Logarithme Népérien
Logarithme Népérien
Logarithme Népérien
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
I Définition - Propriétés<br />
Rappel<br />
<strong>Logarithme</strong> <strong>Népérien</strong><br />
La fonction exponentielle est continue , strictement croissante de IR sur ⎤⎦ 0;+∞ ⎡⎣ .<br />
C'est-à-dire (TVI) que pour tout k ∈]0 ; +∞[, l'équation e x = k a une solution unique dans IR.<br />
Définition 1<br />
Cette solution a été notée ln k<br />
On appelle fonction logarithme népérien la fonction qui à un réel x strictement positif, fait correspondre<br />
l'unique réel y tel que e y = x .<br />
La fonction logarithme népérien est notée ln, c'est la fonction réciproque de la fonction exponentielle.<br />
On notera : ]0 ; +∞[→ IR<br />
x ln x<br />
Courbe représentative<br />
Les fonctions exponentielle et logarithme népérien étant réciproques l'une de l'autre, leurs courbes<br />
dans un repère orhtonormal sont symétriques par rapport à la droite d'équation y = x.<br />
lnx ≤ x - 1<br />
lim lnx = -∞<br />
x→0<br />
x>0<br />
page 1 / 16<br />
lim lnx = +∞<br />
x→+∞
On peut conjecturer :<br />
La courbe C de la fonction logarithme népérien est strictement coissante de ]0 ;+∞[ dans ]-∞ ;+∞[.<br />
Elle a pour asymptote verticale l'axe ( Oy )<br />
La courbe d’équattuion : y = ln(x) a pour tangente au point d'abscisse 1 la droite T d'équation y = x-1 .<br />
La courbe se situe au-dessous de cette tangente : pour tout x > 0 , lnx ≤ x - 1 < x<br />
Propriétés 1<br />
• Pour tout réel x strictement positif , on a e ln x = x<br />
• Pour tout réel x, on a ln e x = x<br />
• ln 1 = 0 • ln e = 1<br />
⎧⎪<br />
x ∈⎤⎦ 0;+∞ ⎡<br />
•<br />
⎣ y ∈<br />
⎨<br />
⇔<br />
⎩⎪ y = lnx e y ⎧<br />
⎨<br />
⎩⎪ = x<br />
• La fonction logarithme népérien est une bijection strictement croissante de ]0 ; +∞[ dans IR .<br />
• Par définition si x est un réel strictement positif, ln x est l'unique réel y tel que e y = x<br />
On a donc e ln x = x pour tout x ∈ ]0 ; +∞[ .<br />
• Si x est un nombre réel, ln e x est l'unique réel y tel que e y = e x<br />
Or la fonction exponentielle étant une bijection, e y = e x ⇔ y = x<br />
On a donc ln e x = x pour tout x ∈ IR .<br />
• On sait que e 0 = 1 , on a donc ln 1 = 0<br />
• et e 1 = e donc ln e = 1<br />
⎧<br />
• L'équivalence ⎪x<br />
∈⎤⎦ 0;+∞⎡⎣<br />
y ∈<br />
⎨ ⇔<br />
⎩⎪ y = lnx e y ⎧<br />
⎨<br />
⎩⎪ = x<br />
traduit le fait que les fonctions exponentielle et logarithme népérien sont réciproques l'une de l'autre.<br />
Exercice 1<br />
Déterminer ln e2 ; ln e-3 ; eln 6 ; eln 2 + ln 3<br />
Justifier que ln 6 = ln 2 + ln 3<br />
ln e2 =2 ; ln e-3 = -3 ; eln 6 =6 ; e ln2+ln3 = e ln2 e ln3 = 2 x 3 = 6 = e ln6<br />
donc ln2+ln3 = ln6<br />
e ln5-ln7 = eln5<br />
5<br />
5 7 = = eln donc ln 5 - ln 7 = ln<br />
5<br />
ln7<br />
e 7 7<br />
Exercice 2<br />
Résoudre dans IR les équations : ln x = 4 ; ln x = -2 ; 3 ln x = 2<br />
lnx = 4 ⇔ x = e4 ; lnx = -2 ⇔ x = e -2 2<br />
3 4<br />
; 3lnx = 2 ⇔ x = e ; lnx = 4 ⇔ x = e<br />
Propriétés 2<br />
Pour tous réels a et b strictement positifs on a :<br />
ln( a x b) = ln a + ln b ; ln 1<br />
a<br />
1<br />
= - ln a ; ln = ln a - ln b ; ln a = ln a<br />
a b 2<br />
Pour tout n ∈ ZZ , ln an = n ln a<br />
La démonstration se fait principalement en utilisant les propriétés de la fonction exponentielle.<br />
Soient a et b deux réels strictement positifs on a : e ln a + ln b = e ln a x e ln b = a x b .<br />
page 2 / 16
Sachant que si e x = y , alors x = ln y , on en déduit ln a + ln b = ln (a x b)<br />
e- ln a = 1<br />
=<br />
1<br />
eln a a<br />
e ln a - ln b =<br />
eln a<br />
=<br />
a<br />
eln b b<br />
donc - ln a = ln 1<br />
a<br />
donc ln a - ln b = ln a<br />
b<br />
On peut écrire ln a = ln ( a x a ) = ln a + ln a = 2ln a donc ln a = 1<br />
ln a<br />
2<br />
Pour tout n ∈ZZ , e n ln a = (e ln a ) n = a n donc n ln a = ln a n<br />
Propriété (admise)<br />
Si a 1 , a 2 , ..., a n sont n réels strictement positifs, alors ln (a 1 .a 2 . .a n ) = ln a 1 + ln a 2 + ... + ln a n<br />
Propriétés 3 Équations et inéquations logarithmiques<br />
Équation : ( lna = lnb)<br />
⇔ ( a = b > 0)<br />
Inéquation : ( lna < lnb)<br />
⇔ ( 0 < a < b)<br />
Car la fonction ln est une bijection strictement croissante strictement croissante<br />
⎧lna<br />
= ln b<br />
⎨<br />
⇔<br />
⎩a<br />
> 0 et b > 0<br />
eln a ln b ⎧ = e ⎧a<br />
= b<br />
⎨<br />
⇔ ⎨<br />
⇔ a = b > 0<br />
⎩⎪ a > 0 et b > 0 ⎩a<br />
> 0 et b > 0<br />
⎧lna<br />
≤ ln b<br />
⎨<br />
⇔<br />
⎩a<br />
> 0 et b > 0<br />
eln a ln b ⎧ ≤ e ⎧a<br />
≤ b<br />
⎨<br />
⇔ ⎨<br />
⇔ 0 < a ≤ b<br />
⎩⎪ a > 0 et b > 0 ⎩a<br />
> 0 et b > 0<br />
Exercice 3<br />
Résoudre dans IR les équations : (1) ln x + ln (x - 1) = ln 2 + ln 3 b) (2) ln(x 2 – x) =ln6<br />
⎧x<br />
> 0<br />
⎪<br />
a) (1) ⇔ ⎨x<br />
− 1 > 0<br />
⎪<br />
⎩<br />
ln x(x − 1)<br />
( ) = ln6<br />
⎧x<br />
> 1<br />
⎧x<br />
> 1<br />
⇔ ⎨<br />
aprés résolution : ⎨<br />
⎩x(x<br />
− 1) = 6 > 0<br />
⎩x<br />
= 3 ou x = −2<br />
b) (2) ⇔ x2 − x = 6 > 0 aprés résolution, x = 3 ou x = −2 donc S = −2;3<br />
Exercice 4<br />
Résoudre dans IR les équations :<br />
• lnx + ln(x+4) = ln21 • ln[x(x+4)] = ln7 + ln3<br />
page 3 / 16<br />
{ }<br />
• ln (x 2 + 4x) = ln 21 donc x 2 + 4x = 21 > 0 ou x2 + 4x - 21 = 0<br />
Δ = 16 + 84 = 10 2 −4 + 10<br />
−4 − 10<br />
donc x = = 3 et x = = −7 soit S = −7;3<br />
1 2<br />
2<br />
2<br />
• ln x + ln(x + 4) = ln21<br />
⎧x<br />
> 0<br />
⎪<br />
x > 0<br />
donc ⎨x<br />
+ 4 > 0 ⇔<br />
⎪<br />
x<br />
⎩<br />
ln ⎡⎣ x(x + 4) ⎤⎦ = ln21<br />
2 ⎧<br />
x > 0<br />
⎨<br />
⇔<br />
⎩⎪ + 4x = 21 > 0 x 2 ⎧<br />
⎨<br />
⎩⎪ + 4x - 21 = 0<br />
on a deux solutions : x ⎧⎪<br />
= -7 < 0<br />
1<br />
⎨ Une solution convient : S = { 3}<br />
⎩⎪ x = 3 > 0<br />
2<br />
{ }<br />
donc S = { 3}
Exercice 5<br />
Résoudre dans IR l'équation ln x + ln (4 - x) = ln (2x - 1) + ln 3 (1)<br />
(1)<br />
⇔<br />
⎧x<br />
> 0<br />
⎪<br />
1<br />
⎪4<br />
- x > 0<br />
x ∈<br />
⎨<br />
⇔ 2<br />
⎪2x<br />
-1 > 0<br />
⎩<br />
⎪ln(x(4<br />
- x)) = ln(3(2x -1))<br />
;4<br />
⎤ ⎡<br />
⎥ ⎢<br />
⎦ ⎣<br />
-x 2 ⎧<br />
1<br />
⎪<br />
x ∈<br />
⎨<br />
⇔ 2<br />
⎪<br />
⎩ - 2x + 3 = 0<br />
;4<br />
⎧ ⎤ ⎡<br />
⎪ ⎥ ⎢<br />
⎨ ⎦ ⎣<br />
⎪<br />
⎩<br />
x ∈{ -3;1}<br />
Exercice 6<br />
Résoudre dans IR les équations<br />
• ln ⎜<br />
⎝ ⎛x<br />
+ 1⎞<br />
⎟ = -1<br />
x - 1 ⎠<br />
• ln(x + 1) = -1 + ln(x - 1)<br />
page 4 / 16<br />
donc S = { 1}<br />
• ln ⎜<br />
⎝ ⎛x<br />
+ 1⎞<br />
x - 1<br />
⎟<br />
⎠<br />
= -1 =ln (e-1 )<br />
x + 1 1<br />
e + 1<br />
donc = > 0 ⇔ e(x + 1) = x -1 donc la solution cherchée est x = ≈ -2,16<br />
x -1 e 1- e<br />
• ln(x + 1) = -1 + ln(x - 1) donc ln(x + 1) - ln(x - 1) = -1<br />
⎧<br />
⎪x<br />
+ 1 > 0<br />
⎪<br />
x ∈ 1;+∞<br />
donc ⎨x<br />
-1 > 0 ⇔<br />
⎪x<br />
+ 1 1<br />
⎪ =<br />
⎩ x -1 e<br />
⎤⎦<br />
⎧<br />
⎧<br />
x ∈⎤⎦ 1;+∞⎡<br />
⎪ ⎡⎣ ⎪<br />
⎣<br />
⎨<br />
⇔ ⎨ e + 1 l'équation n'a pas de solution.<br />
⎩⎪ e(x + 1) = x -1 ⎪ x = ≈ -2,16<br />
⎩ 1- e<br />
Exercice 7<br />
Résoudre dans IR les inéquations suivantes :<br />
ln x < 1 2 ln x - 1 ≥ 0 ln (2x - 1) + 1 < 0<br />
a) ln x < 1 ⇔ x < e<br />
b) 2 ln x - 1 ≥ 0 ⇔<br />
1<br />
2lnx ≥ 1 donc lnx ≥<br />
2<br />
1<br />
2 alors x > e ou x > e<br />
c) ln (2x - 1) + 1 < 0 ⇔ ln(2x -1) ≥ -1 et -1 = -lne = lne -1<br />
Exercice 8<br />
Résoudre dans IR les inéquations suivantes :<br />
ln x > ln (2x - 1) ln (1 + e x ) > 0 ln<br />
donc (2x -1) ≥ e-1 > 0 alors 2x > 1 e + 1<br />
+ 1 ou x ><br />
e 2e<br />
1 + e x<br />
< 1 2lnx ≤ ln(3x+4)<br />
1 - e x<br />
⎧ 1<br />
⎧2x<br />
-1 > 0 ⎪x<br />
><br />
a) ln x > ln (2x - 1) ⇔ x > 2x -1 > 0 ⇔ ⎨ ⇔ ⎨ 2 donc x ∈<br />
⎩x<br />
> 2x -1 ⎪<br />
⎩x<br />
< 1<br />
1<br />
2 ;1<br />
⎤ ⎡<br />
⎥ ⎢<br />
⎦ ⎣<br />
b) ln (1 + e x ) > 0 et 0 = ln 1 donc 1+ e x > 1 donc e x > 0 ce qui est vraie pour tout x réels<br />
c) On pose X = e x 1+ X<br />
1+ X<br />
> 0 et on résout : ln < lne ,(1) ⇔ 0 < < e<br />
1- X 1- X<br />
⎧<br />
⎪X<br />
> 0<br />
⎪<br />
⎪1+<br />
X ⎧X<br />
< 1 et X > 0 X ∈ 0;1<br />
(1) ⇔ ⎨ > 0 ⇔ ⎨<br />
⇔<br />
⎪ 1- X ⎩1+<br />
X < e(1- X)<br />
⎪1+<br />
X<br />
< e<br />
⎩⎪<br />
1- X ⎤<br />
⎧<br />
⎧<br />
X ∈⎤ ⎪ ⎦<br />
⎡<br />
⎦0;1⎡<br />
⎣ ⎪ ⎣<br />
⎨<br />
⇔ ⎨ e -1<br />
⎩⎪ X(1+ e) < e -1 ⎪X<br />
< < 1<br />
⎩ e +1
donc X = e x <<br />
e -1 ⎛ e -1 ⎞<br />
donc x < ln<br />
e +1 ⎝<br />
⎜ e +1⎠<br />
⎟<br />
⎤ ⎛ e -1 ⎞ ⎡<br />
ou x ∈⎥-∞;ln ⎝<br />
⎜ e +1⎠<br />
⎟ ⎢<br />
⎦<br />
⎣<br />
x > 0<br />
e) 2ln x ≤ ln(−3x − 4) ⇔<br />
x 2 ⎧<br />
x > 0<br />
⎨ ⇔<br />
⎩⎪ ≤ 3x + 4 x 2 ⎧<br />
⎧⎪<br />
x > 0<br />
⎨<br />
⇔ ... ⎨<br />
⎩⎪ − 3x − 4 ≤ 0 ⎩⎪ x ∈⎡⎣ −1;4 ⎤⎦ donc x ∈⎤⎦ 0;4⎤⎦<br />
Exercice 09<br />
Écrire plus simplement : a) ln 14 - ln 7 = ln2; b)ln 5 2<br />
+ ln<br />
2 5<br />
page 5 / 16<br />
⎛ 5 2⎞<br />
= ln ×<br />
⎝<br />
⎜ 2 5⎠<br />
⎟<br />
= ln1 = 0; c) ln100<br />
ln10<br />
d) ln8 − ln12 + ln15 = 3ln 2 − (2ln2 + ln3) + ln3 + ln5 = ln 2 + ln5; e) ln10000 − ln0,01 = ln100<br />
Exercice 10<br />
Démontrer que pour tout réel x, on a : ln (1 + e x ) = x + ln (1 + e -x )<br />
ln (1 + e x ) =ln (e x (e –x +1) =lne x +ln(e –x +1) = x+(e –x +1)<br />
II Étude de la fonction logarithme népérien<br />
Propriété 4<br />
• La fonction ln est strictement croissante sur ]0 ; +∞[<br />
• si x > 1 alors ln x > 0 • si 0 < x < 1 alors ln x < 0<br />
• La fonction ln est continue et dérivable sur ]0 ; +∞[ et on a (ln x)’ = 1<br />
x<br />
• lim lnx = +∞ •<br />
x→+∞<br />
lim lnx = - ∞<br />
x→0<br />
x>0<br />
= ln102<br />
ln10<br />
= 2ln10<br />
ln10<br />
• si x > 1 on a alors ln x > ln 1 c'est-à-dire ln x > 0<br />
• si 0 < x < 1 alors ln x < ln 1 c'est-à-dire ln x < 0<br />
• sachant que e ln x = x, en utilisant la propriété de dérivation des fonctions composées,<br />
on peut écrire (e ln x )' = (ln ' x) x e ln x donc (x)' = (ln ' x) x x c'est-à-dire ln ' x = 1<br />
x<br />
la fonction logarithme népérien étant la réciproque de la fonction exponentielle, on peut déduire ses<br />
limites du tableau de variation de la fonction exponentielle.<br />
• Tableau de variations de la fonction ln :<br />
Propriété 5<br />
• lim<br />
x→0<br />
ln(x +1)<br />
= 1<br />
x<br />
x 0 1 e +∞<br />
Signe de f’(x)<br />
1<br />
=<br />
x<br />
Variation de<br />
f(x) = lnx<br />
-∞<br />
+ 1 +<br />
0<br />
1<br />
e +<br />
1<br />
+∞<br />
= 2<br />
• ln(1 + x) a pour approximation affine x au<br />
voisinage de 0.<br />
• On sait que ln' x = 1<br />
. Le nombre dérivé de la fonction ln en 1<br />
x<br />
est donc 1<br />
= 1.<br />
1
Par définition du nombre dérivé, on peut donc écrire<br />
Donc<br />
lim<br />
ln (1 + h)<br />
= 1 ou encore<br />
h→0 h<br />
lim<br />
h→0<br />
lim<br />
ln (1 + x)<br />
= 1.<br />
x→0 x<br />
page 6 / 16<br />
ln (1 + h) - ln 1<br />
= 1<br />
h<br />
• Pour une fonction f dérivable en x 0 , l'approximation affine de f(x 0 + h) est f(x 0 ) + f'(x 0 ) x h<br />
L'approximation affine de ln(1 + h) est donc ln 1 + ln' (1) x h = 0 + h = h<br />
L'approximation affine de ln(1 + x) au voisinage de 0 est donc x .<br />
Cela revient à dire que la courbe de la fonction ln a pour tangente au point d'abscisse 1 la droite d'équation y = x-1<br />
Propriété 6 Croissance comparée<br />
•<br />
lnx<br />
lim = 0 •<br />
x→+∞ x<br />
lim xlnx = 0<br />
x→0<br />
x>0<br />
Au voisinage de l'infini x l'emporte sur le logarithme népérien de x.<br />
• Pour déterminer<br />
lim<br />
x→+∞<br />
ln x<br />
x , posons X = ln x on a alors eX = x<br />
Lorsque x tend vers +∞ , ln x tend vers +∞, donc X tend vers +∞.<br />
On peut écrire<br />
Or on sait que<br />
• Pour déterminer<br />
ln x<br />
x<br />
lim<br />
X→+∞<br />
=<br />
X<br />
donc lim<br />
eX x→+∞<br />
eX<br />
= +∞ donc<br />
X<br />
ln x<br />
x =<br />
lim<br />
X→+∞<br />
lim x ln x = 0 , posons X =<br />
x→0<br />
x >0<br />
1<br />
x<br />
lim<br />
X→+∞<br />
X<br />
.<br />
eX X<br />
= 0 et par conséquent<br />
eX on a alors x = 1<br />
X<br />
lim<br />
X→+∞<br />
Lorsque x tend vers 0 par valeurs positives , 1<br />
tend vers +∞, donc X tend vers +∞<br />
x<br />
On peut écrire x ln x = 1<br />
ln<br />
1<br />
= -<br />
1<br />
ln X = -<br />
ln X<br />
X X X X<br />
Or on sait que<br />
lim<br />
X→+∞<br />
ln X<br />
= 0 donc<br />
X<br />
lim<br />
X→+∞<br />
- ln X<br />
X<br />
= 0 et par conséquent<br />
ln x<br />
= 0 .<br />
x<br />
lim x ln x = 0 .<br />
x→0<br />
x >0<br />
lnx<br />
Remarque : On a vu que lim = 0<br />
x→+∞ x<br />
On dit que la courbe a pour direction asymptotique l'axe (Ox) au voisinage de +∞<br />
Propriété 7<br />
Si u est une fonction dérivable et strictement positive sur un intervalle I, la fonction ln o u qui à x<br />
associe ln(u(x)) est dérivable sur I, et on a : (ln o u)' = u'<br />
u<br />
La fonction ln étant dérivable sur ]0 ; +∞[.<br />
L’application de la propriété de dérivation des fonctions composées permet d'affirmer que si u est une fonction<br />
dérivable et strictement positive sur un intervalle I, la fonction<br />
ln o u qui à x associe ln(u(x)) est dérivable sur I, et on a : (ln o u)' = u' x ln' o u = u' x 1<br />
=<br />
u'<br />
u u<br />
Remarque si u < 0 sur I lno(-u) est dérivable sur I et (lno(-u))’= -u' u'<br />
=<br />
-u u<br />
Propriété 8<br />
Si u est une fonction dérivable non nulle sur un intervalle I,
La dérivée de ln u<br />
sur I est<br />
Exercice 11<br />
u'<br />
u<br />
. Donc une primitive de<br />
page 7 / 16<br />
u'<br />
u<br />
sur I, est ln u<br />
Pour chacune des fonctions suivantes, indiquer dans quel(s) intervalle(s) elle est dérivable et calculer sa<br />
dérivée.<br />
a) f(x) = ln (3x - 1) b) h(x) = ln(x2 ) c) f(x) = 2x + 1 + ln x d) g(x) = ln (1 + x2 ) e)<br />
h(x) = ln (2x - x2 ) f) f(x) = x ln x - x g) g(x) =<br />
2 ln (x + 1)<br />
x + 1<br />
h) h(x) = ln(1 + x ) i)<br />
f(x) = ln(e x + 1) j) g(x) = x 2 + (ln x) 2 k) h(x) = e x ln x<br />
a) f(x) = ln (3x - 1)<br />
1<br />
f est dérivable si 3x-1>0 donc pour x > et f '(x) =<br />
3<br />
3<br />
3x -1<br />
b) h(x) = ln(x2 )<br />
h est dérivable pour x non nul et h'(x) = 2<br />
x<br />
c) f(x) = 2x + 1 + ln x il faut que x > 0 et f'(x) = 2 + 1<br />
x<br />
d) g(x) = ln (1 + x2 ) dérivable sur R et g'(x) = 2x<br />
1+ x 2<br />
e) h(x) = ln (2x - x2 ) dérivable sur 0;2 ⎤⎦<br />
-2x + 2<br />
⎡⎣ et h'(x) =<br />
2x - x 2<br />
f) f(x) = x ln x – x est dérivable pour x > 0 et f '(x) = 1lnx + x 1<br />
-1 = lnx<br />
x<br />
2ln(x + 1)<br />
f(x) = , est dérivable pour x+1> 0 donc pour x > -1<br />
g) x + 1<br />
1<br />
(x + 1) - ln(x + 1)<br />
et f '(x) = 2 x + 1<br />
(x + 1) 2<br />
⎛<br />
⎞<br />
⎜<br />
⎟ 1- ln(x + 1)<br />
⎜<br />
⎟ = 2<br />
⎜<br />
⎟ (x + 1)<br />
⎝<br />
⎠<br />
2<br />
⎛ ⎞<br />
⎝<br />
⎜<br />
⎠<br />
⎟<br />
h) h(x) = ln(1 + x ) est dérivable pour x≥0 et<br />
1<br />
f'(x) =<br />
2 x<br />
1+ x =<br />
1<br />
2 x(1+ x) =<br />
1<br />
2x + 2 x<br />
i) f(x) = ln(e x + 1) est dérivable pour tout x réels car 1+e x > 0 et f'(x) = ex<br />
e x + 1<br />
j) g(x) = x2 + (ln x) 2 est dérivable pour tout x > 0 et f'(x) = 2x + 2lnx × 1 ⎛ ⎞<br />
⎝<br />
⎜ x ⎠<br />
⎟<br />
k) h(x) = e x ln x est dérivable pour tout x > 0 et<br />
Exercice 12<br />
a) Soit f(x) =<br />
2<br />
x - 3<br />
f'(x) = e x lnx + ex<br />
x<br />
Trouver une primitive de f(x) sur ]3 ;+∞[ et sur ]-∞ ;3[<br />
= 2x + 2 lnx<br />
x
x - 1<br />
b) Soit f(x) =<br />
x +1<br />
Trouver une primitive de f(x) sur ]-1 ;+∞[<br />
x<br />
c) Soit f(x) =<br />
2 + x - 2<br />
x +1<br />
Trouver une primitive de f(x) sur ]-1 ;+∞[<br />
x - 1<br />
d) Soit f(x) =<br />
2<br />
(x +1)<br />
Trouver une primitive de f(x) sur ]-1 ;+∞[<br />
a) si x > 3 on pose u = x - 3 > 0 , u' = 1 et f(x) = 2 u'<br />
u<br />
si x > 3 , x - 3 < 0 , donc F(x) = 2ln u et F(x) = 2ln(3- x)<br />
page 8 / 16<br />
donc F(x) = 2ln u et F(x) = 2ln(x - 3)<br />
b) si x > -1 , f(x) = 1- 2 1<br />
x + 1<br />
on pose u = x + 1 > 0 , u' = 1 et f(x) = 1- 2 u'<br />
x(x + 1) - 2<br />
c) si x > 1 , f(x) = = x - 2 donc F(x) = x - 2ln u(x) et F(x) = x - 2ln(x + 1)<br />
x + 1<br />
u 1<br />
x + 1<br />
on pose u = x + 1 > 0 , u' = 1 et f(x) = x - 2 u'<br />
u<br />
d) si x > 1 , On cherche a et b tels que f(x) = a<br />
x + 1 +<br />
donc a = 1 et a + b = -1 donc b = -2 et f(x) = 1<br />
- 2<br />
x + 1<br />
on pose u = x + 1 > 0 , u' = 1 et f(x) = u'<br />
u<br />
Exercice 13<br />
Déterminer les limites suivantes :<br />
lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
(x - ln x)<br />
lim<br />
x→+∞ ln (1 + 1 + x2 )<br />
lim<br />
x→+∞<br />
a)<br />
b)<br />
( x - ln x )<br />
lim (x - ln x) =0+∞=+∞<br />
x→0<br />
x>0<br />
lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
c) lim<br />
x→+∞<br />
d)<br />
ln x<br />
x<br />
= ( lim lnx )(<br />
x→0<br />
x>0<br />
( ln x +<br />
1<br />
- 1 ) = +∞<br />
x<br />
lim<br />
x→+∞ ln (1 + 1 + x2 )<br />
1<br />
lim<br />
x→0 x<br />
x>0<br />
)=-∞<br />
- 2 u'<br />
u<br />
lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
donc F(x) = 1<br />
2 x2 - 2ln u(x) et F(x) = 1<br />
2 x2 - 2ln(x + 1)<br />
b a(x + 1) + b<br />
= 2<br />
(x + 1) (x + 1) 2 x -1<br />
=<br />
(x + 1) 2<br />
1<br />
(x + 1) 2<br />
⎛ -1 ⎞<br />
donc F(x) = ln u(x) - 2<br />
2<br />
⎝<br />
⎜ u(x) ⎠<br />
⎟<br />
ln x<br />
x<br />
et F(x) = ln(x + 1) + 2<br />
x + 1<br />
lim<br />
x→+∞<br />
lim ln (1 + 1 + x<br />
x→−∞<br />
2 ) lim<br />
x→0<br />
lim<br />
x→+∞<br />
( x + 1<br />
x<br />
lim 1+ 1+ x<br />
x→+∞<br />
2 ⎧<br />
⎪<br />
= +∞<br />
⎨<br />
lim lnx = +∞<br />
⎩<br />
⎪<br />
x→+∞<br />
+<br />
ln x<br />
)<br />
x2 lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
( ln x +<br />
1<br />
- 1 )<br />
x<br />
ln (1 + 1 + x 2 )<br />
(x + 1<br />
x<br />
+<br />
ln x<br />
)<br />
x2 donc ( th lim de fct composées) lim ln(1+ 1+ x<br />
x→+∞<br />
2 ) = +∞
e)<br />
f)<br />
g)<br />
h)<br />
lim<br />
x→−∞ ln (1 + 1 + x2 )=<br />
lim<br />
x→0 ln (1 + 1 + x2 )= ln (1 + 1 ) = ln2<br />
lim<br />
x→+∞<br />
i)<br />
lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
lim<br />
x→+∞<br />
lim<br />
x→+∞<br />
lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
lnx<br />
lnx<br />
x<br />
( x - ln x ) =<br />
( x + 1<br />
x<br />
+<br />
ln x<br />
)<br />
x2 = 0 et lim<br />
2<br />
x x→+∞<br />
(x + 1<br />
x +<br />
lnx<br />
) 2<br />
x<br />
2 = -∞ et lim<br />
x→0<br />
x>0<br />
lim<br />
x→+∞<br />
lim ln (1 + 1 + x<br />
x→−∞<br />
2 )=+∞<br />
x 1- lnx ⎛ ⎛ ⎞ ⎞<br />
⎜<br />
⎝ ⎝<br />
⎜ x ⎠<br />
⎟ ⎟<br />
⎠<br />
1<br />
= 0 donc par somme, lim<br />
x x→+∞<br />
lnx<br />
or lim<br />
x→+∞ x<br />
⎛<br />
⎝<br />
⎜<br />
x + 1<br />
x<br />
page 9 / 16<br />
= 0 donc lim ( x - lnx)<br />
= lim x = +∞<br />
+ lnx<br />
x 2<br />
1<br />
= +∞ donc on a une forme indétèrminée<br />
x<br />
( )<br />
x + 1 lnx 1<br />
+ = 2<br />
x x x 2 x3 + x 2 + lnx<br />
lim x<br />
x→0<br />
x>0<br />
3 + x 2 ( ) = 0⎞<br />
⎟<br />
⎟ Par somme lim<br />
x→0<br />
lim lnx = -∞ ⎟<br />
x>0<br />
x→0<br />
x>0<br />
⎠<br />
x 3 + x 2 ⎧<br />
⎪<br />
⎪<br />
⎪<br />
⎨<br />
⎪<br />
⎪ 1<br />
lim = +∞<br />
⎪x→0<br />
2<br />
x<br />
⎩x>0<br />
+ lnx<br />
Exercice 13<br />
( ) = -∞<br />
On considère la fonction f définie sur ]0 ; +∞[ par f(x) =<br />
Faire l'étude et la représentation graphique de f.<br />
On considère la fonction f définie sur ]0 ; +∞[ par f(x) =<br />
a) Limites :<br />
1 + ln x<br />
x<br />
⎞<br />
⎠<br />
⎟<br />
x→+∞<br />
= lim x = +∞<br />
x→+∞<br />
⎛<br />
par produit lim<br />
⎝<br />
⎜<br />
1 + ln x<br />
x<br />
x→0<br />
x>0<br />
x + 1<br />
x<br />
lim<br />
1 lnx<br />
f(x) = lim + lim = 0 + 0 = 0 la droite y=0 est asymptote à (C) en +∞<br />
x→+∞ x→+∞ x x→+∞ x<br />
⎛ 1 ⎞<br />
lim f(x) = lim (1+ lnx)<br />
x→0 x→0 ⎝<br />
⎜ x ⎠<br />
⎟<br />
x>0<br />
x>0<br />
or<br />
⎧ 1<br />
⎪lim<br />
= +∞<br />
⎪ x→0 x<br />
x>0<br />
⎨<br />
donc lim f(x) = -∞<br />
x→0<br />
⎪lim(1+<br />
lnx) = -∞ x>0<br />
x→0<br />
⎩⎪<br />
x>0<br />
b) Variations de f<br />
⎛ 1+ lnx ⎞<br />
f'(x) =<br />
⎝<br />
⎜ x ⎠<br />
⎟ ' =<br />
1<br />
x - (1+ lnx)<br />
x<br />
x 2<br />
si x ∈⎤⎦ 0;1⎡⎣<br />
alors f '(x) > 0 et f croissante<br />
si x ∈⎤⎦ 1;+∞⎡⎣<br />
alors f '(x) < 0 et f est décroissante<br />
c) Tableau de variation de f<br />
x 0 1 +∞<br />
= - lnx<br />
donc f ' a le signe de -lnx<br />
2<br />
x<br />
+ lnx<br />
x 2<br />
x→+∞<br />
⎞<br />
⎠<br />
⎟ = -∞
f ’(x) + 0 -<br />
Variation<br />
de f<br />
d) Représentation graphique<br />
Exercice 14<br />
1<br />
-∞ 0<br />
On considère la fonction f définie sur ]0 ; +∞[ par f(x) = ln x - 3(ln x) 2<br />
Faire l'étude et la représentation graphique de f. Etudier le signe de f(x) pour x ∈ ]0 ; +∞[.<br />
On considère la fonction f définie sur ]0 ; +∞[ par f(x) = ln x - 3(ln x) 2<br />
Étude et la représentation graphique de f.<br />
a) Limites :<br />
Limites en zéro<br />
f(x) = (lnx) 2<br />
lim(lnx)<br />
x→0<br />
⎛ 1 ⎞<br />
- 3<br />
⎝<br />
⎜ lnx ⎠<br />
⎟ : lim lnx = -∞,<br />
x→0 2 ⎧ = +∞<br />
⎪<br />
⎨ ⎛ 1 ⎞ donc par produit lim f(x) = -∞<br />
x→0<br />
⎪lim<br />
- 3<br />
x→0 ⎝<br />
⎜ lnx ⎠<br />
⎟ = -3<br />
⎩<br />
Limite en +∞ :<br />
lim (lnx)<br />
x→+∞<br />
lim lnx = +∞, donc<br />
x→+∞<br />
2 ⎧ = +∞<br />
⎪<br />
⎨ ⎛ 1 ⎞ donc par produit, lim f(x) = -∞<br />
x→+∞<br />
⎪ lim - 3<br />
x→+∞⎝<br />
⎜ lnx ⎠<br />
⎟ = -3<br />
⎩<br />
b) Variations de f<br />
f '(x) = lnx - 3(lnx) 2 donc f '(x) = 1<br />
1 1<br />
- 3× 2 × ln(x) = ( 1- 6ln(x) )<br />
x x x<br />
Pour x > 0, f '(x) > 0 ⇔ (1- 6ln(x)) > 0 donc si ln(x) < 1<br />
1<br />
6<br />
, c'est à dire si x > e<br />
6<br />
1 ⎤<br />
f est décroissante sur ⎥e<br />
⎦<br />
⎤<br />
f est croissante sur ⎥0;e<br />
⎦<br />
6 ;+∞<br />
1<br />
6<br />
⎡<br />
⎢<br />
⎣<br />
⎡<br />
⎢<br />
⎣<br />
1<br />
⎛<br />
6 et f admet un maximum en e qui vaut : f ⎜ e<br />
⎝<br />
c) Tableau de varaition de f<br />
1<br />
6 0 e<br />
+∞<br />
Signe de f ’(x) + 0 -<br />
Variation de f<br />
1/12<br />
-∞ -∞<br />
Etude du signe de f(x) pour x ∈ ]0 ; +∞[.<br />
X = ln x<br />
⎧X<br />
= ln x<br />
f(x) > 0 ⇔ ⎨<br />
⇔<br />
⎩X(1−<br />
3X) > 0 X ∈ 0; 1<br />
⎧<br />
⎪<br />
⎨ ⎤ ⎡<br />
⎪ ⎥ ⎢<br />
⎩ ⎦ 3⎣<br />
f(x) > 0 ⇔ x ∈ e 0 ⎧<br />
1<br />
1<br />
⎤ ⎡ ⎤ ⎡<br />
3<br />
3<br />
⎪<br />
⎥ ;e ⎢ = ⎥1;e<br />
⎢<br />
1<br />
6<br />
⎞<br />
⎟<br />
⎠<br />
page 10 / 16<br />
= 1<br />
6<br />
⎛ 1⎞<br />
- 3<br />
⎝<br />
⎜ 6 ⎠<br />
⎟<br />
2<br />
= 1<br />
12
IV : <strong>Logarithme</strong> décimal<br />
page 11 / 16