Evaluación de la inflamación en el laboratorio - Revista Colombiana ...
Evaluación de la inflamación en el laboratorio - Revista Colombiana ...
Evaluación de la inflamación en el laboratorio - Revista Colombiana ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
LUIS ALONSO GONZÁLEZ NARANJO & JOSÉ FERNANDO MOLINA RESTREPO<br />
36<br />
Introducción<br />
La evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>mación sistémica<br />
mediante <strong>la</strong>s pruebas <strong>de</strong> <strong>la</strong>boratorio mejora los<br />
resultados obt<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> <strong>el</strong> exam<strong>en</strong> clínico. Tradicionalm<strong>en</strong>te,<br />
<strong>la</strong> v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> sedim<strong>en</strong>tación globu<strong>la</strong>r<br />
(VSG) y <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> leucocitosis con<br />
<strong>de</strong>sviación a <strong>la</strong> izquierda son marcadores diagnósticos<br />
<strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s inf<strong>la</strong>matorias e infecciosas.<br />
A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> los niv<strong>el</strong>es<br />
séricos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s proteínas <strong>de</strong> fase aguda, particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te<br />
<strong>la</strong> proteína C reactiva (PCR), se utilizan<br />
para evaluar tanto <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> inf<strong>la</strong>mación y<br />
<strong>la</strong> respuesta al tratami<strong>en</strong>to. En <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te revisión,<br />
nos referiremos a <strong>la</strong> respuesta <strong>de</strong> fase aguda<br />
y <strong>la</strong> utilidad <strong>de</strong> los reactantes <strong>de</strong> fase aguda<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>mación <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s<br />
reumáticas.<br />
Respuesta <strong>de</strong> fase aguda <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
inf<strong>la</strong>mación<br />
La respuesta <strong>de</strong> fase aguda es un reflejo <strong>de</strong> tanto<br />
<strong>la</strong> inf<strong>la</strong>mación aguda como <strong>de</strong> <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>mación<br />
crónica <strong>en</strong> curso y ocurre <strong>en</strong> una amplia variedad<br />
<strong>de</strong> condiciones inf<strong>la</strong>matorias como infecciones,<br />
trauma, cirugías, quemaduras, infartos tisu<strong>la</strong>res,<br />
neop<strong>la</strong>sias, trastornos reumáticos inf<strong>la</strong>matorios y<br />
ciertas reacciones inmunes a drogas 1 .<br />
Los cambios <strong>de</strong> fase aguda se divi<strong>de</strong>n <strong>en</strong> cambios<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong>s conc<strong>en</strong>traciones <strong>de</strong> proteínas p<strong>la</strong>smáticas,<br />
conocidas como proteínas <strong>de</strong> fase aguda<br />
(Tab<strong>la</strong> 1) y cambios metabólicos, fisiológicos y<br />
nutricionales que se pres<strong>en</strong>tan <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> horas<br />
luego <strong>de</strong>l estímulo inf<strong>la</strong>matorio (Tab<strong>la</strong> 2). Las proteínas<br />
<strong>de</strong> fase aguda son aqu<strong>el</strong><strong>la</strong>s cuya conc<strong>en</strong>tración<br />
p<strong>la</strong>smática aum<strong>en</strong>ta o disminuye al m<strong>en</strong>os<br />
un 25% durante <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>mación y, no obstante su<br />
nombre, también se asocian con procesos<br />
inf<strong>la</strong>matorios crónicos (Figura 1) 2, 3 . Las que se<br />
increm<strong>en</strong>tan se conoc<strong>en</strong> como proteínas <strong>de</strong> fase<br />
aguda positivas o “reactantes positivos” y son<br />
producidas por los hepatocitos bajo <strong>el</strong> estímulo<br />
<strong>de</strong> citoquinas [interleuquina (IL) 1β, IL-6, IL-18 <strong>el</strong><br />
factor <strong>de</strong> necrosis tumoral (TNF)] secretadas por<br />
monocitos activados, macrófagos o <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s<br />
<strong>en</strong>dot<strong>el</strong>iales; estas citoquinas proinf<strong>la</strong>matorias<br />
son inductoras <strong>de</strong> una reacción multiorgánica que<br />
involucra <strong>el</strong> hígado, <strong>el</strong> sistema nervioso c<strong>en</strong>tral,<br />
Rev.Colomb.Reumatol.<br />
Tab<strong>la</strong> 1. Proteínas <strong>de</strong> fase aguda 1 .<br />
Proteínas <strong>de</strong> fase aguda positivas<br />
Sistema <strong>de</strong>l complem<strong>en</strong>to:<br />
C3, C4, C9, factor B, inhibidor <strong>de</strong> C1, proteína<br />
ligadora <strong>de</strong> C4b, lectina ligadora <strong>de</strong> manosa<br />
Proteínas <strong>de</strong> <strong>la</strong> coagu<strong>la</strong>ción y <strong>de</strong>l sistema fibrinolítico:<br />
Fibrinóg<strong>en</strong>o, p<strong>la</strong>sminóg<strong>en</strong>o, activador tisu<strong>la</strong>r <strong>de</strong>l<br />
p<strong>la</strong>sminóg<strong>en</strong>o, uroquinasa, proteína S, vitronectina,<br />
inhibidor-1 <strong>de</strong>l activador <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>sminóg<strong>en</strong>o<br />
Antiproteasas<br />
α 1 -antiquimotripsina, inhibidor <strong>de</strong> <strong>la</strong> proteasa- α 1 ,<br />
inhibidor <strong>de</strong> <strong>la</strong> tripsina secretoria <strong>de</strong>l páncreas<br />
Proteínas trasportadoras:<br />
Cerulop<strong>la</strong>smina, haptoglobina, hemopexina<br />
Proteínas que participan <strong>en</strong> <strong>la</strong> respuesta inf<strong>la</strong>matoria:<br />
Fosfolipasa A secretada, proteína ligadora <strong>de</strong><br />
2<br />
lipopolisacárido, antagonistas <strong>de</strong>l receptor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
interleuquina-1, factor estimu<strong>la</strong>dor <strong>de</strong> <strong>la</strong>s colonias<br />
<strong>de</strong> los granulocitos<br />
Otras<br />
Proteína C reactiva, amiloi<strong>de</strong> A sérico, fibronectina,<br />
ferritina, angiot<strong>en</strong>sinóg<strong>en</strong>o,<br />
Proteínas <strong>de</strong> fase aguda negativas<br />
Albúmina<br />
Transferrina<br />
Transtiretina<br />
Alfa-feto proteína<br />
Globulina ligadora <strong>de</strong> tiroxina<br />
Factor <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to semejante a <strong>la</strong> insulina I<br />
Factor XII<br />
<strong>el</strong> sistema vascu<strong>la</strong>r, <strong>la</strong> médu<strong>la</strong> ósea y <strong>el</strong> sistema<br />
inmune (Tab<strong>la</strong> 2).<br />
Las principales proteínas <strong>de</strong> fase aguda son: <strong>la</strong><br />
PCR, algunos compon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l complem<strong>en</strong>to sérico<br />
(especialm<strong>en</strong>te C 3 ) , <strong>el</strong> fibrinóg<strong>en</strong>o, <strong>el</strong> amiloi<strong>de</strong><br />
A sérico (AAS), <strong>la</strong> alfa 1 antitripsina, <strong>la</strong> cerulop<strong>la</strong>smina<br />
y <strong>la</strong> haptoglobina. Sólo unas horas <strong>de</strong>spués