Evaluación de la inflamación en el laboratorio - Revista Colombiana ...
Evaluación de la inflamación en el laboratorio - Revista Colombiana ...
Evaluación de la inflamación en el laboratorio - Revista Colombiana ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
LUIS ALONSO GONZÁLEZ NARANJO & JOSÉ FERNANDO MOLINA RESTREPO<br />
grupo <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s que no obstante su actividad<br />
y severidad, pres<strong>en</strong>tan una mo<strong>de</strong>sta respuesta<br />
<strong>de</strong> fase aguda como LES, esclero<strong>de</strong>rma,<br />
<strong>de</strong>rmatomiositis, <strong>en</strong>fermedad mixta <strong>de</strong>l tejido<br />
conectivo y colitis ulcerativa15 .<br />
Tanto <strong>la</strong> PCR como <strong>la</strong> VSG ti<strong>en</strong><strong>en</strong> valor como<br />
indicadores <strong>de</strong> mal pronóstico <strong>en</strong> <strong>la</strong> AR, aunque<br />
los niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> PCR se corre<strong>la</strong>cionan mejor con <strong>la</strong><br />
actividad <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermedad <strong>en</strong> AR. Sus niv<strong>el</strong>es <strong>el</strong>evados<br />
se asocian con sinovitis precoz y erosiones<br />
que se <strong>de</strong>tectan tempranam<strong>en</strong>te mediante imág<strong>en</strong>es<br />
<strong>de</strong> resonancia magnética, con activación osteoclástica<br />
y baja <strong>de</strong>nsidad mineral ósea. A<strong>de</strong>más, los<br />
niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> reactantes <strong>de</strong> fase aguda se corre<strong>la</strong>cionan<br />
con discapacidad <strong>la</strong>boral a <strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo y<br />
simi<strong>la</strong>r a lo informado <strong>en</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción g<strong>en</strong>eral, con<br />
muerte por <strong>en</strong>fermedad cardiovascu<strong>la</strong>r. Al igual que<br />
<strong>la</strong> VSG, <strong>la</strong> PCR también predice <strong>la</strong> progresión<br />
radiográfica; sin embargo, <strong>la</strong> progresión <strong>de</strong>l daño<br />
articu<strong>la</strong>r se pue<strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tar a pesar <strong>de</strong> una disminución<br />
<strong>en</strong> los valores <strong>de</strong> VSG y PCR18, 22-24 .<br />
En paci<strong>en</strong>tes con LES y valores <strong>de</strong> PCR >6 mg/<br />
dl es necesario <strong>de</strong>scartar un proceso infeccioso25 .<br />
Sin embargo, tales niv<strong>el</strong>es no <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser consi<strong>de</strong>rados<br />
como prueba <strong>de</strong> infección; niv<strong>el</strong>es <strong>el</strong>evados<br />
<strong>de</strong> PCR, >6-8 mg/dl, pue<strong>de</strong>n observarse <strong>en</strong><br />
paci<strong>en</strong>tes lúpicos con serositis aguda25 y sinovitis<br />
crónica26 , aún <strong>en</strong> aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> infección. Los paci<strong>en</strong>tes<br />
con espondilitis anquilosante por lo g<strong>en</strong>eral<br />
no pres<strong>en</strong>tan un increm<strong>en</strong>to sustancial <strong>en</strong> <strong>la</strong> PCR<br />
o <strong>la</strong> VSG. Paci<strong>en</strong>tes con compromiso vertebral pres<strong>en</strong>tan<br />
niv<strong>el</strong>es promedio <strong>de</strong> PCR <strong>de</strong> 1.6 mg/dl,<br />
mi<strong>en</strong>tras que paci<strong>en</strong>tes con compromiso periférico<br />
o <strong>en</strong>fermedad intestinal inf<strong>la</strong>matoria asociada<br />
pres<strong>en</strong>tan niv<strong>el</strong>es promedio <strong>de</strong> 2.5 mg/dl27 . En<br />
paci<strong>en</strong>tes con osteoartritis <strong>de</strong> rodil<strong>la</strong>, se han informado<br />
pequeñas <strong>el</strong>evaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> PCR (0.2-1 mg/<br />
dl) especialm<strong>en</strong>te qui<strong>en</strong>es pres<strong>en</strong>tan daño articu<strong>la</strong>r<br />
progresivo18 . Sin embargo, <strong>la</strong> utilidad clínica<br />
<strong>de</strong> esta asociación es puesta <strong>en</strong> duda por algunos<br />
autores, ya que bajas conc<strong>en</strong>traciones <strong>de</strong> PCR se<br />
pres<strong>en</strong>tan <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con obesidad, un factor <strong>de</strong><br />
riesgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> osteoartritis <strong>de</strong> rodil<strong>la</strong>18,28 .<br />
V<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> Sedim<strong>en</strong>tación Globu<strong>la</strong>r<br />
Por años, <strong>la</strong> VSG ha sido utilizada como <strong>el</strong><br />
método que refleja <strong>la</strong> respuesta <strong>de</strong> fase aguda.<br />
40<br />
Rev.Colomb.Reumatol.<br />
Se <strong>de</strong>fine como <strong>la</strong> v<strong>el</strong>ocidad, expresada <strong>en</strong> milímetros,<br />
con <strong>la</strong> que los eritrocitos se precipitan <strong>en</strong><br />
una hora <strong>en</strong> una muestra <strong>de</strong> sangre no coagu<strong>la</strong>da.<br />
En <strong>la</strong> actualidad, por su bajo costo y fácil<br />
<strong>de</strong>terminación, es <strong>la</strong> prueba más utilizada. Ti<strong>en</strong>e<br />
una alta s<strong>en</strong>sibilidad <strong>de</strong>tectar inf<strong>la</strong>mación<br />
sistémica a exp<strong>en</strong>sas <strong>de</strong> una baja especificidad.<br />
En esta prueba, <strong>la</strong> sangre anticoagu<strong>la</strong>da se coloca<br />
<strong>en</strong> un tubo vertical y posteriorm<strong>en</strong>te se mi<strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> caída <strong>de</strong> los eritrocitos, usualm<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> milímetros por hora.<br />
La VSG es una medida indirecta <strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración<br />
<strong>de</strong> proteínas <strong>de</strong> fase aguda; se modifica<br />
por variables como <strong>la</strong> viscosidad p<strong>la</strong>smática, <strong>el</strong><br />
tamaño, forma y número <strong>de</strong> eritrocitos y <strong>la</strong>s fuerzas<br />
<strong>de</strong> repulsión <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los, <strong>de</strong>terminadas por <strong>el</strong><br />
ácido siálico <strong>en</strong> su superficie, cuya carga negativa<br />
actúa rep<strong>el</strong>i<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s otras célu<strong>la</strong>s rojas 29 . El<br />
increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s proteínas <strong>de</strong> fase aguda, como<br />
<strong>el</strong> fibrinóg<strong>en</strong>o, <strong>la</strong>s α 2 y γ globulinas, se traduce<br />
<strong>en</strong> un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> agregación <strong>de</strong> los eritrocitos<br />
(formación <strong>de</strong> pi<strong>la</strong>s <strong>de</strong> monedas o F<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong><br />
Rouleaux) y <strong>en</strong> una caída más rápida <strong>de</strong> éstos 18 .<br />
La VSG varía con <strong>el</strong> sexo y <strong>la</strong> edad y <strong>el</strong> método<br />
más s<strong>en</strong>sible para su <strong>de</strong>terminación es <strong>el</strong> <strong>de</strong><br />
Westergr<strong>en</strong>30 . Los valores normales <strong>en</strong> adultos<br />
m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 50 años son <strong>de</strong> 0 a 15 mm/hora <strong>en</strong><br />
hombres y <strong>de</strong> 0 a 20 mm/hora <strong>en</strong> mujeres. La<br />
VSG se <strong>el</strong>eva 48 horas luego <strong>de</strong> iniciarse <strong>el</strong> proceso<br />
inf<strong>la</strong>matorio y se normaliza 10 días <strong>de</strong>spués<br />
<strong>de</strong> haberse terminado. También aum<strong>en</strong>ta con <strong>la</strong><br />
edad y <strong>en</strong> mayores <strong>de</strong> 50 años, <strong>el</strong> valor normal<br />
se obti<strong>en</strong>e dividi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> edad <strong>en</strong> años por dos31 .<br />
Se consi<strong>de</strong>ra como <strong>la</strong> prueba tamiz <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes<br />
<strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s inf<strong>la</strong>matorias y es útil para difer<strong>en</strong>ciar los<br />
procesos inf<strong>la</strong>matorios <strong>de</strong> los no inf<strong>la</strong>matorios. Las<br />
<strong>de</strong>terminaciones seriadas <strong>de</strong> <strong>la</strong> VSG son <strong>de</strong> utilidad<br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> artritis reumatoi<strong>de</strong>, <strong>la</strong><br />
arteritis temporal y <strong>la</strong> polimialgia reumática, así<br />
como infecciones u otras condiciones inf<strong>la</strong>matorias32<br />
. A<strong>de</strong>más, si se <strong>de</strong>termina conjuntam<strong>en</strong>te con<br />
<strong>la</strong> PCR, sirve para evaluar <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión y gravedad<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>mación, hacer <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to y <strong>de</strong>terminar<br />
<strong>el</strong> pronóstico <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes con artritis<br />
reumatoi<strong>de</strong>. En cambio, no se le ha <strong>en</strong>contrado utilidad<br />
para <strong>el</strong> diagnóstico y seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los paci<strong>en</strong>tes<br />
con LES o miopatías inf<strong>la</strong>matorias32 .