa, đạo đức, 

thẩm mĩ, pháp luật, khoa học ngôn ngữ… cải thiện và phát triển thể chất, tức là 

tổ chức và hướng dẫn quá trình học tập của học sinh khi tham gia chơi . 

Bản đồ tư duy (BĐTD) là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình 

ảnh nhằm tìm tòi đào sâu, mở rộng một ý tưởng, tóm tắt những ý chính của một 

nội dung, hệ thống hoá một chủ đề. Đó còn là công cụ đồ họa nối các hình ảnh 

có liên hệ với nhau vì vậy có thể vận dụng BĐTD vào hỗ trợ dạy học kiến 

thức mới, củng cố kiến thức sau mỗi tiết học, ôn tập hệ thống hóa kiến thức sau 

mỗi chương,... và giúp cán bộ quản lí giáo dục lập kế hoạch công tác. 

Theo tài liệu tham khảo và hỏi ý kiến đồng nghiệp thì hầu hết các giáo 

viên đều chỉ áp dụng 1 trong 2 phương pháp hoặc dùng trò chơi dạy học 

hoặc dùng bản đồ tư duy kết hợp 1 số phương pháp dạy học khác. 

Tuy nhiên, nếu chỉ tổ chức các trò chơi, các em dễ có xu hướng bị cuốn 

hút vào trò chơi mà không tìm rõ được mục đích của giờ học, làm giờ học kém 

hiệu quả. Còn nếu chỉ sử dụng bản đồ tư duy thì những học sinh có khả năng 

suy luận chậm sẽ không bắt kịp với bài giảng của giáo viên, coi bản đồ tư 

duy là những hình vẽ phức tạp... 

Trong hệ thống giáo dục quốc dân, trường trung học phổ thông là cấp học 

cuối cùng của bậc học phổ thông. Hoàn chỉnh tất cả các khâu mà giáo dục phổ 

thông đặt ra để đạt được mục tiêu cấp học, hình thành cho thế hệ trẻ nhân cách 

sống mà xã hội yêu cầu. Đó là lớp thanh niên có kiến thức cơ bản phổ thông vững 

chắc về tự nhiên, xã hội. Biết tư duy sáng tạo, năng động, dám nghĩ, dám làm, có 

kỹ năng làm việc và biết cách ứng xử trong cuộc sống; có nhân sinh quan duy vật 

biện chứng, biết yêu thương đồng loại, chan hoà với mọi người. Một bộ phận 

thanh niên này sẽ được đào tạo nghề để trở thành những công nhân kỹ thuật lành 

nghề cung cấp cho các ngành kinh tế - văn hoá - xã hội của đất nước. 







4 










Học sinh trường trung học phổ thông Bến Tre là những học sinh đã tốt 

nghiệp trung học cơ sở, đủ điều kiện xét tuyển, trúng tuyển và đang học tập tại 

các trường trung học phổ thông. Họ có độ tuổi phổ biến từ 15 tới 18 (không kể 

một số trường hợp đặc biệt); gồm học sinh các khối: lớp 10, lớp 11, lớp 12; thể 

chất tốt, học lực khá; nhạy cảm với cái mới và những tác động khách quan; hiểu 

biết xã hội còn ít; khả năng chịu đựng khó khăn, gian khổ, vất vả hạn chế; một số 

học sinh, điều kiện sống nhiều khó khăn... 

Để thực hiện được mục tiêu, nhiệm vụ học tập, trên cơ sở giới thiệu hướng 

dẫn của giáo viên. Hoạt động học của học sinh trung học phổ thông Bến Tre có 

thể diễn ra dưới sự chỉ đạo, điều khiển, hướng dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp của 

giáo viên và các lực lượng quản lý giáo dục, đó là lúc người học là chủ thể nhận 

thức tích cực, tiến hành những hoạt động học tập để lĩnh hội kiến thức theo sự 

dẫn dắt của giáo viên. 

Khó khăn của giáo viên khi dạy các bài luyện tập là lượng kiến thức 

cần ôn tập nhiều, cả lí thuyết và bài tập, nhận thấy tâm lí của học sinh cứ nghĩ 

đến bài luyện tập là sợ phải lên bảng, giờ học sẽ căng thẳng hơn, dẫn đến khả 

năng tiếp thu kiến thức của học sinh không tốt. 

Từ những thực trạng đó, để xây dựng mối quan hệ thân thiện giữa thầy và 

trò, sự hứng thú học tập, rèn khả năng tư duy, suy luận, tính logic ...của học 

sinh. Tôi nhận thấy, nếu kết hợp được cả 2 phương pháp sử dụng trò chơi dạy 

học và bản đồ tư duy, nhất là trong các giờ luyện tập sẽ: 

- Góp phần giúp học sinh hứng thú học tập hơn với việc học mà chơi, 

chơi mà học, đồng thời củng cố khắc sâu kiến thức bộ môn hóa học, khả năng 

tư duy tốt cho các môn học khác. 

- Giáo viên sẽ chịu khó tìm tòi các phương pháp dạy học, các trò chơi kết 

hợp bản đồ tư duy nhằm nâng cao chất lượng chính giờ dạy của mình, hơn thế 

nữa sẽ có cơ hội tiếp cận công nghệ thông tin nhiều hơn, khả năng giao lưu học 

hỏi được mở rộng. Đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục của nước nhà. 

2. TÊN SÁNG KIẾN: “Kết hợp trò chơi dạy học và bản đồ tư duy khi 

dạy bài: Luyện tập ankin – Lớp 11 - Ban cơ bản” 

3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN: 

- Họ và tên: Trần Thị Hương Bình 

- Địa chỉ: Trường THPT Bến Tre – Phúc Yên –Vĩnh Phúc 

- Số điện thoại: 0982 549 998 

- Email: tranthihuongbinh.gvbentre@vinhphuc.edu.vn 


4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN: 

- Họ và tên: Trần Thị Hương Bình 

- Địa chỉ: Trường THPT Bến Tre – Phúc Yên –Vĩnh Phúc 






5 










5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN: 

- Lĩnh vực giảng dạy hóa học ở trường phổ thông. 

- Nghiên cứu ảnh hưởng của việc thay đổi phương pháp dạy học: Dùng kết 

hợp cả trò chơi dạy học và BDTD vào các giờ học luyện tập. 

- Nghiên cứu sự hứng thú học tập, rèn khả năng tư duy, suy luận, tính 

logic... của học sinh THPT với mục đích giúp học sinh lĩnh hội kiến thức chủ 

động, sáng tạo. 

- Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần cung cấp thêm cơ sở khoa học 

cho thực tiễn đổi mới nâng cao chất lượng dạy - học của các trường trung học phổ 

thông thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc; đồng thời là tài liệu tham khảo cho đội 

ngũ cán bộ, giáo viên, cơ quan quản lý giáo dục ở các trường trung học phổ thông 

nhằm nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo trong giai đoạn hiện nay. 

6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP 

DỤNG THỬ: 

-Sau một số năm giảng dạy: 

+ Năm 2014-2015: Thử nghiêm với hai lớp 11A6, 11A7. 

+ Năm 2015-2016: Ứng dụng với hai lớp 11A4, 11A7. 




-Thời gian ứng dụng và kết quả của đế tài: Từ tháng 1/2015 – 2/2019. 

7. MÔ TẢ BẢN CHẤT SÁNG KIẾN: 

7.1.Về nội dung của sáng kiến: 

Tìm hiểu cơ sở lí luận của vấn đề: 

- Đặc điểm của những trò chơi được lựa chọn, sử dụng trực tiếp để dạy học 

phải tuân thủ theo mục đích, nội dung, các nguyên tắc và phương pháp dạy học, 

nó có chức năng tổ chức, hướng dẫn và động viên HS tìm kiếm, lĩnh hội tri thức, 

học tập, rèn luyện kĩ năng, tích lũy và phát triển các phương thức hoạt động và 

phương thức hành vi ứng xử xã hội, văn hóa, đạo đức, thẩm mĩ, pháp luật, khoa 

học ngôn ngữ… cải thiện và phát triển thể chất, tức là tổ chức và hướng dẫn quá 

trình học tập của HS khi tham gia chơi. 

- Bản đồ tư duy (BĐTD) còn được gọi là lược đồ tư duy hay sơ đồ tư duy, 

trong chuyên đề này dùng khái niệm BĐTD. 


- BĐTD là một biểu đồ được sử dụng để thể hiện từ ngữ, ý tưởng, nhiệm 

vụ, hay các mục được liên kết và sắp xếp toả tròn quanh từ khóa hay ý trung tâm. 

Bản đồ tư duy là một phương pháp đồ họa thể hiện ý tưởng và khái niệm. Trong 






6 










Bản đồ tư duy, thông tin được cấu trúc hóa theo cách giống như bộ não hoạt 

động. 

- BĐTD là một công cụ tổ chức tư duy. Đây là phương pháp dễ 

nhất để chuyển tải thông tin vào bộ não rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não. Nó là 

một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và rất hiệu quả theo đúng nghĩa của nó: 

“Sắp xếp” ý nghĩ. 

Tìm hiểu thực trạng của vấn đề: 

- Hóa học là một ngành khoa học thực nghiệm, có vai trò quan 

trọng trong cuộc sống và cần thiết đối với các ngành khoa học công nghệ 

khác. Kho tàng kiến thức hóa học vô cùng to lớn và ngày càng được mở rộng 

cùng sự phát triển của nhân loại. Vì thế, nhiệm vụ của mỗi giáo viên hóa học 

càng nặng nề hơn khi gánh trên vai trọng trách: “trồng người” đáp ứng nhu cầu 

của xã hội. Thời gian trên lớp thì có hạn trong khi kiến thức hóa học của nhân 

loại là vô hạn. Giáo viên không thể cung cấp hết cho học sinh được. Việc gây ra 

hứng thú cho các em về môn hóa học để các em có thể tự tìm hiểu, bổ sung kiến 

thức là thực sự cần thiết. 

- Phương pháp đàm thoại để nhắc kiến thức cần nhớ và bài tập hóa học để 

củng cố, tuy nhiên nếu GV luôn chỉ sử dụng chúng sẽ gây ra sự nhàm chán cho 

học sinh, HS tiếp thu bài giảng một cách thụ động và sẽ quên đi cách giải nếu 

thường xuyên không dùng đến. Thậm chí chính giáo viên đứng lớp cũng thấy tẻ 

nhạt vì năm nào, tháng nào cũng sử dụng một phương pháp đối với nhiều đối 

tượng HS, dẫn đến nhiều khi cho HS tự đọc bài, làm bài ôn tập trong SGK và 

đưa ra nhiều dạng bài tập khác nhau trong khi kiến thức cơ bản thì HS chưa chắc 

đã nắm được. 

- Sử dụng trò chơi dạy học và bản đồ tư duy để tổng kết, củng cố kiến thức 

cho HS, nhất là các giờ luyện tập. HS vừa được học, vừa được giao lưu, vừa 

được chơi. Do đó, HS sẽ nhớ kiến thức sâu hơn, lâu hơn. 

7.2.Về khả năng áp dụng của sáng kiến: 

- Cùng các đồng nghiệp góp ý, trao đổi, thảo luận, đã giảng dạy cho học 

sinh khối lớp 11 trường THPT Bến Tre - Vĩnh Phúc, trường THPT Mê Linh - Hà 

Nội, trường THPT Xuân Hòa – Vĩnh Phúc, trường THPT Nguyễn Viết Xuân – 

Vĩnh Phúc, trường THPT Phúc Yên – Vĩnh Phúc, trường THPT Hai Bà Trưng – 

Vĩnh Phúc. 

- Có thể áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này cho tất cả học sinh lớp 11 các 

trường THPT. Mở rộng sáng kiến sang các bài dạy của các khối lớp và các môn 

học khác. 


7.3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu: 

- Đối tượng nghiên cứu: Thiết kế và sử dụng trò chơi dạy học và 

bản đồ tư duy khi dạy bài: Luyện tập ankin– Hóa học lớp 11 – Ban cơ bản. 

-Khách thể nghiên cứu: Chọn 2 lớp tương đương về khả năng học môn 






7 










Hóa học, số lượng, trình độ giáo viên dạy, điều kiện học tập,… của trường 

THPT Bến Tre – Phúc Yên – Vĩnh Phúc. 

+ Lớp 11A2 (Lớp thực nghiệm – 35 học sinh) 

+ Lớp 11A3 (Lớp đối chứng – 35 học sinh) 

- Bảng thiết kế nghiên cứu: 

Nhóm thực nghiệm (35) N1 

Nhóm đối chứng (35) N2 

7.4. Phạm vi nghiên cứu: 

Kết hợp trò chơi dạy học 

Sử dụng trò chơi dạy học, giới thiệu bản đồ tư 

duy do nhóm N1 và GV đã xây dựng. 

Nghiên cứu, thử nghiệm và đề xuất phương pháp dạy học : trò chơi dạy 

học và bản đồ tư duy áp dụng cho các bài luyện tập. 

Bài dạy: Bài 33: Tiết 47. Luyện tập: Ankin. 

Lớp 11- Ban cơ bản – Trường THPT Bến Tre – Phúc Yên – Vĩnh Phúc 

7.5. Thiết kế bài giảng: Soạn giáo án 







8 







TIẾT 47 

Bài 33: LUYỆN TẬP ANKIN 




I. Mục tiêu 

1. Kiến thức 

- Củng cố kiến thức về: 

Đặc điểm cấu tạo của anken, ankin; sự giống và khác nhau về cấu tạo của 

hai loại hiđrocacbon này. 

Tính chất hóa học đặc trưng của anken và ankin: Phản ứng cộng, 

Sự chuyển hóa qua lại giữa ankin, anken và ankan. 

Nguyên nhân gây ra tính chất hóa học đặc trưng của ankin và anken. 

Phân biệt các chất ankan, anken, ankin bằng phương pháp hóa học. 

2. Kĩ năng 

- So sánh, tìm mối liên hệ cơ bản giữa anken và ankin để từ đó có cách nhớ 

hệ thống. 

- Vận dụng giải các bài tập về ankin, anken và ankan: bài tập nhận biết, sơ 

đồ phản ứng, xác định CTCT, các bài toán về ankan, anken, ankin (hỗn hợp, bài 

toán đồng đẳng,..) 

3. Thái độ 

Tham gia tích cực vào quá trình nhận thức, giải quyết vấn đề, có khả 

năng hợp tác, độc lập trong quá trình nhận thức. Phát hiện và giải quyết 

những kiến thức liên quan, thực tiễn. 

4. Định hướng phát triển năng lực 

- Phát triển cho HS những năng lực sau: 

+ Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. 

+ Năng lực tư duy logic. 

+ Năng lực hợp tác. 

II. Chuẩn bị hoạt động 

- Thiết kế phiếu hoạt động nhận thức cho HS. 

- Chuẩn bị giấy, bút dạ cho HS hoạt động nhóm 


Phiếu học tập 1: 

Em hãy dùng từ ngữ hóa học để đưa ra từng gợi ý sao cho bạn cùng 

nhóm tìm ra được từng từ khóa trong phiếu học tập của nhóm mình: 

(GV chia lớp thành 2 nhóm) 






9 










Nhóm 1: 

1. C n H 2n (n ≥ 2). 2. C n H 2n-2 (n ≥ 2) 

3. Liên kết pi, mạch hở 4. Đồng phân mạch C 

5. Đồng phân vị trí liên kết bội 6. Đồng phân hình học 

Nhóm 2: 

1. Phản ứng cộng 2. Phản ứng trùng hợp 

3. Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn 4. Maccopnhicop 

5. Liên kết pi kém bền 6. Oxi hóa hoàn toàn 

7. Phản ứng thế ion kim loại 

Phiếu học tập số 2: Em hãy dùng từ ngữ hóa học để đưa ra từng gợi ý để 1 

bạn cùng chơi tìm ra được tên của hidrocacbon có trong phiếu tập: 

(GV gọi 2 học sinh bất kì của 2 nhóm lên bảng lập bản đồ tư duy của 

phiếu học tập số 1, hoàn thiện tiếp theo phiếu học tập số 2) 

Em gợi ý để bạn tìm được từng từ khóa: 

1. Metan 2. Axetilen 3. Vinylaxetilen 

4. Buta-1,3-dien 5. Polibutađien 

Phiếu học tập số 3: Hoàn thành sơ đồ chuyển hóa sau: 

(Chia lớp thành 2 nhóm, xây dựng bản đồ tư duy) 

Hoàn thành sơ đồ chuyển hóa: 

(1) (2) 

CH 4 C 2 H 2 

C 4 H (3) (4) 

4 C 4 H 6 polibutadien 

Phiếu học tập số 4: (Chia lớp thành 2 nhóm, làm bài tập) 

Nhóm 1: Trình bày phương pháp hóa học để phân biệt 3 bình đựng ba khí 

riêng biệt là: metan, etilen, axetilen.Viết phương trình hóa học minh họa. 


Nhóm 2: Dẫn hỗn hợp khí gồm metan, etilen, axetilen đi vào một lượng 

dư dung dịch bạc nitrat trong dung dịch ammoniac. Khí còn lại được dẫn vào 






10 










dung dịch brom (dư). Nêu và giải thích các hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm. 

Phiếu học tập số 5: 

Bài tập 5(SGK): Dẫn 6,72 lít hỗn hợp khí X gồm propan, etilen và axetilen 

qua dung dịch brom dư, thấy còn 1,68 lít khí khí không bị hấp thụ. Nếu dẫn 6,72 

lít khí X trên qua dung dịch bạc nitrat trong amoniac thấy có 24,24 gam kết tủa. 

Các thể tích khí đo ở điều kiện tiêu chuẩn. 

a) Viết các phương trình hóa học để giải thích quá trình thí nghiệm trên. 

b) Tính thành phần phần trăm theo thể tích và theo khối lượng của mỗi khí 

trong hỗn hợp. 

Phiếu học tập số 6: 

Bài tập 7: Ứng với CTPT C 5 H 8 có bao nhiêu đồng phân ankin ? và bao 

nhiêu ankin tác dụng với dung dịch bạc nitrat trong amoniac thấy có kết tủa ? 

- HS ôn lại các kiến thức đã học trước khi đến lớp. 

III. Phương pháp dạy học 

- Sử dụng trò chơi dạy học và bản đồ tư duy. 

- Phương pháp dạy học theo nhóm. 

- Phương pháp sử dụng bài tập hóa học. 

IV. Kế hoạch dạy học 

1. Ổn định lớp. 

2. Hoạt động dạy học. 

Hoạt động 1: HOẠT ĐỘNG VÀO BÀI 

*/ GV đặt vấn đề: Chúng ta đã học xong các loại hiđrocacbon không no là 

anken, ankađien và ankin. Vậy chúng có đặc điểm cấu tạo gì? Tính chất hóa học 

của chúng có giống nhau không? Tại sao? Và việc vận dụng kiến thức vào việc 

giải các dạng bài tập về anken, ankan, ankin như thế nào? Bài hôm nay chúng ta 

cùng tổng kết lại các vấn đề đó thông qua một trò chơi và xây dựng được bản đồ 

tư duy, vận dụng làm một số bài cụ thể. Các em đã sẵn sàng chưa? 

*/ HS hình thành mục đích bài học và xuất hiện nhu cầu học tập. 

Hoạt động 2: KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG 


PPDH: sử dụng trò chơi dạy học mang tên “Đoán ý đồng đội” kết 

hợp sử dụng bản đồ tư duy để tổng kết và củng cố lí thuyết về cấu tạo và tính 

chất hóa học của anken, ankin và phương pháp đàm thoại tái hiện để tổng 

kết sự chuyển hóa qua lại giữa ankan, anken, ankin. 






11 










*/ GV: nêu mục tiêu dạy học và giới thiệu PPDH: trước hết để tổng 

kết lí thuyết về cấu tạo và tính chất hóa học của anken, ankin chúng ta sẽ cùng 

chơi trò chơi mang tên là “đoán ý đồng đội” và lập bản đồ tư duy theo nhóm. 

Các em chú ý nghe cho rõ cách thức chơi và luật chơi, trong quá trình chơi 

phải thực hiện theo hiệu lệnh quản trò chơi của cô, khi nào cô nói trò chơi bắt đầu 

các em mới được chơi và cô nói kết thúc trò chơi thì các em dừng lại. Các hoạt 

động nhóm sau cũng cần chú ý nghe hiệu lệnh. 

*/ Chúng ta bắt đầu chơi trò chơi thứ nhất. 

- Trò chơi 1: GV phổ biến cách chơi và luật chơi 

+ Cách chơi: Trong trò chơi thứ nhất, cô sẽ chia lớp thành hai nhóm (mỗi 

dãy là một nhóm), mỗi nhóm cử 2 người lên chơi, các bạn ở dưới cổ vũ (nhưng 

không được nhắc), có thể bổ sung khi cô giáo hỏi và được tính điểm cho nhóm. 

Người thứ nhất (đứng quay mặt xuống lớp) sẽ đưa ra các gợi ý về các từ 

khóa trong phiếu được phát, người thứ 2 (đứng quay lưng vào lưng người thứ 

nhất, hướng mặt lên bảng) có nhiệm vụ nói ra được các từ khóa đó một cách 

chính xác như trong phiếu được phát. Các từ khóa hỏi và trả lời đúng được GV 

ghi lên bảng. Thời gian hỏi đáp là 3 phút. 

+ Luật chơi: các em phải dùng ngôn ngữ và kiến thức hóa học để gợi ý 

sao cho người kia có thể hiểu và đọc được từ khóa. Chú ý, người hỏi không 

được dùng các tiếng lóng, tiếng Anh, các từ đồng nghĩa hoặc từ có trong từ khóa 

để gợi ý. Nếu làm như vậy sẽ phạm quy, từ khóa đó không được tính điểm. 

Nếu người trả lời không nghĩ ra từ khóa có thể nói “chuyển” để chuyển 

sang từ khóa khác, sau đó có thể quay lại sau. 

Mỗi từ khóa đúng được 10 điểm. Với các từ khóa người chơi không gợi ý 

được, đội nào gợi ý đúng được tính 5 điểm. 

Sau khi hai đại diện của 2 đội chơi xong các em thảo luận nhóm, nội dung 

thảo luận nhóm như sau: các em cần xác định chủ đề của các từ khóa của cả hai 

nhóm, sau đó thiết lập một bản đồ tư duy với chủ đề đã xác định và các nhánh có 

chứa các từ khóa của cả 2 nhóm trên 1 tờ giấy Ao (GV phát giấy Ao và bút dạ 

nhiều màu). Lập rồi nhanh chóng treo lên bảng. Mỗi nhóm cử một đại diện trình 

bày. Thời gian thảo luận, lập bản đồ tư duy là 5 phút, trình bày trong 1 phút. 

- Lập bản đồ tư duy đúng được 20 điểm, trình bày rõ ràng được 10 điểm. 

(Từ khóa cho 2 nhóm trong phiếu học tập số 1) 

HS: Hai nhóm chơi trò chơi 

* Phát phiếu học tập 1: 


- GV: điều khiển trò chơi, ghi các từ khóa đúng lên bảng, tính điểm cho 

mỗi đội. Mỗi một cặp chơi chơi xong, giáo viên nhận xét (những từ khóa nào HS 

gợi ý chưa sát với kiến thức GV phân tích và đưa ra gợi ý) và cho các HS ở dưới 

đưa ra gợi ý. 






12 










- GV: Chiếu đáp án gợi ý cho các từ khóa của mỗi nhóm. 

- GV: Chiếu yêu cầu thảo luận nhóm và lập bản đồ tư duy. 

- HS: Thảo luận nhóm lập bản đồ tư duy; làm xong treo bản đồ tư duy lên bảng. 

- GV: Sửa bản đồ tư duy của hai nhóm, chiếu bản đồ tư duy của GV và tổng. 

*/ Đáp án gợi ý cho các từ khóa ở phiếu học tập 1: 

Nhóm 1: 

1. C n H 2n (n ≥ 2) : đây là CTPT của anken 

2. C n H 2n-2 (n ≥ 2): đây là CTPT của ankin 

3. mạch hở, liên kết pi: đây là đặc điểm cấu tạo của các HC không no 

4. Đồng phân mạch C: các chất có cùng CTPT nhưng khác nhau về cách 

nối các nguyên tử C được gọi là …… 

5. Đồng phân vị trí liên kết bội: các chất có cùng CTPT, cùng mạch C, 

nhưng khác nhau về chỗ nối đặc trưng của anken, ankin được gọi là … 

6. Đồng phân hình học:dạng cis và trans của anken được gọi là... 

Nhóm 2: 

1. Phản ứng cộng: đây là tính chất hóa học đặc trưng của anken 

và ankin (hoặc của các hợp chất chứa liên kết bội) (loại …….. mà từ 2 hay 

nhiều chất tạo thành 1 chất) 

2. Phản ứng trùng hợp: đây cũng là tính chất hóa học đặc trưng của 

anken và ankin mà sản phẩm được gọi là polime. 

3. Phản ứng oxi hóa không hoàn toàn: cho anken,ankin tác dụng với dd 

KMnO 4 được gọi là …. 

4. Maccopnhicop: Đây là tên quy tắc xác định sản phẩm chính khi cho 

các chất không đối xứng phản ứng cộng với anken,ankin không đối xứng. 

5. Liên kết pi kém bền: đây là nguyên nhân gây ra các tính chất hóa 

học đặc trưng của anken và ankin. 

6. Oxi hóa hoàn toàn: Phản ứng cháy còn gọi là phản ứng gì? 


7. Phản ứng thế ion kim loại: Ank-1-in tác dụng với dung dịch bạc 

amoniac trong dung dịch amoniac được gọi là ... 






13 







BẢN ĐỒ TƯ DUY 










14 







SỰ CHUYỂN HÓA LẪN NHAU GIỮA ANKAN, ANKEN, ANKIN 




GV: Viết lên bảng tên của 3 loại hiđrocacbon đã học (xếp theo vị trí 3 đỉnh 

của 1 tam giác). Các em hãy cho biết sự chuyển hóa giữa các loại chất này, nêu rõ 

tác nhân và điều kiện phản ứng? 

Ankan 

Ankin 

Anken 

HS: Trả lời, theo câu trả lời đó GV dùng phấn vẽ các mũi tên chuyển hóa 

và tác nhân cũng như điều kiện phản ứng. Được sơ đồ như sau: 

Ankan 

+H 2 

, xt Ni, tº 

- H 2 , tº, xt 

+H 2 , xt Ni 

Ankin 

Anken 

+H 2 

, xt Pd/PbCO 3 

Hoạt động 3: HOÀN THÀNH DÃY BIẾN HÓA 

GV: Tổng kết ngắn gọn kiến thức cần nắm vững rồi chuyển ý sang phần 

vận dụng. Để vận dụng những kiến thức đó chúng ta cùng chơi một trò chơi 

thứ hai sau đó là một số bài tập. 

* Phiếu học tập 2 (Trò chơi 2): Vận dụng kiến thức lí thuyết về ankan, 

anken, ankađien, ankin vào các trường hợp cụ thể. 

GV giới thiệu trò chơi thứ hai, chiếu hướng dẫn chơi: trò chơi thứ 2 

cũng có tên là “Đoán ý đồng đội”. Luật chơi tương tự trò chơi 1, nhưng lần này 

các từ khóa mà cô đưa ra là tên gọi của một hiđrocacbon nào đó, nhiệm vụ của 

người chơi là: người hỏi sẽ đưa ra gợi ý về đặc điểm cấu tạo, về loại mạch 

cacbon, loại liên kết hóa học, các tính chất hóa học của mỗi chất và người kia 

đọc đúng được tên chất. Thời gian dành cho hỏi và trả lời là 2 phút. 


GV mời hai HS bất kì lên chơi. Nhận xét, chiếu đáp án tổng kết. Phân tích 

chỉ ra các đặc điểm cấu tạo và tính chất của 2 chất trong phiếu học tập số 2. Như 

vậy qua trò chơi này HS vận dụng được phần lí thuyết vừa tổng kết ở trên. 






15 










* Đáp án gợi ý các từ khóa cho phiếu học tập 2: 

1. Metan: Đây là một hiđrocacbon được điều chế từ CH 3 COONa. 

(Chất khí là thành phần chính của khí thiên nhiên). 

2. Axetilen: Hiđrocacbon này được dùng để hàn cắt kim loại. 

( Đây là sản phẩm được tạo thành khi cho CaC 2 tác dụng với H 2 O) 

3. Vinylaxetilen: Đây là sản phẩm của phản ứng cộng hợp 2 phân tử 

axetilen. 

( Đây là sản phẩm của phản ứng dime phân tử axetilen) 

4. Buta-1,3-đien: Đây là một hiđrocacbon mạch thẳng, phân tử gồm 4 

nguyên tử cacbon, có 2 liên kết đôi cách nhau một liên kết đơn. 

(Tên gọi khác của divinyl là?) 

5. Polibutađien: Đây là một polime được dùng để sản xuất cao su buna. 

GV chuyển ý: Với các chất hữu cơ vừa tìm được, chúng ta lập được một sơ 

đồ chuyển hóa sau. 

* Phiếu học tập 3 

GV: Chiếu phiếu học tập số 3 lên bảng: Học sinh làm việc theo 2 nhóm. 

GV: Đại diện 2 HS của 2 nhóm lên bảng hoàn thành dãy biến hóa của 

nhóm mình (Yêu cầu HS gấp SGK lại). Đại diện thuyết trình bài của nhóm. 

(3) 

* Đáp án phiếu học tập số 3: 

1500ºC 

(1) CH 4 

C 2 H 2 + H 2 

(2) 

2 CH CH 

tº, xt 

CH C _ CH = CH 2 

(4) CH 2 = CH _ CH = CH 2 

CH C _ CH = CH 2 

Pd/PbCO 3 

tº 

tº, xt, p 

CH 2 = CH _ CH = CH 2 

n ( _ CH 2 

_ CH = CH 

_ CH2 

_ )n 

Khi chữa bài GV chú ý phân tích cho HS: 

- Cách làm bài tập hoàn thành sơ đồ phản ứng dạng cho chất đầu, chất cuối 

và dạng cho chất đầu và tác nhân phản ứng. 


- Chú ý điều kiện các phản ứng, mối liện hệ các loại chất, quy tắc xác 

định sản phẩm chính trong phản ứng cộng của anken bất đối xứng. 

GV chuyển ý: Vậy với các hidrocacbon không no đã học được nhận biết 






16 










như thế nào? 

* Phiếu học tập 4 

GV: Chiếu phiếu học tập số 4 lên bảng: Học sinh làm việc theo 2 nhóm. 

GV: Đại diện 2 HS của 2 nhóm lên bảng hoàn thành bài của nhóm 

mình . 

* Đáp án phiếu học tập số 4: 

Nhóm 1: 

- Dẫn 3 khí của 3 bình trên vào một lượng dư dung dịch bạc nitrat trong 

dung dịch amoniac, khí nào làm cho Dung dịch AgNO3 trong dung dịch NH3 có 

kết tủa vàng nhạt xuất hiện thì bình đựng khí đó là axetilen. 

CH CH + 2AgNO 3 + 2NH 3 CAg CAg + 2NH 4 NO 3 

- Tiếp tục dẫn 2 khí của 2 bình khí còn lại vào dung dịch brom dư, khí nào 

làm cho dung dịch brom nhạt màu thì bình đựng khí đó là etilen. 

CH2=CH2 + Br2 

- Bình khí còn lại chính là metan. 

Nhóm 2: 

CH2Br – CH2Br 

- Dung dịch AgNO 3 trong dung dịch NH 3 có kết tủa vàng nhạt xuất hiện: 

- Dung dịch Brom nhạt màu: 

CH 2 =CH 2 + Br 2 

CH 2 Br – CH 2 Br 

GV dùng phương pháp: Nêu vấn đề, đàm thoại theo hướng phát huy tính 

tích cực, chủ động tiếp thu kiến thức của HS để đưa ra và giải quyết các dạng bài 

tập về phản ứng cộng và thế thường gặp . 

Hoạt động 4: BÀI TẬP VỀ PHẢN ỨNG CỘNG VÀ THẾ VÀO 

HIĐROCACBON KHÔNG NO 

HOẠT 

ĐỘNG CỦA 

GV VÀ HS 

- GV chiếu 

phiếu học 

tập số 5 

- GV cho 

HS 5 phút 

NỘI DUNG GHI BẢNG 

(GV dùng máy chiếu đề bài toán) 

Bài toán: Dẫn 6,72 lít hỗn hợp khí X gồm propan, etilen và 

axetilen qua dung dịch brom dư, thấy còn 1,68 lít khí khí không bị 

hấp thụ. Nếu dẫn 6,72 lít khí X trên qua dung dịch bạc nitrat 

trong amoniac thấy có 24,24 gam kết tủa. Các thể tích khí đo ở 

điều kiện tiêu chuẩn. 

a) Viết các phương trình hóa học để giải thích quá trình thí 







17 










suy nghĩ. 

- GV 

hướng dẫn 

HS làm, 

gọi HS 

đứng tại 

chỗ trả lời. 

- GV chiếu 

phiếu học 

tập số 6 

- GV cho 

HS 5 phút 

suy nghĩ. 

- GV 

hướng dẫn 

HS làm, 

gọi HS 

đứng tại 

chỗ trả lời 

nghiệm trên. 

b) Tính thành phần phần trăm theo thể tích và theo khối lượng của 

mỗi khí trong hỗn hợp. 

Bài giải: 

a) Các phương trình hóa học: 

C 2 H 4 + Br 2 C 2 H 4 Br 2 (1) 

C 2 H 2 + Br 2 C 2 H 2 Br 4 (2) 

CH CH + 2AgNO 3 + 2NH 3 CAg CAg + 2NH 4 NO 3 

(3) 

b) n hỗn hợp X = 6,72/ 22.4 = 0,3 (mol) 

nC 3 H 8 = 1,68/22,4 = 0.075 (mol) 

nC 2 Ag 2 = 24,24/240 = 0,101 (mol) 

Theo phương trình (3): 

nC 2 H 2 = nC 2 Ag 2 = 0,101 (mol) 

* Phần trăm số mol khí cũng là phần trăm thể tích (trong cùng 

điều kiện nhiệt độ, áp suất). 

%VC 2 H 2 = 0,101/ 0,3 × 100 = 33,7% 

%VC 2 H 4 = 0,124/ 0,3 × 100 = 41,3% 

%VC 3 H 8 = 100% - 33,7% - 41,3% = 25% 

* Khối lượng hỗn hợp khí = m C 2 H 2 + m C 2 H 4 + m C 3 H 8 

= 0,101 × 26 + 0,124 × 28 + 0.075 × 44 

= 9,398 (gam) 

% m C 2 H 2 = (0,101 × 26)/ 9,398 × 100 = 27,94% 

% m C 2 H 4 = (0,124 × 28)/ 9,398 × 100 = 36,94% 

% m C 3 H 8 = (0.075 × 44)/ 9,398 × 100 = 35,12% 

Bài tập 7: Ứng với CTPT C 5 H 8 có bao nhiêu đồng phân ankin ? và 

bao nhiêu ankin tác dụng với dung dịch bạc nitrat trong amoniac 

thấy có kết tủa ? 

Bài giải 

- Ứng với CTPT C 5 H 8 có 3 đồng phân ankin. 

- Chỉ ank-1-in tác dụng với dung dịch bạc nitrat trong amoniac 

thấy có kết tủa . 

-Có 2 ankin tác dụng với dung dịch bạc nitrat trong amoniac thấy 

tạo kết tủa là: pent-1-in và 3-metylbut-1-in. 







18 










Củng cố: 

Trở lại bản đồ tư duy (Giáo viên trình chiếu lại bản đồ tư duy), chúng ta đã 

làm được 1 số dạng bài tập cơ bản về phản ứng cộng vào hidrocacbon 

không no và phản ứng thế vào ank-1-in 

1) GV phát bài tập về nhà 

Hướng dẫn về nhà: 

Bài 1: Viết các phương trình phản ứng sau: 

1. Etilen + Br 2 

2. Propin + HCl (tỉ lệ mol 1:1, viết sản phẩm chính) 

3. Pent-2-in + AgNO 3 + NH 3 

4. Propen + H 2 

5. But-1-en + AgNO 3 + NH 3 

6. Axetilen + Br 2 (tỉ lệ mol 1:2) 

7. Axetilen + H 2 (xúc tác Pd/PbCO 3 , t o ) 

Bài 2: 

1. Cho biết sản phẩm chính của phản ứng giữa 2-metylbut-2-en với HBr và 

giữa but-2-in với HBr (tỉ lệ mol 1:2). Dựa vào quy tắc nào để xác định sản phẩm 

chính ? 

2. Trình bày cách phân biệt 3 khí: propan, propin và propilen? 

3. Hỗn hợp X gồm metan, etilen, axetilen. Sục 7 gam X vào nước brom dư 

thì thấy có 48 gam brom phản ứng. Cho 7 gam trên phản ứng với AgNO3 dư 

trong NH3 thì thu được 24 gam kết tủa. Viết PTHH xảy ra và tính khối lượng mỗi 

chất trong X? 

Bài 3: 

1. Viết phương trình phản ứng hoá học của các phản ứng từ axetilen và các 

chất vô cơ cần thiết điều chế các chất sau: a) 1,2-đicloetan; b) 1,1-đicloetan; c) 

1,2-đibrometen; d) buta-1,3-đien; e) 1,1,2-tribrometan. 

2. Viết đồng phân ankin có CTPT C 5 H 8 , C6H10. Ứng với mỗi CTPT cho 

biết có bao nhiêu đồng phân phản ứng với dung dịch AgNO3/NH3 ? Viết phương 

trình hóa học xảy ra. 

Bài 4: Bài tập 3, 4, 6, 7 (Trang 147-SGK) 


2) Đọc trước bài thực hành số 4: Điều chế và tính chất của etilen, axetilen 

7.6. Ra các bài tập kiểm tra kết quả hiểu và vận dụng kiến thức của học sinh: 

Bài kiểm tra sau tác động là bài kiểm tra 15 phút tại lớp 11A2 và 11A3 gồm 






19 










10 câu trắc nghiệm khách quan. 

7.7. Kết quả thực nghiệm: Lớp thực nghiệm là 11A2, lớp đối chứng là 

11A3 (Có phụ lục 1 và 2 kèm theo). 

Đa số học sinh trong lớp 11A2 vận dụng khá tốt vào các bài tập hoàn thành 

dãy biến hóa, tìm CTPT hợp chất hữu cơ, dạng toán định lượng. Đặc biệt các em 

đã phân biệt được rõ trường hợp sử dụng điều kiện đặc trưng cho một phản ứng cụ 

thể nào (tức là các em có thể tìm được từ khóa trong các trò chơi) 

Đối với lớp đối chứng các em còn khá lúng túng trong việc hoàn thành dãy 

biến hóa vì các em không được trao đổi cởi mở, vì sao mà biết được chất A hay B 

trong dãy là chất gì, và sẽ hoàn thành dãy biến hóa từ đầu đến cuối hay ngược 

lại... 

Đối với cả 2 lớp: Lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, phần lớn các em HS 

đều tích cực hoạt động, xây dựng bài trong tiết học. Tuy nhiên, chất lượng giờ học 

ở mỗi lớp có sự khác nhau rõ rệt, cụ thể: 

*/ Lớp đối chứng có hơn 50% HS thích tiết học vì giáo viên tổ chức giờ học 

sôi động, nhưng số lượng nghe giảng thụ động cũng chiếm tương đương. Mức độ 

hấp dẫn của những yêu cầu mà giáo viên đặt ra cũng như cảm nhận sau tiết học lại 

chỉ chủ yếu đạt mức bình thường. 

*/ Bên cạnh đó, hơn 80% HS lớp thực nghiệm thấy hứng khởi khi tham gia 

hoạt động, những yêu cầu mà giáo viên đặt ra cũng được đánh giá là hấp dẫn. 

Quan trọng, các em nhận thấy được ôn tập củng cố kiến thức nhiều hơn, do vậy 

mà thấy thích tiết học. 

*/ HS cả 2 lớp đều rất thích GV thay đổi phương pháp dạy học theo hướng 

kết hợp “kết hợp trò chơi dạy học và bản đồ tư duy” vào trong tiết học luyện tập. 

Như vậy: với việc sử dụng trò chơi dạy học trong giờ luyện tập, đa số HS 

thấy thoải mái và thích thú hơn. Tuy nhiên, nếu chỉ tổ chức các trò chơi, các em 

dễ có xu hướng bị cuốn hút vào trò chơi mà không tìm rõ được mục đích của giờ 

học, làm giờ học kém hiệu quả. Vì vậy, việc kết hợp sử dụng trò chơi dạy học và 

bản đồ tư duy sẽ góp phần giúp các em hứng thú hơn, đồng thời ôn tập củng cố 

nhằm khắc sâu kiến thức. 

8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): 

Trong sáng kiến kinh nghiệm này không có những thông tin cần được bảo 

mật. Mọi nội dung, vấn đề được nghiên cứu đều mang tính thực tế và cần được áp 

dụng rộng rãi trong quá trình dạy học môn Hóa học lớp 11 THPT. 

9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 


- Phải có đối tượng học sinh, sinh viên, học viên cần tiếp thu kiến thức về 

một hay nhiều vấn đề nào đó. 

- Phải có sự giúp đỡ của đồng nghiệp, các cấp lãnh đạo tạo điều kiện để thử 

nghiệm, áp dụng và phát huy sáng kiến. 






20 










- Giáo viên phải tìm hiểu rõ về các phương pháp gây hứng thú trong học 

tập, sử dụng tốt công nghệ thông tin, liên kết tải phần mềm chuyên biệt để lập bản 

đồ tư duy. 

- Phương pháp dạy học cũ ở cơ sở: 

Phương pháp 1: Phương pháp dạy học truyền thống: Thầy giảng, trò nghe, 

thầy hỏi, trò trả lời... sẽ làm học sinh thụ động tiếp thu kiến thức. 

Phương pháp 2: Sử dụng trò chơi dạy học: học sinh dễ có xu hướng bị cuốn 

hút vào trò chơi mà không tìm rõ được mục đích của giờ học, làm giờ học kém 

hiệu quả. 

Phương pháp 3: Dùng bản đồ tư duy một cách riêng lẻ. Đôi khi cả thầy và 

trò bị cuốn hút vào việc vẽ bản đồ tư duy, nhiều học sinh chỉ chăm chú tô lại bản 

đồ của thầy và bạn bằng cách dùng càng nhiều màu càng tốt, mà quên đi bản chất 

của việc học bằng bản đồ tư duy. 

- Sáng kiến kinh nghiệm: “Kết hợp trò chơi dạy học và bản đồ tư duy 

khi dạy bài: Luyện tập ankin – Lớp 11 – Ban cơ bản” đã giải quyết được sự 

khô khan của giờ luyện tập, tạo sự hứng thú học tập cho học sinh khi cùng tham 

gia vào trò chơi dạy học. Do học sinh phải xây dựng được bản đồ tư duy khi tham 

gia trò chơi nên rèn được khả năng tư duy, suy luận, tính logic... để học sinh 

không mải cuốn hút vào trò chơi mà quên đi nhiệm vụ học tập là củng cố lại lí 

thuyết, áp dụng lí thuyết vào việc giải quyết các bài tập cơ bản thường gặp và 

nâng cao. Học sinh hoạt động nhóm sẽ cởi mở, giúp đỡ nhau giải quyết những vấn 

đề khúc mắc trong học tập bộ môn hóa học. 

- Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề 

Sử dụng trò chơi dạy học: 

Ngoài việc tự rút ra kinh nghiệm trong quá trình dạy học, tôi còn tham khảo 

các tài liệu về các phương pháp gây hứng thú trong dạy học như: 

Phương pháp nghiên cứu lý luận: nghiên cứu các vấn đề lý luận được trình 

bày trong sách, báo, công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài. 

Phương pháp điều tra, thu thập thông tin: xây dựng và phát phiếu thăm dò ý 

kiến học sinh về vấn đề hứng thú học tập môn hóa học. 

Phương pháp thực nghiệm sư phạm: xác định nội dung, kiến thức về những 

biện pháp gây hứng thú trong dạy học hóa học để thực nghiệm ở chương trình lớp 11. 

Phương pháp chuyên gia: hỏi ý kiến của các giảng viên khoa Hóa và khoa 

Tâm lý 


Phương pháp xử lí thông tin: Dùng phương pháp thống kê, xử lý số 

liệu thu được từ phiếu thăm dò ý kiến và kết quả kiểm tra tại các lớp thực nghiệm 

và đối chứng. 






21 










Liên kết tải phần mềm chuyên biệt để lập bản đồ tư duy: 

Có nhiều phần mềm chuyên biệt để lập BĐTD như Mindjet, Edrawmap, 

Freemind, Emindmaps, hay Inspiration, Conceptdraw MINDMAP 5 professional. 

Các bản đồ tư duy tôi lập để sử dụng cho bài học là dùng phần mềm 

Concept Draw MINDMAP 5 Professional 

URL: www.download.com.vn gõ vào ô “tìm kiếm”cụm từ Mindmap, ta có 

thể tải về bản miễn phí ConceptDraw MINDMAP 5 Professional 

10. Đánh giá lợi ích thu được: 

10.1.Theo ý kiến của tác giả: 

- Trước hết tạo được mối quan hệ thân thiện giữa thầy và trò. Giờ học sôi 

động, trò hiểu sâu sắc bài học. 

- Dần dần rèn được tư duy logic, khoa học của trò, vận dụng vào môn học 

khác và lĩnh vực khác. 

- Học sinh biết cách học, chủ động sáng tạo trong bài học dẫn đến sẽ chủ 

động sáng tạo trong cuộc sống. Xử lí công việc nhanh chóng, khoa học làm hiệu 

quả kinh tế, lợi ích xã hội cao hơn. 

-Đặc điểm chung của trường trung học phổ thông Bến Tre thị xã Phúc Yên, 

tỉnh Vĩnh Phúc là nằm trên địa bàn thị xã gần 120 năm tuổi, nơi có bề dày truyền 

thống lịch sử, văn hoá và đấu tranh cách mạng. So với các trường trung học phổ 

thông trong tỉnh, trường trung học phổ thông Bến Tre thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh 

Phúc thuận lợi hơn về vị trí địa lý, điều kiện giao thông và các điều kiện về con 

người, cơ sở vật chất đảm bảo cho dạy và học. Cũng như con người Phúc Yên nói 

chung, Học sinh trường trung học phổ thông Bến Tre thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh 

Phúc ham học hỏi, đoàn kết, năng động, sáng tạo, sẵn sàng đáp ứng được yêu cầu 

phát triển của đất nước trong thời kỳ đổi mới. 

10.2. Theo ý kiến của tổ chức, cá nhân: 

- Trao đổi với ban giám hiệu nhà trường (đặc biệt là hiệu trưởng), cán bộ 

quản lý giáo dục, giáo viên, học sinh, cán bộ bộ môn, từ đó rút ra những kết luận 

theo nhiệm vụ nghiên cứu 

- Thầy Nguyễn Văn Đại – Phó Hiệu trưởng. 

+ SKKN là một sự đổi mới về phương pháp dạy học theo định hướng phát 

triển năng lực học sinh. 


+ Việc kết hợp trò chơi và dạy học đã nâng cao tính tích cực và độc lập của 

học sinh, nên học sinh tiếp thu kiến thức tốt, tích cực tham gia luyện tập và đạt kết 

quả tốt. 






22 







- Khi các giáo viên cùng nhau đóng góp ý kiến cho sáng kiến kinh nghiệm 

đã tạo sự đoàn kết, hết lòng vì sự nghiệp trồng người. Mọi người cùng đồng tâm 

vào công cuộc đổi mới nền giáo dục của nước nhà đáp ứng xu thế hội nhập. 




11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp 

dụng sáng kiến lần đầu: 

Số 

TT 

Tên tổ chức/cá nhân Địa chỉ Phạm vi/Lĩnh vực 

áp dụng sáng kiến 

1 Tập thể lớp 11A6,11A7 

(2014-2015) 


(2015-2016) 


(2016-2017) 


(2017-2018) 


(2018-2019) 

Trường THPT Bến Tre 





Chương trình môn Hóa 

học lớp 11-Ban cơ bản 

THPT. 



THPT. 



THPT. 



THPT. 



THPT. 







23 










KẾT LUẬN 

Việc kết hợp trò chơi dạy học và bản đồ tư duy khi dạy bài “Luyện tập 

ankin”, cho học sinh lớp 11A2 không những tạo hứng thú học tập bộ môn mà còn 

nâng cao kết quả học tập môn hóa học 11. Trong các năm học tới có thể tiếp tục 

nghiên cứu, cải tiến để áp dụng cách giảng dạy trên đối với học sinh các khối lớp. 

1. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm: 

Qua việc kết hợp trò chơi dạy học và bản đồ tư duy khi dạy bài “Luyện tập 

ankin”, tôi nhận thấy việc sử dụng kết hợp phương pháp học mà chơi, chơi mà 

học thực sự mang lại hiệu quả tốt trong giảng dạy. 

BĐTD mở ra cơ hội cho HS kết nối thông tin, phối hợp nhiều kĩ 

năng, giá trị, thái độ nhằm xây dựng kiến thức và phát triển khả năng và thái 

độ học tập suốt đời. 

Trong BĐTD, HS được tự do phát triển các ý tưởng, xây dựng mô hình 

và thiết kế, lắp đặt mô hình vật chất hoặc tinh thần để giải quyết những vấn đề 

thực tiễn. Từ đó, cùng với việc giành được kiến thức, các kĩ năng tư duy (đặc 

biệt kĩ năng tư duy bậc cao) của HS cũng được phát triển. 

BĐTD giúp HS học được phương pháp học và học tập một cách tích cực. 

Và quan trọng là tạo môi trường dạy và học thân thiện giữa GV và HS. Giúp 

giáo viên phải nhìn nhận mình, luôn phải thay đổi phương pháp dạy học theo 

hướng phát huy tính tích cực chủ động của HS với mục đích phát triển nền giáo 

dục của nước nhà. 

Vấn đề mới/cải tiến SKKN đặt ra và giải quyết so với các SKKN 

trước đây (ở trong nhà trường hoặc trong Tỉnh): 

Sử dụng kết hợp cả trò chơi dạy học và bản đồ tư duy , các hoạt động nhóm 

khi dạy bài luyện tập. 

Giải quyết được sự khô khan, nhàm chán của giờ luyện tập, tạo sự hứng thú 

học tập cho học sinh khi cùng tham gia vào trò chơi dạy học. Do học sinh phải 

xây dựng được bản đồ tư duy khi tham gia trò chơi nên rèn được khả năng tư duy, 

suy luận, tính logic ...để học sinh không mải cuốn hút vào trò chơi mà quên đi 

nhiệm vụ học tập là củng cố lại lí thuyết, áp dụng lí thuyết vào việc giải quyết các 

bài tập cơ bản , thường gặp và nâng cao. Học sinh hoạt động nhóm sẽ cởi mở, 

giúp đỡ nhau giải quyết những vấn đề khúc mắc trong học tập bộ môn hóa học. 

2. Đúc rút tổng kết sáng kiến kinh nghiệm: 

Sau mỗi trò chơi, GV cần rất khéo léo trong cách phân tích, kết luận về trò 

chơi mà HS tham gia để có thể làm nổi bật được nội dung bài học cần đạt được 

thông qua trò chơi. 


Làm cho bản đồ rõ ràng bằng cách phân cấp các nhánh, sử dụng số thứ tự 

hoặc dàn ý để bao quát các nhánh của bản đồ. 






24 










Nên cố gắng tạo ra một kiểu bản đồ riêng cho mình (Kiểu đường kẻ, màu 

sắc,…) 

Không nên đưa quá nhiều các phần lời dẫn, phần đặt vấn đề hay giải 

thích vào các trò chơi hay BĐTD để học sinh khỏi bị rối. Các phần này giáo viên 

phải nhớ hoặc có thể sử dụng kết hợp với giáo án soạn trên giấy để nắm vững các 

bước giảng dạy. 

Các trò chơi, các chương trình lồng ghép trong nội dung bài giảng phải điều 

khiển được theo ý muốn của giáo viên. 

Sử dụng kết hợp với bảng đối với những nội dung cần diễn giải. Lưu 

lại trọng tâm của bài trên bảng. 

Nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của các trường trung học phổ thông 

là một đòi hỏi khách quan và có tính cấp thiết trong bối cảnh “đổi mới căn bản, 

toàn diện giáo dục - đào tạo” hiện nay. Sơ đồ tư duy là mục đích của quá trình 

giáo dục - đào tạo, là phương thức chuyển quá trình đào tạo thành quá trình tự đào 

tạo, là yếu tố phát triển nội lực, lâu dài, bền vững mỗi người. Vì vậy, cần phải 

phát huy tính chủ động, sáng tạo trong học tập và tư duy của học sinh trung học 

phổ thông thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc mà đề tài này là một trong các phương 

thức tác động nhằm tăng hiệu quả của hoạt động, tư duy học tập đối với học sinh. 

Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi rút ra trong việc dạy dạng bài luyện 

tập hóa học cho học sinh lớp 11 – Ban cơ bản. Tôi rất mong được sự giúp đỡ, 

đóng góp ý kiến của ban giám khảo và các đồng nghiệp để công việc dạy học của 

tôi đạt kết quả cao hơn. 

......., ngày.....tháng......năm...... 

Thủ trưởng đơn vị/ 

Chính quyền địa phương 

(Ký tên, đóng dấu) 

Nguyễn Thanh Hiên 

Tôi xin chân thành cảm ơn! 

........, ngày.....tháng......năm...... 

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG 

SÁNG KIẾN CẤP CƠ SỞ 

(Ký tên, đóng dấu) 

Nguyễn Thanh Hiên 

........, ngày.....tháng......năm...... 

Tác giả sáng kiến 

(Ký, ghi rõ họ tên) 

Trần Thị Hương Bình 







25 










PHỤ LỤC 1 

BÀI KIỂM TRA 

(Bài kiểm tra gồm 10 câu hỏi TNKQ, thời gian làm bài 15 phút) 

Câu 1: Có bao nhiêu ankin ứng với công thức phân tử C 5 H 8 ? 

A. 1. B. 2. C. 3. D. 4 

Câu 2: Ankin C 4 H 6 có bao nhiêu đồng phân cho phản ứng thế kim loại 

(phản ứng với dung dịch chứa AgNO 3 /NH 3 ) 

A. 4. B. 2. C. 1. D. 3. 

Câu 3: Trong phân tử ankin X, hiđro chiếm 11,111% khối lượng. Có bao 

nhiêu ankin phù hợp 

A. 1. B. 2. C. 3. D. 4 

Câu 4: Cho ankin X có công thức cấu 

tạo sau: Tên của X là 

C H 3 C C C H C H 3 

C H 3 

A. 4-metylpent-2-in. B. 2-metylpent-3-in. 

C. 4-metylpent-3-in. D. 2-metylpent-4-in. 

Câu 5: Cho phản ứng : C 2 H 2 + H 2 O → X 

X là chất nào dưới đây 

A. CH 2 =CHOH. B. CH 3 CHO. C. CH 3 COOH. D. C 2 H 5 OH. 

Câu 6: Chất nào trong 4 chất dưới đây có thể tham gia cả 4 phản ứng: Phản 

ứng cháy trong oxi, phản ứng cộng brom, phản ứng cộng hiđro (xúc tác Ni, t o ), 

phản ứng thế với dd AgNO 3 /NH 3 

A. etan. B. etilen. C. axetilen. D. xiclopropan. 

Câu 7: Cho dãy chuyển hoá sau: CH 4 → A → B → C → Cao su buna. 

Công thức phân tử của B là 

A. C 4 H 6 . B. C 2 H 5 OH. C. C 4 H 4 . D. C 4 H 10 . 

Câu 8: Để làm sạch etilen có lẫn axetilen ta cho hỗn hợp đi qua dd nào sau đây ? 

A. dd brom dư. B. dd KMnO 4 dư. 

C. dd AgNO 3 /NH 3 dư. D. các cách trên đều đúng. 

Câu 9: 4 gam một ankin X có thể làm mất màu tối đa 100 ml dung dịch Br 2 

2M. CTPT X là 

A. C 5 H 8 . B. C 2 H 2 . C. C 3 H 4 . D. C 4 H 6 . 

Câu 10: Hỗn hợp X gồm propin và một ankin A có tỉ lệ mol 1:1. Lấy 0,3 

mol X tác dụng với dung dịch AgNO 3 /NH 3 dư thu được 46,2 gam kết tủa. A là 

A. But-1-in. B. But-2-in. C. Axetilen. D. Pent-1-in. 







26 







ĐÁP ÁN CÁC CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 




1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

C B C C B A C D C A 







27 










STT 

PHỤ LỤC 2 

KẾT QUẢ BÀI KIỂM TRA 15 PHÚT 

LỚP THỰC NGHIỆM (Lớp 11A2) 

HỌ VÀ TÊN 

NGÀY, THÁNG, 

NĂM SINH 

ĐIỂM KIỂM TRA SAU 

TÁC ĐỘNG 

1 ĐỖ THẢO ANH 11/07/2002 8 

2 NGUYỄN CÔNG ANH 10/06/2002 9 

3 NGUYỄN DUY ANH 23/04/2002 7 

4 NGUYỄN HÀ ANH 24/05/2002 5 

5 NGUYỄN THỊ VÂN ANH 11/02/2002 7 

6 NGUYỄN TUẤN ANH 13/05/2002 9 

7 PHẠM THỊ ANH 02/07/2002 8 

8 VŨ MINH ÁNH 30/08/2002 8 

9 NGUYỄN THỊ BẢY 19/01/2002 10 

10 DƯƠNG LINH CHI 19/09/2002 7 

11 TRẦN KHÁNH CHI 11/02/2002 9 

12 NGUYỄN THỊ CHINH 20/12/2002 8 

13 NGUYỄN THỊ KIM CÚC 22/06/2002 7 

14 NGÔ THÙY DƯƠNG 23/07/2002 8 

15 NGUYỄN THỊ HẠNH 18/01/2002 5 

16 NGUYỄN THỊ HẰNG 25/12/2002 9 

17 NUYỄN VĂN HUÂN 05/08/2002 6 

18 NGUYỄN NGỌC HUY 20/03/2002 5 

19 PHẠM THỊ LAN HƯƠNG 07/10/2002 9 

20 PHAN VĂN KHẢI 24/10/2002 7 

21 NGUYỄN HÀ LINH 31/07/2002 8 


22 NGUYỄN THỊ LĨNH 13/04/2002 9 

23 NGUYỄN THỊ QUỲNH NGA 19/05/2002 8 

24 ĐỖ THỊ NGÂN 

28/09/2002 

10 






28 










25 NGUYỄN TRỊNH THẢO NGUYÊN 

26 HOÀNG HÀ UYỂN NHI 

27 NGUYỄN THỊ HỒNG PHƯỢNG 

28 NGUYỄN MINH QUANG 

29 ĐỖ THỊ HỒNG QUYÊN 

30 ĐỖ XUÂN QUỲNH 

31 NGUYỄN THU THẢO 

32 NGÔ THANH THỦY 

33 NGUYỄN THỊ THƯƠNG 

34 ĐỖ VÂN TRÀ 

35 LÊ THỊ TRANG 

STT 

14/04/2002 

24/08/2002 

13/01/2002 

09/12/2002 

02/11/2002 

12/06/2002 

12/09/2002 

18/05/2002 

12/03/2002 

13/09/2002 

02/08/2002 

LỚP ĐỐI CHỨNG (Lớp 11A3) 

HỌ VÀ TÊN 

1 NGUYỄN MAI ANH 

2 NGUYỄN MAI ANH 

3 VŨ HOÀNG ANH 

4 ĐẶNG THỊ HỒNG BÍCH 

5 ĐÀO HỒNG CHIÊM 

6 PHẠM LAN CHINH 

7 NGUYỄN THÙY DUNG 

8 NGUYỄN TIẾN ĐẠT 

9 NGUYỄN KHÁNH HÀ 

10 LÊ THỊ HẢI 

11 NGUYỄN THỊ HÒA 

NGÀY, THÁNG, 

NĂM SINH 

26/01/2002 

28/12/2002 

29/08/2002 

11/08/2002 



15/01/2002 

17/04/2002 

02/09/2002 

02/09/2002 

15/05/2002 

7 

6 

9 

7 

7 

9 

7 

7 

8 

8 

7 

ĐIỂM KIỂM TRA SAU 

TÁC ĐỘNG 


12 ĐỖ THỊ HỒNG 

13 NGUYỄN CÔNG HUY 

28/12/2002 

04/09/2002 

7 

6 

8 

5 

6 

8 

6 

7 

5 

2 

4 

4 

7 






29 










14 NGUYỄN THỊ THANH HƯƠNG 

15 LÊ MINH KHUÊ 

16 NGUYỄN NGỌC LAN 

17 HOÀNG THÙY LINH 

18 NGUYỄN YẾN LINH 

19 NGÔ THỊ THANH LOAN 

20 LÊ NGỌC LY 

21 NGUYỄN THỊ MÂY 

22 ĐÕ THỊ THANH NGÂN 

23 ĐỖ THỊ NHUNG 

24 ĐỖ THỊ NHUNG 

25 NGUYỄN THỊ NHUNG 

26 ĐÕ THỊ TỐ NHƯ 

27 NGUYỄN NHƯ QUỲNH 

28 NGUYỄN THU THẢO 

29 NGUYỄN XUÂN THU 

30 ĐẶNG THU THÙY 

31 ĐỖ PHƯƠNG THÚY 

32 NGUYỄN MINH TRANG 

33 NGUYỄN HUYỀN TRANG 

34 NGUYỄN THU TRANG 

35 TÔN PHẠM QUANG VŨ 

02/10/2002 

28/02/2002 

29/08/2002 

26/07/2002 

21/03/2002 

02/01/2002 

09/07/2002 

15/01/2002 

19/12/2002 

01/01/2002 

15/12/2002 

09/03/2002 

09/12/2002 

12/07/2002 

03/06/2002 


05/04/2002 

04/07/2002 

30/08/2002 

16/04/2002 

03/05/2002 

01/12/2002 


6 

6 

3 

4 

6 

7 

5 

8 

3 

5 

7 

9 

8 

7 

6 

5 

7 

6 

5 

2 

7 

8 






30 







TÀI LIỆU THAM KHẢO 




1. Nguyễn Ngọc Bảo. Phát triển tính tích cực, tính tự lực của học sinh 

trong quá trình dạy học. Tài liệu BDTX chu kỳ 1993 – 1996, Bộ GD & ĐT – Vụ 

giáo viên. 

2. Nguyễn Thanh Bình. Tổ chức các hoạt động giáo dục theo phương thức 

hợp tác. Tạp chí NCGD số 12/1997. 

3. Davit W.Johnson & Roger T. Johnson. Học cùng nhau và học độc lập: 

Học hợp tác, học tranh đua và học cá nhân. Bản dịch của Bùi Văn Tạc và Bùi Thế 

Hợp, 2002. 

4. Đặng Thành Hưng. Dạy học hiện đại: Lý luận – Biện pháp – Kỹ thuật. 

NXBĐHQG Hà Nội, 2002. 

5. Lê Nguyên Long. Thử đi tìm phương pháp dạy học hiệu quả, NXBGD, 

2000. 







31

KẾT HỢP TRÒ CHƠI DẠY HỌC VÀ BẢN ĐỒ TƯ DUY KHI DẠY BÀI LUYỆN TẬP ANKIN – LỚP 11 – BAN CƠ BẢN

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?