You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
EL SANTO DE LA RAMONA<br />
- 1 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
Dedicado a María Marín, <strong>la</strong> Bienvenida,<br />
a quien tanto aprecié y <strong>de</strong> <strong>la</strong> que tanto aprendí.<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdan<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
DECORADO. Se trata <strong>de</strong> una casa enguerina normal, ni muy antigua, ni muy mo<strong>de</strong>rna: un<br />
comedor con mesa gran<strong>de</strong>, siete sil<strong>la</strong>s y alguna p<strong>la</strong>nta, cuadro, etc. en don<strong>de</strong> se va a<br />
celebrar un <strong>santo</strong>. Imprescindible un mantel para <strong>la</strong> mesa con puntil<strong>la</strong> <strong>de</strong> ganchillo o simi<strong>la</strong>r.<br />
Por supuesto, en <strong>la</strong> mesa, tramuzos, cacahuetes, mejillones, pastas, cerveza, anís, coñac, un<br />
bizcocho y, si se quiere, algún <strong>de</strong>talle más. A<strong>de</strong>más dos puertas: una que lleva hacia el<br />
interior <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa y otra a <strong>la</strong> calle.<br />
VESTUARIO. Es consonancia, también <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> normalidad según el personaje.<br />
PERSONAJES. Son siete:<br />
MADRE. Frisa casi en los ochenta pero, lejos <strong>de</strong> ser una anciana al uso, tiene una vitalidad<br />
envidiable.<br />
VICENTE. Es el hijo mayor. Más cerca <strong>de</strong> los sesenta que <strong>de</strong> los cincuenta es, como su madre,<br />
muy vital. Soltero por vocación, le gusta <strong>la</strong> broma y el cachon<strong>de</strong>o.<br />
MARUJA. La segunda <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia, ya no cumple los cincuenta. Tiene un genio <strong>de</strong> mil<br />
<strong>de</strong>monios, pero en el fondo, es una mujer muy ingenua. A su hermana pequeña, le<br />
tiene un poco <strong>de</strong> pelusil<strong>la</strong>.<br />
RAMONA. La más pequeña, tendrá unos cuarenta y cinco años. Es muy mujer <strong>de</strong> su casa y lo<br />
quiere todo perfecto. También tiene su carácter pero es más reposada que su<br />
hermana y, como su hermano, <strong>de</strong> vez en cuando, es muy ocurrente.<br />
EL TÍO SEVERINO. Hermano <strong>de</strong> <strong>la</strong> madre, ya ha cumplido los 88 y, por eso, tiene muchos<br />
achaques. Está sordo como una tapia y parece que tiemb<strong>la</strong> a causa <strong>de</strong>l Parkinson. Es<br />
el padrino <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ramoneta y tanto el<strong>la</strong> como sus hermanos lo quieren mucho.<br />
SALVADOR. Marido <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong> y más o menos <strong>de</strong> su edad. Trabaja en el campo y tiene un<br />
carácter bonachón pero si lo buscan lo encuentran. Le gusta <strong>de</strong>jar bien c<strong>la</strong>ro quién es<br />
el que manda en casa.<br />
PACO. Marido <strong>de</strong> <strong>la</strong> Maruja e igualmente, <strong>de</strong> edad parecida a <strong>la</strong> <strong>de</strong> su mujer. También<br />
campiñero y algo tacaño, tiene un carácter fuerte por lo que pelea constantemente<br />
con <strong>la</strong> Maruja. Le gusta <strong>la</strong> poesía y el cantautor Joaquín Sabina.<br />
OTROS DETALLES. Unos calzoncillos b<strong>la</strong>ncos normales y corrientes con un agujero en <strong>la</strong><br />
parte trasera. Un tanga <strong>de</strong> hombre. Una bata <strong>de</strong> baño con bolsillos para Salvador y una toal<strong>la</strong><br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>vabo. Un paño <strong>de</strong> cocina y servilletas <strong>de</strong> papel. Un <strong>de</strong><strong>la</strong>ntal con dos bolsillos para<br />
<strong>Ramona</strong>. Un garrote y una boina para el tío Severino. Para Paco, paquete <strong>de</strong> tabaco, mechero<br />
y cenicero.<br />
- 2 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
(<strong>El</strong> comedor <strong>de</strong> una casa enguerina. En el centro, una mesa con un mantel b<strong>la</strong>nco que lleva<br />
una puntil<strong>la</strong> <strong>de</strong> ganchillo, surtida con bebida y viandas para celebrar una onomástica. La<br />
<strong>Ramona</strong> y su madre se afanan en terminar <strong>de</strong> arreg<strong>la</strong>r<strong>la</strong>, mientras Salvador, el marido <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>Ramona</strong>, se está duchando en el interior <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa)<br />
RAMONA (Saliendo con un bizcocho). ¡Madre! ¿Ha puesto ya los mejillones?<br />
MADRE (Con una botel<strong>la</strong> <strong>de</strong> anís en <strong>la</strong> mano). Sí.<br />
RAMONA. ¿Y los tramuzos y los cacaus?<br />
MADRE. Ya están en <strong>la</strong> mesa.<br />
RAMONA. ¿Y el bizcocho?<br />
MADRE. ¡<strong>Ramona</strong>! Si lo acabas <strong>de</strong> poner tú ahí en medio, fil<strong>la</strong> megua…<br />
RAMONA. (Nerviosa). Tiene razón, madre. No m´haga mucho caso que no sé ni an<strong>de</strong><br />
estoy.<br />
MADRE. A mí me lo dirás, prenda, que to los años <strong>la</strong> mateixa. Ni que fueran éstas <strong>la</strong>s<br />
bodas <strong>de</strong> Luis Alonso, en cuenta <strong>de</strong> <strong>la</strong> convidá <strong>de</strong> S. Ramón Nonato en una<br />
casa d‘Engra, ¡collons, con <strong>la</strong> moñaca!<br />
RAMONA. Es que ya sabe usté como soy yo, madre.<br />
MADRE. Sí, bonica, mu fina y mu reperfilá: to apunto y to <strong>de</strong> punta en b<strong>la</strong>nc.<br />
¡Menuda murga los 31 d’Agosto! Si me l’allego a barruntar, en cuenta <strong>de</strong><br />
<strong>Ramona</strong>, te pongo Remedios.<br />
RAMONA. ¿Remedios, madre? ¿Y por qué?<br />
MADRE. Pa ver si así te <strong>la</strong>s apañabas so<strong>la</strong>, salá. Que m’haces pegar más vueltas que<br />
un dolçainer y yo ya no estoy pa estos trotes.<br />
RAMONA (Ilusionada). ¡Ay, madre! ¿Ha visto qué preciosa está <strong>la</strong> mesa con el mantel?<br />
Parece un altar.<br />
MADRE (Aparte). Pos cuando lo vea tu hermanica. (A <strong>Ramona</strong>) Sí, hija mía, un altar y<br />
más, que me va her <strong>la</strong> puntil<strong>la</strong> <strong>la</strong> tía María <strong>la</strong> Bienvenida y no hay otra<br />
mejor en to <strong>la</strong> contorná. ¡Qué manos tenía ixa mujer p’al punto gancho! ¿Y<br />
pa enmidonar?<br />
To como el armiño. Como el<strong>la</strong> no en d´había dos.<br />
RAMONA. Bien se ve, madre, bien se ve.<br />
- 3 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MADRE. Y ahora <strong>la</strong> tiene el Señor en <strong>la</strong> Gloria y es <strong>de</strong> verdá aquello el Paraíso,<br />
Ramoneta: los angelicos con sus baberetes <strong>de</strong> ganchillo, <strong>la</strong>s santas con sus<br />
mantos b<strong>la</strong>ncos <strong>de</strong> hilo fino que parece bronda, los altares pa que te<br />
cuento… No había dos como el<strong>la</strong>, no en d’había.<br />
RAMONA. ¿Y los <strong>santo</strong>s, madre?<br />
MADRE. Como alguno tenía que acabar como el gato, en el Purgatorio están tos.<br />
RAMONA. ¿Qué dice? Y ¿por qué?<br />
MADRE. Porque s’ha encabotau <strong>la</strong> tía María en enmidonarles los cansoncillos y los<br />
enfelices van tos escaldaus.<br />
RAMONA. Ya m’estrañaba a mí que no sonara <strong>la</strong> f<strong>la</strong>uta ¡con el genio que tenía <strong>la</strong><br />
paisana!<br />
MADRE. Y ahora ha mandau S. Pedro un recau pa dir que no lleven flores a <strong>la</strong>s<br />
iglesias pa ellos, que les hagan ramicos d’ixas carchofetas <strong>de</strong> monte que se<br />
ponen bajo <strong>la</strong> cama pa curar <strong>la</strong>s almorranas, a ver si asina s’ alivian una<br />
mejica.<br />
RAMONA. Madre, y usté ¿cómo sabe to ixo?<br />
MADRE (Haciéndose <strong>la</strong> remolona). Pos, pos…porque lo sé.<br />
RAMONA. Madre, por casualidá no estarán usté y sus vecinas hendo otra vez el<br />
pa<strong>la</strong>ncanero, ¿verdá?<br />
MADRE. Tuma, pos c<strong>la</strong>ro que no. Después <strong>de</strong>l cagachín que vamos pasar <strong>la</strong> última<br />
vez, cuando se va poner a blincar <strong>la</strong> pa<strong>la</strong>ncana y no va parar <strong>de</strong> botar hasta<br />
que se va asc<strong>la</strong>r, ¡ni pensarlo! No vamos cagar mierda buena en medio año.<br />
RAMONA. Menos mal, que no me fío yo <strong>de</strong> <strong>la</strong> metá <strong>de</strong> <strong>la</strong> cuadril<strong>la</strong>…<br />
MADRE (Bajando <strong>la</strong> voz con mucho misterio). Ahora, Ramoneta, hacemos <strong>la</strong> Pija.<br />
RAMONA. ¿La Pija? ¡Ay, Señor! Pero ixo ¿qué es?<br />
MADRE. Pos mira, en un cartonet cuadrau, hay un redon<strong>de</strong>l con to <strong>la</strong>s letras, y<br />
tamién, están tos los números. Ponemos un vasico en el medio bocabajo y<br />
ca una le pone un <strong>de</strong>do en el culo al vaso. Después, l<strong>la</strong>mamos a algún<br />
espéritu, le preguntamos algo y el vaso se va meneando <strong>de</strong> letra en letra<br />
hasta que nos contesta lo que toca.<br />
RAMONA. ¡Mira si lo sabía yo! La Pija, <strong>la</strong> Pija… Madre, ¡que eso es <strong>la</strong> Ouija, y dicen<br />
qu’es mu peligroso!<br />
- 4 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MADRE. Lo peligroso, chiqueta, es que s’ajuntemos seis mujeres a chugar al Burro to<br />
<strong>la</strong>s tar<strong>de</strong>s.<br />
RAMONA. No me diga…<br />
MADRE. Sí, porque, entre baza y baza, l’hacemos el traje a mida a medio pueblo y si<br />
m’apuras, ¡hasta al cura! Ven una tar<strong>de</strong>, Ramoneta, y charrarás con el<br />
padre…<br />
RAMONA. ¡No lo man<strong>de</strong> Dios! Menudo entretenimiento, astorar a los <strong>de</strong>funtos.<br />
¡Cómo si no tuviéramos prau con los vivos! Ya quisiera yo saber quién <strong>de</strong><br />
toas es <strong>la</strong> espabilá que le pega espentetas al vasico, ¡seréis yongos!<br />
MADRE. Pos has lo que te dé <strong>la</strong> gana y que t’aproveche, hija. Yo m’en voy y ya vendré<br />
luego con el tío Severino.<br />
(Sale)<br />
SALVADOR (Dentro). <strong>Ramona</strong>, ¿S’ha ido ya tu madre?<br />
RAMONA. Sí, Salvador. Y tú, ¿ya has acabau <strong>de</strong> mudarte?<br />
SALVADOR. Pos más bien no.<br />
(Sale Salvador con <strong>la</strong> bata <strong>de</strong> <strong>la</strong> ducha y secándose el pelo)<br />
RAMONA. Y, ¿qué esperas, que vaya yo a ponerte <strong>la</strong> bolcá?<br />
SALVADOR. ¡Menuda bolcá si to fuera como ésto! (Se saca unos calzoncillos <strong>de</strong>l bolsillo<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> bata y se los enseña a su mujer. Llevan un enorme agujero en <strong>la</strong> parte <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>trás) ¿Qué les ha pasau a estos cansoncillos?<br />
RAMONA (Titubeando) Pos, pos… (se rehace) que no pasándoles na <strong>de</strong>l otro mundo, los<br />
pobretes, s’han pasau.<br />
SALVADOR. Con lo que yo me los estimaba, ¡los últimos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dote que me va her mi<br />
madre! Mercaus, en aquellos tiempos, en ca Perelló…<br />
RAMONA. Ahí es on<strong>de</strong> va pegar tu madre <strong>la</strong> becá: que se va engañar <strong>de</strong> tienda.<br />
SALVADOR. Y ¿se pue saber por qué?<br />
RAMONA. Porque con lo Adán que tú eres, tenía que habérselos encargau al tío<br />
Cerezo y, si no, haber ido a c’al l<strong>la</strong>n<strong>de</strong>ro.<br />
SALVADOR. ¡Pero, Ramoneta…!<br />
RAMONA. ¿Cómo?, ¿ahora soy Ramoneta? ¿Yo que te digo a tú cuando t’en vas a <strong>la</strong><br />
campiña? ¡Que te lleves papel! Pero no, el señor se <strong>de</strong>spacha con una<br />
- 5 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
piedra o un pámpano. Luego como l’entra <strong>la</strong> picoreta, arrascón p’arriba y arrascón<br />
p’abajo, ¡ha<strong>la</strong>, qu’es <strong>de</strong> bal<strong>de</strong>s! ¿Y cómo llegan a casa los cansoncillos? Con<br />
un palomino en <strong>la</strong> culera como un pan bendito.<br />
SALVADOR. Para, Ramoneta, que t’emba<strong>la</strong>s.<br />
RAMONA. ¡En ca que m’estrelle! Asina que, <strong>Ramona</strong>, aprepara el jabón <strong>de</strong> sosa y <strong>la</strong>s<br />
dos manos pa restregar. Pos sabes lo que te digo, que ya s´han jubi<strong>la</strong>u y<br />
mejor estarán limpiando polvo que arrascando cascarrias.<br />
SALVADOR (Avergonzado y compungido, mirando los calzoncillos). Es que eran los<br />
últimos que me quedaban, ¡los últimos!<br />
RAMONA (Quitándoselos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s manos). Pos mira, los últimos serán los primeros (se los<br />
mete en el bolsillo <strong>de</strong>l <strong>de</strong><strong>la</strong>ntal). Pero, como tienes una mujer que vale tos los<br />
dineros <strong>de</strong>l mundo, ¡mira! (se saca un tanga <strong>de</strong>l otro bolsillo <strong>de</strong>l <strong>de</strong><strong>la</strong>ntal y se lo<br />
enseña) ¿Qué te parece lo que t’ha comprau? Esto sí qu’está asegurau a to<br />
riesgo y <strong>de</strong> buena marca qu’es.<br />
SALVADOR (Mirándolo con espanto). Ixo, ixo en mi pueblo es un taparrabos, ¡y más roín<br />
qu’el <strong>de</strong> Tarzán! ¿Y <strong>de</strong> quina marca tan fanfarrona dices qu’es esto?<br />
RAMONA. De <strong>la</strong> marca DELMER.<br />
SALVADOR. ¿Quina?<br />
RAMONA. DEL-MER<br />
SALVADOR (Pensativo). Pos en ca no l’ha sentido nombrar yo ixa nunca por <strong>la</strong> tele.<br />
RAMONA. DEL-MER… ¡Del mercau, abelucho! Asina que arrea p’a<strong>de</strong>ntro y te lo<br />
pones o tendrás que ir sin na y con tos los aparejos colgando.<br />
SALVADOR (Suplicando). Ramoneta, ¿por qué m’haces esto? ¿Cómo voy a ir yo con<br />
esta goma por <strong>la</strong> regateta?<br />
RAMONA. Pos arreando, qu’es gerondio. Y afáñate que ahora mismo empezará a<br />
llegar <strong>la</strong> gente. Ha<strong>la</strong>, p’a<strong>de</strong>ntro.<br />
(Sale Salvador)<br />
(Des<strong>de</strong> <strong>la</strong> puerta, se oye a <strong>la</strong> Maruja, <strong>la</strong> hermana mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong>)<br />
MARUJA (Dentro). ¿Se pue<strong>de</strong>?<br />
RAMONA. Se va pudiendo, se va pudiendo, hermanica.<br />
(Entra)<br />
MARUJA. ¡Ay, mi chica! Dame un beso bonica qu’es el día <strong>de</strong> tu <strong>santo</strong>… (se queda<br />
- 6 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
atónita al ver <strong>la</strong> mesa, abre mucho los ojos y dice) ¡Ay, <strong>la</strong> ma<strong>la</strong> sota! ¡Ya l’has sacau a <strong>la</strong><br />
madre el mantel <strong>de</strong> <strong>la</strong> tía Bienvenida!<br />
RAMONA. Mujer…<br />
MARUJA. Ni mujer, ni na. Que yo soy <strong>la</strong> mayor y a mí <strong>la</strong> madre me l’ha regateau buen<br />
avío <strong>de</strong> veces. Y tú, c<strong>la</strong>ro, como eres <strong>la</strong> pequeñica… ¡cal<strong>la</strong> que <strong>la</strong><br />
mamprenda!<br />
RAMONA. Maruja, si total tu <strong>santo</strong> es d’aquí a doce días, yo lo <strong>la</strong>vo, lo p<strong>la</strong>ncho, te lo<br />
llevo y ya está.<br />
MARUJA. ¡Ole, qué bien! ¡To solucionau! Y si d’aquí a allá me muero, ¿qué? Y si hoy<br />
se taca o los tíos estos <strong>de</strong> <strong>la</strong> pipanda lo queman con <strong>la</strong> caparra <strong>de</strong>l cigarro,<br />
¿qué? Y si… ?<br />
RAMONA. Prau, Maruja, prau. Ya iremos con cuenta.<br />
MARUJA. ¡Me río yo <strong>de</strong> <strong>la</strong> cuenta con lo brozas que son tos! Pero ya m’encargaré yo<br />
<strong>de</strong> que no le caiga ninguna lámpara, ni menos que le hagan una botana.<br />
RAMONA. ¡Uy, que te veo venir, Maruja!<br />
MARUJA. Pos cuando allegue, que Dios los coja confesaus ¡y colmugaus por si <strong>la</strong>s<br />
moscas! Y cambiando <strong>de</strong> conversación, ¿on<strong>de</strong> está el Salvador?<br />
RAMONA. Está acabando d’endongarse. ¡Salvador, sal, que ya está aquí mi<br />
hermanica!<br />
SALVADOR (Dentro). Ya voy, ya voy…<br />
RAMONA. ¿Y tu marido?<br />
MARUJA. ¿<strong>El</strong> Paco? Aparcando el coche qu’es on<strong>de</strong> mejor lo tiene, quetico y sin<br />
menearse <strong>de</strong>l sitio. Mira, ya lo siento entrar.<br />
PACO. ¡Buenas!<br />
(Entra Paco)<br />
MARUJA. ¡Y tan buenas, esposo! Y más que nunca hoy qu’ acabamos <strong>de</strong> nacer.<br />
PACO (A <strong>Ramona</strong>). Un par <strong>de</strong> besos, cuñá. Muchos años que lo celebremos juntos, ¡y<br />
tú que lo pagues! (<strong>la</strong> besa)<br />
RAMONA (Aparte). Hay que ver el mamandungo, como s’arrasca an<strong>de</strong> le pica.<br />
PACO. ¡Quina mesa más apañá! Si parece esto La Zarzue<strong>la</strong>… ¿Has visto, Maruja?<br />
- 7 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
MARUJA. Que va, m’ha quedau ciega <strong>de</strong> zabucón.<br />
(Sale Salvador, al que, como le molesta el tanga, lo vemos <strong>de</strong><br />
vez en cuando llevarse <strong>la</strong> mano al trasero para estirar <strong>la</strong> goma)<br />
- 8 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
SALVADOR. ¡Ché, ya estamos tos! (A Paco le da <strong>la</strong> mano y le palmotea <strong>la</strong> espalda) ¿Cómo<br />
va ixo, fargandán? (A Maruja) Ven aquí que t’arree dos besos, f<strong>la</strong>menca (<strong>la</strong><br />
besa)<br />
RAMONA. Enga, amos a asentarse y a herse el pisico<strong>la</strong>bis.<br />
(Se sientan y empiezan a comer y beber.<br />
Paco pincha un mejillón y antes <strong>de</strong> sacarlo <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>to…)<br />
MARUJA (Aparte) Ay, <strong>la</strong> Mare <strong>de</strong> Deu, ¡que me taca el mantel! (A Paco, dándole una<br />
palmada en <strong>la</strong> mano) ¿Qué es, que no había otra cosa que punchar? ¡En<br />
cuenta con tocar los mejillones! ¡Come tramuzos!<br />
RAMONA (Aparte).Ya empezamos.<br />
PACO. Pero, ¿qué te pasa hoy, mujer? ¿T’ha picau algún bicho?<br />
MARUJA. Pos sí, antes d’entrar un ardacho y <strong>de</strong>spués una sagristana mu espabilá.<br />
PACO (Aparte). Ya sabes quién es el <strong>la</strong>garto, Paquito.<br />
RAMONA (Aparte) Ya sabes quién es <strong>la</strong> <strong>la</strong>gartija, Ramoneta.<br />
SALVADOR. Y eso, ¿a <strong>santo</strong> <strong>de</strong> qué?<br />
MARUJA. Lo segundo al <strong>de</strong> tu mujer y lo otro, ahora lo sabréis, más que na pa que<br />
estéis avisaus.<br />
PACO (Aparte). Ya empieza <strong>la</strong> troná.<br />
MARUJA. ¡Pos que casi nos matamos con el coche viniendo p’aquí!<br />
RAMONA (Asustada). ¿Y cómo ha sido eso?<br />
SALVADOR (A<strong>la</strong>rmado). ¿Qué ha pasau, cuñá?<br />
MARUJA (Seña<strong>la</strong>ndo a Paco) Aquí, el señor condutor que, en <strong>la</strong>s Cuatro Esquinas en<br />
cuenta <strong>de</strong> mirar el espejico, s’ha quedau embacorau mirándole el culo a<br />
una jovenacha y, en eso, subía uno por S. Antón a toa castaña y por un<br />
pelico no l’amos estampau contra <strong>la</strong> casa <strong>de</strong> Martí.<br />
PACO (Aparte). Ahora vas y lo cascas. (A Maruja) Mujer, ixo son cosas que pasan, gajes<br />
<strong>de</strong>l oficio…<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MARUJA. ¡Pos que te pasen a tú solo! ¡No tienes tú pocos oficios, matarile! Y cál<strong>la</strong>te,<br />
Paco, que hoy voy atravesá y ya me conoces…<br />
PACO. Pos que yo sepa, en ca en d’hay <strong>de</strong> peores, que no va ser yo el que va arramb<strong>la</strong>r<br />
con un ganau d’ovejas en <strong>la</strong> recta el río.<br />
MARUJA. ¡C<strong>la</strong>ro, porque ya se guardan el<strong>la</strong>s! A aquel li van endosar <strong>de</strong> mote “<strong>El</strong><br />
silencio <strong>de</strong> los cor<strong>de</strong>ros”, pero tú, como sigas <strong>la</strong> marcha, tú vas a ser<br />
“Laurence d’Arabia”<br />
PACO. ¿Y por qué, señora vidiente?<br />
(La <strong>Ramona</strong> y Salvador se ríen por lo bajini)<br />
MARUJA. Porque, tal y como veo yo el ajo <strong>de</strong> mal parau en <strong>la</strong> boleta <strong>de</strong> cristal, un día<br />
d’estos, cara a <strong>la</strong> redonda que hay antes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Casas Nuevas, t’has<br />
d’encaramitar en <strong>la</strong> chepa d’uno <strong>de</strong> los dos camellos ixos qu’han p<strong>la</strong>ntau<br />
allí.<br />
PACO (Con con<strong>de</strong>scen<strong>de</strong>ncia). Maruja, ya será menos, mujer.<br />
SALVADOR. Ixo, Maruja. No <strong>de</strong>sajeremos tanto. A<strong>de</strong>más, lo que en d’hay en <strong>la</strong><br />
rotonda, no son dos camellos…<br />
MARUJA. ¿A no? ¿Y se pue saber qué son, señor menistro?<br />
SALVADOR. Dos bai<strong>la</strong>rines.<br />
MARUJA. ¡Arrea costipau si ves tú el parecido!<br />
RAMONA. Que sí, hermanica, que son dos bai<strong>la</strong>rines.<br />
MARUJA. Ya s’estáis quedando con mí. ¿Que ixos dos armatostes <strong>de</strong> guierro son dos<br />
bai<strong>la</strong>rines? Y qué bai<strong>la</strong>n el Fred Astaire y <strong>la</strong> Ginger Rogers (pronuncia tal y<br />
como se escribe), ¿<strong>la</strong> raspa o el baile S. Vito?<br />
PACO. Qu’es <strong>de</strong> veras, Maruja, que lo va dir el que los va her, el ascultor.<br />
MARUJA. Pos hay que tener barra pa herlos y pa dirlo. Dos bai<strong>la</strong>rines, ¡ni que<br />
fuéramos más tontos que Pichota por ser <strong>de</strong> pueblo!<br />
(Paco se saca el paquete <strong>de</strong> tabaco, se encien<strong>de</strong> un cigarrillo y <strong>de</strong>ja el paquete y<br />
el mechero en <strong>la</strong> mesa. La Maruja se lo quita <strong>de</strong> <strong>la</strong> boca y lo apaga en el cenicero)<br />
PACO. Pero, ¿qué te pasa hoy, Maruja? ¡No <strong>de</strong>jas vivir ni a Cristo!<br />
MARUJA. Que me s’han roto toas <strong>la</strong>s tripas <strong>de</strong> golpe. Que a mí hoy, no hay quien me<br />
taque ni me queme el mantel <strong>de</strong> <strong>la</strong> tía Bienvenida por éstas (cruza los <strong>de</strong>dos<br />
índice y pulgar y los besa)<br />
- 9 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
PACO. ¡Ah, collons! ¿Ixe era el misterio? ¿Por ixo tanto dar faena?<br />
RAMONA (Aparte). ¡Ay, madre!<br />
- 10 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MARUJA. Por ixo y porque no tienes trel<strong>la</strong>t. (Coge el paquete <strong>de</strong> tabaco <strong>de</strong> <strong>la</strong> mesa) ¿No<br />
ves que aquí pone “Fumar pue<strong>de</strong> matar”?<br />
PACO. Mira por on<strong>de</strong> me sale ahora. Regüegos, Maruja, tamién mata trabajar y no<br />
pone el letrero ixe ni a <strong>la</strong> entrá <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fábricas, ni en los caminos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
campiñas, ¡nos ha jodío con <strong>la</strong> cop<strong>la</strong>!<br />
SALVADOR. Di que sí, Paco, y ¡vivan los fumadores y los tíos bragaus!<br />
MARUJA. <strong>Ramona</strong>, que s’está rifando una chufa y tu marido lleva tos los numericos…<br />
RAMONA. ¡Salvador, punto en boca y mut!<br />
MARUJA. Déjalo, que le voy a contestar. Mira cuñau, <strong>de</strong> que vivan no me quejo, pero<br />
que vivan lo que puedan, porque el día que tú y el Paco caduquéis, ¡que los<br />
pague el entierro <strong>la</strong> Tabacalera!<br />
RAMONA. ¡Ahí, valiente!<br />
PACO. Ves, Salvador, como en ca va estar acertau mi compadre Sabina, “<strong>El</strong> f<strong>la</strong>co <strong>de</strong><br />
Úbeda”, cuando va dir (recita): “Que el día que yo me muera, <strong>la</strong> que más<br />
me va a llorar, va a ser <strong>la</strong> Tabacalera”<br />
SALVADOR. ¡Di que sí, porque éstas…!<br />
MARUJA (Levantando el <strong>de</strong>do índice) ¡Y una higa pa los dos! No, pa los tres, mejor. A<br />
buen árbol s’arriman éstos, que no lo hay más perdido, más borrachín y<br />
más rabalero, ¿eh, <strong>Ramona</strong>?<br />
RAMONA (Asiente con <strong>la</strong> cabeza)<br />
PACO (Indignado). Maruja, que l’estás faltando a un gran poeta y no te lo consiento.<br />
MARUJA. ¡Ya salió <strong>la</strong> poesía! Pos mira lo que te digo, déjate <strong>de</strong> poesías, porque en<br />
una rabotá vais a <strong>la</strong> calle el tabaco, tú, Martínez Sabina y <strong>la</strong>s calzas <strong>de</strong> tu<br />
agüe<strong>la</strong>.<br />
RAMONA. Va, Maruja, tengamos el <strong>santo</strong> en paz, bonica, que t’encien<strong>de</strong>s como los<br />
mistos <strong>de</strong> traca…<br />
MARUJA. Ixo, tengamos el <strong>santo</strong> en paz y mañana ya iremos a <strong>la</strong> zarpa <strong>la</strong> greña.<br />
Chiquetes, ¿hais visto cuántos venti<strong>la</strong>ores han puesto en <strong>la</strong> sierra?<br />
SALVADOR. Cualquiera no los ve, que ya no se pue her ni un retratico sin que te lo<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
cague una pa<strong>la</strong> d’ixas b<strong>la</strong>ncas.<br />
PACO. Pero siendo <strong>la</strong> gran custión, <strong>la</strong> energía, ¡hay que co<strong>la</strong>borar, Salvador!<br />
SALVADOR. Según sea el precio, concuñau.<br />
- 11 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MARUJA (Entusiasmada). Pero Salvador, tú no te maginas cuando los pongan tos en<br />
marcha, lo fresquicos que vamos a estar en el lugar. To <strong>la</strong> basca s’en d’irá<br />
pa <strong>la</strong> Canal y en <strong>la</strong> Bufera, ¡hasta se podrán tomar baños turcos!<br />
(La <strong>Ramona</strong>, Salvador y Paco se mondan <strong>de</strong> risa)<br />
SALVADOR. Quina ocurrencia has tenido, cuñá. Ixo les faltaba a los d’Anna p’ acabar<br />
<strong>de</strong> redon<strong>de</strong>ar el negocio…<br />
PACO. Pero Maruja, bonica, ¿por qué no te cal<strong>la</strong>s?<br />
MARUJA. ¿Hais sentido a D. Juan Carlos I? (A Paco) ¿Tú que t´has creído, que soy yo<br />
el pariente ixe que les ha salido a los Chavos en <strong>la</strong>s Américas?<br />
PACO. Pos mira, en el genio ¡hermanicos <strong>de</strong> leche!<br />
MARUJA. No te digo que no, marido. Y lo que tampoco te voy a dir es <strong>de</strong> quién eres<br />
tú hermanico, por no ofen<strong>de</strong>r más que na, al género animal, amos.<br />
RAMONA. Fin <strong>de</strong>l segundo asalto y <strong>de</strong> <strong>la</strong> brega o los trenco el rabo <strong>la</strong> granera en el<br />
lomo a <strong>la</strong> una y al otro.<br />
(Llega Vicente, el hermano mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> Maruja y <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong>)<br />
VICENTE (Dentro y pregonando) ¡Pellejero, que me voy! ¡<strong>El</strong> tío pellejero! ¡Que me voy y<br />
lo merco todo!<br />
RAMONA. Maruja, ¿conoces a ixe qu’entra amotinando?<br />
MARUJA. <strong>El</strong> bucarán <strong>de</strong>l Vicente es. Ay, <strong>Ramona</strong>, que cuando lo siento me<br />
da por pensar si <strong>la</strong> madre no tendría algo con Emilio Estre<strong>la</strong>.<br />
SALVADOR (Pregonando). ¡Ye chiquetes, carreguéeu qu’el porte molt barat!<br />
PACO (Pregonando). ¡Sal molida!<br />
RAMONA (A Maruja). No ves a éstos, seguro que Estre<strong>la</strong> hacía horas estraordinarias.<br />
(Entra Vicente)<br />
VICENTE. ¡Bona nit a tutom! (A <strong>Ramona</strong>) Ven aquí que te felecite el Tete (le da un<br />
achuchón y dos besos).<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
RAMONA (Quitándoselo <strong>de</strong> encima). No seas borrego y agarra cahira, Jordi Pujol.<br />
- 12 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MARUJA (Mirando a su hermano con pena). ¡Será esto lástima! Un hermanico tan bien<br />
p<strong>la</strong>ntau y que en ca sea fadrí a sus años…<br />
VICENTE. Y a mucha honra y por los años que me que<strong>de</strong>n, Marujín, que aquí al que<br />
piu<strong>la</strong> lo engabio<strong>la</strong>n. ¿O no, cuñaus? Yo, como el tío Severino, fadrí pa<br />
siempre y “genio y fegura hasta <strong>la</strong> sepoltura”<br />
MARUJA. Tú y el tío Severino, ay, ¡qué dos patas pa un banco!<br />
VICENTE (Pregonando). ¡Polos, cortes y mantecaus he<strong>la</strong>us! Che, cuando es verano,<br />
¡cuánto m’acuerdo <strong>de</strong>l Churrero cuando en d’ iba con el carret por <strong>la</strong>s calles<br />
<strong>de</strong>l lugar! Asina salía <strong>de</strong> S. José, nos hacía a tos los chiquetes unos<br />
<strong>de</strong>sgraciaus.<br />
SALVADOR. Ya pues dirlo, que mentira no es.<br />
VICENTE. Si hubiera habido que ponerle música al traile, <strong>la</strong> pieza se l<strong>la</strong>maría “Tocata<br />
y fuga <strong>de</strong> <strong>la</strong> espar<strong>de</strong>ña”, oreginal <strong>de</strong>l maestro Chapín.<br />
PACO. Ixo mesmico, ¡y con orquesta y coros!<br />
VICENTE. Si a primeros <strong>de</strong> setiembre no cabía un alma en ca Olcina pa herse<br />
espar<strong>de</strong>ñas nuevas. ¡To <strong>la</strong>s mujeres <strong>de</strong>l pueblo hendo co<strong>la</strong>!<br />
SALVADOR. ¡Qué tiempos aquéllos! Los he<strong>la</strong>us en el carret y el culo bien caliente.<br />
VICENTE (Remedando). “Mama, ¡yo quiero un polo!”, “Mama, cómprame un polo”<br />
Asina tos los moñacos. Hasta que <strong>la</strong> madre se quitaba <strong>la</strong> espar<strong>de</strong>ña y pimpam,<br />
pim-pam, no te quedaba por espolsar ni un melímetro <strong>de</strong>l pantalón.<br />
¿Tú no t’acuerdas, Ramoneta?<br />
RAMONA. Pos no mucho.<br />
MARUJA. ¿Cómo se va a acordar, si <strong>la</strong> tana se <strong>la</strong> llevábamos siempre yo y tú? <strong>El</strong><strong>la</strong>,<br />
como era <strong>la</strong> pequeñica, casi to <strong>la</strong>s tar<strong>de</strong>s sacaba algo <strong>de</strong> <strong>la</strong> pancha <strong>de</strong>l<br />
carret, ¡menuda avispa!<br />
(En ese momento Vicente acaba <strong>de</strong> pinchar otro mejillón y…)<br />
MARUJA. Vicente, <strong>de</strong>ja enseguida el palillo y el mejillón en el p<strong>la</strong>to que como te caiga<br />
una gota en el mantel, t’estampo.<br />
PACO (Aparte). ¡Dará caguera esta mujer!<br />
VICENTE (A Maruja). Pos mira, hermanica, si no es con el palillo, “con <strong>la</strong> sarpa” que<br />
disen los d‘Anna (lo coge con <strong>la</strong> mano y se lo come).<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
MARUJA. Y <strong>la</strong> sarpa ixa que dises, ¿on<strong>de</strong> <strong>la</strong> vas a restregar ahora?<br />
VICENTE. En <strong>la</strong> figa ta tía qu’es <strong>la</strong> mía, Marujín.<br />
- 13 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
RAMONA. Va, <strong>de</strong>jarse <strong>de</strong> bobás. Y tú, Salvador, sácale un trapo pa que se torque mi<br />
hermanico porque estas servilletas (coge una <strong>de</strong> papel con dos <strong>de</strong>dos) no<br />
valen na. ¡Ah, y una cerveza! que <strong>la</strong> que queda ya no está fresca.<br />
(Se levanta Salvador y camina hacia <strong>la</strong> puerta <strong>de</strong> <strong>la</strong> cocina <strong>de</strong> <strong>la</strong> manera que ya sabemos)<br />
MARUJA. ¿Y el tío Severino, qué dice <strong>la</strong> madre, que da ma<strong>la</strong>s noches, Vicentín?<br />
VICENTE. Pos na más que vellea, hermanica.<br />
(Entra Salvador con <strong>la</strong> cerveza y el paño <strong>de</strong> cocina <strong>de</strong> <strong>la</strong> manera<br />
que ya sabemos y se lo da a Vicente)<br />
VICENTE (A Salvador). Che, cuñau, ¿qué te pasa qu’estás tan <strong>de</strong>sficioso?<br />
SALVADOR (Avergonzado). ¿A mí? Na, no me pasa na.<br />
RAMONA (Aguantándose <strong>la</strong> risa y guiñando un ojo a su hermano). ¿Qué le va a pasar,<br />
Tete? Pos na <strong>de</strong> na.<br />
VICENTE. Paco, ¿tú no lo encuentras una mijica torbaico?<br />
PACO. Pos ahora que lo dices, sí. Asina como si le punchara algo en salva sea <strong>la</strong> parte.<br />
MARUJA. Ay, <strong>Ramona</strong>, que ya has hecho una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tuyas. ¡Y parecía tonta cuando <strong>la</strong><br />
cambiamos por <strong>la</strong> burra! ¿Eh, Vicente? Pero que mañana salen ésta y el<br />
Salvador en el Pánico enguerino aunque no sé por qué, me lo chugo.<br />
SALVADOR. Mira <strong>la</strong> hermanica cómo <strong>la</strong> conoce. Pos sí, ahí o en <strong>la</strong> página <strong>de</strong> socesos<br />
<strong>de</strong>l diario. Ya veremos, cuñá.<br />
RAMONA (Aparte). Ramoneta, qu’el que avisa no es traidor…<br />
VICENTE. <strong>El</strong> tío Severino, ixe es el que va a salir en los piriódicos como un día d’estos<br />
pille a <strong>la</strong> madre medio alvertida y l’emboque una zamarrá.<br />
RAMONA. No me digas, Vicente.<br />
VICENTE. Pos sí, que <strong>la</strong> dau <strong>la</strong> chochera por creerse qu’está en <strong>la</strong> mili y, como allí era<br />
corneta, en cuanto siente que canta el pollo <strong>de</strong>l gallinero, se pone firme y<br />
hace que toca el “Quinto levanta”. Y to ixo ¡a <strong>la</strong>s cinco <strong>la</strong> mañana!<br />
(La Maruja, <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong> y sus maridos, empiezan a reírse)<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
VICENTE. Asina que, álsate Vicente y ahí lo tienes en cansoncillos, en medio el cuarto<br />
(se levanta y hace que toca <strong>la</strong> corneta) tutu tututu tutu tutu tutu, tutu tututu<br />
tutu tutu tu. Y cuando abro <strong>la</strong> puerta, se cuadra y me dice: “A sus ór<strong>de</strong>nes,<br />
mi comandante” ¡Me cagüen sos! ¡Quin polvo!<br />
(Ahora, todos, menos Vicente, ríen a carcajadas)<br />
VICENTE. Sí, reírse, reírse, vosotros que no madrugáis. Pero lo mejor en ca no lo<br />
sabéis: cuando no voy yo y acu<strong>de</strong> <strong>la</strong> madre, se cuadra tamién y le dice: “¡A<br />
sus ór<strong>de</strong>nes, mi sargento!”<br />
SALVADOR. Asina queda <strong>de</strong>mostrau que en <strong>la</strong> vejez está <strong>la</strong> sabeduría, ¿no Paco?<br />
PACO. Sí, señor. T’has espresau como un libro abierto, Salvador.<br />
MARUJA. <strong>Ramona</strong>, arréale un carchot a tu marido y yo l’arrearé una bascollá al mío,<br />
tanta chuf<strong>la</strong> ya a costa <strong>de</strong> <strong>la</strong> suegra.<br />
(Ahora son el tío Severino, hermano <strong>de</strong> <strong>la</strong> madre <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong>, y <strong>la</strong> madre, los que entran)<br />
MADRE (Dentro). ¡<strong>Ramona</strong>, que ya amos allegau!<br />
RAMONA. Pasen, madre.<br />
(Entran <strong>de</strong>spacio <strong>de</strong>l bracete)<br />
RAMONA (Yendo hacia el tío Severino). ¡Mira mi padrino! ¡Estará temp<strong>la</strong>u! Y qué guapo<br />
es (le da dos besos). Pasen y aséntense, madre.<br />
MARUJA (Se levanta y se le acerca). ¡Tío Severino! Ay, este agüelet, ¡tiene que durar<br />
más que el culo d’un mortero en un bancal! (lo besa). (A su madre) Y con<br />
usté, tengo yo un asuntico, pero ya charraremos d’ixo d’aquí una meaja.<br />
SEVERINO (Poniéndose <strong>la</strong> mano <strong>de</strong>trás <strong>de</strong> <strong>la</strong> oreja) Mantes, ¿qué <strong>de</strong>cís? Es que no siento<br />
na.<br />
MADRE. ¡Ya vamos! (Gritándole) ¡Que cada día estás más joven! (Aparte) Por <strong>la</strong> mano<br />
atrás.<br />
SEVERINO (Que sigue sin enterarse). ¿Sí? Ah, pos bueno.<br />
(Se sientan)<br />
RAMONA. ¿Qué quiere comer, tío? ¿Un peacico <strong>de</strong> bizcocho?<br />
SEVERINO. ¿Quéee? Ah, sí, ya en tengo ochenta y ocho.<br />
RAMONA. Madre, ¿qué dice este hombre?<br />
- 14 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
MADRE. Que ya tiene ochenta y ocho años.<br />
RAMONA. ¡Collins con el tiniente!<br />
MARUJA. ¿Y qué quiere beber? ¿Una copeta d’ anís?<br />
SEVERINO. ¿Quéee? Ah, sí. En abril.<br />
MARUJA. No es menester que diga na, madre, que ya sé: los va cumplir en abril.<br />
- 15 -<br />
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
VICENTE. ¡Cómo se nota que no lo conocéis! Ahora veréis: ¡tío! (con gestos le dice que<br />
qué quiere comer y qué quiere beber) ¿eh?<br />
SEVERINO. ¡Ah…! Pos, ponerme un peacico <strong>de</strong> bizcocho y una copeta d’ anís.<br />
MARUJA. ¡Recontra! Pa este viaje no necesitaba yo el saquet <strong>de</strong> <strong>la</strong> berenda.<br />
RAMONA. Madre, ¿que qué le pasa? ¿No quiere tomarse na?<br />
MADRE. Ramoneta, es que, con estos calores está una algo triá.<br />
MARUJA. A ver si es que <strong>la</strong> bezoná viene <strong>de</strong> camino…<br />
RAMONA (A su madre). ¿Quiere que le saque algo?<br />
MADRE. No, Ramoneta, no es menester con to lo qu’en d’hay aquí… Mira, pa que no<br />
digas que te lo <strong>de</strong>sprecio, un par <strong>de</strong> mejillonetes sí que me comería…<br />
MARUJA (Poniéndose en pie <strong>de</strong> un bote). Ixo, ¡por encima <strong>de</strong> mi caláver! Esto qué es<br />
¿S. Ramón o S. Mejillón? Porque qu’estos tres tengan el capricho, es por<br />
enstinto, pero usté, madre… <strong>Ramona</strong>, quita ixe p<strong>la</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> mesa, o d’aquí<br />
p’a<strong>la</strong>nte, yo no te conozco.<br />
MADRE. Pero, Maruja…<br />
RAMONA (Aparte). Ahora esplota <strong>la</strong> bomba.<br />
MARUJA. Ni Maruja, ni Marujín, ni Marujeta, ni <strong>la</strong> madre que me parió qu’es usté. To<br />
<strong>la</strong> vida plorándole el mantel <strong>de</strong> <strong>la</strong> tía Bienvenida ¿y se lo <strong>de</strong>ja a mi<br />
hermanica antes que a mí? Y como en ca no tiene prau, se l’antojan los<br />
mejillones… ¿Y si le cai una chorritera, qué? ¡Que s’esquile <strong>la</strong> Maruja que<br />
pa su <strong>santo</strong> no hay mantel!<br />
MADRE. Tienes to <strong>la</strong> razón, hija mía. No ha estau bien lo que ha hecho <strong>la</strong> madre. Yo<br />
guardaba esta joya (coge <strong>la</strong> puntil<strong>la</strong> <strong>de</strong>l mantel con <strong>la</strong> mano y hace pucheros) sin<br />
estrenar<strong>la</strong> pa vosotras. Pero, esta <strong>Ramona</strong> es tan sa<strong>la</strong>mera, que cuando me<br />
lo va pedir, no va saber yo dirle que no, siendo que faltaba tan poco pa tu<br />
<strong>santo</strong> y tamién lo podías lucir tú.<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
MARUJA. Va madre, no chemeque más que ya s´ha acabau. Pero mire lo que le voy a<br />
dir, cuando <strong>la</strong> Ramoneta arrime <strong>la</strong> mesa, me tiene usté que <strong>la</strong>var, p<strong>la</strong>nchar<br />
y enmidonar el mantel como si no hubiera salido nunca <strong>de</strong>l caixón on<strong>de</strong> lo<br />
tenía amagau, ¿estamos? Y <strong>la</strong> prósima vez, ¡cuidaíco con <strong>la</strong> legétima!<br />
MADRE. ¡Mirar mi Maruja <strong>la</strong> pólvora que tiene! Es una escupiñá <strong>de</strong> su padre. Pero así<br />
me gustan a mí <strong>la</strong>s mujeres <strong>de</strong> mi casa, que sepan <strong>de</strong>fen<strong>de</strong>r lo suyo. ¡Mu<br />
bien, hija mía! (Aparte, mirando al cielo) María <strong>la</strong> Bienvenida, tú qu’estás en<br />
el Cielo ¡aprepárate mañana cuando agarre el pa<strong>la</strong>ncanero!<br />
RAMONA. Pos así tos conformes y felices. ¡Amos a brindar pa celebrarlo! (levantan<br />
todos los vasos y brindan) ¡Vivan to los <strong>de</strong> mi sangre y los agregaus!<br />
VICENTE. Amén (apura el vaso).<br />
PACO. Lo mismo digo (apura el vaso).<br />
SALVADOR. Pos si ya está to dicho, arriba, abajo, en el medio y to pa mí (apura el<br />
vaso).<br />
MARUJA. ¡Ay, Paco! Que se está hendo tar<strong>de</strong> pa ir a ver el teatro.<br />
PACO (Mirando el reloj). Me cagüen <strong>la</strong> mar, ¡ámonos Maruja!<br />
RAMONA.Pero qué prisa los ha entrau, ¿que qué hay?<br />
MARUJA. ¿Pos no t’has enterau por el bando y por los papeles? Que hacen sainetes<br />
enguerinos en <strong>la</strong> Casa <strong>la</strong> Cultura, ¡y hay uno <strong>de</strong> <strong>la</strong> Chava!<br />
SALVADOR. ¿Otra vez <strong>la</strong> Doloretes?<br />
MARUJA. No, éste es nuevo. Se l<strong>la</strong>ma “<strong>El</strong> <strong>santo</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong>”.<br />
RAMONA. Ay, Salvador, quin comboy ¡Que vamos a salir en el teatro y no me lo<br />
quiero per<strong>de</strong>r! ¿Amos?<br />
SALVADOR. Ixo, no lo tengo yo mu c<strong>la</strong>ro.<br />
VICENTE. Antes, amos d’her una porra. Van veinte euros a qu’es Salvador el que se<br />
tira el primer cuesco.<br />
SALVADOR. ¡De eso mismamente <strong>de</strong>piendía, que no me fío un pelo <strong>de</strong> l’autora! Yo, pa<br />
ixas cosas soy mu mirau.<br />
RAMONA. Eso será según y con quién, esposo. Que cualquiera diría qu’en <strong>la</strong> vida has<br />
trencau un p<strong>la</strong>to y menos unos cansoncillos…<br />
VICENTE. Pos los retiro. Veinte y diez más, a que el que se lo tira es Paco.<br />
- 16 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán
<strong>El</strong> Santo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Ramona</strong><br />
PACO. Otro, y por qué no te los pones tú, que tamién estás ujerau. Yo tamién voto por<br />
tú, concuñau: cuarenta a qu’es Salvador.<br />
SALVADOR (Perplejo). ¿Tú tamién? ¡Qué bárbaro! (Rehaciéndose) Pos yo no voy a ser<br />
menos espléndido, cincuenta a qu’es Vicente.<br />
VICENTE. Van <strong>la</strong>s diez mil a qu’es el tío Severino.<br />
MADRE. Éste, ¿pobret y sordo, hendo fuerza? Mal asunto pa mí que ya no m’acuerdo<br />
<strong>de</strong> bolcar moñacos. Ámonos pa casa, Severino, qu’esto es cosa <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
joventut. Hasta mañana, familia (le hace una seña a su hermano).<br />
SEVERINO. ¡Bona nit!<br />
LOS DEMÁS. Hasta mañana.<br />
(Se van <strong>de</strong>l bracete poco a poco)<br />
PACO. Pos ámonos tamién nosotros y a ver quién es el que cobra.<br />
VICENTE. Enga, amos.<br />
SALVADOR. Ir vosotros <strong>de</strong><strong>la</strong>nte y vais pil<strong>la</strong>ndo sitio.<br />
MARUJA. Pos no tardar que aquello se pone <strong>de</strong> bot en bot.<br />
(Se van el Vicente, el Paco y <strong>la</strong> Maruja)<br />
RAMONA. Pero, ¿por qué no nos vamos nosotros tamién, Salvador?<br />
SALVADOR. Porque me <strong>de</strong>bes una y no te <strong>la</strong> perdono. Pon atención: yo d’aquí no me<br />
meneo hasta que me saques los cansoncillos <strong>de</strong> mi madre, que ya está bien<br />
d’her el cabrón.<br />
RAMONA. ¡Pero si están ujeraus!<br />
SALVADOR. ¡Pos mejor! Asina, si se presenta <strong>la</strong> ocasión, el pedo, esta noche, me lo<br />
tiro yo que lo llevo libre ¡y cuento los cuarenta <strong>de</strong>l roñoso <strong>de</strong> tu cuñau!<br />
RAMONA. Ixe es mi Salvador. Y ¡que viva el macho ibérico en ca que sea una meaja!<br />
SALVADOR. ¿Me cambio y nos vamos, Ramoneta?<br />
RAMONA. Pero a escape, Salvador, que en acabar aquí, en <strong>la</strong> Casa <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cultura…<br />
RAMONA y SALVADOR. ¡Empieza <strong>la</strong> función!<br />
- 17 -<br />
Mª Amparo Garrigós Cerdán