03.06.2013 Views

maia firCxaZe swavleba kognituri sqemebiT pedagogikis erT-erT ...

maia firCxaZe swavleba kognituri sqemebiT pedagogikis erT-erT ...

maia firCxaZe swavleba kognituri sqemebiT pedagogikis erT-erT ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

1<br />

<strong>maia</strong> <strong>firCxaZe</strong><br />

<strong>swavleba</strong> <strong>kognituri</strong> <strong>sqemebiT</strong><br />

<strong>pedagogikis</strong> <strong>erT</strong>-<strong>erT</strong> urTules problemad rCeba kavSiri adamianis<br />

<strong>swavleba</strong>sa da ganviTarebas Soris. es sakiTxi aqtualuria reformis<br />

periodSic, rodesac icvleba sistemuri midgoma swavlebis mTeli rigi<br />

sakiTxebisadmi.<br />

saswavlo procesSi <strong>kognituri</strong> sqemebis CarTva xels uwyobs moswavlis<br />

azrovnebis ganviTarebas, mecnieruli codnis dauflebisaTvis saWiro<br />

unarebis gamomuSavebas, intuiciuri da logikuri azrovnebis<br />

ganviTarebas, Sinagani motivebis win wamowevas: cnobismoyvareobas,<br />

kompetenturobisadmi swrafvas, jgufuri muSaobis unar-Cvevebis SeZenas,<br />

diskusiis efeqtianad warmarTvas, seminaris momzadebas;… xels uwyobs<br />

agreTve moswavlis SemoqmedebiTi unarebis ganviTarebas, informaciis<br />

moZiebis damoukidebeli gzebis aRmoCenas, codnis struqturirebas.<br />

terminiT “kognitivizmi” aRniSnaven saWiro sakiTxis kvlevis sazRvrebs,<br />

enas/metyvelebas, mexsierebas, warmodgenebs. am dros aqtiurad xdeba<br />

arsebuli codnis organizeba-kognizacia, gaanalizeba, informaciis<br />

transformacia. sqema warmoadgens teqstis kontrolis meqanizms,<br />

romelic nawilisa da mTelis, konceptisa da detalebis<br />

urTi<strong>erT</strong>mimarTebebis dadgenasa da danaxvaSi gvexmareba. amitomaa, rom<br />

xSirad am sqemebs kognitur diagramebs uwodeben.<br />

<strong>kognituri</strong> sqemebis gamoyenebis areali:


2<br />

Teoriulma kvlevebma da praqtikulma magaliTebma aCvena, rom <strong>kognituri</strong><br />

sqemebi exmareba moswavleebsac da maswavleblebsac:<br />

moswavleebs: informaciis mwyobrad organizebaSi; informaciis<br />

gaanalizebaSi; vizualizaciaSi; kritikuli da SemoqmedebiTi azrovnebis<br />

ganviTarebaSi.<br />

maswavleblebs: <strong>kognituri</strong> sqemebis gamoyenebisas maswavlebeli<br />

moswavleebs saSualebas aZlevs, gaaaqtiuron winare codna. aseTi sqema<br />

exmareba maswavlebels axali masalis axsnaSi; zedmiwevniTi<br />

konkretulobiT ajamebinebs moswavleebs aTvisebul masalas. exmareba<br />

pedagogs moswavlisaTvis iseTi saswavlo garemos SeqmnaSi, romelic<br />

xels uwyobs movlenebis sworad gaanalizebas; exmareba pedagogs<br />

moswavlis progresis, misi akademiuri moswrebis aRnusxvasa da<br />

SefasebaSi.<br />

ganvixiloT ramdenime <strong>kognituri</strong> sqema Semdeg formatSi:<br />

K<strong>kognituri</strong> sqemis<br />

dasaxeleba<br />

Aambis/Sinaarsis<br />

organizebis sqema.<br />

ra mizniT iyenebs<br />

maswavlebeli?<br />

zedmiwevniTi<br />

konkretulobiT<br />

ajamebinebs<br />

moswavleebs<br />

aTvisebul masalas.<br />

Mmovlena da Sedegebi <strong>kognituri</strong> sqemebis<br />

gamoyenebiT xsnis axal<br />

masalas.<br />

Mmizez-Sedegobriobis<br />

ruka<br />

exmareba pedagogs,<br />

moswavles Seuqmnas<br />

iseTi saswavlo garemo,<br />

romelic masalis<br />

sworad gaanalizebas<br />

uwyobs xels.<br />

raSi exmareba<br />

moswavles?<br />

gaixsenos: istoriuli<br />

pirovnebebi, moqmedebis<br />

adgili. dainaxos<br />

problemis dinamika da<br />

Sedegi.<br />

informaciis<br />

gaanalizebaSi<br />

Mmovlenis/problemis<br />

gaanalizebaSi (ama-Tu<br />

im movlenis gamomwvevi<br />

mizezebisa da<br />

Sedegebis analizi).


3<br />

maswavlebeli, gakveTilis miznidan gamomdinare, iyenebs am an sxva<br />

kognitur sqemas, romlis daxmarebiTac axdens azrovnebis aqtivacias.<br />

magaliTad:<br />

_ sagani – istoria<br />

_ klasi – X<br />

_ Tema – aRmosavluri istoriografia Sua saukuneebSi<br />

_ davaleba: waikiTxeT nawyvetebi ibn xaldunis “wignidan” da SeasruleT<br />

praqtikuli samuSao<br />

wyaro a:<br />

“adamianTa sazogadoebam gaiara veluroba, primitiuli arseboba da<br />

gardaiqmna civilizebulad. magram saqalaqo cxovrebis zrda-ganviTareba<br />

Tavis TavSi itevda sawyiss TviTganadgurebisas da dacemisas.<br />

ganviTarebis kvalobaze xdeboda xelisuflebis gaucxoeba<br />

sazogadoebisagan, warmoebis ganviTareba ki iwvevda samarTlianobis<br />

principis rRvevas, fufunebisken miswrafeba warmoSobda socialur<br />

diferenciacias. yovelive amis gamo mosaxleobaSi izrdeboda maqinaciebi,<br />

tyuili, qurdoba,… bolos, konfliqtis bunebis Tanaxmad da, alahis<br />

nebiT, moxdeboda “elituri~ jgufebis morigi wriuli cvla... nebismier<br />

sazogadoebas sWirdeba “TavSekaveba~ agresiis, TviTganadgurebis<br />

bunebrivi midrekilebebisagan, amgvar qmedebebs sazogadoeba win unda<br />

aRudges. amaSi mas exmareba saxelmwifo, romelic <strong>erT</strong> mTlianobad aqcevs<br />

xalxs, magram Tavad saxelmwifoebic icvlebian garkveuli principebis<br />

mixedviT, rogoricaa warmoSoba _ ga<strong>erT</strong>ianeba _ gafurCqvna _<br />

Zaladobaze gadasvla _ dacema da aRsasruli. da yvelaferi iwyeba<br />

Tavidan. cxovreba, adamianTa sazogadoeba, samyaro _ kvlav Tavisi gziT<br />

midis”.<br />

wyaro b:<br />

“mravalma, romlebic gadmogvcemen cnobebs, ar ician mizani imisa, rac<br />

naxes da gaigones da gadmogvcemen Sexedulebebs anda varaudebs, riTac<br />

eflobian tyuilSi. amitom cnobebi daSorebulebi arian sinamdviles.<br />

mizezTa Soris, romelsac mivyavarT tyuilamde – esaa sazogadoebis<br />

bunebis ucodinroba, radgan yovel movlenas gaaCnia Tavisi buneba da<br />

masTan dakavSirebuli garemoebebis xasiaTi. da Tu (mematiane) icnobs<br />

movlenaTa bunebas da garemoebebs _ rogor arseboben isini da riT<br />

arseboben, es daexmareba mas, gaarCios cnobebi da gamoyos tyuili<br />

marTlisagan~.<br />

gakveTilis saswavlo mizani standartis mixedviT: moswavle gaecnos<br />

aRmosavluri istoriografiis ZiriTad mimarTulebebs; imsjelos<br />

politikuri sistemebis cvlilebis mizezebze; gamoyos civilizaciis<br />

niSnebi.


4<br />

teqstze dayrdnobiT moswavleebs, sasurvelia, mivceT aseTi tipis<br />

davaleba:<br />

a) mocemulia sazogadoebis ganviTarebis kibe. wyaros mixedviT,<br />

daasaTaure civilizaciis istoriis TiToeuli safexuri:<br />

1<br />

2<br />

b) ganviTarebis romeli safexuri uqmnis safrTxes sazogadoebis<br />

arsebobas? ----------------------------------------------------------------------------------------------<br />

g) ra iwvevs politikuri sistemebis rRvevas da daSlas?<br />

------------------------------------------------------------------------------------------------<br />

d) wyaroze dayrdnobiT gamoyavi, ra etapebs gadis saxelmwifo,<br />

sazogadoebis ga<strong>erT</strong>ianebis yvelaze myari forma, arsebobis manZilze:<br />

1 2 3 4 5<br />

e) Seavse sqema _ `aRmosavluri istoriografiis mTavari damaxasiaTebeli<br />

niSnebi~:<br />

aRmosavluri<br />

istoriografiis<br />

mTavari damaxasiaTebeli<br />

niSnebi<br />

zemoT moyvanili xuTi savarjiSo exmareba moswavles wyaroSi mocemuli<br />

masalis gaazrebasa da gamoyenebaSi.<br />

3


5<br />

mas Semdeg, rac moswavle, savarjiSoebis daxmarebiT, mocemul<br />

wyaros/teqsts gaiazrebs, SegviZlia mas sxva <strong>kognituri</strong> sqema mivceT,<br />

romliTac igi miRebul codnas daukavSirebs winare codnas an axal<br />

masalas.<br />

cxadia, aq moyvanili <strong>kognituri</strong> sqemebis garda arsebobs kognitur<br />

savarjiSoTa mTeli kaleidoskopi.<br />

sqema _ vici, minda vicode, viswavle<br />

igi gamoiyeneba sagakveTilo procesSi teqstze muSaobisas, rac<br />

amzadebs moswavles masalis mTlianobaSi gaazrebisaTvis;<br />

gviCvenebs, ra aris mocemul teqstSi moswavlisaTvis<br />

mniSvnelovani;<br />

gviCvenebs, ra iswavla man am teqstiT;<br />

aviTarebs informaciis daxarisxebis unar-Cvevas;<br />

aZlierebs teqstis kiTxvisa da masze muSaobis motivacias;<br />

aviTarebs kiTxvis dasmis unar-Cvevas;<br />

aviTarebs weriTi metyvelebis unar-Cvevas.<br />

es strategia gamoiyeneba rogorc individualuri muSaobisas, aseve<br />

wyvilebsa da jgufebSi.<br />

(gamoyenebis wesi: I etapi: maswavlebeli, saswavlo miznidan gamomdinare, acnobs<br />

moswavleebs, ra sakiTxs exeba wasakiTxi teqsti da sTxovs, Seavson sqema.<br />

amisaTvis maT unda gaixsenon da pirvel grafaSi Caweron yvelaferi, rac ician,<br />

an hgoniaT, rom ician mocemuli sakiTxis Sesaxeb; meore grafaSi SekiTxvebis<br />

saxiT unda Camoayalibon, risi gagebac ainteresebT am sakiTxis Sesaxeb.<br />

II etapi: es etapi kiTxvis dasrulebis Semdeg iwyeba. sqemis mesame grafaSi<br />

moswavleebi weren imas, rac iswavles).<br />

venis diagrama<br />

vici minda vicode viswavle<br />

gansxvaveba msgavseba gansxvaveba<br />

efeqturia:


6<br />

sxvadasxva saswavlo disciplinis swavlebisas; SedarebiTi<br />

analizisTvis; informaciis TvalsaCinoebisaTvis.<br />

ama Tu im formis diagramis Seqmnis procesSi moswavleebs uviTardebaT:<br />

informaciis Sekrebisa da daxarisxebis unar-Cveva;<br />

raodenobrivi da Tvisobrivi monacemebis organizaciisa da<br />

warmodgenis unar-Cveva;<br />

raodenobrivi monacemebis dalagebis unar-Cveva;<br />

Tvisobrivi monacemebis Sedarebis unar-Cveva;<br />

monacemebis analizis safuZvelze daskvnis gamotanis unar-Cveva.<br />

Tu davakvirdebiT sqemebs, davinaxavT, rom maTi gamoyenebisas mudmivad<br />

xdeba codnis e.w. “spiraluri” ageba. mas Semdeg, rac moswavle ZiriTad<br />

cnebebs daeufleba, maswavlebeli am cnebebs isev daubrundeba, oRond<br />

ufro garTulebuli formiT.<br />

ganvixiloT T diagrama:<br />

igi mosaxerxebelia: sapirispiro mosazrebaTa gamosaTqmelad, movlenebisa<br />

Tu faqtebis Sesadareblad, moqmed pirTa dasaxasiaTeblad, informaciis<br />

dasaxarisxeblad.<br />

Sevsebis wesi: dafaze, rveulSi an Tabaxis furcelze ixazeba T diagrama.<br />

magaliTad, SeavseT sqema:<br />

ra SemorCa<br />

adamians uZvelesi<br />

Sexedulebebidan?<br />

ra ar SemorCa<br />

adamians uZvelesi<br />

Sexedulebebidan?<br />

saswavlo miznidan gamomdinare, SeiZleba Seivsos jer sqemis marcxena mxare,<br />

Semdeg _ marjvena. marcxena mxaris Sevsebis Semdeg, marjvena mxareze iwereba<br />

sapirispiro mosazrebebi; samuSao sruldeba individualurad, wyvilebSi an<br />

jgufurad, maswavleblis Sexedulebisamebr.<br />

drois diagrama saSualebas aZlevs moswavleebs: daamuSaon istoriuli<br />

faqtebis, movlenebis Semcveli didi teqstebi da sakiTxebi wyvilebSi,<br />

jgufebSi da individualurad.


7<br />

Sevsebis wesi<br />

a-varianti: jer ivseba diagramis I nawili, romelSic aRiniSneba dro<br />

(welTaRricxva, saukune, weli, Tve, ricxvi, dRe), Semdeg II nawilSi TiToeuli<br />

droiTi aRniSvnis gverdiT _ Sesabamisi movlena, faqti.<br />

wlebi<br />

kartografiis ganviTareba<br />

Seqmnili rukebis tipebi<br />

b-varianti: <strong>erT</strong>droulad da TanmimdevrobiT ivseba diagramis orive nawili.<br />

Tu moswavle masalis Seswavlis, gamoyenebis, analizis, sinTezis,<br />

Sefasebis dros gamoiyenebs kognitur savarjiSoebs, sistematuri<br />

varjiSisas, mas azrovnebis, Semecnebis, gansjis unarebi ganuviTardeba.<br />

saboloo jamSi, am gziT moswavlis inteleqtualuri SesaZleblobebi<br />

viTardeba, rac <strong>kognituri</strong> <strong>sqemebiT</strong> swavlebis upiratesobaa.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!