13.05.2013 Views

Definición de la conjunción en la gramática grecolatina antigua ...

Definición de la conjunción en la gramática grecolatina antigua ...

Definición de la conjunción en la gramática grecolatina antigua ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

T<br />

320 Pedro Juan Galán Sánchez <strong>Definición</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>gramática</strong> grecoiatirsa <strong>antigua</strong> 321<br />

prácticam<strong>en</strong>te idéntica a <strong>la</strong> <strong>de</strong>l gramático griego, basándose, cómoda <strong>de</strong><br />

él, <strong>en</strong>. un criterio morfológico ("parte no flexiva"), un criterio sintáctico<br />

(función "conectiva"), un criterio semántico ("co-significación" 42 ) y un<br />

criterio lógico-semántico (indicación <strong>de</strong> "valor" y "or<strong>de</strong>n"). Prisciano<br />

manti<strong>en</strong>e a<strong>de</strong>más, sigui<strong>en</strong>do a Apolonio, <strong>la</strong> dudosa afirmación <strong>de</strong> que <strong>la</strong><br />

<strong>conjunción</strong> une "<strong>la</strong>s otras partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> oración". Y, <strong>en</strong> su caso, no se trata<br />

sólo -a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> lo que ocurría <strong>en</strong> Apolonio- <strong>de</strong> una mera formu<strong>la</strong>ción<br />

teórica, sino que el autor <strong>la</strong>tino llega incluso a <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>r, con ejemplos,<br />

qué partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> oración pue<strong>de</strong>n ser unidas por <strong>la</strong>s conjunciones, a saber:<br />

nombres, adjetivos, participios, pronombres, verbos y adverbios 43 , por lo<br />

que no cabe duda <strong>de</strong> que, para él, <strong>la</strong>s conjunciones un<strong>en</strong> "pa<strong>la</strong>bras". Por<br />

lo <strong>de</strong>más, hay un aspecto puntual <strong>en</strong> el que Prisciano parece <strong>en</strong>contrarse<br />

más próximo a ios estoicos y a Dionisio Tracio que a Apolonio Díscolo: el<br />

referido a <strong>la</strong> interpretación <strong>de</strong> vis (Súvap.is) y ordo (ra£is). Así, aunque es<br />

evi<strong>de</strong>nte que su <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> es un calco <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong> Apolonio,<br />

sin embargo, a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> explicar estos dos términos c<strong>la</strong>ves, Prisciano<br />

dice que vis equivale a "exist<strong>en</strong>cia" (<strong>la</strong>t. ess<strong>en</strong>tia, gr. íraapCis) y que<br />

ordo equivale a "conseai<strong>en</strong>cia" (<strong>la</strong>t. consequ<strong>en</strong>tia, gr. áKolouBía) 44 . De este<br />

modo, <strong>la</strong> visión <strong>de</strong>l gramático <strong>la</strong>tino parece ajustarse a <strong>la</strong> perspectiva más<br />

"logicista" y restrictiva <strong>de</strong> Dionisio antes que a <strong>la</strong> perspectiva más<br />

amplia, "lógico-semántica", <strong>de</strong> Apolonio, autor <strong>en</strong> el que los conceptos<br />

<strong>de</strong> óúvapis ("valor semántico") y tá^is ("or<strong>de</strong>n") iban mucho más allá,<br />

42 El único autor <strong>la</strong>tino antiguo, aparte <strong>de</strong> Prisciano, don<strong>de</strong> aparece una<br />

alusión al,carácter co-significativo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> es Isidoro <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, (Orig. 1,<br />

12, 1), cuando afirma que <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> "por sí so<strong>la</strong> no ti<strong>en</strong>e valor alguno, pero<br />

uni<strong>en</strong>do unas pa<strong>la</strong>bras se pres<strong>en</strong>ta como aglutinante <strong>de</strong> <strong>la</strong> frase" (ed. y trad. J.<br />

Oroz Reta y M.A. Marcos Casquero, Madrid, 1982, 296).<br />

43 Frise. Inst, (G.L. II, 56). Por su parte, el Comm<strong>en</strong>tum Einsídl<strong>en</strong>se in Donait<br />

artem maiorem —<strong>la</strong> única <strong>gramática</strong> <strong>la</strong>tina, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong> Prisciano, que afirma<br />

que <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> sirve para unir 'alias partes'— asegura que <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> pue<strong>de</strong><br />

unir todas <strong>la</strong>s partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> oración, incluidas <strong>la</strong> preposición, <strong>la</strong> interjección y <strong>la</strong><br />

propia <strong>conjunción</strong> (G.L. VIII, 263). También Isidoro <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> alu<strong>de</strong> a <strong>la</strong>s partes<br />

que une <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong>: nombres, verbos y pronombres (ed. cit. 296).<br />

44 Prisc. Inst (G.L. III, 93): Vim, quando simul esse res aliquas significat, ut 'el<br />

pius etfortisfuit A<strong>en</strong>eas'; ordinem, quando consequ<strong>en</strong>tiam aliquarum <strong>de</strong>monstrat rerurn,<br />

ut 'si ambu<strong>la</strong>t, movetur'. Sequitur eriím ambu<strong>la</strong>tionem motus, non tom<strong>en</strong> etíatn motum<br />

omnímodo sequitur ambu<strong>la</strong>tio.<br />

como hemos dicho, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrictas nociones <strong>de</strong> "exist<strong>en</strong>cia" o "consecu<strong>en</strong>cia".<br />

De todos modos, hay que <strong>de</strong>cir que Prisciano —igual que Apolonio<br />

y a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Dionisio Tracio— no aplica el concepto <strong>de</strong> ess<strong>en</strong>tia<br />

únicam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s continuativas y subcontinuativas, sino que lo aplica<br />

explícitam<strong>en</strong>te también, por ejemplo, a <strong>la</strong>s copu<strong>la</strong>tivas, <strong>de</strong>finidas como<br />

aquel<strong>la</strong>s "que expresan exist<strong>en</strong>cia, simultánea", o <strong>la</strong>s disyuntivas, <strong>de</strong>finidas<br />

como aquel<strong>la</strong>s "que indican que una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos cosas existe, pero <strong>la</strong> otra<br />

no" 45 . De este modo, el gramático <strong>la</strong>tino se esfuerza, como Apolonio, por<br />

aplicar el criterio <strong>de</strong> "exist<strong>en</strong>cia" {vis) al mayor número posible <strong>de</strong><br />

conjunciones, a fin <strong>de</strong> ajustarse a <strong>la</strong> formu<strong>la</strong>ción g<strong>en</strong>eral recogida <strong>en</strong>. <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>finición 46 .<br />

Recapitu<strong>la</strong>ndo lo dicho hasta aquí, <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>gramática</strong> greco<strong>la</strong>tina <strong>antigua</strong><br />

asistimos, por un <strong>la</strong>do, a una t<strong>en</strong>sión <strong>en</strong>tre los gramáticos que<br />

afirman que <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> une "pa<strong>la</strong>bras" y los que dic<strong>en</strong> que une<br />

"oraciones"; y una segunda t<strong>en</strong>sión <strong>en</strong>tre qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>la</strong> "función<br />

conectiva" <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> y los que le aña<strong>de</strong>n a esta una "función ordinativa"<br />

(<strong>de</strong> naturaleza lógica, más que gramatical). Por otro <strong>la</strong>do, a partir<br />

<strong>de</strong> Apolonio Díscolo, se le asigna a <strong>la</strong> <strong>conjunción</strong> un carácter "co-significativo"<br />

y un "valor semántico" <strong>de</strong>terminado (oúvapis, vis) que, junto al<br />

"valor lógico" (Tetáis, ordinatio) proce<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> Dionisio Tracio y los estoicos,<br />

servirá para c<strong>la</strong>sificar <strong>la</strong>s conjunciones <strong>en</strong> copu<strong>la</strong>tivas, continuativas,<br />

causales, etc. Con ello Apolonio superaba los dos conceptos anteriores,<br />

más restrictivos, <strong>de</strong> «icap^is o ess<strong>en</strong>tia y

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!