Double or Nothing - Bozar.be

EXHIBITION 

01.06 > 04.09.2011 

LECTURE 51N4E 

by Peter Swinnen (in English) 

31.05.2011 — 19:00 

€ 8,00 / € 5,00 (-26 / +60) 

1

Ce guide accompagne l’exposition 51N4E. Double or Nothing (01.06 > 04.09.2011). A l’occasion du vernissage, Peter Swinnen donne le 31 mai 2011 une conférence 

au Palais des Beaux-Arts. | Deze gids is een leidraad voor de bezoeker van de tentoonstelling 51N4E. Double or Nothing. (01.06 > 04.09.2011). Naar aanleiding van 

de tentoonstelling komt Peter Swinnen op 31 mei 201 1 een lezing geven in het Paleis voor Schone Kunsten. | This visitor’s guide accompanies the exhibition 

51N4E. Double or Nothing. (01.06 > 04.09.2011). At the opening of the exhibition on the 31st of May 2011, Peter Swinnen gives a lecture in the Centre for Fine 

Arts. 

Palais des Beaux-Arts, Bruxelles | Paleis voor Schone Kunsten, Brussel | Centre for Fine Arts, Brussels 

Directeur général - Directeur artistique PBA | Directeur-generaal - Arstistieke directeur PSK | Chief Executive Officer - Artistic Director CFA: Paul Dujardin 

Directrice adjointe expositions PBA | Adjunct-directrice tentoonstellingen PSK | Deputy Exhibitions Director CFA: France de Kinder 

Coordinateur | Coördinator | Coordinator BOZAR ARCHITECTURE / A+: Iwan Strauven 

Collaborateurs | Medewerkers | Collaborators BOZAR ARCHITECTURE / A+: Axelle Ancion, Nicolas Bernus, Marie-Cécile Guyaux, Géraldine Jonville, 

Annelien Mallems, Olivier Rouxhet 

Commissaire | Curator: Dominique Boudet 

Concept, archives, graphisme, texte | Concept, archief, grafische vormgeving, tekst | Concept, archives, graphics, text: 51N4E / Johan Anrys, Freek 

Persyn, Peter Swinnen, Karen Van de Steene, Sotiria Kornaropoulou, Emmanuel Debroise, Brenda de Neve, Yago Ryosuke, Valentin Thevenot, Ivonne 

Weichold, Jan Opdekamp 

Coordination de projet | Projectcoördinatie | Project coordination: 51N4E / Karen Van de Steene, Sotiria Kornaropoulou & BOZAR ARCHITECTURE / 

A+ / Iwan Strauven 

Film (extraits documentaires & matériel de tournage | fragmenten & beeldmateriaal documentaire | extracts & footage documentary « Vormgevers », 

2010): Het Televisiehuis/Canvas: Frans De Backer, Lou Demeyere, Thomas Fadeux, Rolf Lemmens, Kris Van de Voorde, Joeri Vlekken, Konrad Widelski, 

Koen De Leeuw, Miguel de Oliveira e Silva, Mostafa Einauan, Maarten Moessen, Tom Keymeulen, Louis Vyncke, Leen Anthonissen/ bvba Het Huis, Veerle 

Zeelmaekers/ Galaxy Studios, Sara De Bondt, Bertrand Lafontaine, Rita Van den Dries, Tom Meersseman/ bvba Het Huis, Paul Peyskens, Bart De Poot 

Extra film (WET89, Arteconomy): Tom Meersseman & 51N4E (editing), Kris Van de Voorde (camera), Kristel Adriaens (host WET89), Victoria De Mulder 

(actress WET89) 

Photographie | Fotografie | Photography: Hans Werlemann (Groeningemuseum), Stijn Bollaert (C-Mine, WET89, Lamot), Ake E:son Lindman (Vault Room, 

Arteconomy), Gilbert Fastenaekens (Lamot), Filip Dujardin (TID, Skanderbeg Square), Antoine Guihem-Ducléon (Arteconomy), Leen Hermans (Arteconomy) 

Maquettes | Maquettes | Models: Vincent De Rijk, Made by Mistake, Jan Das, Emmanuel Debroise 

Dessin Mural | Muurtekening | Wall Drawing: Eva Le Roi 

Méridienne | Dagbed | Daybed: Julie Vandenbroucke & 51N4E with Studio Chevalier-Masson 

Artistes | Kunstenaars | Artists: Filip Dujardin (TID Tower, C-Mine), Anri Sala (Skanderbeg Square, Dammi i Colori), Ismail Kadare (November of a Capital 

City), Dirk Braeckman, Josse De Pauw, Herman Sorgeloos, Kristien De Proost, Diederik De Cock, Andrea Branzi, Enrique Marty, Honoré d’O, Bruce Nauman, 

Louise Bourgeois (Arteconomy), Katleen Vermeir & Ronny Heiremans, Carly Wijs (The Good Life), Sannah Belzer (Skanderbeg Square), Paul Casaer, Nathalie 

Dewez (Wet 89) 

Architectes en collaboration | Samenwerking architecten | Collaborating architects: Philip Baelus/ARAT (C-mine), Ulrike Franzel (TID Tower, Skanderbeg 

Square), Robert-Jan Van Santen (TID Tower, Arteconomy), Atelier 4 (TID Tower), GRAU (50.000 logements Bordeaux), l’AUC, John Bosch, Dubesset-Lyon 

(Gare d’Auteuil) 

Conseillers | Adviseurs | Advisors: Caroline Vandegehuchte (C-mine), Dirk Jaspaert (C-Mine, Arteconomy, Buda, LRLP, WET89), Laurent Ney (TID Tower – 

concept, MCBA Lausanne, ACC Tower, LAMOT), Daidalos (C-Mine, WET89, LRLP, ACC Tower), TTAS (C-Mine), Babel (WET89), Joram Van Den Brande 

(C-Mine, WET89, Buda) Helidon Kokona (TID Tower), Paul Gees, Denis Dujardin, Marc Stellamans (Arteconomy) 

Collaborateurs 51N4E | Medewerkers 51N4E | Collaborators 51N4E: Saar Persyn, Jan Opdekamp, Aglaia De Mulder, Sotiria Kornaropoulou, Jan Das, Kelly 

Hendriks, Tom Baelus, Karel Verstraeten, Aline Neirynck, Karen Van de Steene, Emmanuel Debroise, Paul Steinbrück, Brenda De Neve, Yannick Vanhaelen, 

Nara Lee, Ivonne Weichold, Matthieu Moreau, Yago Ryosuke, Piet Geirnaert, Philippe Nathan, Tine Cooreman, Bob de Wispelaere, Geraldine Lacasse, Jeroen 

Beerten, Valbona Koci, Dritan Turabi, Enri Leka, Florian Pollo, Willem Broekaert, Sylvester Vandeweghe, , Karol Wawrzyniak, Olivier Roegiest, Konstantinos 

Pantazis, Andreas Amodio, Marian Beschoner, Maddalena Treccani, Lama Sfeir, Griet Kuppens, Marc-Achille Filhol, Pablo Barrera-Rodriguez, Joost Körver, 

Chris Blackbee, Astrit Vranovci, Lu Zhang, Droon, Halewijn Lievens, Anneleen Sterckx, Nele Stragier 

Traductions | Vertalingen | Translations: Michael Jameson (EN), Walter Provo (NL), Francis Vallée (FR), Adia Sakiqi (EN) 

Relecture | Eindredactie | Copy Editing: CIAUD-ICASD, 51N4E 

Montage expo | Opbouw Expo | Build-up: CMVD/Christoph Van Damme 

Projection | Projectie | Projection: Vidi-Square 

Coproduction | Coproductie | Co-production: BOZAR ARCHITECTURE, A+ revue belge d’architecture | A+ Belgisch tijdschrift voor architectuur | 

A+ Belgian Architectural Review, 51N4E 

Soutien | Steun | Support: 

51n4e 

Double or nothing 

Depuis la saison 2008-2009, BOZAR 

ARCHITECTURE/A+ a initié 

une série d’expositions monographiques 

consacrées à des architectes belges 

contemporains d’envergure internationale 

tels que Robbrecht en Daem, Laurent 

Ney et l’Atelier Pierre Hebbelinck 

et Pierre de Wit. Ces expositions fournissent 

un aperçu de la qualité de la production 

architecturale dans notre pays 

et de la singularité des démarches de ses 

auteurs. Mais elles sont aussi remarquées 

au-delà de nos frontières où elles sont 

reprises dans la programmation d’institutions 

artistiques et architecturales internationales 

à Londres, Istanbul, Johannesburg, 

Luxembourg ou Bordeaux. BOZAR 

ARCHITECTURE/A+ joue ainsi un rôle 

d’ambassadeur culturel et de podium international 

pour les architectes locaux. Il 

en va de même pour l’exposition Double or 

Nothing que le bureau bruxellois 51N4E 

a élaboré en collaboration avec le commissaire 

invité Dominique Boudet. En 

automne elle sera montrée à la Architectural 

Association School de Londres et 

ensuite dans d’autres lieux à l’étranger. 

La saison passée, 51N4E s’était illustré 

en prolongeant d’une scénographie 

intrigante l’univers de Frida Kahlo. Pour 

le concept de leur propre exposition, les 

architectes se livrent à une réinterprétation 

du Palais des Beaux-Arts dessiné par 

Victor Horta. L’exposition prend place 

dans trois espaces autour du Hall Horta 

et qui forment chacun en soi un circuit 

fermé. Les visiteurs sont ensuite ramenés 

à l’espace monumental du hall central où 

se voit souligné le caractère public de cet 

espace polyvalent. Passage monumental, 

lieu d’exposition et de réception, le 

Hall Horta devient ici le carrefour de la 

mise en scène, sorte de centre vide qui 

distribue dans les différents espaces qui 

l’entourent les œuvres des architectes et 

des artistes avec lesquels ils ont collaboré. 

Cette nouvelle distribution modifie les 

parcours et la perception des lieux. Elle 

illustre la constante remise en question et 

réinterprétation qui caractérise le travail 

de 51N4E. Elle met surtout en lumière 

l’une des qualités du projet de Victor 

Horta: une invitation à la réinvention, 

une histoire qui reste à écrire. 

Paul Dujardin 

Directeur général 

Sinds het seizoen 2008-2009 is 

BOZAR ARCHITECTURE/A+ van 

start gegaan met een reeks monografische 

tentoonstellingen gewijd aan Belgische 

architecten met internationale uitstraling 

zoals Robbrecht en Daem, Laurent Ney, 

Pierre Hebbelinck en Pierre de Wit. Deze 

tentoonstellingen vormen geleidelijk niet 

alleen een staalkaart van het kwalitatieve 

bouwen in België, ze geven ook inzicht in 

de eigenheid van de benadering van de verschillende 

architecten. 

Ook in het buitenland worden ze opgemerkt 

en opgenomen in het programma 

van internationale kunsten architectuurhuizen 

(in London, Istanbul, Johannesburg, 

Luxemburg en Bordeaux). BOZAR 

ARCHITECTURE/A+ speelt hierdoor 

steeds vaker een rol als cultureel ambassadeur. 

Ook de tentoonstelling Double or 

Nothing die 51N4E samen met curator 

Dominique Boudet uitwerkte, zal in de Architectural 

Association School in London 

worden getoond en nadien op verschillende 

andere plaatsen in het buitenland. 

Afgelopen seizoen waren de architecten 

van 51N4E reeds te gast in BOZAR met 

een eigenzinnige scenografie van de Frida 

Kahlotentoonstelling. Met het concept 

van hun eigen tentoonstelling leveren ze 

een herinterpretatie van het ruimtegebruik 

van Victor Horta’s Paleis voor Schone 

Kunsten. De tentoonstelling neemt drie 

ruimtes in beslag rondom de Hortahal, die 

elk op zich een besloten parcours vormen. 

Hierdoor komen de bezoekers telkens 

opnieuw in de monumentale hal terecht 

en wordt het publiek karakter van deze 

centrale, programmeerbare ruimte onderlijnd. 

Monumentale passage-, ontvangst- of 

tentoonstellingsruimte, de Hortahal wordt 

hier het kruispunt, een soort van leeg centrum 

dat toegang biedt to de verschillende 

tentoonstellingsruimtes errond, waar werk 

wordt getoond van de architecten en de 

kunstenaars waarmee ze samenwerkten. 

De nieuwe toegankelijkheid tot de expositieruimtes 

wijzigt het parcours en de beleving 

van de ruimte. Ze illustreert eveneens 

de constante bevraging in het werk van 

51N4E. Bovenal werpt ze echter licht op 

een van de kwaliteiten van het project van 

Victor Horta zelf : een uitnodiging tot herinterpretatie, 

een verhaal met een radicaal 

open einde. 

Paul Dujardin, 

Directeur generaal 

Since the 2008-2009 season BOZAR 

ARCHITECTURE/A+ has hosted a 

series of monographic exhibitions devoted 

to contemporary Belgian architects of 

international stature, such as Robbrecht 

en Daem, Laurent Ney and Atelier Pierre 

Hebbelinck & Pierre de Wit. These exhibitions 

provide insight into the quality 

of architectural production in Belgium 

and the singularity of the their makers’ 

approach. The exhibitions are widely acclaimed 

abroad and shown in international 

venues in cities as London, Istanbul, Johannesburg, 

Luxembourg and Bordeaux. 

BOZAR ARCHITECTURE/A+ plays 

through these international exhibitions 

a role of cultural ambassador. Also the 

Double or Nothing exhibition, which the 

Brussels architecture firm 51N4E elaborated 

in collaboration with guest curator 

Dominique Boudet, will be shown next 

autumn at the Architectural Association 

in London, before moving to other venues 

abroad. 

Last season 51N4E won plaudits for extending 

the world of Frida Kahlo with the 

creation of an intriguing setting. For their 

own exhibition the architects reinterpret 

the Centre for Fine Arts designed by 

Victor Horta. Central hall, monumental 

passage, reception centre and exhibition 

space, the Horta Hall becomes the hub of 

the exhibition’s concept, a kind of empty 

centre, which distributes to the various 

surrounding rooms the works of 51N4E 

and the artists with which they have collaborated. 

This new distribution changes 

how people move through and perceive 

the space. It illustrates the importance 

that questioning and reinterpretation 

takes on in 51N4E’s way of working. It 

also demonstrates once again one of the 

qualities of Victor Horta’s project: an invitation 

for reinterpretation, a story with 

a radically open end. 

Paul Dujardin, 

Director-general 

2 3

preface | inleiDing | foreworD 

Double or Nothing exprime d’abord 

une position fondamentale de 

51N4E: faire de chaque projet un vecteur 

de transformation urbaine et sociale. 

Il s’agit de pousser à ses limites 

une situation, de dépasser le programme 

demandé, en vue de modifier des comportements, 

provoquer des rencontres, 

élargir la sphère d’influence du domaine 

public. Refusant de céder à la tendance 

à la surexpression de la matérialité de 

l’architecture qui domine la production 

architecturale des dernière décennies 

- et dont témoignent ces architectures 

auto-référentielles qui envahissent l’espace 

urbain (et les revues)-, récusant la 

marginalisation de l’architecte au rang de 

«designer», d’auteur de beaux ou spectaculaires 

objets, 51N4E tend à remettre 

les enjeux urbains et sociaux au centre 

de chacune de ses interventions. Couvrant 

tout le spectre de la discipline, du 

plan d’urbanisation d’un quartier de ville 

à la simple transformation d’une modeste 

maisonnette, tous leurs projets témoignent 

de cette volonté de réorienter, rouvrir 

le champ de l’architecture. 

Mais le titre de l’exposition est aussi une 

façon de souligner, que si tout projet 

est un engagement entre un client et un 

architecte, cet engagement réciproque 

doit prendre une dimension particulière 

si l’on veut parvenir à agir sur les comportements, 

enrichir la réalité urbaine. Cela 

suppose d’accepter de dépasser, voire 

de modifier, le programme initial pour 

qu’effectivement la réponse soit aussi un 

facteur d’enrichissement de la vie collective. 

Double or Nothing est une manière 

d’afficher cette ambition partagée. Et 

de souligner la capacité des architectes à 

entraîner nombre de leurs clients à sortir 

des schémas habituels pour explorer des 

solutions novatrices, et contribuer ainsi 

à donner à l’architecture sa vraie dimension: 

celle d’un art éminemment social. 

Dominique Boudet, 

Commissaire 

Double or Nothing is in de eerste plaats 

de uitdrukking van een fundamenteel 

uitgangspunt van 51N4E: elk project 

moet bijdragen tot stedelijke en sociale 

verandering. Het gaat erom situaties tot 

het uiterste door te trekken, het gevraagde 

programma te overstijgen en zo gedragspatronen 

te veranderen, ontmoetingen tot 

stand te brengen, de invloedssfeer van de 

openbare ruimte te verbreden. De architecten 

van 51N4E weigeren toe te geven 

aan de tendens om teveel nadruk te leggen 

op de materialiteit van de architectuur - 

een tendens die de architectuurproductie 

van de voorbije decennia kenmerkt en 

waarvan de alleen naar zichzelf verwijzende 

gebouwen getuigen die de stedelijke 

ruimte (en de vaktijdschriften) hebben 

ingepalmd. Hun werk bevestigt hun weerstand 

tegen het reduceren van de architect 

tot “designer” of vormgever van een mooi 

of spectaculair object. Ze willen met hun 

ingrepen opnieuw stedenbouwkundige en 

sociale uitdagingen centraal stellen. 

Hun projecten bestrijken het volledige 

spectrum van de discipline, gaande van 

stedenbouwkundige plannen voor een 

stadswijk tot een simpele verbouwing van 

een woning. Ze getuigen allemaal van deze 

ambitie om het blikveld van de architectuur 

te heroriënteren en te verruimen. 

Maar de titel van de tentoonstelling onderstreept 

ook de specifieke dimensie 

van de relatie tussen opdrachtgever en 

architect bij 51N4E. Om werkelijk invloed 

uit te oefenen op het gedrag van de 

gebruikers en om de stedelijke dimensie 

van het project te onderlijnen wordt aan 

de opdrachtgever de bereidheid gevraagd 

het aanvankelijke programma te bevragen 

- of zelfs te veranderen. Double or Nothing 

is een manier om deze gedeelde ambitie 

te afficheren en te onderstrepen dat architecten 

in staat zijn om samen met de 

opdrachtgevers de platgetreden paden te 

verlaten en naar innoverende oplossingen 

te zoeken. Op die manier erkennen ze de 

architectuur in haar ware betekenis: die 

van een eminent sociale kunst. 

Dominique Boudet, 

Curator 

Primarily, Double or Nothing expresses 

a fundamental position of 51N4E: 

making every project a vector of urban 

and social transformation. It is about 

pushing a situation to its limits, to exceed 

the programme demanded, so as to 

change behaviour, provoke encounters, 

enlarge the sphere of influence of the 

public domain. 51N4E looks to place 

urban and social issues in the centre of 

everything it does, refusing to yield to 

the trend of overexpressing the materiality 

of the architecture that dominates 

the architectural production of recent 

decades – as testified by the self-referential 

architecture that invades the urban 

space (and the reviews) – challenging 

the marginalisation of the architect 

as “designer”, as deviser of beautiful or 

spectacular objects. Covering the entire 

spectrum of the discipline, from a city 

neighbourhood urban development plan 

to the simple transformation of a modest 

house, all their projects articulate this 

wish to reorient, to open up the field of 

architecture again. 

But the title of the exhibition is also a way 

of emphasising that, while every project 

is a commitment between a client and an 

architect, this mutual commitment must 

take on a particular dimension if the aim 

is to influence behaviour, enrich urban 

reality. This presupposes the acceptance 

of going beyond, even changing, the 

initial programme so that the response is 

also an enriching factor for collective life. 

Double or Nothing is a way of presenting 

this shared ambition. And of emphasising 

the architects’ capacity for getting 

many of their clients to think outside the 

box and explore innovative solutions, and 

so help give architecture its true dimension: 

that of an eminently social art. 

Dominique Boudet 

Curator 

OUT NOW ! 

Double or Nothing, the book (AA publications & Bozar Books, 2011) 

4 5

INTRO: Horta Hall 

1. TID Tower (Filip Dujardin) 

2. C-Mine (Filip Dujardin) 

SPACE 1/3: Tirana Drive 

1. Tirana Drive (film, 18’) 

2. November of a Capital City (text) 

3. Dammi i Colori (video, 14’) 

4. TID Tower (video, 9’) 

5. Skanderbeg Square (video, 6’) 

SPACE 2/3: The Couple 

1. The Couple (film, 12’) 

2. Daybed 

3. Arteconomy project (study material) 

SPACE 3/3: 27 Short Stories 

1. Allotment Athletica (1998) 

2. Lamot (2000-05) 

3. Groeningemuseum (2002-03) 

4. Tile (2003) 

5. La Théorie du Balcon (2004) 

6. Vault Room (2005-07) 

7. TID Tower (2005-11) 

8. WET89 (2005-08) 

9. Noka Bllok (2005) 

10. Buda Art Centre (2005-12) 

11. Europetrol (2005) 

12. C-Mine (2005-2010) 

13. Tirana Trade Centre (2005) 

14. The Daybed (2006-09) 

15. Museo Diocesano (2007) 

16. Piazza (2007) 

17. Gare d’Auteuil (2007) 

18. Mountain Villa (2008-11) 

19. Skanderbeg Square (2008-12) 

20. Office+ (2008) 

21. The Good Life (2009) 

22. LRLP House (2009-11) 

23. ACC Tower (2009) 

24. Swimming Pool BXL (2009) 

25. The Triangle Project (2010) 

26. National History Museum (2010) 

27. 50.000 logements (2011-) 

# 2/3 

INTRO 

# 3/3 

6 7 

# 1/3

intro: hall horta 

L 

’exposition Double or Nothing accepte 

l’impossibilité de représenter l’architecture. 

Ce postulat irréfutable annule 

potentiellement tous les efforts des 

expositions architecturales, y compris 

celle-ci. Départant de cette impossibilité, 

l’exposition 51N4E ne pourrait que 

prendre son départ dans le monumental 

Hall Horta, l’espace par excellence pour 

se pencher sur la représentation (architecturale). 

En éradiquant tout à la fois 

la réalité contextuelle de la tour TID et 

du projet C-Mine, ces deux bâtiments 

publics récemment réalisés retrouvent 

leur statut de modèles véritablement 

conceptuels, au-delà de la réalité. Les assemblages 

virtuoses du photographe Filip 

Dujardin présentent ces deux projets à 

partir de points de vue inaccessibles. Leur 

présence dans le Hall Horta souligne le 

caractère central et hyper réel de cet espace. 

A partir du Hall Horta, l’exposition 

51N4E. Double or Nothing s’étend vers 

trois espaces adjacents, trois approches 

radicalement différentes du potentiel de 

l’architecture. Comme chaque espace a 

été redessiné de manière à ce que l’entrée 

soit également la sortie, le Hall Horta est 

le cœur naturel de l’exposition. 

De tentoonstelling Double or Nothing 

vertrekt vanuit de aanvaarding dat 

het onmogelijk is om architectuur te representeren. 

Dit onweerlegbare inzicht 

doet alle pogingen om een architectuurtentoonstelling 

te concipiëren mogelijk 

teniet, deze inbegrepen. Vertrekkend 

vanuit deze onmogelijkheid kon de tentoonstelling 

van 51N4E dus niet anders 

dan van start gaan in de monumentale 

Hortahal, de plaats bij uitstek waar (architecturale) 

representatie aan de orde 

wordt gesteld. Door ze volledig te bevrijden 

van hun contextuele werkelijkheid, 

herwinnen zowel de TID-toren als het Cmine 

project (twee recent gerealiseerde 

publieke gebouwen) hun status van conceptueel 

model, voorbij de werkelijkheid. 

De virtuoze assemblages van fotograaf 

Filip Dujardin tonen de beide projecten 

vanuit een oninneembaar perspectief. 

Hun aanwezigheid in de Hortahal onderstreept 

zowel het hyperrealistische 

karakter van deze buitenissige ruimte 

als haar centraliteit. Vanuit de Hortahal 

zwermt Double or Nothing immers uit naar 

drie aanpalende ruimtes, drie radicaal verschillende 

benaderingen van het potentieel 

van architectuur. Omdat elke ruimte 

zo werd heringericht dat de ingang ook de 

uitgang is, wordt de Hortahal het natuurlijke 

hart van de tentoonstelling. 

The Double or Nothing exhibition 

starts with accepting the impossibility 

of representing architecture. This 

irrefutable knowledge potentially annuls 

all endeavors for architectural exhibitions 

all together, this one included. Departing 

from this impossibility the 51N4E show 

simply had to take a start in the monumental 

Horta Hall, the space par excellence 

for addressing (architectural) representation. 

By abducting the contextual 

reality of both the TID Tower and the C- 

Mine project, these two public buildings 

regain – after being built in the real- their 

status of truly conceptual models, beyond 

reality. The virtuoso assemblages by photographer 

Filip Dujardin show both projects 

from unreachable viewing points. 

Their presence in the Horta Hall underscores 

the hyper real character of this 

larger than life space and emphasizes its 

central character. From the Horta Hall 

51N4E’s Double or Nothing show swarms 

out to three adjacent spaces, three radically 

different approaches to the potential 

of architecture. Because each space 

has been redesigned in such a way that 

the entrance is also the exit, the Horta 

Hall becomes the natural heart of the exhibition. 

TID Tower, Tirana, AL (coll. phot. Filip Dujardin 2011) 

C-Mine, Genk, BE (coll. phot. Filip Djardin, 2011) 

8 9

Space 1/3: tirana Drive 

En 2005, 51N4E a été invité par la ville 

de Tirana à participer au concours international 

pour la tour TID, l’un des principaux 

ouvrages marquant le nouveau souffle 

de la ville. Depuis, la tour est devenue une 

réponse hyper contextuelle au cadre local de 

référence et à ses possibilités de construction. 

Travailler en Albanie est une remise en 

question sans fin de ses a priori sur la société, 

l’espace, la construction et peut-être même 

l’architecture. Le trajet filmique depuis 

l’aéroport donne une image précise de ce 

contexte potentiellement aléatoire. Mais 

si vous dépassez les apparences, un monde 

étonnamment généreux s’ouvre alors. Le 

projet est une réaction frontale à cette générosité 

urbaine inattendue, un salut à la capacité 

de la ville à se réinventer. 

Le même thème de réinvention est abordé 

par le film Dammi i Colori (2003), de 

l’artiste albanais Anri Sala, qui raconte l’histoire 

invraisemblable mais vraie du maire 

de Tirana, Edi Rama. Depuis le début des 

années 2000, il a fait recouvrir d’œuvres d’art 

un très important nombre de bâtiments 

souvent illégaux dans le centre-ville. Cette 

simple action s’adresse à tous les citoyens de 

façon directe. Après le choc subi par le pays 

suite au communisme et à l’économie pyramidale, 

elle instaure une prise de conscience: 

celle de faire partie d’une collectivité. 

Dans le sillage de ces actions de guérilla urbaines, 

51N4E et Anri Sala ont participé à 

un deuxième concours à Tirana avec des 

enjeux encore plus élevés: offrir une nouvelle 

vision du principal espace public de la capitale: 

le square Skanderbeg. En proposant 

une place ouverte et oxygénée au cœur cataclysmique 

de la ville, Tirana pourrait saisir 

son avenir et se réconcilier avec son passé. La 

décision de ne pas éradiquer les cicatrices et 

les témoignages nationaux, mais de les juxtaposer 

de façon presqu’associative est peutêtre 

la seule option pour Tirana. Le projet, 

actuellement en cours de construction, est 

une tentative nette d’universaliser l’histoire 

de l’Albanie en réaffirmant sa position, 

unique et probablement éternelle, d’être à la 

fois initié et outsider. 

Une approche globale de la culture albanaise 

se retrouve également dans les écrits 

critiques du romancier le plus connu d’Albanie, 

Ismail Kadare. A côté de la projection 

s’insinue lentement un fragment du texte de 

Kadare, Novembre d’une capitale, le portrait 

de tensions et de contradictions. 

I n 2005 werd 51N4E uitgenodigd door het 

stadsbestuur van Tirana om deel te nemen 

aan de wedstrijd voor één van de belangrijkste 

symbolen van de heropleving van de stad – de 

TID Toren. De toren is sindsdien uitgegroeid 

tot hypercontextueel antwoord op het lokale 

referentiekader en op de beschikbare bouwmogelijkheden. 

In Albanië werken is een eindeloze 

bevraging van wat je dacht over maatschappij, 

ruimte, bouwen en misschien zelfs architectuur. 

De filmische rit van de luchthaven naar het centrum 

geeft een precies beeld van hoe schijnbaar 

lukraak de context hier kan zijn. Maar als je erin 

slaagt verder te kijken dan wat je denkt te zien, 

dan gaat er een genereuze wereld open. De TID 

toren is een reactie zonder omwegen op deze 

onverwachte stedelijke generositeit, een ode aan 

deze stad en haar vermogen om zichzelf heruit te 

vinden. 

Datzelfde thema wordt aangesneden in de film 

Dammi i Colori (2003) van de Albanese kunstenaar 

Anri Sala, een verslag van het onwaarschijnlijke 

maar ware verhaal van Edi Rama, de burgemeester 

van Tirana. Sinds begin deze eeuw liet 

Rama een groot aantal, vaak illegale, gebouwen in 

het centrum beschilderen met geïmproviseerde 

kunstwerken. Deze simpele actie adresseerde 

de bevolking onverbloemd en creëerde, na de 

versnippering van het land als gevolg van het communisme 

en de piramidale economie, een nieuw 

besef: samenhorigheid. 

In het kielzog van deze stadsguerrilla schreef 

51N4E zich samen met Anri Sala in voor een 

tweede wedstrijd in Tirana. Ditmaal was de inzet 

nog groter: het kwam er op aan een nieuwe toekomstvisie 

voor het belangrijkste openbare ruimte 

van de hoofdstad, het Skanderbegplein, uit te 

tekenen. Door een open plein in het cataclysmische 

hart van de stad voor te stellen kon Tirana de 

toekomst in handen nemen en zich tegelijk verzoenen 

met het verleden. De keuze om nationale 

littekens en getuigenissen niet uit te wissen, maar 

ze recht in de ogen te kijken door ze op een bijna 

vrije (associatieve) manier naast elkaar te plaatsen, 

was voor Tirana misschien wel de enig mogelijke. 

Het project, dat op dit ogenblik in aanbouw is, is 

een duidelijke poging om het verhaal van Albanië 

universeel te maken en zijn unieke en waarschijnlijk 

eeuwige positie van insider en tegelijk outsider 

te herbevestigen. 

Deze alomvattende benadering van de Albanese 

cultuur is in dezelfde mate terug te vinden 

in de kritische geschriften van Albanië’s meest 

bekende romanschrijver, Ismail Kadare. Naast 

de projectie van de film van de autorit naar Tirana 

sluipt een tekstfragment uit Kadares November 

van een Hoofdstad, een portret van spanningen 

en tegenstellingen, langzaam voorbij. 

In 2005 51N4E was invited to join 

the competition for one of the works 

to mark Tirana’s new breath – the TID 

Tower. Since, the tower has developed 

into a hyper-contextual answer to the 

local frame of reference and ditto building 

possibilities. Working in Albania is 

a Sisyphus questioning of one’s a priori 

on society, space, building, maybe even 

architecture. The filmic drive from the 

airport draws a precise image of this 

seemingly haphazard context. But if you 

manage to look through appearances, a 

more than generous world opens up. The 

project is an upfront reaction to this unexpected 

urban generosity, a hail to the 

city’s capacity of reinventing itself. 

The same theme of re-invention inhabits 

the film Dammi i Colori (2003) by Albanian 

artist Anri Sala, recording an implausible 

yet true story: In the early 00’s, 

Mayor Edi Rama had a massive number 

of often illegal buildings in the center 

painted with improvised artwork. This 

simple action addresses all citizens in the 

most straightforward manner, installing 

a new consciousness after the country’s 

scattering due to Communism and Pyramid 

economics: the notion of belonging 

to a collective. 

In the slipstream of these urban guerilla 

actions, 51N4E and Anri Sala entered 

a second competition with even higher 

stakes: a future vision for the capital’s 

main public space, Skanderbeg Square. 

With a new, oxygenous square in the cataclysmic 

heart of the city, Tirana could 

grasp its future and come to terms with 

its past. The decision to not eradicate 

the national scars and witnesses, but to 

juxtapose them in an almost associative 

way, is maybe the only choice for Tirana. 

The project, currently under construction, 

is a clear attempt to universalize Albania’s 

story, re-affirming its unique and 

probably eternal position as a simultaneous 

insider and outsider. 

An all-encompassing look on Albanian 

culture is equally to be found in the critic 

work of Albania’s most notorious writer, 

Ismail Kadare. As a complement to the 

Tirana road movie, a textual fragment 

of Kadare’s November of a Capital, a 

portrait of tension and contradictions, 

slowly crawls by. 

Tirana Drive: from the airport to the centre, CANVAS 2010 

10 11

Space 2/3: the couple 

Un couple habitait une petite maison 

à la lisière d’une forêt. C’était la première 

maison qu’ils avaient construite. 

Après une quinzaine d’années, ils voulurent 

remodeler la maison sans la démolir. 

L’architecte proposa en même temps de 

vider la maison et de l’enclore. Depuis 

cette transformation, la maison a perdu 

sa domesticité. Elle est devenue une guesthouse, 

y compris pour le couple. Elle 

n’appartient plus à personne. L’entrée a 

disparu. Seule une entaille de 60cm dans 

le mur en acier vous persuade d’entrer. 

Mais on ne trouve aucune porte d’entrée 

une fois à l’intérieur du mur. Les 

fenêtres sont devenues absentes et nues, 

c’est néanmoins par là qu’il faut entrer. 

Regardez en arrière, un mur en acier de 

12mm, coupant comme une feuille de papier, 

saisit d’impossibles lumières dans la 

forêt. Il reflète tout ce que vous voulez y 

projeter. Peut-être est-ce l’aleph qui multiplie 

et déchiquète les atmosphères, en 

remplissant l’espace et en le vidant sans 

cesse. Au centre de la maison, l’on trouve 

la dernière et la plus petite poupée Matriochka: 

un meuble indéchiffrable, réalisé 

sur mesure, fait à la main, issu d’un rêve 

réel chuchoté à l’oreille de l’architecte. 

Le rêve était doux et incompréhensible 

comme le résultat: un lit qui est devenu le 

moment où les invités osent ou non devenir 

de vrais invités, où les apparences sont 

abandonnées ou adoptées, où vous décidez 

d’être dedans ou dehors. 

Een paar leefde in een kleine woning 

aan de rand van een bos. Het was het 

eerste huis dat ze ooit gebouwd hadden. 

Na 15 jaar wilden ze hun woning herdefiniëren, 

zonder het evenwel af te breken. 

De architect stelde voor het huis tegelijk 

leeg te halen en te omwallen. Sindsdien 

heeft het huis al zijn traditionele huiselijkheid 

verloren. Het is een gastenhuis 

geworden, ook voor het paar. Het behoort 

niemand meer toe. De ingang is 

verdwenen. Enkel een 60 centimeter 

brede spleet in de stalen muur lokt je naar 

binnen. Maar eens je binnen de muur 

bent, is er nergens een deur te vinden. De 

ramen lijken verdwenen, naakt. En toch 

moet je langs hier binnen gaan, door het 

raam. Kijk achterom. Een 12mm dikke 

stalen wand, zo scherp als een blad papier, 

vangt het onmogelijk licht op in het bos. 

De wand weerkaatst welke projectie dan 

ook. Misschien is het de Aleph, sferen 

stapelen zich op, versnipperen, vullen en 

ledigen de ruimte opnieuw en opnieuw. 

In het midden van het huis, het laatste en 

kleinste Matrjosjkapoppetje. Een ontcijferbaar 

meubelstuk, gemaakt op maakt, 

handwerk zelfs. Ontstaan vanuit een echte 

droom. Het paar fluisterde de architect 

die droom in het oor. Een zachte en onbegrijpelijke 

droom, net zoals het resultaat. 

Het bed is het moment geworden waarop 

gasten ook echt gasten durven worden, of 

helemaal niet. Waar vermommingen afgelegd 

worden, of aangenomen. Waar je 

beslist of je binnen bent, of buiten. 

couple lived in a small family house 

A on the edge of a forest. It was the 

first house they ever built. After 15 years 

they wanted to re-fit the house, without 

demolishing it. The architect proposed 

to simultaneously gut and wall the house. 

Since the gutting and walling, the house 

has lost its traditional homeliness. It has 

become a guesthouse, also for the couple. 

It doesn’t belong to anybody anymore. 

The entrance has disappeared. Only a 60 

centimeter slit in the steel wall lures you 

in. But – again – there is no entrance door 

to be found once you are inside the wall. 

Windows have become absent, naked. 

However, this is where you should go in, 

through the window. Look back. A 12 

mm steel wall cuts like a sheet of paper, 

capturing impossible lights in the forest. 

It reflects anything you wish to project 

onto it. Maybe it is the Aleph, multiplying 

and shredding atmospheres, filling 

space and emptying it, over and again. 

In the middle of the house: the last and 

smallest Matryoshka doll. An indecipherable 

piece of furniture, custom made, 

even hand made. A real dream was at its 

origin. The couple whispered the dream 

in the architect’s ear. It was soft and incomprehensible. 

As was the result. The 

bed has become the one moment where 

guests dare to become true guests, or not. 

Where guises are laid off, or adopted. 

Where you decide whether you are in or 

out. 

Arteconomy project, 2003 

12 13

Space 3/3: 27 Short Stories 

ROOM 3/3 présente une série de fragments 

condensés d’anciens et de nouveaux projets 

de 51N4E: une collection qui vise à isoler 

l’essentiel de chaque projet au lieu de le décrire. 

Les projets deviennent ainsi plus autonomes 

dans leurs récits individuels tout en 

s’ouvrant simultanément les uns aux autres, 

permettant de faire apparaître les obsessions 

et thèmes récurrents. 

ROOM 3/3 bestaat uit een reeks samengebalde 

fragmenten van oude en nieuwe 

51N4E-projecten: een collectie die bedoeld 

is om de essentie van elk project uit te lichten 

veeleer dan ze exhaustief te beschrijven. 

In deze opstelling krijgen de projecten een 

grotere autonomie binnen hun eigen verhaal, 

terwijl ze tegelijkertijd ook op elkaar betrokken 

worden, opdat terugkerende obsessies 

en thema’s tevoorschijn kunnen komen. 

ROOM 3/3 presents a series of condensed 

fragments from old and new 51N4E projects: 

a collection aiming to isolate the core 

of each project, rather than tracing its outline. 

In this setting, projects become more 

autonomous in their individual stories while 

simultaneously opening up to each other, allowing 

obsessions and recurrent themes to 

appear. 

1. Allotment Athletica (1998, Ooigem, 

BE) 

Plutôt que de se concentrer sur la conception 

de 35 typologies privées, comme le prévoyait 

la commande, une approche infrastructurelle 

puissante a été développée. En 

insérant une infrastructure sportive communale 

en tant qu’extension presque naturelle 

au terrain de football et à la salle de sports 

préexistants, le futur lotissement acquière 

une identité instantanée qui laisse suffisamment 

de liberté aux futurs habitants pour se 

concentrer sur leurs walhallas domestiques. 

Veeleer dan te focussen op het ontwerpen 

van 35 privéwoningen – zoals gevraagd werd 

in de opdracht – werd er geopteerd voor een 

sterk infrastructurele benadering. Door een 

gemeenschappelijke sportinfrastructuur in 

het natuurlijk verlengde van het bestaande 

voetbalveld en sportzaal te voorzien, krijgt 

de toekomstige woonwijk een instant-identiteit, 

terwijl haar toekomstige bewoners 

maximale vrijheid krijgen zich toe te leggen 

op hun persoonlijke huiselijke Walhalla’s. 

Rather than focusing on the design of 35 private 

typologies – as asked for by the brief - a 

powerful infrastructural approach was developed. 

By inserting communal sports infrastructure 

as an almost natural extension to 

the already existing football field and sports 

hall, the future housing estate is injected 

with an instant identity, leaving enough 

private freedom for its future inhabitants to 

focus on their domestic Walhalla’s. 

2. Lamot (2000-05, Mechelen, BE) 

Depuis ses origines en 1922, la brasserie 

LAMOT fait l’objet d’un processus d’extension 

et de démolition sans fin. La nouvelle 

extension se base sur cette même logique: 

l’infrastructure est transformée en un développement 

mixte d’équipements culturels 

et de congrès. Reconvertir cet étrange géant 

en un bâtiment public a mis en avant de nouvelles 

normes d’accessibilité, d’orientation, 

de lumière et de vues. Il a donné lieu à une 

opération chirurgicale d’échelle urbaine: 

ouvrir le premier étage de manière à révéler 

un nouveau piano nobile. Une explosion 

interne calculée qui ne laisse aucun doute 

quant à l’ambition future de LAMOT. 

Al van bij haar ontstaan in 1922 maakt de 

LAMOT brouwerij het voorwerp uit van 

een ononderbroken proces van uitbreiding 

en afbraak. Deze rechttoe rechtaan logica 

werd opnieuw gevolgd voor de nieuwe uitbreiding, 

die de industriële infrastructuur 

omvormt tot een stedelijke mix van congresruimten 

en culturele voorzieningen. Deze 

logge reus omvormen tot een openbaar 

gebouw vereiste nieuwe concepten voor 

toegankelijkheid, oriëntatie, licht en doorzicht. 

Een chirurgische ingreep op stedenbouwkundige 

schaal was noodzakelijk: door 

het radicaal openen van de eerste verdieping 

ontstond er een nieuwe piano nobile. Een 

berekende interne explosie die geen twijfel 

laat bestaan over de toekomstige ambities 

van LAMOT. 

The LAMOT brewery, since its origins 

in 1922, has seen a continuous process of 

extension and demolition. This straightfor- 

ward logic was re-employed for the project, 

rendering the infrastructure into a mixed development 

of congress and cultural facilities. 

Reconverting this awkward giant into a public 

building brought to the fore new standards 

of accessibility, orientation, light and 

views. It entailed a surgical operation on an 

urban scale: slitting open the building’s first 

floor to reveal a new piano nobile in a calculated 

internal explosion leaving no doubt 

about the future ambitions of LAMOT. 

3. Groeningemuseum (2002-03, Bruges, 

BE) 

Une approche radicale était la seule façon 

efficace de travailler. Toutes les additions 

ultérieures au musée de 1930 ont été éliminées. 

Un cadre chronologique clair a été 

établi. Chaque pièce est traitée de façon particulière 

au moyen d’un éclairage approprié. 

Tout s’articule autour de la relation directe 

avec l’œuvre d’art. Dans ce cadre apparemment 

quotidien, le visiteur est confronté 

avec les éléments essentiels de l’œuvre d’art, 

ou bien se trouve nu et non protégé face à 

l’œuvre d’art, ce qui revient au même. G. 

Bekaert, 2008 (extraits) 

Een radicale aanpak was de enige efficiënte. 

Het oorspronkelijke museum van 1930 

werd ontdaan van alle latere toevoegingen. 

Er werd een duidelijk chronologisch verloop 

uitgetekend. Elke ruimte krijgt een eigen behandeling 

door middel van een juiste belichting 

waarbij alles draait om de directe relatie 

met het kunstwerk. Als gevolg van de schijnbaar 

alledaagse setting, wordt de bezoeker 

geconfronteerd met de pure essentie van het 

kunstwerk, of staat de toeschouwer naakt en 

onbeschut tegenover het kunstwerk – wat 

op hetzelfde neerkomt. G. Bekaert, 2008 

(uittreksel) 

14 

The radical approach was the only way to 

work efficiently. The original 1930 museum 

was stripped of all later additions. A clear 

chronological course was drawn up. In this 

framework, each room is treated in its own 

way by means of appropriate lighting. Everything 

revolves around the direct relationship 

with the work of art. As a result of the 

apparent everyday setting in which he finds 

himself, the visitor is confronted with the 

bare essentials of the work of art, or he finds 

himself naked and unprotected in the face of 

the work of art, which amounts to the same 

thing. G. Bekaert, 2008 (extracts) 

4.TILE (2003, Antwerp, BE) 

TILE a été développé comme un produit 

économique - un moyen d’interpréter l’espace 

urbain. La forme particulière permet 

d’obtenir un riche motif imbriqué. L’état de 

surface augmente la variété de perception: 

les surfaces rainurées des tuiles en béton provoquent 

des formations fortuites. En fonction 

de la lumière et du mouvement des passants, 

des impressions fugaces apparaissent 

sur certaines zones, similaires aux ombres 

projetées par les arbres ou les nuages. 

TILE werd ontwikkeld als een economisch 

product - een middel om de stedelijke ruimte 

te kunnen interpreteren. De specifieke 

vorm ervan maakt het mogelijk in elkaar 

grijpende patronen tot stand te brengen. 

De afwerking versterkt dit: de groeven in 

de betonnen tegels lokken toevallige patronen 

uit. Afhankelijk van het licht en van de 

bewegingen van de passanten verschijnen 

kortstondige en veranderende zones, vergelijkbaar 

met de vloeiende schaduwvlekken 

van bomen of wolken. 

TILE is developed as an economic product 

- a means to interpret urban space. The specific 

form allows for a rich cross-connected 

pattern. The finishing enhances the perceptive 

freedom of the design: the grooved 

surfaces of the concrete tiles instigate acci- 

dental group formations. Depending on the 

light and one’s position, fleeting impressions 

of zones appear, similar to the shadow cast 

by trees or clouds. 

5. La Théorie du Balcon (2004, Brussels, 

BE) 

Cette proposition spécule sur l’association 

étrange entre la phobie des tours à Bruxelles 

et la liberté sans restrictions que les développements 

verticaux peuvent engendrer. Un 

nouveau « niveau zéro » supplémentaire à + 

157m est ajouté à un programme mixte qui 

va du logement à une infrastructure d’épuration 

d’eau. Le niveau horizontal ‘flottant’ 

héberge la nouvelle division des services 

publics de Bruxelles de manière à ce que tous 

les moments importants de la vie du citoyen 

(mariage, naissance, décès,…) aient lieu avec 

une vue panoramique sur la capitale. 

Dit voorstel speculeert op de potentie van 

het mixen van de Brusselse fobie voor hoogbouw 

met de ongebreidelde mogelijkheden 

die verticale ontwikkelingen kunnen verschaffen. 

Het programma varieert van wonen, 

kantoren, gemeenschapsinfrastructuur 

tot en met het voorzien van een grootschalig 

verticaal waterzuiverringstation. Een nieuw 

‘maaiveld’ op + 157m huisvest ondermeer de 

dienst Bevolking van de Stad Brussel, zodat 

elk belangrijk moment in het leven van de 

inwoners (geboorte, huwelijk, overlijden,…) 

voortaan gepaard kan gaan met een panoramisch 

zicht op de hoofdstad. 

A proposal speculating on the bizarre mixture 

of Brussels’s high-rise phobia and the 

unrestrained freedom which vertical developments 

can engender. A new ‘ground 

level’ at + 157m is added to a mixed program 

ranging from housing to a water purification 

plant. It hosts Brussels’ new public service 

department, so that all important moments 

in a citizen’s life (birth, wedding, death) 

come with a panoramic view on the capital 

city. 

6. Vault Room (2005-07, Bruges, BE) 

La rénovation de cette petite maison 

mitoyenne dans le cœur historique de 

Bruges consiste à réinterpréter les bâtiments 

arrière exigus typiques sous la 

forme d’un jardin d’hiver spacieux et 

généreusement éclairé. L’espace à double 

hauteur prend d’abord la forme d’un arc 

qui s’élève progressivement et asymétriquement 

vers l’arrière, encadrant l’arbre 

monumental dans le jardin voisin. Dans 

la maison originale, les meubles de cuisine 

faits sur mesure avec foyer intégré 

se doublent d’un espace de travail pour 

devenir le nouveau centre de la maison. 

Deze renovatie van een klein rijhuis in de 

Brugse binnenstad gaat uit van het herdenken 

van een typische achterbouw situatie 

tot een genereus verlichte wintertuin. De 

dubbelhoge ruimte start als een boog die geleidelijk 

aan vervormt tot een asymmetrisch 

kader op de monumental boom van de naburige 

tuin. De op maat gemaakte keuken met 

geïntegreerd haardvuur doet tevens dienst 

als werkplek, en wordt zo het nieuwe hart 

van het huis. 

The renovation of this small terraced 

house in the historical heart of Bruges consists 

of reinterpreting the typical cramped 

back buildings as a spacious and generously 

lit winter garden. The double-height space 

starts off as an arch which gradually lifts 

asymmetrically towards the back, framing 

the tall tree of a neighboring garden. The 

custom made kitchen furniture with integrated 

fireplace doubles as working area, 

becoming the new center of the house. 

7. TID Tower (2005-11, Tirana, AL) 

La tour TID fait partie d’un nouveau plan 

directeur ambitieux pour Tirana. L’un des 

principaux aspects contextuels (à part la 

poussière, les capacités de construction low 

tech et l’absence complète de réglementations 

en matière de construction) est la 

beauté de la lumière. La forme de super-ellipse 

fait du bâtiment un véritable reflet de

la dynamique urbaine. Une solution low tech 

ingénieuse, utilisant des nez de plancher 

dentelés permet, avec un seul type de panneau 

de façade, d’assurer l’enveloppe tridimensionnelle 

du bâtiment. 

De TID toren vormt een belangrijk onderdeel 

van het ambitieuze nieuwe masterplan 

voor Tirana. Een van de belangrijkste contextuele 

aspecten – behalve het eeuwige 

stof, het low tech bouwen en het volledig 

ontbreken van duidelijke bouwvoorschriften 

– is het mooie licht. De superelliptische 

vorm (verglijdend van ellips tot rechthoek) 

maakt dat het gebouw de dynamiek van de 

stad wezenlijk kan reflecteren. Een ingenieuze 

low tech oplossing, waarbij de neuzen 

van de betonnen vloerplaten evolueren van 

scherp naar vlak, zorgt ervoor dat de volledige 

driedimensionale huid van de toren met 

een enkel eenvoudig type gevelpaneel kan 

bedekt worden. 

The TID tower is part of an ambitious new 

masterplan for Tirana. One of the major 

contextual aspects - apart from the dust, 

the low tech building and the lack of building 

regulations - is the beautiful light. The 

super elliptic form (ranging from an ellipse 

to a rectangle) gives the building the capacity 

to become a true urban reflector. A low-tech 

solution using shifting protrusions enables 

the use of one single type of façade panel to 

cover the building’s three-dimensional skin. 

8. WET89 (2005-08, Brussels, BE) 

Le site donne sur la rue la plus fréquentée 

de Bruxelles, au cœur du quartier européen. 

Le boulevard est un canyon de voitures roulant 

à grande vitesse, formé par des façades 

de bureaux aveugles, et dépourvu de toute 

forme de vie ou de représentation à rue. 

WET89 vise un double impact: offrir un espace 

de bureaux de haut niveau pour le siège 

du CD&V, combiné avec une nouvelle installation 

publique: un café-restaurant occupant 

tout le rez-de-chaussée. Le café répond 

au désir du parti politique de créer un lieu 

ouvert. Le protocole passé entre l’architecte 

et le client stipulait qu’aucun accessoire poli- 

tique ne pouvait être montré dans cet espace 

public, simplement parce qu’il appartient à 

la ville. A ce jour, aucune infraction n’a été 

signalée. 

De site is gelegen op de drukste straat van 

Brussel, in het hart van de Europese wijk. 

Deze canyon voor auto’s wordt gevormd 

door nietszeggende kantoorgevels en is 

gespeend van elke vorm van straatleven. 

WET89 heeft een tweeledige ambitie: de 

CD&V hoofdzetel voorzien van kwaliteitsvolle 

kantoorruimte, maar vooral het voorzien 

van een publieke infrastructuur op het 

gelijkvloers. Dit café restaurant komt tegemoet 

aan de wens voor een ‘open huis’. In 

het protocol tussen architect en cliënt werd 

gestipuleerd dat er in deze publieke infrastructuur 

geen enkele politieke parafernalia 

te zien mag zijn. Tot op heden werden er 

geen inbreuken gerapporteerd. 

A site on Brussels’ busiest street, in the heart 

of the European Quarter. A high speed canyon 

for cars, formed by mute office facades, 

gutted of any kind of street life or representation. 

WET89 aims at a double impact: offering 

high end office space for the CD&V 

headquarters combined with a new public 

facility: a unique ground floor café. The café 

answers the party’s wish for an open house. 

The protocol between the architect and the 

client stipulated that no political paraphernalia 

could be shown in this space. So far no 

infractions have been reported. 

9. Noka Bllok (2005, Tirana, AL) 

Le plan directeur de la ville de Tirana prévoyait 

pour cet endroit une version découpée 

d’une typologie de bloc parisien introverti. 

En retournant cette intention à 100%, l’espace 

privatisé interne se transforme en une 

série d’espaces publics extériorisés. Résultat: 

le bloc urbain est séquencé en une suite de 

bâtiments individuels à petite échelle, reliés 

à un noyau profond. Il n’y a que des façades 

avant. 

Het masterplan voor de stad Tirana plande 

voor deze site een versneden versie van een 

Parijs huizenblok. Door dit 100% om te 

keren wordt de interne private ruimte omgevormd 

tot een reeks naar buiten gekeerde 

publieke tuinen . Het stedelijk huizenblok 

wordt bijgevolg een aaneenschakeling van 

kleinschalige individuele gebouwen die verbonden 

zijn door een volume. Het gebouw 

bestaat bijgevolg enkel nog uit voorzijdes. 

The City Masterplan foresaw for this site 

a cut-up version of an introverted Parisian 

block typology. By flipping this intention 

100% the internal privatized space becomes 

a series of exteriorized public spaces. As a 

result the urban block is sequenced into a 

collection of small scale individual buildings, 

linked to a deep core. There are only front 

façades. 

10. BUDA Arts Centre (2005-12, Kortrijk, 

BE) 

La dernière usine textile à subsister sur l’île 

de Buda, un lieu prédestiné pour devenir le 

centre culturel de la ville, est actuellement 

transformée en studios et en espaces d’exposition 

pour les artistes résidents. Un nouveau 

grand vide au centre du bâtiment permet 

à la lumière du jour de pénétrer en profondeur 

dans les vastes étages. L’addition d’un 

pavillon génère un nouveau vestibule à ciel 

ouvert pour le complexe. La partie émergée 

de l’iceberg. 

De laatst overblijvende textielfabriek op het 

Buda eiland – een zone die voorbestemd 

is om het culturele hart van de stad te worden 

– wordt omgebouwd tot studio’s en 

16 

tentoonstellingsruimten voor kunstenaars 

in residentie. De nieuwe monumentale vide 

laat het daglicht doordringen tot diep in de 

verdiepingen. Een nieuw paviljoen voegt 

een openlucht vestibule toe aan het complex. 

De tip van de ijsberg. 

The last remaining textile factory on Buda 

Island –an area meant to become the cultural 

heart of the city- is transformed into 

studios and exhibition spaces for artists in 

residence. A new big void in the center of 

the building allows for daylight to penetrate 

deep into the vast floors. An added-on pavilion 

generates a new open air vestibule to the 

complex. The tip of the iceberg. 

11. Europetrol (2005, Tirana, AL) 

Un grand dôme en briques reposant sur 

trois points recouvre l’espace des pompes de 

cette station service, ce qui crée un espace 

ombragé aux aspirations quasi religieuses. 

Een grote bakstenen koepel, die op drie 

punten ondersteund wordt en de tankzone 

van het benzinestation overspant, creëert 

een beschaduwde ruimte met haast religieuze 

aspiraties. 

A large brick dome-resting on three pointscovers 

the fill-up area of this petrol station 

creating a shaded space with quasi-religious 

aspirations. 

12. C-Mine (2005-10, Genk, BE) 

C-mine est une réponse distincte et précise 

à la question de savoir comment traiter un 

héritage industriel à grande échelle. Depuis 

2005, la ville de Genk, partenaire important 

de la Ceinture du Charbon qui s’étend 

jusqu’à la région de la Ruhr, redéveloppe 

activement son passé. Le hall de la turbine 

centrale est devenu le nouveau pivot de 

cette opération minière, et le nœud de l’infrastructure 

culturelle future pour la région 

au sens large. Les opérations exécutées sur 

les bâtiments existants sont volontairement 

réduites et extrêmement directes. La nouvelle 

infrastructure ajoutée à la centrale en 

briques est totalement basée sur la division 

existante: une base haute de 5m sur laquelle 

se dressent des salles de machine éclairées 

par le haut. En étendant la base par deux 

nouvelles additions en béton, un niveau zéro 

profond et fascinant est créé, un foyer ressemblant 

à un labyrinthe qui comporte des 

espaces d’exposition, des bureaux, un café, 

un restaurant, des salles de réunion et des 

accès aux deux théâtres créés. Ces théâtres 

sont conçus comme des salles de machines 

à éclairage diurne, à l’intérieur desquelles 

l’ancienne infrastructure en briques devient 

la toile de fond d’une nouvelle scène. 

De stad Genk is een belangrijke speler in het 

steenkoolgebied dat zich uitstrekt tot in het 

Ruhrgebied en herwaardeert sinds 2005 op 

een actieve wijze haar industrieel erfgoed. 

De centrale turbine hal werd aangewend als 

nieuwe spil van deze brownfield operatie, 

een knooppunt binnen de nieuwe culturele 

infrastrucutuur voor Genk en omgeving. 

De ingrepen uitgevoerd op de bestaande 

gebouwen zijn bewust beperkt en uiterst 

direct gehouden. De uitbreiding is gestoeld 

op de bestaande tweedeling – een 5 meter 

hoge sokkel waarboven zich zenitaal verlichte 

machinekamers bevinden. Door de 

oorspronkelijke sokkel uit te breiden met 

twee nieuwe betonnen volumes ontstaat er 

een fascinerend labyrintachtig foyer met 

tentoonstellingsruimten, kantoren, een café, 

een restaurant, vergaderzalen en een toegang 

tot de twee nieuwe theaterzalen. De theaters 

zijn net als de bestaande machinekamers 

opgevat als daglicht ruimtes, waardoor 

de bestaande bakstenen infrastructuur een 

uniek decor vormen. 

Since 2005 the City of Genk, an important 

partner in the Carbon Belt stretching as far 

as the Rühr Area, has been actively redevel- 

oping its industrial past. The central turbine 

hall is the new pivotal point of this brownfield 

operation aiming to become the cultural 

infrastructure node for the wider area. 

The operations performed on the existing 

buildings are voluntarily restricted and extremely 

direct. The new infrastructure added 

is fully based on the existing division – a 

5m-high base under top-lit machine rooms. 

By extending the base with two concrete 

additions, a deep and fascinating ground 

level comes into being, a labyrinth-like foyer 

including exhibition spaces, offices, a bar, 

a restaurant, meeting rooms and access to 

the two new theatres. The theatres are conceived 

as day-lit rooms, inside which the old 

brick infrastructure becomes the backdrop 

for a new stage. 

13. TTC (2005, Tirana, AL) 

Le complexe TTC agit comme un filtre étagé 

entre paysage de rue animé et un quartier 

de logements. Le développement polyvalent 

traite deux échelles très différentes en 

proposant d’une part un développement en 

piédestal avec des cours intérieures semi-ouvertes 

(pour l’école, les commerces et les bureaux) 

couronné d’autre part par un bloc peu 

épais d’appartements laissant passer le soleil. 

Le premier est en relation avec l’échelle 

domestique du complexe de logements, le 

deuxième avec les paysages fantastiques du 

centre de la ville et les montagnes de Daijti. 

Het TTC-complex fungeert als een verhoogde 

filter tussen een onwaarschijnlijk 

druk straatbeeld en een woonwijk. De ontwikkeling 

werkt op twee heel verschillende 

schaalniveaus door een sokkel met halfopen 

binnenplaatsen (scholen, handelszaken en 

kantoren) en met daarboven een ondiep 

volume met doorzon-appartementen. De 

eerste verwijst naar het huiselijk niveau van 

de woonwijk, de tweede naar het adembenemend 

uitzicht op het stadscentrum en het 

Daijti gebergte. 

The TTC complex acts as a large filter between 

an impossibly crowded streetscape 

and a housing estate. The development addresses 

two very different scales through

a pedestal development with semi-open 

interior courtyards (school, retail, offices) 

topped by a thin slab of sun-through apartments. 

The former relates to the domestic 

scale of the housing estate, the latter to the 

breathtaking landscape of the city centre 

and the Daijti Mountains. 

14. The Daybed (2006-09, Sint-Eloois- 

Winkel, BE) 

Ce meuble sur lequel on peut s’asseoir ou se 

coucher, de 3m sur 3, est disposé à l’endroit 

le plus central de la maison, ce qui oblige 

chaque visiteur à prendre position dès son 

entrée. Sa dimension le rend ambigu: il peut 

être interprété comme un trône solitaire, 

mais aussi comme le lieu d’un pique-nique 

intérieur pour 10 personnes. Le lit, en tant 

que pièce de textile surdimensionnée apparente, 

expose des relations sociales et des 

codes de comportement sous-jacents, devenant 

ainsi un mécanisme qui stimule l’utilisation 

(inadaptée). 

Dit meubelstuk van 3 bij 3 meter bevindt 

zich in het meest centrale gedeelte van het 

huis, waardoor elke bezoeker bij het betreden 

van de ruimte gedwongen wordt een 

positie in te nemen. Haar omvang verleent 

haar een zekere dubbelzinnigheid: ze kan 

begrepen worden als een troon voor één 

man, maar net zo goed als een plek voor een 

overdekte picknick met tien personen. Als 

schijnbaar verschaald textielkleed legt het 

bed onderliggende sociale verhoudingen en 

gedragscodes bloot en wordt het een mechanisme 

dat aanzet tot (oneigenlijk) gebruik. 

This 3m piece of furniture is placed at the 

very centre of the house, forcing every visitor 

to take a position as they enter. Its size 

makes it ambiguous: it can be read as a oneman 

throne as much as a place for an indoor 

picnic for 10. An apparent over-scaled tex- 

tile, the bed exposes underlying social relations 

and behavioural codes, hence becoming 

a mechanism stimulating (unadapted) 

use. 

15. Museo Diocesano (2007, Milan, IT) 

Lieu: un espace vide entre le périmètre du 

Parco delle Basiliche et le Corso della Porta 

Ticinese très animé. Programme: extension 

du musée. Proposition: un empilage en mastaba 

regroupant trois entités de 5, 7 et 15m 

de haut permettant le passage progressif de 

la vie urbaine au mysticisme solitaire. 

Site: een ruimte tussen de rand van het Parco 

delle Basiliche en de drukke Corso della Porta 

Ticinese. Programma: uitbouw van een 

museum. Voorstel: een drieledige mastaba 

met 5, 7 en 15m hoge zones via dewelke een 

langzaam verglijden van de stadsdrukte naar 

een solitaire bezinning mogelijk wordt. 

Site: a gap between the Parco delle Basiliche 

and the busy Corso della Porta Ticinese. 

Program: museum extension. Proposal: a 

mastaba stack of three entities of 5, 7 and 

15m high allowing for a gradient passage 

from city life to solitary mysticism. 

16. Piazza (2007, Tirana, AL) 

Partie d’un programme de reconversion 

du restaurant le plus célèbre de Tirana, le 

bâtiment combine un lieu de fête souterrain, 

un coffee bar au rez-de-chaussée et une terrasse 

panoramique au premier étage. Conçu 

comme une structure poteau-poutre élargie, 

le bâtiment s’inscrit comme un élément de 

mobilier urbain délicatement tendu entre les 

anciens blocs d’appartements de l’ère communiste. 

De uitbreiding van het roemruchtste restaurant 

van Tirana bundelt een ondergrondse 

feestzaal, een koffiebar op de benedenverdieping 

en een panoramisch terras op de 

eerste verdieping. Ontworpen als een opge- 

waardeerde skeletbouw nestelt het gebouw 

zich als een delicaat ontworpen stuk stadmeubilair 

tussen de woonblokken van het 

voormalig Communisme. 

Part of a reconversion program of Tirana’s 

most notorious restaurant, the project adds 

an underground party venue, a ground floor 

café and a first floor terrace in a single pavilion. 

Designed as an up-scaled post and beam 

structure, the building sits like a delicately 

tensed piece of urban furniture between the 

former communist housing slabs. 

17. Gare d’Auteuil (2007, Paris, FR) 

Le 16e arrondissement est caractérisé par 

la grandeur: les boulevards, les bâtiments 

et les appartements sont tous imposants et 

généreux. Le projet veut ajouter ce type de 

générosité à la demande pour la construction 

de 350 appartements privés et sociaux, tous 

d’une taille très limitée. Sans modifier leur 

taille actuelle, les appartements sont agencés 

de manière à maximiser leur ouverture 

sur l’environnement. Le projet lui-même 

ne s’inscrit pas dans le tissu urbain de Paris 

mais plutôt dans le territoire métropolitain 

au sens plus large. La forme urbaine spécifique 

est le résultat direct de cette manipulation 

à une plus grande échelle: la forme est 

le résultat de la relation la plus optimale et 

la plus opportuniste avec le contexte, qu’il 

soit proche (le parc, l’hippodrome) ou lointain 

(bois de Boulogne, la colline de Meudon 

et le centre de Paris avec la tour Eiffel). La 

relation entre l’appartement et le paysage 

métropolitain devient intime et directe. 

Het zestiende arrondissement wordt gekenmerkt 

door grandeur: de boulevards, gebouwen 

en appartementen zijn allen imposant 

en genereus. De vraag voor het realiseren van 

350 appartementen van beperkte oppervlakte 

(een mix van sociaal en privé), werd 

benaderd met eenzelfde potentie van generositeit 

in gedachte. Zonder de oppervlakte 

van de appartementen te wijzigen worden 

ze zo ontworpen dat ze zich maximaal kunnen 

openen naar de omgeving. Het project 

schrijft zich aldus niet slaafs in het Parijse 

stedelijke weefsel in, maar refereert des te 

meer naar de wijdere metropolitane schaal. 

De specifieke volumetrie van het gebouw is 

het rechtstreekse gevolg van deze ingreep. 

18 

Het is het meest optimale resultaat van een 

opportunistische verhouding tot met zijn 

context, zij het met zijn onmiddellijke omgeving 

(het park, de hippodroom) of zijn 

wijdere omgeving (het Bois de Boulogne, de 

heuvels van Meudon en de Parijse binnenstad 

met de Eiffeltoren). De relatie tussen 

het appartement en het grootstedelijk landschap 

is hierdoor tegelijk intiem en direct. 

T5 

T2 

T3 

T2 

T5 

T4 

T3 T3 

T4 

T4 

T2 

T5 

T4 T3 

T2 

T4 

T4 

T3 

T3 

T2 

T3 

T3 

T2 

T2 

T4 

T3 

T4 

In the 16th district, streets, buildings and 

apartments are all imposing and generous. 

The project is set up to add this kind of generosity 

to the question for 350 apartments 

of limited size. Without changing their actual 

size, the layout of the apartments maximizes 

their openness to the environment. 

The project doesn’t inscribe itself in the fabric 

of inner city Paris, but rather in the larger, 

metropolitan territory. The peculiar form is 

the direct outcome of this manipulation: it is 

not drawn as such, but is the optimal result 

of an opportunistic relation with the context, 

be it close (the park, the hippodrome) 

or far (the Bois de Boulogne, the hillside of 

Meudon, the inner city Paris). The apartment 

relates to the metropolitan landscape 

intimately and directly. 

18. Mountain Villa (2008-11) 

Des murs en béton sec épais forment une série 

de 4 sous-maisons. Le passage à travers la 

maison est un sentier qui arpente des unités 

quasi autonomes programmées de manière 

minimaliste. Seul le paysage incliné connaît 

la signification de cette maison. 

Een woning bestaande uit vier autonome 

volumes wordt omgeven door zware droogbetonnen 

wanden. Slechts 1 passage linkt 

de volumes aan elkaar, en vormt zo een pad 

langsheen minimaal geprogrammeerde sferen, 

met elk hun eigen autonomie. Alleen 

het geaccidenteerd landschap weet waar dit 

huis over gaat. 

Thick dry-concrete walls form a row of four 

T4 

T4 

T2 

T2 

T3 

T2 

T1 

T4 

sub-houses. The passage through the house 

is a path through minimally programmed, almost 

autonomous units creating a context of 

their own. Only the tilted landscape knows 

what this house is about. 

19. Skanderbeg Square (2008-12, Tirana, 

AL) 

Cette place centrale de Tirana est conçue 

comme un vide dans le chaos de la ville, un 

vide créé par une collection de jardins et d’espaces 

publics, existants et nouveaux. Cette 

ceinture verte environnante fonctionne 

comme une antichambre, une négociation 

entre l’embouteillage de la ville et la vacuité 

du square. La monumentalité oppressante 

des constructions communistes est contrecarrée 

par la forme de la place: une grande 

pyramide basse. Au sommet de cette pyramide, 

l’on n’est plus écrasé par l’architecture 

du passé. Cette intervention subtile reconnaît 

le passé de l’Albanie, tout en lui donnant 

une nouvelle perspective. 

Het centrale plein van Tirana is ontworpen 

als een lege plek in de chaos van de stad, een 

lege plek die gevormd wordt door een verzameling 

tuinen en openbare gebouwen – zowel 

bestaande als nieuwe. Deze groene gordel 

functioneert als een soort antichambre, 

tussen de congestie van de stad en de leegheid 

van het plein. De verpletterende monumentaliteit 

van de communistische gebouwen 

wordt gecounterd door de vorm van 

het plein: een grote, vlakke piramide. Staand 

op dit plein word je niet langer overdonderd 

door de architectuur van het verleden. Deze 

subtiele interventie geeft een duidelijke 

plaats aan het woelige Albanees verleden 

maar opent tegelijk nieuwe perspectieven. 

The central square of Tirana is designed as 

a void in the city chaos, a void shaped by a 

collection of gardens and public buildings, 

existing and new. This surrounding green 

belt becomes an antechamber negotiating 

between the congestion of the city and the 

emptiness of the square. The oppressing 

monumentality of the communist constructions 

is countered by the shape of the square: 

a large, low pyramid. Standing on its top, one 

is no longer overpowered by the architecture 

of the past. This subtle intervention 

acknowledges Albania’s past, giving it a new 

perspective altogether. 

20. OFFICE+ (2008) 

Dans cette proposition théorique d’immeuble 

de bureaux durable, trois zones 

climatiques - une seule est réellement 

contrôlée - s’enveloppent et se protègent 

mutuellement. Cet agencement génère une 

diversité d’espaces de travail, habités selon 

les fluctuations de température internes et 

externes. Le bâtiment peut être totalement 

utilisé pendant 85% de l’année, obligeant 

simplement ses utilisateurs à se retirer dans 

la zone conditionnée le reste de l’année. Un 

régime sensible au climat et conscient de ce 

dernier est installé en tant que partie intégrante 

de la vie du bureau avec, par-dessus 

tout, une diminution radicale de la consommation 

en énergie. 

In dit theoretische ontwerp voor een duurzaam 

kantoorgebouw omsluiten en beschermen 

drie klimaatzones – waarvan slechts één 

actief geklimatiseerd wordt - elkaar. Deze 

ringstructuur genereert een verscheidenheid 

aan werkruimten die gebruikt kunnen worden 

al naargelang de temperatuurschommelingen. 

Het gebouw kan gedurende 85% van 

het jaar volledig gebruikt worden. Slechts 

15% van het jaar moeten de gebruikers zich 

in de geklimatiseerde zone terugtrekken. 

Op die wijze wordt een klimaatgevoelig en 

–bewust regime een geïntegreerd onderdeel 

van het kantoor leven, met een radicale verlaging 

van de energieconsumptie als gevolg. 

In this theoretical proposal for a sustainable

office building, three climate zones – only 

one of which is actively controlled- wrap 

around and protect each other. A variety of 

work spaces is generated, inhabited according 

to temperature fluctuations. The building 

can be fully used 85% of the year, only 

obliging users to retract in the conditioned 

zone the remaining 15%. A climate-sensitive 

and climate-aware regime is installed 

as an integral part of office life, topped by a 

radical reduction of energy input. 

21. The Good Life (2009, Bristol, UK) 

Au cours des années 1970, le Centre d’Art 

Arnolfini a été l’un des premiers plans de redéveloppement 

pour le port de Bristol. Depuis 

lors, l’endroit est devenu l’une des zones 

de loisirs les plus appréciées en Grande- 

Bretagne. La proposition architecturale a 

été déclenchée par des clients inattendus: 

Katleen Vermeir et Ronny Heiremans, 

deux artistes qui voulaient investiguer la 

structure plus large de l’économie, exploitée 

aujourd’hui par la « classe créative ». Le modèle 

et les plans ont été utilisés comme des 

accessoires pour leur vidéo et leur exposition 

« The Good Life» (a guided tour), annonçant 

un scénario futur dans lequel le bâtiment Arnolfini 

est vendu pour être transformé en un 

collage de régénération urbaine audacieux. 

Tijdens de jaren zeventig van vorige eeuw 

was het Arnolfini Art Centre een van de eerste 

herwaarderingsprojecten voor de haven 

van Bristol. Sindsdien is het gebied een van 

meest populaire recreatiezones in Groot- 

Brittannië. De aanzet tot dit architecturaal 

ontwerp werd gegeven door onverwachte 

opdrachtgevers: Katleen Vermeir en Ronny 

Heiremans, twee kunstenaars die de bredere 

structuur van de economie, die vandaag gecontroleerd 

wordt door de ‘creatieve klasse’, 

wensten te onderzoeken. De maquette en 

de tekeningen werden gebruikt als rekwisieten 

voor hun video en tentoonstelling ‘The 

Good Life (a guided tour)’. Dit kunstwerk is 

een speculatie waarbij het Arnolfini gebouw 

verkocht en omgevormd wordt tot een meer 

dan luxueuze en gedurfde collage van stedelijke 

heropleving. 

During the 70’s the Arnolfini Art Centre 

was one of the first redevelopment schemes 

for the harbor of Bristol. Since then the area 

has become one of Britain’s most popular 

leisure zones. The architectural proposal 

was triggered by two unexpected clients: 

Katleen Vermeir and Ronny Heiremans, 

artists investigating the wider structure of 

the economy harnessed today by the ‘creative 

class’. The model and drawings were 

used as props for their video ‘The Good Life 

(a guided tour)’, deeming a scenario where 

the Arnolfini is sold off to be transformed 

into an uncanny collage of urban regeneration. 

22. LRLP House (2009-11, Tienen, BE) 

Un site triangulaire, fermé sur deux côtés 

par des façades aveugles identiques: un «test 

de Rorschach» en 3 dimensions. Une seule 

intervention: un plan au format DIN plié 

pour s’adapter. Résultat: un pavillon jardinet-grotte, 

unissant une intimité austère avec 

des vues de jardin sans fin. 

Een driehoekige site, aan twee zijden afgebakend 

door identieke blinde gevels - een 

driedimensionale ‘Rorschach test’. Eén enkele 

interventie: een DIN formaat vlak, zo 

gevouwen opdat het naadloos in de onmogelijke 

site past. Het resultaat: een tuinpaviljoen 

en –grot dat sobere intimiteit vermengt 

met eindeloze tuingezichten. 

A triangular site confined on two sides by 

identical blind facades - a 3-dimensional 

‘Rorschach test’. A single intervention: a 

DIN-format plane bent to fit in. The result: 

a garden pavilion-and-cave, marrying austere 

intimacy with endless garden views. 

23. ACC Tower (2009, Antwerp, BE) 

Guider les super pétroliers sur l’Escaut peu 

profond jusque dans le port d’Anvers nécessite 

une coordination sans cesse améliorée. 

A cet effet, les services de coordination 

doivent être centralisés dans un bâtiment 

unique. La question (un étage de bureaux surélevé) 

se traduit dans un objet tridimensionnel 

abstrait. L’organigramme fonctionnel est 

aménagé dans un plan d’étage en trident en 

équilibre sur une base centrale triangulaire. 

Les bras couvrent une portée totale de 60m, 

rendant la largeur du bâtiment plus frappante 

que sa hauteur. 

Supertankers door de ondiepe Schelde naar 

de haven van Antwerpen loodsen vergt een 

steeds betere coördinatie. Daarom moeten 

de coördinerende diensten gecentraliseerd 

worden in één enkel gebouw. De vraag – een 

kantoorverdieping hoog in de lucht - werd 

vertaald in een abstract driedimensionaal 

object. De functionele flowchart is vertaald 

in een drieledig vloerplan rustend op een 

driehoekige sokkel. De vleugels overspannen 

meer dan 60 m, waardoor de breedte 

van het gebouw belangrijker wordt dan de 

hoogte ervan. 

Guiding supertankers through the shallow 

Schelde River into the Port of Antwerp 

needs increasingly better coordination. 

Hitherto all facilities are to be centralized 

in a single building. The question –an office 

floor raised in the air- is translated in an 

abstract object. The functional flow chart is 

laid out in a trident floor plan centrally balanced 

on a triangular base. The arms cover 

a total span of 60 m, making the building’s 

width more striking than its height. 

24. Swimming Pool (2009, Brussels, BE) 

Un concours sur invitation pour une piscine 

publique en plein air généreuse donnant sur 

20 

le canal de Bruxelles (concours annulé pour 

des raisons politiques). 

Een wedstrijd op uitnodiging voor een 

groots publiek openluchtzwembad langsheen 

het kanaal van Brussel. (Wedstrijd afgelast 

omwille van politieke redenen). 

An invited competition for a generous, public, 

open air swimming pool along the Brussels 

canal (Politically canceled competition). 

25. The Triangle Project (2010, Brussels, 

BE) 

Pendant le règne du roi Léopold II, Bruxelles 

a reçu un cadre plus que généreux d’axes, 

de boulevards royaux, de programmes et 

de parcs publics de grande envergure. Aujourd’hui 

encore, la ville est définie par cette 

structure éclairée, mais qui n’a jamais été totalement 

réalisée. Le projet part du prémisse 

selon lequel Bruxelles a besoin aujourd’hui, 

côté rive gauche, d’un espace public ouvert à 

grande échelle qui permet à des quartiers introvertis 

de s’ouvrir sur une nouvelle échelle 

et d’explorer leur potentiel cosmopolitain 

(projet en cours). 

Tijdens het bewind van de notoire koning 

Leopold II werd Brussel voorzien van een 

stedelijk netwerk van grootschalige assen, 

boulevards, groots opgezette openbare 

voorzieningen en parken. Zelfs tot op vandaag 

wordt de stad door deze verlichte, maar 

nooit voltooide structuur bepaald. Dit project 

gaat uit van de premisse dat Brussel vandaag 

nood heeft aan een grootschalige open 

publieke ruimte op linkeroever, waardoor 

op zichzelf besloten buurten zich kunnen 

ontplooien en hun kosmopolitisch potentieel 

volwaardig kunnen verkennen (project in 

ontwikkeling). 

Under the infamous king Leopold II, Brussels 

received a more than generous framework 

of royal axes, boulevards, large public 

programmes and parks. Even to this day 

the city is defined by this enlightened yet 

never fully realized structure. The project 

adds a (missing) large public space on the left 

bank, allowing introverted neighbourhoods 

to open up to a new scale and explore their 

cosmopolitan potential (project in progress). 

26. National History Museum (2010, 

NL) 

Le NHM ne possède pas de collection et n’a 

pas l’intention d’en constituer une. En lieu et 

place, un espace d’exposition très grand et sa 

contrepartie, un bloc compact hébergeant 

toutes les autres fonctions liées au musée 

deviennent le lieu de multiples événements 

simultanés. L’espace à très grande échelle 

permet la disposition de tout type d’objet. 

D’autre part, les diverses pièces dans le volume 

adjacent deviennent des balcons donnant 

sur ce paysage intérieur, et qui permet 

de prendre la distance et d’apprécier une vue 

d’ensemble nécessaires pour créer un moment 

de réflexion. 

Het NHM bezit geen eigen collectie en 

heeft ook niet de ambitie er een uit te bouwen. 

Vanuit deze wetenschap biedt dit 

project een meer dan levensgrote tentoonstellings 

ruimte gekoppeld aan een ondiep 

volume dat plaats biedt aan alle ondersteunende 

museumfuncties. De enorme ruimte 

maakt het uitstallen van om het even welk 

soort object mogelijk. De kleinere ruimten 

in de zijvleugel vormen balkons van waaruit 

de toeschouwer dit interne landschap met 

de nodige afstand kan overzien en een ogenblik 

tot bezinning kan komen. 

The NHM does not own a collection and 

is not planning to build up one. Instead, an 

extra-large exhibition space and its counterpart, 

a compact slab housing all other related 

functions become the scene of multiple simultaneous 

events. The over-scaled space 

allows the display of potentially any kind of 

object. On the other side, the various rooms 

in the slab become balconies to this internal 

landscape, allowing the necessary distance to 

create a moment of reflection. 

27. 50.000 logements (2011-, Bordeaux, 

FR) 

En réponse à la commande de 50.000 logements 

dans la Communauté urbaine de 

Bordeaux, 51N4E et GRAU ont développé 

une stratégie opérationnelle basée sur une 

lecture critique du territoire et sur ses potentialités 

latentes. Cette réponse a une double 

ambition: inscrire cette opération dans une 

réalité contextuelle tout en explorant sa capacité 

à transformer progressivement cette 

dernière. Ce projet n’est pas un plan directeur 

mais plutôt un arsenal pour définir de 

nouvelles perspectives de développement à 

l’intérieur de la CUB. 

Om in het grootstedelijk gebied van Bordeaux 

50.000 woningen te bouwen, hebben 

51N4E en GRAU een operationele strategie 

ontwikkeld, gebaseerd op een kritische 

lezing van de bestaande situatie en haar verborgen 

potentieel. De strategie resulteert 

niet in een rigide masterplan, maar in een set 

van instrumenten die een dubbele ambitie 

verzoenen: enerzijds is het de bedoeling de 

operatie in te schrijven in de bestaande gebouwde 

realiteit van Bordeaux, anderzijds 

wordt er ook gezocht naar mogelijkheden 

voor een geleidelijke verandering. Aan de 

hand van verschillende realiteit gebonden 

scenario’s wordt een nieuwe horizon voor de 

toekomstige ontwikkeling van de Communauté 

Urbaine de Bordeaux uitgezet. 

In order to construct 50.000 dwellings in the 

metropolitan region of Bordeaux, 51N4E 

and GRAU developed an operational strategy 

based on a critical reading of the territory 

and its latent potential. These have a double 

ambition: integrate the operation in the contextual 

reality of Bordeaux but also explore 

its capacity for change by redefining current 

modes of operation. The outcome is not a 

fixed masterplan, but an arsenal of realityproofed 

scenarios creating a new horizon for 

development of the Communauté Urbaine 

de Bordeaux. 

21

d’énergie et 

ent 

APLUS ® ONE 

green One 

ment offrant des performances 

www.saint-gobain-glass.com 

21/05/10 15:19 

A+224 NL 

architectuuronderwijs in belgië | beel – de geyter | crepain binst | ma2 | geluidsabsorptie jun–jul 2010 

A+227 fr (re)présenter l’architecture | intérieur | renforts structurels 

déc 2010 – jan 2011 

A+ REVUE 

A+224 

belgisch tijdschrift voor architectuur 

tweemaandelijks juni – juli 2010 

Architectuuronderwijs 

in België 

de bama 

hervormingen 

projecten 

Onderwijsgebouwen 

door Beel – De Geyter, 

Crepain Binst, Ma2 

A+227 

revue belge d’architecture 

ciaud | bruxelles 

bureau de dépôt 

De nieuwe standaard in 

gand x | p405054 

zonnewarmte-werende beglazing: 

SGG COOL-LITE XTREME 60/28 

projets 

Intérieur 

technique 

Renforts 

structurels 

du béton 

bimestrielle décembre 2010 – janvier 2011 

Het nieuwe SGG COOL-LITE® XTREME 60/28 combineert een 

extreem lage zonnefactor (g :28%) met een zeer hoge lichttransmissie 

(Tl : 60%) en een uitstekende isolatie (Ug : 1.0 W/m².K). 

Met andere woorden, 02270 een uniek hoge selectiviteit (Tl/g : 2,14). 

Zowel voor woning- als voor utiliteitsbouw ! 

www.sggxtreme.com 

0 977137 550701 

bel ¤ 12,50 

int ¤ 19,50 

icasd | brussel 

kantoor van 

afgifte gent x 

p405054 

Ontwerpen 

op afstand 

Design 

uit Milaan 

Systemen voor 

geluidsabsorptie 

(Re)présenter 

l’architecture 

Tl 60% 

g 28% 

Ug 1.0 W/m².K 

BELGE 

D’ARCHITECTURE 

BELGISCH TIJDSCHRIFT 

VOOR ARCHITECTUUR 

A+225 fr août–sept 2010 

A+228 nl desingel | c-mine | kazerne fonck | mas | de leest | scenografie | batibouw feb – mrt 2011 

A+225 


3 in 1: Comfort, energiebesparing en milieubehoud 

interviews 

Olivier Bastin 

Chantal Dassonville 

Peter Swinnen 

A+228 


Le nouveau standard en matière 



p405054 

de contrôle solaire hautement sélectif : 

SGG COOL-LITE XTREME 60/28 

Cultuur 

belgisch tijdschrift voor architectuur Tl 60% 

tweemaandelijks februari – maart 2011 

g 28% 

Ug 1.0 W/m².K 

deSingel 

C-mine 

Kazerne Fonck 

MAS 

De Leest 

SGG CLIMAPLUS ® ONE 

The green One 


bimestrielle août – septembre 2010 

SGG CLIMAPLUS® ONE is een isolerende hoogrendementsbeglazing met superieure 

prestaties op het vlak van thermische isolatie. 

Thermische isolatiewaarde U=1,0 W/m2 La Belgique à la 

Biennale d’architecture 

de Venise 

technique 

Spécial éclairage 

K! 

www.saint-gobain-glass.com 

226_Cover_rug710_DEF.indd 1 03/11/10 02:00 

ANN CLIMAPLUS ONE 230x300.indd 1 31/05/10 14:11 

Le nouveau SGG COOL-LITE ® techniek 

Theater en 

scenografie 

02280 

XTREME producten 

60/28 offre un facteur 

solaire excessivement faible (g : 28%) combiné à la meilleure 

transmission lumineuse (Tl : 60%) et un coeffi cient Ug de 1.0 W/m²K. 

9 771375 507012 

Special Batibouw 

En d’autres termes, une très haute sélectivité (Tl/g : 2,14). 

Pour le résidentiel et non résidentiel! 

www.sggxtreme.com 

229_Cover_rug600.indd 3 10/04/11 18:42 

230x300 228_Cover_rug600_CORR.indd CLXTREME.indd 2 1 02/12/10 14:14 20/01/11 17:44 

08/02/11 14:32 

230x300 CLXTREME.indd 1 20/01/11 17:44 

NE RATEZ 

PAS A+229 

ABONNEZ-VOUS 

MAINTENANT! 


int ¤ 19,50 

6 numéros A+229 > A+234 

pour 65 EUR 49 EUR étudiants [Belgique] 

Tenez-vous informé de l’actualité 

architecturale en Belgique 


int ¤ 19,50 


gand x | p405054 

Politique 

architecturale 

A+229 


int ¤ 19,50 

VASA PEROVIĆ 

PETER ZUMTHOR 

OUT NOW! 

A+226 nl duurzame projecten | atelier d’architecture pierre hebbelinck okt–nov 2010 

A+229 FR extensions | vasa perović | peter zumthor | architecture for justice | résistance au feu 

avr – mai 2011 

A+226 

interview 

Atelier d’architecture 

Pierre Hebbelinck 

dossier duurzaamheid 

Voorbeeldprojecten 

Soepele composieten 

Bio-ecologische 

isolatie 

A+229 


Extensions 

0 977137 550701 

02290 

belgisch tijdschrift voor architectuur 

tweemaandelijks oktober – november 2010 

bimestrielle avril – mai 2011 

interviews 

Vasa Perović 

Peter Zumthor 

technique 

Résistance au feu 

Adn 

Anorak 

Back McMaster 

Haverhals-Heylen 

Label 

Planners 

concours 

Architecture for Justice 


int ¤ 19,50 




p405054 

9 771375 507012 

02260 


int ¤ 19,50 



gand x | p405054 

MIS A+229 NIET 

NEEM NU EEN 

ABONNEMENT! 

6 nummers A+229 > A+234 

voor 65 EUR 49 EUR studenten [België] 

> www.a-plus.be/abonnement ou/of e-mail > abonnement @ a-plus.be 

Blijf op de hoogte van de 

architectuuractualiteit in België 

A+media régie publicitaire | publiciteitsregie +32 (0)2 332 37 82 rita.minissi@mima.be 

d e g u s t i b u s e t 

c o l o r i b u s ( n o n ) 

d i s p u t a n d u m 

www.sigma.be 

e s t

essay 

essay , cecilie manz; seRie 7 , aRne Jacobsen 

design and project furniture for offices 

and public environments 

contact : 

info@morpho.be - www.morpho.be 

boulevard Leopold II laan, 53 - 1080 Brussel 

t: -02 420 05 55 

FRitzhansen.com

It’s the ‘ ’ that makes it work. 

WWW.HAFELE.COM 

All around the globe and for decades, our products and know-how have supported the biggest, 

the most creative and beautiful of architectural achievements. Our strong focus on functionality 

in everything we do, leads inevitably to the confidence that our customers give us. 

Every day, all around the world, a plan succeeds with Häfele. 

Füller 19.7.2006 12:57 Uhr Seite 12 

Objektreferenzen 



Référence de projets 










Cheung Kong Center, Hongkong 

Architecture: Cesar Pelli&Ass 

(New Haven)/Hsin-Yieh 

Jumeirah Hotel Resort 

Complex, Dubai 


Sparbank, Moskau 

Weidleplan Consulting GmbH 

A-Rosa Resort, Scharmützelsee, 

Deutschland 

Emirates Tower, Dubai 

NORR Group Consultants 

International Ltd. 

Hotel Termag, 

Jahorina Mountain, 

Bosnien-Herzegowina 


Hotel Schwarzer Bock SAS, 

Wiesbaden 

Schauspielhaus, Hamburg 

Sheraton Krabi Beach Resort, 

Krabi, Thailand 

Architektur: 

Leo International Group 


Park Hyatt Baku, Aserbeijan 

Panoramahaus Hotel- und 

Gesundheitszentrum Betriebs 

GmbH, Dornbirn, Österreich 

Architektur: 

Atelier Bügelmayer ZT GmbH 

Hotel Schwarzer Bock SAS, 

Füller 19.7.2006 12:59 Uhr Wiesbaden Seite 24 

Projectreferenties 

Burj Al Arab, Dubai 

Architecture: 

WS Atkins & Partners Overseas 

Hotel Mariott, Seoul, Korea 

Architektur: 

Wilson & Associates 

Sony Center, Berlin 

Architecture: Murphy/Jahn 

Intercontinental Marine Drive, 

Mumbai, Indien 

Architektur: Lim & Associates 

H2O-Hoteltherme, 

Bad Waltersdorf, Österreich 

Architektur: 

Maunthner, Handler 






Projectreferenties 



Références de projets 

Burj Al Arab, Dubai 

Architecture: Füller 19.7.2006 13:00 Uhr Seite 26 

WS Atkins & Partners Overseas 

Sony Center, Berlin 

Architecture: Murphy/Jahn 

Hillside Su Hotel, Antalya, Turkije 

Architectuur: Eren Talu 

Hotel Q! Berlijn, Deutschland 

Architectuur: 

GRAFT Gesellschaft 

von Architekten GmbH 


Références de projets 

Intercontinental Marine Drive, 

Mumbai, Indien 

Architektur: Lim & Associates 

Cheung Kong Center, Hongkong 

Architektur: Cesar Pelli&Ass 

(New Haven)/Hsin-Yieh 

H2O-Hoteltherme, 

Hillside Su Hotel, 

Bad Waltersdorf, 

Antalya, Turkije 

Österreich 

Architectuur: Architektur: Eren Talu 

Maunthner, Handler 

Jumeirah Hotel Resort 

Complex, Dubai 

Hotel Q! Berlijn, Deutschland 

Architectuur: 

GRAFT Gesellschaft 

von Architekten GmbH 



Emirates Palace, Abu Dhabi, 

Vereinigte Arabische Emirate 

Architektur: 

John Elliot und Wimberly Allison 

Tong & Goo, Inc. 

Sonnmatt Luzern, Schweiz 

Architektur: 

Meletta Strebel Zangger, Luzern 


Operahouse Sydney 

Architecture: Jørn Utzon 

Hotel Belvédère, 

Scuol, la Suisse 

Architecture: 

Pedrini Roberto, Scuol 


Hilton, Sydney, Australien 

Architektur: Group GSA 

Wellnesshotel Warther Hof, 

Warth am Arlberg, Österreich 

Architektur: 

Atelier Krissmer & Partner GmbH 

Operahouse Sydney 

Architecture: Jørn Utzon 

Hotel Belvédère, 

Scuol, la Suisse 

Architecture: 

Pedrini Roberto, Scuol 

A-Rosa Resort, Scharmützelsee, 

Deutschland 

Park Hyatt Baku, Aserbeijan 

Here. Everywhere. 

Every day, 1 billion people around the world rely on Schindler installations. 

As the largest supplier of escalators and the second largest manufacturer of 

elevators in the world we want to maintain this trust. 

We guarantee reliable mobility, whether we install, maintain or modernize an 

elevator, an escalator or moving walk. 

www.schindler.be

The Unexpected Nature 

of linoleum 

De buitengewone kleuren en opvallende patronen van deze nieuwe speciale linoleumeditie 

zijn origineel en verrassend, waardoor ze perfect zijn om inspirerende vloeren te creëren die qua kleuren veel 

verder gaan dat wat je normaal bij linoleum verwacht. Surf naar onze website voor meer informatie. 

Les couleurs inattendues et les dessins percutants de cette édition spéciale de linoleum sont pleins de fraîcheur et 

sans compromis et se prêtent d’eux-mêmes à la création de sols inspirants qui repoussent les frontières du spectre de 

couleurs traditionnellement attribué au linoléum. Rendez-vous sur notre site web pour en savoir plus. 

www.forbo- ooring.be 

28

Double or Nothing - Bozar.be

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?