Empfindungen

1
‘Empfindungen’
Science Imaging
HaddersGruson, januari 2019

2
Enige citaten uit Wachelder, Kwa en Porco(?)
‘De fotograaf P.H. Emerson (1856-1936) was gegrepen door het naturalisme. Zijn credo legde
hij neer in een boek getiteld Naturalistic photography jör students of the art (1889). Daarin
zette hij zich expliciet aftegen P.H. Robinson die in Pictorial effect in photography (1809) een
methode voor het maken van kunstfoto’s uiteen had gezet. Robinson beval een techniek aan
die neerkwam op het in één fotografisch beeld combineren van talloze (soms wel dertig)
negatieven. Emerson daarentegen bepleitte een naturalistische fototechniek.4 Hij realiseerde
zich echter dat het natuurgetrouw afbeelden van het object daarvoor niet langer volstond, maar
dat de subjectieve ervaring van het kijken in de fotografische afbeelding verdisconteerd moest
worden. Emerson maakte duidelijk dat om die reden naturalisme iets geheel anders was dan
realisme.’
‘By naturalism it will be seen that we mean a very different thing from realism. The realist
makes no analysis, he is satisfied with the moats and leaves out the sunbeam. He
will, in so far as he is able, paint all the veins on the leaves as they really are, and not as
they look as a whole. For example, the realist, if painting a tree a hundred yards off,
would not strive to render the tree as it appears to him from where he is sitting, but he 11
would probably gather leaves off the tree and place them before him, and paint as they
looked within twelve, inches of his eyes, and as the modern Pre-Raphaelites did, he
might even imitate the local colour of the things themselves. Whereas the naturalist painter
would care for none of these things, he would endeavour to render the impression
of the tree as it appeared to him standing a hundred yards off, the tree taken as a
whole, and as it looked, modified, as it would be by various phenomena and accidental
circumstances”

3
‘Maar Mach was ook gevoelig voor het theoretische probleem dat het naturalisme stelde. Mach
worstelde met de ontologische consequenties van de recent verworven inzichten. Hij trok de
conclusie dat het onderscheid tussen subject en. object niet langer ais vertrekpunt van reflectie kon
fungeren. In plaats daarvan stelde hij voor van Empfindungen (met een been in de buitenwereld, en
het andere in de waarnemer) uit te gaan. Terwijl het onderscheid tussen subject en object statisch,
is, gaat het bij Empfindungen uit de aard der zaak om veranderingen in de tijd, om continuïteit.’
“Microscopes and telescopes function as aids to vision in a way that neither the graphic
nor the chronographic methods can. A scientist looking through a telescope sees lo or
Ganymede and not pictures of them. In Marey’s procedures, the data are realized by the
machinery in the form of visualizations - inscriptions, graphs, pictures. There is no
moment during the operation of the instruments in which a scientist can take a peek 19
at anything that might remotely approximate the results of the mechanical, data
gathering operation.. In Marey’s program, the visualized data produced by the inscribing
mechanisms have no existence apart from their realization” .
‘Marey refers indifferently to the records produced by the methods as “curves”, “notations’”, and
“tracings”, though he sometimes lapses into saying they “represent” certain kinds of movements.
I do not want to be overly fastidious about the use of “represent”,but I do want to insist that these
records, if they are to be thought of as representations, are not to be confused with pictures. If
representation is a matter of re-presenting, it is difficult to imagine what the “re” might apply to in
cases like the inscriptions produced on a sheet of paper by pressurized rubber balls glued to the
hooves of an ambling horse”
‘De eerste manier van kijken, ontstaan aan het einde van de achttiende eeuw, waardeert de
natuurgetrouwheid (truth to nature). Een individu, bijvoorbeeld een vogel of een bloem, wordt
op zo’n manier afgebeeld dat we alle individuen van dezelfde soort erin kunnen herkennen. De
mechanische objectiviteit is de tweede manier: door gebruik te maken van fotografie of een
andere mechanische methode delegeren we de waarneming aan de techniek. De feilbare mens

4
zou daardoor – althans voor een heel stuk – uitgeschakeld moeten zijn. De derde manier van
kijken, trained judgement, ontstond vrij snel na de vorige, rond 1900. Deze methode is juist weer
optimistischer over het vermogen van de goed opgeleide onderzoeker om een correct oordeel te
vellen over wat hij waarneemt.’
‘De wil van Kant beleefde met de opkomst van het ideaal van het geoefende oordeel een
soort eerherstel. De nieuwste loot aan de stam der beelden die volgens dit ideaal worden
gemaakt, is die van de nanobuisjes en -draadjes. Deze beelden zijn geen ‘representatie van’, ze
refereren niet aan iets wat in de natuur zou bestaan. Ze zijn het gereedschap van zelfbewuste
technowetenschappers om vanuit de verbeelding te maken wat in de natuur zelf niet wordt
aangetroffen.’
‘The astronomical images we see on the web and in the media are usually ‘refined’ or
‘processed’ as compared to the raw data that the astronomers work on with their computers. In
‘pretty pictures’ all artefacts coming from the telescope or the detectors are for instance removed
as they do not say anything about the objects themselves. It is very rare that images are taken
with the sole intention of producing a ‘pretty’ colour picture. Most ‘pretty pictures’ are constructed
from data that was acquired to study some physical process, and the astronomer herself probably
never bothered to assemble the greyscale images to a colour image.’
‘When processing raw science images one of the biggest problems is that, to a large degree, you
are ‘creating’ the image and this means a colossal freedom within a huge parameter space. There
are literally thousands of sliders, numbers, dials, curves etc. to twist and turn.
Speaking of right and wrong, there really are no wrong or right images. There are some
fundamental scientific principles that should normally be observed, but the rest is a matter
of aesthetics — taste. Chromatic ordering of the exposures is one of the important scientific
principles.’

5

6
Deze verkenning is tot stand gekomen op basis van de zoektermen:
- Astronomie
- Deeltjesfysica
- Nanotechnologie
- Neurologie
- Celbiologie
- Genetica
- Kankeronderzoek
De beelden en filmpjes zijn op basis van bestandgrootte geplaatst; de
kleine aan het begin, de grootste op het eind en hier is maar sporadisch
de hand mee gelicht als het resultaat te veel ‘dubbelde’. De hierdoor
onstane ‘paren’ zijn dus volstrekt toevallig tot stand gekomen met
vaak een verassend resultaat. Hieruit valt - ondermeer - te leren dat
wetenschappelijk beeld vaak meer begint te ‘spreken’ in samenhang
met een andere ‘taal’.
Ook de grote hoeveelheid van beelden hierin opgenomen is belangrijk.
Indachtig de ‘willoosheid’ die wetenschappers aangeraden werd
te hanteren om de ware objectivistische blik te ontwikkelen, moet
men zich onderdompelen in beeld, onderwerp en techniek om een
‘inclusieve blik’ te verwerven. In plaats van een ‘exclusieve blik’, een
manier van kijken die bij voorbaat al bepaalde beelden zal uitsluiten.
Verder heb ik gemeend een gering aantal kunstwerken - overigens ook
via toeval - te plaatsen in de beeldenreeks. Niet vanuit de misvatting
dat Wetenschappelijk Beeld kunst zou zijn, maar vanuit de vaststelling
dat veel kunstenaars over een ‘wetenschappelijke blik’ beschikken.
Er is een lichte printversie en een zwaardere interactieve versie waarin
± 110 filmpjes afgespeeld kunnen worden. De filmpjes zij allen 3 tot 5
maal vertraagd om de opbouw beter te kunnen zien.
Gerard Hadders, 30 januari 2019

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153

154

155

156

157

158

159

160

161

162

163

164

165

166

167

168

169

170

171

172

173

174

175

176

177

178

179

180

181

182

183

184

185

186

187

188

189

190

191

192

193

194

195

196

197

198

199

200

201

202

203

204

205

206

207

208

209

210

211

212

213

214

215

216

217

218

219

220

221

222

223

224

225

226

227

228

229

230

231

232

233

234

235

236

237

238

239

240

241

242

243

244

245

246

247

248

249

250

251

252

253

254

255

256

257

258

259

260

261

262

263

264

265

266

267

268

269

270

271

272

273

274

275

276

277

278

279

280

281

282

283

284

285

286

287

288

289

290

291

292

293

294

295

296

297

298

299

300

301

302

303

304

305

306

307

308

309

310

311

312

313

314

315

316

317

318

319

320

321

322

323

324

325

326

327

328

329

330

331

332

333

334

335

336

337

338

339

340

341

342

343

344

345

346

347

348

349

350

351

352

353

354

355

356

357

358

359

360

361

362

363

364

365

366

367

368

369

370

371

372

373

374

375

376

377

378

379

380

381

382

383

384

385

386

387

388

389

390

391

392

393

394

395

396

397

398

399

400

401

402

403

404
‘Empfindungen’
SMB_TB2_Survey_print
HaddersGruson, januari 2019