You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2<br />
An chéad eagrán 2010<br />
© An tSeirbhís um Fhorbairt Ghairmiúil do Bhunscoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na / An Chomhair<strong>le</strong> um Oideachas Gaeltachta<br />
agus Gaelscolaíochta<br />
ISBN: 0-9547233-9-2<br />
Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a chur i gcomhad<br />
athfhála, ná a tharchur ar aon mhodh, bíodh sin <strong>le</strong>ictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar<br />
thaifeadadh nó ei<strong>le</strong>, g<strong>an</strong> cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir.<br />
Comhair<strong>le</strong>oirí na Seirbhíse um Fhorbairt Ghairmiúil do Bhunscoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na a scríobh<br />
Stiúrthóir <strong>an</strong> tionscadail: T.J. Ó Ceallaigh, Comhordaitheoir Náisiúnta don <strong>Ghaeilge</strong>, SFGB<br />
Dearadh agus <strong>le</strong>ag<strong>an</strong> amach: Denis Baker, The Unlimited Design Comp<strong>an</strong>y<br />
Obair Ealaíne: Annette Crow<strong>le</strong>y, Dónal Ó Bric, Denis Baker<br />
An Chomhair<strong>le</strong> um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta a mhaoinigh <strong>an</strong> tionscadal<br />
Brunswick Press Ltd. a chlóbhuail in Éirinn<br />
Comhair<strong>le</strong>oirí na Seirbhíse um Fhorbairt Ghairmiúil do Bhunscoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na (2007-2008)<br />
Máire Mhic Chárthaigh<br />
Íde Ruaidh<br />
Sí<strong>le</strong> Ní Shéaghdha<br />
Conchobhar Ó Laoghaire<br />
Ciara Ní Mhaonai<strong>le</strong><br />
Aedín Ní Thuathail<br />
Ruairí Mac Dónaill<br />
Máirtín Ó Riordáin<br />
Clíodhna Ní Dhuinn<br />
Bríd Ní Dhonnchadha<br />
Clíodhna Furlong<br />
Máire Nic <strong>an</strong> Rí<br />
Máire Ní Bhuachalla<br />
Karen Brog<strong>an</strong><br />
S<strong>an</strong>dra Chute<br />
Anne Fo<strong>le</strong>y<br />
Olive Ke<strong>an</strong>e<br />
Seosamh Mac <strong>an</strong> Iomaire<br />
Michéal Mac Donnacha<br />
Máire Ní Chionnaigh<br />
Eimear Ní Niallagáin<br />
Bernadette Nic Fhionnlaoich<br />
Brídín Nic Uiginn<br />
Éamonn Ó hAilpín<br />
Nollaig Ní Chéil<strong>le</strong>achair<br />
Yvonne Uí Dhochartaigh<br />
Michéal Ó Dochartaigh<br />
Conall Ó Breacháin<br />
Anne Murphy<br />
Máirín Ní Chartúir<br />
Sinéad Ní Thorsnaigh<br />
Tá <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhrán seo ar fáil go digiteach ar<br />
www.pdst.ie agus ar www.cogg.ie PDF<br />
Admhálacha
Réamhrá<br />
Réamhrá<br />
Chuir <strong>an</strong> tSeirbhís um Fhorbairt Ghairmiúil do Bhunscoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na (SFGB) <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhrán<br />
seo <strong>le</strong> chéi<strong>le</strong> i gcomhpháirt <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gComhair<strong>le</strong> um Oideachas Gaeltachta agus<br />
Gaelscolaíochta (COGG) chun tacú <strong>le</strong> múinteoirí <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> a spreagadh, a<br />
cheiliúradh agus a shaibhriú. Is ar <strong>an</strong> gcumarsáid agus ar <strong>an</strong> bhfoghlaimeoir mar<br />
úsáideoir gníomhach na te<strong>an</strong>ga a <strong>le</strong>agtar béim sa <strong>le</strong>abhrán seo. I gCuraclam na<br />
Gaeilge tugtar tús áite do ghné seo na fíorchumarsáide.<br />
Is é cúram <strong>an</strong> mhúinteora suímh agus comhthéacs<strong>an</strong>na inchreidte cumarsáide a<br />
chothú inar gá don pháiste cumarsáid a dhé<strong>an</strong>amh trí <strong>Ghaeilge</strong>. Is féidir<br />
inspreagadh a thabhairt do pháistí má chruthaítear riacht<strong>an</strong>as chun <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga a<br />
úsáid. An dúshlán ná conas <strong>an</strong> riacht<strong>an</strong>as cumarsáide sin a chruthú g<strong>an</strong> de<br />
chomhthéacs cumarsáide go minic ach <strong>an</strong> seomra r<strong>an</strong>ga. Chuige sin, díríonn <strong>an</strong><br />
<strong>le</strong>abhrán seo ar riacht<strong>an</strong>ais te<strong>an</strong>geolaíochta na bpáistí i gcomhthéacs<strong>an</strong>na<br />
ilghnéitheacha na scoi<strong>le</strong>. Mealltar agus spreagtar na páistí chun <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> a<br />
úsáid <strong>le</strong> spraoi. Is trí pháirt a ghlacadh sna gníomhaíochtaí cumarsáide a spreag<strong>an</strong>n<br />
na feidhme<strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga, a shealbhaíonn <strong>an</strong> páiste <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong>.<br />
Sa <strong>le</strong>abhrán seo, mar sin, tá <strong>an</strong> chumarsáid mar sprioc. Is í <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga príomhuirlis<br />
na cumarsáide. Ní mór i gcónaí, timpeallacht foghlama te<strong>an</strong>ga a chruthú atá<br />
dearfach agus táirgiúil ar mhaithe <strong>le</strong> cruinneas gramadaí agus inniúlacht<br />
chumarsáideach a chothú. Úsáidtear <strong>an</strong> Cur Chuige Cumarsáideach mar struchtúr<br />
don fhoghlaim. I dtreo is go mbeidh <strong>an</strong> chumarsáid te<strong>an</strong>ga ar siúl de shíor sna<br />
hidirghníomhaíochtaí éisteachta, labhartha, léitheoireachta agus scríbhneoireachta,<br />
pléifidh <strong>an</strong> páiste <strong>le</strong> tasc<strong>an</strong>na réamhchumarsáideacha, cumarsáideacha agus<br />
iarchumarsáideacha.<br />
Seo thíos liosta achomair ar phríomhthréithe <strong>an</strong> chuir chuige chumarsáidigh:<br />
Foghlaimeoir-lárnach<br />
Béim ar chiall agus úsáid laethúil na te<strong>an</strong>ga<br />
Foghlaimeoirí gníomhacha<br />
Obair aonair, bheirte agus ghrúpa<br />
Pears<strong>an</strong>ú (gníomhaíochtaí a bhaine<strong>an</strong>n <strong>le</strong> saol <strong>an</strong> pháiste)<br />
Gníomhaíochtaí céillí agus spreagúla<br />
Bearnaí eolais (<strong>le</strong> féinfhoghlaim a spreagadh)<br />
Teagasctar <strong>an</strong> ghramadach de réir mar a bhíonn sí ag teastáil agus i gcomhthéacs<br />
den chuid is mó<br />
Teagasctar <strong>an</strong> ghramadach go ciorclach<br />
Tugtar tús áite do na feidhme<strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga<br />
Dearcadh níos dearfaí i <strong>le</strong>ith earráidí<br />
Teagasctar na sci<strong>le</strong><strong>an</strong>na éagsúla <strong>le</strong> chéi<strong>le</strong> oiread agus is féidir.<br />
Ba mhaith liom buíochas ó chroí a ghabháil <strong>le</strong>is na daoine ar fad a bhí páirteach in<br />
obair <strong>an</strong> tionscadail seo. Ní neart go cur <strong>le</strong> chéi<strong>le</strong>!<br />
Tá saibhreas ar <strong>le</strong>ith bainteach <strong>le</strong>is <strong>an</strong> nGaeilge. <strong>Spreag</strong> í <strong>le</strong> spraoi. Scaoil uait í!<br />
Bláth agus rath,<br />
T.J. Ó Ceallaigh<br />
Comhordaitheoir Náisiúnta don <strong>Ghaeilge</strong>,<br />
An tSeirbhís um Fhorbairt Ghairmiúil do Bhunscoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na. 3
4<br />
Clár Lch.<br />
Cuid 1: Cluichí Clóis: Moltaí 5<br />
Cuid 2: Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga 33<br />
Cuid 3: Cruinneas na Cainte 87<br />
Cuid 4: <strong>Spreag</strong>adh na Cainte 125<br />
Clár
Cuid 1<br />
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
5
6<br />
R<strong>an</strong>g<br />
Na<br />
Naíonáin<br />
Cluichí<br />
Cén t-am é a<br />
mhac tíre?<br />
Rith sa tóir<br />
Cluichí páirce<br />
Deir Ó<br />
Grádaigh<br />
Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga<br />
Ceiste<strong>an</strong>na a chur<br />
Eolas a thabhairt<br />
Ceiste<strong>an</strong>na a chur<br />
Ceiste<strong>an</strong>na a chur agus<br />
a fhreagairt<br />
Comhghairdeas agus<br />
comhbhrón a<br />
dhé<strong>an</strong>amh<br />
Iarraidh ar dhuine rud<br />
éigin a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Áitiú ar dhuine<br />
Dallamullóg a chur ar<br />
dhuine<br />
Daoine a eagrú<br />
Eiseamláirí<br />
Cén t-am é a mhac tíre?<br />
Tá sé a sé a chlog.<br />
Tá sé in am don dinnéar.<br />
Rithimis.<br />
Rug mé ort.<br />
Níor rug.<br />
Bhí mé sa bhai<strong>le</strong>.<br />
Cé atá sa tóir?<br />
Tá __ sa tóir .<br />
Tá tú gafa.<br />
Nílim.<br />
Tá tusa sa tóir <strong>an</strong>ois.<br />
Faigh <strong>an</strong> liathróid.<br />
Buail <strong>an</strong> liathróid.<br />
Chugamsa.<br />
Anseo.<br />
Fuair mé cúl.<br />
Sin cúl.<br />
Bhí sé ar fóraoil/ar seachrán.<br />
Maith thú.<br />
Mí-ádh.<br />
An bhfuil cead agam imirt?<br />
Ar mhaith <strong>le</strong>at imirt?<br />
Cad é <strong>an</strong> scór?<br />
A haon araon.<br />
A dó, a náid.<br />
Seasaigí.<br />
Suígí.<br />
Cuirigí.<br />
Stopaigí.<br />
Rithigí.<br />
Siúlaigí.<br />
Deir ó Grádaigh.<br />
Tá tú amuigh.<br />
Cén fáth a bhfuil mé amuigh?<br />
Sheas tú.<br />
Shuigh tú.<br />
Chuir tú.<br />
Stop tú ...srl.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
R<strong>an</strong>g<br />
R<strong>an</strong>g 1<br />
agus 2<br />
Cluichí<br />
Aimsigh agus<br />
folaigh<br />
Cluichí páirce<br />
(ar <strong>le</strong><strong>an</strong>)<br />
Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga<br />
Magadh faoi dhuine<br />
Maíomh<br />
Glaoch ar dhuine<br />
Comhghairdeas a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Iarraidh ar dhuine rud éigin a<br />
dhé<strong>an</strong>amh<br />
Eolas a léiriú<br />
Sásamh a léiriú<br />
Duine a ghríosú<br />
Foláireamh a thabhairt<br />
Iarraidh ar dhuine rud éigin a<br />
dhé<strong>an</strong>amh<br />
Eiseamláirí<br />
Téigí i bhfolach<br />
Dé<strong>an</strong>faidh mé comhaireamh go dtí a 10<br />
Táim ag teacht<br />
Cá bhfuil sibh?<br />
An bhfuil sibh réidh?<br />
An bhfuil sibh réidh, tá nó níl?<br />
Aimsithe!<br />
Tá buaite agam/againn<br />
Sinne na buaiteoirí!<br />
A Shéamuis! A Mháire!<br />
Faigh <strong>an</strong> liathróid<br />
Roghnaigh <strong>an</strong> fhoire<strong>an</strong>n<br />
Calaois a bhí <strong>an</strong>n<br />
Cic éirice atá <strong>an</strong>n!<br />
Cuir chugam <strong>an</strong> liathróid!<br />
Maith thú!<br />
Greamaigh as/aisti!<br />
Téigh i ng<strong>le</strong>ic <strong>le</strong>is/léi<br />
Luigh isteach air/uirthi.<br />
F<strong>an</strong> <strong>le</strong>is/léi.<br />
7
8<br />
R<strong>an</strong>g<br />
R<strong>an</strong>g 1<br />
agus 2<br />
Cluichí<br />
Téad léimní<br />
Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga Eiseamláirí<br />
Léim isteach.<br />
Cas <strong>an</strong> téad.<br />
Cé atá ag casadh na téide?<br />
Beirt sa lár<br />
Bí cúramach!<br />
Níos tapúla<br />
Níos moil<strong>le</strong><br />
Is é do sheal é<br />
Is é do shealsa é!<br />
Gabhaim pardún!<br />
Bhaineamar tuis<strong>le</strong> asat!<br />
Aon, dó,<br />
Capall is bó,<br />
Trí, ceathair,<br />
Bróga <strong>le</strong>athair,<br />
Cúig, sé,<br />
Cupán tae,<br />
Seacht, ocht,<br />
Se<strong>an</strong>bhe<strong>an</strong> bhocht,<br />
Naoi, deich,<br />
Císte te!<br />
Cé hé do Le<strong>an</strong>nán<br />
Cé hé do <strong>le</strong><strong>an</strong>nán?<br />
Cé hé do ghrá?<br />
An dtosaíonn a ainm <strong>le</strong> há nó bá?<br />
A,B,C,D.......<br />
Leag <strong>an</strong> Bord<br />
Leag <strong>an</strong> bord,<br />
Leag <strong>an</strong> bord,<br />
Sci<strong>an</strong> is forc<br />
Is plátaí in ord.<br />
Piobar dubh,<br />
Piobar dubh,<br />
Prátaí nua<br />
Is cúpla ubh.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
R<strong>an</strong>g<br />
R<strong>an</strong>g 3<br />
agus 4<br />
Cluichí<br />
Cluichí páirce<br />
Cnónna<br />
capaill<br />
Saoradh -<br />
Sáite sa Chré<br />
Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga<br />
Duine a ghríosú<br />
Comhghairdeas a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Foláireamh a thabhairt<br />
Magadh faoi dhuine<br />
Cosc a chur ar iompar duine<br />
Léiriú gur gá rud éigin a<br />
dhé<strong>an</strong>amh<br />
Duine a eagrú<br />
Ceartú <strong>le</strong> béim chuí<br />
Áitiú ar dhuine<br />
Duine a rialú nó a smachtú<br />
Sé<strong>an</strong>adh<br />
Daoine a eagrú<br />
Eolas a léiriú agus a fhiosrú<br />
Eiseamláirí<br />
Tabhair faoi!<br />
Beir air!<br />
An-mhaith/ ar fheabhas!<br />
Ardfhear/ Ardbhe<strong>an</strong>!<br />
Ar aghaidh <strong>le</strong>at!<br />
Maith thú!<br />
An-bhreith!<br />
An-chic!/ An-bhloc!<br />
Seachain taobh thiar díot!<br />
Le<strong>an</strong> é/í!<br />
Cén cineál p<strong>le</strong>idhcíochta atá ar siúl<br />
agat?<br />
Tabhair lascadh/lascáil bhreá don<br />
chaid/liathróid!<br />
Tá <strong>an</strong> téad sin róghearr.<br />
Tá tú á luascadh.<br />
Ná bí á luascadh.<br />
Caithfidh tú é a choimeád socair.<br />
Tóg go bog é!<br />
Scaoil <strong>le</strong>is.<br />
Seachain!<br />
Ní hé do sheal é!<br />
Mo shealsa a bhí/ atá <strong>an</strong>n!<br />
Mo sheal arís!<br />
F<strong>an</strong> go gce<strong>an</strong>glóidh mé é!<br />
Tóg d’aimsir/ Tóg do chuid ama.<br />
Leag mé lámh ort.<br />
Ar aghaidh <strong>le</strong>at abhai<strong>le</strong>.<br />
Cá bhfuil <strong>an</strong> bai<strong>le</strong> go díreach?<br />
Caithfidh duine tú a shaoradh.<br />
Cé a scaoil saor thú?<br />
Scaoilte saor.<br />
Tá tú gafa!<br />
Níl ná é!<br />
Níl mé ná é!<br />
Ná buail sa chos é/ í<br />
Ná buail faoin gcam é!<br />
As riocht.<br />
Díbeartha.<br />
9
10<br />
R<strong>an</strong>g<br />
R<strong>an</strong>g 5<br />
agus 6<br />
Cluichí<br />
Cluichí<br />
tomhais<br />
Spás oscailte<br />
Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga<br />
Ceiste<strong>an</strong>na a chur agus a<br />
fhreagairt<br />
Eolas a fhiosrú<br />
Duine a rialú nó a smachtú<br />
Sé<strong>an</strong>adh<br />
Daoine a eagrú<br />
Eolas a léiriú agus a fhiosrú<br />
Iarraidh ar dhuine rud éigin a<br />
dhé<strong>an</strong>amh<br />
Tuairisciú<br />
Duine a ghríosú<br />
Eiseamláirí<br />
An mbíonn sé ar siúl...?<br />
An ........é/í?<br />
Is ea/ ní hea<br />
Is .....é/í/ ní ......é/í<br />
An tú.......?<br />
Is mé/ ní mé<br />
An bhfuil baint agat <strong>le</strong>.....?<br />
Scaipigí<br />
Líonaigí<br />
Tarraing cic air!<br />
Seachain!<br />
Seachain nach gcuirfidh tú amach é!<br />
Bhí sé amuigh<br />
Ní raibh<br />
Ní raibh ná é!<br />
Lasmuigh!<br />
An-bhreith!<br />
Ná scaoil <strong>le</strong>is!<br />
Dhein/Rinne tú éagóir!<br />
Anuas sa mhullach orm!<br />
Cloígh <strong>le</strong>is na rialacha<br />
Níl tú ag cloí........<br />
Caithfidh sibh cloí <strong>le</strong>is na.....<br />
Ní tusa atá i bhfeighil!<br />
Cad é mar chic!<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
R<strong>an</strong>g<br />
R<strong>an</strong>g 5<br />
agus 6<br />
Cluichí<br />
Cluichí páirce<br />
Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga Eiseamláirí<br />
Bhí sé/ sí sa chearnóg<br />
Sin cúinne!<br />
Rinne/ Dhein sé/ sí calaois orm!<br />
Fuair siad cic saor/taobhlíne.<br />
Coinnigh/ Coimeád/ F<strong>an</strong> <strong>le</strong>is/ léi!<br />
Leath-am<br />
Ar seachrán/ ar fóraoil<br />
Idir na cuaillí<br />
Thar <strong>an</strong> trasnán<br />
Iompaigh/ Cas timpeall<br />
Tabhair dom <strong>an</strong> liathróid.<br />
Ardaigh <strong>an</strong> liathróid.<br />
Chuaigh sé/ sí ar ruathar aonair.<br />
Bhí ádh/ mí-ádh orainn.<br />
Rinne sibh bhur ndícheall!<br />
Glac <strong>an</strong> cúilín.<br />
Bhuail sé/ sí <strong>an</strong> trasnán<br />
Scór den scoth!<br />
Tá sé imithe thar <strong>an</strong> taobhlíne.<br />
Bronnadh <strong>an</strong> corn orainn.<br />
Bhuamar bonn <strong>an</strong> duine.<br />
Táim gortaithe.<br />
Táim ag imirt pei<strong>le</strong>/ caide.<br />
Táim ag imirt iománaíochta/<br />
camógaíochta.<br />
Sinne na buaiteoirí<br />
11
12<br />
Téama: Caitheamh Aimsire<br />
Fothéama: Cluichí sa Chlós- Deir Ó Grádaigh<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: Naíonáin<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/ Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n treoracha a <strong>le</strong><strong>an</strong>úint as Gaeilge<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n treoracha a thabhairt as Gaeilge<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
Is féidir réimse <strong>le</strong>ath<strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga a sheoladh isteach <strong>an</strong>seo: m.sh.<br />
1. Lámha trasna<br />
2. Lámha suas<br />
3. Lámha síos<br />
4. Téigh/Téigí a chodladh<br />
5. Dúisigh/Dúisígí<br />
6. Bígí crosta/breoite/ tuirseach/ag gáire srl.<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Glaonn <strong>an</strong> múinteoir na treoracha amach i dtús báire agus dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n sé/sí na<br />
geáitsí a ghabh<strong>an</strong>n <strong>le</strong>o. Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n na páistí aithris air/ uirthi. Dé<strong>an</strong> é seo a<br />
ch<strong>le</strong>achtadh go minic nó go bpiocfaidh na páistí suas <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga atá idir<br />
chamáin.<br />
Mínigh <strong>an</strong>ois do na páistí nár chóir dóibh aon rud a dhé<strong>an</strong>amh mura<br />
gcloise<strong>an</strong>n siad <strong>an</strong> frása “Deir Ó Grádaigh”. Taispeáin dóibh cad atá i gceist <strong>le</strong><br />
treoracha a thabhairt <strong>le</strong> gach dara habairt agus g<strong>an</strong> é <strong>le</strong>is.<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir geáitse ar dtús, agus <strong>an</strong>sin dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n roinnt páistí geáitsí<br />
éagsúla. Glaonn <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g <strong>an</strong> geáitse amach nuair a bhíonn sé dé<strong>an</strong>ta.<br />
Nuair atá dóthain c<strong>le</strong>achtaidh dé<strong>an</strong>ta ag <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g agus iad ar a suaimhneas <strong>le</strong>is<br />
<strong>an</strong> téarmaíocht, iarr ar dhaltaí éagsúla teacht amach agus na treoracha “Deir<br />
Ó Grádaigh” a ghlaoch amach.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Chun críoch a chur <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gceacht, glaonn <strong>an</strong> múinteoir 5/6 threoir amach go<br />
tapa, ag iarraidh gach aon duine a chur amach.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Difreálú:<br />
Ba cheart go mbeadh gach páiste in <strong>an</strong>n dó seo. Foghlaimeoidh páistí áirithe <strong>an</strong><br />
téarmaíocht go tapa agus is féidir iarraidh orthu teacht amach ar dtús.<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Éisteacht & Labhairt<br />
Comhtháite <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gCorpoideachas<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht <strong>an</strong> mhúinteora<br />
Féinmheastóireacht:<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n na treoracha a <strong>le</strong><strong>an</strong>úint?<br />
An raibh siad in <strong>an</strong>n treoracha a thabhairt?<br />
An féidir níos mó treoracha a thabhairt isteach?<br />
13
14<br />
Téama: Caitheamh Aimsire<br />
Fothéama: Cluichí sa Chlós – Saoradh - Ceacht a hAon<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: 3/4<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/ Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n:<br />
Te<strong>an</strong>ga chuí a ch<strong>le</strong>achtadh agus a shealbhú sa r<strong>an</strong>g a d’oirfeadh don chluiche<br />
clóis, “Saoradh”<br />
Eolas a léiriú agus a fhiosrú<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. Ar rug tú ar (<strong>an</strong>)....?<br />
2. (Níor) Rug mé ar (<strong>an</strong>) .....<br />
3. Cá bhfuil <strong>an</strong> ______ (bai<strong>le</strong>) go díreach?<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
luaschártaí <strong>le</strong>is na téarmaí cuí, scafall<br />
rudaí <strong>le</strong> caitheamh/teilge<strong>an</strong><br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Saoradh – An Scéal<br />
Am lóin mhóir a bhí <strong>an</strong>n. Bhí R<strong>an</strong>g a Ceathair amuigh sa chlós agus iad ag baint suilt<br />
as <strong>an</strong> mbriseadh. Lá brothallach buí a bhí <strong>an</strong>n, g<strong>an</strong> néal sa spéir. Bhí <strong>le</strong>oithne bhog ag<br />
séideadh.<br />
Theastaigh ón r<strong>an</strong>g cluiche r<strong>an</strong>ga a eagrú ina mbeadh gach duine páirteach. Shocraigh<br />
siad ar <strong>an</strong> gcluiche “Saoradh” a imirt. D’aontaigh <strong>an</strong> múinteoir, ag rá gur chluiche<br />
iontach fuinniúil é.<br />
Ar dtús, roinn <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g ina dhá <strong>le</strong>ath: foire<strong>an</strong>n A agus foire<strong>an</strong>n B. Ansin,<br />
b’éige<strong>an</strong> dóibh beartú cé acu <strong>le</strong>ath a bheadh sa tóir ar dtús. Chuir siad ar chrainn é<br />
agus bhuaigh foire<strong>an</strong>n A.<br />
Díreach <strong>an</strong>sin, phléigh siad na rialacha a bhaine<strong>an</strong>n <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gcluiche. Ba iad na<br />
rialacha a d’aontaigh siad ná:<br />
1. nach raibh cead ag aon duine duine ei<strong>le</strong> a bhualadh faoin gcam<br />
2. go mbeadh duine “díbeartha” go dtí <strong>an</strong> “príosún” dá mbéarfaí air/uirthi<br />
3. go scaoilfí saor pé duine a bhí mar <strong>an</strong> chéad duine istigh, nuair a thabharfaí<br />
duine ei<strong>le</strong> isteach<br />
4. go mbeadh 10 nóiméad <strong>an</strong> taobh sa tóir<br />
5. go mbeadh teorainn spáis <strong>an</strong>n agus dá rachadh duine “thar teorainn”, go<br />
gcuirfí isteach sa phríosún é/í<br />
É sin dé<strong>an</strong>ta, thug siad faoin gcluiche a imirt, agus bhain siad spórt is spraoi as.<br />
Saoradh – Conas é a imirt?<br />
1. Roinn <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g ina dhá <strong>le</strong>ath: Foire<strong>an</strong>n A agus Foire<strong>an</strong>n B.<br />
2. Bíonn foire<strong>an</strong>n amháin sa tóir.<br />
3. Bíonn <strong>an</strong> fhoire<strong>an</strong>n ei<strong>le</strong> ag iarraidh iad a sheachaint.<br />
4. Roghnaigh “bai<strong>le</strong>” nó “príosún”.<br />
5. Cuir teorainn spáis <strong>an</strong>n <strong>le</strong> cóin.<br />
6. Bíonn <strong>an</strong> fhoire<strong>an</strong>n atá sa tóir ag comhaireamh.<br />
Bíonn <strong>an</strong> fhoire<strong>an</strong>n ei<strong>le</strong> ag éalú laistigh den teorainn spáis.<br />
7. Nuair a bheirtear ar dhuine, cuirtear sa phríosún é/í.<br />
8. Nuair a chuirtear duine sa phríosún, scaoiltear saor pé duine is faide a bhíonn<br />
<strong>an</strong>n.<br />
9. Tugtar 10 nóiméad do na foirne agus <strong>an</strong>sin athraítear na róil.<br />
15
16<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Cluiche te<strong>an</strong>ga: “Cá bhfuil sé?” Treoirlínte do Mhúinteoirí Leath<strong>an</strong>ach 79.<br />
Rudaí á gcur i bhfolach ag <strong>an</strong> múinteoir ar dtús (fad agus atá súi<strong>le</strong> na bpáistí<br />
dúnta), <strong>an</strong>sin á gcur i bhfolach ag páiste sa seomra r<strong>an</strong>ga (Is iad na rudaí<br />
cé<strong>an</strong>na a bheidh á gcaitheamh/dteilge<strong>an</strong> acu dá chéi<strong>le</strong> thíos).<br />
Múinteoir/páiste ag ceistiú “Cá bhfuil <strong>an</strong> _________ go díreach?”<br />
“Níl a fhios agam/againn.”<br />
Taispeán<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir rudaí ar <strong>le</strong>ith, m.sh. téidí, liathróid, ol<strong>an</strong>n srl.<br />
Caithe<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir na rudaí seo chuig páistí éagsúla. Nuair a bheire<strong>an</strong>n<br />
<strong>an</strong> páiste ar <strong>an</strong> rud cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> cheist “Ar rug tú ar <strong>an</strong> _______?”<br />
Freagraíonn <strong>an</strong> páiste “(Níor) Rug mé ar <strong>an</strong> _______.”<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Ansin cuirtear páiste ag caitheamh ruda chuig <strong>an</strong> múinteoir nó chuig páiste<br />
ei<strong>le</strong> agus ag cur na ceiste “Ar rug tú ar <strong>an</strong> _________?” Freagraíonn <strong>an</strong><br />
páiste/múinteoir “(Níor) Rug mé ar <strong>an</strong> _________.”<br />
Más mi<strong>an</strong> píosa spraoi a chur <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gceacht féadtar áite<strong>an</strong>na a mhalartú má<br />
fhreagraíonn <strong>an</strong> páiste <strong>an</strong> cheist i gceart nó féadtar <strong>an</strong> rud a chaitheamh<br />
timpeall <strong>an</strong> tseomra in ord aibítre ainmneacha na bpáistí.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Féadtar <strong>an</strong> abairt “(Níor) Rug mé ar _________ “ a scríobh agus pictiúir a<br />
tharraingt chun dul léi. Féad<strong>an</strong>n múinteoirí iad seo a chrochadh timpeall na<br />
scoi<strong>le</strong> chun páistí sna r<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na ei<strong>le</strong> a spreagadh chun na frásaí seo a úsáid sa<br />
chlós.<br />
Is féidir dul siar <strong>le</strong> druil ar na botúin mhóra trí chaint faoin gcluiche, trí<br />
dhrui<strong>le</strong><strong>an</strong>na agus <strong>an</strong> múinteoir ag cur na ceiste “Ar rug tú ar (<strong>an</strong>) _________?”<br />
Beidh gá <strong>le</strong> dul siar ar shéimhiú “Rug mé ar theidí/Sheán.” Beidh gá <strong>le</strong> dul siar<br />
ar urú “Rug mé ar <strong>an</strong> dteidí/mbloicín srl.” (Tabhair faoi deara: sa Chaighdeán<br />
Oifigiúil ní bhíonn úrú roimh d nó t i ndiaidh <strong>an</strong> réamhfhocail + alt - ar <strong>an</strong><br />
téidí/ ag <strong>an</strong> doras - ach bíonn úrú <strong>le</strong> feiceáil roimh na litreacha seo i gc<strong>an</strong>úintí<br />
áirithe).<br />
Difreálú:<br />
Glac <strong>le</strong> freagraí gairide “Rug mé? / Níor rug mé.”<br />
B’fhéidir go mbeadh páistí áirithe in <strong>an</strong>n “Beir ar <strong>an</strong> _________” a rá sula<br />
gcaithe<strong>an</strong>n siad <strong>an</strong> rud chuig páiste ei<strong>le</strong>.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Nasc na sci<strong>le</strong><strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga – Éisteacht, Labhairt, Léitheoireacht agus<br />
Scríbhneoireacht<br />
Comhtháthú:<br />
Corpoideachas Snáithe: cluichí<br />
Snáithaonad: cluichí a cheapadh agus a imirt<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht <strong>an</strong> mhúinteora<br />
Ar úsáid na páistí <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga?<br />
An raibh aon te<strong>an</strong>ga ei<strong>le</strong> ag teastáil?<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n na heiseamláirí a úsáid i gcomhthéacs?<br />
An raibh <strong>an</strong> comhthéacs réadúil?<br />
Féinmheastóireacht:<br />
An gá a thuil<strong>le</strong>adh c<strong>le</strong>achtaidh a dhé<strong>an</strong>amh ar <strong>an</strong> urú - ar <strong>an</strong> mbloicín srl?<br />
An gá a thuil<strong>le</strong>adh c<strong>le</strong>achtaidh a dhé<strong>an</strong>amh ar <strong>an</strong> séimhiú - ar theidí srl?<br />
17
18<br />
Téama: Caitheamh Aimsire<br />
Fothéama: Cluichí Clóis – Saoradh - Ceacht a Dó<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: 3/4<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n:<br />
Te<strong>an</strong>ga chuí a ch<strong>le</strong>achtadh agus a shealbhú sa r<strong>an</strong>g a d’oirfeadh don chluiche<br />
clóis, “Saoradh”<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. Duine a rialú agus a eagrú: “Ar aghaidh <strong>le</strong>at abhai<strong>le</strong>”<br />
“Caithfidh duine tú a shaoradh”<br />
2. Ceiste<strong>an</strong>na a chur: “Cé a scaoil saor thú?”<br />
3. Duine a rialú agus a smachtú: “Tá tú scaoilte saor”<br />
“Tá tú gafa”<br />
4. Sé<strong>an</strong>adh: “Níl ná é”<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
luaschártaí <strong>le</strong>is na téarmaí cuí, scafall<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Plé faoin bpríosún. Cén fáth a dté<strong>an</strong>n daoine <strong>an</strong>n? Cad a deir na gardaí agus<br />
iad ag gabháil daoine? Cad a deir <strong>an</strong> breitheamh sa chúirt? Cad a deir <strong>an</strong> Bord<br />
Parúil agus <strong>an</strong> duine á scaoi<strong>le</strong>adh saor?<br />
An te<strong>an</strong>ga chuí a chlárú ar scafall timpeall <strong>an</strong> tseomra.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
1. Rólghlacadh/ Drámaíocht<br />
2. Drámaí a chur ar bun, na páistí ina ngrúpaí de chúigear, agus róil <strong>an</strong> choirpigh,<br />
<strong>an</strong> gharda, <strong>an</strong> bhreithimh, <strong>an</strong> oifigigh phríosúin agus duine sa bhai<strong>le</strong> acu. Iad a<br />
chur ag cumadh, ag c<strong>le</strong>achtadh agus ag dé<strong>an</strong>amh <strong>an</strong> dráma ag cinntiú go<br />
mbíonn siad dírithe ar na frásaí a <strong>le</strong><strong>an</strong>as a chur s<strong>an</strong> áireamh i measc na<br />
bhfrásaí ei<strong>le</strong> a d’úsáidfidís<br />
“Ar aghaidh <strong>le</strong>at go dtí <strong>an</strong> príosún”<br />
“Ar aghaidh <strong>le</strong>at abhai<strong>le</strong>”<br />
“Caithfidh duine tú a shaoradh”<br />
“Cé a scaoil saor thú?”<br />
“Tá tú scaoilte saor”<br />
“Tá tú gafa”<br />
“Níl ná é”<br />
3. Alt don nuachtán áitiúil a scríobh faoin gcás cúirte<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Dul siar <strong>le</strong> druil ar na botúin mhóra trí chaint faoin drámaíocht, trí dhrui<strong>le</strong><strong>an</strong>na<br />
ach go háirithe “Caithfidh duine tú a shaoradh”<br />
Difreálú:<br />
Níos lú téarmaí a lorg<br />
Grúpaí measctha.<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Nasc na sci<strong>le</strong><strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga – Éisteacht, Labhairt, Léitheoireacht agus<br />
Scríbhneoireacht<br />
Comhtháthú:<br />
Corpoideachas Snáithe: cluichí<br />
Snáithaonad: cluichí a cheapadh agus a imirt<br />
Drámaíocht<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht <strong>an</strong> mhúinteora<br />
Ar úsáid na páistí <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga?<br />
Féinmheastóireacht:<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n na heiseamláirí a úsáid i gcomhthéacs?<br />
An raibh aon te<strong>an</strong>ga ei<strong>le</strong> ag teastáil?<br />
19
20<br />
Téama: Caitheamh Aimsire<br />
Fothéama: Cluichí Clóis – Saoradh - Ceacht a Trí<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: 3/4<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n:<br />
Te<strong>an</strong>ga chuí a ch<strong>le</strong>achtadh agus a shealbhú sa r<strong>an</strong>g a d’oirfeadh don<br />
chluiche clóis, “Saoradh”<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. Daoine a rialú agus a smachtú: “Ná buail sa chos é”<br />
“Ná buail faoin gcam é”<br />
“Tá tú díbeartha”<br />
“Tá sé imithe thar teorainn”<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
luaschártaí <strong>le</strong>is na téarmaí cuí, scafall<br />
Cóip den scéal ag gach duine<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
An scéal “Saoradh” a léamh dóibh.<br />
An cluiche agus na rialacha a phlé.<br />
Na rialacha a scríobh i gcomhpháirt <strong>le</strong>na chéi<strong>le</strong> sa r<strong>an</strong>g.<br />
Dul siar ar na heiseamláirí ó cheacht<strong>an</strong>na a haon agus a dó.<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
An cluiche a imirt sa chlós <strong>le</strong>is na páistí i ngreillí.<br />
Grúpa beag ar dtús chun é a léiriú agus <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga chuí á húsáid acu.<br />
Ansin <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g roinnte ina dhá <strong>le</strong>ath chun <strong>an</strong> cluiche a imirt.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Dul siar <strong>le</strong>is na páistí ar <strong>an</strong> gcluiche agus ar na heiseamláirí atá sealbhaithe acu.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Difreálú:<br />
Grúpaí measctha<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Nasc na sci<strong>le</strong><strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga – Éisteacht, Labhairt, Léitheoireacht agus<br />
Scríbhneoireacht<br />
Comhtháthú:<br />
Corpoideachas Snáithe: cluichí<br />
Snáithaonad: cluichí a cheapadh agus a imirt<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht<br />
Ar úsáid na páistí <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga?<br />
An raibh aon te<strong>an</strong>ga ei<strong>le</strong> ag teastáil?<br />
Féinmheastóireacht:<br />
Ar thuig siad rialacha <strong>an</strong> chluiche?<br />
An gá cur <strong>le</strong>is na rialacha?<br />
An raibh gach duine páirteach?<br />
21
22<br />
Téama: Caitheamh Aimsire<br />
Fothéama: Cluichí Clóis – Aimsigh agus Folaigh 1<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: 1/2<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n te<strong>an</strong>ga chuí a ch<strong>le</strong>achtadh agus a shealbhú<br />
sa r<strong>an</strong>g a d’oirfeadh don chluiche clóis, “Aimsigh agus Folaigh”<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. Orduithe a thabhairt: Téigí i bhfolach<br />
2. Maíomh: Dé<strong>an</strong>faidh mé comhaireamh go dtí<br />
a deich.<br />
Táim ag teacht<br />
3. Ceiste<strong>an</strong>na a chur: Cá bhfuil sibh?<br />
An bhfuil sibh réidh? Tá/Níl<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
luaschártaí <strong>le</strong>is na téarmaí cuí, scafall<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Míniú a thabhairt ar conas <strong>an</strong> cluiche a imirt: páiste amháin ag comhaireamh<br />
agus a s(h)úi<strong>le</strong> dúnta fad is atá <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g ag dul i bhfolach in áite<strong>an</strong>na éagsúla<br />
timpeall <strong>an</strong> chlóis/halla. Nuair atá uimhir a deich ráite ag <strong>an</strong> bpáiste té<strong>an</strong>n<br />
sé/sí ag lorg na bpáistí atá i bhfolach. Nuair a bheire<strong>an</strong>n sé/sí ar pháiste<br />
caithfidh <strong>an</strong> páiste sin cabhair a thabhairt chun na páistí ei<strong>le</strong> a aimsiú.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Drui<strong>le</strong><strong>an</strong>na chun <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga nua a fhoghlaim.<br />
“Dé<strong>an</strong>faidh mé comhaireamh go dtí a deich – a haon, a dó srl”<br />
Beirt i mbun rólghlactha.<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
An cluiche á imirt sa chlós faoi stiúir <strong>an</strong> mhúinteora. 4 ghrúpa de sheisear (nó<br />
mar sin). Grúpa amháin á imirt os comhair <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g-ghrúpa ar dtús.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Dul siar <strong>le</strong> druil ar na botúin mhóra trí chaint faoin gcluiche, trí dhrui<strong>le</strong><strong>an</strong>na<br />
Leabhair bheaga a dhé<strong>an</strong>amh ar “Aimsigh agus Folaigh” – na páistí ag tarraingt<br />
pictiúr d’áite<strong>an</strong>na inar féidir <strong>le</strong>o dul i bhfolach agus ag scríobh abairtí<br />
bunúsacha bunaithe ar na heiseamláirí thíos faoi na pictiúir.<br />
Difreálú:<br />
Grúpaí measctha.<br />
Glac <strong>le</strong> “i bhfolach”, “Mise ag comhaireamh”<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Nasc na sci<strong>le</strong><strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga – Éisteacht, Labhairt, Léitheoireacht agus<br />
Scríbhneoireacht<br />
Comhtháthú:<br />
Corpoideachas Snáithe: cluichí<br />
Snáithaonad: cluichí a cheapadh agus a imirt<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht<br />
Ar úsáid na páistí <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga?<br />
An raibh aon te<strong>an</strong>ga ei<strong>le</strong> ag teastáil?<br />
Féinmheastóireacht:<br />
An gá rialacha ei<strong>le</strong> a chumadh?<br />
Ar bhain na páistí taitneamh as?<br />
23
24<br />
Téama: Caitheamh Aimsire<br />
Fothéama: Cluichí Clóis – Aimsigh agus Folaigh 2<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: 1/2<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Go mbeadh <strong>an</strong> páiste in <strong>an</strong>n te<strong>an</strong>ga chuí a ch<strong>le</strong>achtadh agus a shealbhú<br />
sa r<strong>an</strong>g a d’oirfeadh don chluiche clóis, “Aimsigh agus Folaigh”<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. Maíomh: Tá tú aimsithe<br />
2. Sé<strong>an</strong>adh: Nílim aimsithe<br />
3. Magadh faoi dhuine: Tá buaite agam/againn<br />
Sinne na buaiteoirí<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
luaschártaí <strong>le</strong>is na téarmaí cuí, scafall<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Drui<strong>le</strong><strong>an</strong>na agus caint <strong>le</strong>is <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g chun “Tá tú aimsithe” “Nílim aimsithe”<br />
“Tá buaite agam/againn” agus “Sinne na buaiteoirí” a mhúineadh dóibh agus a<br />
mhealladh uathu.<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Cluiche Boird “Lúdó” a imirt i ngrúpaí ag baint úsáide as na heiseamláirí.<br />
Cuntas scríofa a choimeád ar <strong>an</strong> scór agus ar na buaiteoirí.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Dul siar <strong>le</strong> druil ar na botúin mhóra trí chaint faoin gcluiche agus trí<br />
dhrui<strong>le</strong><strong>an</strong>na<br />
Difreálú:<br />
Grúpaí measctha.<br />
Tá tú aimsithe (agam)<br />
Tá buaite agam (i scoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na T1– Bhuaigh mé. Is mise a bhuaigh)<br />
Sinne na buaiteoirí (i scoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na T1 - Bhuamar – Sinne <strong>an</strong> fhoire<strong>an</strong>n a<br />
bhuaigh)<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Nasc na sci<strong>le</strong><strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga – Éisteacht, Labhairt, Léitheoireacht agus<br />
Scríbhneoireacht<br />
Comhtháthú:<br />
Corpoideachas Snáithe: cluichí<br />
Snáithaonad: cluichí a cheapadh agus a imirt<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht<br />
Ar úsáid na páistí <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga?<br />
An raibh aon te<strong>an</strong>ga ei<strong>le</strong> ag teastáil?<br />
Féinmheastóireacht:<br />
Ar bhain na páistí taitneamh as?<br />
An gá rialacha ei<strong>le</strong> a chumadh?<br />
25
26<br />
Aimsithe!<br />
Ar aghaidh <strong>le</strong>at abhai<strong>le</strong><br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Clóis: Moltaí<br />
Tá buaite agam!<br />
Cá bhfuil <strong>an</strong> bai<strong>le</strong>?<br />
27
28<br />
Cá bhfuil <strong>an</strong> ______<br />
go díreach?<br />
Cé a scaoil saor thú?<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Caithfidh duine tú a<br />
shaoradh.<br />
Gafa<br />
.<br />
29
30<br />
Níl ná é!<br />
Scaoilte<br />
Cuid 1
Cluichí Clóis: Moltaí<br />
Sinne na buaiteoirí<br />
Téigí i bhfolach.<br />
31
32<br />
An bhfuil sibh réidh?<br />
Cuid 1
Cuid 2<br />
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
33
34<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
An bhféadfainn mo chóta a<br />
fháil/imeacht go dtí <strong>an</strong><br />
<strong>le</strong>ithreas/súgradh/ imirt<br />
libh?<br />
Ar buai<strong>le</strong>adh <strong>an</strong> clog<br />
che<strong>an</strong>a féin?<br />
Cén fad atá fágtha?<br />
Cén t-am is gá dúinn <strong>an</strong><br />
bainne a dhái<strong>le</strong>adh?<br />
Tá fuíl<strong>le</strong>ach fágtha...<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
Ar buai<strong>le</strong>adh <strong>an</strong> clog<br />
che<strong>an</strong>a féin?<br />
Cén fad atá fágtha?<br />
Tá fuíl<strong>le</strong>ach fágtha.<br />
An malartóidh tú liomsa?<br />
An roinnfidh tú liom?<br />
An imreoidh tú cluiche tóraíochta?<br />
An bhfuil <strong>an</strong> t-am istigh?<br />
Teastaíonn ón múinteoir labhairt <strong>le</strong>..<br />
An bhfuil cead agam súgradh ar <strong>an</strong><br />
bhféar/breis ama a fháil?<br />
Ar mhaith <strong>le</strong>at súgradh liom?<br />
An mbeidh cead againn <strong>an</strong> lón beag<br />
a chríochnú nuair a rachaimid<br />
isteach?<br />
An mbainfidh tú <strong>an</strong> craice<strong>an</strong>n den<br />
bh<strong>an</strong><strong>an</strong>a?<br />
An bhfuil <strong>an</strong> cloigín buailte?<br />
An bhfuil cead agam bheith chun<br />
tosaigh?<br />
An bhfuil cead agam <strong>an</strong> liathróid a<br />
fháil?<br />
An féidir linn rince/ c<strong>an</strong>adh duit?<br />
Ce<strong>an</strong>gail m’iallacha <strong>le</strong> do thoil<br />
An bhfuil cead agam mo chóta a<br />
fháil?/seasamh sa líne<br />
An bhfuilimid ag dul amach sa<br />
chlós?<br />
Ar bhuail <strong>an</strong> clog?<br />
Oscail/ Dún _______ <strong>le</strong> do thoil.<br />
Tá cabhair uaim.<br />
Go raibh maith agat.<br />
Iarratais<br />
Dul i gcion ar<br />
dhuine: iarraidh<br />
ar dhuine rud<br />
éigin a<br />
dhé<strong>an</strong>amh nó<br />
éi<strong>le</strong>amh ar<br />
dhuine rud éigin<br />
a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
An malartóidh tú liomsa?<br />
An imreoidh tú liom?<br />
An bhfuil <strong>an</strong> t-am istigh?<br />
Beir air.<br />
An féidir liom é a thógáil arís? Tóg<br />
arís é!<br />
Isteach sa bhosca.<br />
Buail é.<br />
Buail amach go hard/ go láidir é.<br />
Ná buail fós é.<br />
Dé<strong>an</strong> balla.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
An bhféadfainn mo chóta a<br />
fháil?<br />
An bhféadfainn imeacht go<br />
dtí <strong>an</strong> <strong>le</strong>ithreas?<br />
An bhféadfainn súgradh/<br />
imirt libh?<br />
Cén t-am is gá dúinn <strong>an</strong><br />
bainne a dhái<strong>le</strong>adh?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
An roinnfidh tú liom?<br />
Teastaíonn ón múinteoir labhairt <strong>le</strong><br />
________<br />
Téigh isteach<br />
Cad é <strong>an</strong> scór?<br />
Cé atá ag buach<strong>an</strong>?<br />
F<strong>an</strong>aigí siar.<br />
Iarr ar ________ é a thógáil.<br />
F<strong>an</strong> <strong>le</strong> ________<br />
An féidir linne <strong>an</strong> cor a thógáil?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
An bhfuil cead agam súgradh ar <strong>an</strong><br />
bhféar?<br />
An bhfuil cead againn breis ama a<br />
fháil?<br />
An mbeidh cead againn <strong>an</strong> lón a<br />
chríochnú nuair a rachaimid<br />
isteach?<br />
An bhfuil cead agam bheith chun<br />
tosaigh?<br />
An bhfuil cead againn dul suas go<br />
dtí <strong>an</strong> clós?<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir<br />
An imreoidh tú liomsa?<br />
Cá bhfuil tú i bhfolach?<br />
Brostaigh ort nó beidh tú gafa!<br />
Imigh <strong>le</strong>at!<br />
Bailigh <strong>le</strong>at!<br />
Ba mhaith liom cluiche<br />
_______ a imirt.<br />
Ná tabhair aon aird<br />
air/uirthi.<br />
Tá sé/ sí chun tosaigh/<br />
deiridh.<br />
Táimse chun tosaigh sa<br />
líne<br />
Táimse ar chúl<br />
Táimse i lár baill<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
D’aon ghnó a tharla sé.<br />
Tá timpiste i ndiaidh tarlú<br />
thall <strong>an</strong>sin.<br />
An bhfuil tú tagtha chugat<br />
féin arís?<br />
Cad faoi ndear <strong>an</strong> troid?<br />
Tusa faoi ndear é.<br />
Tharla sé trí thimpiste.<br />
An bhfuil tú gortaithe?<br />
Ní raibh aon bhaint agamsa <strong>le</strong>is.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Seachain/ Bí cúramach.<br />
Sh<strong>le</strong>amhnaigh mé.<br />
Tharraing sé cic/sonc/buil<strong>le</strong>/orm/<br />
air/uirthi.<br />
Tá ___ ag cur isteach orm.<br />
Cad a tharla?<br />
An rachaidh mé go dtí <strong>an</strong> oifig?<br />
Inis do do mhúinteoir é.<br />
Cad a tharla do Mháire/ duit?<br />
Thit mé.<br />
Bhuail sé mé/Bhrúigh sé mé.<br />
Timpiste a bhí <strong>an</strong>n.<br />
Tá sí/sé ag gol/caoineadh/<br />
gortaithe.<br />
Ghortaigh mé mo lámh/ mo chos/<br />
agus arai<strong>le</strong>.<br />
Timpiste<br />
Eolas a thabhairt<br />
agus a lorg:<br />
Ceiste<strong>an</strong>na a<br />
fhreagairt.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
D’aon ghnó a tharla sé.<br />
An bhfuil tú tagtha chugat<br />
féin arís?<br />
Cén fáth a raibh sibh ag<br />
argóint/ troid?<br />
Ar thosaigh tusa é?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
Tharla sé trí thimpiste.<br />
Ní raibh aon bhaint agamsa <strong>le</strong>is.<br />
Rinne/Dhein ________ d’aon ghnó<br />
é.<br />
Thit mé sa chlós.<br />
Tá mo ______ ag cur fola.<br />
Bhuail <strong>an</strong> liathróid m’aghaidh.<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir<br />
Tá _______ stróicthe/ salach/<br />
fliuch.<br />
Ghortaigh mé mo _______.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
Sh<strong>le</strong>amhnaigh mé.<br />
An rachaidh mé go dtí <strong>an</strong> oifig?<br />
Tá mo ______ ag cur fola.<br />
Bhuail <strong>an</strong> liathróid m’aghaidh.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
Tá timpiste i ndiaidh tarlú<br />
thall <strong>an</strong>sin.<br />
Téigh isteach agus faigh<br />
<strong>le</strong>igheas/ bindealán.<br />
35
36<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
Fágtar mé ar lár <strong>an</strong> t-am ar<br />
fad.<br />
Níor ghabh sé <strong>le</strong>ithscéal<br />
liom.<br />
An ndéarfaidh tú <strong>le</strong> ___<br />
nach bhfuil aon ghallúnach<br />
sa <strong>le</strong>ithreas?<br />
Ná bí ag gabháil dom.<br />
Tá tuil<strong>le</strong>adh ama uainn.<br />
Caithfear cothrom na Féinne<br />
a thabhairt do gach duine.<br />
Tá _____ ag cur as dom.<br />
Ní haon scór é sin.<br />
Bhain sé/sí liomóg asam.<br />
Níl sé/sí ag imirt go cothrom.<br />
Ná seas os mo chomhair.<br />
Bhí ______ garbh liom.<br />
Ní bhfuair mé aon se<strong>an</strong>s.<br />
Tá brón orm.<br />
Ná dé<strong>an</strong> é sin arís.<br />
Níl fonn súgartha orm.<br />
Níl éinne (aon duine) ag súgradh<br />
liom.<br />
Chaith sé/sí sei<strong>le</strong> liom.<br />
Thug sé/sí buil<strong>le</strong> dom.<br />
Imigh uaim!<br />
Tá ________ ag cur isteach orm.<br />
Tá ____________ ag brú.<br />
Thug sé buil<strong>le</strong>/ cic dom.<br />
Ghortaigh ________ mé.<br />
Níl sé/ sí sa líne.<br />
Tá brón/ cathú orm.<br />
Gearáin<br />
Dearcadh a léiriú<br />
agus a lorg:<br />
sásamh<br />
nó míshasamh a<br />
léiriú agus fiosrú<br />
faoi<br />
Mise atá i gce<strong>an</strong>nas.<br />
Bíonn ormsa é a dhé<strong>an</strong>amh i<br />
gcónaí!.<br />
Níl sé seo cothrom.<br />
Níl sé ceart ná cóir.<br />
Cén fáth nach ndé<strong>an</strong><strong>an</strong>n tú féin é?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
Níor ghabh sé <strong>le</strong>ithscéal<br />
liom.<br />
Tá tuil<strong>le</strong>adh ama uainn.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Tá ________ ag cur as dom.<br />
Bhain sé/sí liomóg asam/ as/ aisti.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
Fágtar mé ar lár <strong>an</strong> t-am ar<br />
fad.<br />
An ndéarfaidh tú <strong>le</strong><br />
________<br />
nach bhfuil aon ghallúnach<br />
fágtha sa <strong>le</strong>ithreas?<br />
Ná bí ag gabháil dom.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
Ní haon scór é sin.<br />
Níl sé/sí ag imirt go cothrom.<br />
Tá sé sin imithe thar <strong>an</strong> líne.<br />
Sheas _______ ar mo chos.<br />
Tá _______ ag screadaíl i mo<br />
chluas/ im’ aghaidh.<br />
Tá ________ ag caint fúm.<br />
Tá ________ ag glaoch<br />
<strong>le</strong>asainmneacha orm.<br />
Níl ________ deas liom.<br />
Tá ________ ag tabhairt amach<br />
dom.<br />
Tá ________ ag troid liom.<br />
Bhí greim á bhreith ag _______ orm.<br />
Níl aithne agam ar <strong>an</strong> duine sin.<br />
Tharraing ________ mo ghe<strong>an</strong>saí/<br />
mo chóta.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
Ná seas os mo chomhair amach.<br />
Tá brón (cathú) orm ach ná dé<strong>an</strong> é<br />
sin arís.<br />
Níl fonn súgartha orm.<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir.<br />
Bhí sé/ sí ag troid liomsa.<br />
Bhrúigh sé/ sí mé.<br />
Bhain sé/sí tuis<strong>le</strong> asam.<br />
Ní ligfidh sé/ sí dom súgradh.<br />
Ní ligfidh ______ dom imirt <strong>le</strong>is/<br />
léi.<br />
Ní féidir liom teacht ar ________.<br />
Bhí ________ ag tarraingt mo<br />
chuid gruaige.<br />
Bhain ________ geit asam.<br />
Tá ________ ag insint bréige/ na<br />
fírinne.<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
Níl a fhios agam cá bhfuil ________<br />
Chaill ________<br />
Is/Ní liomsa é.<br />
Rud Caillte<br />
Nílim ábalta teacht ar<br />
________.<br />
Cé <strong>le</strong>is é seo?<br />
Ní féidir liom ________ a aimsiú.<br />
Ar chaill tú ________?<br />
Chaill mé/níor chaill mé.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
Nílim in <strong>an</strong>n teacht ar<br />
________.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Ní féidir liom ________ a aimsiú.<br />
Cé a chaill/ Is <strong>le</strong> ___ é<br />
Níor chaill éinne (aon duine) é<br />
An bhfaca éinne (aon duine) ____?<br />
Tá tú reoite<br />
Níor chaill éinne (aon duine) é.<br />
An bhfaca éinne (aon duine)<br />
________?<br />
Chonaic / Ní fhaca<br />
Chaill mé mo théad scipeála.<br />
Cé <strong>le</strong>is é seo? Is liomsa é.<br />
Níl / Tá ________ agam.<br />
Chaill mé mo chóta/ mo<br />
ghe<strong>an</strong>saí/ mo léine/ agus arai<strong>le</strong>.<br />
Níl a fhios agam.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
An bhféadfainn dul amach<br />
go dtí <strong>an</strong> clós agus mo<br />
chóta a aimsiú?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
Cé <strong>le</strong>is é seo?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
An féidir liom dul timpeall <strong>le</strong>is <strong>an</strong><br />
______ seo?<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir<br />
Ní féidir liom teacht ar mo<br />
_______<br />
Sílim go bhfuil sé caillte agam.<br />
Níl ___ ag cloí <strong>le</strong>is na<br />
rialacha.<br />
Ceart go <strong>le</strong>or, sin mar a<br />
dhé<strong>an</strong>faimid é.<br />
Tá <strong>an</strong> t-am istigh<br />
Cé atá ag buach<strong>an</strong>/ag cailliúint?<br />
Ní raibh go <strong>le</strong>or ama againn.<br />
Níl tú ag <strong>le</strong><strong>an</strong>úint na rialacha.<br />
Duine sa turas.<br />
Druid siar.<br />
An dtosóimid?<br />
Rug _______ orm / ort / air / uirthi.<br />
Mise <strong>an</strong> tóraí.<br />
Beir greim ar ________<br />
Rug mé greim ar ________<br />
Rug mé ar <strong>an</strong> liathróid.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Sin feall/ calaois!<br />
As imirt.<br />
Rialacha<br />
Dul i gcion ar<br />
dhuine : duine a<br />
rialú nó a<br />
smachtú<br />
Daoine a eagrú<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
Níl ________ ag cloí <strong>le</strong>is na<br />
rialacha.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
Cé atá ag buach<strong>an</strong>?<br />
Cé atá ag cailliúint?<br />
Tógfaidh mise é.<br />
Do she<strong>an</strong>s.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
Ní raibh go <strong>le</strong>or ama againn!<br />
Níl tú ag <strong>le</strong><strong>an</strong>úint na rialacha.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
Táimid go léir chun riail nua<br />
a chur <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gcluiche.<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir.<br />
Do she<strong>an</strong>s <strong>an</strong>ois!<br />
Rith ar aghaidh.<br />
Rachaidh mé sa tóir ort.<br />
Ar aghaidh <strong>le</strong>at agus rachaidh mé<br />
i do dhiaidh.<br />
37
38<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
An bhfuil cead agam na<br />
foirne a roghnú?<br />
Níl cead againn súgradh ar<br />
<strong>an</strong> taobh sin den chlós.<br />
Ní féidir <strong>le</strong> haon duine lámh<br />
a <strong>le</strong>ag<strong>an</strong> ar <strong>an</strong> liathróid.<br />
Beidh <strong>an</strong> chéad rogha agamsa.<br />
Tá tú gafa.<br />
An bhfuil cead agam bheith i<br />
gce<strong>an</strong>nas?<br />
Tá mise <strong>le</strong>is <strong>an</strong> bhfoire<strong>an</strong>n seo.<br />
Piocaim ________.<br />
Do she<strong>an</strong>s/sheal <strong>an</strong>ois.<br />
Ar mhaith <strong>le</strong>at ________ a imirt?<br />
Ba mhaith/níor mhaith.<br />
Roghnú<br />
Foirne<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
An bhfuil cead agam <strong>an</strong><br />
fhoire<strong>an</strong>n a roghnú?<br />
Cén treo ina bhfuilimid ag imirt?<br />
Cén cluiche atá á imirt agaibh?<br />
Conas a imríonn tú é?<br />
Cé mhéad duine atá ag teastáil?<br />
Cé ei<strong>le</strong> atá ag imirt?<br />
Seo iad na rialacha.<br />
Caithfidh tú ____ a dhé<strong>an</strong>amh.<br />
Ní féidir <strong>le</strong>at ____ a dhé<strong>an</strong>amh sa<br />
chluiche.<br />
An bhfuil tú ag iarraidh súgradh<br />
liom/linn?<br />
Ní féidir liom mar... táim ag súgradh<br />
<strong>le</strong> Seán/ghortaigh mé mo chos.<br />
Bhíomar ag imirt pei<strong>le</strong>/ iomána/<br />
sacair.<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir<br />
An malartóidh tú liomsa?<br />
Imreoidh mé <strong>an</strong> cluiche tóraíochta.<br />
Dul i gcion ar<br />
dhuine.<br />
Cuireadh a<br />
thairiscint, nó<br />
glacadh <strong>le</strong>is, nó<br />
é a dhiúltú agus<br />
fiosrú faoi.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
An bhfuil cead agamsa ár<br />
bhfoire<strong>an</strong>n a <strong>le</strong>ag<strong>an</strong><br />
amach?<br />
Níl ________ s<strong>an</strong> áireamh<br />
fós.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Cén treo ina bhfuilimid ag imirt?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
An féidir <strong>le</strong> ________ imirt linn?<br />
Is ce<strong>an</strong>naire tú.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
Beidh <strong>an</strong> chéad rogha agamsa.<br />
Mise <strong>an</strong> captaen.<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4 .<br />
i lár na páirce<br />
na tosaithe<br />
na lántosaithe<br />
na <strong>le</strong>ath-thosaithe<br />
na cúlaithe<br />
na <strong>le</strong>athchúlaithe<br />
na lánchúlaithe<br />
cúl báire<br />
rinne/dhein sé <strong>an</strong> tsábháil.<br />
cic/ poc saor<br />
cic/ poc pionóis.<br />
Tá beirthe ort.<br />
Is é Gearóid captaen na foirne.<br />
Ag barr na sraithe.<br />
Bhí caitheamh isteach <strong>an</strong>n.<br />
Thug sé/sí cic ón gcúinne.<br />
Tá <strong>an</strong> t-ádh <strong>le</strong>at.<br />
An chéad áit.<br />
Sa dara háit.<br />
Sa tríú háit.<br />
Caithfidh tú bheith sa tóir.<br />
Cén fáth?<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1.<br />
Ar chomhscór.<br />
Isteach sa líontán!<br />
Greamadáin.<br />
Bhí ________ ag rith / ag léim / ag<br />
siúl.<br />
Bhí ________ os mo chomhair / i<br />
mo dhiaidh / in aice liom.<br />
Cúl, foire<strong>an</strong>n, pas, caith<br />
Ar bhuaigh tú? Bhuaigh mé/níor<br />
bhuaigh mé.<br />
cúl<br />
cúilín / pointe<br />
foire<strong>an</strong>n<br />
pas<br />
caith<br />
bhuaigh mé / bhuamar<br />
Téarmaíocht<br />
Dearcadh a léiriú<br />
agus a lorg:<br />
cinnteacht nó<br />
éiginnteacht a<br />
léiriú agus fiosrú<br />
faoi rud.<br />
Léiriú gur gá nó<br />
nach gá rud<br />
éigin a<br />
dhé<strong>an</strong>amh agus<br />
fiosrú faoi.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
Bhuaigh siad orainn.<br />
Buail lascadh air.<br />
Is é/ í _______ <strong>an</strong> duine is<br />
tapúla.<br />
Imreoir den scoth is ea é/ í.<br />
Cluiche maith di<strong>an</strong> a bhí<br />
<strong>an</strong>n agus bhí <strong>an</strong> dá<br />
fhoire<strong>an</strong>n cothrom go<br />
maith.<br />
Níl puinn fuachta <strong>an</strong>n.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Is é Gearóid captaen na foirne.<br />
Is í Áine captaen na foirne.<br />
Thar <strong>an</strong> líne/ amuigh.<br />
Caith isteach é.<br />
Trasna.<br />
Fear ionaid.<br />
Réiteoir.<br />
Dul siar ar fhoclóir na Naíonán<br />
Shóisir<br />
ag téadléimneach<br />
ag argóint<br />
<strong>an</strong> claí<br />
ar imeall <strong>an</strong> chlóis<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
Tá beirthe ort!<br />
Ag barr na sraithe.<br />
Bhí caitheamh isteach <strong>an</strong>n.<br />
Thug sé / sí cic ón gcúinne.<br />
Táim ag cur allais.<br />
Cic saor.<br />
Cic pionóis.<br />
Leath<strong>an</strong> / ar fóraoil / ar seachrán.<br />
Amuigh / caite amach.<br />
39
40<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
Conas a bhí <strong>an</strong> chóisir lá<br />
breithe?<br />
Bhí sí ar fheabhas/ go<br />
hiontach/ thar cinn/ thar<br />
barr/ go diail/ thar na<br />
bearta/ Cóisir den scoth a<br />
bhí init/ lofa/ uafásach.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 4<br />
Chuaigh mé go dtí <strong>an</strong><br />
phictiúrl<strong>an</strong>n aréir agus<br />
chonaic mé ______.<br />
Sc<strong>an</strong>nán den scoth a bhí<br />
<strong>an</strong>n.<br />
D’itheamar ______.<br />
Is é/ í ______ <strong>an</strong> carachtar<br />
is fearr liom.<br />
An dtaitníonn ______ <strong>le</strong>at? Taitníonn ______ go mór<br />
liom./ Ní thaitníonn sé liom in aon chor.<br />
Conas a bhí <strong>an</strong> chóisir lá breithe? Bhí sí ar<br />
fheabhas/go hiontach/thar cinn/thar barr. Cóisir den<br />
scoth a bhí inti/ Bhí sí go holc/<strong>le</strong>adránach/tuirsiúil.<br />
Cé mhéad a bhí i láthair/ a bhí <strong>an</strong>n?<br />
Ní raibh ach ochtar/ Bhí slua mór <strong>an</strong>n.<br />
Cá ndeachaigh sibh?/Cad a rinne sibh?<br />
Cad a che<strong>an</strong>nóidh tú?<br />
Ce<strong>an</strong>nóidh mé ______ / Tá sé ar intinn agam ______ a<br />
che<strong>an</strong>nach/ Ba bhreá liom ______ a che<strong>an</strong>nach.<br />
Táim ag tabhairt cuairte ar ______ i ndiaidh na scoi<strong>le</strong>.<br />
Cad a cheap tú den chúl?<br />
Is iad ______ <strong>an</strong> popghrúpa is fearr liom.<br />
Is é/is í ______ <strong>an</strong> príomhamhránaí is fearr liom.<br />
Bhí mé ag pléascadh gáire nuair ______.<br />
Tháinig fuarallas amach tríom nuair ______.<br />
An bhfaca tú/ sibh ______ aréir? Chonaic/ Ní fhaca.<br />
Ar thaitin ______ <strong>le</strong>at/libh? Thaitin/ Níor thaitin<br />
______ linn/liom.<br />
An bhfaca tú <strong>an</strong> cluiche ar <strong>an</strong> teilifís<br />
aréir?<br />
Tá ______ chun mise a bhailiú/chun<br />
teacht ag triall orm inniu.<br />
Tá ______ ag teacht faoi mo<br />
choinne/faoi mo dhéin.<br />
An bhfuil culaith M<strong>an</strong> U agat?<br />
Bailím cártaí ______.<br />
An malartóidh tú cárta de x <strong>le</strong><br />
haghaidh cárta de y?<br />
Bhíomar ag téadléimneach.<br />
Thugamar cuairt ar ______.<br />
Cad a d’ith sibh/tú?<br />
D’ith mé ______ /<br />
D’itheamar ______.<br />
Cad iad na bronnt<strong>an</strong>ais a fuair tú?<br />
Fuair mé ______ ach ní bhfuair mé<br />
______.<br />
An bhfaca tú ______ aréir?<br />
Chonaic/ Ní fhaca.<br />
Ar thaitin ______ <strong>le</strong>at? Thaitin/ Níor<br />
thaitin ______ liom.<br />
Bailím cártaí.<br />
Táimse ag dul go<br />
teach mo charad/<br />
chuig cóisir mo<br />
charad inniu.<br />
Chuireamar <strong>an</strong><br />
cr<strong>an</strong>n Nollag in<br />
airde.<br />
Cén sórt ceapaire<br />
atá agat?<br />
An raibh _______<br />
<strong>an</strong>n/?<br />
Bhí/ Ní raibh mar<br />
________.<br />
Cén sórt ceapaire<br />
atá agatsa?<br />
Ábhar Suime<br />
Dul i gcion ar<br />
dhuine:<br />
cuireadh a<br />
thairiscint<br />
nó glacadh <strong>le</strong>is,<br />
nó é<br />
a dhiúltú agus<br />
fiosrú faoi.<br />
Dearcadh a léiriú<br />
agus a lorg:<br />
mi<strong>an</strong>ta a léiriú<br />
agus fiosrú<br />
fúthu.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 5<br />
Bhí mé ag ceolchoirm ag <strong>an</strong><br />
deireadh seachtaine.<br />
Bhí <strong>an</strong> saol agus a mháthair<br />
<strong>an</strong>n.<br />
Bhí <strong>an</strong> ghri<strong>an</strong> ag scoilteadh<br />
na gcloch.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 2<br />
Cad a cheap tú den chúl?<br />
Cad a cheap tú den chluiche?<br />
Is iad ________ <strong>an</strong> popghrúpa is fearr liom.<br />
Is é/ í ___________ <strong>an</strong> t-amhránaí is fearr liomsa.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 3<br />
Táim ag tabhairt cuairte ar ______ i ndiaidh na scoi<strong>le</strong>.<br />
Bhí mé ag pléascadh gáire nuair a ______.<br />
Dul siar ar fhoclóir R<strong>an</strong>g 1<br />
An bhfaca tú <strong>an</strong> cluiche ar <strong>an</strong> teilifís<br />
aréir?<br />
An bhfuil culaith M<strong>an</strong> U agat?<br />
Tá ________ chun mise a<br />
bhailiú/chun teacht ag triall orm<br />
inniu.<br />
Dul siar ar fhoclóir<br />
na Naíonán<br />
Shóisir<br />
Tá mise ag<br />
dul go<br />
teach/<br />
chuig cóisir<br />
mo charad<br />
inniu.<br />
Chuireamar<br />
<strong>an</strong> cr<strong>an</strong>n<br />
Nollag in<br />
airde.<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 5&6<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 3&4<br />
R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na 1&2<br />
Naíonáin<br />
Ábhar agus<br />
Feidhm Te<strong>an</strong>ga<br />
Níl cead agat dul <strong>an</strong>sin.<br />
Má fheice<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir tú, beidh<br />
tú i dtrioblóid.<br />
Tá sé taobh thiar díot!<br />
An bhfeice<strong>an</strong>n tú é? Feicim é/ Ní<br />
fheicim in aon chor é.<br />
Seas siar!<br />
Caith chugam é!<br />
Faigh é!<br />
An bhfaighidh tú <strong>an</strong> liathróid dom <strong>le</strong><br />
do thoil?<br />
Gheobhaidh/ Ní bhfaighidh.<br />
Caithfidh mé ceist a chur ar <strong>an</strong><br />
múinteoir.<br />
Tá sé imithe thar <strong>an</strong> mballa.<br />
Ní bhfaighidh - faigh tú féin é.<br />
Bí cúramach!<br />
Seachain <strong>an</strong> ______.<br />
Tar <strong>an</strong>uas!<br />
Faigh é.<br />
Seas siar.<br />
Caith chugam é.<br />
Liathróid ar<br />
strae<br />
Iarraidh ar<br />
dhuine rud éigin<br />
a dhé<strong>an</strong>amh nó<br />
éi<strong>le</strong>amh ar<br />
dhuine rud éigin<br />
a dhé<strong>an</strong>amh.<br />
Níl <strong>an</strong> t-iompar sin<br />
ceadaithe sa<br />
scoil seo.<br />
Tá rialacha na scoi<strong>le</strong> á<br />
mbriseadh agat.<br />
Ná dé<strong>an</strong> é sin go deo arís.<br />
Éirigh as sin.<br />
Cuir uait é sin.<br />
Ná bí ag p<strong>le</strong>idhcíocht/<br />
útamáil.<br />
Déarfaidh mé é <strong>le</strong>is <strong>an</strong> múinteoir<br />
mura stop<strong>an</strong>n tú!<br />
Bhain tú tuis<strong>le</strong> asam.<br />
Stop ag cúbláil!<br />
Ní féidir <strong>le</strong>at é sin a dhé<strong>an</strong>amh.<br />
Níl cead agat labhairt mar sin <strong>le</strong><br />
héinne (haon duine).<br />
As mo radharc. Fág <strong>an</strong> bealach!<br />
Déarfaidh mé <strong>le</strong>is <strong>an</strong> múinteoir é.<br />
Níl cead agat mo che<strong>an</strong>nsa a úsáid.<br />
An t-aon rud ______.<br />
Ní féidir <strong>le</strong> haon duine lámh a<br />
<strong>le</strong>ag<strong>an</strong> ar <strong>an</strong> liathróid.<br />
Is liomsa é! Ní <strong>le</strong>atsa é! Tabhair ar<br />
ais dom é!<br />
Ná bris é!<br />
Stop ag cur isteach orm! Imigh<br />
uaim!<br />
Níl cead agat.<br />
Ní féidir sin a dhé<strong>an</strong>amh!<br />
Troid sa chlós<br />
Dearcadh a<br />
léiriú: aontú<br />
agus easaontú <strong>le</strong><br />
ráiteas agus<br />
fiosrú faoi.<br />
41
42<br />
Téama: Ar Scoil<br />
Fothéama: Iarratas; glaoch ar dhuine<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: Naíonáin – R<strong>an</strong>g 2<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/ Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Ba chóir go mbeadh na páistí in <strong>an</strong>n:<br />
An <strong>le</strong>abhar mór a léamh i gcomhpháirt <strong>le</strong>is <strong>an</strong> múinteoir<br />
Na frásaí nua a úsáid sa chlós agus sa seomra r<strong>an</strong>ga<br />
Cluiche a imirt bunaithe ar <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga nua<br />
Mím a dhé<strong>an</strong>amh chun frása a léiriú<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. An bhfuil cead agam ..... <strong>an</strong> doras a oscailt, lón a ithe, deoch a ól, pe<strong>an</strong>n<br />
luaidhe a úsáid, scríobh sa chóip<strong>le</strong>abhar, <strong>le</strong>abhar a léamh, cóta a fháil?<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
Leabhar mór (féindé<strong>an</strong>ta)<br />
Cártaí chun cluiche biongó a imirt.<br />
Pictiúir d’fhearas <strong>an</strong> tseomra<br />
Píosa ceoil ar dhlúthdhiosca<br />
Fearas <strong>an</strong> tseomra<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
An Modh Díreach a úsáid chun <strong>an</strong> fearas a thaispeáint sa seomra. Na rudaí as<br />
<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar, atá sa seomra, a ainmniú.<br />
An Modh lánfhreagartha gníomhaí chun na heiseamláirí a dhé<strong>an</strong>amh.<br />
Páiste/Múinteoir <strong>le</strong> lámh s<strong>an</strong> aer ag lorg ceada rud éigin a dhé<strong>an</strong>amh.<br />
Páiste/múinteoir ag tabhairt freagra na ceiste.<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Lé<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir as <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar mór <strong>an</strong>ois. Nuair atá <strong>an</strong> scéal léite <strong>le</strong> geáitsí<br />
agus ag baint úsáide as fíor-rudaí, deir <strong>an</strong> múinteoir <strong>le</strong>is na páistí rudaí difriúla<br />
a thaispeáint sna pictiúir. (A Thomáis, taispeáin dom <strong>an</strong> rialóir. A Mháirín, cá<br />
bhfuil <strong>an</strong> bosca lóin?)<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Iarr<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir ar na páistí mím a dhé<strong>an</strong>amh <strong>an</strong>ois, mar shampla: ag dul<br />
go dtí <strong>an</strong> crochaire sa seomra chun cóta a fháil. Deir <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g/ páiste aonair<br />
“An bhfuil cead agam mo chóta a fháil?”<br />
Imríonn na páistí cluichí éagsúla ar nós “beartán ag bogadh” agus biongó<br />
bunaithe ar <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar mór. Sa chluiche “beartán ag bogadh” cuire<strong>an</strong>n na<br />
páistí liathróid amháin ag bogadh ó pháiste go páiste timpeall <strong>an</strong> tseomra.<br />
Cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir ceol ar siúl agus nuair a stop<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> ceol<br />
is é <strong>an</strong> páiste <strong>le</strong>is <strong>an</strong> liathróid ina lámh a lé<strong>an</strong>n <strong>an</strong> <strong>le</strong>ath<strong>an</strong>ach as <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar<br />
mór atá ar oscailt ag <strong>an</strong> múinteoir.<br />
Imríonn na páistí cluiche i gciorcal agus dhá liathróid ag dul timpeall <strong>an</strong><br />
chiorcail (liathróid ghorm agus liathróid dhearg). Cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir ceol ar<br />
siúl agus cuire<strong>an</strong>n na páistí na liathróidí ar aghaidh ó pháiste go páiste sa<br />
chiorcal. Stop<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> ceol agus cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> páiste (Tomás) <strong>le</strong>is<br />
<strong>an</strong> liathróid ghorm ceist ar nós “A Mháiréad, <strong>an</strong> bhfuil cead agam deoch a ól?”<br />
Freagraíonn <strong>an</strong> páiste <strong>le</strong>is <strong>an</strong> liathróid dhearg (Máiréad) “Tá/ níl cead agat, a<br />
Thomáis.”<br />
In ionad liathróidí a chur timpeall <strong>an</strong> chiorcail féad<strong>an</strong>n na páistí mála a chur<br />
timpeall <strong>le</strong> pictiúir de rudaí ón scéal (mála scoi<strong>le</strong>, deoch, cóta, cóip<strong>le</strong>abhar<br />
srl). Pioc<strong>an</strong>n páiste pictiúr as <strong>an</strong> mála nuair a stop<strong>an</strong>n <strong>an</strong> ceol agus cuire<strong>an</strong>n<br />
páiste ceist (bunaithe ar <strong>an</strong> bpictiúr a fuair sé/sí sa mhála) ar pháiste ei<strong>le</strong> sa<br />
chiorcal.<br />
Féad<strong>an</strong>n na páistí cluiche meaitseála a imirt freisin ag brath ar chumas na<br />
bpáistí. Mar shampla: pictiúr de chóta a mheaitseáil <strong>le</strong> cárta ei<strong>le</strong> <strong>le</strong> ‘An bhfuil<br />
cead agam mo chóta a fháil?’ scríofa air. Cuirtear comhartha ar chúl na gcártaí<br />
chun féinmheasúnú a dhé<strong>an</strong>amh.<br />
43
44<br />
Difreálú:<br />
Freastalaíonn <strong>an</strong> ceacht seo ar gach cumas sa r<strong>an</strong>g. Féad<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir bheith<br />
ag súil <strong>le</strong>is go ndé<strong>an</strong>faidh páiste mím nó go ndéarfaidh sé/sí abairt nó go léifidh<br />
sé/sí <strong>le</strong>ath<strong>an</strong>ach as <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar mór sa chluiche <strong>an</strong> ‘beartán ag bogadh’, nó go<br />
meaitseálfaidh sé/sí téacs <strong>le</strong> pictiúir nó go dtaispeánfaidh sé/sí go dtuige<strong>an</strong>n siad<br />
cluiche biongó bunaithe ar fhocail agus ar phictiúir.<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Tá éisteacht, labhairt agus léitheoireacht fite fuaite sa cheacht seo. Is<br />
féidir <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> neamhfhoirmiúil a úsáid i gceacht<strong>an</strong>na ei<strong>le</strong> mar<br />
chomhtháthú.<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht <strong>an</strong> mhúinteora fad is atá na cluichí ar siúl.<br />
Féinmheastóireacht:<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n na ceiste<strong>an</strong>na a chur agus a fhreagairt?<br />
An gá dul siar ar <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga nua?<br />
An bhfuil na páistí in <strong>an</strong>n <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar mór a léamh – go neamhspléach/ i<br />
gcomhpháirt?<br />
An féidir <strong>le</strong>is na páistí <strong>an</strong> cluiche meaitseála a imirt go neamhspléach?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Nóta Eolais: Is féidir na <strong>le</strong>ath<strong>an</strong>aigh seo a<br />
<strong>le</strong><strong>an</strong>as a mhéadú go A3 chun <strong>le</strong>abhar mór a<br />
dhé<strong>an</strong>amh.<br />
Ar Scoil<br />
45
46<br />
An bhfuil cead agam mo<br />
mhála scoi<strong>le</strong> a fháil?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
An bhfuil cead agam <strong>an</strong><br />
doras a oscailt?<br />
47
48<br />
A mhúinteoir, <strong>an</strong> bhfuil<br />
cead agam <strong>an</strong> clár bán<br />
a ghl<strong>an</strong>adh?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
A mhúinteoir, <strong>an</strong> bhfuil<br />
cead againn dul isteach? 49
50<br />
An bhfuil cead agam<br />
mo lón a ithe?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
An bhfuil cead agam<br />
deoch a ól?<br />
51
52<br />
An bhfuil cead agam<br />
mo chóta a fháil?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
A Sheáin, <strong>an</strong> bhfuil<br />
cead agam do chriáin<br />
a úsáid?<br />
53
54<br />
A mhúinteoir, <strong>an</strong> bhfuil<br />
cead agam do phe<strong>an</strong>n<br />
luaidhe a úsáid?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
An bhfuil cead agam<br />
<strong>le</strong>abhar a léamh, a<br />
mhúinteoir?<br />
55
56<br />
An bhfuil cead agam<br />
scríobh sa chóip<strong>le</strong>abhar<br />
seo?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
An bhfuil cead agam<br />
do rialóir a úsáid?<br />
57
58<br />
An bhfuil cead agam<br />
dul abhai<strong>le</strong> <strong>an</strong>ois?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
59
60<br />
Treoracha chun Biongó a imirt<br />
1. Tabhair cárta biongó do gach imreoir.<br />
2. Tabhair 5/6 licín do gach imreoir.<br />
3. Glaoigh amach ce<strong>an</strong>n amháin de na rudaí atá léirithe/scríofa ar <strong>an</strong> gcárta. Cuir<br />
<strong>an</strong> focal i gcomhthéacs don r<strong>an</strong>g.<br />
4. Má tá <strong>an</strong> pictiúr/focal sin ar a c(h)árta biongó ag imreoir ar bith ba cheart<br />
dó/di licín a chur in airde ar <strong>an</strong> bpictiúr/focal sin.<br />
5. Glaoigh amach rud ei<strong>le</strong> atá léirithe/scríofa ar <strong>an</strong> gcárta agus cuir i<br />
gcomhthéacs é. Mura dtuige<strong>an</strong>n páistí áirithe féad<strong>an</strong>n tú mím a dhé<strong>an</strong>amh<br />
chun <strong>an</strong> rud a léiriú nó féad<strong>an</strong>n tú pictiúr/fíor-rud a thaispeáint chun freastal ar<br />
<strong>an</strong> éagsúlacht cumais sa r<strong>an</strong>g.<br />
6. Siúil timpeall <strong>an</strong> r<strong>an</strong>ga chun a chinntiú go bhfuil na himreoirí ag cur na licíní ar<br />
<strong>an</strong> bhfocal/bpictiúr ceart.<br />
7. Le<strong>an</strong> ar aghaidh mar seo go dtí go mbeidh trí phictiúr/fhocal (i líne dhíreach,<br />
trasna, síos, nó fhiarthrasna) clúdaithe <strong>le</strong> licíní ag imreoir éigin. Ba cheart don<br />
duine sin “Biongó!” a ghlaoch amach. Cinntigh go bhfuil na pictiúir/focail<br />
chearta clúdaithe ag <strong>an</strong> imreoir. Is é <strong>an</strong> t-imreoir sin buaiteoir <strong>an</strong> chluiche<br />
biongó.<br />
8. Tosaigh cluiche ei<strong>le</strong> <strong>an</strong>sin. Baine<strong>an</strong>n na himreoirí ui<strong>le</strong> na licíní ui<strong>le</strong> dá gcárta<br />
biongó. Beidh buaiteoir <strong>an</strong> chluiche roimhe seo i gce<strong>an</strong>nas ar <strong>an</strong> gcluiche seo.<br />
Nath<strong>an</strong>na cumarsáideacha <strong>le</strong> húsáid agus biongó á imirt<br />
1. Ní raibh ach pictiúr/focal amháin nó dhá che<strong>an</strong>n fágtha agamsa <strong>le</strong> clúdach.<br />
2. B’fhéidir go mbuafaidh mé.<br />
3. Tá súil agam go mbuafaidh mé <strong>an</strong> chéad chluiche ei<strong>le</strong>.<br />
4. Ar ghlaoigh <strong>an</strong> múinteoir amach __________?<br />
5. Cé mhéad atá agat?<br />
6. Gabh mo <strong>le</strong>ithscéal, a mhúinteoir, níor chuala mé thú!<br />
7. A mhúinteoir, <strong>an</strong> bhfuil cead againn cluiche ei<strong>le</strong> biongó a imirt?<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Nóta Eolais: Féadtar <strong>an</strong> cárta biongó seo a<br />
fhótachóipeáil agus a mhéadú agus <strong>an</strong>sin na pictiúir<br />
a ghreamú in ord difriúil ar gach cárta chun <strong>an</strong><br />
cluiche a imirt. Féadtar iad a ghearradh amach<br />
agus a úsáid mar chártaí snap.<br />
<strong>an</strong> scoil <strong>an</strong> pe<strong>an</strong>n luaidhe <strong>an</strong> cóip<strong>le</strong>abhar<br />
na criáin <strong>an</strong> bosca lóin <strong>an</strong> mála scoi<strong>le</strong><br />
<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar <strong>an</strong> rialóir <strong>an</strong> múinteoir<br />
61
62<br />
Treoracha chun <strong>an</strong> cluiche meaitseála a imirt<br />
1. Roinn <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g i ngrúpaí.<br />
2. Dé<strong>an</strong> cóip de na pictiúir agus de na boscaí a bhfuil téacs iontu do gach grúpa.<br />
3. Gearr amach na pictiúir agus na boscaí a bhfuil téacs iontu.<br />
4. Dáil amach na pictiúir agus <strong>an</strong> téacs. Mar ghrúpa meaitseálfaidh siad na cártaí<br />
a bhfuil téacs iontu <strong>le</strong>is <strong>an</strong> bpictiúr ceart. Le<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> grúpa ar aghaidh go dtí<br />
go bhfuil gach ce<strong>an</strong>n dé<strong>an</strong>ta.<br />
For<strong>le</strong>athnú<br />
Sula ndái<strong>le</strong><strong>an</strong>n tú na pictiúir agus <strong>an</strong> téacs féad<strong>an</strong>n tú <strong>an</strong> tsiombail ché<strong>an</strong>na nó <strong>an</strong><br />
dath cé<strong>an</strong>na a chur ar na cártaí a mheaitseál<strong>an</strong>n. Nuair a bheidh <strong>an</strong> cluiche<br />
críochnaithe ag <strong>an</strong> ngrúpa inis dóibh gur féidir <strong>le</strong>o féinmheasúnú a dhé<strong>an</strong>amh - is é<br />
sin má tá meaitseáil cheart dé<strong>an</strong>ta acu beidh <strong>an</strong> tsiombail nó <strong>an</strong> dath cé<strong>an</strong>na ar na<br />
cártaí a mheaitseáil siad <strong>le</strong> chéi<strong>le</strong>. Dé<strong>an</strong> cinnte nach dtug<strong>an</strong>n tú <strong>an</strong> t-eolas seo<br />
dóibh go dtí go mbeidh <strong>an</strong> cluiche críochnaithe acu!<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
A Mhúinteoir,<br />
<strong>an</strong> bhfuil cead<br />
againn dul<br />
isteach?<br />
An bhfuil cead<br />
agam mo mhála<br />
scoi<strong>le</strong> a fháil?<br />
A Sheáin, <strong>an</strong><br />
bhfuil cead<br />
agam do chriáin<br />
a úsáid?<br />
An bhfuil cead<br />
agam dul<br />
abhai<strong>le</strong> <strong>an</strong>ois?<br />
An bhfuil cead<br />
agam <strong>le</strong>abhar<br />
a léamh, a<br />
mhúinteoir?<br />
An bhfuil cead<br />
agam <strong>an</strong> doras<br />
a oscailt?<br />
A mhúinteoir,<br />
<strong>an</strong> bhfuil cead<br />
agam <strong>an</strong> clár<br />
dubh a<br />
ghl<strong>an</strong>adh?<br />
An bhfuil cead<br />
agam do rialóir<br />
a úsáid?<br />
An bhfuil cead<br />
agam deoch a<br />
fháil?<br />
An bhfuil cead<br />
agam mo dhial<strong>an</strong>n<br />
scoi<strong>le</strong> a léamh?<br />
An bhfuil cead<br />
agam mo lón a<br />
ithe?<br />
An bhfuil cead<br />
agam scríobh<br />
sa chóip<strong>le</strong>abhar<br />
seo?<br />
A mhúinteoir,<br />
<strong>an</strong> bhfuil cead<br />
agam do phe<strong>an</strong>n<br />
luaidhe a úsáid?<br />
An bhfuil cead<br />
agam mo chóta<br />
a fháil?<br />
An bhfuil cead<br />
agam léarscáil a<br />
tharraingt?
66<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Téama: Mé Féin<br />
Fothéama: Úinéireacht<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: R<strong>an</strong>g 1/2<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/ Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Ba chóir go mbeadh na páistí in <strong>an</strong>n:<br />
na heiseamláirí te<strong>an</strong>ga a úsáid go cruinn laistigh agus lasmuigh den seomra<br />
r<strong>an</strong>ga<br />
ceist a chur agus a fhreagairt ó bhéal agus i scríbhinn<br />
cluiche tomhais a imirt<br />
bi<strong>le</strong>og oibre a líonadh go cruinn<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. An <strong>le</strong>atsa ________?<br />
2. Is/Ní liomsa ________<br />
3. An <strong>le</strong> Ciara <strong>an</strong> ________?<br />
4. Ní/Is <strong>le</strong> Ciara <strong>an</strong> ________<br />
5. An tusa ________?<br />
6. Is/Ní mise ________<br />
67
68<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
Bi<strong>le</strong>oga oibre agus cártaí <strong>le</strong> slite beatha<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Roghnaíonn <strong>an</strong> múinteoir rudaí éagsúla sa seomra a bhaine<strong>an</strong>n <strong>le</strong> páistí<br />
difriúla m.sh rialóir, cás pe<strong>an</strong>n luaidhe, bosca lóin, cóta srl.<br />
Ceistíonn <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g iomlán “Cé <strong>le</strong>is <strong>an</strong> cóta/cás pe<strong>an</strong>n<br />
luaidhe/bosca lóin seo?”<br />
Freagraíonn <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g <strong>le</strong> cabhair <strong>an</strong> mhúinteora “Is <strong>le</strong> ___________ é.”<br />
Ansin cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir ceist ar pháiste aonair “An <strong>le</strong>atsa <strong>an</strong> cóta seo?”<br />
Freagraíonn <strong>an</strong> páiste aonair “Is/Ní liomsa é!”<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Taispeán<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir pictiúir de shlite beatha agus rudaí éagsúla a bhaine<strong>an</strong>n<br />
<strong>le</strong>o don r<strong>an</strong>g. Múnlaíonn <strong>an</strong> múinteoir na ceiste<strong>an</strong>na m.sh. Cé <strong>le</strong>is <strong>an</strong> chnámh?<br />
Freagraíonn <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g “Is <strong>le</strong> Br<strong>an</strong> <strong>an</strong> chnámh.” Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir agus <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g a<br />
lán samplaí den saghas ceiste cé<strong>an</strong>na.<br />
Ansin cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir ceist dhifriúil “An <strong>le</strong> Séamus siopadóir <strong>an</strong><br />
tarracóir?”<br />
Freagraíonn <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g <strong>le</strong> cabhair <strong>an</strong> mhúinteora “Ní <strong>le</strong> Séamus siopadóir <strong>an</strong><br />
tarracóir. Is <strong>le</strong> Fiachra feirmeoir <strong>an</strong> tarracóir.”<br />
Ansin roghnaíonn páiste aonair carachtar ach ní thaispeántar é don r<strong>an</strong>g.<br />
Múnlaíonn <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> cheist ar dtús: An <strong>le</strong>atsa <strong>an</strong> siopa? Freagraíonn <strong>an</strong><br />
páiste “Ní liomsa <strong>an</strong> siopa.” Cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir ceist ei<strong>le</strong> “An <strong>le</strong>atsa <strong>an</strong><br />
chnámh?” Freagraíonn <strong>an</strong> páiste “Is liomsa <strong>an</strong> chnámh!” Ansin deir <strong>an</strong><br />
múinteoir “An tusa Br<strong>an</strong>?” Freagraíonn <strong>an</strong> páiste “Is mise Br<strong>an</strong>!”<br />
Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir c<strong>le</strong>achtadh air seo <strong>le</strong> cúpla páiste ei<strong>le</strong> os comhair <strong>an</strong><br />
r<strong>an</strong>ga agus <strong>an</strong>sin cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir na páistí ina mbeirte<strong>an</strong>na chun <strong>an</strong><br />
cluiche a imirt. Scaipe<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir cártaí na gcarachtar éagsúil idir na<br />
beirte<strong>an</strong>na. Roghnaíonn páiste A cárta agus cuire<strong>an</strong>n B na ceiste<strong>an</strong>na.<br />
Athraíonn siad róil.<br />
Té<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir timpeall go dtí na grúpaí chun a chinntiú go mbíonn <strong>an</strong><br />
te<strong>an</strong>ga chuí in úsáid acu.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Roghnaíonn <strong>an</strong> múinteoir cúpla grúpa chun <strong>an</strong> cluiche a imirt os comhair <strong>an</strong><br />
r<strong>an</strong>ga.<br />
Breac<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir nóta d’aon earráid a dhé<strong>an</strong><strong>an</strong>n na páistí agus<br />
múnlaíonn <strong>an</strong> múinteoir na ceiste<strong>an</strong>na agus na freagraí arís más gá.<br />
Tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> bhi<strong>le</strong>og oibre don r<strong>an</strong>g <strong>le</strong> líonadh.<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Difreálú:<br />
Freastalaíonn <strong>an</strong> ceacht seo ar gach saghas cumais. Ní gá go mbeadh <strong>an</strong><br />
páiste in <strong>an</strong>n léamh nó scríobh chun <strong>an</strong> cluiche a imirt agus féad<strong>an</strong>n <strong>an</strong><br />
múinteoir bi<strong>le</strong>og mheaitseála a thabhairt don pháiste nach féidir <strong>le</strong>is/léi<br />
léamh/scríobh.<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Tá na ceithre shnáithe - éisteacht, labhairt, léitheoireacht agus<br />
scríbhneoireacht - nasctha <strong>le</strong> chéi<strong>le</strong> sa cheacht seo.<br />
Is féidir <strong>an</strong> ceacht a chomhtháthú <strong>le</strong>is <strong>an</strong> gCorpoideachas. Is féidir rudaí a<br />
bhaine<strong>an</strong>n <strong>le</strong>is na páistí a chur i bhfolach sa halla spóirt nó sa chlós. Iarr ar na<br />
páistí na rudaí éagsúla a aimsiú agus iad a thabhairt ar ais go háit lárnach.<br />
Nuair a bhíonn gach rud aimsithe acu, is é <strong>an</strong> páiste a fuair <strong>an</strong> rud a<br />
chuire<strong>an</strong>n ceist ar <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g “Cé <strong>le</strong>is é seo?” nó tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> páiste buil<strong>le</strong> faoi<br />
thuairim “An <strong>le</strong> Ciarán é? An <strong>le</strong> Nóra é?”<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht <strong>an</strong> mhúinteora<br />
Tasc<strong>an</strong>na/cluichí deartha ag <strong>an</strong> múinteoir<br />
Féinmheastóireacht:<br />
Ar bhain na páistí taitneamh as?<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n na ceiste<strong>an</strong>na a chur agus a fhreagairt?<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n <strong>an</strong> bhi<strong>le</strong>og a líonadh i gceart?<br />
An gá dul siar ar na heiseamláirí?<br />
An raibh na páistí in <strong>an</strong>n na cluichí a imirt?<br />
69
70<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
<strong>an</strong> hata<br />
<strong>an</strong><br />
tarracóir<br />
Séamus<br />
siopadóir<br />
Bain triail as <strong>an</strong>ois.<br />
1. Cé <strong>le</strong>is <strong>an</strong> tarracóir?<br />
Is <strong>le</strong> ____________________________.<br />
2. Cé <strong>le</strong>is <strong>an</strong> siopa?<br />
Ciara<br />
ceoltóir<br />
Br<strong>an</strong> <strong>an</strong> fhidil<br />
Is <strong>le</strong> ____________________________.<br />
3. An <strong>le</strong> Ciara ceoltóir <strong>an</strong> fhidil?<br />
________________________________.<br />
4. An <strong>le</strong> Br<strong>an</strong> <strong>an</strong> clár dubh?<br />
________________________________.<br />
5. Cé <strong>le</strong>is <strong>an</strong> chnámh?<br />
________________________________.<br />
6. An <strong>le</strong> Fiachra feirmeoir <strong>an</strong> hata?<br />
________________________________.<br />
7. Cé ______________________________?<br />
Is <strong>le</strong> Bri<strong>an</strong> báicéir é.<br />
<strong>an</strong><br />
chnámh<br />
Fiachra<br />
feirmeoir<br />
Bri<strong>an</strong><br />
báicéir<br />
<strong>an</strong> siopa<br />
Múinteoir clár dubh<br />
71
72<br />
Meaitseáil na pictiúir seo.<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Séamus siopadóir<br />
73
74<br />
Ciara ceoltóir<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Bri<strong>an</strong> báicéir<br />
75
76<br />
Múinteoir<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Fiachra feirmeoir<br />
77
78<br />
<strong>an</strong> fhidil<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
<strong>an</strong> tarracóir<br />
79
80<br />
<strong>an</strong> hata<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
<strong>an</strong> clár dubh<br />
81
82<br />
<strong>an</strong> chnámh<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
<strong>an</strong> siopa<br />
83
84<br />
Treoracha chun snap a imirt<br />
1. Dé<strong>an</strong> dhá chóip den <strong>le</strong>ath<strong>an</strong>ach agus gearr amach na cártaí. Tabhair na cártaí<br />
do ghrúpaí de bheirt.<br />
2. Roinne<strong>an</strong>n na páistí na cártaí eatarthu agus cuire<strong>an</strong>n siad bunoscionn iad.<br />
3. Cuire<strong>an</strong>n páiste A cárta síos agus <strong>an</strong>sin cuire<strong>an</strong>n páiste B cárta síos. Más iad<br />
na cártaí cé<strong>an</strong>na iad cuire<strong>an</strong>n páiste lámh síos ar na cártaí agus glaonn sé/sí<br />
“Snap”. Ansin tá cead ag <strong>an</strong> bpáiste na cártaí sin a phiocadh suas agus a chur<br />
faoi bhun na gcártaí atá ina lámh aige/aici.<br />
4. Is é <strong>an</strong> páiste a bhuaigh a chuire<strong>an</strong>n cárta nua síos agus cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> páiste<br />
ei<strong>le</strong> cárta síos. Le<strong>an</strong><strong>an</strong>n siad ar aghaidh mar seo go dtí go bhfuil “snap” ei<strong>le</strong><br />
<strong>an</strong>n.<br />
5. Le<strong>an</strong><strong>an</strong>n na páistí ar aghaidh mar seo go dtí nach bhfuil aon chárta fágtha ag<br />
páiste amháin.<br />
Difreálú<br />
Chun freastal ar <strong>an</strong> éagsúlacht cumais sa r<strong>an</strong>g féadtar na focail a scríobh ar chúl<br />
gach cárta seachas na pictiúir a úsáid sa chluiche.<br />
Cuid 2
Cluichí Clóis: Sealbhú na Te<strong>an</strong>ga<br />
Nóta Eolais: Féadtar na cártaí seo a chóipeáil<br />
agus a ghearradh amach chun cluiche snap a imirt.<br />
Séamus siopadóir<br />
Fiachra feirmeoir<br />
<strong>an</strong> chnámh<br />
<strong>an</strong> fhidil<br />
Ciara ceoltóir<br />
Múinteoir<br />
<strong>an</strong> clár dubh<br />
<strong>an</strong> hata<br />
Bri<strong>an</strong> báicéir<br />
<strong>an</strong> siopa<br />
<strong>an</strong> tarracóir<br />
Br<strong>an</strong><br />
85
86<br />
Bri<strong>an</strong> báicéir Ciara ceoltóir<br />
<strong>an</strong> siopa Múinteoir<br />
Séamus<br />
siopadóir<br />
Fiachra<br />
feirmeoir<br />
<strong>an</strong> tarracóir <strong>an</strong> clár dubh <strong>an</strong> chnámh<br />
Br<strong>an</strong> <strong>an</strong> hata <strong>an</strong> fhidil<br />
Cuid 2
Cuid 3<br />
Cruinneas na Cainte<br />
87
88<br />
Líofacht agus Cruinneas na Gaeilge a chur chun<br />
cinn<br />
I scoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na go minic cloise<strong>an</strong>n múinteoirí go <strong>le</strong>or botún, mar shampla:<br />
“An bhfuil cead ag mé faigh <strong>le</strong>abhar?”<br />
“An féidir liom téigh amach?”<br />
Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n páistí botúin mar seo ar dtús agus iad ag sealbhú te<strong>an</strong>ga. Caithfear<br />
polasaí cinnte a bheith ag scoil a chuire<strong>an</strong>n sin s<strong>an</strong> áireamh. Go minic bainfidh<br />
páistí agus múinteoirí úsáid as <strong>an</strong> modh ordaitheach i r<strong>an</strong>g na Naíonán i scoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na<br />
T1. Deir páistí iad seo thíos agus níl aon rud mícheart <strong>le</strong>is na habairtí seo (is é tús<br />
na cainte é.)<br />
Ce<strong>an</strong>gail <strong>le</strong> do thoil nó ce<strong>an</strong>gail mo bhróg / m’iallacha<br />
Oscail <strong>le</strong> do thoil nó oscail mo bhosca lóin<br />
Gl<strong>an</strong> é seo /Gearr é seo<br />
Nigh mo lámha<br />
Léigh scéal dom<br />
Líon é seo<br />
Bain díom mo chóta / <strong>an</strong> craice<strong>an</strong>n den oráiste<br />
Cuir mo chóta orm / barr ar <strong>an</strong> bpe<strong>an</strong>n luaidhe<br />
Cabhraigh liom / Cuidigh liom<br />
Le tamall tá sé de nós iarracht a dhé<strong>an</strong>amh <strong>an</strong> múnla seo a <strong>le</strong>athnú agus a<br />
shaibhriú <strong>le</strong> hainm briathartha a úsáid, seachas <strong>an</strong> Modh Ordaitheach, agus <strong>an</strong><br />
múinteoir ina m(h)únlóir den dea-ch<strong>le</strong>achtais. Ach ní <strong>le</strong>or é sin. Ó R<strong>an</strong>g 1 ar<br />
aghaidh is gá dúinn mar mhúinteoirí múnla <strong>an</strong> ainm bhriathartha a mhúineadh agus<br />
a ch<strong>le</strong>achtadh ag baint úsáide as raon <strong>le</strong>ath<strong>an</strong> straitéisí agus modh<strong>an</strong>na múinte.<br />
Ach ba mhaith linn ó R<strong>an</strong>g 1 (i scoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na T1) ar aghaidh go mbainfeadh páistí<br />
úsáid as:<br />
An bhféadfá/Arbh fhéidir <strong>le</strong>at/ (agus samplaí ei<strong>le</strong> den chineál seo)..... m’iallacha a<br />
che<strong>an</strong>gal /mo bhosca lóin a oscailt / é seo a ghl<strong>an</strong>adh / é seo a ghearradh / mo<br />
lámha a ní / scéal a léamh dom / é seo a líonadh / <strong>an</strong> craice<strong>an</strong>n a bhaint den<br />
oráiste/ barr a chur ar mo phe<strong>an</strong>n luaidhe / cabhrú liom / cuidiú liom<br />
(Ní cóir deireadh ar fad a chur <strong>le</strong>is <strong>an</strong> modh ordaitheach áfach.)<br />
Is féidir <strong>le</strong> múinteoirí forbairt a dhé<strong>an</strong>amh ar <strong>an</strong> bhfrása tosaigh freisin,<br />
1 Tá sé in am...An bhfuil sé in am...?<br />
2 Is féidir liom....An féidir <strong>le</strong>at....?<br />
3 D’fhéadfainn....An bhféadfá....?<br />
4 Ar mhiste <strong>le</strong>at...?.An dtiocfadh <strong>le</strong>at....?<br />
5 An bhfuil tú in <strong>an</strong>n...? An bhfuil tú ábalta.....?<br />
Is féidir eiseamláirí a mhúineadh agus úsáid á baint as raon <strong>le</strong>ath<strong>an</strong> straitéisí mar<br />
shampla:<br />
Leabhar Mór (1-2)<br />
Dánta <strong>le</strong> tasc<strong>an</strong>na scríbhneoireachta (3-4)<br />
Cluichí (5-6)<br />
Prionta sa Timpeallacht (ar fud na scoi<strong>le</strong>)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Sa tslí seo beidh na páistí gníomhach s<strong>an</strong> fhoghlaim. Molaimid p<strong>le</strong><strong>an</strong> aontaithe<br />
comhsheasmhach scoi<strong>le</strong> a bheith <strong>an</strong>n chun <strong>an</strong> t-ainm briathartha a mhúineadh.<br />
Luaschártaí agus Prionta sa Timpeallacht<br />
Ba cheart do mhúinteoirí úsáid a bhaint as na luaschartaí seo a <strong>le</strong><strong>an</strong>as mar<br />
Phrionta sa Timpeallacht. Is fiú na páistí a chur ag dearadh pictiúir/cartúin chun dul<br />
<strong>le</strong>is <strong>an</strong> bprionta.<br />
Is féidir <strong>an</strong> luaschárta cé<strong>an</strong>na a thabhairt do gach duine i ngrúpa agus <strong>an</strong><br />
eiseamláir a phlé:<br />
“Cén saghas pictiúir a chuirfeá <strong>le</strong>is sin?”<br />
“Cén fáth?”<br />
“An bhfuil aon tuairim ei<strong>le</strong> ag éinne/aon duine?”<br />
Má tá se<strong>an</strong>s ag <strong>an</strong> ngrúpa a bpictiúir féin a tharraingt, beidh ionadh ar mhúinteoirí<br />
faoin obair a thabharfaidh na páistí dóibh agus beidh i bhfad níos mó suime ag na<br />
páistí s<strong>an</strong> obair toisc go bhfuil siad páirteach sa phróiseas.<br />
Ansin is féidir deis a thabhairt do na páistí <strong>an</strong> prionta a chrochadh in áite<strong>an</strong>na<br />
oiriúnacha ar fud na scoi<strong>le</strong>.<br />
Tá samplaí de phrionta ar féidir é a mhéadú chun crochadh sa timpeallacht ar<br />
<strong>le</strong>ath<strong>an</strong>ach 91.<br />
89
90<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Is féidir na luaschártaí seo a chóipeáil agus a<br />
mhéadú chun crochadh sa timpeallacht.<br />
Ar mhaith<br />
<strong>le</strong>at <strong>an</strong><br />
fhuinneog<br />
a oscailt?<br />
Ar mhiste<br />
<strong>le</strong>at <strong>an</strong><br />
<strong>le</strong>abhar a<br />
léamh?<br />
91
92<br />
Ar mhiste<br />
<strong>le</strong>at <strong>an</strong> obair<br />
a dhé<strong>an</strong>amh?<br />
An dtiocfadh<br />
<strong>le</strong>at<br />
m’iallacha a<br />
che<strong>an</strong>gal?<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
An bhfuil tú<br />
in <strong>an</strong>n na<br />
suime<strong>an</strong>na a<br />
dhé<strong>an</strong>amh?<br />
An féidir <strong>le</strong>at<br />
<strong>an</strong> doras a<br />
dhúnadh?<br />
93
94<br />
Ar mhiste<br />
<strong>le</strong>at <strong>an</strong> scéal<br />
a scríobh?<br />
An bhfuil<br />
cead agam <strong>an</strong><br />
liathróid a<br />
fháil?<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
An bhfuil<br />
cead againn<br />
dul amach?<br />
Abair <strong>le</strong> R<strong>an</strong>g<br />
a sé teacht<br />
isteach.<br />
95
96<br />
Ar mhiste<br />
<strong>le</strong>at dul go<br />
dtí <strong>an</strong> oifig?<br />
An bhfuil<br />
cead agam<br />
<strong>le</strong>abhar a<br />
fháil?<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Ar mhaith<br />
<strong>le</strong>at <strong>an</strong><br />
ríomhaire a<br />
úsáid?<br />
Ar mhaith<br />
<strong>le</strong>at triail a<br />
bhaint as?<br />
97
98<br />
Ar mhaith<br />
libh dul<br />
amach?<br />
An dtiocfadh<br />
libh <strong>an</strong><br />
seomra a<br />
ghl<strong>an</strong>adh?<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
An bhfuil<br />
cead agam mo<br />
lámha a ní?<br />
An féidir <strong>le</strong>at<br />
m’obair a<br />
cheartú?<br />
99
100<br />
An bhféadfá<br />
do chóta a<br />
chrochadh?<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Téama: Ar Scoil<br />
Fothéama: Ag gearán<br />
R<strong>an</strong>g/R<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na: – R<strong>an</strong>g 5/6<br />
Sprioc<strong>an</strong>na Foghlama/ Cuspóirí/Feidhme<strong>an</strong>na Te<strong>an</strong>ga:<br />
Ainm briathartha a úsáid seachas <strong>an</strong> modh ordaitheach<br />
Eiseamláirí Te<strong>an</strong>ga:<br />
1. An bhfuil cead agam... <strong>an</strong> fhuinneog a oscailt/a dhúnadh..<strong>an</strong> ríomhaire a<br />
úsáid...<strong>le</strong>abhar a fháil...dul go dtí <strong>an</strong> <strong>le</strong>ithreas..&rl.<br />
Áise<strong>an</strong>na/acmhainní:<br />
Cártaí l<strong>an</strong>naithe <strong>le</strong>is na frásaí orthu<br />
Na Trí Thréimhse Ceachta<br />
(1) An Tréimhse Réamhchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Na frásaí a thaispeáint don r<strong>an</strong>g agus geáitsíocht a dhé<strong>an</strong>amh chun iad a mhíniú<br />
agus a mhúineadh.<br />
101
102<br />
(2) An Tréimhse Cumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Insíonn <strong>an</strong> múinteoir <strong>an</strong> dán <strong>le</strong> cabhair na bpictiúr. De réir a chéi<strong>le</strong> beidh na páistí<br />
in <strong>an</strong>n cabhrú léi/<strong>le</strong>is <strong>an</strong> dán a aithris.<br />
Dónal Dána<br />
Arsa <strong>an</strong> Múinteoir Máire <strong>le</strong> Dónal Dána lá<br />
“Ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> scéal a scríobh?”<br />
“An scéal a scríobh!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> scéal a scríobh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh?”<br />
“An <strong>le</strong>abhar a léamh?<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at na suime<strong>an</strong>na a chríochnú?”<br />
“Na suime<strong>an</strong>na a chríochnú!<br />
Ní féidir liom na suime<strong>an</strong>na a chríochnú<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh?”<br />
“An obair a dhé<strong>an</strong>amh!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.<br />
“Bhuel <strong>an</strong> bhfuil cead agam <strong>an</strong>ois dul amach ag súgradh?”<br />
“Amach ag súgradh?<br />
Níl cead agat dul amach ag súgradh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i DO lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Anois a Dhónail tá sé in am duitse<br />
...An scéal a scríobh<br />
...<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh<br />
...na suime<strong>an</strong>na a chríochnú<br />
...<strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Nó beidh pi<strong>an</strong> i do ...<br />
‘s ní bheidh tú in <strong>an</strong>n suí don lá”<br />
Ruairí Mac Dónaill<br />
Dé<strong>an</strong>tar <strong>an</strong> dán a athrá nó a léamh i gcomhpháirt agus <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g roinnte ina dhá<br />
<strong>le</strong>ath, Dónal agus <strong>an</strong> Múinteoir Máire.<br />
Dé<strong>an</strong>tar dráma den dán.<br />
(3) An Tréimhse Iarchumarsáide:<br />
(Modh<strong>an</strong>na/Straitéisí/Gníomhaíochtaí foghlama)<br />
Cuire<strong>an</strong>n na páistí línte <strong>le</strong>is <strong>an</strong> dán chun iad a dhé<strong>an</strong>amh níos seafóidí. Obair<br />
ghrúpa é seo áit a bhfaighe<strong>an</strong>n gach bord se<strong>an</strong>s líne a chur <strong>le</strong>is <strong>an</strong> dán.<br />
Dé<strong>an</strong>tar <strong>an</strong> dán a athrá mar rólghlacadh beirte, Dónal agus <strong>an</strong> Múinteoir Máire<br />
Obair scríofa c.f. cárta oibre 1 “Líon na Bearnaí”<br />
Pictiúir a dhé<strong>an</strong>amh don dán c.f. Fráma <strong>le</strong> líonadh<br />
Dé<strong>an</strong> <strong>an</strong> dán ei<strong>le</strong> “Cáitín Cneasta” ar <strong>an</strong> dóigh ché<strong>an</strong>na<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Difreálú:<br />
Tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> dán deis do gach páiste páirt a ghlacadh sa cheacht.<br />
Is féidir <strong>le</strong> páistí pictiúir a tharraingt chun <strong>an</strong> dán a léiriú mura bhfuil cumas<br />
rómhaith sa scríbhneoireacht acu.<br />
Nascáil & Comhtháthú:<br />
Tá na 4 shnáithe nasctha <strong>le</strong>na chéi<strong>le</strong> <strong>an</strong>seo.<br />
Is féidir na heiseamláirí a chomhtháthú i rith <strong>an</strong> lae mar <strong>Ghaeilge</strong><br />
neamhfhoirmiúil <strong>an</strong> tseomra r<strong>an</strong>ga.<br />
Measúnú:<br />
Breathnóireacht <strong>an</strong> mhúinteora<br />
An mbainfidh na páistí úsáid as <strong>an</strong> Ainm Briathartha sa ghnáthchaint<br />
agus <strong>an</strong> féidir <strong>le</strong>o féincheartú a dhé<strong>an</strong>amh?<br />
Tasc/Leath<strong>an</strong>ach oibre deartha ag <strong>an</strong> múinteoir.<br />
Féinmheastóireacht:<br />
Ar bhain na páistí taitneamh as?<br />
An raibh deis chumarsáide ag gach páiste?<br />
An raibh <strong>an</strong> comhthéacs réadúil?<br />
An féidir <strong>le</strong>o <strong>an</strong> dán a aithris?<br />
An gá dul siar a dhé<strong>an</strong>amh?<br />
An raibh siad in <strong>an</strong>n na bearnaí a líonadh?<br />
An raibh siad in <strong>an</strong>n dráma a dhé<strong>an</strong>amh?<br />
103
104<br />
Dónal Dána<br />
Arsa <strong>an</strong> Múinteoir Máire <strong>le</strong> Dónal Dána lá<br />
“Ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> scéal a scríobh?”<br />
“An scéal a scríobh!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> scéal a scríobh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh?”<br />
“An <strong>le</strong>abhar a léamh?<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at na suime<strong>an</strong>na a chríochnú?”<br />
“Na suime<strong>an</strong>na a chríochnú!<br />
Ní féidir liom na suime<strong>an</strong>na a chríochnú<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh?”<br />
“An obair a dhé<strong>an</strong>amh!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
Bhuel <strong>an</strong> bhfuil cead agam <strong>an</strong>ois dul amach ag súgradh?”<br />
“Amach ag súgradh?<br />
Níl cead agat dul amach ag súgradh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i DO lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Anois a Dhónail tá sé in am duitse<br />
...<strong>an</strong> scéal a scríobh<br />
...<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh<br />
...na suime<strong>an</strong>na a chríochnú<br />
...<strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh<br />
Nó beidh pi<strong>an</strong> i do ...<br />
‘s ní bheidh tú in <strong>an</strong>n suí don lá.”<br />
Ruairí Mac Dónaill<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Dónal Dána<br />
Arsa <strong>an</strong> Múinteoir Máire <strong>le</strong> Dónal Dána lá<br />
“Ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> scéal a ________?”<br />
“An ____ a_______!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> scéal a scríobh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a ______?”<br />
“An ____________________!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a _______<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá?<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at na suime<strong>an</strong>na a ___________?”<br />
“Na _____________________!<br />
Ní féidir liom na __________________<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá?<br />
“Bhuel ar mhiste <strong>le</strong>at <strong>an</strong> obair a ___________?”<br />
“An ____________________!<br />
Ní féidir liom <strong>an</strong> _____________<br />
Agus pi<strong>an</strong> i mo lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
Bhuel <strong>an</strong> bhfuil cead agam <strong>an</strong>ois dul amach ag súgradh?”<br />
“Dul amach ag súgradh?<br />
Níl cead agat dul amach ag súgradh<br />
Agus pi<strong>an</strong> i DO lámh ó bheith ag scríobh don lá.”<br />
“Anois a Dhónail tá sé in am duitse<br />
...An scéal a _____<br />
...<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a _______<br />
...na suime<strong>an</strong>na a ________<br />
...<strong>an</strong> obair a __________<br />
Nó beidh pi<strong>an</strong> i do ...<br />
‘s ní bheidh tú in <strong>an</strong>n suí don lá.”<br />
Ruairí Mac Dónaill<br />
105
106<br />
Dónal Dána – <strong>le</strong> do chara léirigh <strong>an</strong><br />
scéal<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Dán ei<strong>le</strong><br />
Bain úsáid as <strong>an</strong> bp<strong>le</strong><strong>an</strong> ceachta cé<strong>an</strong>na <strong>le</strong>is seo<br />
(Is féidir <strong>an</strong> cheist a chur in oiriúint do cibé c<strong>an</strong>úint atá in úsáid)<br />
Cáitín Cneasta<br />
Arsa <strong>an</strong> Múinteoir Máire <strong>le</strong> Cáitín Cneasta lá<br />
“An dtiocfadh <strong>le</strong>at <strong>an</strong> doras a oscailt?”<br />
“An doras a oscailt?<br />
Cinnte thiocfadh liom <strong>an</strong> doras a oscailt.<br />
An bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu?”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at <strong>an</strong> t-urlár a scuabadh?”<br />
“An t-urlár a scuabadh?<br />
Cinnte thiocfadh liom <strong>an</strong> t-urlár a scuabadh<br />
An bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu?”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at na fuinneoga a ghl<strong>an</strong>adh?”<br />
“Na fuinneoga a ghl<strong>an</strong>adh?<br />
Cinnte thiocfadh liom na fuinneoga a ghl<strong>an</strong>adh<br />
An bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu?”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at na <strong>le</strong>abhair a bhailiú?”<br />
“Na <strong>le</strong>abhair a bhailiú?<br />
Cinnte thiocfadh liom na <strong>le</strong>abhair a bhailiú<br />
An bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu?”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at na cóip<strong>le</strong>abhair a cheartú?”<br />
“Na cóip<strong>le</strong>abhair a cheartú ?<br />
Cinnte thiocfadh liom na cóip<strong>le</strong>abhair a cheartú<br />
An bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu?”<br />
A Mhúinteoir, beidh mo Dhaidí breá sásta bualadh isteach”<br />
“Bualadh isteach?<br />
Cén fáth a mbeidh sé ag bualadh isteach?”<br />
“Nach é féin <strong>an</strong> cigire nua atá <strong>le</strong> teacht!!!!?”<br />
Ruairí Mac Dónaill<br />
107
108<br />
Cáitín Cneasta<br />
Arsa <strong>an</strong> Múinteoir Máire <strong>le</strong> Cáitín Cneasta lá<br />
“An dtiocfadh <strong>le</strong>at <strong>an</strong> doras a ________?”<br />
“An ______ a ______?<br />
Cinnte thiocfadh liom <strong>an</strong> _______________.<br />
An bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at <strong>an</strong> t-urlár a ________?”<br />
“An ______ a _________?<br />
Cinnte thiocfadh liom <strong>an</strong> _____________<br />
Bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at na fuinneoga a ________?”<br />
“Na _______ a ___________?<br />
Cinnte thiocfadh liom na ___________<br />
Bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at na <strong>le</strong>abhair a ______?”<br />
“Na_______a __________?<br />
Cinnte thiocfadh liom na __________<br />
Bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu”<br />
“Bhuel... <strong>an</strong> dtiocfadh <strong>le</strong>at na cóip<strong>le</strong>abhair a _______?”<br />
“Na _______a _____________ ?<br />
Cinnte thiocfadh liom na ____________<br />
Bhfuil rud ar bith ei<strong>le</strong> de dhíth ort inniu<br />
A Mhúinteoir , beidh mo Dhaidí breá sásta bualadh isteach”<br />
“Bualadh isteach?<br />
Cén fáth a mbeidh sé ag bualadh isteach?”<br />
“Is é <strong>an</strong> cigire nua é atá ag teacht!!!!”<br />
Ruairí Mac Dónaill<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
Cáitín Cneasta – léirigh <strong>an</strong> dán <strong>le</strong> do<br />
chara.<br />
109
110<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
For<strong>le</strong>athnú:<br />
Ba cheart se<strong>an</strong>s a thabhairt do pháistí <strong>an</strong> bealach ceart chun rud a rá, agus atá<br />
foghlamtha acu, a ch<strong>le</strong>achtadh. Seo cluiche chun <strong>an</strong> se<strong>an</strong>s sin a thabhairt dóibh.<br />
Bíonn <strong>an</strong>-iomaíocht <strong>le</strong>is seo agus taitníonn sé go mór <strong>le</strong> páistí.<br />
Treoracha<br />
1. Cuir na páistí i ngrúpaí.<br />
2. Is féidir <strong>le</strong> gach grúpa tor<strong>an</strong>n faoi <strong>le</strong>ith a dhé<strong>an</strong>amh chun aird <strong>an</strong> mhúinteora a<br />
fháil.<br />
3. Taispeáin taobh amháin den chárta don r<strong>an</strong>g m.sh. “bailigh/<strong>le</strong>abhair”<br />
4. Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n grúpa éigin a thor<strong>an</strong>n chun a thaispeáint go bhfuil siad sásta imirt<br />
<strong>le</strong>is <strong>an</strong> bhfrása sin. Tá smacht acu ar <strong>an</strong> mbabhta seo sa chluiche.<br />
Tá orthu na focail ar <strong>an</strong> gcárta a chur in abairt ag tosú <strong>le</strong><br />
“An bhfuil cead agam ____________ na <strong>le</strong>abhair a bhailiú”?<br />
5. Ansin tá orthu <strong>an</strong> frása “____________ na <strong>le</strong>abhair a bhailiú”? a úsáid ag athrú<br />
thús na habairte gach uair.<br />
“Ar mhiste <strong>le</strong>at ____________?”<br />
“An féidir <strong>le</strong>at ____________?”<br />
“An dtig <strong>le</strong>at ____________?”<br />
“Ar mhaith <strong>le</strong>at ____________?”&rl<br />
6. Faighe<strong>an</strong>n na páistí pointe amháin do gach eiseamláir nua.<br />
7. Chun pointí breise a fháil sa bhabhta seo bíonn 30 soicind ag gach grúpa chun<br />
plé a dhé<strong>an</strong>amh ar na rudaí ei<strong>le</strong> ui<strong>le</strong> is féidir a bhailiú. Scríobh<strong>an</strong>n siad síos<br />
iad agus faighe<strong>an</strong>n siad pointe do gach ce<strong>an</strong>n ceart.<br />
Mar shampla:<br />
“____________ <strong>an</strong> páipéar a bhailiú”<br />
“____________ <strong>an</strong> bruscar a bhailiú”<br />
“____________ na litreacha a bhailiú”<br />
“____________ na pictiúir a bhailiú” &rl.<br />
111
112<br />
faigh /<strong>le</strong>abhar<br />
...<strong>le</strong>abhar a fháil<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a fháil)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
oscail/doras<br />
...<strong>an</strong> doras a oscailt<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a oscailt)<br />
113
114<br />
dún/fuinneog<br />
...<strong>an</strong> fhuinneog a<br />
dhúnadh<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a dhúnadh)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
dé<strong>an</strong>/obair<br />
...<strong>an</strong> obair a dhé<strong>an</strong>amh<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a dhé<strong>an</strong>amh)<br />
115
116<br />
léigh/<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar<br />
...<strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar a léamh<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a léamh)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
ceartaigh/<strong>an</strong> obair<br />
...<strong>an</strong> obair a cheartú<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a cheartú)<br />
117
118<br />
ith/do lón<br />
...do lón a ithe<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a ithe)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
tar isteach<br />
...teacht isteach<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
áite<strong>an</strong>na ei<strong>le</strong> ar féidir<br />
<strong>le</strong>at teacht isteach)<br />
119
120<br />
téigh amach<br />
...dul amach<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
áite<strong>an</strong>na ei<strong>le</strong> ar féidir<br />
<strong>le</strong>at dul amach)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
nigh/do lámha<br />
...do lámha a ní<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a ní)<br />
121
122<br />
triomaigh/na soithí<br />
...na soithí a<br />
thriomú<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a thriomú)<br />
Cuid 3
Cruinneas na Cainte<br />
gl<strong>an</strong>/clár dubh<br />
...<strong>an</strong> clár dubh a<br />
ghl<strong>an</strong>adh<br />
(i 30 soicind ainmnigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a ghl<strong>an</strong>adh)<br />
123
124<br />
litir/scríobh<br />
...<strong>an</strong> litir a<br />
scríobh<br />
(i 30 soicind ainmigh<br />
rudaí ei<strong>le</strong> is féidir<br />
<strong>le</strong>at a scríobh)<br />
Cuid 3
Cuid 4<br />
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
125
126<br />
Córas Luacha na Gaeilge<br />
Comhghairdeas<br />
libh!<br />
Gaeilgeoir den Scoth<br />
Is pictiúrchártaí iad seo a choimeád<strong>an</strong>n múinteoirí ar <strong>an</strong> mbord <strong>le</strong> tabhairt do na<br />
páistí aon uair a úsáide<strong>an</strong>n na páistí Gaeilge chruinn go neamhfhoirmiúil i rith <strong>an</strong><br />
lae.<br />
Mol<strong>an</strong>n múinteoirí na páistí nuair a ghlac<strong>an</strong>n siad <strong>le</strong>is na deise<strong>an</strong>na <strong>an</strong> te<strong>an</strong>ga a<br />
úsáid g<strong>an</strong> spreagadh <strong>an</strong> mhúinteora sa r<strong>an</strong>g, sa chlós srl.<br />
Is pictiúir iad agus is féidir <strong>le</strong>is na páistí iad a dhathú, bhailiú srl.<br />
Féach Aguisín 1<br />
Croíthe sa chlós<br />
Bíonn bosca greamaitheoirí fágtha sa seomra foirne. L<strong>an</strong>naítear iad, (cósúil <strong>le</strong>is <strong>an</strong><br />
gce<strong>an</strong>n thuas.)<br />
Ag am clóis, tug<strong>an</strong>n múinteoirí greamaitheoir d’aon dalta a bhíonn ag dé<strong>an</strong>amh sár-<br />
iarrachta <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> a úsáid go cumarsáideach sa chlós.<br />
Nuair a bhíonn méid áirithe croíthe faighte ag <strong>an</strong> dalta, tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir duais<br />
dó/di.<br />
Féach Aguisín 2<br />
Comhghairdeas<br />
libh!<br />
Comhghairdeas<br />
libh!<br />
Comhghairdeas<br />
libh!<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Aguisín 1<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth<br />
Gaeilgeoir den scoth
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Aguisín 2<br />
Croíthe sa chlós
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Bonn na Gaeilge<br />
Bíonn Bonn na Gaeilge ar fáil do pháiste amháin i ngach<br />
r<strong>an</strong>g. Ag tionól na seachtaine bronntar Bonn na Gaeilge ar<br />
<strong>an</strong> bpáiste a rinne <strong>an</strong>-iarracht i <strong>le</strong>ith labhairt na Gaeilge <strong>an</strong><br />
tseachtain sin. Moltar na páistí ar fad os comhair na<br />
scoi<strong>le</strong> agus bíonn <strong>an</strong> deis acu <strong>an</strong> bonn a chaitheamh ar<br />
scoil agus sa bhai<strong>le</strong> ar feadh na seachtaine.<br />
Tá dearadh ar <strong>an</strong> mbonn “Bonn na Gaeilge” agus tá ribín<br />
daite “glas, bán & oráiste” timpeall ar <strong>an</strong> mbonn.<br />
Bonn óir/ Airgid/ Cré-umha & Réalta<br />
Bronntar Bonn na Gaeilge ar <strong>an</strong> bpáiste a dhé<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> iarracht is fearr <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong><br />
a úsáid i rith na seachtaine. Roghnaíonn na múinteoirí <strong>an</strong> dalta a rinne <strong>an</strong> iarracht<br />
is mó.<br />
Dé<strong>an</strong>tar cinneadh <strong>an</strong> triúr is fearr a roghnú in ord.<br />
Cláraítear “Boinn na Gaeilge” in áit lárnach sa seomra r<strong>an</strong>ga de réir na liostaí óir,<br />
airgid agus cré-umha. Tugtar duaise<strong>an</strong>na do na páistí seo.<br />
Greamaitheoirí a dhearadh<br />
Is suíomh <strong>an</strong>-chliste é seo. Tugtar deis don mhúinteoir a g(h)reamaitheoirí féin a<br />
dhearadh go speisialta don r<strong>an</strong>g.<br />
Mar shampla,<br />
“Deir múinteoir Ciara gur labhair mé Gaeilge mhaith!“<br />
Féach: www.superstickers.com<br />
Nótaí molta sa Dial<strong>an</strong>n Scoi<strong>le</strong><br />
I rith <strong>an</strong> lae cláraíonn <strong>an</strong> múinteoir r<strong>an</strong>ga/príomhoide/<br />
múinteoir ei<strong>le</strong> nóta sa dial<strong>an</strong>n scoi<strong>le</strong> a lu<strong>an</strong>n <strong>le</strong><br />
tuismitheoir go ndearna <strong>an</strong> páiste <strong>an</strong>-iarracht <strong>le</strong>is <strong>an</strong><br />
nGaeilge ar <strong>an</strong> lá sin, mar shampla.<br />
Bhí Gaeilge álainn á labhairt ag _____.<br />
131
132<br />
An Zón Gaelach<br />
Go mbeadh áit faoi <strong>le</strong>ith roghnaithe sa scoil, (mar shampla, halla na scoi<strong>le</strong> nó <strong>an</strong><br />
fáiltiú) chun samplaí taitneamhacha d’obair <strong>Ghaeilge</strong> na bpáistí a chur <strong>an</strong>n.<br />
Go rachadh <strong>an</strong> príomhoide <strong>an</strong>n uair sa tseachtain chun monatóireacht a dhé<strong>an</strong>amh<br />
air agus aithe<strong>an</strong>tas a thabhairt d’aon duine a chuir aon rud isteach <strong>an</strong>n. (Teastas<br />
nó suaithe<strong>an</strong>tas a bhronnadh &rl....)<br />
Teastais do Labhairt na Gaeilge<br />
Bronntar teastais ar na páistí mar chomhartha molta speisialta dóibh as ucht <strong>an</strong><br />
<strong>Ghaeilge</strong> a labhairt. Is féidir é seo a dhé<strong>an</strong>amh cibé bealach a oire<strong>an</strong>n don<br />
mhúinteoir féin, gach lá, gach seachtain srl.<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Táim<br />
ag<br />
moladh<br />
don dea-iarracht i <strong>le</strong>ith labhairt na Gaeilge.<br />
Síniú <strong>an</strong> mhúinteora Dáta<br />
Síniú <strong>an</strong> tuismitheora Dáta<br />
133
134<br />
Mi<strong>an</strong> Na Scoi<strong>le</strong><br />
Go mbeadh mi<strong>an</strong> na scoi<strong>le</strong> <strong>le</strong> feiceáil timpeall na scoi<strong>le</strong> go for<strong>le</strong>ath<strong>an</strong>. Mar<br />
shampla:<br />
“Is í <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> ár dte<strong>an</strong>ga, labhraímis í”<br />
Is féidir é a chur ar dhial<strong>an</strong>n na scoi<strong>le</strong>/ ar <strong>an</strong> suíomh idirlín/ ar na nuachtlitreacha a<br />
chuirtear abhai<strong>le</strong> &rl.<br />
Gri<strong>an</strong>ghraf/Ainm “Gaeilgeoir na Seachtaine”<br />
Bíonn clár ar dhoras <strong>an</strong> tseomra r<strong>an</strong>ga a chláraíonn ainm nó gri<strong>an</strong>graf de<br />
<strong>Ghaeilge</strong>oir na Seachtaine agus a thaispeán<strong>an</strong>n buaiteoirí a d’imigh rompu. Bíonn<br />
sé sin <strong>le</strong> feiceáil ag gach cuairteoir a thag<strong>an</strong>n go dtí <strong>an</strong> seomra r<strong>an</strong>ga sin.<br />
Gaeilgeoir na Seachtaine<br />
Comhghairdeas <strong>le</strong>at!<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Gaeilgeoir na seachtaine<br />
Is féidir dalta a ainmniú ar scái<strong>le</strong>án ríomhaire <strong>an</strong> tseomra r<strong>an</strong>ga chun aithe<strong>an</strong>tas a<br />
thabhairt dó/di mar <strong>Ghaeilge</strong>oir na seachtaine. (D’fhéadfaí ainm <strong>an</strong> dalta a chur mar<br />
spárálaí scái<strong>le</strong>áin ag trasnú <strong>an</strong> ríomhaire go minic i rith <strong>an</strong> lae!)<br />
Cártaí Poist a sheoladh abhai<strong>le</strong><br />
Bíonn réimse cártaí poist ar fáil don mhúinteoir. Seol<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir abhai<strong>le</strong> cárta<br />
poist d’aon pháiste a bhíonn ag dé<strong>an</strong>amh sár-iarrachta <strong>le</strong>is <strong>an</strong> nGaeilge. Dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n<br />
<strong>an</strong> comhlacht Pixy Graphics na cártaí áirithe seo i nGaeilge:<br />
Féach: http://www.pixygraphics.ie<br />
Nath na Seachtaine/ Frása na Coicíse/Múnla na Míosa<br />
Bíonn fógra ar dhoras <strong>an</strong> tseomra r<strong>an</strong>ga a chláraíonn <strong>an</strong> nath/ frása/ múnla a<br />
mbeidh na páistí ag díriú air. Bíonn <strong>an</strong> nath/ frása/ múnla bunaithe ar na<br />
feidhme<strong>an</strong>na te<strong>an</strong>ga.<br />
Bíonn sé <strong>le</strong> feiceáil ag gach cuairteoir a thag<strong>an</strong>n go dtí <strong>an</strong> seomra r<strong>an</strong>ga sin. Is<br />
minic go mbíonn r<strong>an</strong>g i gce<strong>an</strong>nas air. Ciallaíonn sé sin go ndear<strong>an</strong>n siad fógra <strong>le</strong>is<br />
<strong>an</strong> nath/ frása/ múnla agus dé<strong>an</strong>tar bolscaireacht air timpeall na scoi<strong>le</strong>. Is féidir<br />
ardr<strong>an</strong>g a chur á mhúineadh do na bunr<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na.<br />
Stampaí Ar Obair An Pháiste<br />
Cuirtear stampaí Gaelacha agus greamaitheoirí ar obair na bpáistí chun iad a<br />
mholadh.<br />
Is féidir iad a úsáid chun <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> a mhealladh uathu go neamhfhoirmiúil i rith<br />
<strong>an</strong> lae.<br />
135
136<br />
R<strong>an</strong>g na Seachtaine<br />
Bronntar Sciath na Gaeilge/ Corn na Gaeilge ar<br />
<strong>an</strong> r<strong>an</strong>g a dhé<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> iarracht is fearr <strong>an</strong><br />
<strong>Ghaeilge</strong> a úsáid i rith na seachtaine.<br />
Roghnaíonn na múinteoirí <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g a rinne <strong>an</strong><br />
iarracht ba mhó. Bíonn <strong>an</strong> cúram ar mhúinteoir<br />
amháin fiosrú a dhé<strong>an</strong>amh faoin gclós agus<br />
faoin r<strong>an</strong>g maidir <strong>le</strong>is <strong>an</strong> duine is fearr. Go<br />
minic i nGaelscoi<strong>le</strong><strong>an</strong>na bíonn “Leabhar Béarla”<br />
ina gcláraítear ainmneacha na bpáistí a<br />
labhraíonn i mBéarla inti. Is uaidh seo a<br />
dhé<strong>an</strong>tar cinneadh <strong>an</strong> r<strong>an</strong>g is fearr a roghnú.<br />
F<strong>an</strong><strong>an</strong>n <strong>an</strong> sciath sa seomra r<strong>an</strong>ga seo ar<br />
feadh seachtaine agus coinnítear cuntas, de na<br />
r<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na a bhuaigh, in áit lárnach sa scoil go<br />
bhfeicfidh gach duine é. Tugtar duais éigin don<br />
r<strong>an</strong>g, mar shampla, 5 nóiméad bhreise sa<br />
chlós!<br />
Cláraítear “Sciath na Gaeilge” nó “Corn na<br />
Gaeilge” ar <strong>an</strong> sciath/gcorn.<br />
Gaeilgeoirí na Scoi<strong>le</strong><br />
Dáta R<strong>an</strong>g<br />
07/09/2010 R4<br />
14/09/2010 RNBh<br />
21/09/2010 R1<br />
28/09/2010 R6<br />
05/10/2010 R6<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Leabhair Stampaí<br />
Tugtar <strong>le</strong>abhar stampaí do gach páiste<br />
ag tús na scoilbhli<strong>an</strong>a. Faighe<strong>an</strong>n <strong>an</strong><br />
páiste stampa ar <strong>an</strong> <strong>le</strong>abhar nuair a<br />
chloise<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir é/í ag úsáid na<br />
Gaeilge go neamhsp<strong>le</strong>ách timpeall na<br />
scoi<strong>le</strong>.<br />
Suaithe<strong>an</strong>tais do na Gaeilgeoirí is fearr<br />
Bronntar suaithe<strong>an</strong>tais ar na páistí atá ag dé<strong>an</strong>amh iarrachta <strong>le</strong>na gcuid Gaeilge.<br />
Úsáidtear é seo i mbunr<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na ach go háirithe toisc gur breá <strong>le</strong>o iad a<br />
chaitheamh ar feadh na seachtaine. Coinnítear liosta de bhuaiteoirí na suaithe<strong>an</strong>tas<br />
in áit go bhfeicfear iad. Is minic go nglactar gri<strong>an</strong>ghraif de na páistí a bhuaigh agus<br />
iad a sheoladh abhai<strong>le</strong> chuig na tuismitheoirí mar aithe<strong>an</strong>tas breise.<br />
Gri<strong>an</strong>ghraf/ Ainm a chlárú<br />
Cuire<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir cairt ar dhoras gach seomra<br />
r<strong>an</strong>ga. Bíonn cártaí bídeacha <strong>an</strong>n ionas gur féidir<br />
ainm agus gri<strong>an</strong>ghraf a l<strong>an</strong>nú orthu do gach páiste sa<br />
r<strong>an</strong>g. Cláraítear gach páiste de réir mar a<br />
ghnóthaíonn siad duais na Gaeilge. Bíonn sé <strong>le</strong><br />
feiceáil ag gach duine/ cuairteoir a thag<strong>an</strong>n isteach<br />
sa r<strong>an</strong>g (cosúil <strong>le</strong> fostaí na míosa!)<br />
Ticéid Dhaite<br />
Bronntar ticéid ar pháistí agus tar éis méid áirithe a<br />
bhailiú ón gclós/ r<strong>an</strong>g bronntar teastas orthu.<br />
137
138<br />
Teastas Molta<br />
Comhghairdeas<br />
Tá sprioc ________ thicéad<br />
bailithe agat i dtreo<br />
dhuais <strong>Ghaeilge</strong>oir na Scoi<strong>le</strong><br />
do 20___<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Mo Cheol Thú!<br />
Greamaítear se<strong>an</strong>-dlúthdhiosca<br />
bunoscionn ar dhoras gach seomra<br />
r<strong>an</strong>ga. Bíonn cártaí bídeacha <strong>an</strong>n <strong>le</strong><br />
hainm agus ghri<strong>an</strong>ghraf a l<strong>an</strong>nú air do<br />
gach páiste sa r<strong>an</strong>g. Cuirtear<br />
ghri<strong>an</strong>ghraf <strong>an</strong> pháiste i lár <strong>an</strong><br />
dhlúthdhiosca nuair a ghnóthaíonn <strong>an</strong><br />
páiste sin duais na Gaeilge agus<br />
bíonn sé <strong>le</strong> feiceáil ag cách ar feadh<br />
seachtaine!<br />
B<strong>an</strong>c na Gaeilge – Ticéid & Lóisteáil<br />
Bíonn ticéid ag na múinteoirí (ticéid do<br />
chr<strong>an</strong>nchur) agus bronn<strong>an</strong>n na múinteoirí<br />
ticéid ar na páistí sa chlós/ seomra r<strong>an</strong>ga<br />
nuair a chloise<strong>an</strong>n múinteoirí iad ag<br />
labhairt na Gaeilge go neamhsp<strong>le</strong>ách.<br />
Nuair a bhíonn cúig thicéad acu is féidir<br />
<strong>le</strong>o iad a lóisteáil <strong>le</strong>is <strong>an</strong> múinteoir chun<br />
duais a ghnóthú ar nós:<br />
• pas obair bhai<strong>le</strong>,<br />
• <strong>le</strong>ath uair <strong>an</strong> chloig <strong>le</strong>is <strong>an</strong> ríomhaire,<br />
• deis léitheoireachta srl.<br />
Bíonn <strong>le</strong>abhar cuntais ag <strong>an</strong> bpáiste chun iarrachtaí a léiriú.<br />
Cuntas Bainc na Gaeilge<br />
Uimhir: 214R6GSBHáC<br />
Dáta Eisithe: 24/04/2008<br />
Dáta Lóisteáil Aistarraingt Iomlán Cód Síniú Síniú<br />
Oifige Oifige Údair<br />
24/04/10 3 3 LG ANíT Seán<br />
29/04/10 3 6 LG ANíT Seán<br />
30/04/10 5 1 AR CNíM Seán<br />
01/05/10 2 3 LD CNíM Seán<br />
Míniú ar Chód Oifige:<br />
LG = Lóisteáil na Gaeilge<br />
LD = Lóisteáil - Duais Bhreise<br />
AR = Aistarraingt - Ríomhaire<br />
AP = Aistarraingt - Pas Obair Bhai<strong>le</strong><br />
AL = Aistarraingt - Deis Léitheoireachta<br />
139
140<br />
Ticéid mar dhuais r<strong>an</strong>ga/ scoi<strong>le</strong><br />
Bíonn ticéid <strong>an</strong>n mar dhuais r<strong>an</strong>ga agus<br />
dái<strong>le</strong><strong>an</strong>n foire<strong>an</strong>n na scoi<strong>le</strong> iad. Caithfear<br />
aontas foirne a bheith <strong>an</strong>n chun <strong>an</strong> scéim seo<br />
a chur i bhfeidhm go héifeachtach. Bailítear<br />
na ticéid i mbosca r<strong>an</strong>ga agus ag <strong>an</strong> tionól<br />
scoi<strong>le</strong> dé<strong>an</strong>tar na ticéid a chlárú. Ag deireadh<br />
na míosa tugtar duais don r<strong>an</strong>g a bhailíonn <strong>an</strong><br />
líon is mó ticéad. Bíonn duaise<strong>an</strong>na ar nós<br />
Pizza, Mr Freeze nó físeán i gceist.<br />
Captaen na Gaeilge<br />
Pioctar páiste amháin in aghaidh na seachtaine <strong>le</strong> bheith mar Chaptaen na Gaeilge!<br />
Tugtar <strong>an</strong> teideal seo don pháiste tar éis tré<strong>an</strong>-iarrachta a dhé<strong>an</strong>amh i labhairt na<br />
Gaeilge i rith <strong>an</strong> lae.<br />
1. Bíonn cupán faoi <strong>le</strong>ith <strong>le</strong> ‘Captaen<br />
na Gaeilge’ scríofa air agus bíonn<br />
deis ag <strong>an</strong> bpáiste é a úsáid ar<br />
feadh na seachtaine ag am lóin.<br />
3. Cláraíonn <strong>an</strong> múinteoir ainm <strong>an</strong><br />
pháiste ar <strong>an</strong> gclár bán ar feadh<br />
na seachtaine.<br />
2. Seol<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir litir /<br />
ríomhphost abhai<strong>le</strong> ag moladh<br />
<strong>an</strong> pháiste.<br />
4. Faighe<strong>an</strong>n <strong>an</strong> páiste<br />
greamaitheoir speisialta.<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Pointí a bhailiú<br />
Bailíonn na páistí pointí as ucht <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> a úsáid agus a spreagadh i measc a<br />
chéi<strong>le</strong>. Bronntar na pointí orthu agus iad ag feidhmiú i dtreo sprioc a bhaint amach.<br />
Braithe<strong>an</strong>n <strong>an</strong> sprioc ar <strong>an</strong> múinteoir agus eagraítear duaise<strong>an</strong>na, mar shampla,<br />
turas go pictiúrl<strong>an</strong>n chun sc<strong>an</strong>nán a fheiceáil, sceallóga a ithe ar scoil srl.<br />
Gaeilge Sprioc 1 – sceallóga Sprioc 2 – pictiúrl<strong>an</strong>n<br />
(50) (150)<br />
R<strong>an</strong>g N. Bheaga<br />
R<strong>an</strong>g N. Mhóra<br />
R<strong>an</strong>g 1<br />
R<strong>an</strong>g 2<br />
R<strong>an</strong>g 3<br />
R<strong>an</strong>g 4<br />
R<strong>an</strong>g 5<br />
R<strong>an</strong>g 6<br />
Cearnóg na Gaeilge<br />
Bíonn cearnóg mhór <strong>le</strong> feiceáil i ngach<br />
seomra r<strong>an</strong>ga nó i halla na scoi<strong>le</strong> <strong>le</strong> méid<br />
áirithe cearnóg inti. An aidhm atá <strong>an</strong>n ná<br />
ticéid na Gaeilge a bhailiú chun <strong>an</strong><br />
chearnóg a líonadh. Tugtar sprioc<strong>an</strong>na<br />
faoi <strong>le</strong>ith do na r<strong>an</strong>g<strong>an</strong>na éagsúla.<br />
Mar shampla;<br />
Naíonáin- R2 50 = sc<strong>an</strong>nán,<br />
100 = siúlóid,<br />
150 = picnic sa pháirc &rl.<br />
Dearbháin na Gaeilge<br />
Bronntar ticéid ar pháistí agus tar éis bailiúchán a fháil ón gclós/ r<strong>an</strong>g bronntar<br />
teastas orthu tar éis méid áirithe a bhailiú.<br />
141
142<br />
Dearbhán don<br />
<strong>Ghaeilge</strong><br />
Bronnta ar<br />
___________________________________<br />
as ucht <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong><br />
a labhairt.<br />
Múinteoir ___________________<br />
Cuid 4
<strong>Spreag</strong>adh na Cainte<br />
Soilse Tráchta<br />
Tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir cárta glas do gach páiste ag tús <strong>an</strong> lae.<br />
An aidhm atá <strong>an</strong>n ná <strong>an</strong> cárta glas a choinneáil go deireadh<br />
<strong>an</strong> lae. Tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir cárta oráiste mura mbíonn <strong>an</strong><br />
páiste ag dé<strong>an</strong>amh iarrachta <strong>an</strong> <strong>Ghaeilge</strong> a labhairt agus<br />
tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir cárta dearg don pháiste mura mbíonn aon<br />
iarracht á dé<strong>an</strong>amh. Má éiríonn <strong>le</strong>is <strong>an</strong> bpáiste <strong>an</strong> cárta glas a<br />
choinneáil ar feadh <strong>an</strong> lae faighe<strong>an</strong>n <strong>an</strong> páiste stampa<br />
speisialta. Nuair a bhíonn 25 stampa faighte ag <strong>an</strong> bpáiste<br />
faighe<strong>an</strong>n sé/sí duais.<br />
Cais<strong>le</strong>áin na Gaeilge<br />
Is éard atá i gceist <strong>an</strong>seo ná go mbailíonn na páistí<br />
brící i dtreo cais<strong>le</strong>án na Gaeilge a thógáil agus de réir<br />
a chéi<strong>le</strong> tóg<strong>an</strong>n na páistí é. Is scéim í ina mbíonn na<br />
brící cláraithe ar bhalla/ chlár fógraí agus de réir mar a<br />
aithníonn <strong>an</strong> múinteoir go mbíonn na páistí ag labhairt<br />
Gaeilge níos cruinne bronn<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir bríce<br />
(i bhfoirm greamaitheora) orthu chun dul i mbun <strong>an</strong><br />
cais<strong>le</strong>án a thógáil.<br />
Is spreagadh súl é <strong>an</strong> cais<strong>le</strong>án a mbaine<strong>an</strong>n na páistí<br />
taitneamh as agus dé<strong>an</strong><strong>an</strong>n siad iarracht <strong>an</strong> cais<strong>le</strong>án a<br />
thógáil. I ndiaidh dóibh <strong>an</strong> cais<strong>le</strong>án a thógáil<br />
gnóthaíonn siad duais don r<strong>an</strong>g agus tosaíonn siad ag tógáil arís. Nó féad<strong>an</strong>n siad<br />
bai<strong>le</strong> iomlán a thógáil mórthimpeall ar <strong>an</strong> gcais<strong>le</strong>án!<br />
Cúinne Na Gaeilge<br />
Tá cúinne faoi <strong>le</strong>ith don <strong>Ghaeilge</strong> sa seomra r<strong>an</strong>ga <strong>le</strong> roinnt fearais agus rudaí<br />
spraíúla <strong>an</strong>n. Tug<strong>an</strong>n <strong>an</strong> múinteoir deis don pháiste dul go dtí <strong>an</strong> cúinne áirithe seo<br />
nuair a bhíonn sár-iarracht á dhé<strong>an</strong>amh ag <strong>an</strong> bpáiste Gaeilge a labhairt. Tá cead<br />
ag <strong>an</strong> bpáiste cara a thabhairt <strong>le</strong>is nó léi <strong>an</strong>n, áit ina mbíonn <strong>le</strong>abhair, <strong>an</strong> ríomhaire<br />
nó ionad éisteachta, nó aon rud a bhíonn tarraingteach don pháiste.<br />
143
144<br />
Cuid 4
Change language