2024 03 29 The Path to Salvation - Stile Antico

Vr 29 mrt 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Pasen
The Path to Salvation
Stile Antico
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
The Path to Salvation
Stile Antico
Serie Pasen
Vr 29 mrt 2024
Grote Zaal
20.15 – 22.00 uur
ca. 40 minuten voor de pauze
ca. 40 minuten na de pauze
Stile Antico:
Helen Ashby, Kate Ashby, Rebecca Hickey sopraan
Emma Ashby, Cara Curran, Rosie Parker alt
Andrew Griffiths, Jonathan Hanley, Matthew Howard tenor
James Arthur, Nathan Harrison, Gareth Thomas bas
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
William Byrd (ca. 1540 - 1623)
Miserere mei, Deus
Palmzondag
Thomas Weelkes (1576 - 1623)
Hosanna to the son of David
Witte Donderdag
Cristobál de Morales (ca. 1500 - 1553)
O sacrum convivium
Leonora d’Este (1515 - 1575)
Ego sum panis vivus
John Sheppard (ca. 1515 - ca. 1558)
I give you a new commandment
Orlando di Lasso (1532 - 1594)
Tristis est anima mea
Goede Vrijdag
Gregorio Allegri (1582 - 1652)
Miserere mei, Deus
Pauze
Goede Vrijdag
Thomas Tallis (ca. 1505 - 1585)
Salvator Mundi I
Tomás Luis de Victoria (ca. 1548 - 1611)
O vos omnes
Tenebrae factae sunt
Claudio Monteverdi (1565 - 1643)
Adoramus te Christe
Paaswake
John Taverner (ca. 1490 - 1545)
Dum transisset
Pasen
Peter Philips (ca. 1560 - 1628)
Ecce vicit leo
Vicente Lusitano (ca. 1520 - ca. 1561)
Regina Caeli
Giovanni Pierluigi da Palestrina (ca. 1525 -
1594)
Victimae Paschali laudes
Thomas Tomkins (1572 - 1656)
O sing unto the Lord a new song
3

Toelichting
In de zestiende eeuw nam het meerstemmig en soms zelfs veelstemmig componeren van
muziek voor de lijdenstijd zowel in Engeland als op het continent een grote vlucht. Dit rijk
gevulde programma vertelt het verhaal van de Goede Week aan de hand van muziek van
maar liefst veertien componisten. We beginnen op Palmzondag en komen uit bij feestelijke
muziek voor Pasen. Maar als opmaat klinkt eerst muziek voor de vastentijd.
Vastentijd
Witte Donderdag
Miserere mei, Deus van William Byrd is een
opmerkelijke compositie. In de zestiende
eeuw was het gebruikelijk om een polyfone
zetting van een geestelijke of wereldlijke
tekst op te bouwen vanuit één of twee
stemmen. Als het stuk begint duurt het een
tijdje voordat alle stemmen meedoen en
de polyfonie zich echt gaat ontvouwen. Als
een componist met deze regel brak had hij
daar een speciale bedoeling mee. Byrd laat
hier alle stemmen tegelijk beginnen om een
optimale tekstuitbeelding van de droevige
boetepsalm te realiseren.
Palmzondag
In het tweede werk op het programma,
Hosanna to the son of David van Thomas
Weelkes, horen we een beschrijving van
de triomfantelijke intocht van Christus in
Jerusalem op Palmzondag. De opgewonden
sfeer in de straten van de stad is in de
muziek duidelijk te horen. Weelkes luisterde
goed naar de manier waarop Italiaanse
componisten in hun madrigalen muzikale
opwinding en spanning uitbeeldden.
In groot contrast hiermee staat de muziek
die hoort bij het Laatste Avondmaal op Witte
Donderdag. Dit is een intiem samenzijn van
Jezus met zijn apostelen dat vraagt om
verstilde muziek. Twee composities verbeelden
dat in dit programma. Eerst O sacrum
convivium van Cristóbal de Morales, de oudste
van de drie grootmeesters van de Spaanse
renaissancepolyfonie. Morales kwam uit Sevilla,
kreeg daar zijn opleiding, maar belandde
uiteindelijk in Rome waar hij deel uitmaakte
van de pauselijke kapel.
Die eer was niet weggelegd voor de componist
van het volgende stuk op ons programma.
Ego sum panis vivus is lang beschouwd als
anoniem, maar kan dank zij recent onderzoek
worden toegeschreven aan Leonara d’Este, de
dochter van Lucrezia Borgia. Zij was van adel
en bovendien een kloosterlinge dus het lag niet
voor de hand dat ze muziek zou publiceren
onder haar eigen naam. Maar we weten wel dat
ze toetsinstrumenten bespeelde en in contact
stond met belangrijke muziektheoretici van
haar tijd. Haar compositie lijkt speciaal bedoeld
voor uitvoering door vrouwenstemmen, ze
heeft het stuk waarschijnlijk gezongen in het
klooster in Ferrara waar ze woonde.
4

Toelichting
John Sheppard kennen we vooral van de
grootschalige Latijnse motetten die hij
componeerde, maar in dienst van koning
Edward VI schreef hij ook eenvoudige anthems
op Engelse teksten. Hij volgde hierbij het
idee van de Anglicaanse kerkhervormers
dat muziek zo eenvoudig mogelijk moest
zijn, als het even kon met één noot op iedere
lettergreep en dus nagenoeg geen beweging
in de stemmen. Net als Thomas Tallis, die
gedurende zijn lange carrière vier vorsten
heeft gediend, moest ook Sheppard zijn
stijl steeds weer opnieuw aanpassen aan de
wensen van de heersende monarch. De tekst
van I give you a new commandment laat
Jezus aan het woord, terwijl hij zijn apostelen
nog een laatste wijze les meegeeft.
Daarna bevinden we ons in de tuin van
Gethsemane, met het motet Tristis est anima
mea van Orlando di Lasso. Di Lasso, heeft een
lange carrière gehad die zich voor een groot
deel aan het hof in München afspeelde. Hij
componeerde in alle genres van zijn tijd.
Goede Vrijdag
Daarna volgt weer een Miserere dat
thuishoort in de liturgie van Goede Vrijdag in
de Sixtijnse Kapel. Rond 1638 gecomponeerd
door Gregorio Allegri groeide dit stuk uit tot
een van de meest gemystificeerde composities
uit de hele muziekgeschiedenis. Veel van
de mythes rond dit stuk, die inmiddels zijn
ontkracht, komen voort uit het feit dat dit
Miserere zó heilig werd bevonden dat het
alleen in de Sixtijnse kapel mocht worden
uitgevoerd.
Beroemd is het verhaal over de jonge Mozart,
die in 1770 het stuk hoorde, het onthield en het
opschreef. Mozart was in Rome vanwege de
première van zijn opera Mitridate, rè di Ponte,
meer dan drie uur muziek, dus het onthouden
en opschrijven van een kort koorwerk, dat
bovendien vele herhalingen kent, was voor
de dertienjarige Mozart waarschijnlijk geen
grote opgave. Maar Allegri’s werk was toen
al meer dan een eeuw oud dus we weten
niet in hoeverre wat Mozart in 1770 hoorde
overeenkwam met wat Allegri in 1638
opschreef.
Er bestond bij de zangers van de Sixtijnse
kapel een traditie om geïmproviseerde
versieringen van generatie op generatie
zangers aan elkaar door te geven, geheel
los van de genoteerde muziek. Maar het
stuk zoals we het nu kennen – waarschijnlijk
een combinatie van verschillende versies
die ondanks het verbod op publicatie toch
hebben gecirculeerd – behoort nog altijd tot
de meest indrukwekkende voorbeelden van
polyfone kerkmuziek. Allegri schreef voor
twee koren, een vijfstemmig hoofdkoor en een
vierstemmig tweede koor, en laat de koren
alleen in de allerlaatste regel samenkomen.
Zo exuberant als het stuk van Allegri is, zo
verfijnd en uitgebalanceerd is het motet
Salvator mundi van Thomas Tallis. Zoals
we al hebben gesignaleerd moest Tallis zijn
compositiestijl nogal eens aanpassen aan de
volgende vorst die hij diende. In dit Salvator
5

Toelichting
mundi, het eerste in Engeland gedrukte
muziekstuk, lijkt hij de perfecte balans te
hebben gevonden tussen de uitbundige
stijl van zijn Latijnse motetten en de veel
eenvoudigere muzikale schrijfwijze die men in
de Anglicaanse liturgie voorstond.
Met twee responsoriën voor Goede Vrijdag
van Tomás Luis de Victoria, O vos omnes en
Tenebrae factae sunt, zijn we weer in Spanje
beland. De Victoria studeerde bij Palestrina
in Rome en werd door sommige kritische
tijdgenoten omschreven als ‘de aap van
Palestrina’ omdat hij te slaafs Palestrina’s stijl
zou overnemen. Maar juist in deze treurzangen
gaf de componist blijk van een volkomen eigen,
Spaanse, toon die we bij Palestrina niet horen.
Claudio Monteverdi componeerde zowel in
polyfone renaissancestijl als in de vooral door
hemzelf ontwikkelde concerterende barokstijl.
In beide vormen was hij een meester en hij
kon al naargelang de tekst of de gelegenheid
precies de juiste compositietechnieken
aanwenden voor een optimaal muzikaal effect.
Met Adoramus te, Christe, gecomponeerd
rond 1620, komen we langzaamaan in de sfeer
van Pasen terecht.
Paaswake en Pasen
Uitbundig is het motet van Peter Philips, als
een schreeuw die de opstanding bevestigt.
De katholieke Philips had Engeland ingeruild
voor Antwerpen en Brussel om carrière te
maken. Op het continent was inmiddels de
Italiaanse stijl aan een opmars bezig, met veel
expressie en uitbundige woordschildering,
en die horen we in dit paasmotet Ecce vicit
leo. Het stuk is dubbelkorig, in de beste
Venetiaanse traditie.
Ook het motet Regina Caeli van de Portugees
Vicente Lusitano is feestelijk. Lusitano was
waarschijnlijk van Noord-Afrikaanse afkomst,
van zijn leven weten we niet veel, en hij
schreef bijzondere kerkmuziek die hoe langer
hoe meer in de belangstelling komt. Zijn
gebruik van chromatiek loopt vooruit op de
stijl van Carlo Gesualdo.
Met de twee laatste werken op het
programma is het volop Pasen. Het
dubbelkorige Victimae Paschali laudes van
Palestrina, met een laag koor in de rol van
verteller en een hoog koor dat de tekst van
Maria en de engelen zingt, en het feestelijke
O sing unto the Lord a new song van
Thomas Tomkins eindigen we dit programma
waarin we van het donker van de lijdenstijd
naar het licht van Pasen zijn gegaan.
Marcel Bijlo
John Taverners motet Dum transisset is
veel verstilder, als een reflectief moment
op Paasmorgen. Net als Tallis en Sheppard
schreef ook Taverner zowel kerkmuziek op
Latijnse als op Engelse teksten.
6

Liedteksten
William Byrd
Misere mei Deus
Miserere mei, Deus:
secundum magnam misericordiam tuam.
Et secundum multitudinem miserationum
tuarum, dele iniquitatem meam.
Wees mij genadig, God!
Delg naar Uw goedertierenheid
al mijn zonden,
naar grootheid van Uw erbarmen.
Psalm 50:1
Thomas Weelkes
Hosanna to the son of David
Blessed be the King that cometh in the name
of the Lord.
Hosanna.
Thou that sittest in the highest heavens.
Hosanna in excelsis Deo.
(Glory to God in the highest)
Gezegend Hij die komt in de naam van de
Heer.
Hosanna.
Gij die troont aan de hoogste hemelen.
Glorie zij God in den hoge.
Matteus 21:9
7

Liedteksten
Cristobál de Morales
O sacrum convivum
O sacrum convivium, in quo Christus sumitur;
recolitur memoria passionis ejus;
mens impletur gratia;
et futurae gloriae nobis pignus datur.
Alleluia.
O heilig maal, waarmee Christus wordt
ontvangen;
de herinnering aan zijn passie wordt
hernieuwd,
de ziel wordt vervuld met genade en belofte
aan toekomstige glorie wordt ons gegeven.
Halleluia
St Thomas van Aquino
Leonora d’Este
Ego sum panis vivus
Ego sum panis vivus
qui de caelo descendit.
Si quis manducaverit
ex hoc pane vivet in aeternum.
Ik ben het levende brood,
dat uit de hemel valt.
Wie van dit brood eet,
zal zalig in eeuwigheid leven.
Johannes 6:51
8

Liedteksten
John Sheppard
I give you a new commandment
I give you a new commandment:
that ye love one another e’en as I have loved
you.
By this all men shall know that ye are my
disciples.
Ik geef jullie een nieuw gebod:
dat jullie elkaar liefhebben zoals Ik jullie heb
liefgehad.
Hierdoor zullen alle mensen weten dat jullie
mijn discipelen zijn.
Johannes 13:34-5
Orlando di Lasso
Tristis est anima mea
Tristis est anima mea usque ad mortem:
sustinete hic et vigilate mecum.
Nunc videbitis turbam quæ circumdabit me.
Vos fugam capietis, et ego vadam immolari
pro vobis.
In doodsangst verkeert mijn ziel:
blijf en waak bij mij
en u zult de menigte zien, die mij zal
ontvangen.
Elkeen zal vluchten, en ik zal offer zijn.
Tweede responsorium van Tenebrae
9

Liedteksten
Gregorio Allegri
Miserere
Quoniam iniquitatem meam ego cognosco:
et peccatum meum contra me est semper.
Tibi soli peccavi, et malum coram te feci:
ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas
cum judicaris.
Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum:
et in peccatis concepit me mater mea.
Ecce enim veritatem dilexisti:
incerta et occulta sapientiae tuae
manifestasti mihi.
Asperges me hysopo, et mundabor:
lavabis me, et super nivem dealbabor.
Auditui meo dabis gaudium et laetitiam:
et exsultabunt ossa humiliata.
Averte faciem tuam a peccatis meis:
et omnes iniquitates meas dele.
Cor mundum crea in me, Deus:
et spiritum rectum innova in visceribus meis.
Wees mij genadig, o God! naar Uw
goedertierenheid;
delg mijn zonde uit, naar grootheid Uwer
barmhartigheden.
Was mij schoon van ongerechtigheid, en
reinig mij van zonde.
Want ik ken mijn zonden, en mijn zonden zijn
aan mij.
Tegen U, U alleen, heb ik gezondigd, en
gedaan, dat kwaad is in Uw ogen;
opdat Gij rechtvaardig zijt in Uw spreken, en
rein zijt in Uw richten.
Zie, ik ben in ongerechtigheid geboren, en in
zonde heeft mij mijn moeder ontvangen.
Zie, Gij hebt lust tot waarheid in het
binnenste, en in het verborgene maakt Gij
mij wijsheid bekend.
Ontzondig mij met hysop, en ik zal rein zijn;
was mij, en ik zal witter zijn dan sneeuw.
Doe mij vreugde en blijdschap horen;
dat de beenderen zich verheugen, die Gij
verbrijzeld hebt.
Verberg Uw aangezicht van mijn zonden,
en delg uit al mijn ongerechtigheden.
Schep mij een rein hart, o God!
en vernieuw in het binnenste van mij een
vasten geest.
10

Liedteksten
Ne projicias me a facie tua:
et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
Redde mihi laetitiam salutaris tui:
et spiritu principali confirma me.
Docebo iniquos vias tuas:
et impii ad te convertentur.
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis
meae:
et exsultabit lingua mea justitiam tuam.
Domine, labia mea aperies:
et os meum annuntiabit laudem tuam.
Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem
utique:
holocaustis non delectaberis.
Sacrificium Deo spiritus contribulatus:
cor contritum, et humiliatum, Deus, non
despicies.
Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua
Sion:
ut aedificentur muri Jerusalem.
Tunc acceptabis sacrificium justitiae,
oblationes, et holocausta:
tunc imponent super altare tuum vitulos.
Verwerp mij niet van Uw aangezicht,
en neem Uw Heiligen Geest niet van mij.
Geef mij weder de vreugde Uws heils;
en de vrijmoedige geest ondersteune mij.
Zo zal ik den overtreders Uw wegen leren;
en de zondaars zullen zich tot U bekeren.
Verlos mij van bloedschulden, o God, Gij, God
mijns heils!
zo zal mijn tong Uw gerechtigheid vrolijk
roemen.
Heere, open mijn lippen,
zo zal mijn mond Uw lof verkondigen.
Want Gij hebt geen lust tot offerande, anders
zou ik ze geven;
in brandofferen hebt Gij geen behagen.
De offeranden Gods zijn een gebroken geest;
een gebroken en verslagen hart zult Gij, o
God! niet verachten.
Doe wel bij Sion naar Uw welbehagen;
bouw de muren van Jeruzalem op.
Dan zult Gij lust hebben aan de offeranden
der gerechtigheid, aan brandoffer en een
offer,
dat gans verteerd wordt; dan zullen zij varren
offeren op Uw altaar.
Psalm 51
11

Liedteksten
Thomas Tallis
Salvator Mundi I
Salvator mundi, salva nos,
qui per crucem et sanguinem redemisti nos,
auxiliare nobis, te deprecamur, Deus noster.
Redder van de wereld, red ons,
die door het kruis en het bloed ons hebt
verlost,
help ons, wij smeken u, onze God.
Antifoon voor de Verheffing van het Heilig Kruis
Tomás Luis de Victoria
O vos omnes
O vos omnes, qui transitis per viam, attendite
et videte
[R] Si est dolor similis sicut dolor meus.
[V] Attendite universi populi, et videte
dolorem meum:
[R] Si est dolor similis sicut dolor meus.
O gij allen, die de weg gaan, let op en zie:
is er een pijn zoals mijn pijn?
Let op, alle mensen, en zie mijn verdriet:
is er een pijn zoals mijn pijn?
Tweede nocturne van de Tenebrae op Stille Zaterdag
Tenebrae factae sunt
Tenebrae factae sunt,
dum crucifixissent Jesum Judaei:
et circa horam nonam exclamavit Jesus voce
magna:
Deus meus, ut quid me dereliquisti?
[R] Et inclinato capite, emisit spiritum.
[V] Exclamans Jesus voce magna ait: Pater,
in manus tuas commendo spiritum meum:
[R] Et inclinato capite, emisit spiritum.
En het werd donker op aarde
toen de Joden Jezus gekruisigden,
en in Zijn laatste uur riep:
Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?
En Hij boog het hoofd en stierf!
Eensklaps verzuchtte Jezus: Vader, in Uw
handen beveel Ik Mijn geest;
En nogmaals boog Hij het hoofd en gaf de
geest.
Tweede nocturne van de Tenebrae op Goede Vrijdag
12

Liedteksten
Claudio Monteverdi
Adoramus te Christe
Christe, adoramus te, Christe et benedicimus
tibi.
Quia per sanctam crucem tuam redemisti
mundum.
Domine, miserere nobis.
Christus, wij aanbidden U en zegenen U.
Omdat Gij door Uw heilige kruis de wereld
verlost heeft.
Heer, ontferm U over ons.
John Taverner
Dum transisset I
Dum transisset Sabbatum, Maria Magdalene
et Maria Jacobi et Salome
emerunt aromata ut venientes ungerent
Jesum.
Alleluia.
Et valde mane, una sabbatorum,
veniunt ad monumentum, orto iam sole.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto.
Toen de Sabbat voorbij was hebben Maria
Magdalena, Maria (de moeder van Jakobus)
en Salome
geurige specerijen gekocht, waarmee ze naar
Hem toe zouden gaan om Hem te zalven.
Halleluja.
En vroeg in de ochtend, de zon was
nauwelijks op,
de eerste dag van de week, gingen ze naar
het graf.
Ere zij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Marcus 16:1
13

Liedteksten
Peter Philips
Ecce vicit leo
Ecce vicit Leo de tribu Juda,
radix David, aperire librum,
et solvere septem signacula eius.
Alleluia.
Dignus est Agnus qui occisus est,
accipere virtutem, et divinitatem,
et sapientiam, et fortitudinem, et honorem,
et gloriam, et benedictionem.
Alleluia.
Zie, de Leeuw van de stam van Juda,
de wortel van David, heeft overwonnen;
om het boek te openen en de zeven zegels te
verbreken.
Halleluja.
Het Lam dat is geslacht, is waardig kracht te
ontvangen,
en rijkdom, en wijsheid, en sterkte,
en eer, en glorie, en zegen.
Halleluja.
Openbaringen, 5: 5, 12
Vicente Lusitano
Regina Caeli
Regina coeli laetare, Alleluia.
Quia quem meruisti portare, Alleluia.
Resurrexit sicut dixit, Alleluia.
Ora pro nobis Deum. Alleluia.
Koningin van de hemel, verheug u, halleluja.
Want Hij, die u mocht dragen, halleluja
is opgestaan, zoals Hij heeft voorspeld,
halleluja.
Bid voor ons tot God, halleluja.
Completen-antifoon tijdens de paastijd
Giovanni Pierluigi da Palestrina
Victimae paschali
Victimae paschali laudes immolent Christiani
Agnus redemit oves:
Christus innocens Patri reconciliavit
peccatores.
Christenen breng offer en lof aan het Paaslam!
Het Lam heeft de schapen verlost:
Christus, die zonder zonde is,heeft de
zondaars met de Vader verzoend;
14

Liedteksten
Mors et vita duello conflixere mirando,
Dux vitae mortuus, regnat vivus.
Dic nobis Maria, quid vidisti in via?
Sepulcrum Christi viventis, et gloriam vidi
resurgentis:
Angelicos testes, sudarium et vestes.
Surrexit Christus spes mea:
praecedet suos in Galilaeam.
Scimus Christum surrexisse a mortuis vere:
Tu nobis, victor Rex, miserere.
Amen, Alleluia.
dood en leven hebben een wonderlijke strijd
gevoerd:
de Vorst van het leven, eens gestorven,
regeert nu onsterfelijk.
Vertel ons, Maria, wat je eens hebt gezien:
“Het graf van de levende Christus, en zijn
opgestane glorie;
engelen die getuigden, Zijn grafdoeken en
kleding.
Ja, Christus, mijn hoop, is opgestaan;
Hij gaat ons voor naar Galilea.”
Christus is waarlijk uit de dood opgestaan,
nieuw leven gevend.
Heb genade, triomferende Koning, U die
eeuwig regeert!
Amen. Halleluja
Sequentie voor de mis op Paaszondag
Thomas Tomkins
O sing unto the Lord a new song
O sing unto the Lord a new song,
and let the congregation of saints sing praise
unto him.
Let Israel rejoice in him that made him:
and let the children of Sion forever sing,
alleluia.
Zing de Heer een nieuw lied,
laat de gemeente der heilgen Hem loven.
Laat Israël verheugen vinden in Hem, die zij
voortbracht,
laat de kinderen van Zion eeuwig zingen,
halleluja.
Psalm 149: 1-2
Vetalingen: Bert Nieuwehuize
(liederennederlandsvertaald.nl)
15

Biografieën
Componisten
De Engelse componist
William Byrd (ca. 1540 -
1623) werd beschouwd als
een van de belangrijkste
componisten van zijn tijd.
Byrd studeerde al als jonge
veelbelovende musicus bij
zijn grote voorbeeld Thomas
Tallis in de Chapel Royal
in Londen. Omdat hij het
katholieke geloof aanhing
werd Byrd herhaaldelijk
vervolgd. Hij kwam ermee
weg omdat hij in de gunst
van koningin Elizabeth I
bleef, ongetwijfeld omdat
hij naast katholiek werk ook
werken voor de Anglicaanse
kerk bleef schrijven.
De Engelse componist en
organist Thomas Weelkes
(1576 - 1623) staat bekend
om zijn madrigalen en
anthems. Hij studeerde aan
de Universiteit van Oxford
en werd organist bij de
kathedraal van Chichester,
maar werd daar ontslagen
wegens dronkenschap.
Weelkes was bevriend met
de madrigalist Thomas
Morley en schreef na
diens dood de hymne
A Remembrance of my
16
Friend Thomas Morley.
Weelkes’ madrigalen zijn
zeer chromatisch en maken
gebruik van contrapunt en
ongebruikelijke ritmes.
Cristóbal de Morales
(ca. 1500 - 1553) werd in
Sevilla geboren. Na eerst
kapelmeester te zijn geweest
in Ávila en Plasencia
verhuisde hij omstreeks 1535
naar Rome, waar hij zanger
werd aan de pauselijke
kapel. Na een periode
waarin hij in Italië zonder
succes naar een andere
betrekking zocht, keerde hij
naar Spanje terug, waar hij
verschillende betrekkingen
kreeg, die gepaard gingen
met financiële en politieke
problemen. Hij solliciteerde
in 1553 in Toledo naar de
betrekking van maestro
de capilla, maar stierf kort
daarop.
Leonora d’Este (1515 - 1575)
was een musicienne, non en
prinses die leefde in Ferrara,
Italië. Ze was de dochter
van Lucrezia Borgia, een
machtige edelvrouw die ook
gouverneur van Spoleto was,
een positie die traditioneel
door kardinalen werd
bekleed. Na de dood van
haar moeder in 1519 werd
Leonora naar het Corpus
Domini klooster gestuurd,
waar ze de rest van haar
leven zou doorbrengen.
Als lid van de adel genoot
Leonora van een relatief
bevoorrecht leven als non.
De Engelse zanger en
componist John Sheppard
(ca. 1515 - ca. 1558) was
een tijdgenoot van Thomas
Tallis. Sheppard werkte van
1543 tot 1548 als ‘Informator
Choristarum’ aan het
Magdalen College in Oxford.
Daarna is bekend dat hij in
1552 Gentleman was aan
de Chapel Royal. Onder
bewind van Edward VI en
Mary Tudor schreef hij veel
polyfone kerkmuziek.
Orlando di Lasso (1532 -
1594) was een van de
meest vooraanstaande
componisten uit de
renaissance. Hij vertrok op
jonge leeftijd naar Italië,
waar hij zijn polyfone
stijl ontwikkelde. Hij was
uitzonderlijk productief.
Er zijn zestig missen
aan hem toegeschreven,
hij schreef meer dan
vijfhonderd motetten en
honderd zettingen van het

Biografieën
Magnificat en vier passies.
Ook schreef hij een groot
aantal wereldlijke werken,
waaronder honderdtien
madrigalen en ruim
tweehonderd liederen in het
Frans en Duits.
Gregorio Allegri (1582 ‐
1652) was een Italiaanse
priester en componist
van kerkmuziek. Hij was
een belangrijke zanger en
componist van het pauselijk
koor na 1630. Na zijn dood
werd Allegri’s muziek in de
Sixtijnse kapel nog steeds
uitgevoerd en gekopieerd,
zelfs tot in de negentiende
eeuw. Hij componeerde
magnificats, motetten en
andere kerkmuziek. Volgens
sommige bronnen zou Allegri
een castraat zijn geweest,
maar op afbeeldingen staat
hij meestal met een baard.
Thomas Tallis (ca. 1505 -
1585), de leermeester
van William Byrd, wordt
beschouwd als de
grondlegger van de
anglicaanse kerkmuziek. Ook
was hij lange tijd samen met
zijn leerling Byrd organist
van de Royal Chapel.
Hoewel Tallis zijn hele leven
katholiek bleef, behoort hij
tot de eerste componisten
die Engelse teksten voor
kerkelijk gebruik op muziek
zette.
Tomás Luis de Victoria (ca.
1548 - 1611) wordt in eigen
land beschouwd als een
van de grootste Spaanse
componisten van zijn tijd.
In 1565 kon hij dankzij een
beurs van koning Filips II
van Spanje naar Rome om
daar te studeren. Hij werd er
opgeleid tot zanger, organist
en priester en trad toe tot
de orde der oratorianen. Ook
heeft hij in die tijd mogelijk
bij Palestrina gestudeerd. In
1587 keerde hij terug naar
Spanje om als koorleider en
aalmoezenier in dienst van
Maria van Spanje te gaan
werken.
Claudio Monteverdi (1567 ‐
1643) was een Italiaans
componist, dirigent en
werkzaam als violist en
zanger. Hij studeerde in
Cremona muziektheorie,
zang en viool. Op zijn
vijftiende publiceerde hij zijn
eerste bundel (Cantiunculae
sacrae). In 1590 werd
hij in Mantova als violist
aangenomen in de kapel van
hertog Gonzaga en werd
daar in 1602 kapelmeester.
In 1607 schiep hij zijn eerste
meesterwerk, de opera Orfeo.
In 1613 werd Monteverdi
aangenomen als maestro di
cappella aan de San Marco
in Venetië. Monteverdi
werd vermoedelijk in 1632
als geestelijke gewijd. Na
een kort verblijf in zijn
geboortestad Cremona
overleed Monteverdi in 1643
te Venetië.
Over het leven van John
Taverner (ca. 1490 - 1545) is
niet veel bekend. Hij wordt
voor het eerst genoemd in
1525 in stukken van de kerk
van Tattershall. Daarna was
hij korte tijd aangesteld als
koorleider aan het Cardinal
College in Oxford, maar daar
nam hij in 1530 ontslag. Wat
hij daarna heeft gedaan
is niet bekend. Wel dat
hij is begraven in Boston
(Lincolnshire) in 1545. Hij
heeft bijgedragen aan de
ontwikkeling van de Engelse
religieuze muziek, maar veel
van zijn werk is verloren
gegaan.
Peter Philips (ca. 1560 –
1628) was een vooraanstaande
Engelse componist
en organist. In 1582 vertrok
17

Biografieën
hij naar Italië om organist
te worden aan het Engelse
college in Rome. In 1590
verhuisde hij naar Antwerpen
dat toen deel uitmaakte van
de Spaanse Nederlanden.
Hij werd beschuldigd van
het beramen van een moord
op koningin Elizabeth I van
Engeland, maar werd na een
proces vrijgelaten. Daarna
was hij vanaf 1597 organist
van de kapel van aartshertog
Albert van Oostenrijk en
werd hij in 1610 benoemd tot
kanunnik.
Vicente Lusitano
(ca. 1520 - ca. 1561) was een
Portugese componist en
muziektheoreticus. Hij was
een katholieke priester die
zich later bekeerde tot het
protestantisme. Lusitano
is de Portugese benaming
voor ‘Portugees’ en dit is
waarschijnlijk een bijnaam,
en geen familienaam. Over
zijn leven is dan ook weinig
bekend. Waarschijnlijk was hij
van gemengde Europese en
niet-Europese afkomst. Zijn
boeken en manuscripten van
zijn muzikale composities
zijn bewaard gebleven en
gedateerd. Daaruit kunnen
we afleiden dat hij in Rome
was in 1551. In 1561 was hij
18
getrouwd en reisde hij naar
Duitsland, daarna is er geen
vermelding meer van hem.
Giovanni Pierluigi da
Palestrina (ca. 1525 -
1594) was een Italiaanse
componist. Hij heeft een
grote invloed gehad op
de ontwikkeling van de
katholieke kerkmuziek.
Hij was kapelmeester van
de kathedraal van zijn
geboortestad Palestrina
en ging daarna naar Rome,
waar hij achtereenvolgens
kapelmeester was van de
Cappella Giulia van de
Sint-Pieter, de Sint-Jan van
Lateranen, de Santa Maria
Maggiore, en de Sint-Pieter,
waar hij na zijn dood ook
begraven werd. Reeds
bij leven bezat Palestrina
Europese faam.
Thomas Tomkins
(1572 -1656) was een Britse
componist en organist,
die een aantal bekende
anthems schreef. Hij
werd opgeleid door zijn
vader, die koormeester
was in de kathedraal van
Prembrokeshire. Hij vertrok
naar Londen en nam les
bij William Byrd. Na zijn
opleiding was hij vijftig jaar
lang koormeester aan de
kathedraal van Worcester. In
1627 werd hij Gentleman van
de Chapel Royal en reisde hij
een en weer tussen de twee
betrekkingen. Hij is vooral
bekend geworden door zijn
koorwerken. Na zijn dood
publiceerde zijn zoon een
collectie anthems onder de
titel Musica Deo Sacra.

Biografieën
Uitvoerenden
Stile Antico
De twaalf leden van het
vocaal ensemble Stile Antico
werken zonder dirigent. Hun
frisse, heldere uitvoeringen
van de renaissancepolyfonie
worden gewaardeerd
door publiek op vier
continenten. Hun opnames
ontvingen onder andere
de Gramophone Award
for Early Music, Diapason
d’or de l’année, Edison
Klassiek Award en de
Preis der deutschen
Schallplattenkritik. De
groep ontving drie Grammynominiaties.
Stile Antico is gevestigd in
Londen en heeft opgetreden
op veel van ‘s werelds
meest prestigieuze podia
en festivals. Het heeft een
bijzonder nauwe band met
de Wigmore Hall en was te
horen op de BBC Proms, in
Buckingham Palace, Palais
des Beaux-Arts, Cité de
la Musique, Luxembourg
Philharmonie, Leipzig
Gewandhaus en de Auditorio
Nacional in Madrid. Stile
Antico wordt regelmatig
uitgenodigd om op te treden
op toonaangevende festivals
in Europa: hoogtepunten
zijn de oudemuziekfestivals
van Antwerpen, Brugge,
Utrechtse en York, het
Luzern Easter Festival en het
Schleswig-Holstein Music
Festival. Ook treedt de groep
regelmatig op in Boston en
New York en was te gast
op het Ravinia Festival,
in de National Cathedral
en Library of Congress in
Washington, in het Chan
Centre in Vancouver
en in concertreeksen in
vijfentwintig Amerikaanse
staten. Stile Antico heeft
ook opgetreden in Mexico
en Colombia, en bezocht in
2018 voor het eerst Oost-
Azië, met optredens in
Zuid-Korea, Macau en Hong
Kong. Naast concerten
waarin de renaissancemuziek
centraal staat brachten de
zangers werken van oanna
Marsh, John McCabe, Nico
Muhly, Giles Swayne en Huw
Watkins in première. Ze
werkten samen met onder
andere Fretwork, het Folger
Consort, Marino Formenti,
Lemn Sissay, B’Rock, Rihab
Azar en Sting. In 2025 viert
het ensemble zijn twintigste
verjaardag en wordt een
album met werken van
Palestrina uitgebracht door
Decca.
19

Biografieën
Stile Antico
foto: Kaupo Kikkas
20

Verwacht
Monteverdi in Vlaanderen
B’Rock Vocal Consort &
Orchestra
Serie Oude
Muziek
Vr 10 mei 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Het avontuurlijke Belgische ensemble B’Rock schijnt licht
op de reis die Claudio Monteverdi in 1599 vanuit Mantua
naar Vlaanderen maakte. Als beroemde kapelmeester van
hertog Vincenzo Gonzaga was Monteverdi doorkneed in de
meerstemmige muziek die zich als een olievlek vanuit de
zuidelijke Nederlanden over Europa verspreidde. Nu zette
hij voor het eerst voet op Vlaamse bodem.
In Vlaanderen stond de wieg van Josquin Desprez, Adrian
Willaert, Orlando di Lasso, Nicolas Gombert en Giaches
de Wert, allen Franco-Vlaamse toondichters die waren
uitgezwermd naar Italië en Spanje. Op hun schouders
ontwikkelde Monteverdi een nieuwe stijl in zijn madrigalen
die leidde tot de geboorte van de opera. Tegelijkertijd
verwerkte hij in zijn meer traditionele Missa in illo tempore
citaten van Nicolas Gombert. Dit programma is een
historische ontmoeting van Monteverdi en zijn Vlaamse
inspiratiebronnen.
Claudio Monteverdi
Programma: Claudio Monteverdi Kyrie en Christe uit Missa
In illo tempore / Dixit secondo, Crucifixus, Gloria, Confitebor
Terzo alla francese uit Selva morale e spirituale / Cruda
Amarilli uit Vijfde madrigaalboek / O rosetta che rosetta uit
Scherzi musicali / Zefiro torna uit Scherzi musicali / Lamento
d’Arianna / Amor che deggio fa uit Zevende madrigaalboek /
Hor che l’ciel e la terra uit Achtste madrigaalboek / Nicolas
Gombert Motet ‘In illo tempore loquente Jesu’ / Adrian
Willaert Dixit Dominus / Giaches de Wert Cruda Amarilli
Cipriano de Rore Se ben il duol
21

Verwacht
Maart
vr 29 mrt / 20.30 uur /
Bimhuis
Mike Reed’s the Separatist
Party
Ft. Ben Lamar Gay, Marvin
Tate, Bitchin’ Bajas
za 30 mrt / 20.15 uur
De Sprong
Nora Fischer
zo 31 mrt / 13.30 uur
Zapp Mattheus (8+)
Amsterdams Bach Consort
April
ma 1 apr / 15.00 uur
Oster-Oratorium
Vlaams Radiokoor, PRJCT
Amsterdam + Maarten
Engeltjes
wo 3 apr / 20.15 uur
O táxi n.º 9297 (1927)
United Instruments of Lucilin
do 4 apr / 20.15 uur
Keten en stompen
Nieuw Amsterdams Peil +
Elmer Schönberger
vr 5 apr / 20.15 uur
Cantates van Alessandro
Scarlatti
Lucile Richardot + Philippe
Grisvard + college Jan Van
den Bossche
za 6 apr / 09.30, 11.00 +
12.30 uur / Atrium
WeeRKLaNK (0-24 maanden)
Dadodans
Kijk Muziek
zo 7 apr
13.30 uur
Tempo (7+)
Oorkaan Ensemble
13.30 + 15.30 uur / Atrium
WeeRKLaNK (2+)
Dadodans
do 11 apr / 12.30 uur
Guy Maori
Lunchconcert i.s.m. Nationaal
Muziekinstrumenten Fonds
do 11 apr / 20.15 uur
Canto en Karmit
Noord Nederlands Orkest +
Pieter van Loenen
vr 12 apr / 20.15 uur
Aleppo
Cappella Amsterdam
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
22

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
23