14.07.2014 Views

Enfermedad de Chagas en la madre y en el Recién Nacido

Enfermedad de Chagas en la madre y en el Recién Nacido

Enfermedad de Chagas en la madre y en el Recién Nacido

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>madre</strong> y <strong>en</strong> <strong>el</strong> Recién<br />

<strong>Nacido</strong><br />

Simposium sobre <strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong>. Avances y <strong>de</strong>safíos a<br />

comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong>l siglo XXI<br />

Hospital Militar <strong>de</strong> Santiago<br />

Viernes 16 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 2011<br />

DRA. PATRICIA MUÑOZ CASAS DEL VALLE<br />

Facultad <strong>de</strong> Medicina<br />

UNIVERSIDAD DIEGO PORTALES


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y Embarazo<br />

• La preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> infección chagásica <strong>en</strong><br />

mujeres embarazadas <strong>en</strong> Sudamérica varía<br />

según <strong>la</strong>s zonas estudiadas: <strong>de</strong> 2 a 51% a niv<strong>el</strong><br />

urbano y <strong>de</strong> 23 a 81% a niv<strong>el</strong> rural, cifras que<br />

han ido disminuy<strong>en</strong>do notablem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

última década<br />

• La frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> tranmisión vertical <strong>en</strong> países<br />

<strong>de</strong> Latinoamérica han <strong>de</strong>mostrado cifras que<br />

varían <strong>en</strong>tre 0,5 y 10,4%<br />

Torrico F. et al. Am J Trop Med Hyg, 2004; 70(2):201-209. Estudios realizados <strong>en</strong> Bolivia<br />

1992-1994 y 1999-2001 reve<strong>la</strong>ron 5 % y 6 % <strong>de</strong> transmisión<br />

Apt et al. Vertical transmission of Trypanosoma cruzi in the Province of Choapa, IV Region, Chile.<br />

Pr<strong>el</strong>iminary Report (2005-2008) Biol Res 43, 2010, 269-274


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y<br />

Embarazo<br />

• Se estima que nac<strong>en</strong> alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 15.000 niños<br />

infectados por Trypanosoma cruzi <strong>en</strong> Latinoamérica<br />

• De <strong>el</strong>los, aproximadam<strong>en</strong>te 800 nacerían <strong>en</strong> Chile*<br />

*Lorca M, Bahamon<strong>de</strong> MI, García A, Tassara R. et als. Infección transp<strong>la</strong>c<strong>en</strong>taria por Trypanosoma cruzi <strong>en</strong> Chile: diagnóstico, tratami<strong>en</strong>to y control<br />

. Rev Soc Bras Med Trop 2005; 38 Suppl 2: 46-48<br />

The investigation of cong<strong>en</strong>ital infection by Trypanosoma cruzi in an <strong>en</strong><strong>de</strong>mic area of Chile: three protocols explored in a pilot<br />

project.Zu<strong>la</strong>ntay I, Corral G, Guzman MC, Aldunate F, Guerra W, Cruz I, Araya A, Tapia V, Marquez F, Muñoz C, Apt W.Ann Trop Med<br />

Parasitol. 2011 Mar;105(2):123-8


¿Qué factores <strong>de</strong>terminan <strong>la</strong> transmisión<br />

transp<strong>la</strong>c<strong>en</strong>taria <strong>de</strong>l Trypanosoma cruzi?<br />

• Factores <strong>de</strong>l huésped:<br />

– Compet<strong>en</strong>cia inmunológica <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>c<strong>en</strong>ta<br />

• Factores <strong>de</strong>l parásito:<br />

– Cepas* (g<strong>en</strong>otipos clonales)<br />

García A, Bahamon<strong>de</strong> MI, Verdugo S. et als. Infección transp<strong>la</strong>c<strong>en</strong>taria por<br />

T.cruzi. Situación <strong>en</strong> Chile. Rev Med Chile 2001;129(3):330-332<br />

Triqu<strong>el</strong>l MF, Dìaz-Lujan C, Freilij H, Paglini P, Fretes RE. Trans R Soc Trop<br />

Med Hyg 2009; Mar 30


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y<br />

Embarazo<br />

• T.cruzi alcanza <strong>la</strong> circu<strong>la</strong>ción fetal por vía hematóg<strong>en</strong>a,<br />

como resultado <strong>de</strong> una p<strong>la</strong>c<strong>en</strong>titis<br />

– Focos inf<strong>la</strong>matorios agudos y crónicos<br />

– Áreas <strong>de</strong> necrosis<br />

– Célu<strong>la</strong>s gigantes y parasitismo <strong>de</strong> céls. Trofoblásticas<br />

– V<strong>el</strong>lositis e interv<strong>el</strong>lositis <strong>de</strong> distinta int<strong>en</strong>sidad<br />

– Corioamnionitis<br />

– Funiculitis<br />

• La transmisión ocurre principalm<strong>en</strong>te a través <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>o<br />

marginal<br />

Fernán<strong>de</strong>z-Agui<strong>la</strong>r S. et al. Rev Soc Bras Med Trop. 2005 ; 38 Suppl2: 84-6


Reorganización of extrac<strong>el</strong>lu<strong>la</strong>r matrix<br />

in p<strong>la</strong>c<strong>en</strong>tas from wom<strong>en</strong> with<br />

asymptomatic chagas disease:<br />

mechanism of parasite invasion or local<br />

p<strong>la</strong>c<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>f<strong>en</strong>se? Duaso J, Yanez E,<br />

Castillo C, Ga<strong>la</strong>nti N, Cabrera G, Corral<br />

G, Maya JD, Zu<strong>la</strong>ntay I, Apt W,<br />

Kemmerling U.<br />

J Trop Med. 2012;2012:758357.<br />

Epub 2011 Oct 5


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y Embarazo<br />

Aspectos inmunológicos<br />

• Condiciones y los mecanismos <strong>de</strong> transmisión congénita<br />

<strong>de</strong>l T.cruzi aún son <strong>de</strong>sconocidos<br />

• En estudios realizados <strong>en</strong> Bolivia, comparando carga<br />

parasitaria y respuesta inmune <strong>en</strong> mujeres embarazadas<br />

infectadas que transmitieron(M+B+) y <strong>la</strong>s que no<br />

transmitieron <strong>el</strong> parásito(M+B-), se <strong>en</strong>contró:<br />

M+B+ > frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> hemocultivos ( + )<br />

disminución <strong>en</strong> producción <strong>de</strong> interferon gamma específico<br />

y mayor producción <strong>de</strong> IL-10 que M+B-<br />

M+B+ y M+B- :producción <strong>de</strong> IL-2, IL-4 y TGF-beta 1 fue simi<strong>la</strong>r<br />

• Los resultados indican que <strong>la</strong> transmisión está asociada<br />

con alta carga parasitaria y un <strong>de</strong>sequilibrio inmunológico<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>madre</strong>s M+B+


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y Embarazo<br />

Aspectos inmunológicos<br />

• Hermann E. et al. Journal of Infectious Disease Apr 1,<br />

2004; 189(7) p1274<br />

• Truy<strong>en</strong>s C et al. Rev Soc Bras Med Trop. 2005; 38 Suppl<br />

2: 96-100<br />

• Alonso-Vega C. et al. Rev Soc Bras Med Trop. 2005; 38<br />

Suppl 2: 101-4<br />

• Carlier Y. Rev Soc Bras Med Trop. 2005; 38 Suppl 2:105-7<br />

• Kemmerling U., Bosco C.,Ga<strong>la</strong>nti N. Infection and invasion<br />

mechanisms of Trypanosoma cruzi in the cong<strong>en</strong>ital<br />

transmission of <strong>Chagas</strong>' disease: A proposal. Biol.<br />

Res., Santiago, v. 43, n. 3, 2010


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y<br />

Embarazo<br />

• Rol <strong>de</strong> <strong>la</strong> Fosfatasa Alcalina P<strong>la</strong>c<strong>en</strong>taria (PLAP)<br />

– rol patogénico <strong>de</strong> <strong>la</strong> PLAP <strong>en</strong> <strong>la</strong> transmisión<br />

congénita<br />

– <strong>la</strong> activación <strong>de</strong>l receptor <strong>de</strong> membrana <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

PLAP pue<strong>de</strong> ser un dispositivo usado por T.cruzi<br />

para permitir <strong>la</strong> invasión <strong>de</strong>l parásito <strong>de</strong>l<br />

trofob<strong>la</strong>sto humano<br />

Sartori,MJ. et al. Experim<strong>en</strong>tal & Molecu<strong>la</strong>r Pathology; Feb 2002 Vol<br />

72(1):84-90<br />

Sartori M.J.Rev Soc Bras Med Trop. 2005; 38 Suppl 2:84-6


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y<br />

Embarazo<br />

• Las frecu<strong>en</strong>tes picadas <strong>de</strong> insectos<br />

reduvi<strong>de</strong>os durante <strong>el</strong> embarazo no<br />

induc<strong>en</strong> anemia pero al parecer a<br />

través <strong>de</strong> múltiples reinfecciones<br />

aum<strong>en</strong>tan <strong>la</strong> parasitemia materna y<br />

empeoran <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

congénita<br />

Torrico F. et al. Are maternal re-infections with Trypanosoma cruzi<br />

associated with higher morbidity and mortality of cong<strong>en</strong>ital <strong>Chagas</strong><br />

disease? Trop Med Int Health, 2006 May;11(5):628-35


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y<br />

consecu<strong>en</strong>cias para <strong>el</strong> feto y RN<br />

• Pue<strong>de</strong> provocar aborto, mortinato, parto<br />

prematuro, RN “sano” o <strong>en</strong>fermo (TORCH)<br />

• Pue<strong>de</strong> existir infección congénita <strong>en</strong><br />

embarazos sucesivos como así también <strong>en</strong><br />

gem<strong>el</strong>os.<br />

• Pue<strong>de</strong> existir congénita <strong>de</strong> 2a g<strong>en</strong>eración.


T<br />

Toxop<strong>la</strong>sma gondii<br />

O<br />

Otros<br />

R<br />

Rubeo<strong>la</strong><br />

C<br />

Citomegalovirus<br />

H<br />

Herpes simplex


Otros Ag<strong>en</strong>tes Infecciosos Capaces <strong>de</strong><br />

Infectar al Feto in Utero<br />

• V.I.H.<br />

• Treponema pallidum<br />

• Trypanosoma cruzi<br />

• Parvovirus B19<br />

• Virus Coxsackie<br />

• Virus Echo 11<br />

• Herpes Virus Hominis 6<br />

• Herpes Virus Hominis 8<br />

• Virus Parotiditis<br />

• Virus Sarampión<br />

• Virus Hepatitis B<br />

• Virus Polio<br />

• Virus Varic<strong>el</strong><strong>la</strong> Zoster<br />

• Lysteria monocytóg<strong>en</strong>es<br />

• P<strong>la</strong>smodium sp.<br />

• Bacilo Tuberculosos<br />

• Leptospiras<br />

• Virus <strong>de</strong> Epstein-Barrr<br />

• Arbovirus<br />

• Virus Coriom<strong>en</strong>ingitis<br />

Linfocítica (LCMV)<br />

• Coccidioi<strong>de</strong>s immitis<br />

• Virus Hepatitis C


Manifestaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Expresiones Fetales<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> Interacción<br />

Ag<strong>en</strong>te Infeccioso-Huéped<br />

Ag<strong>en</strong>te<br />

Infeccioso<br />

Madre<br />

Infección Clínica<br />

Infección Subclínica<br />

Sangre P<strong>la</strong>c<strong>en</strong>ta F<br />

E<br />

T<br />

O<br />

Aborto<br />

Mortinato<br />

Infec. Subclinica<br />

RN “Normal”<br />

Infección Clínica<br />

S. <strong>de</strong> TORCH<br />

Infección<br />

Persist<strong>en</strong>te<br />

Recuperación<br />

Recuperación<br />

Sin Secue<strong>la</strong>s<br />

Muerte<br />

Secue<strong>la</strong>s Tardías<br />

(SNC, Ojo, Oído)


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> y<br />

Embarazo<br />

• La posibilidad <strong>de</strong> una infección<br />

concomitante <strong>de</strong> T.cruzi y V.I.H. <strong>en</strong> RN<br />

hijos <strong>de</strong> <strong>madre</strong>s portadoras <strong>de</strong> ambas<br />

infecciones, agrava <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong><br />

éstas como ya se ha <strong>de</strong>scrito <strong>en</strong><br />

Arg<strong>en</strong>tina ( Freilij et al. Pediatr Infect Dis J 1995; 2: 161-<br />

163)<br />

• Dolcini GL et al. “Trypanosoma cruzi reduces HIV-1 replication in<br />

human p<strong>la</strong>c<strong>en</strong>ta . Retrovirology 2008; 5:53


Diagnóstico Pre natal <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Enfermedad</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> congénita<br />

• Ecografía :<br />

– Hidrops<br />

– Hepatoespl<strong>en</strong>omegalia<br />

– Cardiomegalia<br />

• Serología : poca utilidad <strong>de</strong> IgM<br />

• PCR <strong>en</strong> líquido amniótico o sangre <strong>de</strong> cordón<br />

• Búsqueda <strong>de</strong> parásitos <strong>en</strong> sangre fetal o<br />

líquido amniótico*<br />

• Nilo M.E. et al. Hal<strong>la</strong>zgo <strong>de</strong> tripomastigoto <strong>en</strong> estudio citoquímico <strong>de</strong><br />

líquido amniótico. Parasitol al dìa 2000; 24 (1-2): 49-51


Infección congénita por T.<br />

cruzi<br />

• La mayoría <strong>de</strong> los RN infectados<br />

nac<strong>en</strong> asintomáticos (70% - 80%)<br />

• Las manifestaciones clínicas son<br />

simi<strong>la</strong>res al sindrome <strong>de</strong> TORCH<br />

• El compromiso <strong>de</strong>l SNC pue<strong>de</strong><br />

manifestarse sólo por alteraciones <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

LCR


Síndrome TORCH<br />

• Clínica clásica <strong>de</strong>l RN:<br />

– RNPEG; RCIU.<br />

– Pi<strong>el</strong>: lesiones, <strong>de</strong>scamación, ictericia, petequias, vesícu<strong>la</strong>s<br />

– Linfa<strong>de</strong>nopatías<br />

– Visceromegalia<br />

– Hemograma: anemia, trombocitop<strong>en</strong>ia, hemólisis<br />

– Coriorretinitis, estrabismo, queratoconjuntivitis, sor<strong>de</strong>ra<br />

– Alteraciones <strong>de</strong>l esqu<strong>el</strong>eto: periostitis, osteocondritis<br />

– SNC: Hidrocefalia, microcefalia, calcificaciones cerebrales,<br />

convulsiones, RDM<br />

– Malformaciones, cardiopatía, miocarditis<br />

– Neumonía, Neumonitis<br />

– Hidrops no inmune


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

Congénita<br />

• Sintomatología<br />

Bajo peso <strong>de</strong> nacimi<strong>en</strong>to (RNPreT- AEG o PEG)<br />

Hepato-espl<strong>en</strong>omegalia<br />

Anemia, Ictericia<br />

Miocarditis, Neumonitis<br />

Compromiso variable <strong>de</strong>l SNC<br />

Compromiso <strong>de</strong>l Fondo <strong>de</strong> ojo<br />

• Diagnóstico Difer<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> Sindrome <strong>de</strong> TORCH


Infección por T. cruzi<br />

• Fase aguda: primeras semanas<br />

vida (habitualm<strong>en</strong>te asintomática)<br />

<strong>de</strong><br />

altas parasitemias.


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

(Trypanosoma cruzi)


Prof. Dr. Humberto Lugones, Santiago <strong>de</strong>l Estero, Arg<strong>en</strong>tina


Prof. Dr. Humberto Lugones, Santiago <strong>de</strong>l Estero, Arg<strong>en</strong>tina


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> crónica<br />

<strong>en</strong> Pediatría<br />

Caso PNac. Antece<strong>de</strong>ntes<br />

mórbidos<br />

Diagnóstico<br />

Edad<br />

años<br />

1 3.000 g Desnutrición 9 m<br />

Constipación 3 á<br />

2 4.100 g Control cardiológico<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> los 2 á por CIV y<br />

HBIA<br />

3 3.250 g Trastorno <strong>de</strong>l ritmo y<br />

“Epilepsia” <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los 5<br />

años<br />

4 4.600 g Constipación <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los<br />

9 años<br />

Constipación crón. 3,5<br />

Fecaloma<br />

14<br />

Megacolon<br />

Miocardiopatía 6<br />

Moicardiopatía 10<br />

Enf. <strong>de</strong>l nodo<br />

Obstrucción intest. 12<br />

Fecaloma


Diagnóstico <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>Chagas</strong><br />

• Detección <strong>de</strong> Acs<br />

• ELISA IgG<br />

• RIFI IgG - IgM<br />

• Detección <strong>de</strong>l parásito<br />

• Frotis sanguíneo<br />

• Lámina y <strong>la</strong>minil<strong>la</strong><br />

• Gota gruesa<br />

• Strout<br />

(microhematocrito)<br />

• Hemocultivo<br />

• X<strong>en</strong>odiagnóstico<br />

• PCR


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

PREVENCIÓN DE LA ENFERMEDAD DE CHAGAS<br />

CONGÉNITA<br />

• Tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

infancia y <strong>en</strong> toda mujer <strong>en</strong> edad fértil<br />

• Estudio seroepi<strong>de</strong>miológico a hijas <strong>de</strong> <strong>madre</strong>s<br />

chagásicas


<strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

PESQUISA PRECOZ DE LA ENFERMEDAD DE<br />

CHAGAS CONGÉNITA<br />

• Pesquisa serológica para <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong><br />

<strong>en</strong> embarazadas <strong>de</strong> TODO EL PAÍS (junto con <strong>el</strong><br />

VDRL)<br />

• Búsqueda <strong>de</strong>l Trypanosoma cruzi todo hijo <strong>de</strong><br />

<strong>madre</strong> chagásica <strong>en</strong> los primeros días <strong>de</strong> nacido<br />

• Tratami<strong>en</strong>to precoz <strong>en</strong> casos congénitos y estudio<br />

familiar


PROGRAMA DE INTERVENCIÓN EN<br />

ENFERMEDAD DE CHAGAS CONNATAL<br />

Scre<strong>en</strong>ing serológico (ELISA) <strong>en</strong> embarazada con VDRL<br />

POSITIVO<br />

Confirmar con IFI<br />

NEGATIVO<br />

se <strong>de</strong>scarta <strong>el</strong> caso<br />

POSITIVO<br />

NEGATIVO<br />

Tomar nueva muestra<br />

para repetir<br />

ESTUDIO GRUPO FAMILIAR<br />

Hijos <strong>madre</strong> chagásica<br />

Hermanos <strong>madre</strong><br />

SEGUIMIENTO DEL RN<br />

Parto: Sangre <strong>de</strong> cordón<br />

POSITIVO<br />

NEGATIVO<br />

Se <strong>de</strong>scarta <strong>el</strong> caso<br />

SEGUIMIENTO DEL RN<br />

Parto: sangre <strong>de</strong> cordón


Algoritmo Diagnóstico <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Enfermedad</strong> <strong>de</strong> <strong>Chagas</strong> Congénita


Embarazadas proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong><br />

Mèxico, C<strong>en</strong>tro y Sud América<br />

Termina investigación<br />

RN hijo <strong>de</strong> <strong>madre</strong><br />

infectada<br />

-<br />

SEROLOGÍA<br />

Confirmación con<br />

2ª serología<br />

Ex.microscópico<br />

<strong>de</strong> sangre <strong>de</strong>l RN<br />

-<br />

PCR <strong>de</strong> sangre<br />

<strong>de</strong>l RN<br />

-<br />

+<br />

+<br />

Serología a los<br />

9 meses <strong>de</strong> edad<br />

+<br />

+<br />

+<br />

+<br />

+<br />

EVALUACIÓN<br />

CLÍNICA<br />

Y<br />

TRATAMIENTO<br />

Termina investigación<br />

-<br />

Serología con<br />

confirmación<br />

+<br />

Niños mayores<br />

Hijos <strong>de</strong> <strong>madre</strong>s<br />

infectadas


Ives Jackson, Catherine Myers, Alessandro Diana et als. Cong<strong>en</strong>ital<br />

transmission of <strong>Chagas</strong> Disease in Latin America Immigrants in Switzer<strong>la</strong>nd.<br />

Emerg infect Dis 2009, April;14 (4): 601-603


GRACIAS

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!