DỰ ÁN DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP HÓA HỌC BÀI CHẤT BÉO (2015)

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HẬU GIANG 

TRƯỜNG PHỔ THÔNG DTNT HIM LAM 

DỰ ÁN 

DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP 

HÓA HỌC 

Bài 47:CHẤT BÉO 

 

Trường: PTDT NT Him Lam 

Tổ: HÓA HỌC 

Người thực hiện: PHẠM VĂN ĐỦ 

Email: pvdu013@gmail.com 

Rạch Gòi, 01/2015

MỤC LỤC 

MỤC LỤC 

1. Tên dự án dạy học ................................................................................................ 3 

2. Mục tiêu cần đạt ................................................................................................... 3 

3. Khả năng tích hợp ................................................................................................ 3 

3.1. Sơ đồ tích hợp của dự án ............................................................................... 3 

3.2. Mục tiêu dạy học ........................................................................................... 4 

3.3. Học liệu ......................................................................................................... 4 

3.3.1. Chất béo có ở đâu? ................................................................................. 4 

3.3.2. Tính chất vật lí của chất béo ................................................................... 6 

3.3.3. Tính chất hóa học của chất béo ............................................................... 6 

4. Tổ chức hoạt động dạy học ................................................................................. 10 

4.1. æn ®Þnh t×nh h×nh líp: §iÓm danh s¸ch häc sinh trong líp (1ph) ................ 10 

4.2. KiÓm tra (4ph) ............................................................................................ 10 

4.3. Bµi míi ....................................................................................................... 10 

4.6. Rót kinh nghiªm sau bµi ging: ................................................................... 14 

2

1. Tên dự án dạy học 

Bài 47. Tiết 58. Tuần 30.HÓA HỌC 9 

CHẤT BÉO 

2. Mục tiêu cần đạt 

- Nắm được định nghĩa chất béo. 

- Nắm được trạng thái tự nhiên,tính chất vật lý,hoá học và ứng dụng của chất 

béo. 

- Viết được CTCT của glixerol , công thức chung của axit béo và công thức 

tổng quát của chất béo. 

− Quan sát thí nghiệm, hình ảnh ...rút ra được nhận xét về công thức đơn giản, 

thành phần cấu tạo và tính chất của chất béo. 

− Viết được PTHH phản ứng thủy phân của chất béo trong môi trường axit, 

môi trường kiềm 

− Phân biệt chất béo (dầu ăn, mỡ ăn) với hiđrocacbon (dầu, mỡ công nghiệp) 

− Tính khối lượng xà phòng thu được theo hiệu suất 

- Có thái độ yêu thích chủ đề bài học vàứng dụngkiến thức bài họcvào thực 

tếthậtđa dạng và phong phú. 

3. Khả năng tích hợp 

3.1. Sơ đồ tích hợp của dự án 

3

3.2. Mục tiêu dạy học 

Sơ đồ 1. Mức độ tích hợp của bài CHẤT BÉO 

3.3. Học liệu 

Sơ đồ 2. Sơ ơ đồ tích hợp kiến thức liên môn, liên ngành. 

3.3.1. Chất béo có ở đâu? 

3.3.1.1. Sinh học 

Các chất béo có nhiều trong cơ thể của người và động vật với hàm lượng khác nhau 

Tên các bộ phận 

Chất béo (tính theo % trọng lượng mỡ tươi) 

Gan người 

3,5 – 5,5 

Gan bò rừng 

4,5 – 6 

Gan gà 

2,5 – 5 

Cơ người 

0,8 – 2 

Máu người 

0,55 – 0,9 

Sữa người 

3,5 – 3,9 

Sữa bò 

3 -4 

Lá cây 

0,1 – 0,5 

thân cây 

0,1 – 0,3 

hạt ngũ cốc 

0,1 – 0,7

Hàm lượng chất béo trong các bộ phận và mô của người và của một số động 

vật , thực vật. 

Khi trong các mạch máu của người có nhiều mỡ sẽ gây cản trở sự lưu thông 

của máu trong mạch máu, khi đó tim phải hoạt động nhiều hơn để đưa máu đến các 

tế bào dẫn đến các bệnh về tim mạch. 

Chất béo có nguồn gốc động vật 

Chất béo có nguồn gốc thực vật 

Thực phẩm có chứa chất béo khi vào cơ thể được phân hủy thành axit béo và 

glycerin ở các tế bào của thành ruột, tại đây các axit béo lại được tổng hợp thành 

5

các chất béo đặc trưng cho từng chủng loại. Từ ruột, mỡ được hấp thu vào máu rồi 

đi đến gan. Từ gan các phân tử chất béo và các axit béo tự do được vận chuyển đến 

các tế bào, cơ quan khác nhau để tạo năng lượng. Chất béo là nguồn cung cấp năng 

lượng đậm đặc nhất. Với một trọng lượng bằng nhau, chất béo chứa năng lượng 

nhiều gấp hai lần so với chất bột đường hoặc chất đạm. 

Ngoài việc cung cấp năng lượng, các chất béo là nguồn duy nhất cung cấp axit 

linoleic và axit linolenic (là 2 axit béo thiết yếu mà cơ thể không thể tổng hợp 

được). Acid linoleic hiện diện với lượng lớn trong các dầu thực vật như dầu mè, dầu 

bắp, dầu đậu nành. Dầu đậu phộng và bơ đậu phộng cũng chứa một ít axit linoleic, 

còn axit alpha linolenic có trong cá, hải sản, đậu nành, rau xanh… Các chất béo còn 

giúp vận chuyển các vitamin tan trong chất béo. Những vitamin tan trong chất béo 

là các vitamin A, D, E và K. Chất béo cũng bổ sung thêm hương vị cho thực phẩm 

và làm tăng cảm giác no vì giữ thực phẩm trong dạ dày lâu hơn. Nhu cầu chất béo 

khoảng 1-1,5 g/kg (20-25%). 

3.3.2. Tính chất vật lí của chất béo 

3.3.2.1. Môi trường 

Các chất béo (dầu, mỡ) không tan trong nước dễ gây ô nhiễm môi trường. Dầu, mỡ 

động thực vật để lâu ngày ngoài không khí thường có mùi, vị khó chịu người ta gọi 

là “sự ôi mỡ”. Nếu không được xử lí tốt mà thải trực tiếp ra môi trường sẽ bị ô 

nhiễm. 

Nước thải từ các cơ sở giết mổ heo có chứa nhiều chất béo gây ô nhiễm nước 

3.3.3. Tính chất hóa học của chất béo 

3.3.3.1. Công nghiệp sản xuất xà phòng 

Xà phòng hay xà bông là một chất tẩy rửa các vết bẩn, vết dầu mỡ. Thành phần của 

xà phòng là muốinatri hoặc kali của axít béo. Xà phòng được dùng dưới dạng bánh, 

bột hoặc chất lỏng. 

Xà phòng trước kia được điều chế bằng cách cho chất béo tác 

dụngvới kiềm bằng phản ứng xà phòng hoá. Sản phẩm tạo ra là muối natri hoặc kali 

của axit béo. Vì thế xà phòng được phân loại thành xà phòng cứng (chứa natri) và 

6

xà phòng mềm (chứa kali). Loại xà phòng này có một nhược điểm là không giặt 

được trong nước cứng vì nó tạo các kết tủa với các ion canxi và magiê bết lên mặt 

vải làm vải chóng mục. Ngày nay, xà phòng được sản xuất từ dầu mỏ. Vì thế nó đã 

khắc phục được nhược điểm trên để có thể giặt được quần áo bằng nước cứng. 

Cơ chế làm sạch vết bản của xà phòng: Xà phòng là muối kali hay natri của axit 

béo hoặc xà phòng tổng hợp đều có hai phần. Một là đầu hiđrocacbon kị nước, còn 

một đầu là ionkim loại ưa nước. Đối với các vết bẩn, dầu mỡ bám trên mặt vải thì 

đầu kị nước sẽ quay vào trong vết bẩn, đầu ưa nước hướng ra ngoài. Sau đó sẽ tạo 

thành mixen là một khối dạng cầu có đầu ưa nước quay ra ngoài tách vết bẩn ra khỏi 

bề mặt vải. 

Một số loai xà phòng được bán trên thị trường hiện nay 

3.3.3.2. Sản xuất nhiên liệu sinh học từ chất béo 

Sản xuất dầu diesel sinh học từ mỡ cá tra, cá basa 

Sau hơn 2 năm nghiên cứu thử nghiệm, Công ty Agifish An Giang đã sản xuất 

thành công dầu diesel sinh học (Biodiesel) từ mỡ cá tra cá basa, với những tính năng 

vượt trội so với dầu diesel sản xuất từ dầu mỏ, ít khí thải, không độc hại. 

Loại dầu này đã được Trung tâm 3 thuộc Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng 

kiểm nghiệm đạt tất cả các chỉ tiêu dầu dùng cho động cơ diesel, đem lại hiệu quả 

kinh tế cao cho người sử dụng. Thành công này sẽ góp phần tăng giá trị cá tra cá 

basa vùng Đồng bằng sông Cửu Long. 

Những năm gần đây, sản lượng cá tra cá basa làm nguyên liệu chế biến thực phẩm 

xuất khẩu của Đồng bằng sông Cửu Long mỗi năm trên 250.000 tấn, trong đó lượng 

mỡ cá 30.000 tấn. Hầu hết mỡ cá vẫn được cho các công ty chế biến thức ăn gia súc 

với giá rất thấp. 

Với ý tưởng đưa mỡ cá vào làm nguồn nhiên liệu thay thế một phần nhiên liệu từ 

dầu mỏ, tháng 1/2004, Công ty Agifish bắt đầu nghiên cứu sản xuất dầu biodiesel từ 

mỡ cá tra, cá basa, đến tháng 12/2005 thì công trình hoàn tất. Từ tháng 1/2006 đến 

nay sản phẩm đã được nhiều cơ sở chạy máy dầu sử dụng. 

Các nhà máy sản xuất gạch ống ở Long Xuyên và huyện Châu Thành cho biết sử 

dụng dầu biodiesel ngoài giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo vệ được sức khỏe, 

còn tiết kiệm gần 50.000 đồng/1.000 viên gạch so với sử dụng dầu thông thường. 

7

Dầu BIODIESEL sản xuất từ mỡ cá tra, cá basa 

3.3.3.4. Y học 

Các vitamin tan trong chất béo 

Trong điều kiện có chất béo, các vitamin tan trong chất béo sẽ được hấp thu ở 

đường ruột. Sau khi được hấp thu phần lớn sẽ được dự trữ trong cơ thể, chủ yếu ở 

các mô mỡ. Chúng thải ra khỏi cơ thể qua đường mật, nhưng vì thải từ từ nên triệu 

chứng xuất hiện cũng tương đối chậm. Nếu uống vào với liều lượng lớn (gấp 6 - 10 

lần so với chuẩn lượng cung cấp) thường dẫn đến ngộ độc. 

vitamin A và các carotene 

Các carotene: các carotene phổ biến rộng rãi trong tự nhiên, chúng có nhiều trong 

các phần xanh của thực vật. Thuộc các carotenoid có α, β, γ-carotene và 

cryptoxantin. β-carotene có hoạt tính sinh học cao nhất, khoảng gấp hai lần các 

carotene khác. Đối với người và động vật ăn cỏ, các caroteneoid thực tế là nguồn 

vitamin quan trọng. Khi vào cơ thể, một bộ phận lớn của chúng chuyển thành 

vitamin A.Quá trình chuyển hoá các carotene thành vitamin A trong cơ thể xảy ra 

chủ yếu ở thành ruột non và là một quá trình phức tạp 

Vitamin A (Retinol): Vitamin A tồn tại trong tự nhiên dưới hai dạng: vitamin 

A 1 (retinol - chủ yếu có trong gan cá biển), vitamin A 2 (3-dehydroretinol - có trong 

cá nước ngọt - có hoạt tính khoảng 40% so với vitamin A 1 ) và vitamin A 3 , vitamin 

A có trong các tổ chức động vật, đặc biệt có nhiều trong gan của các loại cá khác 

nhau. Trong tổ chức động vật như ở mỡ, gan cá vitamin A thường ở dạng ester, 

trong lòng đỏ trứng 70 - 90% vitamin A ở dạng tự do. Vitamin A còn có nhiều trong 

sữa và các sản phẩm sữa, trứng, gan, thận, tim, thịt. Vitamin A tan trong chất béo và 

trong phần lớn các dung môi hữu cơ, không tan trong nước. 

vitamin D: Nguồn vitamin D của các động vật cao cấp là thức ăn như trứng, cá, thịt 

các con vật có lông mao hoặc các cây được chiếu nắng và lượng vitamin D tạo 

thành ở da hay trong da.Hầu hết các chất béo có trong thịt và đặc biệt gan cá chứa 

nhiều vitamin D. 

vitamin E: Trong số các thực phẩm nguồn gốc động vật, sữa bò chứa 0,1 – 0,2 

mg%, trứng gà 1 - 3 mg%, lòng đỏ 3,5 mg%, thịt bò 2 mg%, lợn 0,6 mg%, cá mè 

1,5 mg%. Sữa mẹ chứa 0,05% vitamin E.Ở dạng tinh khiết, tocopherol có dạng dầu 

nhờn, màu vàng sáng không tan trong nước và phần lớn các dung môi hữu cơ, bền 

vững với acid và kiềm khi đun nóng tới 40 o C, chịu nhiệt tốt. 

8

3.3.3.5. Thể dục 

Đối với những người thừa cân, béo phì là do trong cơ thể tích tụ quá nhiều mỡ, 

đều đó thường dẫn đến mắc phải một số bệnh lí. Để đảm sức khỏe thì phải 

thường xuyên tập thể dục và tập đúng cách. Một số hoạt động có thể đốt cháy mỡ 

thừa hiệu quả như: 

Đi xe đạp 

Nếu địa điểm mau sắm, vui chơi, công ty gần nhà tốt nhất bạn nên sắm cho mình 

một chiếc xe đạp và thay vì chạy xe máy, taxi,… thì bạn nên Đi xe đạp là bộ môn 

nhẹ nhàng và thích thú đối với nhiều người vừa giúp cho bạn có thể thư giãn, ngắn 

cảnh vừa giúp đốt cháy mỡ thừa giúp cơ thể khoẻ mạnh. 

Đi bộ 

Đi bộ là một trong những bài tập thể dục cơ bản và giúp người tập tiêu hao calo một 

cách hữu hiệu nhất. Khi đi bộ các bạn nên kết hợp với các động tác đơn giản như 

bước chân và vung tay sẽ giúp bạn đốt cháy calo một cách hữu hiệu. 

Leo cầu thang 

Leo cầu thang là một động tác bắt vùng cơ đùi phải hoạt động mạnh để nâng cơ thể 

9

lên vì vậy chúng sẽ tiêu tốn rất nhiều calo. Bài tập này rất tốt cho tim mạch và hệ hô 

hấp chống lại lượng cholesterol trong mạch máu giúp máu lưu thông tốt hơn. Nhưng 

hoạt động này tác động mạnh lên đầu gối nên bạn chỉ tập ít và nhẹ nhàng khi di 

chuyển. 

Tập yoga 

Yoga là môn thể thao khá thông dụng ngày nay, bởi ngoài tác dụng giảm calo thì 

còn có tác dụng hữu hiệu đó là giúp cơ thể dẻo dai, tinh thần thoải mái, tránh stress 

hiệu quả. Yoga còn giúp người tập tăng chất đề kháng cho cơ thể, giúp chậm quá 

trình lão hóa, giúp làm đẹp da. 

Bơi lội 

Đây là môn thể thao giúp cơ thể đốt cháy calo toàn thân, giúp cho những phần cơ 

tay, chân, đùi, bụng giảm mỡ thừa hữu hiệu. Bơi lội còn giúp lưu thông khí huyết, 

tốt cho hệ tim mạch, cơ thể dẻo dai. Bơi lội được đánh giá là môn thể thao giúp 

giảm cân toàn diện. 

4. Tổ chức hoạt động dạy học 

4.1. æn ®Þnh t×nh h×nh líp: §iÓm danh s¸ch häc sinh trong líp (1ph) 

4.2. KiÓm tra (4ph) 

GV: Hãy viết phương trình phản ứng khi cho rượu etylic phản ứng với 

các chất sau: K, O 2 , CH 3 COOH ? ghi rõ điều kiện phản ứng ( nếu có)? 

T 

G 

4.3. Bµi míi 

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội Dung 

HĐ1: Ổn định – kiểm tra bài củ 

3 ’ GV: ĐVĐ: Chất béo là thành 

phần quan trọng trong bữa ăn 

hằng ngày của chúng ta.Vậy 

chất béo là gì,thành phần và 

tính chất của nó như thế nào? 

5 ’ GV:Cho HS xem một số hình 

ảnh đã chuẩn bị về chất béo và 

yêu cầu HS kết hợp với vốn 

kiến thức thực tế trả lời câu hỏi: 

Chất béo có ở đâu? 

GV: ? Kể tên một số loại 

quả,hạt có chất béo. 

HS: Nhận thông tin của 

GV và ghi tiêu đề bài 

HĐ 2: I/ Chất béo có ở đâu? 

HS: Đọc thông tin trả 

lời: Chất béo là thành 

phần chính của mỡ, dầu 

ăn… có trong cơ thể 

động vật và thực vật. 

HS: Trả lời: Vd: 

dừa,lạc,vừng.... 

Bài 47: CHẤT 

BÉO 

I/ Chất béo có 

ở đâu? 

Chất béo là 

thành phần 

chính của mỡ, 

dầu ăn… có 

trong cơ thể 

động vật và 

10

GV: Chuẩn kiến thức và cung 

cấp thêm thông tin về chất béo 

cho HS biết 

(Tích hợp môn sinh học phần 

3.3.1.1. ) 

HS: Lắng nghe và nhận 

thông tin từ giáo viên. 

thực vật. 

HĐ 3: II/ Chất béo có những tính chất vật lý quan trọng nào? 

8 ’ GV:Yêu cầu HS làm thí 

nghiệm: nhỏ vài giọt dầu ăn 

vào 2 ống nghiệm 

- Ống 1: chứa nước 

- Ống 2: chứa xăng 

GV: Yêu cầu HS quan sát hiện 

tượng ở 2 ống nghiệm và rút ra 

nhận xét. 

GV: Qua thí nghiệm trên rút ra 

kết luận về tính chất vật lí của 

chất béo ? 

(Tích hợp giáo dục môi trường) 

GV : Chuẩn kiến thức và đặt 

vấn đề. 

Nếu thải chất béo chưa qua xử 

lí ra môi trường tự nhiên như 

nước thải từ các cơ sở giết mổ 

gia súc, gia cầm, nước thải từ 

các nhà nhà máy chế biến thủy 

sản … ra môi trường thì có gây 

ô nhiễm môi trường không ? 

GV : Nhận xét và thông tin 

thêm với HS một số nhà máy 

chế biến cá tra, cá basa thải 

nước thải chưa qua xử lí ra môi 

trường làm ô nhiễm các con 

sông trên địa bàn. 

HS: làm thí nghiệm và 

rút ra nhận xét. 

- Ống 1: Có hiện 

tượng tách thành lớp 

chất lỏng, dầu ăn ở 

lớp trên 

- Ống 2: Không có 

hiện tượng tách lớp. 

HS : Kết hợp với SGK 

rút ra kết luận. 

Chất béo nhẹ hơn nước, 

không tan trong nước, 

tan được trong benzen, 

xăng, dầu hoả,… 

HS : Suy nghĩ và trả lời 

Vì chất béo không tan 

được trong nước và nhẹ 

hơn nước nên khi ra 

ngoài môi trường dễ bị 

biến đổi thành chất khác 

gây ra mùi hôi, thối làm 

ô nhiễm môi trường. 

II/ Chất béo 

có những 

tính chất 

vật lý quan 

trọng nào? 

Chất béo nhẹ 

hơn nước, 

không tan 

trong nước, 

tan được trong 

benzen, xăng, 

dầu hoả,… 

11

HĐ 4: III/ Chất béo có thành phần và cấu tạo như thế nào? 

10 ’ GV:Thuyết trình: Khi đun chất 

béo với nước ở nhiệt độ và áp 

suất cao có axit làm chất xút tác 

người ta thu được glixerol và 

axit béo. 

Phân tử glixerol có 3 nhóm – 

OH,có CTCT là: 

CH 2 – CH – CH 2 

OH OH OH 

viết gọn là: C 3 H 5 (OH) 3 

Và axit béo là axit hữu cơ có 

CT chung là RCOOH 

CT chung của chất béo là: 

(RCOO) 3 C 3 H 5 

? Vậy thành phần và CT của 

chất béo như thế nào? 

HS: Nhận thông tin kiến 

thức của GV 

III/ Chất béo 

có thành phần 

và cấu tạo 

ntn? 

Chất béo là 

hỗn hợp nhều 

este của 

glixerol với 

các axit béo và 

có công thức 

dạng chung là 

(RCOO) 3 C 3 H 5 

glixerol có 

CTCT viết gọn 

là: C 3 H 5 (OH) 3 

Axit béo có CT 

chung là 

RCOOH 

CT chung của 

chất béo là: 

(RCOO) 3 C 3 H 5 

HS: Trả lời cá nhân 

Chất béo là hỗn hợp 

nhiều este của glixerol 

với các axit béo và có 

GV : nhận xét và chuẩn kiến công thức dạng chung 

thức 

là (RCOO) 3 C 3 H 5 

HĐ 5:IV/ Chất béo có những tính chất hoá học quan trọng nào? 

10 ’ GV: Đặt vấn đề cơ thể chúng 

ta hấp thụ chất béo như thế nào 

? 

GV: Giới thiệu phản ứng thuỷ 

phân trong môi trường axit và 

môi trường kiềm. 

GV: Giới thiệu: Hỗn hợp muối 

natri của các axit béo là thành 

phần chính của xà phòng,vì vậy 

phản ứng thuỷ phân chất béo 

trong môi trường kiềm gọi là 

phản ứng xà phòng hoá. 

Tích hợp qui trình sản xuất xà 

phòng (3.3.3.1. Công nghiệp 

sản xuất xà phòng) 

GV: Giới thiệu khái quát với 

HS: Liên hệ kiến thức 

sinh học trả lời. 

(RCOO) 3 C 3 H 5 +3H 2 O 

axit ,t 

⎯ ⎯⎯→ 

0 

C 3 H 5 (OH) 3 + 

3RCOOH 

(RCOO) 3 C 3 H 5 +3NaOH 

⎯⎯→ 

,t 0 

C H (OH) + 

3 5 3 

3RCOONa 

-Phản ứng xà phòng hoá 

IV/ Chất béo 

có những tính 

chất hoá học 

quan trọng 

nào? 

+ Phản ứng 

thủy phân 

trong môi 

trường axit 

(RCOO) 3 C 3 H 5 

+3H 2 O ⎯ axit ,t 

⎯⎯→ 

0 

C 3 H 5 (OH) 3 + 

3RCOOH 

+ Phản ứng 

thủy phân 

trong môi 

trường kiềm 

(RCOO) 3 C 3 H 5 

12

HS về qui trình sản xuất xà 

phòng. 

GV: Đặt vấn đề 

Chúng ta có nên ăn nhiều chất 

béo không ? Những người bị 

thừa cân, béo phì thì cần làm gì 

để đảm bảo được sức khỏe tốt? 

GV: Nhận xét và thông tin 

thêm với HS về một số phương 

pháp tập thể dục phù hợp 

(3.3.3.5. Thể dục) 

HS:Suy nghĩ và trả lời 

Chúng ta không nên ăn 

quá nhiều chất béo. 

Những người bị thừa 

cân, béo phì dễ mắc các 

bệnh về tim mạch. 

Để có được sức khỏe tốt 

cần có chế độ ăn hợp lí, 

khoa học và tập thể dục 

thường xuyên. 

HĐ 6: V. Chất béo có ứng dụng gì? 

,t 

+3NaOH ⎯⎯→ 

0 

C 3 H 5 (OH) 3 + 

3RCOONa 

-Phản ứng xà 

phòng hoá 

5 ’ GV: Hãy cho biết chất béo có 

những ứng dụng gì? 

GV: Bổ sung ngày nay ngày ta 

đã sản xuất được dầu Bio diêzel 

từ chất thải của mỡ cá tra, cá 

basa đây là nguồn nhiên liêu 

sinh học rẻ tiền và thân thiện 

với môi trường, góp phần làm 

giảm ô nhiễm môi trường từ 

các nhà máy chế biến thủy sản 

GV đọc thông tin bổ sung 

mục3.3.3.2 cho học sinh nghe 

HS: Đọc thông tin trong 

SGK kết hợp với kiên 

thức thực tế để trả lời 

HS: ghi nhận thông tin 

V. Chất béo có 

ứng dụng gì? 

(sgk) 

HĐ 7 : Củng cố - Dặn dò- đánh giá: 

4 ’ GV: Yêu cầu HS trả lời nhanh 

các câu hỏi sau: 

+Chất béo có ở đâu? 

+Tính chất vật lý quan trọng 

của chất béo? 

+CT chung của chất béo là gì? 

-Viết PTHH thực hiện phản 

ứng thuỷ phân của 

(C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 

Hs: Trả lời 

HS viết PTHH 

HS: làm Bt theo nhóm 

BT: 

1/ D 

2/ a/ Không; 

tan 

b/ thủy phân; 

kiềm; glixerin; 

muối của axit 

béo 

c/ thuỷ phân; 

13

GV: Hướng dẫn làm bài tập 1, 

2, 3/ sgk 

GV nhận xét và kết luận 

GV: Dặn dò HS về nhà 

- Học bài + làm bài tập 4 sách 

giáo khoa. 

- Xem trước bài 48: “ Luyện 

tập” 

GV: Nhận xét giờ học của HS 

HS: Báo cáo 

HS: Nhận TT dặn dò của 

HS 

HS: Rút kinh nghiệm 

xà phòng hóa 

3/ b, c, e: vì xà 

phòng, cồn, 

xăng hòa tan 

được chất béo 

4.6. Rót kinh nghiªm sau bµi ging: 

.................................................................................................................................. 

................................................................................................................................. 

DUYỆT CỦA BGH TỔ TRƯỞNG GIÁO VIÊN 

PHẠM VĂN ĐỦ 

14

Bài 47- Tiết 58: 


SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HẬU GIANG 

TRƯỜNG PTDTNT HIM LAM 

GIÁO VIÊN : PHẠM VĂN ĐỦ


CHẤT BÉO



I. Chất béo có ở đâu? 

- Chất béo có nhiều 

trong mô mỡ động vật 

còn trong thực vật chất 

béo tập trung nhiều ở 

quả và hạt. 

Đậu phộng 

Vừng (mè) 

Dầu 

thực vật 

Mỡ lợn 

Dừa

Các chất béo có nhiều trong cơ thể của người và động vật 

với hàm lượng khác nhau 

Tên các bộ phận Chất béo (tính theo % trọng 

lượng mỡ tươi) 

Gan người 

Gan bò rừng 

Gan gà 

Cơ người 

Máu người 

Sữa người 

Sữa bò 

Lá cây 

thân cây 

3,5 – 5,5 

4,5 – 6 

2,5 – 5 

0,8 – 2 

0,55 – 0,9 

3,5 – 3,9 

3 -4 

0,1 – 0,5 

0,1 – 0,3 

hạt ngũ cốc 

0,1 – 0,7




- Chất béo có nhiều trong mô mỡ động vật còn trong 

thực vật chất béo tập trung nhiều ở quả và hạt. 

II. Chất béo có những tính chất vật lí quan trọng nào? 

1. Thí nghiệm: 

Làm thí Chất nghiệm béo theo có tính nhóm chất (3 phút). vật Quan sát 

hiện tượng, nhận xét và rút ra kết luận? 

lí quan trọng nào?



II. Chất béo có những tính chất 

vật lí quan trọng nào? 


2. Kết luận: 

*Chất Béo nhẹ hơn Nước, 

không tan trong Nước, tan 

được trong Benzen, Xăng, Dầu 

Hỏa… 


BT: Hãy chọn những 

phương pháp có thể 

làm sạch vết dầu ăn 

dính vào quần áo. 

a. Giặt bằng nước. 

b. Giặt bằng xà phòng. 

c. Tẩy bằng cồn 96 0 . 

d. Tẩy bằng giấm. 

e. Tẩy bằng xăng. 

Giải thích sự lựa chọn đó ?






2. Kết luận: 

*Chất béo nhẹ hơn nước, 

không tan trong nước, tan 

được trong Benzen, Xăng, 

dầu hoả…… . 


• Nước không hoà tan 

dầu ăn . 

• Chọn phương pháp 

b,c,e . Vì xà phòng, 

cồn 96 0 , xăng hoà tan 

được dầu ăn. 

• Không chọn câu d vì: 

giấm tuy hoà tan 

được dầu ăn nhưng 

nó lại có tính axit gây 

phá huỷ quần áo.

Các chất béo (dầu, mỡ) không tan trong nước dễ gây ô nhiễm môi trường. 

Dầu, mỡ động thực vật để lâu ngày ngoài không khí thường có mùi, vị khó 

chịu người ta gọi là “sự ôi mỡ”. Nếu không được xử lí tốt mà thải trực 

tiếp ra môi trường sẽ bị ô nhiễm. 

Nước thải từ các cơ sở giết mổ heo có chứa nhiều chất béo gây ô nhiễm nước



III.Chất béo có thành phần và cấu tạo như thế nào? 

Đun chất béo với nước ở nhiệt độ và áp suất cao, có 

axit làm chất xút tác người ta thu được glixerol 

(glixerin) và các axit béo. 

- CTCT của Glixerol 

CH 2 CH CH 2 

OH OH OH 

Viết gọn: C 3 H 5 (OH) 3 

-Các axit béo là axit hữu cơ có công thức chung là: 

R-COOH trong đó R- có thể là: C 17 H 35 - ; C 17 H 33 - ; C 15 H 31 - v.v….






III.Chất béo có thành phần 

và cấu tạo như thế nào? 

Chất béo là hỗn hợp 

nhiều este của Glixerol với 

các axit béo. 

Công thức chung là 

(R – COO) 3 C 3 H 5 .



III.Chất béo có thành phần và cấu tạo như thế nào? 

Ví dụ 

CT caùc axit beùo CT caùc este cuûa chaát beùo 

CT glyxerol 

C3H 5 (OH) 3 

C 17 H 35 COOH 

(Axit stearic) 


(Axit oleic) 


(Axit panmitic ) 

(C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 

( tristearin ) 

(C 17 H 33 COO) 3 C 3 H 5 

(triolein) 

(C 15 H 31 COO) 3 C 3 H 5 

(tripanmitin) 

Từ công thức chung của chất béo (R-COO) 3 C 3 H 5 

Hãy viết công thức các este của chất béo tương ứng 

với axit béo và glyxerol trong bảng trên?







Công thức chung chất 

béo là: (R-COO) 3 C 3 H 5 . 


Dầu mỡ dùng để bôi 

trơn các động cơ ( xe, máy) 

có phải là chất béo không? 

Vì sao? 

Dầu mỡ bôi trơn các động cơ ( xe, 

máy) không phải là chất béo



Dầu mỡ thực phẩm(chất béo) 

Dầu mỡ bôi trơn máy 

* Về thành phần * Về thành phần 

- Dẫn xuất của hiđrocacbon 

- Hiđrocacbon 

- Có chứa 3 nguyên tố C,H,O 

- Có chứa 2 nguyên tố C,H 

* Về cấu tạo * Về cấu tạo 

- Là các este của glyxerol 

và các axit béo có công thức 

chung là (R-COO) 3 C 3 H 5 . 

- Là những hiđrocacbon có 

công thức chung là C x H y








IV.Chất béo có tính chất hoá 

học quan trọng nào?



IV.Chất béo có tính chất hoá học quan trọng nào? 

1/ phản ứng thuỷ phân 

t o 

(RCOO) 3 C 3 H 5 + 3 H 2 O C 3 H 5 (OH) 3 + 3 RCOOH 

Axit 

glixerol Axit béo 

• Đun nóng chất béo với nước, có axít làm xúc tác, chất 

béo tác dụng với nước tạo ra …………………….. 

glixerol và các axit béo 

2/ Phản ứng xà phòng hoá 

(RCOO) 3 C 3 H 5 + 3 NaOH 

t o 

C 3 H 5 (OH) 3 + 3 RCOONa 

glixerol muối của axit béo 

•Đun nóng chất béo với dd kiềm, chất béo cũng bị thuỷ 

phân tạo ra glixerol ………………………… 

và muối của các axit béo



Hoàn thành các PTHH sau: 

t 

(C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 3H 2 O 

0 C……………. 

3 ? H 5 (OH) 3 

+ axit + 

3C 17 H 35 COOH 

……………. 

(C 17 H 33 COO) 3 C 3 H 5 3 NaOH t 0 C……………. 

3 H 

? 5 (OH) 3 3 C……………. 

17 H 33 COONa 

+ ? 

+ 

? 

? 

?

Công nghiệp sản xuất xà phòng 

• Xà phòng hay xà bông là một chất tẩy rửa các vết bẩn, vết dầu mỡ. Thành 

phần của xà phòng là muối natri hoặc kali của axít béo. Xà phòng được 

dùng dưới dạng bánh, bột hoặc chất lỏng. 

• Xà phòng trước kia được điều chế bằng cách cho chất béo tác dụng 

với kiềm bằng phản ứng xà phòng hoá. Sản phẩm tạo ra là muối natri hoặc 

kali của axit béo. Vì thế xà phòng được phân loại thành xà phòng cứng 

(chứa natri) và xà phòng mềm (chứa kali) 

Một số loai xà phòng được bán trên thị trường hiện nay








IV.Chất béo có tính chất hoá 

học quan trọng nào? 

V.Ứng dụng?



V. ỨNG DỤNG 

. Ứng dụng của chất béo : 

- Là thành phần cơ bản 

trong thức ăn của người và 

động vật. 

- Trong công nghiệp dùng để 

điều chế Glixerol và xà phòng. 

- Cung cấp năng lượng cho 

cơ thể. 

Năng lượng 

(kJ/g) 

Ăn uống điều độ 

40 

Xà phòng 

20 

Chống béo phì 

Chất 

đạm 

19 

Chất 

béo 

Lạc 

38 

Năng vận động 

Chất 

bột 

17 

Gà chiên 

Glixerol( glixerin) Biểu đồ Dầu so sánh thực năng vật lượng Dừa 

toả ra khi oxi hoá thức ăn



V. ỨNG DỤNG 

1. Ứng dụng của chất béo : 

2/ Cách bảo quản chất béo: 

- Bảo quản chất béo ở 

nhiệt độ thấp. 

- Cho vào chất béo 1 ít chất 

chống oxi hoá, hay đun 

chất béo (mỡ) với 1 ít 

muối ăn. 

Tại sao các chất 

béo như (mỡ sống) để 

lâu ngoài không khí có 

mùi ôi? 

Đó là do tác dụng của 

hơi nước, oxi và vi 

khuẩn lên chất béo.



Bài tập 

TỔNG KẾT 

Tính khối lượng muối thu được khi thủy phân hoàn 

toàn 178 kg chất béo có công thức (C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 

trong môi trường kiềm (NaOH). Biết hiệu suất phản 

ứng là 90%.



Giải: 

178kg = 178000(g) 

t 

⎯→ 

(C 17 H 35 COO) 3 C 3 H 5 + 3NaOH 0 

3C 17 H 35 COONa + C 3 H 5 (OH) 3 

1 mol 3 mol 

200 mol 

3 mol 

600 mol 

1 mol 

Mà hiệu suất phản ứng là 90% nên: 

183600 90 mC 17H35 COONa ( thuctê) 

= = 165240( g ) = 165,24( kg ) 

100



HƯỚNG DẪN HỌC TẬP 

* ĐỐI VỚI BÀI HỌC CỦA TIẾT HỌC NÀY 

• Học bài nắm được công thức chung , tính chất vật lý , 

tính chất hóa học của chất béo 

•Học bài và làm bài tập 1,2,4 trong SGK/ Trang 147 

* ĐỐI VỚI BÀI HỌC CỦA TIẾT HỌC TIẾP THEO 

- Luyện tập : rượu etylic, axit axetic và chất béo 

- Tính chất hóa học của rượu , axit axetic và chất 

béo 

- Viết PTHH. Nhận biết chất. 

- Các nhóm chuẩn bị bài tập 1,2,3,4,7/ SGK trang 

148, 149



- 

Baøi hoïc cuûa chuùng ta ñeán 

ñaây keát thuùc, môøi Thaày 

Coâ vaø caùc em nghæ.

DỰ ÁN DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP HÓA HỌC BÀI CHẤT BÉO (2015)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?