12.07.2015 Views

Huichol Wixárika - Huicholes y Plaguicidas

Huichol Wixárika - Huicholes y Plaguicidas

Huichol Wixárika - Huicholes y Plaguicidas

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Traducción del Video a <strong>Huichol</strong><strong>Wixárika</strong>HERBICIDA ESTERÓN (2-4 D)NarradorEl herbicida Esterón, que contiene el ingrediente activo 2-4D, suele almacenarse y venderse, junto a los alimentos, enlas tiendas de las comunidades huicholas.Usado en la guerra de Vietnam como parte del “AgenteNaranja”, este herbicida causa malformacionescongénitas, además de provocar una extraña variantecancerosa, hasta el momento incurable.Samuel Carrillo (Habla en huichol)Veíamos que ahorrábamos mucho trabajo al rociar lamilpa con esos líquidos. Algunas personas dicen quenos estamos envenenando, y por eso muchos estamosenfermos, especialmente los niños, que no resistentetanto.BAÑOS GARRAPATICIDASNarradorOtro problema que afecta a las comunidadeshuicholas son los baños garrapaticidas. Estos suelenhacerse cerca de arroyos y ojos de agua, usandoinsecticidas que inevitablemente envenenan el aguaque usan las comunidades.DDTNarradorLa Secretaria de Salud aplica DDT dentro de las casasde las comunidades rurales, con el fín de acabar con losmosquitos transmisores del paludismo.Dr. Silviano CamberosAnecdóticamente los huicholes, cuando van los técnicosque rocían el DDT en los ranchos, la gente a manera degracia les llaman matagatos, puesto que después de querocían el rancho todos los gatos del rancho se mueren; yentonces ustedes pueden imaginar lo que pasa con losbebés y con la gente que está viviendo ahí adentro.Dr. Fiiberto Pérez Duarte-SSAYo creo que aquí es muy importante porque una de lascosas básicas, en la campaña precisamente contra elpaludismo es la utilización, por parte de los técnicosespecializados en el buen uso, no nada más del DDT,sino del Malatión que se utiliza, porque la gente queparticipa en las campañas se capacita antes de salirprecisamente a la comunidad. Si hay alguna desviaciónde ella conviene reportarla.ʻIki xeniu tupiriya ʻuayeyari Esterón mititewa, ʻuaye 2-4 DKanihika, tienta kaniukuʼutikani tuiyati, mitikwaiwa ʻauriekanaʼukamiki katineuʼaneni.ʻuaye yamititewa Wietnam kuyexa matiatsie yunakiʼerietikanayani Agente Naranja titewakametsie kaniuyehatiarieniteiteri miwatretayuniyaki; ʻiki xika rahetsie ranuyenenitiiri ʻaxa meʼaneneti mekanuiwaweweni, hauʼerieti tsietiyiki meʼanenenti, meta xeniu kwiniya cáncer mititewakaninuiwitiaweni, takwe miki yuʼuayemariniaka.Temiterociaruwatiwe xiari pika ʻaixi hipati mipaimepitekuxata waniu takimana tepitayurie,tepitaʼuayematiwe, ʻaimieme waniu hipati mepitekukuye,tiiri matsi memikateʼukanenenwie.Tsiere baños garrapatacidas mukuwetika kiekaritsie.Hatetsita mexikatini haixa mukuwitikatsie miki ri manamitayeuriwe heitserie hapa kanikayuyuipikeni, miyaʻaneme ri mekanihareka tewatsiekate, teiteri tanaitimati.La Secretaría de Salud niʼariekate rociadortsixi memutaʼaxe,DDT ki mekateneuʼuayematikani kieta mitiuyehane,ʻitiiraixi paludismo memiwiwie memeuyeweniki.Heiwaka wixaritari: mitsuri waneikixiwama mekaniutiʼaxenimekateniuyexatsikani xika rociadortsixi meʼuti´axeni, tsimitsuri mekanitakukuweni metekaʼuayemayu, peri tsiereteiteri tiiri maati yaxeikia tetenitaxeiyani xeikia kwitiriʻatsi tekapitehetimamate.Mipai mitiʼanetsie waika katinanenieritani, ʻiki xeniuʻitsikame niʼarimama kieta memitekuʼuayematiwe DDTxeikia mekapuyurie tsiere Malation mekaniyurieka,meta ʻaixi metekiʼikitiariwati mekanitaniʼariwani,kariki xika hawai hauʼerieti meteheʼuayematiweni,xeimieme yakaniutayimiki.8Traducción del Video “<strong>Huichol</strong>es y <strong>Plaguicidas</strong>” a Lenguas Mexicanas

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!