14.11.2014 Views

bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba saqarTveloSi - Unicef.ge

bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba saqarTveloSi - Unicef.ge

bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba saqarTveloSi - Unicef.ge

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi erovnuli da serTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebis samuSao jgufi<br />

evriCaildi – saqarTvelo; saqarTvelos bavSvebi; federaciis<br />

„gadavarCinoT bavSvebi‟ ofisi <strong>saqarTveloSi</strong>; guriis axalgazrduli<br />

resurs centri (GYRC); saqarTvelos sazogadoebrivi jandacvisa da<br />

samedicino ganviTarebis fondi (PHMDF); bavSvi da garemo; asociacia<br />

„mkurnali‟; pediatrebisa da ojaxis eqimebis asociacia „klaritas XXI‟;<br />

saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia (GYLA); samoqalaqo<br />

ganaTlebis centri „gaia‟; unarSezRuduli bavSvebi, ojaxi, sazogadoeba;<br />

pediatrebisa da neonatolo<strong>ge</strong>bis kavSiri „alternativa‟; cixis<br />

saerTaSoriso reforma (PRI); asociacia aTinaTi – zugdidi; bavSvebisa<br />

da axalgazrdebis uflebebis dacvis asociacia (ACYRP); bavSvTa<br />

uflebebis dacvis saqalaqo centri; konstituciis 42-e muxli;<br />

demokratiis instituti; kavSiri „safari‟; iZulebiT gadaadgilebul<br />

qalTa asociacia „Tanxmoba‟.<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong> <strong>saqarTveloSi</strong>:<br />

alternatiuli angariSi<br />

momzadebulia:<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi erovnuli da serTaSoriso<br />

arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufis mier<br />

evriCaildis koordinaciiT<br />

2007 wlis agvisto<br />

saqarTvelo<br />

1


Sinaarsi<br />

1. Sesavali .............................................................................................................................................................. 6<br />

2. zogadi mimoxilva....................................................................................................................................... 7<br />

3. ganxorcielebis zogadi saSualebebi ....................................................................................... 8<br />

3.1 kanonmdebloba....................................................................................................................................... 8<br />

3.2 erovnuli samoqmedo <strong>ge</strong>gma: <strong>ganxorcieleba</strong>, koordinacia da<br />

Sefaseba ............................................................................................................................................................... 9<br />

3.3 damoukidebeli monitoringi.................................................................................................. 10<br />

3.4 resursebis ganawileba ................................................................................................................ 10<br />

3.5 monacemTa mopoveba ........................................................................................................................ 11<br />

3.6 treningi da <strong>konvenciis</strong> gavrceleba ................................................................................ 11<br />

4. <strong>bavSvis</strong> ganmarteba ................................................................................................................................... 12<br />

5. zogadi principebi .................................................................................................................................... 13<br />

5.1 diskriminaciis dauSvebloba (muxli 2) ......................................................................... 13<br />

5.2 <strong>bavSvis</strong> WeSmariti interesebi (muxli 3) ........................................................................ 14<br />

5.3 sicocxlis, sicocxlis SenarCunebisa da jansaRi ganviTarebis<br />

ufleba (muxli 6) ....................................................................................................................................... 14<br />

5.4 <strong>bavSvis</strong> Sexedulebebisadmi pativiscema (muxli 12) ............................................. 15<br />

6. samoqalaqo uflebebi da Tavisuflebebi ........................................................................... 15<br />

6.1 dabadebis registracia (muxli 7) ........................................................................................ 15<br />

6.2 gamoxatvis Tavisufleba (muxli13) .................................................................................... 16<br />

6.3 asociaciebisa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisufleba (muxli 15) ..... 17<br />

6.4 informaciaze xelmisawvdomoba (muxli 17) ............................................................... 19<br />

6.5 wameba da sxva saxis sastiki, arahumanuri da damamcirebeli<br />

mopyroba an dasja (muxli 37a) ................................................................................................... 19<br />

7. ojaxuri garemo da alternatiuli zrunva ..................................................................... 20<br />

2


7.1 alternatiuli momsaxurebebi mSobelTa mzrunvelobas moklebuli<br />

bavSvebisaTvis (muxli20) ................................................................................................................... 20<br />

7.2 ganTavsebis perioduli mimoxilva (muxli 25) ..................................................... 25<br />

7.3 qveynis SigniT da qveynis gareT gaSvileba (muxli 21) ................................. 26<br />

7.4 <strong>bavSvis</strong> mimarT Zaladoba da ugulebelyofa (muxli 19) .............................. 26<br />

8. bazisuri jandacva da keTildReoba ...................................................................................... 29<br />

8.1 unarSezRuduli bavSvebi (muxli 23) ................................................................................ 29<br />

8.2 janmrTeloba da jandacvis servisebi (muxli 24) ............................................... 31<br />

8.4 socialuri uzrunvelyofa, bavSvTa jandacva da samedicino<br />

momsaxurebis obieqtebi (muxlebi 18.3 da 26) ................................................................... 34<br />

8.5 cxovrebis standarti (muxli 27) ........................................................................................ 34<br />

9. ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli RonisZiebebi (muxlebi 28,<br />

29, 31) .......................................................................................................................................................................... 35<br />

10. specialuri damcavi zomebi .........................................................................................................38<br />

10.1 ltolvili da iZulebiT gadaagdilebuli bavSvebi (muxli 22) ...........38<br />

10.1.1 iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebi post-konfliqtur zonebSi:<br />

cxinvalis regionsa da galis raionSi .......................................................................... 39<br />

10.1.2 saqarTvelos mTavrobis mier kontrolirebad teritoriaze<br />

macxovrebeli iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebis mdgomareoba ....... 41<br />

10.2 ekonomikuri eqspluatacia (muxli 32) ........................................................................ 43<br />

10.3 seqsualuri eqspluatacia, trefikingi (muxlebi 34 da 35) ........................ 44<br />

10.4 quCis bavSvebi .................................................................................................................................... 45<br />

10.5 narkotikebTan dakavSirebuli problema (muxli 33) .................................... 47<br />

10.6 arasrulwlovanTa marTlmsajuleba (muxlebi 37, 39, 40) ........................ 47<br />

10.7 bavSvebi, romlebic ganekuTvnebian umciresobaTa jgufebs .................... 53<br />

11. bavSvebis monawileoba <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> alternatiuli<br />

angariSis momzadebaSi .............................................................................................................................. 54<br />

11.1 saqarTvelos axalgazrda liderebi <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

ganxorcielebis Sesaxeb ..................................................................................................................... 54<br />

3


11.2 bavSvebi, romlebic ver axorcieleben uflebas hqondeT bednieri<br />

bavSvoba: SeumCnevlebi da daviwyebulebi ........................................................................ 56<br />

12. regionaluri arasamTavrobo organizaciebis monawileoba <strong>bavSvis</strong><br />

<strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis alternatiuli angariSis<br />

momzadebaSi ........................................................................................................................................................ 57<br />

13. rekomendaciebi ........................................................................................................................................ 58<br />

14. gamoyenebuli literatura ........................................................................................................... 60<br />

15. danarTi 1 ....................................................................................................................................................... 61<br />

4


akronimebis CamonaTvali<br />

CAP Government’s Action Plan for Children – mTavrobis samoqmedo <strong>ge</strong>gma<br />

bavSvebisaTvis<br />

CESCR Committee on Economic Social and Cultural Rights- ekonomikuri,<br />

socialuri da kulturuli uflebebis komiteti<br />

CCG Criminal Code of Georgia – saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsi<br />

CPCG Criminal Procedure Code of Georgia – saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsi<br />

CRC Committee on the Rights of the Child – <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> dacvis<br />

komiteti<br />

EDPRP Economic Development and Poverty Reduction Strategy Plan –<br />

ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis<br />

strategiuli <strong>ge</strong>gma<br />

EU European Union – evrokavSiri<br />

GEL Georgian Lari – qarTuli lari<br />

GoG Government of Georgia – saqarTvelos mTavroba<br />

GYLA Georgian Young Lawyers’ Association – saqarTvelos axalgazrda<br />

iuristTa asociacia<br />

GYRC Guria Youth Resource Centre – guriis axalgazrduli resurs centri<br />

IDP Internally Displaced Person – iZulebiT gadaadgilebuli piri<br />

ILO International Labour Organization – Sromis saerTaSoriso<br />

organizacia<br />

IMR Infant Mortality Rate – bavSvTa sikvdilianoba<br />

MDG Millennium Development Goals – aTaswleulis ganviTarebis miznebi<br />

MoF Ministry of Finance of Georgia – saqarTvelos finansTa saministro<br />

MoES Ministry of Education and Science of Georgia – saqarTvelos<br />

ganaTlebisa da mecnierebis saministro<br />

MoLHSA Ministry of Labour Health and Social Affairs – saqarTvelos Sromis,<br />

janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro<br />

NGO Non-Governmental Organization – arasamTavrobo organizacia<br />

NPA National Plan of Action – erovnuli samoqmedo <strong>ge</strong>gma<br />

PRSP Poverty Reduction Strategy Paper – siRaribis daZlevis strategiuli<br />

dokumenti<br />

SAESA State A<strong>ge</strong>ncy for Employment and Social Assistance – dasaqmebisa da<br />

SIDA<br />

socialuri daxmarebis saxelmwifo saa<strong>ge</strong>nto<br />

Swedish International Development Cooperation A<strong>ge</strong>ncy – SvedeTis<br />

saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSromlobis saa<strong>ge</strong>nto<br />

SDS State Department of Statistics – statistikis saxelmwifo<br />

departamenti<br />

STD Sexually Transmitted Disease – sqesobrivi gziT gadamdebi<br />

daavadebebi<br />

U5MR<br />

Under 5 Mortality Rate – 5 wlamde asakis bavSvTa sikvdilianoba<br />

5


1. Sesavali<br />

winamdebare alternatiuli angariSi <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

ganxorcielebis Sesaxeb [SemdgomSi konvencia, an CRC] momzadda<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli erovnuli da saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebis samuSao jgufis mier, iunisefis mxardaWeriT.<br />

arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufi, romelic <strong>saqarTveloSi</strong><br />

bavSvTa uflebebisa da saWiroebebis sakiTxebze muSaobs, Camoyalibda<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis alternatiuli angariSis<br />

SemuSavebis mizniT. aRniSnuli dokumenti unda waredginos<br />

gaerTianebuli erebis <strong>bavSvis</strong> uflebebis komitets. samuSao jgufi<br />

Sed<strong>ge</strong>ba oci arasamTavrobo organizaciisagan, romlebic <strong>bavSvis</strong><br />

uflebebze muSaoben <strong>saqarTveloSi</strong> (ixileT danarTi 1). <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />

<strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis alternatiuli angariSis momzadebas<br />

evriCaildis saqarTvelos warmomad<strong>ge</strong>nloba uwevda koordinacias.<br />

alternatiul angariSSi warmod<strong>ge</strong>nilia saqarTvelos samoqalaqo<br />

sazogadoebis Sexedulebebi <strong>bavSvis</strong> uflebebis ganxorcielebis Sesaxeb,<br />

rogorc es <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> konvenciaSia mocemuli.<br />

alternatiuli angariSis mizania <strong>saqarTveloSi</strong> bavSvTa mdgomareobisa<br />

da <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis Sesaxeb analizis gakeTeba. angariSi<br />

upirveles yovlisa efuZneba informacias, rac xelmisawvdomia<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> uSualod <strong>bavSvis</strong> uflebebsa da saWiroebebze momuSave<br />

samoqalaqo sazogadoebis organizaciebisaTvis. alternatiuli angariSi<br />

momzadda <strong>bavSvis</strong> uflebebis <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis mesame<br />

perioduli saxelmwifo angariSis pasuxad da moicavs saxelmwifo<br />

angariSis analizs nawilebis mixedviT. ufro metic, angariSi exmaureba<br />

mTavar mosazrebebsa da rekomendaciebs, rac mocemulia <strong>bavSvis</strong><br />

<strong>uflebaTa</strong> dacvis komitetis daskvniT SeniSvnebSi [SemdgomSi komiteti],<br />

romelic momzadda saxelmwifos meore perioduli angariSis pasuxad.<br />

alternatiuli angariSi aCvenebs sxvaobas saxelmwifo angariSSi<br />

aRweril <strong>saqarTveloSi</strong> arsebul bavSvTa mdgomareobasa da bavSvTa<br />

uflebebis sakiTxebze momuSave adgilobrivi arasamTavrobo<br />

organizaciebis mier danaxul mdgomareobas Soris. alternatiuli<br />

angariSi aseve warmoad<strong>ge</strong>ns yvela uaryofiT da dadebiT cvlilebas<br />

bavSvTa uflebebisa da saWiroebebis sferoSi, rac ukve wina angariSis<br />

Semdeg ganxorcielda. amgvarad, arasamTavrobo organizaciis angariSSi<br />

mocemulia alternatiul Sexeduleba <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

ganxorcielebis Sesaxeb .<br />

arsamTavrobo organizaciebis samuSao jgufma yvela Rone ixmara<br />

imisaTvis, raTa alternatiuli angariSis momzadebis procesi rac<br />

SeiZleba monawileobiTi yofiliyo. upirveles yovlisa, evriCaildis<br />

saqarTvelos ofisma moiwvia yvela adgilobrivi da saerTaSoriso<br />

arasamTavrobo organizacia, romlebic muSaoben bavSvTa uflebebis<br />

dacvis sferoSi rogorc TbilisSi, aseve saqarTvelos sxva regionebSi,<br />

raTa maT alternatiuli angariSis momzadebis procesSi mieRoT<br />

6


monawileoba. amgvarad Camoyalibda Tbilissa da saqarTvelos sxva<br />

regionebSi moqmedi arasamTavrobo organizaciebis “samuSao jgufi”.<br />

Semdeg, samuSao jgufma qalaq baTumSi Ria diskusia gamarTa dasavleT<br />

da aRmosavleT saqarTvelos samoqalaqo sazogadoebis<br />

warmomad<strong>ge</strong>nlebTan. Ria diskusiebis mizani iyo saqarTvelos sxvadasxva<br />

regionebSi moqmedi arasamTavrobo organizaciebis azris ga<strong>ge</strong>ba<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bavSis uflebebis <strong>ganxorcieleba</strong>sTan dakavSirebiT.<br />

sabolood ki samuSao jgufma Zal-Rone ar daiSura, raTa angariSis<br />

momzadebis procesSi bavSvebis CarTuloba uzrunveleyo. samuSao jgufi<br />

ecada gaego, Tu ras fiqrobdnen bavSvebi maTi uflebebis<br />

ganaxorcielebisa da saxelmwifos im mcdelobis Sesaxeb, rac <strong>bavSvis</strong><br />

uflebebis <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis mxardaWerasTan aris<br />

dakavSirebuli. am miznebiT samuSao jgufma diskusiebi gamarTa<br />

axalgazrda liderebTan, romlebic aqtiurad iyvnen CarTulni<br />

sxvadasxva socialur da samoqalaqo RonisZiebebSi, aseve saqarTvelos<br />

socialurad daucvel iseT bavSvebTan, rogoricaa quCis bavSvebi.<br />

2. zogadi mimoxilva<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> <strong>bavSvis</strong> uflebebis <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis analizma,<br />

romelic adgilobrivma da saerTaSoriso organizaciebis samuSao<br />

jgufma moamzada, gamoavlina, rom <strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebis mdgomareoba<br />

jer kidev arastabiluria. bavSvTa keTildReobis sistemaSi garkveuli<br />

miRwevebi namdvilad saxezea 2003 wlidan, Tumca, 2003 wlis Sedeg<br />

miRweuli progresi bavSvTa uflebebis efeqturad ganxorcielebisaTvis<br />

arasakmarisi aRmoCnda. bavSvebi <strong>saqarTveloSi</strong> jer kidev dganan iseTi<br />

sxvadasxva sakiTxebis winaSe, rogoricaa siRaribe, socialuri<br />

izolireba, saganmanaTleblo SesaZleblobebis nakleboba da SezRuduli<br />

xelmisawvdomoba bazisur socialur da jandacvis momsaxurebaze.<br />

saxelmwifosaTvis mniSvnelovan gamowvevad rCeba is faqti, rom bavSvTa<br />

saWiroebebi da uflebebi ugulebelyofilia.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> mimdinare swrafi ekonomikuri zrda Zalian<br />

araTanasworad mimdinareobda, ramac Sedegad moitana sazogadoebis<br />

ukiduresi polarizacia mdidrebsa da Raribebs Soris. <strong>saqarTveloSi</strong><br />

axlo warsulSi miRweulma ekonomikuri ganviTarebis maRalma donem<br />

ver gaaumjobesa iseTi yvelaze gaWirvebuli da socialurad daucveli<br />

jgufebis keTildReoba, rogoricaa bavSvebi, faqtobrivad ki maT yvelaze<br />

naklebad miiRes raime sar<strong>ge</strong>beli <strong>saqarTveloSi</strong> momxdari ekonomikuri<br />

ganviTarebis Sedegad.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebi mTeli rigi problemebis winaSe dganan; Tumca,<br />

gansjisaTvis axlaxans wamoWril yvelaze mniSvnelovan sakiTxs<br />

warmoad<strong>ge</strong>ns saxelmwifos reagireba arasrulwlovanTa danaSaulis<br />

gazrdili maCveneblis mimarT. bavSvTa sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxism<strong>ge</strong>blobis asakis SemcirebasTan dakavSirebulma saxelmwifo<br />

iniciativam, aseve nulovani Semwynareblobis politikam gaaZliera<br />

7


ZiriTadi sazogadoebidan kanondamrRvev bavSvTa socialuri<br />

gariyuloba. amJamad arsebuli saxelmwifo politika mimarTulia ara<br />

bavSvebis fsiqosocialuri reabilitaciisa da dacvisaken, aramed xels<br />

uwyobs bavSvTa kriminalizacias da dakavebis gamoyenebas rogorc<br />

saSualebas, romelsac unda mimarTon ara pirvel, aramed ukanasknel<br />

SemTxevaSi.<br />

3. ganxorcielebis zogadi saSualebebi<br />

3.1 kanonmdebloba<br />

saxelmwifos mier momzadebuli meore perioduli angariSis pasuxad<br />

daweril “daskvniTi SeniSvnebSi” komiteti miesalmeba sakanonmdeblo<br />

cvlilebebs, romlebic meore perioduli angariSis war<strong>ge</strong>namde iqna<br />

SemuSavebuli; Tumca, gamoTqmulia wuxili aRniSnuli sakanonmdeblo<br />

iniciativebis gafantuli xasiaTis Sesaxeb, aseve im didi garRvevis gamo,<br />

rac kanonebsa da Sesabamis praqtikas Soris arsebobs. sakanonmdeblo<br />

RonisZiebebi, romlebic bavSvTa keTildReobazea orientirebuli, ar<br />

iqna konsolidirebuli erT kanonmdeblobaSi da kvlav gabneulia<br />

sxvadasxva kanonebsa da normatiul aqtebSi. saqarTvelos<br />

kanonmdeblobaSi jer kidev arsebobs didi xarvezi, rac bavSvze zrunvasa<br />

da bavSvTa keTildReobis regulaciebs ukavSirdeba; ufro metic, ar<br />

momxdara qarTuli kanonmdeblobis sruli harmonizeba <strong>bavSvis</strong><br />

<strong>uflebaTa</strong> konvenciasTan (esaZe, 2007). esaZis mixedviT, saWiroa bavSvTa<br />

keTildReobis Sesabamis kanonmdeblobas mieces sistematizebuli da<br />

logikurad erTiani saxe; <strong>bavSvis</strong> keTildReobis kodeqsis miReba<br />

saukeTeso SesaZlo gza iqneboda aRniSnuli miznis misaRwevad. eqspertis<br />

rekomendaciiT, am kodeqsis miRebisaTvis saukeTeso droa 2008/2009<br />

wlebi, roca <strong>bavSvis</strong> keTildReobis sistemaSi ZiriTadi reformebi<br />

saboloo saxiT iqneba ganxorcielebuli. saqarTvelos mTavrobaSi jer<br />

kidev mimdinareobs diskusiebi <strong>bavSvis</strong> keTildReobis kodeqsis miRebis<br />

irgvliv. zogadad, Cans, rom saqarTvelos mTavroba sakanonmdeblo<br />

ganxilvebis mimarT ar aris didi enTuziazmiT ganwyobili. ufro metic,<br />

kanonis praqtikaSi danergvis problema mniSvnelovanwilad aferxebs<br />

“<strong>konvenciis</strong>” srul realizebas.<br />

gansjis yvelaze didi sfero, romelic axlaxans gamovlinda, aris mTeli<br />

rigi kanonebis SemoReba, egreT wodebuli nulovani tolerantobis<br />

politika da saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi Setanili<br />

cvlilebebi. saxlmwifos nulovani tolerantobis politika<br />

mniSvnelovnad zRudavs mosamarTlis diskreciul uflebamosilebas, rac<br />

arasrulwlovani damnaSaveebis dakavebis alternatiuli zomebis<br />

gamoyenebas exeba. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi axlaxans<br />

Setanili cvlilebebis Sesabamisad, bavSvTa sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxism<strong>ge</strong>blobis asaki 14-dan 12 wlamde Semcirda. amgvarad,<br />

8


olodroindeli sakanonmdeblo cvlilebebi xels uwyobs<br />

kanondamrRvevi bavSvebis kriminalizacias, aseve seriozulad abrkolebs<br />

maT reabilitaciasa da socialur reintegracias. sakanonmdeblo<br />

cvlilebebi, rasakvirvelia, ar eTanxmeba arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis saerTaSoriso standartebs, kerZod ki gaerTianebuli<br />

erebis iuvenaluri samarTalwarmoebis standartul minimalur wesebs<br />

(pekinis wesebi) da gaeros gaidlainebs arasrulwlovanTa danaSaulis<br />

prevenciisaTvis (riadis gaidlainebi). 1<br />

3.2 erovnuli samoqmedo <strong>ge</strong>gma: <strong>ganxorcieleba</strong>, koordinacia da Sefaseba<br />

komiteti miesalmeba prezidentis mier 2003 wels gamocemul<br />

dad<strong>ge</strong>nilebas, romelic Sesabamisi samTavrobo organoebisagan<br />

moiTxovs 2003-2007 ww erovnuli samoqmedo <strong>ge</strong>gmis (NPA)<br />

<strong>ganxorcieleba</strong>s da mis gaTvaliswinebas socialuri da ekonomikuri<br />

ganviTarebis <strong>ge</strong>gmebis SemuSavebisas. Tumca, komiteti miiCnevs, rom<br />

erovnuli samoqmedo <strong>ge</strong>gma ar aris sakmarisad orientirebuli bavSvebze<br />

da misi ganxorcielebisaTvis naklebad aris gamoyofili adamianuri da<br />

finansuri resursebi. 2003-2007 wlebisaTvis erovnul samoqmedo <strong>ge</strong>gmaSi<br />

mocemuli miznebis da amocanebis didi nawili kvlav ararealizebuli<br />

rCeba. ar aris makoordinirebeli organo, romelic monitorings<br />

gauwevs bavSvebTan dakavSirebul sakiTxebs da aseve <strong>bavSvis</strong> uflebebis<br />

<strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong>s <strong>saqarTveloSi</strong>. mTavari mizezi imisa, rom<br />

erovnuli samoqmedo <strong>ge</strong>gma ver ganxorcielda iyo is, rom misi miznebi<br />

da amocanebi ar iqna Cadebuli saqarTvelos socialuri da ekonomikuri<br />

ganviTarebis mTavar <strong>ge</strong>gmaSi, siRaribis daZlevis strategiul<br />

dokumentSi (PRSP), romelsac formalurad moixsenieben rogorc<br />

ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis <strong>ge</strong>gma (EDPRP).<br />

bavSvTa uflebebi da saWiroebebi ar iqna warmatebiT asaxuli<br />

ekonomikuri ganviTarebisa da siRaribis daZlevis <strong>ge</strong>gmaSi. arsebobs<br />

socialuri keTildReobis programebis konkretulad bavSvebisadmi<br />

mimarTvis mniSvnelovani problema. socialuri keTildReobis ZiriTadi<br />

programebi socialurad daucveli ojaxebisadmi aris mimarTuli da<br />

amgvarad, potenciuri sar<strong>ge</strong>beli bavSvebisaTvis rCeba mxolod<br />

nagulisxmevi. da bolos, socialuri keTildReobis danaxarjebi,<br />

romlebic gaRebulia konkretulad bavSvTa keTildReobis mimarT, isev<br />

arasakmarisia bavSvTa uflebebisa da saWiroebebis ganxorcielebisaTvis<br />

<strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

saerTaSoriso donori organizaciebis daxmarebiT, mTavroba muSaobs<br />

2008-2011 ww. „mTavrobis samoqmedo <strong>ge</strong>gmaze bavSvebisaTvis‟ (CAP)<br />

romelic Caanacvlebs amJamad arsebul erovnul samoqmedo <strong>ge</strong>gmas.<br />

samoqmedo <strong>ge</strong>gmis mTavari miznebia mxari dauWiros bavSvebis<br />

xelmisawvdomobas bazisur socialur da janmrTelobis momsaxurebaze,<br />

1 damatebiTi informaciisaTvis ixileT nawili 4: <strong>bavSvis</strong> gansazRvreba, aseve nawili 10.6:<br />

arasrulwlovanTa marTlmsajuleba<br />

9


daicvas bavSvebi ugulebelyofisa da Zaladobisagan, aseve miawodos<br />

ojaxur garemoze dafuZnebuli momsaxurebebi mSobelTa mzrunvelobas<br />

moklebul bavSvebs. <strong>bavSvis</strong> uflebebze momuSave arasamTavrobo<br />

organizaciebis samuSao jgufi imedovnebs, rom saboloo „samoqmedo<br />

<strong>ge</strong>gma bavSvebisaTvis‟ iqneba srulyofili da moaxdens <strong>bavSvis</strong><br />

uflebebisa da saWiroebebis realizebas <strong>saqarTveloSi</strong>. samuSao jgufi<br />

aseve imedovnebs, rom „samoqmedo <strong>ge</strong>gma bavSvebisaTvis‟ uzrunvelyofili<br />

iqneba adeqvaturi sajaro dafinansebiT, raTa ganxorcieldes <strong>ge</strong>gmaSi<br />

asaxuli miznebis praqtikuli realizeba.<br />

3.3 damoukidebeli monitoringi<br />

miuxedavad imisa, rom komiteti miesalmeba <strong>bavSvis</strong> uflebebis centris<br />

Camoyalibebas saqarTvelos saxalxo damcvelis ofisSi, is aseve<br />

gamoTqvams SeSfoTebas organizaciuli struqturisa da araadeqvaturi<br />

SesaZleblobisadmi, rac ukavSirdeba organizaciis mandatis efeqturad<br />

<strong>ganxorcieleba</strong>s. amas garda, is aseve gamoTqvams wuxils imis Sesaxeb,<br />

rom centrma ar moaxdina Tavisi saqmianobis ganvrcoba eqvsi regionis<br />

miRma. <strong>bavSvis</strong> uflebebis centrs, romelic saqarTvelos saxalxo<br />

damcvelis ofisSi muSaobs, amJamad warmomad<strong>ge</strong>nloba mxolod sam<br />

regionSi gaaCnia. es gansakuTrebiT zRudavs organizaciul<br />

SesaZleblobas, rom <strong>bavSvis</strong> uflebebis darRvevis sakiTxebi<br />

ganixilebodes mTeli qveynis masStabiT, ramdenadac ki amas organizaciis<br />

mandati moiTxovs. gaeros bavSvTa fondis mier inicirebulma centris<br />

Sefasebam gamoavlina, rom organizaciis struqturuli SesaZlebloba<br />

Zalze SezRudulia. kerZod, centri ganicdis rogorc adamianuri, aseve<br />

finansuri resursebis simcires. amgvarad, monawile saxelmwifom ar<br />

gaiTvaliswina komitetis mier gakeTebuli rekomendaciebi, kerZod ki<br />

zomebis miReba centris RonisZiebebis sistematiuri organizebis<br />

ganviTarebisaTvis, misi saTanado adamianuri da finansuri resursebiT<br />

uzrunvelyofa, aseve misi gavrceleba qveynis yvela regionSi.<br />

3.4 resursebis ganawileba<br />

komiteti gamoxatavs Tavis mosazrebas <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

ganxorcielebisaTvis biujetidan Zalian mcire Tanxebis gamoyofis<br />

Sesaxeb, gansakuTrebiT ki imis gamo, rom miuxedavad ekonomikuri zrdis<br />

sakmaod didi maCveneblisa (5.2% 2002 wels) sajaro danaxarjebi<br />

janmrTelobasa da ganaTlebisaTvis ganuwyvetliv mcirdeba. xazi unda<br />

gaesvas imas, rom ekonomikuri zrdis maCvenebeli 2006 wels<br />

mniSvnelovnad maRali iyo, kerZod ki 9.4%. miuxedavad amisa,<br />

saqarTvelos ekonomikis uwyveti da swrafi zrda ar gadaizarda iseTi<br />

yvelaze mowyvladi jgufebis keTildReobis gaumjobesebaSi, rogoric<br />

bavSvebia. socialuri keTildReobis danaxarjebis zrda 2003 wlis<br />

Semdeg, kerZod ki ganaTlebasa da jandacvaSi, ar Seesabameboda qveynis<br />

ekonomikis zrdis arsebul doneebs. 2 saerTo mosaxleobis 25%-ze meti<br />

2<br />

sajaro danaxarjebi rogorc mSp-s procenti 2004-dan 2007 wlamde 1) jandacvis<br />

seqtorSi 4.71%-dan 5.73%-mde da 2) ganaTlebaSi 0.93%-dan 2.47%_mde gaizarda, wyaro:<br />

10


jer kidev ukidures siRaribeSi cxovrobs da mosaxleobis 50% Raribia 3 .<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> arsebobs uTanasworobis maRali maCvenebeli (ginis<br />

indeqsiT es maCvenebelia 40.4 4 ) da aseve mniSvnelovani problemebi,<br />

romlebic resursebis Tanabar ganawilebas ukavSirdeba. faqtobrivad,<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> uTanasworobis donem miaRwia im niSnuls, rac ufro<br />

metad laTinuri amerikisa da afrikis, kerZod ki saharis qvemoT<br />

mdebare teritoriisTvis aris damaxasiaTebeli. da bolos,<br />

Tanasworobis problemebi Zalian uSlis xels <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>bavSvis</strong><br />

uflebebis <strong>ganxorcieleba</strong>s.<br />

3.5 monacemTa mopoveba<br />

komitetma xelaxla gaakeTa rekomendaciebi, romlebic saxelmwifo<br />

organoebs mouwodebda gamoeCinaT ufro meti Zalisxmeva, raTa<br />

monacemTa mopovebisaTvis Camoyalibebuliyo centraluri reestri da<br />

dainergiliyo erTiani sistema, rac moicavda konvenciiT<br />

gaTvaliswinebul yvela sferos. Tumca, monacemTa mopovebis sistema jer<br />

kidev ar gaumjobesebula da aseve ar aris progresi centraluri<br />

reestris formirebis kuTxiT. monacemebis mopoveba saqarTvelos<br />

bavSvTa keTildReobis Sesaxeb jer kidev arasistematuria. arsebobs<br />

mniSvnelovani saWiroeba imisa, rom monacemebi sistemuri da farTod<br />

xelmisawvdomi gaxdes mosaxleobisaTvis.<br />

3.6 treningi da <strong>konvenciis</strong> gavrceleba<br />

komiteti miesalmeba sazogadoebis informirebulobis iniciativas, rasac<br />

mxars gaeros bavSvTa fondi da sxvadasxva arasamTavrobo<br />

organizaciebi uWeren. garda amisa, komiteti mouwodebs saxelmwifo<br />

mxareebs ganagrZon RonisZiebebi imisaTvis, rom uzrunvelyon<br />

adeqvaturi da sistematuri treningi <strong>bavSvis</strong> uflebebis Sesaxeb im<br />

profesionalebisaTvis, romlebic bavSvebTan an bavSvebisaTvis muSaoben<br />

, gansakuTrebiT ki es exeba samarTaldamcav oficialur pirebs,<br />

parlamentarebs, mosamarTleebs, iuristebs, jandacvis personals,<br />

maswavleblebsa da sxvebs. rasakvirvelia, didia saWiroeba imisa, rom<br />

treningi CautardeT samarTaldamcav oficialur pirebs da sxva<br />

profesionalebs bavSvTa dacvis sferoSi da konvenciaSi Cadebuli sxva<br />

uflebebis Sesaxeb. treningi bavSvebTan momuSave sxvadasxva profesiis<br />

warmomad<strong>ge</strong>nelTaTvis ar aRmoCnda sakmarisi. magaliTad, axlaxans<br />

miRebuli kanoniT „ojaxuri Zaladobis Sesaxeb‟ arsebobs moTxovna, rom<br />

policiisa da sxva profesionalebs CautardeT treningi bavSvze<br />

saqarTvelos mTavrobis erovnuli perioduli angariSi 2002-2006 ww. momzadebuli<br />

organizaciisaTvis „saTanado msoflio bavSvebisaTvis‟ „plus 5‟, 2002 w. UNGA-s<br />

bavSvebisaTvis gamarTuli specialuri sesiis mimoxilva.<br />

3 wyaro: msoflio banki: www.worldbank.org<br />

4<br />

wyaro: gaerTianebuli erebis ganviTarebis programa (UNDP, 2006). adamianTa<br />

ganviTarebis angariSi 2006.<br />

11


Zaladobis gamoZiebis Temaze; Tumca, jerjerobiT SesaZleblobis<br />

ganviTarebis kuTxiT ar momxdara aranairi RonisZiebis SeTavazeba .<br />

sazogadoebis informirebuloba bavSvTa uflebebisa da saWiroebebis<br />

Sesaxeb, rogorc es konvenciaSia mocemuli, jer kidev Zalian dabalia.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufi<br />

ganamtkicebs komitetis mier gakeTebul rekomendaciebs, raTa<br />

gaafarTovon SesaZleblobis ganviTarebaze mimarTuli trenin<strong>ge</strong>bi im<br />

sxvadasxva profesionalebisaTvis, romlebic pirdapir an iribad<br />

muSaoben bavSvebTan. aq igulisxmeba policiis oficrebi, eqimebi, meddebi,<br />

maswavleblebi, parlamentarebi da mosamarTleebi.<br />

4. <strong>bavSvis</strong> ganmarteba<br />

rogorc saxelmwifom ganacxada Tavis mesame periodul angariSSi<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis Sesaxeb, saqarTvelos<br />

sisxlissamarTlebrivi kanonmdebloba krZalavs sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxism<strong>ge</strong>blobis aRZvras 14 wlamde asakis pirTa mimarT. saxelmwifo<br />

aseve akeTebs ganacxads, rom „amgvari akrZalva aris im faqtis miniSneba,<br />

rom saqarTvelos kanonmdebloba uzrunvelyofs <strong>bavSvis</strong> Sesabamisi<br />

interesebisa da uflebebis dacvas‟ (saqarTvelos mTavroba, 2007, punqti<br />

56). saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi cvlilebebis<br />

Setana SemoTavazebul iqna 2007 wels, romelTa mixedviT sxvadasxva<br />

saxis danaSaulis CadenisaTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />

minimaluri asaki 2008 wlis 1 ivlisidan bavSvebisaTvis 14-dan 12 wlamde<br />

Semcirdeba. <strong>bavSvis</strong> sisxlissamarTlebrivi pasuxism<strong>ge</strong>blobis asakis<br />

Semcireba uaRresad ukiduresi zomaa, romelic saxelmwifom miiRo<br />

arasrulwlovanTa danaSaulis gazrdili maCveneblis sapasuxod.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Setanili<br />

cvlilebebi, romlebic sisxlissamarTlebrivi pasuxism<strong>ge</strong>blobis asaks<br />

amcirebs, ar Seesabameba bavSvTa uflebebis konvencis debulebebs da sxva<br />

saerTaSoriso standartebs minimaluri asakis regulaciebis Taobaze,<br />

rac gaeros iuvenaluri samarTalwarmoebis standartul minimalur<br />

wesebSi aris mocemuli (pekinuri wesebi).<br />

saqarTvelos arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufma gamoxata<br />

SeSfoTeba, rom saxelmwifom arasrulwlovanTa danaSaulis gazrdil<br />

maCvenebelze reagirebisaTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />

asakis Semcirebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebisas, ar moiZia bavSvTa<br />

fsiqolo<strong>ge</strong>bisa da sxva kompetenturi profesionalebis Sexedulebebi<br />

amgvari sadamsjelo zomebis SemoRebis Sesaxeb,. samuSao jgufma aseve<br />

gamoxata wuxili imis Sesaxeb, rom gadawyvetilebis miRebamde<br />

saxelmwifom ar warmarTa saTanado kvleva Tu rogori emociuri,<br />

sulieri da intelqtualuri Sedegi SeiZleba gamoiRos bavSvebis mimarT<br />

amgvari meqanizmis SemoRebam. da bolos, samuSao jgufis gansjis sagans<br />

aseve warmoad<strong>ge</strong>ns is faqti,, rom sisxlis samarTlis pasuxism<strong>ge</strong>bloba<br />

Semcirebulia im pirobebSi, roca iuvenaluri samarTlis sistema<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> ar uzrunvelyofs arsrulwlovani damnaSaveebis<br />

12


socialur intergracias. amgvarad, arasrulwlovanTa marTlmsajulebis<br />

sistema bavSvTa ganaTlebisa da reabilitaciis miznebs ar emsaxureba.<br />

5. zogadi principebi<br />

5.1 diskriminaciis dauSvebloba (muxli 2)<br />

komiteti gamoxatavs wuxils saqarTvelos kanonmdeblobaSi – sisxlis<br />

samarTlis kodeqsSi arsebuli antidiskriminaciuli debulebebis<br />

Sesaxeb, aseve im faqtis mimarT, rom kanonmdebloba srulad ar asaxavs<br />

<strong>konvenciis</strong> me-2 muxls. kerZod, komiteti miiCnevs, rom aRniSnuli<br />

kanonmdebloba ar moicavs yvela mowyvlad jgufs, rogoricaa<br />

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebi. komiteti Tavis<br />

rekomendaciebSi imeorebs, rom monawile saxelmwifos mier arsebuli<br />

kanonmdeblobis ganxilva unda warimarTos misi <strong>konvenciis</strong> meore<br />

muxlTan SesabamisobaSi moyvanis kuTxiT. am mimarTulebiT jer<br />

aranaeri progresi ar SeimCneva. maSin, roca aradiskriminaciuli<br />

moTxovnebis CamonaTvali Zalian vrcelia, is mainc ar asaxavs<br />

diskriminaciis dauSveblobas „SezRuduli SesaZleblobebis‟ mimarT.<br />

SezRuduli fizikuri, inteleqtualuri da gonebrivi SesaZleblobebis<br />

mqone bavSvebi ganicdian ugulebelyofas ojaxebis mxridan , ganaTlebis<br />

SezRudvas da gariyvas farTe sazogadoebidan, ris gamoc isini xSirad<br />

erT adgilas arian mijaWvulni da sxva mZime pirobebSi cxovroben.<br />

unarSezRuduli bavSvebi xSirad xdebian fizikuri da seqsualuri<br />

Zaladobis, aseve mwvave ugulebelyofis msxverplni saxelmwifos mier<br />

marTul mraval instituciur dawesebulebaSi, xolo ojaxTan erTad<br />

yofnis SemTxvevaSi izolirebulad da ganmartoebiT cxovroben.<br />

aRniSnuli bavSvebis mimarT arsebuli ganwyoba ara marto primitiulia,<br />

aramed aseve saxezea informirebulobis nakleboba. yovelive es xels<br />

uwyobs aratolerantulobas unarSezRuduli bavSvebis mimarT da maT<br />

socialur diskriminacias. arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufi<br />

daJinebiT moiTxovs, rom saxelmwifom uzrunvelyos efeqturi<br />

sakanonmdeblo dacva unarSezRuduli mozrdilebisa da bavSvebisaTvis,<br />

aseve miiRos zomebi imisaTvis, rom bolo moeRos uaryofiT da saziano<br />

damokidebulebas aRniSnuli adamianebis mimarT.<br />

eTnikuri umciresobebi, iZulebiT gadaadgilebuli pirni da sxva<br />

mowyvladi jgufebi ZiriTadi sazogadoebidan jer kidev gariyulia.<br />

eTnikuri umciresobis warmomad<strong>ge</strong>neli bavSvebisa da iZulebiT<br />

gadaadgilebul pirTa xelmisawvdomoba bazisur jandacvasa da<br />

saganmanaTleblo momsaxurebaze xSirad SezRudulia siRaribisa da<br />

arsebuli SesaZleblobebis gamo. magaliTad, romas (e.w. boSa) bavSvebi<br />

ar iReben savaldebulo ganaTlebas da savaraudod isini ufro metad<br />

dganan siRaribis da sxva socialuri problemebis winaSe, vidre<br />

eTnikurad qarTveli bavSvebi (msoflio banki, 2005). saxelmwifo<br />

intervenciebi eTnikuri umciresobis bavSvebis saganmanaTleblo<br />

13


uflebis warTmevis sapasuxod an saerTod ar xorcieldeba, an<br />

SemTxveviTi xasiaTisaa. amgvarad, saqarTvelos parlamentis mier 2005<br />

wels miRebuli koncefciis „adamianis uflebebisa da erovnuli<br />

umciresobebis integraciis‟ mizani, rom moxdes <strong>saqarTveloSi</strong> mcxovrebi<br />

eTnikuri umciresobebis integrireba politikur, socialur da<br />

ekonomikur cxovrebaSi, jer praqtikulad ar ganxorcielebula. 5<br />

5.2 <strong>bavSvis</strong> WeSmariti interesebi (muxli 3)<br />

komiteti gamoTqvams wuxils imis Sesaxeb, rom saxelmwifos<br />

kanonmdeblobaSi, politikasa da programebSi rogorc centralur, aseve<br />

adgilobriv doneze ar aris srulad asaxuli <strong>bavSvis</strong> ufleba, misi<br />

WeSmariti interesebis dacvis TvalsazrisiT. miuxedavad imisa, rom 2003<br />

wlis Semdeg garkveul progress hqonda adgili, bavSvTa<br />

keTildReobasTan dakavSirebuli saqarTvelos kanonmdebloba,<br />

erovnuli da adgilobrivi politika, ar aris moyvanili srul<br />

SesabamisobaSi <strong>konvenciis</strong> me-3 muxlTan, sadac mocemulia, rom<br />

upirvelesi yuradReba unda daeTmos <strong>bavSvis</strong> interesebis dacvis ukeT<br />

uzrunvelyofas. amJamad <strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli sajaro politika ar<br />

aris bavSvze orientirebuli. miuxedavad imisa, rom progresi<br />

TvalSisacemia, bavSvebis uflebebi da saWiroebebi ar dgas mTavrobis<br />

dRis wesrigze, rogorc umTavresi sakiTxi.<br />

5.3 sicocxlis, sicocxlis SenarCunebisa da jansaRi ganviTarebis ufleba<br />

(muxli 6)<br />

komitetma gamoxata Tavisi mosazreba im faqtis Sesaxeb, rom <strong>bavSvis</strong><br />

sicocxlis, sicocxlis SenarCunebisa da ganviTarebis ufleba ar aris<br />

srulad asaxuli monawile qveynis kanonmdeblobaSi, politikasa da<br />

programebSi. komiteti monawile qveynisagan daJinebiT moiTxovs, rom<br />

moaxdinos am muxlis integracia kanonmdeblobasa da yvela Sesabamis<br />

administraciul da politikur gadawyvetilebaSi, aseve gamoiyenos<br />

aRniSnuli principi politikis SemuSavebis procesSi yvela doneze.<br />

saxelmwifos ar gamouyvia sakmarisi adamianuri da finansuri resursebi,<br />

aseve ar gadaudgams adeqvaturi nabijebi imisaTvis, rom uzrunveleyo<br />

<strong>bavSvis</strong> sicocxlisa da sicocxlis SenarCunebis uflebis realizeba.<br />

oficialuri statistikis mixedviT, axalSobilTa da xuT wlamde asakis<br />

bavSvTa sikvdilianobis maCvenebeli 21.1-dan 18.1-mde da, Sesabamisad, 24.9-<br />

dan 19.9-mde Semcirda; Tumca, arsebuli mimarTulebebi ar aris sakmarisi<br />

imisaTvis, rom dakmayofildes aTaswleulis ganviTarebis <strong>ge</strong>gmebis<br />

miznebi bavSvTa sicocxlis SenarCunebisaTvis. 6<br />

5 damatebiTi informaciisaTvis ixileT nawili 10.7 umciresobaTa jgufebis bavSvebi<br />

6<br />

mizani 4: bavSvTa sikvdilianobis Semcireba; samizne: xuT wlamde bavSvTa<br />

sikvdilianobis Semcireba ori mesamediT. aTaswleulis ganviTarebis (MDG) miznebis<br />

miRweva 2015 wlisaTvis aris navaraudevi.<br />

14


5.4 <strong>bavSvis</strong> Sexedulebebisadmi pativiscema (muxli 12)<br />

komiteti miesalmeba saqarTvelos axalgazrduli saqmeebis saxelmwifo<br />

departamentis Zalisxmevas, rasac mxars gaeros bavSvTa fondi uWers,<br />

raTa aRadginos bavSvTa parlamenti da sxva RonisZiebebi, romelTa<br />

mizani aris sazogadoebis informirebulobis gazrda bavSvTa<br />

monawileobiTi uflebebisa da samoqalaqo kodeqsSi Setanili<br />

cvlilebebis Sesabamisad. komitetma gamoTqva Tavisi mosazreba imis<br />

Sesaxeb, rom saxezea RonisZiebebis nakleboba, rac mxars dauWerda<br />

<strong>bavSvis</strong> Sexedulebebisadmi pativiscemas ojaxsa da sxva garemoSi. ar<br />

gamarTula sazogadoebis cnobierebis amaRlebis kampaniebi mTavrobis<br />

mier, raTa mxari daeWiraT ojaxebsa da sxva garemoSi <strong>bavSvis</strong><br />

Sexedulebebis mimarT pativiscemis gamomJRavnebisaTvis. <strong>bavSvis</strong><br />

Sexedulebebis gamoxatvis Tavisufleba <strong>saqarTveloSi</strong> jer kidev<br />

problemad rCeba. kvlevam aCvena, rom bavSvebi ZiriTadad gamoTiSulni<br />

arian gadawyvetilebis miRebis procesidan TavianT sakuTar ojaxebSi.<br />

isini aRniSnaven, rom maT ufrosebi pativs ar scemen da ar afaseben maT<br />

Sexedulebebs (guriis axalgazrduli resurs-centri, bavSvTa<br />

monawileobis SeswavlisaTvis gamarTuli kvleva).<br />

6. samoqalaqo uflebebi da Tavisuflebebi<br />

6.1 dabadebis registracia (muxli 7)<br />

komitetma gamoTqva Tavisi Sexeduleba imis Sesaxeb, rom dabadebis<br />

saTanado registraciasTan dakavSirebiT sirTuleebs awydebian iseTi<br />

bavSvebis jgufebi, rogoricaa samSobiaroSi mitovebuli bavSvebi,<br />

bavSvebi, romelTa mSoblebsac registraciasTan dakavSirebuli xarjebis<br />

dafarva ar SeuZliaT, ltolvili da iZulebiT gadaadgilebul pirTa<br />

bavSvebi. komitetis rekomendaciaa, rom monawile mxareebma yvela zoma<br />

miiRon rTul pirobebSi myof bavSvTa dabadebis mowmobis gaformebis<br />

xelSewyobisaTvis da maTTvis registracia ufaso gaxadon. 2004 wlis<br />

ivnisidan procesi gamartivda da ufaso gaxda, ramac wvlili Seitana<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> dabadebis registraciis gaumjobesebis saqmeSi. 2005 wels<br />

gamarTuli reproduqciuli janmrTelobis kvlevam gamoavlina, rom<br />

bavSvTa registraciis maCvenebelma gacilebiT maRla aiwia. Tumca,<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> problemebi jer kidev saxezea.<br />

bavSvTa mniSvnelovnad did raodenobas dabadebis mowmobebi jer kidev<br />

ara aqvs. amJamad, aRniSnuli problemi gamowveulia Semdegi mizezebiT: 1)<br />

mSoblebs ara aqvT materialuri SesaZlebloba, rom miakiTxon im<br />

adgils, sadac formdeba dabadebis registracia; 2) mSobels xSirad ara<br />

aqvs piradobis mowmoba an sxva dokumenti, rac <strong>bavSvis</strong><br />

registraciisaTvis aris saWiro; ufro metic, mSoblebs xSirad ar<br />

SeuZliaT piradobis mowmobebis aRd<strong>ge</strong>na masTan dakavSirebuli xarjebis<br />

gamo; 3) registraciis procesis garTuleba iseT SemTxvevebSi, roca<br />

mSobeli qorwinebaSi ar imyofeba, an rodesac deda dakargulia; 4)<br />

15


informaciis mopovebis SeuZlebloba konfliqtis zonebSi dabadebuli<br />

bavSvebis da e.w. „quCis bavSvebis” registraciis Sesaxeb da 5)<br />

registraciis sirTuleebi, roca <strong>bavSvis</strong> dabadeba samSobiaro saxlebSi<br />

ar xdeba. amas garda, kidev mravali SemTxvevaa, roca dedebi<br />

samSobiaroebSi sxva saxeliT registrirdebian, raTa Tavi aaridon<br />

mSobiarobasTan dakavSirebul oficialur xarjebs 7 . amgvar SemTxvevebSi<br />

dedebs ar SeuZliaT bavSvi sakuTari saxeliT daaregistriron.<br />

dabadebis mowmobis arqona abrkolebis <strong>bavSvis</strong> xelmisawvdomobas<br />

bazisuri jandacvis, saganmanaTleblo da sxva socialur momsaxurebaze.<br />

amavdroulad, ar arsebobs politika, romelic uzrunvelyofda<br />

socialurad daucveli bavSvebis xelimsawvdomobas aucilebel<br />

momsaxurebebze, dabadebis mowmobis gareSe. arasamTavrobo<br />

organizaciebis samuSao jgufi monawile qveynebisagan moiTxovs, rom<br />

SeimuSaon meqanizmi, romelic Seqmnis garantias imisa, rom yovel bavSvs<br />

miuwvdebodes xeli bazisur socialur da sxva momsaxurebebze,<br />

miuxedavad imisa, aqvT Tu ara dabadebis mowmoba.<br />

6.2 gamoxatvis Tavisufleba (muxli13)<br />

komitetma gamoxata SeSfoTebas imis Taobaze, rom 18 wlamde asakis<br />

bavSvebisaTvis gamoxatvis Tavisuflebis TvalsazrisiT aRiniSneba<br />

samarTlebrivi garantiebis simcire. komiteti aRniSavs, rom <strong>bavSvis</strong><br />

gamoxatvis Tavisuflebis uflebis mxardaWerasa da mis pativiscemas ar<br />

eTmoba sakmarisi yuradReba. aseve, tradiciuli kulturuli midgomebi<br />

<strong>bavSvis</strong> rolis Sesaxeb ojaxsa da sxva garemoSi dabrkolebas<br />

warmoad<strong>ge</strong>ns <strong>bavSvis</strong>aTvis, rom Tavisuflad moiZios informacia an<br />

moaxdinos misi komunikacia. komitetis rekomendaciaa, rom monawile<br />

qveynebma yvela Sesabamisi zoma miiRon, sakanonmdeblo cvlilebebis<br />

CaTvliT, raTa mxari dauWiron da uzrunvelyon <strong>bavSvis</strong> gamoxatvis<br />

Tavisuflebis uflebis dacva ojaxsa da sxva garemoSi.<br />

arasamTavrobo organizaciam “guriis axalgazrduli resursebis centri”<br />

Caatara mciremasStabiani kvleva bavSvTa iseTi monawileobiTi<br />

uflebebis Seaxeb, rogoricaa <strong>bavSvis</strong> gamoxatvis Tavisuflebis ufleba.<br />

gamoikiTxa daaxloebiT 50 moswavle, raTa dad<strong>ge</strong>niliyo aRniSnuli<br />

kvlevis mizani. mignebebma gamoavlina, rom bavSvebs TavianTi<br />

Sexedulebebis Tavisuflad gamoxatvis SesaZlebloba ara aqvT. isini<br />

fiqroben, rom skola aris adgili, sadac maTi uflebebi umetes<br />

SemTxvevebSi irRveva. sajaro skolebis sistemaSi mimdinare reformis<br />

procesi moicavs aqtiuri axalgazrduli TviTmmarTvelobis organos<br />

Seqmnas, romelmac savaraudod bavSvebTan dakavSirebuli sakiTxebi unda<br />

moicvas. Tumca, bavSvebi fiqroben, rom TviTmmarTvelobis organoebis<br />

Seqmna mxolod formalobaa da rom maT ar aZleven nebas Tavisuflad<br />

7 <strong>saqarTveloSi</strong> mxolod ukiduresi siRaribis zRvars qvemoT myof dedebs SeuZliaT<br />

miiRon ufaso samedicino daxmareba samSobiaroebSi.<br />

16


gamoxaton TavianTi Sexedulebebi Tundac saganmanaTleblo procesisa<br />

da maswavleblebis Sesaxeb. maswavlebelTa umravlesobas, gansakuTrebiT<br />

ki ufro asakovan kategorias miaCnia, rom bavSvebi adeqvaturad unda<br />

iqnan informirebulni TavianTi pasuxism<strong>ge</strong>blobebisa da<br />

vadlebulebebis, da ara TavianTi uflebebis Sesaxeb. meores mxriv,<br />

arsebobs ramdenime gazeTi, romlebsac axalgazrdebi uZRvebian<br />

arasamTavrobo organizaciebis mxardaWeriT, rac maT saSualebas uqmnis<br />

Tavisuflad gamoxaton TavianTi Sexedulebebi sxvadasxva sakiTxebis<br />

Sesaxeb. bavSvebi mainc aRniSnaven, rom arsebobs raRac sakiTxebi,<br />

romelTa Sesaxeb sazogadoebis zewolis gamo mainc ver weren.<br />

advokatireba skolebTan, bavSvebsa da TemebTan, romlebic mimarTulia<br />

<strong>bavSvis</strong> gamoxatvis Tavsuflebis uflebis mxardaWerisaken, <strong>saqarTveloSi</strong><br />

mxolod arasamTavrobo organizaciebis iniciativebamdea dayvanili.<br />

saxelmwifos ar miuRia raime zoma <strong>bavSvis</strong> gamoxatvis Tavisuflebis<br />

uflebis mxardasaWerad sxvadasxva garemoebebSi, rac aseve ojaxebsa da<br />

skolebs moicavs. amgvarad, saxelmwifos mier ganxorcielebuli<br />

Zalisxmeva <strong>bavSvis</strong> gamoxatvis Tavisuflebis garantirebisaTvis,<br />

ukiduresad SezRuduli da formaluria.<br />

6.3 asociaciebisa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisufleba (muxli 15)<br />

komiteti monawile saxelmwifos urCevs, rom ganagrZos bavSvTa iseTi<br />

RonisZiebebis mxardaWera da daxmareba, rogoricaa bavSvTa parlamenti,<br />

bavSvTa forumi da saqarTvelos bavSvTa asociacia. kerZod, komitetis<br />

rekomendaciaa, rom monawile saxelmwifom mxari dauWiros SezRuduli<br />

SesaZleblobebis da instituciur dawesebulebebSi myofi bavSvebis<br />

monawileobas amgvar RonisZiebebSi. aRniSnuli iniciativa<br />

saerTaSoriso donori organizaciebis mier aris dafinansebuli.<br />

dafinansebis Sewyvetis gamo aRniSnuli iniciativebi aRar arsebobs.<br />

bavSvTa TviTrealizaciis mxardaWeris mizniT, aseve maTi Sekrebis<br />

Tavisuflebis garantirebisaTvis, Seiqmna axali organizacia „bavSvTa<br />

sabWo‟, „Tbilisis bavSvTa uflebebis dacvis centris‟ daqvemdebarebaSi,<br />

romelic Tbilisis meriasTan funqcionirebs. aRniSnuli organizaciis<br />

misias warmoad<strong>ge</strong>ns konvenciaSi mocemuli bavSvTa uflebebis<br />

mxardauWera. bavSvTa sabWos wevrebis mier ganxorcielebuli mTeli<br />

rigi proeqtebi exmianeba unarSezRuduli, mSobelTa mzrunvelobas<br />

moklebuli da quCis bavSvebis saWiroebebsa da uflebebs. sabWo muSaobs<br />

TbilisSi; Tumca, didi imedia, rom misi saqmianoba TandaTanobiT<br />

saqarTvelos sxva regionebsac moicavs.<br />

saqarTvelos axalgazrduli resurs centris kvlevam bavSvTa<br />

monawileobis Sesaxeb aCvena, rom miuxedavad imisa, rom axalgazrdebs<br />

skolaSi TviTmmarTvelobis Camoyalibebis ufleba eZlevaT, isini<br />

mxolod da mxolod maSin grZnoben TviTrealizacias, roca sxvadasxva<br />

asociaciebs an moxaliseTa klubebs uerTdebian, romelTac ZiriTadad<br />

arasamTavrobo organizaciebi uWeren mxars. axalgazrda adamianebma<br />

ganacxades, rom asociaciebi warmoad<strong>ge</strong>nda adgils, sadac isini<br />

17


ganixilebodnen rogorc Tanabarni, ar grZnobdnen sazogadoebis<br />

zewolas da sadac maT Sexedulebebs pativs scemdnen.<br />

mesame periodul angariSSi saxelmwifo akeTebs ganacxads <strong>bavSvis</strong><br />

uflebebis ganxorcielebis Sesaxeb, rac ukavSirdeba asociaciebis<br />

uflebas. <strong>konvenciis</strong> me-15 muxlSi mocemulia, rom garda asociaciis<br />

Tavisuflebisa, bavSvs aseve mSvidobiani Sekrebis uflebac gaaCnia.<br />

saxelmwifom ver SesZlo moewodebina informacia samarTlebrivi<br />

debulebebis Sesaxeb, rac bavSvTa mSvidobiani Sekrebis uflebis<br />

garantias iZleva. saxelmwifos mier momzadebul meore da mesame<br />

angariSSi ar aris mocemuli informacia „Sekrebebisa da manifestaciebis‟<br />

Sesaxeb saqarTvelos kanonis, kerZod ki misi 5.3 muxlis Taobaze.<br />

aRniSnuli muxlis Sesabamisad, 18 wlamde asakis saqarTvelos moqalaqes<br />

ar SeuZlia gamarTos mSvidobiani Sekreba/demonstracia Tu<br />

manifestacia. piri, romelsac demonstraciis gamarTva surs, valdebulia<br />

winaswar Seatyobinos adgilobriv TviTmmarTvelobas amgvari<br />

RonisZiebis mowyobaze im adgilebSi, sadac sazogadoebrivi transporti<br />

moZraobs. Tu Setyobineba ar moxda, adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

erTeulebi aZleven policias uflebas, rom daSalon demonstracia.<br />

imisaTvis, rom bavSvebma TavianTi Sexedulebebi sxvadasxva sakiTxebis<br />

Sesaxeb mSvidobiani Sekrebis formiT gamoxaton, bavSvma unda miiRos<br />

ufrosis Tanxmoba. amis Semdeg, <strong>bavSvis</strong> saxeliT ufrosma adamianma<br />

TanxmobisaTvis adgilobrivi TviTmmarTvelobis organos unda<br />

mimarTos . bavSvebma, ufrosebisgan gansxvavebiT, demonstraciis<br />

gasamarTavad ormagi Tanxmoba unda miiRon, rac seriozulad abrkolebs<br />

<strong>bavSvis</strong> mSvidobiani Sekrebisa da gamoxatvis Tavisuflebis uflebis<br />

<strong>ganxorcieleba</strong>s. bavSvebs SeiZleba undodeT demonstraciis gamarTva im<br />

sakiTxebze, rac ufrosebis interesebSi ar Sedis, an rac ufrosebis<br />

Rirebulebebsa da interesebs ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba.<br />

yovelive amis gaTvaliswinebiT, saqarTvelos axalgazrda iuristTa<br />

asociaciam sarCeli Seitana saqarTvelos sakonstitucio sasamarTloSi,<br />

raTa eRiarebinaT muxli 5.2. rogorc arakonstituciuri da misi<br />

gauqmebisaTvis mieRwiaT. Tumca, sakonstitucio sasamarTlom ZalaSi<br />

datova gasaCivrebuli muxli da aRniSna, rom bavSvebi momwifebulni ar<br />

arian da „SezRuduli samoqalaqo da iuridiuli SesaZlebloba‟ gaaCniaT.<br />

sakonstitucio sasamarTlom daadgina, rom saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kanonmdeblobisa da konstituciis Sesabamisad, bavSvebisaTvis<br />

amgvari SezRudvebis daweseba SeiZleba ganxilul iqnas rogorc misaRebi<br />

praqtika. Tumca, arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufs Rrmad<br />

swams, rom Sekrebis Tavisufleba demokratiul procesebSi aqtiuri<br />

monawileobis saSualebas warmoad<strong>ge</strong>ns. amgvarad, kanonis me-5.2 muxliT<br />

dawesebuli SezRudva dabrkolebas uqmnis bavSvebs miiRon aqtiuri<br />

monawileoba demokratiul procesebSi da seriozulad zRudavs <strong>bavSvis</strong><br />

mSvidobiani Sekrebis uflebas, rac <strong>konvenciis</strong> me-15 muxlSi aris<br />

gaTvaliswinebuli.<br />

18


6.4 informaciaze xelmisawvdomoba (muxli 17)<br />

komiteti miesalmeba cvlilebebs kanonmdeblobaSi, romelic bavSvebs<br />

icavs mavne zegavlenis mqone informaciisagan, mag: cvlileba kanonSi<br />

reklamis Sesaxeb; Tumca SemoTavazebulia rekomendacia, rom monawile<br />

mxarem uzrunvelyos axali kanonmdeblobis <strong>ganxorcieleba</strong>. komiteti<br />

saxelmwifosagan moiTxovs, rom mxari dauWiros bavSvebis<br />

xelmisawvdomobas saTanado informaciaze. erTi mxriv, kanonmdeblobis<br />

Sesabamisi debulebebi mTlianad ar icavs bavSvebs mavne zegavlenis<br />

mqone informaciisagan, xolo meore mxriv bavSvebis Sesaxeb arsebul<br />

informaciaze xelmisawvdomoba, gansakuTrebiT ki socialurad daucveli<br />

bavSvebis SemTxvevaSi, Zalian SezRudulia. mTian regionebSi mcxovreb<br />

bavSvebsa da sxva socialurad daucvel jgufebs, rogoricaa quCis<br />

bavSvebi, ar miuwvdebaT xeli adeqvatur informaciaze, rac maTi<br />

ganviTarebisaTvis aris sWiro. es xSirad SeZlebuli ojaxebis Svilebis<br />

privilegiaa, Tumca, saxelmwifos jer kidev ar miuqcevia saTanado<br />

yuradReba komitetis mier SemoTavazebuli rekomendaciisaTvis, rac<br />

informaciaze bavSvebis xelmisawvdomobis gazrdas exeba.<br />

6.5 wameba da sxva saxis sastiki, arahumanuri da damamcirebeli mopyroba<br />

an dasja (muxli 37a)<br />

komiteti miesalmeba 2003-2005 ww „samoqmedo <strong>ge</strong>gmas wamebis winaaRmdeg‟ ,<br />

romelic prezidentis dad<strong>ge</strong>nilebiT iqna damtkicebuli da miznad isaxavs<br />

<strong>bavSvis</strong> dacvas wamebisagan, arahumanuri, damamcirebeli, zianis mqone<br />

mopyrobisagan an sasjelisagan. Tumca komiteti mainc aris SeSfoTebuli<br />

imis gamo, rom bavSvebi xSir SemTxvevaSi wamebis an sxva saxis Zaladobis<br />

msxverplni arian skolebSi, instituciebSi da policiis ganyofilebebSi.<br />

komiteti aseve mouwodebs wevr qveyanas, rom miiRos aucilebeli zomebi<br />

„samoqmedo <strong>ge</strong>gmis‟ efeqturi ganxorcielebisaTvis, raTa uzrunvelyos<br />

bavSvebis sruli dacva nebismieri formis Zaladobisagan.<br />

mciredi ganxorcielda Zaladobisagan bavSvTa dacvis kuTxiT sxvadasxva<br />

garemoebebSi, rogoricaa maTi sakuTari ojaxebi, skolebi, policiis<br />

ganyofilebebi da penitenciuri dawesebulebebi. upirveles yovlisa,<br />

oficialuri akrZalvis miuxedavad, fizikuri dasja skolebSi jer kidev<br />

gamoiyeneba. meorec, ar arsebobs sakuTar ojaxebSi <strong>bavSvis</strong><br />

mdgomareobis monitoringis saTanado meqanizmi. axlaxans miRebuli<br />

kanoni ojaxuri Zaladobis Sesaxeb, romlis mizania ojaxuri da <strong>bavSvis</strong><br />

mimarT gamoyenebuli Zaladobis sakiTxebis mowesri<strong>ge</strong>ba <strong>saqarTveloSi</strong>,<br />

jer praqtikulad ar xorcieldeba 8 . sabolood, saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kodeqsSi mocemulia debuleba, romelic kanondamrRvev<br />

bavSvebs icavs wamebisa da Zaladobisagan. Tumca, masSi ar aris mocemuli<br />

is debulebebi, romlebic uzrunvelyofda Zaladobisagan bavSvebis srul<br />

8<br />

damatebiTi informaciisaTvis ixileT nawili 7.4 <strong>bavSvis</strong> mimarT Zaladoba da<br />

ugulvebelyofa.<br />

19


dacvas. kerZod, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi ar aris<br />

mocemuli Semdegi kategoriebi: 1) pirveladi cxovrebiseuli saWiroebebi<br />

arasrulwlovanTaTvis, rac <strong>bavSvis</strong> sikvdils iwvevs, mag. samedicino<br />

daxmarebis an iseTi aucilebeli saWiroebebis dakmayofilebis<br />

nakleboba, rogoricaa kveba da TavSesafari; 2) <strong>bavSvis</strong> ugulebelyofa,<br />

rasac avadmyofoba, kvebis darRveva da emociuri travma mohyveba imis<br />

gamo, rom ar dakmayofilda sicocxlisaTvis saWiro aucileblobebi.<br />

amas garda, saWiroa arsebobdes efeqturi angariS<strong>ge</strong>bis, gamoZiebisa da<br />

devnis sistemebi, momsaxurebebi da procedurebi, raTa uzrunvelyofil<br />

iqnas saCivrebis miReba, rasac mohyveba swrafi da efeqturi gamoZieba.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqss zurgs <strong>bavSvis</strong> movlisa da<br />

dacvis standartebi unda umagrebdes, romelsac efeqturad unda<br />

axorcielebdnen Sesabamisi uwyebebi im bavSvebis WeSmariti interesebis<br />

dasacavad, romlebic wamebisa da Zaladobis msxerplni gaxdnen. ufro<br />

metic, unda ganxorcieldes momsaxurebebi, romlebic bavSvebs icaven da<br />

uzrunvelyofen maT mudmiv movlasa da zrunvas. Tu yvela es komponenti<br />

ar iqna Sesrulebuli, funqciurad da adeqvaturad dafinansebuli,<br />

kanonmdebloba ver daicavs bavSvebs arahumanuri mopyrobisa an/da<br />

dasjisagan.<br />

7. ojaxuri garemo da alternatiuli zrunva<br />

7.1 alternatiuli momsaxurebebi mSobelTa mzrunvelobas moklebuli<br />

bavSvebisaTvis (muxli20)<br />

saxelmwifos mier momzadebuli meore perioduli angariSis sapasuxod<br />

momzadebul „daskvniT SeniSvnebSi‟ komiteti gamoxatavs wuxils<br />

rezidentul dawesebulebebSi bavSvebis cxovrebis arasaTanado<br />

standartebis Sesaxeb, aseve im faqtis gamo, rom mTavroba aRniSnuli<br />

instituciebisaTvis saTanado dafinansebas ar gamohyofs. am kuTxiT<br />

aranairi progresi ar aris miRweuli. dawesebulebebSi bavSvTa<br />

cxovrebis standarti jer kidev savalaloa. mTavrobis mier<br />

ganxorcielebul bavSvTa keTildReobis sistemis reformis dRis<br />

wesrigSi umTavres prioritets bavSvTa deinstitucionalizacia<br />

warmoad<strong>ge</strong>ns. deinstitucionalizaciis reforma iTvaliswinebs ojaxis<br />

rRvevis prevencias, bavSvTa reintegracias biologiur ojaxebSi,<br />

alternatiuli movlis uzrunvelyofasa da gadaudebeli daxmarebis<br />

programebis miwodebas mSobelTa mzrunvelobas moklebuli<br />

bavSvebisaTvis.<br />

miuxedavad imisa, rom saxelmwifo sakmaod aqtiurad aris CarTuli<br />

mSobelTa mzrunvelobas moklebuli bavSvebis Tavis sakuTar Temsa da<br />

ojaxTan reintegraciis procesSi, dawesebulebebSi jer kidev 5,000<br />

bavSvi imyofeba. statistikis Tanaxmad, romelic mogvawoda<br />

„evrokavSiris bavSvTa keTildReobis reformis xelSewyobis proeqtma‟<br />

(e. nacvliSvili, 2006), amJamad xorcieldeba 7,566 socialurad daucveli<br />

20


avSvis uzrunvelyofa sxvadasxva saxis saxelmwifo, ojaxis damxmare an<br />

ojaxuri zrunvis Camnacvlebeli momsaxurebiT. aseve statistikis<br />

Tanaxmad, aRniSnuli bavSvebis 66% cxovrobs rezidentul saxelmwifo<br />

samzrunvelo dawesebulebebSi (5,000 bavSvi), 3% uzrunvelyofilia`quCis<br />

bavSvebisaTvis~ gaTvaliswinebuli momsaxurebiT‟ an ganTavsebulia<br />

TavSesafarSi (205 bavSvi); xolo bavSvebis danarCeni 31%-dan zogma miiRo<br />

Temze da ojaxur garemoze dafuZnebuli ojaxis mxardamWeri<br />

momsaxureobebi (mcire saojaxo tipis saxlebi, Svilobiloba, dRis<br />

ganmavlobaSi gaweuli zrunva da sxv.), zogi ki reintegrirebul iqna<br />

TavianT biologiur ojaxebTan (2,357).<br />

rezidentul dawesebulebebSi arsebuli pirobebi bavSvebisaTvis Zalze<br />

Sorsaa adeqvaturisagan, <strong>bavSvis</strong> movlis da maTi Zaladobisgan dacvis,<br />

aseve sacxovrebeli pirobebis, kvebis, higienis, jandacvisa da<br />

saganmanaTleblo momsaxurebis standartebis TvalsazrisiT. es<br />

gansakuTrebiT exeba fizikurad an gonebrivad unarSezRuduli bavSvebis<br />

movlas (iunisefi da saqarTvelos bavSvebi, 2007). amas garda,<br />

instituciebis daxurvis da<strong>ge</strong>gmva da bavSvebis gadayvana alternatiuli<br />

mzrunvelobis qveS (mag. Svilobiloba, mcire saojaxo tipis saxlebi an<br />

sxva instituciebi) an usistemoa, an ar arsebobs. es procesi moiTxovs<br />

koordinirebul da efeqtur midgomas raTa moxdes bavSvebis momzadeba,<br />

gadayvana da ojaxebis monitoringi mTeli procesis ganmavlobaSi.<br />

amgvarad, bavSvebi, romelTac ar SesTavazes sazogadoebaze dafuZnebuli<br />

alternatiuli movla, jer kidev Zalian mZime pirobebSi cxovroben<br />

instituciebSi da ar arian CarTulni mTavrobis mier ganxorcielebul<br />

mimdinare deinstitucionalizaciis programaSi. <strong>ge</strong>gmebis araefeqturad<br />

SemuSavebam da momsaxurebis arakoordinirebulad miwodebam SeiZleba<br />

Sedegad moitanos is, rom bevri bavSvi savaraudod Zaladobis,<br />

ugulebelyofisa da kriminaluri gavlenis qveS moeqceva, aseve<br />

gaizrdeba maTi usaxlkarod darCenis, an gadarCenis mizniT<br />

prostituciasa Tu kriminalur saqmianobebSi Cabmis riski.<br />

mTavrobas zogadad gaaCnia valdbeuleba, rom Camoayalibos<br />

`<strong>ge</strong>iTqifingis~ sistema, raTa dablokos bavSvebis Sesvla rezidentuli<br />

mzrunvelobis dawesebulebebSi da uzrunvelyos pirobebi<br />

instituciebidan bavSvebis advilad gamosvlisaTvis.<br />

deinstucionalizaciis procesi TandaTanobiT viTardeba da bavSvebis<br />

ojaxebsa da sazogadoebasTan sruli integraciis miznis miRwevas sul<br />

mcire ramdenime weli dasWirdeba. analizma gamoavlina, rom bavSvebis<br />

rezidentul dawesebulebebSi moxvedris maCvenebeli 34 procentiT<br />

naklebia iseT adgilebSi, sadac ganaTlebisa da mecnierebis saministros<br />

socialuri samuSaos samsaxurebia Camoyalibebuli. Tumca, im sferoebSi,<br />

sadac socialuri samsaxuris servisebi ar arsebobs, instituciebSi<br />

bavSvebis moxvedris yovelwliuri klebis maCvenebeli 13 procents<br />

utoldeba (nacvliSvili, 2007).<br />

mTavrobam jer kidev ver SesZlo yvela <strong>bavSvis</strong> gamoyvana<br />

instituciebidan da alternatiuli movla bavSvebis mxolod mcire<br />

raodenobisaTvis iqna SeTavazebuli. amgvarad, aucilebelia<br />

21


instituciebSi myofi bavSvebisaTvis moxdes ukeTesi piroebebis<br />

SeTavazeba rac sakmaod did resursebs moiTxovs, xolo mTavrobisaTvis<br />

amgvari xarji naklebad gamarTlebulia. mwiri resursebis sakiTxis<br />

gaTvaliswinebiT, ris winaSec mTavroba jer kidev dgas, samoqalaqo<br />

sazogadoebis organizaciebisaTvis rTulia daJinebiT moiTxovon<br />

resursebis gamoyofa instituciebis kapitaluri remontisaTvis da iq<br />

sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebisaTvis.<br />

komiteti aseve gamoxatavs SeSfoTebas imis Sesaxeb, rom im upirveles<br />

mizezebs Soris, rac ojaxebis dacilebasa da bavSvTa<br />

institucionalizacias iwvevs, ekonomikuri siduxWire dominirebs. es<br />

gansakuTrebiT exeba im bavSvebs, romlebic specialur zrunvas<br />

moiTxoven. rogorc Tvisebrivi, aseve raodenobiTi kvleva aCvenebs, rom<br />

dawesebulebebSi myof bavSvebs sul mcire erTi biologiuri mSobeli<br />

hyavT da maTi institucionalizaciis yvelaze gavrcelebuli mizezi am<br />

ojaxebis ukiduresi siRaribea (nacvliSvili, 2007). aRniSnul bavSvebs<br />

zogjer „socialur oblebs‟ uwodeben. mTavrobam gaacnobiera is faqti,<br />

rom siRaribe ojaxebis rRvevis yvelaze didi mizezia <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

2002 wlidan, ojaxebis rRvevis Tavidan acilebis da bavSvebis<br />

biologiur ojaxebTan reintegraciis uzrunvelsayofad saxelmwifom<br />

daiwyo sazogadoebis daxmarebis programa, rac moicavs rogorc<br />

ojaxebis daxmarebis samsaxurs, aseve droebiT materialur daxmarebas<br />

socialurad daucveli darRveuli an ukiduresi siRaribis gamo am<br />

riskis winaSe mdgari ojaxebisaTvis.<br />

saxelmwifos mier 2003 wels ward<strong>ge</strong>nili meore perioduli angariSis<br />

gaTvaliswinebiT, komiteti wevr saxelmwifos sTavazobs Semdeg<br />

rekomendaciebs:<br />

ojaxebis daxmarebis gaZliereba, raTa Tavidan iqnas acilebuli<br />

ojaxebis rRveva da uzrunvelyofil iqnas ojaxebis gaerTianeba<br />

bavSvze da ojaxze orientirebuli erTiani politikis meSveobiT.<br />

rogorc zemoT iqna aRniSnuli, 2002 wels mTavrobam SeimuSava<br />

ojaxebis daxmarebis programebi da daiwyo fuladi daxmarebis<br />

gacema; Tumca, fuladi daxmareba droebiTia da sakmarisi ar aris<br />

imisaTvis, rom mSoblebma TavianT saxlebSi SeZlon bavSvebis<br />

movla. bavSvze da ojaxze orientirebuli politikis SemuSaveba<br />

Cadebulia mTavrobis politikur dRis wesrigSi. CAP-is 2008-2011<br />

ww samuSao varianti socialuri politikis SemuSavebas<br />

iTvaliswinebs, romelic konkretulad saqarTvelos<br />

socialurad daucvel bavSvebsa da ojaxebzea mimarTuli. CAP-is<br />

mTavari mizania mxari dauWiros im programebs, romlebic<br />

aumjobeseben socialurad daucveli bavSvebis xelmisawvdomobas<br />

elementarul socialur momsaxurebaze, rac xels Seuwyobs<br />

bavSvebis dadebiT fsiqosocialur ganviTarebas.<br />

socialuri daxmarebis gaumjobeseba, aseve <strong>bavSvis</strong>a da mSoblis<br />

dadebiTi urTierTobebis mxardaWera ojaxebisaTvis Sesabamisi<br />

codnis gaziarbisa da maTTvis sxva saxis daxmarebis programebis<br />

22


SeTavazebiT: 2006 wels miRebuli kanoni socialuri daxmarebis<br />

Sesaxeb naTlad gansazRvravs oblebsa da mSobelTa<br />

mzrunvelobamoklebul bavSvebs rogorc <strong>saqarTveloSi</strong><br />

socialurad yvelaze daucvel jgufs, romelsac saxelmwifos<br />

mxridan gansakuTrebuli yuradReba da dacva sWirdeba. kanonSi<br />

yvelaze did kritikas imsaxurebs is, rom igi ukiduresad viwroa<br />

samizne jgufebis gansazRvris kuTxiT da amgvarad ar moicavs<br />

mosar<strong>ge</strong>bleTa garkveul kategoriebs, romlebsac kanonSi<br />

mocemul sar<strong>ge</strong>belze xeli unda miuwvdebodes (niumeni, 2007).<br />

droebiTi sajaro daxmarebis programa ar aris sakmarisi<br />

rRvevis safrTxis winaSe mdgari an ukve gaxleCili gaWirvebuli<br />

ojaxebisaTvis, rom maT bavSvebis mimarT minimaluri<br />

mzrunveloba ganaxorcielon; amgvarad, programa ojaxebisaTvis<br />

gaerTianebis stimuls ar warmoad<strong>ge</strong>ns. ojaxuri daxmarebis<br />

momsaxurebebi arastruqturizebulia da ZiriTadad maTi<br />

miwodeba xdeba spontanurad ufro metad mesame seqtoris, da ara<br />

saxelmwifos mier. miuxedavad imisa, rom <strong>saqarTveloSi</strong> udidesi<br />

saWiroeba arsebobs mSoblebis unarebis gaumjobesebisaTvis,<br />

saxelmwifo ar axorcielebs saganmanaTleblo da sazogadoebis<br />

cnobierebis asamaRlebel programebs, romlebic mimarTuli<br />

iqneboda uSualod <strong>bavSvis</strong>a da mSoblebis dadebiTi<br />

urTierTobebis mxardasaWerad.<br />

miRebuli zomebis gaZliereba bavSvTa mitovebis Semcirebisa da<br />

ojaxebis rRvevis prevenciis mizniT, rogoricaa strategiebisa<br />

da cnobierebis asamaRlebeli RonisZiebebis SemuSaveba:<br />

mTavrobam SeimuSava sagan<strong>ge</strong>bo mxardaWerisa da fuladi<br />

daxmarebis programebi ojaxebis rRvevis prevenciisaTvis.<br />

droebiTi finansuri daxmareba ar aris sakmarisi imisaTvis, rom<br />

ojaxebma SesZlon TavianT biologiur Svilebze zrunva da<br />

amgvarad es raime saxis arsebiT Sedegs ar gamoiRebs.<br />

SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebis mitovebis, maTi<br />

sajaro skolebSi CarTvisa da sazogadoebaSi integraciis<br />

kuTxiT arsebul mdgomareobaze mimarTuli strategiebis<br />

gaTvaliswineba: miuxedavad imisa, rom mTavrobam gamoxata<br />

Tavisi valdebuleba, rom uzrunvelyos inkluziuri ganaTleba<br />

unarSezRuduli bavSvebisaTvis, amgvari bavSvebis mitovebis<br />

maCvenebeli jer kidev Zalian maRalia. bevri samSobiaro da<br />

pediatriuli dawesebuleba aqtiurad uWerda mxars mSoblebis<br />

mier unarSezRuduli bavSvebis saxelmwifo rezidentul<br />

dawesebulebaSi datovebas. es amgvar bavSvs arTmevs ojaxur<br />

garemos da mSoblebis mzrunvelobas da amavdroulad<br />

yovelgvari saWiroebis gareSe zrunvis mTels tvirTs<br />

saxelmwifos akisrebs. unarSezRuduli bavSvebis ojaxebSi<br />

darCenis uzrunvelyofa ufro metad rogorc <strong>bavSvis</strong>, aseve<br />

saxelmwifos interesebSia. ukiduresad mniSvnelovania finansuri<br />

da praqtikuli daxmarebis uzrunvelyofa unarSezRuduli<br />

bavSvebis ojaxebisaTvis, raTa bavSvebis mitoveba Tavidan iqnas<br />

23


acilebuli. saxelmwifom unda uzrunvelyos, rom SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone bavSvebi cxovrobnen TavianT ojaxebTan<br />

da CarTulni iyvnen adgilobriv saganmanaTleblo<br />

momsaxurebaSi.<br />

SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebis ojaxebSi<br />

SenarCunebisaTvis saxelmwifom unda SeimuSaos daxmarebis<br />

programebi im ojaxebisaTvis, sadac unarSezRuduli bavSvebi<br />

imyofebian. unarSezRuduli bavSvebis SenarCuneba mSoblebis<br />

mier ufro gaizrdeba, Tu xelmisawvdomi iqneba daxmarebis<br />

programebi, rac moicavs droebiT mzrunvelobas, profesiuli<br />

daxmarebis momsaxurebas, aRWurvilobasa da adaptirebul<br />

garemos, rogoricaa siarulis dros dasayrdeni CarCoebi,<br />

etlebi, pandusebi da adeqvaturi treningi im ojaxebisaTvis,<br />

sadac unarSezRuduli bavSvebi izrdebian. aseve saWiroa, rom<br />

mTavrobam uzrunvelyos ufaso xelmisawvdomoba qirurgiul<br />

mkurnalobaze im bavSvebisaTvis, romelTa unarSezRuduloba<br />

SeiZleba SedarebiT advilad ganikurnos samedicino Carevis<br />

Sedegad, rogoricaa mglis xaxa da mcire fizikuri deformaciebi<br />

umetes SemTxvevaSi, adreuli koreqciuli qirurgiuli Carevis<br />

ararsebobam, rac uzrunvelyofda unarSezRudulobis raRac<br />

nawilis gamosworebas, saboloo jamSi bavSvTa mitoveba<br />

gamoiwvia. miuxedavad imisa, rom saxelmwifo qirurgiuli da sxva<br />

saxis samedicino intervenciebis xarjebi minimaluria<br />

instituciaSi myof bavSvebze mravalwliani zrunvis xarjebTan<br />

SedarebiT, mravali <strong>bavSvis</strong> mkurnalobaze xSirad uTqvamT uari<br />

da nacvlad mkurnalobisa isini ganTavsebulan saxelmwifo<br />

rezidentul dawesebulebaSi.<br />

adeqvaturi resursebis uzrunvelyofa „Svilobilobis Sesaxeb‟<br />

kanonis efeqturi ganxorcielebisaTvis da zomebis miReba<br />

naTesaobrivi Svilobilobis regulirebisaTvis, bavSvTa<br />

WeSmariti interesebsi uzrunvelsayofad: ukve gadaidga<br />

mniSvnelovani nabijebi mSobelTa mzrunvelobamoklebuli<br />

bavSvebisaTvis alternatiuli, ojaxur garemoze dafuZnebuli<br />

momsaxurebis miwodebis TvalsazrisiT, rogoricaa Svilobiloba<br />

da bavSvebis mcire saojaxo tipis saxlebSi ganTavseba. donori<br />

organizaciebis daxmarebiT saxelmwifom <strong>saqarTveloSi</strong><br />

Svilobilobis sistema SeimuSava. bavSvebisaTvis alternatiuli<br />

mzrunvelobis uzrunvelyofas saqarTvelos mTavrobis<br />

politikur dRis wesrigSi umniSvnelovanesi adgili uWiravs.<br />

ufro metic, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis<br />

saministros ganzraxuli aqvs gazardos mSobelTa<br />

mzrunvelobamoklebuli bavSvebisaTvis alternatiuli, ojaxur<br />

garemoze dafuZnebuli samzrunvelo momsaxurebebis dafinanseba .<br />

deinstitucionalizaciiis programis gaZliereba da<br />

intensiurobis gazrda; rezidentul dawesebulebebSi arsebuli<br />

sacxovrebeli pirobebis gaumjobeseba da bavSvebis yofnis<br />

24


periodis maqsimalurad Semcireba, aseve maTi uzrunvelyofa<br />

adeqvaturi jandacvis momsaxurebiT ganaTlebiTa da sakvebiT,:<br />

deinstitucionalizaciis programis <strong>ganxorcieleba</strong><br />

<strong>saqarTveloSi</strong> sakmaod warmatebuli gaxldaT. jer kidev<br />

mniSvnelovnad unda gaumjobesdes ojaxur garemoze dafuZnebuli<br />

alternatiuli momsaxurebebis miwodeba mSobelTa<br />

mzrunvelobamoklebuli bavSvebisaTvis, rogoricaa<br />

Svilobilobis moklevadiani momsaxurebis SemuSaveba, aseve<br />

prevenciuli samsaxurebis ganviTareba, rac mdgomareobs<br />

socialurad daucveli bavSvebisaTvis dRis momsaxurebis<br />

uzrunvelyofasa da rRvevis riskis winaSe mdgari ojaxebisaTvis<br />

ufro meti fuladi daxmarebis miwodebaSi. sacxovrebeli<br />

pirobebi rezidentul dawesebulebaSi jer kidev Zalian mZimea.<br />

sakvebis, jandacvisa da saganmanaTleblo momsaxurebis miwodeba<br />

rezidentul dawesebulebaSi myofi bavSvebisaTvis wlebis<br />

ganmvlobaSi ar gaumjobesebula. saxelmwifos ubralod ar<br />

gaaCnia sakmarisi resursebi rezidentul dawesebulebebSi<br />

sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebisaTvis.<br />

7.2 ganTavsebis perioduli ganxilva (muxli 25)<br />

komitetis gansjis sagania aseve bavSvTa samzrunvelo dawesebulebebSi<br />

bavSvTa ganTavsebis perioduli ganxilvisaTvis Sesabamisi<br />

sakanonmdeblo CarCoebis ararseboba da iZleva rekomendacias, rom<br />

saxelmwifom Camoayalibos standartebis kodeqsi, aseve bavSvTa<br />

samzrunvelo dawesebulebebSi bavSvTa ganTavsebis perioduli ganxilvis<br />

sistema. ganTavsebis regularuli monitoringi, ganxilva da<br />

instituciuri Semowmeba aucilebelia bavSvTa keTildReobis<br />

uzrunvelsayofad instituciebSi. SezRuduli SesaZleblobis mqone<br />

bavSvebi, romelTac SeiZleba ar hqondeT arasaTanado movlis, maT<br />

Soris Zaladobisa da ugulebelyofis Sesaxeb gancxadebis gakeTebis<br />

unari, saxelmwifosagan specialur dacvas moiTxovs. amis uzrunvelyofa<br />

SesaZlebeli iqneba adeqvaturi ganTavsebis ganxilviT, rasac<br />

periodulad Seasrulebs am sferoSi momuSave socialuri muSaki.<br />

saqarTvelos mTavrobas gacnobierebuli aqvs ganTavsebis ganxilvis<br />

sistemis Camoyalibebis saWiroeba, romelic uzrunvelyofs ganTavsebis<br />

procesis sistemur da normalur mimdinareobas. 2006 wlis dekemberSi<br />

saqarTvelos mTavrobam SeimuSava bavSvze zrunvis standartebi, romlis<br />

mixedviTac socialur muSakebs gaaCniaT instituciaSi moTavsebuli an<br />

alternatiuli mzrunvelobis qveS myofi bavSvebis mdgomareobis<br />

perioduli ganxilvis Sesrulebis uflebamosileba. kerZod, socialur<br />

muSakebi sar<strong>ge</strong>bloben uflebamosilebiT ganaxorcielon regularulad<br />

vizitebi da rezidentul da alternatiul mzrunvelobaSi myofi bavSvebis<br />

situaciis monitoringi. bavSvze zrunvis standartebi jer srulad ar<br />

xorcieldeba, magram misi pilotireba moxda rogorc ramdenime<br />

rezidentul dawesebulebaSi, aseve ojaxur garemoze dafuZnebul<br />

alternatiul servisebSi mTeli qveynis masStabiT. etapobrivad, bavSvze<br />

25


zrunvis srtandartebis monitoringi eqskluziurad ganxorcieldeba<br />

socialuri muSakebis mier mTeli qveynis masStabiT arsebul bavSvTa<br />

yvela samzrunvelo dawesebulebaSi.<br />

7.3 qveynis SigniT da qveynis gareT gaSvileba (muxli 21)<br />

komiteti gamoTqvams SeSfoTebas qveynis Sida da gare gaSvilebis<br />

adeqvaturi monitoringis procedurebis ararsebobis gamo. miuxedavad<br />

imisa, rom es bolomde warmatebuli ar yofila, iyo garkveuli<br />

Zalisxmeva qveynis gareT bavSvebis gaSvilebis Sesamcireblad. meores<br />

mxriv, Svilobilobis sistemis ganviTarebasTan erTad qveynis SigniT<br />

gaSvileba ufro garTulda. Sesabamisad, Sida gaSvilebis SemTxvevebi<br />

mniSvnelovnad Semcirda.<br />

kanoni Svilad ayvanis Sesaxeb Zalian kompleqsuria da saxelmwifos ar<br />

aqvs Svilad ayvanis regulaciebis ganaxorcielebis sakmarisi<br />

SesaZlebloba. Tumca, amJamad mimdinareobs kanonmdeblobis gadasinjva.<br />

saqarTvelos samoqalaqo sazogadoebas imedi aqvs, rom saqarTvelos<br />

mTavroba sabolood miiRebs <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> konvenciasa da sxva<br />

saerTaSoriso standartebTan srul SesabamisobaSi moyvanil kanons<br />

qveynis SigniT da mis farglebs gareT <strong>bavSvis</strong> gaSvilebis Sesaxeb da<br />

moaxdens mis praqtikul <strong>ganxorcieleba</strong>s.<br />

7.4 <strong>bavSvis</strong> mimarT Zaladoba da ugulebelyofa (muxli 19) 9<br />

ojaxuri Zaladobis Sesaxeb saerTaSoriso kvlevam aCvena, rom ojaxuri<br />

Zaladobis mxverpli yvelaze xSirad qalebi da bavSvebi xdebian.<br />

rogorc raodenobrivi, aseve xarisxobrivi kvleva aCvenebs, rom<br />

Zaladoba Zalian gavrcelebulia <strong>saqarTveloSi</strong>. sxvadasxva angariSebis<br />

mixedviT ojaxur Zaladobas <strong>saqarTveloSi</strong> adgili aqvs ojaxebis 5-31%<br />

(minesotas advokatebi adamianis uflebebisaTvis da politikis<br />

Semswavleli instituti, 2006). Tumca, uSualod ojaxuri Zaladobis<br />

masStabi gacilebiT ufro didia. qalebi xSirad Tavs ikaveben ojaxuri<br />

Zaladobis SemTxvevebis Sesaxeb Setyobinebis gakeTebisagan. qalebze<br />

fizikuri da emociuri Zaladoba bavSvebze fizikuri da emociuri<br />

Zaladobis sinonimuria. ojaxuri Zaladoba SeiZleba aseve<br />

sazogadoebaSi Zaladobis xelis Semwyobi faqtori gaxdes. es<br />

gansakuTrebiT exeba mozardebsa da axalgazrdebs, romlebic Zaladobas<br />

ojaxebSi, skolaSi Tu quCaSi uyureben. bolo periodSi dramatulad<br />

gaizarda Zaladoba skolebSi, romelsac Sedegad bavSvebis<br />

sikvdilianoba moyveba,<br />

9 ufro detaluri informaciisaTvis <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> 19-e muxlis Sesaxeb<br />

ixileT gaeros bavSvTa <strong>uflebaTa</strong> komitetisaTvis OMCT, PHMDF, HRIDC-s mier 2007<br />

wels momzadebuli alternatiuli angariSi.<br />

26


komitetma gamoTqva SeSfoTeba bavSvebis mimarT Zaladobisa da<br />

ugulebelyofis SemTxvevebis matebasTan dakavSirebiT. bavSvebis mimarT<br />

Zaladobisa da ugulebelyofis SemTxvevebi, rogorc ojaxSi, aseve sxva<br />

rezidentul dawesebulebebSi SedarebiT naklebad gamokvleuli<br />

problemebia. bavSvebze fizikuri Zaladobis Sesaxeb informacia an<br />

saerTod ar arsebobs, an Zalian mwiria, xolo informacia<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebze seqsualuri Zaladobis Sesaxeb saerTod ar<br />

arsebobs. iunisefis egidiT wiTeli jvris mier <strong>bavSvis</strong> mimarT<br />

Zaladobisa da ugulebelyofis kvlevam gamoavlina, rom gamokiTxuli<br />

bavSvebis 60.8% (sul gamokiTxulia 4,385 bavSvi) gamoucdia arafizikuri<br />

saxis, verbaluri Zaladoba, xolo 39.2% gamocdili aqvs fizikuri<br />

Zaladobac. kvleva aseve exeboda bavSvebis ugulebelyofas ojaxebSi da<br />

gamovlinda, rom "mSoblebis dakavebuloba samsaxurSi" da "ojaxis mZime<br />

ekonomikuri mdgomareoba" ugulebelyofis yvelaze xSiri mizezia.<br />

seqsualuri Zaladobis TvalsazrisiT, gamokiTxul bavSvTa naxevarze<br />

metma aRniSna, rom maTTvis mouyoliaT seqsualuri xasiaTis anekdotebs,<br />

xolo 20%-ze metma aRniSna, rom maTTvis uCvenebiaT erotikuli filmebi<br />

da suraTebi. kulturuli tabu, romelic seqsualuri Zaladobis<br />

gamxelasTan aris dakavSirebuli, xels uSlis dazaralebulebis mier am<br />

SemTxvevebis Setyobinebas. sakmaod xSiria bavSvze Zaladoba<br />

rezidentul dawesebulebebSi. arasamTavrobo organizacia "bavSvi da<br />

garemos" mier Seiqmna bavSvze mzrunvelobis dawesebulebebis kvleva,<br />

romlidanac Cans, rom TanamSromlebs ar gaaCniaT saWiro kvalifikacia<br />

bavSvebze adeqvaturi mzrunvelobisaTvis (minesotas advokatebi<br />

adamianis uflebebisaTvis da politikis Semswavleli instituti, 2006).<br />

komiteti problemad miiCnevs, rom ojaxur garemoSi fizikuri dasja ar<br />

aris akrZaluli <strong>saqarTveloSi</strong>. am problemasTan dakavSirebiT ar<br />

yofila raime Careva saxelmwifos mxridan. adgilobrivi konteqstidan<br />

gamomdinare fizikuri dasja miCneulia rogorc dasaSvebi zoma bavSvebis<br />

disciplinirebisaTvis. doqtor selim iltusis mier 2005 wels<br />

Catarebuli bavSvTa adreuli ganviTarebisa da skolamdeli ganaTlebis<br />

kvleva ganixilavs <strong>saqarTveloSi</strong> arsebul bavSvTa adreuli asakis<br />

gamocdilebas, maT Soris <strong>bavSvis</strong> disciplinirebis meTodebs. kvlevis<br />

dros aRmoCnda, rom <strong>bavSvis</strong> aRzrda da disciplinireba ZiriTadad<br />

dedis movaleobad iTvleba (75%) da rom cema <strong>saqarTveloSi</strong><br />

disciplinirebis yvelaze metad gavrcelebul formas warmoad<strong>ge</strong>ns<br />

(minesotas advokatebi adamianis uflebebisaTvis da politikis<br />

Semswavleli instituti, 2006).<br />

komiteti rekomendacias aZlevs saxelmwifos gaaZlieros Tavisi<br />

Zalisxmeva da Camoayalibos strategia ojaxuri da sxva saxis<br />

Zaladobis, maT Soris skolaSi arsebuli Zaladobis prevenciisa da<br />

aRmofxvrisaTvis. saqarTvelos mTavrobam mniSvnelovani nabiji gadadga<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> ojaxuri Zaladobis aRmosafxvrelad. 2006 wlis maisSi<br />

saqarTvelos mTavrobam miiRo kanoni ojaxuri Zaladobis aRmofxvris,<br />

msxverplTa dacvisa da daxmarebis Sesaxeb. es kanoni mTavrobas<br />

avaldebulebs miiRos prevenciuli zomebi saministroebTan,<br />

sasamarTloebTan, prokurorebsa da sxva partniorebTan erTad. kanoni<br />

27


savaldebulos xdis administraciuli, kriminaluri da samoqalaqo<br />

sanqciebis gamoyenebas da Semoaqvs axali zomebi: damcveli orderi da<br />

SemzRudavi orderi, romelsac sasamarTlo gamoscems. kanoni aseve<br />

avaldebulebs policias moaxdinos dauyovneblivi reagireba da<br />

uzrunvelyos msxverplis dacva. kanoni aseve moiTxovs TavSesafarisa da<br />

socialuri momsaxurebis Seqmnas da avaldebulebs mTavrobas<br />

Camoayalibos samoqmedo <strong>ge</strong>gma kanonSi mocemuli zomebis gasatareblad.<br />

(minesotas advokatebi adamianis uflebebisaTvis da politikis<br />

Semswavleli instituti, 2006).<br />

mTavrobis samuSao jgufma da arasamTavrobo organizaciebis<br />

warmomad<strong>ge</strong>nlebma Camoayalibes samoqmedo <strong>ge</strong>gma, romelic<br />

oficialurad 2007 wlis 30 ivliss iqna miRebuli. samoqmedo <strong>ge</strong>gmis<br />

yvelaze mTavari sisustea is, rom mas ar aqvs detaluri miznebi,<br />

gazomvadi amocanebi da monitoringis indikatorebi. dafinansebis<br />

direqtivebi ar aris naTlad gansazRvruli da ar arsebobs erovnuli<br />

referirebis sistema ojaxuri Zaladobis msxverplTaTvis. ojaxuri<br />

Zaladobis aRmofxvraze momuSaveebi aRniSnaven, rom samTavrobo<br />

resursebis nakleboba ojaxuri Zaladobis problemis mosagvareblad<br />

miuTiTebs politikuri nebis ararsebobaze (minesotas advokatebi<br />

adamianis uflebebisaTvis da politikis Semswavleli instituti, 2006).<br />

ojaxuri Zaladobis winaaRmdeg mebrZoli organizaciebi problemurad<br />

miiCneven kanonSi mocemul garkveul xarvezebs. magaliTad, am<br />

organizaciebis azriT kanoni ar iTvaliswinebs <strong>bavSvis</strong> WeSmarit<br />

interesebs da sakmarisad ar icavs <strong>bavSvis</strong> uflebebs. magaliTad, kanonSi<br />

ar aris raime regulacia, romelic <strong>bavSvis</strong> ganTavsebis sakiTxs<br />

moawesri<strong>ge</strong>bda, Tu orive mSobeli moZaladea, an Tu erTi mSobelia<br />

moZalade, xolo meore sazRvargareT cxovrobs. kidev erTi<br />

mniSvnelovani problemaa is, rom am kanonis praqtikaSi gatarebis<br />

sakiTxi jer kidev Senelebulia. jer ar Camoyalibebula kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli socialuri samsaxuri an TavSesafari. da bolos,<br />

mocemuli kanonmdebloba ar icavs ojaxuri Zaladobis msxverplTa –<br />

qalebisa da bavSvebis qonebriv uflebebs.<br />

zogadad, sakanonmdeblo sistemas aqvs potenciali moawesrigos bavSvTa<br />

mimarT Zaladobis problema <strong>saqarTveloSi</strong>, gansakuTrebiT ki sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis, samoqalaqo kodeqsisa da ojaxuri Zaladobis<br />

Sesaxeb kanonis meSveobiT. Tumca, mocemul kanonebSi arsebuli<br />

Sesabamisi Sinaarsis mqone muxlebi praqtikaSi jer kidev ar<br />

xorcieldeba. aseve problemuria policiis SesaZleblobebi, vinaidan<br />

maT ar CatarebiaT raime treningi bavSvze fizikuri Tu seqsualuri<br />

Zaladobis gamoZiebis kuTxiT. sasamarTloebSi ar ganxilula bavSvze<br />

Zaladobis raime SemTxveva. da bolos, ar arsebobs raime adeqvaturi<br />

savaldebulo angariS<strong>ge</strong>bis sistema da Sesabamisad ar xdeba bavSvebisa da<br />

maTi ojaxebis mdgomareobis monitoringi.<br />

28


8. bazisuri jandacva da keTildReoba<br />

8.1 unarSezRuduli bavSvebi (muxli 23)<br />

komiteti miesalmeba im reformebs, romelic unarSezRuduli bavSvebis<br />

kuTxiT mimdinareobs da aRniSnavs, rom socialuri daxmareba, romelic<br />

gankuTvnilia SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebis<br />

ojaxebisaTvis, mxolod 16 wlamde bavSvebs ekuTvniT. fuladi daxmareba,<br />

romelsac formalurad ojaxis daxmareba ewodeba, axla gankuTvnilia 0-<br />

18 wlis asakis bavSvebisaTvis. Tumca, aseve unda aRiniSnos, rom ojaxis<br />

daxmareba Zalian mwiria – TveSi 22 lari (daaxloebiT 13 a.S.S. dolari).<br />

Semdegi wlidan es daxmareba uqmdeba. SezRuduli SesaZleblobebis mqone<br />

bavSvebs aseve ekuTvniT saxelmwifo pensia, romelic 38 lars<br />

(daaxloebiT 23 a.S.S dolars) Sead<strong>ge</strong>ns. is SezRuduli fuladi daxmareba,<br />

romelsac saxelmwifo SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebs uwevs,<br />

ar aris sakmarisi maTi minimaluri saWiroebebis dasakmayofileblad.<br />

saWiroa iseTi arafuladi saxis daxmarebis programebis Camoyalibeba,<br />

rogoricaa mSobelTa mxardaWeris jgufebi, raTa ar moxdes SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone bavSvebis instituciebSi Sedineba. 10<br />

socialuri daxmarebis programa arsebobs im ojaxebisTvisac, romlebic<br />

siRaribis zRvars qvemoT imyofebian. aRniSnuli programa Rarib ojaxebs<br />

uzrunvelyofs fuladi daxmarebiT da SeRavaTebiT komunalur<br />

gadasaxadebze. es aris programa, romelic mimarTulia yvelaze Raribi<br />

da socialurad daucveli mosaxleobisaken, Tumca masSi bevri<br />

socialurad daucveli bavSvi da misi ojaxi ver moxvda. amis mizezi ki is<br />

gaxda, rom programa siRaribis Sefasebis Zalian mkacr kriteriumebs<br />

efuZneboda. garda amisa, bevri ojaxi ver moxvda programaSi, vinaidan<br />

maT Sesabamisi dokumentebi ar hqondaT an ubralod ar icodnen am<br />

fuladi daxmarebis Sesaxeb. 11<br />

komiteti aseve aRniSnavs, rom SezRuduli SesaZleblobebis mqone<br />

bavSvebi jer kidev ar arian sakmarisad CarTulebi saganmanaTleblo<br />

dawesebulebebSi da gariyulebi arian sazogadoebidan. amgvarad,<br />

komiteti rekomendacias uwevs saxelmwifos gaagrZelos misi Zalisxmeva,<br />

konkretulad ki:<br />

- gadasinjos arsebuli politika da praqtika SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone bavSvebis kuTxiT, SezRuduli<br />

SesaZleblobis mqone pirebis Tanabari uflebebis standartuli<br />

wesebisa (<strong>ge</strong>neraluri asambleis rezolucia 48/96) da<br />

SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebis Sesaxeb<br />

<strong>ge</strong>neraluri ganxilvis dRes miRebuli komitetis<br />

10 damatebiTi informaciisaTvis gTxovT ixileT nawili 6.1: mSoblis mzrunvelobas<br />

moklebuli bavSvebis alternatiuli momsaxureba (muxli 20)<br />

11 iqve<br />

29


ekomendaciebis gaTvaliswinebiT: kanonmdeblobaSi SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone adamianebis uflebebis Sesaxeb jer<br />

kidev bevri xarvezia da seriozul gadaxedvas saWiroebs.<br />

bavSvebze mzrunvelobis sakiTxs saqarTvelos ramdenime<br />

saxelmwifo organo inawilebs da miuxedavad amisa, SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone bavSvebi yuradRebis naklebobas jer<br />

kidev ganicdian. ar arsebobs raime erTiani politika, romelic<br />

mimarTuli iqneba aseTi bavSvebis saWiroebebisa da uflebebis<br />

dacvisaken. saxelmwifos strategiuli xedva SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone bavSvebisadmi Zalian sustia. amgvarad,<br />

saxelmwifo ver axerxebs Seqmnas Tanabari saganmanaTleblo da<br />

sxva SesaZleblobebi SezRuduli SesaZleblobebis<br />

bavSvebisaTvis, rac xels uwyobs maT marginalizacias da<br />

gariyvas sazogadoebidan.<br />

- saWiroa ufro meti Zalisxmeva profesionali (mag,<br />

unarSezRudulobis specialistebis) da finansuri resursebis<br />

Sesaqmnelad, gansakuTrebiT ki adgilobriv doneze; saTemo<br />

sareabilitacio programebis xelSewyoba da gaZliereba, maT<br />

Soris mSoblebis mxardamWeri jgufebis Camoyalibeba: jer<br />

kidev saxeze gvaqvs adgilobrivi mTavrobisa da Temis pasiuri<br />

monawileoba SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebis<br />

saWiroebebis mogvarebis TvalsazrisiT. adgilobriv mTavrobas<br />

ar gaaCnia finansuri da adamianuri resursebi am<br />

bavSvebisaTvis Sesabamisi momsaxurebis gasawevad. saTemo<br />

sareabilitacio programebi da mSobelTa mxardamWeri jgufebi<br />

jer kidev Zalian iSviaTia <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

- sazogadoebrivi kampaniebis gaZliereba unarSezRuduli<br />

bavSvebis mimarT uaryofiTi damokidebulebis Secvlis mizniT:<br />

unarSezRuduli bavSvebi jer kidev ganicdian socialur stigmas<br />

da seriozul problemebs awydebian sxva bavSvebTan<br />

urTierTobisas, rasac maT marginalizaciamde da<br />

sazogadoebidan gariyulobamde mivyavarT. saxelmwifo am<br />

sakiTxebs sakmao yuradRebas ar uTmobs. sazogadoebrivi<br />

cnobierebis amaRlebisaken mimarTuli kampaniebi arc Tu ise<br />

xSiria da maTi organizeba saerTaSoriso donori da<br />

adgilobrivi arasamTavrobo organizaciebis mier ufro xdeba,<br />

vidre saxelmwifos mxridan.<br />

- zomebis miReba unarSezRuduli bavSvebis Cveulebriv<br />

saganmanaTleblo sistemaSi da sazogadoebaSi integraciisaTvis:<br />

rogorc saxelmwifos mier mesame saangariSo periodSi<br />

warmod<strong>ge</strong>nil angariSSi iyo miTiTebuli, ganaTlebisa da<br />

mecnierebis saministrom Tbilisis 10 sajaro skolaSi<br />

ganaxorciela sapilote proeqti. am proeqtis mizani iyo<br />

Cveulebriv saganmanaTleblo procesSi unarSezRuduli<br />

bavSvebis integracia. miuxedavad imisa, rom saxelmwifos mier<br />

moxsenebuli Sede<strong>ge</strong>bi mniSvnelovania, ar momxdara an proeqtis<br />

30


detalebis, monacemebisa Tu aRmoCenebis gavrceleba farTo<br />

masStabiT. es aZnelebs am proeqtisa da misi Sede<strong>ge</strong>bis<br />

damoukidebeli da kritikuli ganxilvis SesaZleblobas.<br />

- zomebis miReba unarSezRudul bavSvebze mzrunvelobis kuTxiT<br />

mSoblebisaTvis codnis gasaziareblad: mxardamWeri jgufebi an<br />

raime saganmanaTleblo programebi unarSezRuduli bavSvebis<br />

mSoblebisaTvis spontanur xasiaTs atarebs, an saerTod ar<br />

arsebobs. es qmnis iseT seriozul problemebs, rogoricaa<br />

unarSezRuduli bavSvebis institucionalizaciis maRali<br />

maCvenebeli da sazogadoebis cnobierebis dabali done am<br />

bavSvebis saWiroebebis Sesaxeb.<br />

8.2 janmrTeloba da jandacvis servisebi (muxli 24)<br />

komitetma gamoTqva SeSfoTeba axalSobilebis sikvdilianobis maRali<br />

maCveneblisa da usafrTxo da kargi xarisxis sasmeli wylis<br />

arasakmarisad miwodebis gamo. oficialuri statistikis mixedviT<br />

axalSobilTa sikvdilianoba sakmaod maRali rCeba, daaxloebiT 18.1%<br />

yovel 1,000 cocxladSobilze. Tumca, reproduqtiuli janmrTelobis<br />

kvlevam, romelic 2005 wels UNFPA-m Caatara, aCvena, rom axalSobilTa<br />

sikvdilianobis maCvenebeli, romelic oficialurad mogvawoda<br />

statistikis departamentma, aSkarad ufro dabalia arsebul<br />

realobasTan SedarebiT. kvlevis Sede<strong>ge</strong>bis mixedviT axalSobilTa<br />

sikvdilianoba 1,000 cocxladSobilze 28 erTeuls Sead<strong>ge</strong>ns.<br />

axalSobilTa sikvdilianobis 68.7% gamowveulia neonataluri<br />

sikvdilianobiT. neonataluri sikvdilianoba yvelaze xSirad<br />

dakavSirebulia dabadebis mcire wonasTan, romelic prenataluri<br />

janmrTelobis mdgomareobis mniSvnelovani indikatoria. qveynis<br />

janmrTelobis statistika ar gvTavazobs raime monacemebs neonataluri<br />

sikvdilianobis dros dabadebis woniT kategoriaze. amgvarad,<br />

SeuZlebelia specifiurad dabadebis wonasTan dakavSirebuli<br />

neonataluri sikvdilianobis analizisa da SedarebiTi analizis<br />

Catareba, raTa gamovlindes, Tu jandacvis seqtoris romeli nawili<br />

saWiroebs gaumjobesebas. ZiriTadi problemebi, romelic <strong>saqarTveloSi</strong><br />

bavSvTa sikvdilianobas iwvevs, aris:<br />

- dedebi arasakmarisad arian informirebulebi orsuli<br />

qalebisaTvis xelmisawvdomi saxelmwifo SeRavaTebis Sesaxeb<br />

- zogierT raionsa da TemSi kvalificirebuli jandacvis<br />

personalis ararseboba<br />

- jandacvis momsaxurebis mimwodeblebis xarisxis gazomvis<br />

sistemis ararseboba; finansuri da sxva saxis daxmarebis<br />

ararseboba momsaxurebis xarisxis gasaumjobeseblad<br />

- mtkicebulebaze dafuZnebuli klinikuri gaidlainebis<br />

ararseboba<br />

31


- saWiro unar-Cvevebisa da gamocdilebis ararseboba mcire<br />

wonis mqone bavSvebze zrunvisaTvis; axalSobilebis<br />

movlisaTvis saWiro aparaturis ararseboba.<br />

- erovnuli statistikis mier saWiro da mniSvnelovani<br />

indikatorebis miwodebis SeuZlebloba, rac xels Seuwyobda<br />

dedaTa da bavSvTa janmrTelobis mdgomareobis ukeT<br />

gaanalizebas; aseve arsebobs prenataluri janmrTelobis<br />

sainformacio sistemis reformis saWiroeba.<br />

komiteti kidev erTxel imeorebs mis wina rekomendacias erovnuli<br />

jandacvis politikis gansaxorcieleblad saWiro adamianuri da<br />

finansuri resursebis gamoyofis Sesaxeb. ufro konkretulad, komiteti<br />

saxelmwifos urCevs:<br />

- gaaZlieros Zalisxmeva jandacvis erovnuli politikis<br />

ganxorcielebis mimarTulebiT, resursebis adeqvaturi da<br />

mdgradi uzrunvelyofis saSualebiT<br />

- gaaZlieros prenataluri movlisa da dedaTa janmrTelobis<br />

Sesaxeb ganaTlebis efeqturoba axalSobilTa sikvdilianobis<br />

Sesamcireblad<br />

- miiRos zomebi usafrTxo sasmeli wylis miwodebis<br />

uzrunvelsayofad<br />

- moiZios daxmareba gaeros bavSvTa fondidan (iunisefi).<br />

saxelmwifom araerTi pozitiuri nabiji gadadga am amocanebis<br />

gasaxorcieleblad, magaliTad, dedaTa da bavSvTa jandacva<br />

prioritetul mimarTulebad gamocxadda jandacvis erovnul<br />

politikaSi. Tumca, jer kidev arsebobs mniSvnelovani problemebi,<br />

romelic dauyovnebilv unda mogvardes:<br />

- saqarTvelos konstituciis mixedviT bavSvi aris piri,<br />

romelsac 18 wlamde jer ar miuRwevia. miuxedavad amisa, aris<br />

rigi saxelmwifo programebisa, romelic moicavs mxolod 15<br />

wlamde bavSvebs. aseve, saxelmwifo programa 3-15 wlis<br />

bavSvebisaTvis faravs xarjebis mxolod 80%, xolo ojaxma<br />

danarCeni 20% unda dafaros.<br />

- 16-18 wlis mozardebi Sesabamisi momsaxurebis gareSe rCebian,<br />

vinaidan maT bavSvTa saavadmyofoebisa da sxva prevenciuli<br />

dawesebulebebis momsaxureba ar ekuTvniT; aseve zrdasrulebis<br />

saavadmyofoebi ufaso gadaudebel daxmarebas uweven mxolod<br />

siRaribis zRvars miRma myof mosaxleobas.<br />

8.3. mozardebis janmrTeloba<br />

32


komiteti gamoTqvams SeSfoTebas sqesobrivi gziT gadamdebi<br />

daavadebebis gazrdili maCveneblebis gamo da aseve aRniSnavs, rom<br />

arsebuli jandacvis momsaxureba ar aris mimarTuli mozardebis<br />

saWiroebebisaken, rac amcirebs maT mzaobas mimarTon pirveladi<br />

jandacvis momsaxurebas. komiteti mouwodebs saxelmwifos ufro<br />

gaaZlieros Tavisi Zalisxmeva mozardebis jandacvis politikis<br />

xelSewyobisa da skolebSi janmrTelobis ganaTlebis gaumjobesebis<br />

mizniT. saxelmwifom unda miiRos zomebi Sesabamisi adamianuri da<br />

finansuri resursebis gamoyofisa da bavSvebisa da mozardebis<br />

saWiroebebisaken mimarTuli konfidencialuri konsultaciebis,<br />

mzrunvelobisa da gamajansaRebeli dawesebulebebis arsebobis<br />

uzrunvelsayofad, romelic mozardebisaTvis xelmisawvdomi iqneba<br />

mSoblis Tanxmobis gareSe, roca es <strong>bavSvis</strong> interesebs emsaxureba.<br />

am kuTxiT progresi an Zalian mcire iyo an saerTod ar yofila. ar<br />

arsebobs raime erovnuli strategia, romelic mimarTulia<br />

konkretulad mozardebis janmrTelobisa da ganviTarebisaken.<br />

mozardebis janmrTelobis Sesaxeb arsebuli statistikuri monacemebi<br />

arasandoa. arsebobs garkveuli Seusabamoba oficialur informaciasa da<br />

kvlevis Sede<strong>ge</strong>bs Soris. ar xdeba janmrTelobis Sesamowmeblad saWiro<br />

momsaxurebis SeTavazeba mozardebisaTvis. da bolos, arsebobs<br />

informaciis aSkara nakleboba mozardebis cxovrebis jansaRi wesis<br />

Sesaxeb.<br />

erovnulma reproduqciulma kvlevam aCvena, rom abortis maCvenebeli<br />

mozard gogonebSi gacilebiT ufro maRalia, vidre es oficialur<br />

statistikaSia miTiTebuli – 12 yovel 1000 mozard gogonaze. abortis<br />

maCvenebeli gacilebiT ufro maRalia Rarib, naklebi ganaTlebis mqone<br />

an sofelSi macxovrebel qalebSi. oficialuri statistikuri monacemebi<br />

sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis Sesaxeb asakis mixedviT<br />

Semdegnairad gamoiyureba:<br />

SemTxvevebis raodenoba 100,000 erTeulze<br />

14 wels qvemoT 15-19 wlebi 20-29 wlebi<br />

sifilisi 0.4 7.9 29.0<br />

<strong>ge</strong>nokokis infeqcia 0.9 10.7 23.1<br />

sxva sggi 0 0.6 8.0<br />

qlamidiis infeqcia 0.2 66.7 103.1<br />

triqomonaluri<br />

infeqcia<br />

0.2 115.7 280.0<br />

mozardebi jer kidev arasakmarisad arian ganaTlebulni<br />

reproduqciuli janmrTelobis Sesaxeb. sakonsultacio momsaxureba da<br />

informacia mozardebis janmrTelobis Sesaxeb praqtikulad<br />

miuwvdomelia. arsebobs mxolod ramdenime proeqti, romelic<br />

sakonsultacio momsaxurebas iTvaliswinebs. da bolos, sazogadoeba<br />

Zalian skeptikurad aris ganwyobili skolebSi reproduqciuli<br />

ganaTlebis Setanaze. Sesabamisad, arsebobs sazogadoebrivi cnobierebis<br />

33


amaRlebisaken mimarTuli kampaniebis saWiroeba, romelic skolebSi<br />

reproduqciuli ganaTlebis ararsebobidan gamowveul negatiur<br />

Sede<strong>ge</strong>bs Seexeboda.<br />

8.4 socialuri uzrunvelyofa, bavSvTa jandacva da samedicino<br />

momsaxurebis obieqtebi (muxlebi 18.3 da 26)<br />

komiteti saxelmwifos mouwodebs ganaxorcielos socialuri<br />

uzrunvelyofis sistemis reforma bavSvebTan mimarTebaSi CESCR<br />

rekomendaciebis mixedviT. komiteti aseve rekomendacias uwevs<br />

saxelmwifos gansakuTrebuli yuradReba dauTmos yvelaze daucvel da<br />

gariyul jgufebs. ufro metic, komiteti saxelmwifos mouwodebs fuladi<br />

daxmareba ganavrcos SezRuduli SesaZleblobebis mqone yvela bavSvze,<br />

maT Soris 16-18 wlis asakis mozardebzec. saqarTvelos socialuri<br />

usafrTxoebis sistema jer kidev sustia. igi ar iZleva yvelaze daucveli<br />

jgufebis, maT Soris bavSvebis uflebebisa da saWiroebebis realizaciis<br />

garantias. finansuri daxmarebis gaweva socialurad daucveli<br />

ojaxebisaTvis TiTqmis ar xdeba da ver uzrunvelyofs socialurad<br />

daucveli bavSvebis saWiroebebis minimalur doneze dakmayofilebas. rac<br />

Seexeba unarSezRudulobasTan dakavSirebul Semweobas, SezRuduli<br />

SesaZleblobebis mqone 0-18 wlis asakis bavSvebs ekuTvniT finansuri<br />

daxmareba, Tumca es Tanxa Zalian dabalia da albaT momavali wlidan<br />

isic gauqmdeba 12 . kategoriaze dafuZnebuli socialuri daxmareba,<br />

rogoricaa fuladi daxmareba unarSezRuduli bavSvebisaTvis, Seicvleba<br />

saWiroebaze dafuZnebuli programiT siRaribis zRvars qvemoT myofi<br />

ojaxebisa da bavSvebisaTvis,. imis gamo, rom siRaribis zRvars qvemoT<br />

myofi ojaxebis gamovlenis kriteriumebi Zalian mkacria, Zalian bevri<br />

socialurad daucveli Raribi da SezRudulobis mqone bavSvi darCa<br />

saWiroebaze dafuZnebuli programebis miRma.<br />

8.5 cxovrebis done (muxli 27)<br />

komitetma gamoTqva SeSfoTeba mosaxleobaSi siRaribis maRali donis,<br />

mZime sacxovrebeli pirobebis, umuSevrobis maRali maCveneblis, dabali<br />

xelfasebis, dabali socialuri uzrunvelyofisa da qveyanaSi arsebuli<br />

korufciis gamo. miuxedavad imisa, rom 2003 wlis Semdeg mTavrobam<br />

garkveuli anti-korufciuli zomebi da rigi ekonomikuri da socialuri<br />

reformebi ganaxorciela, romelsac Sedegad garkveuli pozitiuri<br />

Zvrebi mohyva, mosaxleobis sacxovrebeli pirobebi jer kidev aramyari<br />

rCeba 13 . yvelaze imedgamacruebeli ki aris is, rom saqarTvelos bavSvebi<br />

12 damatebiTi informaciisaTvis ixileT nawili 8.1 SezRuduli SesaZleblobebis mqone<br />

bavSvebi (muxli 23)<br />

13 damatebiTi informaciisaTvis ixileT nawili 3.4. resursebis ganawileba<br />

34


ver iReben mniSvnelovan sar<strong>ge</strong>bels mimdinare ekonomikuri zrdidan.<br />

bavSvebSi siRaribis done mcirdeba, magram siRaribis Semcirebis<br />

progresi maTTvis ufro nelia, vidre gaWirvebaSi myofi sxva<br />

jgufebisaTvis.<br />

bavSvebis siRaribe erT-erTi yvelaze didi problemaa<br />

saqarTvelosaTvis. msoflio bankis angariSSi progresisa da evropisa<br />

da centraluri aziis perspeqtivebis Sesaxeb (2005) naTqvamia, rom am<br />

regionis yvela qveyanaSi bavSvebi warmoad<strong>ge</strong>ns jgufs, romelic yvelaze<br />

metad aris siRaribis riskis qveS da evropisa da centraluri aziis<br />

Raribebis saerTo ricxvis mesameds Sead<strong>ge</strong>ns. <strong>saqarTveloSi</strong> sxvadasxva<br />

mimdinareobebi arsebobs, magaliTad, eTnikuri umciresobebi ufro<br />

metad dganan siRaribis riskis winaSe qarTvel mosaxleobasTan<br />

SedarebiT.<br />

saqarTvelos aseve didi raodenobiT hyavs iZulebiT gadaadgilebuli<br />

pirebi (igp). es jgufi ufro metad ganicdis siRaribes, romelic aseve<br />

ganpirobebulia maTi socialuri gariyviT SromiTi bazridan da<br />

diskriminaciiT sajaro momsaxurebis xelmisawvdomobis TvalsazrisiT.<br />

siRaribis maRali maCvenebeli da socialuri gariyuloba ZiriTadad<br />

miuTiTebs <strong>saqarTveloSi</strong> Sesabamisi socialuri dacvis sistemis<br />

ararsebobaze.<br />

komiteti saxelmwifos aZlevs rekomenacias mTlianad ganaxorcielos<br />

PRSP da miiRos zomebi, raTa daexmaros mSoblebsa da bavSvebze<br />

mzrunvel sxva pirebs dasZlion siRaribe da gaaumjobeson yvelaze metad<br />

daucveli jgufis – bavSvebis sacxovrebeli pirobebi. savaraudod EDPRP<br />

aRwers mTavrobis makroekonomikur, struqturul da socialur<br />

politikasa da programebs, roemlic mimarTulia zrdisa da siRaribis<br />

Semcirebisaken. EDPRP-m ver moaxerxa Camoeyalibebina Sesabamisi<br />

socialuri politika da programebi, romelic mimarTulia bavSvebisa da<br />

sxva socialurad daucveli jgufebis saWiroebebisa da uflebebisaken.<br />

9. ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli RonisZiebebi<br />

(muxlebi 28, 29, 31)<br />

komiteti moxarulia, rom ganaTlebisa da mecnierebis saministro<br />

aqtiurad TanamSromlobs saerTaSoriso organizaciebTan<br />

saganmanaTleblo sistemis reformis farglebSi, rac mas ufasos xdis.<br />

komiteti gamoTqvams SeSfoTebas ganaTlebaze sajaro danaxarjebis<br />

uaryofisa da araformaluri gadaxdis sistemebis arsebobis Sesaxeb, rac<br />

xSirad skolebis biujetis dafinansebis wyarod gvevlineba. komitets<br />

aseve problemurad miaCnia monacemebis ararseboba skolaSi CarCenebis,<br />

garicxvebisa da Tavis danebebis Sesaxeb. da bolos, komitets aseve<br />

problemad miaCnia fizikuri da gonebrivi unarSezRuduli bavSvebis<br />

gariyva saganmanaTleblo sistemidan.<br />

35


komiteti saxelmwifos mouwodebs miiRos konkretuli zomebi, raTa<br />

yvela bavSvs hqondes saSualeba ganaxorcielos misi ufleba ganaTlebis<br />

miRebaze, <strong>konvenciis</strong> 28-29 muxlebis Sesabamisad. igi aseve mouwodebs<br />

saxelmwifos gazardos sajaro dafinanseba ganaTlebis sistemisaTvis,<br />

raTa Sewydes mosaxleobis Tanamonawileoba "saskolo fondSi".<br />

Tanamonawileobis moTxovnam SeiZleba gamoiwvios bevri socialurad<br />

daucveli <strong>bavSvis</strong> mier savaldebulo ganaTlebis miuRebloba. da bolos,<br />

komiteti mouwodebs saxelmwifos Seagrovos monacemebi<br />

saganmanaTleblo sistemaSi CarCenebis, garicxvebisa da Tavis danebebis<br />

Sesaxeb, an nebismieri sxva skolasTan dakavSirebuli problemebis<br />

Sesaxeb, da SesTavazos am problemis mqone bavSvebs daxmareba da<br />

sakonsultacio momsaxureba.<br />

garkveuli progresi SeiniSneba bavSvTa saganmanaTleblo uflebebis<br />

kuTxiT. savaldebulo saganmanaTleblo sistebis dafinansebis vauCerul<br />

sistemaze gadasvlam mniSvnelovnad gaaumjobesa socialurad daucveli<br />

bavSvebis xelmisawvdomoba ganaTlebaze. Tumca, jer kidev arsebobs<br />

problemebi, romelic xels uSlis maTi saganmanaTleblo uflebebis<br />

realizacias. dafinansebis axali sistemis mixedviT bavSvebi iReben<br />

vauCers, romelic maT ganaTlebas afinansebs. bavSvebs SeuZliaT airCion<br />

sajaro skola da vauCeri iq gamoiyenon. miuxedavad amisa, ojaxebs mainc<br />

uwevT sakmaod didi Tanxebis gaReba ama Tu im mizeziT. rogorc<br />

saxelmwifo angariSSi iyo naTqvami, skolebs aqvT oficialuri ufleba<br />

moaxdinon resursebis mobilizacia, Tumca, bavSvebisa da maTi ojaxebis<br />

an momvlelebis mier gaRebuli Tanxebi nebayoflobiTi unda iyos. es<br />

gadasaxadi jer kidev arsebobs da SeiZleba seriozulad SeuSalos xeli<br />

socialurad daucveli bavSvebis xelmisawvdmobas savaldebulo<br />

ganaTlebaze.<br />

yvelaze didi problema mainc saskolo saxelmZRvaneloebis da sxva<br />

saWiro saskolo nivTebis siZvirea. saxelmwifo ar uzrunvelyofs<br />

saskolo masalebs da ojaxebs Tavad uwevT maTi SeZena. saskolo<br />

nivTebi, gansakuTrebiT ki wignebi Zalian Zviria ara mxolod Raribi<br />

mosaxleobisaTvis, aramed saSualo Semosavlis mqone ojaxisTvisac ki.<br />

yovel wels ganaTlebis saministro saskolo wignebis axal redaqcias<br />

gamoscems, romelic arc Tu ise arsebiTadaa Secvlili, Tumca, ojaxSi<br />

myof ufro patara asakis bavSvebs ar SeuZliaT gamoiyenon ufrosi da-<br />

Zmis saxelmZRvaneloebi. bevri socialurad daucveli bavSvi<br />

formalurad dadis skolaSi, Tumca isini ver Rebuloben adeqvatur<br />

ganaTlebas iseTi resursis ararsebobis gamo, rogoricaa wignebi.<br />

aRricxulia araerTi SemTxveva, roca bavSvebi adreul asakSi toveben<br />

skolas, raTa finansurad daexmaron TavianT ojaxebs da quCis<br />

cxovrebaSi ebmebian. e.w. "quCis bavSvebi" quCaSi muSaoben an maTxovroben<br />

da Sesabamisad minimaluradac ki ver iReben savaldebulo ganaTlebas 14 .<br />

14 damatebiTi informaciisaTvis ix. nawili 10.2, ekonomikuri eqspluatacia<br />

36


saxelmwifos jer kidev ar gaaCnia erTiani monacemebi skolebisaTvis<br />

Tavis danebebis, garicxvebisa da skolebTan dakavSirebuli sxva<br />

problemebis Sesaxeb. saxelmwifos aseve ar gaaCnia raime daxmareba,<br />

rogoricaa konsultacia bavSvebTan skolebisaTvis Tavis danebebisa da<br />

skolebTan dakavSirebuli sxva SemTxvevebis dros.<br />

rogorc ukve aRiniSna nawilSi 8.1. unarSezRuduli bavSvebi, ganaTlebis<br />

saministrom Camoayaliba sapilote proeqti Tbilisis me-10 sajaro<br />

skolaSi inkluziuri ganaTlebis kuTxiT. am proeqtis mizani iyo<br />

bavSvebis CarTva Cveulebriv saskolo procesSi. imedia, rom inkluziuri<br />

ganaTleba TandaTan saqarTvelos yvela sajaro skolaSi Seva. garda am<br />

10 sacdeli adgilisa, fizikurad da gonebrivad unarSezRuduli<br />

bavSvebisaTvis ganaTlebis micema SesaZlebelia mxolod<br />

specializirebul rezidentul instituciebSi.<br />

sajaro dafinanseba ganaTlebis seqtorze gaizarda mTliani Sida<br />

produqtis 0.93%-dan 2.47%-mde (saqarTvelos mTavroba, 2007). Tumca,<br />

rogorc es ukve aRiniSna nawilSi 3.4 resursebis ganawileba,<br />

ganaTlebaze gamoyofili dafinanseba <strong>saqarTveloSi</strong> arsebul<br />

ekonomikur zrdas ar Seesabameba. sajaro ganaTleba sakmaod maRal<br />

prioritetad aris miCneuli mTavrobis reformebSi, Tumca, ganaTlebis<br />

sajaro dafinanseba jer kidev dabalia da saqarTvelos yvelaze<br />

gaWirvebuli bavSvebis saganmanaTleblo uflebis realizacias srulad<br />

ver uzrunvelyofs.<br />

socialurad daucvel bavSvebs sakmarisad ar miuwvdebaT xeli gasarTob<br />

da sportul wreebze. skolis Semdegi yvela wre sakmaod Zviria saSualo<br />

SeZlebis mqone ojaxisTvisac ki. bavSvebi xSirad dadian sportsa Tu<br />

musikaze orientirebul rezidentul skolebSi imis gamo, rom ojaxs ar<br />

aqvs saSualeba gadaixados skolis Semdgomi programebis Tanxa. musika,<br />

sporti da sxva gakveTilebi, romelsac bavSvebs rezidentuli<br />

dawesebulebebi sTavazoben, sakmao mizezs warmoad<strong>ge</strong>ns mSoblisaTvis,<br />

rom Tavisi Svili kviris ganmavlobaSi rezidentul dawesebulebaSi<br />

datovos. socialurad daucveli bavSvebis sazogadoebaSi integraciis<br />

mizniT saWiroa skolis Semdgomi programebis - dRis servisebisa Tu<br />

klasgareSe saqmianobebis ufasod SeTavazeba daucveli bavSvebisaTvis. es<br />

mniSvnelovani finansuri SeRavaTi iqneboda bevri ojaxisaTvis da<br />

mniSvnelovnad Seamcirebda bavSvebis Sedinebas rezidentul skolebSi.<br />

gaxangrZlivebuli programebi daexmareba bavSvebs gamoavlinon<br />

TavianTi potenciali da CaerTon maTTvis saintereso sxvadasxva<br />

sferoSi. amgvarad, saxelmwifom socialurad daucvel ojaxebs unda<br />

SesTavazos ojaxisa da <strong>bavSvis</strong> damxmare programebi.<br />

kidev erT problemad miiCneva is, rom samoqalaqo ganaTleba, romelic<br />

1998 wels daiwyo skolebSi, 2003 wels Sewyda. 1998-2001 wels daiwyo<br />

axali programa iunisefis TaosnobiT. misi mizani iyo bavSvebis<br />

ganaTleba maTi uflebebisa da valdebulebebis Sesaxeb, rogorc es<br />

aRwerilia <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> konvenciaSi. am programas axorcielebda<br />

arasamTavrobo organizacia samoqalaqo ganaTlebis centri "gaia". am<br />

37


programis farglebSi skolebSi daiwyo axali gakveTilis, "Cveni<br />

uflebebi" Catareba. am programis Sefasebam gamoavlina, rom skolebSi,<br />

sadac tardeboda es gakveTili, viTareba mniSvnelovnad Seicvala.<br />

zogadi atmosfero ufro demokratiuli gaxda da Zaladobam<br />

sagrZnoblad iklo. miuxedavad dadebiTi Sede<strong>ge</strong>bisa, ganaTlebisa da<br />

mecnierebis saministros erovnuli ganaTlebis da<strong>ge</strong>gmvisa da Sefasebis<br />

centrma (SemdgomSi "centri") gaauqma es gakveTili. kidev erTi<br />

iniciativa, romelsac iunisefi uWerda mxars, cxovrebiseul<br />

gamocdilebasa da jansaR cxovrebis wess Seexeboda. am iniciativis<br />

farglebSi moxda maswavleblebis treningi, programis SemuSaveba da<br />

dawyebiTi klasebis bavSvebisaTvis saWiro wignebis gamosacemad<br />

momzadeba. Tumca, centrma es programa erovnul saganmanaTleblo<br />

programaSi ar CarTo. sabolood ki ganxorcielda adamianis uflebebis<br />

programa, romelic dafinansebuli iyo norvegiis ltolvilTa sabWos<br />

(NRC), SIDA-sa da Ria sazogadoeba saqarTvelos mier da romelic<br />

miznad isaxavda skolis moswavleebisaTvis adamianis uflebebis gacnobas<br />

meore doneze – sabaziso doneze. es gakveTili Tbilisisa da regionebis<br />

500-mde skolaSi tardeboda. amJamad es gakveTili aRar tardeba<br />

calkeuli saxiT, magram igi integrirebulia me-8 klasis istoriisa da<br />

<strong>ge</strong>ografiis programaSi.<br />

ganaTleba yvelaze efeqturad uwyobs xels sazogadoebis<br />

demokratizacias, adamianis uflebebis Sesaxeb cnobierebis amaRlebas da<br />

tolerantobis gasaZlierebas skolebsa da sxva garemoSi. skolebSi<br />

bolo xanebSi gazrdili Zaladobis fonze rTuli gasa<strong>ge</strong>bia, Tu ratom<br />

aRar xdeba centris mier adamianis uflebebisa da samoqalaqo<br />

ganaTlebis klasebis mxardaWera. arasamTavrobo organizaciebis<br />

samuSao jgufebi imedovneben, rom adamianis uflebebi da samoqalaqo<br />

ganaTleba TandaTan isev CaerTveba erovnul saswavlo programaSi.<br />

10. specialuri damcavi zomebi<br />

10.1 ltolvili da iZulebiT gadaagdilebuli bavSvebi (muxli 22)<br />

komiteti problemurad miiCnevs progresis simcires iZulebiT<br />

gadaadgilebuli pirebisa da bavSvebis saxlebSi dabrunebis kuTxiT da<br />

gamoTqvams mwuxarebas, rom meore perioduli angariSi ar Seicavs raime<br />

informacias iZulebiT gadaadgilebuli pirebis axlandeli<br />

mdgomareobis gaumjobesebis Sesaxeb. komitets aseve problemad miaCnia<br />

ltolvili bavSvebis mdgomareoba da iseTi programebis arasakmarisi<br />

raodenobiT arseboba, romelic am bavSvebis saWiroebebisa da<br />

uflebebisaken iqneba mimarTuli. komiteti isev imeorebs Tavis<br />

rekomendacias da mouwodebs mTavrobas gansakuTrebuli yuradReba<br />

dauTmos iZulebiT gadaadgilebul bavSvebsa da maT ojaxebs. igi aseve<br />

mouwodebs saxelmwifos mxari dauWiros iZulebiT gadaadgilebuli<br />

bavSvebis uflebas nebayoflobiT, usafrTxod da Rirseulad dabrundnen<br />

38


sakuTar saxlebSi. kidev erTi rCeva, romelsac komiteti aZlevs<br />

saxelmwifo mxares aris: gadaxedos 1998 wlis kanons ltolvilebis<br />

Sesaxeb da Sesabamis kanonqvemdebare aqtebs, raTa ltolvilis statusis<br />

Sesaxeb 1951 wlis <strong>konvenciis</strong>a da 1967 wlis protokolis moTxovnebis<br />

gatareba srulad moxdes.<br />

2006 wels ltolvilad registrirebuli iyo 329 bavSvi (0-17 wlis) 15 . es<br />

bavSvebi ZiriTadad <strong>saqarTveloSi</strong>, pankisis xeobaSi cxovroben. viTareba<br />

ltolvili bavSvebis kuTxiT jer kidev arastabiluria. ufro metic, jer<br />

ar momxdara iseTi saxelmwifo programebis Camoyalibeba, romelic<br />

orientirebuli iqneboda am bavSvebis saWiroebebsa da uflebebze. ar<br />

arsebobs informacia im iZulebiT gadaadgilebuli pirebis Sesaxeb,<br />

romlebic SeiaraRebuli konfliqtis gamo iZulebulebi gaxdnen<br />

gadasuliyvnen TviTgamocxadebul afxazeTisa da samxreT oseTis<br />

respublikebSi an sxva qveynebSi, maT Soris ruseTSi. Tumca, savaraudo<br />

statistikis mixedviT gadaadgileba saqarTvelos sxva adgilebidan<br />

konfliqturi zonebisaken gacilebiT patara masStabiT moxda im masiur<br />

gadaadgilebasTan SedarebiT, romelsac adgili hqonda saqarTvelos<br />

mTavrobis mier kontrolirebadi teritoriebisaken. oficialuri<br />

samTavrobo statistikis mixedviT 2007 wlis 1 aprilis mdgomareobiT<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> registrirebulia 234,664 iZulebiT gadaadgilebuli<br />

piri 16 . Sesabamisad, qvemoT moyvanil nawilSi mocemulia postkonfliqtur<br />

zonebSi (galis raioni da cxinvalis regioni) axlaxan<br />

dabrunebuli adamianebis situaciisa da saqarTvelos kontrolirebad<br />

teritoriebze mcxovrebi iZulebiT gadaadgilebuli pirebis<br />

mdgomareobis analizi.<br />

10.1.1 iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebi post-konfliqtur zonebSi:<br />

cxinvalis regionsa da galis raionSi<br />

saxelmwifom konfliqtis mSvidobiani gadawyvetis mizniT araerTi<br />

mniSvnelovani Zalisxmeva ganaxorciela, romelic saSualebas miscems<br />

iZulebiT gadaadgilebul ojaxebs, maT Soris axalgazrdebsa da<br />

bavSvebs, nebayoflobiT, usafrTxod da Rirseulad daubrundnen sakuTar<br />

saxlebs. Tumca, afxazeTsa (afxazeTis TviTaRiarebuli respublika) da<br />

oseTSi (samxreT oseTis TviTaRiarebuli respublika) iZulebiT<br />

gadaadgilebuli pirebis organizebulad dabruneba jer kidev<br />

SeuZlebeli rCeba. igp_Ta garkveuli raodenoba, maT Soris bavSvebi da<br />

axalgazrdebi spontanurad dabrundnen postkonfliqtur zonebSi: galis<br />

raionsa da cxinvalis regionSi. es bavSvebi ver axorcieleben<br />

elementarul uflebebs, rogoricaa pirveladi jandacvisa da xarisxiani<br />

ganaTlebis ufleba. cxinvalis regionSi unda gamovlindes iZulebiT<br />

15 ufro meti informaciis miReba SesaZlebelia Semdeg veb-gverdze:<br />

http://www.mra.gov.<strong>ge</strong>/index.php?m=7003&tid=257&e=1 ; saqarTvelos ltolvilTa da<br />

gansaxlebis saministro<br />

16 iqve.<br />

39


gadaadgilebuli bavSvebis ori kategoria: igp bavSvebi, romlebic<br />

komunalur centrebSi cxovroben da bavSvebi, romlebic saqarTvelos<br />

xelisuflebis mier kontrolirebul soflebSi cxovroben. orive saxis<br />

igp mosaxleobis janmrTelobis statusi Zalian dabalia. cxinvalsa da<br />

sxva adgilebSi mcxovrebi iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebi ganicdian<br />

Sesabamisi racionis mqone sakvebis naklebobas, fsiqologiur tramvas,<br />

miRebuls SeiaraRebuli konfliqtis dros da mudmiv fsiqologiur<br />

zewolas. gansakuTrebiT mniSvnelovani problema igp-Ta janmrTelobis<br />

statusis kuTxiT aris: sggi-s gavrceleba, qalebis arasakmarisi<br />

reproduqciuli ganaTleba da SesaZleblobebis ararseboba <strong>bavSvis</strong><br />

ganviTarebis kuTxiT. moZraoba am soflebSi (qarTuli mTavrobis mier<br />

kontrolirebuli cxinvalis regionis soflebi) Zalian SezRudulia da<br />

asocirebulia cxovrebisa da janmrTelobisaTvis saSiS riskebTan, rac<br />

aseve moicavs adamianebis gatacebasa da sxva SemTxvevebs, romelsac<br />

Zalian xSirad hqonda adgili 2006 wlis ganmavlobaSi.<br />

afxazeTidan iZulebiT gadaadgilebulTa situacia xarisxobrivad<br />

gansxvavebulia. igp-Ta mxolod patara nawili aris galis raionidan<br />

(afxazeTis regionis nawili), romlebsac SeuZliaT gadalaxon afxazeTis<br />

administraciuli sazRvari mdinare engurze. amJamad daaxloebiTY 76,100<br />

galeli aris registrirebuli rogorc iZulebiT gadaadgilebuli piri.<br />

zogierTi maTgani sezonurad brundeba galSi, raTa miwebi daamuSaon da<br />

raRac Semosavali miiRon, xolo sxvebi uSualod raionSi cxovroben.<br />

Tumca, galSi dabrunebuli igp-ebi mainc ver CaiTvlebian oficialurad<br />

dabrunebulebad, vinaidan ar arsebobs raime pirobebi maTi<br />

usafrTxoebisa da Rirsebis dasacavad. es adamianebi iZulebulebi arian<br />

icxovron galSi, raTa iarsebon. arsebobs gansxvavebuli statistika im<br />

igp_Ta raodenobis Sesaxeb, romlebic galSi cxovroben da es<br />

raodenoba 40,000-dan 65,000-mde meryeobs. sxvadasxva organizaciebs<br />

sxvadasxva daSvebebi gaaCniaT spontanurad dabrunebuli mosaxleobis<br />

realuri raodenobis Sesaxeb. es raodenoba xSirad gaberilia<br />

politikuri miznebisaTvis, magaliTad, im politikuri<br />

manipulaciebisaTvis, romelsac eweva adgilobrivi de faqto mTavroba.<br />

adgilobrivi de faqto mTavroba xSirad acxadebs, rom eTnikuri<br />

qarTveli igp-ebi ukve dabrunden galSi. Zalian mniSvnelovania igp-Ta<br />

statusis ganmsazRvreli garkveuli kriteriumebis Camoyalibeba. Tu<br />

fizikuri, fsiqologiuri, legaluri, socialuri da ekonomikuri<br />

usafrTxoebis pirobebi ar iqneba dakmayofilebuli, adamianebi,<br />

romlebic spontanurad dabrundebian galSi, igp statuss unda<br />

inarCunebdnen.<br />

arsebobs erTiani xedva, rom postkonfliqturi zonebi ufro usafrTxoa<br />

qalebisaTvis, vidre mamakacebisaTvis. am mizeziT qalebs xSirad<br />

agzavnian maTi ojaxebi galSi, raTa miwaze imuSaon da mosavali<br />

moiyvanon. es Zalian araswori damokidebulebaa. postkonfliqtur<br />

zonaSi mgzavroba xSirad asocirebulia qalebis fizikur, fsiqologiur<br />

da moralur riskTan. qalebisa da axalgazrda gogonebis janmrTeloba,<br />

gansakuTrebiT ki fsiqologiuri da reproduqciuli janmrTelobis<br />

40


pirobebi seriozul safrTxeSia postkonfliqtur zonaSi mgzavrobis<br />

dros.<br />

spontanurad dabrunebuli mosaxleobis politikuri da samoqalaqo<br />

monawileoba, aseve xarisxian ganaTlebaze xelmisawvdomoba Zalian<br />

SezRudulia. bavSvebs didi sirTuleebi eqmnebaT mSoblebis sezonuri<br />

migraciis dros. Tu bavSvebi mSoblebs mihyvebian am migraciis dros, maT<br />

Cveulebrivi ganaTlebis miReba uZneldebaT. Tu bavSvebi mSoblebTan<br />

erTad ar mgzavroben sezonuri migraciis dros, mSoblis<br />

zedamxedvelobis gareSe rCebian da aseve ganicdian msgavs emociur da<br />

fsqologiur problemebs.<br />

iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebis ganaTleba maT mSobliur enaze –<br />

qarTulze jer kidev erT-erT mTavr problemad rCeba galis raionSi.<br />

igp-Ta erovnuli strategiis Camoyalibebis dros Catarebulma kvlevam,<br />

aCvena, rom galidan Camosul bavSvebs Zalian iSviaTad aqvT maRali<br />

qulebi umaRles saswavleblebSi misaRebi erovnuli gamocdebis dros da<br />

xSirad esaWiroebaT damatebiTi treningi mSobliur enaSi.<br />

dabadebis registracia postkonfliqtur zonaSi Zalian rTuli procesia.<br />

gansakuTrebiT galis raionSi bavSvebis umravlesoba ibadeba ojaxur<br />

pirobebSi. dedebs, romlebmac saxlSi imSobiares, gansakuTrebulad<br />

uWirT bavSvebis registracia. magaliTad, Tu deda registraciisaTvis<br />

mimarTavs galis administracias, bavSvi ar CaiTvleba saqarTvelos<br />

moqalaqed, xolo zugdidis 17 administraciasTan mimarTvis dros<br />

dabadebis registracia yovelTvis ar aris SesaZlebeli postkonfliqturi<br />

zonebis macxovrebelTaTvis 18 .<br />

postkonfliqtur zonaSi cxovreba iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebis<br />

fsiqologiur travmasTan aris dakavSirebuli. mobiluri samedicino<br />

jgufebis diagnozebis mixedviT postkonfliqtur zonaSi mcxovreb<br />

bavSvebs xSirad aReniSnebaT Ramis koSmarebi, enurezi, depresia da SiSi.<br />

da bolos, janmrTelobasTan dakavSirebuli yvelaze didi problema<br />

galis raionSi aris tuberkulozis, hipertenziisa da nevrozis<br />

gavrceleba.<br />

10.1.2 saqarTvelos mTavrobis mier kontrolirebad teritoriaze<br />

mcxovrebi iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebis mdgomareoba<br />

saqarTvelos mTavrobis mier kontrolirebad teritoriaze mcxovrebi<br />

afxazeTidan da cxinvalidan gadaadgilebuli bavSvebis mdgomareobis<br />

gamosworeba unda moxdes igp-Ta saxelmwifo strategiis farglebSi,<br />

17 zugdidi aris qalaqi dasavleT <strong>saqarTveloSi</strong>, romelic afxazeTTan administraciuli<br />

sazRvris gaswvriv mdebareobs<br />

18 wyaro: medikosebi, romlebic galis raionis saswrafo daxmarebis samsaxurSi<br />

muSaoben<br />

41


omelic damtkicda 2007 wlis TebervalSi #47 samTavrobo<br />

gankargulebiT. aRniSnuli gankargulebis mixedviT saxelmwifo komisiam<br />

unda Camoayalibos samoqmedo <strong>ge</strong>gma am strategiis ganxorcielebis<br />

mizniT. erT-erTi principi, romelic aRwerilia igp-Ta strategiaSi,<br />

<strong>ge</strong>nderul Tanasworobasa da bavSvebis uflebebis dacvas uzrunvelyofs.<br />

savaraudoa, rom samoqmedo <strong>ge</strong>gmis ganxorcielebisas sakmao yuradReba<br />

iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebis saWiroebebsa da problemebs<br />

daeTmoba.<br />

amJamad igp bavSvebis mdgomareoba saqarTvelos teritoriaze Zalian<br />

arastabiluria. 25,000 bavSvze meti – <strong>saqarTveloSi</strong> mcxovrebi igp<br />

bavSvebis TiTqmis naxevari – jer kidev TiTqmis mTlianad dangreul e.w.<br />

"koleqtiur centrebSi" cxovrobs. es centrebi ganla<strong>ge</strong>bulia yofil<br />

sajaro SenobebSi, sastumroebSi, maRaziebsa da sabavSvo baRebSi,<br />

romelic mTavrobam devnilebs TavSesafris saxiT 15 wlis win SesTavaza.<br />

koleqtiur centrebSi mcxovrebi bavSvebis ZiriTadi problemebis<br />

gansazRvris mizniT iunisefis saqarTvelos ofisma maTi mdgomareobis<br />

Sefaseba Caatara. am Sefasebis Sedegad gamovlinda, rom igp bavSvebsa da<br />

axalgazrdebs specialuri dacva esaWiroebaT iseTi sxvadasxva<br />

problemebisagan, rogoricaa siRaribe, umuSevroba, alkoholi da<br />

narkotikebi, fsiqologiuri travma, gaurkveveli momavali, stigma da<br />

socialuri gariyuloba. vinaidan axlaxans daiwyo koleqtiuri<br />

centrebis privatizacia, bavSvebi da axalgazrdebi iZulebulebi arian<br />

datovon centrebi raime alternatiuli TavSesafris an Sesabamisi<br />

kompensaciis gareSe.<br />

garda binis problemebisa, <strong>saqarTveloSi</strong> mcxovrebi devnili bavSvebi<br />

umZimesi siRaribis pirobebSi cxovroben, rac xels uSlis maT miiRon<br />

xarisxiani ganaTleba. ganaTleba, romelsac maT sTavazobs koleqtiur<br />

centrebSi ganTavsebuli skolebi, xarisxis standartebs ver<br />

akmayofilebs. ufro metic, bavSvebis CarTuloba koleqtiuri centrebis<br />

skolebSi maT marginalizacias da socialur gariyulobas ufro uwyobs<br />

xels. iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebi da axalgazrdebi stigmasa da<br />

stereotipul damokidebulebas ganicdian sxva Tanatolebisgan,<br />

maswavleblebisa da sxva adamianebisgan. es maT uyalibebs<br />

arasrulfasovnebis, dabali TviTSefasebis, TviT-identurobis<br />

ararsebobisa da socialuri izolaciis kompleqss.<br />

iZulebiT gadaadgilebul pirTa saxelmwifo strategiis mizania<br />

TandaTan daxuros koleqtiur centrebSi arsebuli skolebi da iq<br />

mcxovrebi bavSvebi Cveulebriv saganmanaTleblo sistemaSi CarTos.<br />

Tumca, bevri iZulebiT gadaadgilebuli bavSvi jer kidev dadis calke<br />

igp-Ta skolebSi, romelic ganla<strong>ge</strong>bulia koleqtiur centrebSi.<br />

strategiis mizania igp-ebi gamoasaxlos koleqtiuri centrebidan.<br />

arasamTavrobo organizaciebisagan Semdgari samuSao jgufis<br />

rekomendaciaa, rom saxelmwifom samoqmedo <strong>ge</strong>gmis ganxorcielebis<br />

dros miiRos yvela saxis saWiro zoma, raTa daicvas igp bavSvebi<br />

nebismieri fsiqologiuri travmisagan da gaiTvaliswinos bavSvebis<br />

WeSmariti interesebi. bavSvebis pozitiuri fsiqologiuri da fizikuri<br />

42


ganviTarebis uzrunvelsayofad, axali saxis daucvelobis warmoqmnis<br />

Tavidan asacileblad koleqtiuri centrebis daxurvis dros da<br />

iZulebiT gadaadgilebuli bavSvebisa da maTi ojaxebis gadaadgilebisas,<br />

saWiroa saxelmwifom dauyovnebliv gaataros Sesabamisi zomebi.<br />

fsiqologiuri reabilitaciisa da sxva mxardamWeri programebi, aseve<br />

finansuri daxmareba, gansakuTrebiT ki iZulebiT gadaadgilebuli<br />

bavSvebisaTvis jer kidev arastabiluria an saerTod ar arsebobs.<br />

miuxedavad imisa, rom iZulebiT gadaadgilebul bavSvebs janmrTelobis<br />

seriozuli problemebi aqvT, maTTvis miwodebuli jandacvis<br />

momsaxureba jer kidev mwiria. ar arsebobs oficialuri monacemebi<br />

iZulebiT gadaadgilebuli pirebis Sesaxeb, magaliTad, <strong>ge</strong>nderuli<br />

balansis kuTxiT. es seriozulad aferxebs socialuri servisebisa da<br />

programebis Camoyalibebas, romelic mimarTuli iqneba igp bavSvebisa<br />

da axalgazrdebis saWiroebebisa da uflebebis realizaciisaken.<br />

arasamTavrobo organizaciebidan Semdgari samuSao jgufis<br />

rekomendaciaa, rom saxelmwifom uzrunvelyos igp bavSvebis CarTuloba<br />

maTi uflebebisa da saWiroebebisaken mimarTuli programebis<br />

Camoyalibebis dros. samuSao jgufi aseve mouwodebs mTavrobas xeli<br />

Seuwyos samoqalaqo organizaciebis CarTulobas im socialuri<br />

politikisa da programebis ganxorcielebis dros, romelic iZulebiT<br />

gadaadgilebuli pirebis saWiroebebisa da uflebebisaken aris<br />

mimarTuli.<br />

10.2 ekonomikuri eqspluatacia (muxli 32)<br />

komitetis gansjis sagania bavSvebis CarTuloba ekonomikur<br />

saqmianobaSi. komitetis rekomendaciaa, rom saxelmwifom miiRos zomebi<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> 32-e muxlisa da saerTaSoriso Sromis<br />

organzaciis (ILO) konvenciiebis #138 da 182 mixedviT da gaiTvaliswinos<br />

ILO-s rekomendacia minimaluri asakis, 1973 (#146) da bavSvTa Sromis<br />

yvelaze uaresi formebis Sesaxeb, 1999 (#190). komiteti aseve sTxovs<br />

saxelmwifos ganagrZos TanamSromloba IPEC-Tan da aseve gaaZlieros<br />

partnioruli urTierTobebi am sferoSi momuSave arasamTavrobo<br />

organizaciebTan.<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bavSvTa Sromis aRmofxvris mizniT ar yofila raime<br />

progresi. bavSvTa Sromis kvleva, romelic SDS-ma Caatara ILO_s<br />

finansuri da teqnikuri daxmarebiT, mimarTuli iyo saqarTvlos 7-17<br />

wlamde bavSvebze (SDS, 2004). kvlevis mizani iyo ekonomikurad aqtiuri<br />

bavSvebi da bavSvTa Sromis aRmofxvra IKO #138 da 182 konvenciebis<br />

mixedviT. am kvlevam aCvena, rom <strong>bavSvis</strong> mier Sesrulebuli yvela<br />

samuSao SeiZleba ar kvalificirdebodes rogorc "bavSvTa Sroma".<br />

arsebobs garkveuli saqmianoba, romelic emsaxureba ganaTlebis miznebs<br />

da sasar<strong>ge</strong>bloa <strong>bavSvis</strong> ganviTarebisaTvis. ILO-m gamoavlina<br />

statistikuri zRvari bavSvTa muSaobasa da iseT bavSvTa Sromas Soris,<br />

romelic saWiroebs aRmofxvras. kvlevis Sede<strong>ge</strong>bi aCvenebs, rom<br />

43


avSvebis 21.5% CarTulia ekonomikur saqmianobaSi. aRsaniSnavia, rom es<br />

procentuli maCvenebeli ufro maRalia, vidre saerTaSoriso Sromis<br />

organizaciis mier gardamavali ekonomikisaTvis dawesebuli 10.1%. ufro<br />

metic, bavSvebis 10.56% Seusabamo pirobebSi muSaobs, romelic<br />

aucileblad unda aRmoifxvras. bavSvebi, romlebic CarTulebi arian<br />

aRmofxvris saWiroebis mqone bavSvTa SromiT saqmianobaSi, Sead<strong>ge</strong>ns 7-11<br />

wlis bavSvebis 2.79%-s, romlebic kviraSi 14 saaTze naklebs muSaoben, 7-<br />

14 wlis bavSvebis 7.26%, romlebic muSaoben 14-43 saaTs kviraSi da<br />

bavSvebis 0.43%, romlebic kviraSi 43 saaTze mets muSaoben.<br />

bavSvTa Sromis kvleva aCvenebs, rom bavSvebis CarTuloba ekonomikur<br />

saqmianobaSi uaryofiT zegavlenas axdens maT daswrebaze skolaSi.<br />

uaryofiTi zegavlena ufro Zlierdeba, vinaidan samuSao saaTebi kviris<br />

ganmavlobaSi izrdeba. isini, vinc kviraSi 43 saaTze mets muSaoben, 12-jer<br />

ufro xSirad anebeben Tavs skolas. roca bavSvebi CarTulebi arian<br />

ekonomikur saqmianobaSi da xangrZlivi saaTebis ganmavlobaSi muSaoben,<br />

mSoblis zedamxedveloba gacilebiT naklebia. bavSvebi, romlebic<br />

kviraSi 14 saaTze mets muSaoben da gansakuTrebiT ki isini, romlebic 43<br />

saaTze mets muSaoben, specialur saxelmwifo daxmarebasa da<br />

zedamxedvelobas saWiroeben miuxedavad imisa, muSaoben Tu ara isini<br />

iseT sferoSi, romelic aRmosafxvrel saqmianobad iTvleba.<br />

10.3 seqsualuri eqspluatacia, trefikingi (muxlebi 34 da 35)<br />

komiteti aRniSnavs, rom adamianis uflebebis xelSekrulebis<br />

organizaciebi, romlebic saqarTvelos mTavrobis angariSs ganixilaven,<br />

problemad miiCneven qveyanaSi adamianebis trefikingis praqtikas,<br />

gansakuTrebiT ki qalebis trefikings. adamianis uflebebis<br />

xelSekrulebis organizaciebi aseve problemad miiCneven qalebis, maT<br />

Soris patara bavSvebis dacvis meqanizmebis ararsebobas seqsualuri<br />

eqspluataciisa da trefikingis TvalsazrisiT. komiteti saxelmwifos<br />

urCevs gaataros zomebi, raTa Semcirdes da Tavidan iqnas acilebuli<br />

seqsualuri eqspluatacia da trefikingi. es moicavs: sainformacio<br />

kampaniebis Catareba profesionalebisa da zogadad sazogadoebisaTvis,<br />

romelic mimarTuli iqneba bavSvTa mimarT seqsualuri Zaladobisa da<br />

trefikingis winaaRmdeg; seqsualuri Zaladobisa da trefikingis<br />

msxverplTa dacva, maT Soris socialuri reintegracia, jandacva da<br />

fsiqologiuri daxmareba; konfidencialuri, xelmisawvdomi da bavSvebis<br />

mimarT sensitiuri meqanizmis Camoyalibeba, romelic miiRebs da efeqtur<br />

reagirebas moaxdens bavSvebis mier individualurad warmod<strong>ge</strong>nil<br />

saCivrebze; samarTaldamcavi struqturebis warmomad<strong>ge</strong>nlebis,<br />

socialuri muSakebisa da prokurorebis treningi imis Sesaxeb Tu<br />

rogor unda xorcieldebodes bavSvebisaTvis sensitiuri formiT<br />

seqsualuri Zaladobis SemTxvevebis Sesaxeb Setyobinebis miReba,<br />

monitoringi da gamoZieba; da <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> kovenciis alternatiuli<br />

protokolis ratificireba bavSvebis gayidvis, bavSvTa pornografiisa<br />

da bavSvTa prostituciis Sesaxeb.<br />

44


komitetis rekomendaciis miuxedavad bavSvebze seqsualuri Zaladobis<br />

individualuri saCivrebis meqanizmi jer ar Camoyalibebula,.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 143-e muxli bavSvebis<br />

trefikings sisxlis samarTlis danaSaulad miiCnevs. TiTqmis ar<br />

arsebobs statistikuri informacia <strong>saqarTveloSi</strong> bavSvTa trefikingis<br />

Sesaxeb, xolo rac Seexeba dacvis meqanizmebs, adamianebis trefikingis<br />

winaaRmdeg brZolis kanoni ambobs, rom moxdeba specialuri dacvis<br />

meqanizmebis Camoyalibeba trefikingis arasrulwlovani msxverplebis<br />

dacvis mizniT. kanonis es regulacia ar aris sakmarisi mcirewlovani<br />

msxverplis dasacavad. iunisefis mxardaWeriT ukve momzadda kanonSi<br />

Sesatani cvlilebebi. kanons daemateba axali Tavi, sadac detalurad<br />

iqneba aRwerili socialuri da iuridiuli dacva, daxmareba da<br />

sareabilitacio momsaxureba trefikingis arasrulwlovani<br />

msxverplisaTvis.<br />

jer kidev ar Camoyalibebula socialuri samsaxurebi trefikingis<br />

msxverplTaTvis. World Vision-is proeqtis farglebSi moxda 12<br />

socialuri muSakis treningi trefikingis msxverplTaTvis daxmarebis<br />

gawevis mizniT; Tumca ar aris informacia am proeqtis farglebSi<br />

Catarebuli saqmianobis Sesaxeb. garda amisa, ar Catarebula raime<br />

treningi samarTaldamcavi struqturebis, prokurorebisa Tu socialuri<br />

muSakebisaTvis, rogorc es komitetis rekomendaciebSia aRniSnuli. da<br />

bolos, rekomendirebuli treningi socialuri muSakebisa da<br />

samoqalaqo seqtoris warmomad<strong>ge</strong>nlebisaTvis ZiriTadad xorcieldeba<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi saerTaSoriso da arasamTavrobo organizaciebis<br />

xarjze.<br />

10.4 quCis bavSvebi<br />

komiteti iziarebs ekonomikis, socialur da kulturul <strong>uflebaTa</strong><br />

komitetis SeSfoTebas da gamoTqvams mosazrebas specialuri<br />

momxseneblis kvlevis Sede<strong>ge</strong>bis Sesaxeb, roemlic asaxavs Tu ramdenad<br />

maRalia quCis bavSvebis CarTuloba trefikingis qselSi da<br />

eqspluataciis sxva formebSi, bavSvTa gayidvis, bavSvTa prostituciisa<br />

da bavSvTa pornografiis saxiT. komiteti aseve problemurad miiCnevs<br />

quCaSi mcxovrebi bavSvebis mzard raodenobas, aseve im ojaxebis mzard<br />

raodenobas, romlebic uflebas aZleven 7 wlis asakis bavSvebsac ki<br />

moipovon fuli quCaSi. da bolos, komiteti SeSfoTebas gamoTqvams<br />

quCebSi policiis mier quCis bavSvebisadmi gamovlenili sisastikis<br />

mimarT. komiteti saxelmwifos urCevs Caataros quCis bavSvebis kvleva<br />

da Camoayalibos gaazrebuli strategia quCis bavSvebis mzardi<br />

raodenobis problemis mogvarebis mizniT. saxelmwifom aseve unda<br />

miiRos damatebiTi zomebi, raTa daicvas quCaSi mcxovrebi bavSvebi da<br />

uzrunvelyos maTTvis saWiro ganaTlebisa da jandacvis momsaxurebis<br />

miwodeba.<br />

ar arsebobs zusti statistikuri monacemebi quCaSi myofi bavSvebis<br />

Sesaxeb. arsebuli statistikuri monacemebis mixedviT 2002 wels quCebSi<br />

45


daaxloebiT 1,322 bavSvi cxovrobda (momavali, 2002). 2006 wlis maisSi<br />

Camoyalibda samuSao jgufi, romlis mizani iyo saqarTvelos quCis<br />

bavSvebis situaciis Seswavla. samuSao jgufis mier inicirebuli kvlevis<br />

Tanaxmad, informacia quCis bavSvebisa da maTi mdgomareobis Sesaxeb<br />

cnobili iqneba 2007 wlis bolosaTvis. federacia „gadavarCinoT<br />

bavSvebis‟ saqarTvelos ofisis monacemebiT proeqtis "axali cxovrebis<br />

dasawyisi" farglebSi monawile 200 bavSvidan 95%-s hyavs ojaxi, xolo<br />

bavSvebis 91% aris quCaSi (an dgas quCaSi gasvlis riskis winaSe)<br />

ojaxuri problemebidan gamomdinare.<br />

quCaSi mcxovrebi bavSvebis raodenoba da maTi mdgomareoba TandaTan<br />

uaresdeba. miuxedavad imisa, rom ar arsebobs xarisxobrivi an<br />

raodenobdivi monacemebi quCis bavSvebis seqsualuri eqspluataciisa da<br />

bavSvebis trefikingis kuTxiT, cnobili faqtia, rom quCis bavSvebi ufro<br />

daucvelebi arian seqsualuri eqspluataciisa da trefikingisgan.<br />

siRaribe da socialuri problemebi xSirad aiZulebs am bavSvebs<br />

miatovon skola da Caeban quCur cxovrebaSi, sadac uwevT Sroma<br />

ojaxisaTvis lukmapuris mosaZieblad. quCaSi mcxovrebi bavSvebi<br />

iZulebulebi arian imaTxovron an imuSaon gadarCenis mizniT. quCis<br />

bavSvebi xSirad xdebian policiisa Tu moqalaqeebis sisastikisa da<br />

Zaladobis msxverplni da ar aqvT saSualeba ganaxorcielon maTi<br />

ganaTlebisa da adeqvaturi sacxovrebeli pirobebis ufleba. quCis<br />

cxovreba xels uwyobs maT socialur gariyulobasa da marginalizacias<br />

sazogadoebidan.<br />

miuxedavad imisa, rom quCaSi mcxovrebi bavSvebis problema Zalian<br />

mwvavea, saxelmwifos jer kidev ar miuRia raime zomebi am problemis<br />

gadasaWrelad. ar arsebobs raime calkeuli strategia, romelic<br />

mimarTuli iqneboda quCis bavSvebis saWiroebebisa da uflebebisaken.<br />

Tumca, bavSvebis Sesaxeb samTavrobo samoqmedo <strong>ge</strong>gmis samuSao versia<br />

(CAP) 2008-2011 wlebisaTvis quCis bavSvebs calke samizne jgufad<br />

moiazrebs. CAP-is 2008-2011 wlebis samuSao versiis erT-erTi ZiriTadi<br />

mizania daicvas bavSvebi Zaladobisa da eqspluataciisagan. aseve CAP-is<br />

mizania gaaumjobesos yvela <strong>bavSvis</strong>, gansakuTrebiT ki yvelaze<br />

daucvelebis – quCis bavSvebis xelmisawvdomoba socialur,<br />

saganmanaTleblo da jandacvis momsaxurebis mimarT.<br />

quCis bavSvebisaTvis zogierTi momsaxurebis gaweva xdeba<br />

arasamTavrobo organizaciebis mier. Tumca, am momsaxurebas ar aqvs<br />

sistematuri xasiaTi da damokidebulia saerTaSoriso organizaciebis<br />

dafinansebaze. aseve arsebobs quCis bavSvebis sareabilitacio<br />

momsaxurebis Camoyalibebis saWiroeba. 2005 wels oficialurad<br />

Camoyalibda Sps. `bavSvTa socialuri adaptaciis centri~. es centri ar<br />

aris kanonierad uflebamosili ganaxorcielos bavSvze mzrunveloba da<br />

meurveoba. saxelmwifos mesame periodul angariSSi mocemulia centris<br />

miznebisa da funqciebis detaluri CamonaTvali. Tumca, saxelmwifo<br />

angariSSi araferia naTqvami bavSvebis mdgomareobaze da rom centrSi<br />

mcxovrebi bevri bavSvi isev dabrunda quCaSi.<br />

46


10.5 mavne nivTierebebis moxmarebasTan dakavSirebuli problemebi<br />

(muxli 33)<br />

komiteti iziarebs saxelmwifos mosazrebas <strong>saqarTveloSi</strong> mavne<br />

nivTierebebze damokidebulebis zrdis problemis Sesaxeb da mwuxarebas<br />

gamoTqvams, rom saxelmwifo sakmaris yuradRebas ar uTmobs am<br />

problemis mogvarebas. komiteti saxelmwifos mouwodebs gaaZlieros<br />

prevenciuli zomebi da mxari dauWiros sareabilitacio programebs,<br />

romlebic SemuSavdeba mavne nivTierebebis zegavlenis msxverpli<br />

bavSvebisaTvis. mavne nivTierebebis zegavlenis problemis mogvarebis<br />

kuTxiT <strong>saqarTveloSi</strong> ar yofila raime progresi. es problema ufro da<br />

ufro izrdeba mozardebSi, xolo mis sawinaaRmdegod miRebuli zomebi<br />

Zalian mcire masStabisaa. ar arsebobs raime prevenciuli an damxmare<br />

sareabilitacio momsaxureba, romelic mimarTuli iqneba msxverpli<br />

bavSvebis dasaxmareblad. saxelmwifo ZiriTadad fokusirebulia<br />

damsjeli meqanizmebis gamkacrebaze da ara iseT prevenciul zomebze,<br />

rogoricaa saganmanaTleblo da sazogadoebrivi sainformacio<br />

kampaniebi, romlebic Catardeba bavSvebis narkotikebisagan da sxva mavne<br />

nivTierebebisagan dasacavad.<br />

10.6 arasrulwlovanTa marTlmsajuleba (muxlebi 37, 39, 40)<br />

komiteti problemad miiCnevs policiis mier bavSvebisadmi uxeS<br />

mopyrobas da arasrulwlovanTa samarTlis Sesaxeb komitetis wina<br />

rekomendaciebis Sesasruleblad zomebis miuReblobas. amgvarad<br />

komiteti saxelmwifos mouwodebs:<br />

- uzrunvelyos arasrulwlovanTa marTlmsajulebis<br />

standartebis <strong>ganxorcieleba</strong>, ufro konkretulad ki <strong>konvenciis</strong><br />

37-e, 39-e da 40-e muxlebis moTxovnebis, gaeros iuvenaluri<br />

samarTalwarmoebis standartuli minimaluri wesebis (pekinuri<br />

wesebi) da arasrulwlovanTa danaSaulis prevenciisaTvis<br />

gaeros gaidlainebis (riadis gaidlainebi) Sesruleba,<br />

arasrulwlovanTa damnaSaveobis Sesaxeb komitetis mier 1995<br />

wlis ganxilvis kuTxiT:<br />

aranaeri progresi ar aRiniSneba arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis Camoyalibebis kuTxiT, romelic srul<br />

SesabamisobaSi unda movides saerTaSoriso standartebTan. ar<br />

momxdara <strong>saqarTveloSi</strong> arasrulwlovanTa marTlmsajulebis<br />

sistemis harmonizeba pekinis wesebTan. bavSvebis winaaRmdeg<br />

aRZruli saqmeebi ganixileba igive sasamarTloebis mier da<br />

igive wesebis mixedviT, rogorc es xdeba zrdasrulebis<br />

SemTxvevaSi. bavSvebis sakiTxebze momuSave profesionalebs ar<br />

CatarebiaT raime treningi kanonTan konfliqtSi myof<br />

bavSvebTan muSaobis Sesaxeb. aq igulisxmeba policielebi,<br />

47


mosamarTleebi da prokurorebi (raionuli prokuraturebi).<br />

miuxedavad didi saWiroebisa, saxelmwifom ver moaxerxa<br />

policiis treningi mcirewlovnebis dakiTxvasa da maTTan<br />

urTierTobasTan dakavSirebiT (hamiltoni 19 , 2007).<br />

mosamarTleebs, romlebic ganixilaven arasrulwlovnebis<br />

saqmeebs, moeTxovebaT mxolod mokle pedagogikisa da<br />

fsiqologiis kursebis gavla, romelic ar aris sakmarisi<br />

mosamarTleebis adeqvaturi treningisaTvis.<br />

saqarTvelos prezidentis 2006 wlis iniciativis mixedviT<br />

parlamentma miiRo ramdenime kanoni, romelsac nulovani<br />

tolerantobis politika ewoda da romelic Sed<strong>ge</strong>ba<br />

saqarTvelis sisxlis samarTlis kodeqsis, sisxlis samarTlis<br />

saproceso kodeqsisa da patimrobis Sesaxeb kanonSi Sesatani<br />

cvlilebebisagan.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi Setanili<br />

cvlilebebi, romelic zRudavs mosamarTlis diskrecias, xSirad<br />

ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba pekinur wesebs. ufro konkretulad ki,<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 63-e muxli<br />

mosamarTles aniWebda pirobiTi sasjelis gamoyenebis uflebas.<br />

amgvarad mosamarTles hqonda ufleba gadaewyvita rodis<br />

gamoeyenebina pirobiTi sasjeli patimrobis sanacvlod.<br />

mosamarTleebi sakuTari diskreciis uflebas ZiriTadad<br />

iyenebdnen arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis mimarT.<br />

nulovani tolerantobis politikidan gamomdinare<br />

mosamarTle SezRudulia misi diskreciis gamoyenebisagan<br />

pirobiTi sasjelis Sefardebis dros. amJamad pirobiTi<br />

sasjelis Sefardeba sruliad damokidebulia prokurorze.<br />

ufro konkretulad, pirobiTi sasjelis Sefardeba<br />

damokidebulia prokurorsa da mcirewlovanis damcvels Soris<br />

gamarTul molaparakebis procesze.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT,<br />

gansakuTrebuli Semamsubuqebeli garemoebis arsebobis<br />

SemTxvevaSi, mosamarTles SeuZlia gamoiyenos ufro rbili<br />

sasjeli, vidre es kanoniT aris gansazRvruli. am muxls<br />

mosamarTle ZiriTadad iyenebs maSin, roca xdeba ufro<br />

humanuri sanqciis gamoyeneba arasrulwlovani<br />

samarTaldamrRvevebis mimarT. nulovani tolerantobis<br />

Sesaxeb kanonis mixedviT mosamarTles aRar aqvs ufleba<br />

gamoiyenos ufro rbili sasjeli, Semamsubuqebeli garemoebebis<br />

arsebobis dros. patimrobis alternativis gamoyeneba, maT<br />

19 karolin hamiltoni, eseqsis universitetis profesori <strong>saqarTveloSi</strong> imyofeboda<br />

iunisefis mowveviT, raTa Seefasebina <strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis sistema<br />

48


Soris ufro humanuri sasjelis Sefardeba, rCeba prokuroris<br />

uflebamosilebad da damokidebulia gari<strong>ge</strong>baze.<br />

pekinuri wesebis 26.5 punqtis mixedviT "instituciaSi<br />

ganTavsebuli arasrulwlovnis keTildReobis uzrunvelyofis<br />

mizniT mSoblebs da mzrunvelebs unda hqondeT misi naxvis<br />

ufleba" (UN, 1985). nulovani tolerantobis Sesaxeb kanonebis<br />

gaTvaliswinebiT, cvlilvbebi ganicada saqarTvelos kanonma<br />

patimrobis Sesaxeb. kanonis 83-e muxli arasrulwlovan<br />

samarTaldamrRvevebs aniWebda mnaxvelebis moklevadiani<br />

vizitebis uflebas SeuzRudavi sixSiriT da yovelTviuri erTi<br />

xangrZlivi vizitis uflebas. es xels uwyobda<br />

arasrulwlovanis urTierTobis SenarCunebas rogorc<br />

ojaxTan aseve danarCen gare samyarosTan. nulovani<br />

tolerantobis politikis miRebam patimrobaSi myof<br />

arasrulwlovnebs CamoarTva xangrZlivi vizitis ufleba da<br />

mokle vizitebis raodenoba daiyvana TveSi 4 vizitamde. es<br />

cvlileba ar aris mimarTuli <strong>bavSvis</strong> saukeTeso interesebis<br />

gatarebisaken, rasac moiTxovs pekinuri wesebis 26.5 punqti da<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> me-3-e muxli. cvlileba xels<br />

uSlis arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis socialur<br />

integracias.<br />

unda aRiniSnos, rom kriminaluri pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />

minimaluri asakis 14-dan 12 wlamde 20 Semcirebis garda<br />

mTavrobam cvlilebebi Seitana kanonSi patimrobis Sesaxeb. am<br />

cvlilebis mixedviT specialuri privilegiebi dawesda 12-14<br />

wlis samarTaldamrRvevebisaTvis sazogadoebasTan kontaqtis<br />

TvalsazrisiT. Tumca, ignorirebuli iyo 14-18 wlis patimrebis<br />

interesebi.<br />

hamiltonis (2007) azriT, saqarTvelos kriminaluri<br />

marTlmsajulebis sistema Zalian mkacria da ar akmayofilebs<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> moTxovnebs. arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis sistema ver akmayofilebs pekinis wesebSi<br />

aRweril saerTaSoriso standartebs da arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis yvelaze efeqtur politikasa da praqtikas,<br />

imis gamo, rom sistemaSi arsebobs sxvadasxva lafsusebi, Zalian<br />

advilia bavSvebis kriminalizacia. ufro metic, hamiltonis<br />

azriT arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sistema uaryofiT<br />

zegavlenas axdens <strong>bavSvis</strong> fsiqologiur da emociur<br />

ganviTarebaze da ver axerxebs <strong>bavSvis</strong> reabilitaciasa da<br />

socialur integracias.<br />

20 ufro meti informaciisaTvis ixileT nawili 4: <strong>bavSvis</strong> ganmarteba:<br />

sisxlissamarTlebrivi danaSaulis asaki<br />

49


- patimroba, maT Soris winaswari patimroba gamoyenebul iqnas<br />

rogorc ukiduresi zoma da rac SeiZleba mcire droiT; aseve<br />

Camoayalibdes alternatiuli zomebi, magaliTad, saTemo<br />

momsaxureba, raTa moxdes arasrulwlovanTa damnaSaveobasTan<br />

ufro efeqturi da Sesabamisi brZola:<br />

patimroba gamoiyeneba rogorc pirveli da ara rogorc<br />

yvelaze ukiduresi zoma. arasrulwlovani damnaSaveebisaTvis<br />

ar arsebobs iseTi programebi, rogoricaa saTemo servisebi.<br />

kanonebisa da nulovani tolerantobis politikis SemoRebis<br />

Semdeg, sasamarTlo sistemas CamoerTva ramdenime iuridiuli<br />

saSualeba sasjelis Sefardebis dros emoqmeda<br />

arasrulwlovani damnaSavis interesebis gaTvaliswinebiT. 2006<br />

wlis ganmavlobaSi sazogadoebrivi damcvelis mier<br />

mowodebuli informaciis mixedviT, sasamarTlos mier<br />

arasrulwlovnebis mimarT ar yofila gamoyenebuli<br />

gafrTxilebis, zaralis anazRaurebis, mSoblis<br />

zedamxedvelobis qveS gamoSvebisa da TavdebobiT<br />

mzrunvelobaSi ganTavsebis SemTxvevebi, rac warmoad<strong>ge</strong>ns<br />

saganmanaTleblo da samkurnalo dawesebulebebSi ganTavsebis<br />

an sxva zomebis alternativas.<br />

2007 wlis monacemebiT 243 arasrulwlovani ixdis sasjels. es<br />

cifri miuTiTebs ara arasrulwlovanTa danaSaulis zrdaze,<br />

aramed saxelmwifos mier bavSvebis mimarT Zalian mkacr da<br />

Seubralebel politikaze. ufro metic, patimrobaSi myofi<br />

bavSvebis 15% ixdis sakmaod mkacr sasjels patara<br />

darRvevebisaTvis, magaliTad, 7-wliani patimroba maRaziaSi<br />

yvelisa da erTi boTli koka-kolas moparvisaTvis (informacia<br />

mogvawoda organizacia "mkurnalma"). unda aRiniSnos, rom<br />

sasjelis Sefardebis dros mosamarTleebi ar iTvaliswineben<br />

<strong>bavSvis</strong> asaks. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 59-e<br />

muxlSi naTqvamia, rom sasjelis Sefardeba unda moxdes<br />

calkeuli sasjelisaTvis gankuTvnili wlebis erTmaneTze<br />

damatebiT. amgvarad, Tu arasrulwlovani braleulad iqna<br />

cnobili ramdenime danaSaulSi, mosamarTlem unda daajamos<br />

sanqciebi, romelic gaTvaliswinebulia mocemul Sesabamis<br />

muxlebSi Tu muxlebis nawilebSi. 545 arasrulwlovani<br />

damnaSavidan 71-s aqvs Sefardebuli 5-10 wlis patimroba, xolo<br />

13 maTgans miesaja 10-15 wliT Tavisuflebis aRkveTa.<br />

amJamad 170 arasrulwlovani imyofeba winaswari dakavebis<br />

dawesebulebebSi. hamiltonis (2007) mixedviT mosamarTles<br />

SeuZlia giraos sanacvlod gaaTavisuflos bavSvi, gamouSvas<br />

igi zedamxedvelobis qveS an moaTavsos winaswar patimrobaSi.<br />

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos mTavrobam axlaxans<br />

Seamcira winaswari patimrobis vada, patimroba ar gamoiyeneba<br />

rogorc ukiduresi saSualeba da maqsimalurad mcire droiT,<br />

rogorc es mocemulia <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

moTxovnebSi. winaswari patimroba aseve gamoiyeneba im<br />

50


avSvebis mimarT, romlebmac Caidines mcire danaSaulebi,<br />

magaliTad, <strong>bavSvis</strong> etlis qurdoba da taqsis mZRolisaTvis<br />

mgzavrobis safasuris gadauxdeloba. umetes SemTxvevebSi<br />

saxelmwifo ar iyenebs raime damatebiT zomebs bavSvebis<br />

winaswari patimrobis Tavidan asacileblad. hamiltonis TqmiT,<br />

winaswari patimrobis centrebi ar Seesabameba adamianis<br />

uflebebis saerTaSoriso standartebs.<br />

saxelmwifos monacemebis mixedviT 2005 wels<br />

arasrulwlovnebis winaaRmdeg aRZruli saqmeebis raodenoba<br />

samjer Semcirda 2004 welTan SedarebiT (mesame perioduli<br />

saxelmwifo angariSi, paragrafi 280). Zalian paradoqsulia,<br />

rom 290 paragrafSi mocemuli statistikuri monacemebi<br />

aCvenebs, rom 2005 wlis ganmavlobaSi Tavisuflebis aRkveTis<br />

dawesebulebebSi myofi bavSvebis raodenoba wina welTan<br />

SedarebiT gaizarda 84-dan 176-mde. mesame periodul angariSSi<br />

saxelmwifos mier mocemuli informacia winaaRmdegobrivi da<br />

urTierTgamomricxavia.<br />

saxelmwifo angariSSi naTqvamia, rom Tbilisis #5 qalTa<br />

koloniis teritoriaze 2005 wels aSenda arasrulwlovanTa<br />

sapatimro dawesebuleba da rom amJamad iq sasjels 119<br />

arasrulwlovani msjavrdebuli ixdis. es informacia arc Tu<br />

ise zustia, vinaidan am dawesebulebaSi ganTavsebulebi arian<br />

ara msjavrdebulebi, aramed arasrulwlovani braldebulebi.<br />

saqarTvelos patimrobis Sesaxeb kanonis 82-e muxlis<br />

Sesabamisad arasrulwlovani msjavrdebulebi specializebul<br />

saganmanaTleblo dawesebulebebSi unda ganTavsdnen. TbilisSi<br />

arsebobs aseTi dawesebuleba, romelic 75 arasrulwlovanzea<br />

gaTvlili. Tumca, amJamad am dawesebulebaSi sasjels 243<br />

msjavrdebuli ixdis.<br />

kidev erTi mniSvnelovani problema, romelic xels uSlis<br />

arasrulwlovanTa marTlmsajulebis <strong>ganxorcieleba</strong>s aris is,<br />

rom bevr bavSvs ar gaaCnia finansuri saSualeba daiqiraos<br />

advokati. aseT SemTxvevaSi advokatis daniSvnas saxelmwifo<br />

uzrunvelyofs. saxelmwifos mier daniSnul advokatebs ar<br />

gaaCniaT finansuri interesi Sesabamisi iuridiuli daxmareba<br />

gauwion bavSvs da xSirad aZaleben bavSvebs aRiaron<br />

danaSauli, romelic maT arc ki CaudeniaT, an aiZuleben<br />

daTanxmdnen ufro mkacr sasjelze, romelsac iTxovs<br />

prokurori. meores mxriv, arasrulwlovanTa danaSaulis<br />

SemTxvevebis gamoZieba xSirad formalur xasiaTs atarebs da<br />

ar iTvaliswinebs <strong>bavSvis</strong> interesebs. Sedegad bavSvebi<br />

iZulebulebi arian moixadon Zalian mZime sasjeli im<br />

danaSaulisaTvis, romelic ar CaudeniaT an umniSvnelo<br />

darRvevisaTvis. da bolos, hamiltonis (2007) monacemebis<br />

mixedviT, bavSvebs aqvT ufleba yavdeT kanonieri<br />

warmomad<strong>ge</strong>neli da miiRon iuridiuli rCevebi, Tumca es<br />

51


iuristebi xSirad studentebi an axladkvalificirebuli<br />

advokatebi arian, romlebsac ar aqvT sakmarisi gamocdileba an<br />

zedamxedveloba. amgavrad, saxelmwifom unda uzrunvelyos, rom<br />

arasrulwlovanTa danaSaulis SemTxvevebis gamoZieba iyos<br />

samarTliani da obieqturi da am bavSvebs hqondeT Sesabamisi<br />

kanonieri warmomad<strong>ge</strong>nlis yolis SesaZlebloba.<br />

2007 wlis dasawyisSi arasrulwlovanTa sasjelaRsrulebiTi<br />

dawesebulebis gadavsebis gamo zogierTi bavSvi gadayvanil<br />

iqna rusTavis mkacri reJimis #6 sapyrobileSi. am bavSvebis<br />

moTavseba moxda Caketil saknebSi, sadac ar hqondaT ufleba<br />

mieRoT ganaTleba, CarTuliyvnen sportul, kulturul Tu sxva<br />

aqtivobebSi. msjavrdebuli Tu aramsjavrdebuli<br />

arasrulwlovnebi erTad iyvnen ganTavsebulebi kanonis<br />

sawinaaRmdegod. es aris arasrulwlovanTa marTlmsajulebis<br />

sferoSi nulovani tolerantobis gamocxadebis Sedegi.<br />

hamiltonis (2007) mixedviT policias, prokurorsa da<br />

mosamarTles ar aqvs ufleba bavSvi samarTaldamcavi sistemis<br />

magivrad gadasces sazogadoebriv programas. aramoZalade<br />

arasrulwlovani samarTaldamrRvevebis, pirvel jerze<br />

danaSaulis Camdenebisa da ganmeorebiT mcire danaSaulis<br />

Camdeni arasrulwlovnebis ganTavseba saTemo programebSi<br />

Tavidan aicilebda sasamarTloSi bavSvebis ward<strong>ge</strong>nas mcire<br />

danaSaulisaTvis. es aseve saSualebas miscems bavSvebs icxovron<br />

sakuTar ojaxebSi da sazogadoebaSi, miiRon Sesabamisi<br />

ganaTleba da sxva saWiro daxmareba.<br />

- zomebis miReba arasrulwlovanTa marTlmsajulebaSi CarTuli<br />

bavSvebis reabilitaciisa da socialuri integraciisaTvis, maT<br />

Soris adeqvaturi ganaTlebisa da sertificirebis<br />

uzrunvelyofa xelaxali integraciis xelSewyobis mizniT:<br />

bolo xanebSi arasrulwlovanTa danaSaulebrivi qmedebis<br />

zrdam xeli Seuwyo isedac ukve mkacri sistemis kidev ufro<br />

gamkacrebas. <strong>saqarTveloSi</strong> arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis politikas, nulovani tolerantobis<br />

politikasa da kriminaluri pasuxism<strong>ge</strong>blobis asakis<br />

Semcirebas ukiduresad uaryofiTi Sedegi eqneba asobiT<br />

bavSvze. Tu moxdeba maTi gamoketva ganviTarebis am yvelaze<br />

mniSvnelovan etapze, qarTveli mozardebi TavianT ojaxebsa da<br />

sazogadoebas daubrundebian Sesabamisi cxovrebiseuli unar-<br />

Ceevebis an nayofieri cxovrebisaTvis saWiro mxardaWeris<br />

gareSe. saerTaSoriso kvlevam aCvena, rom arasrulwlovanTa<br />

danaSaulis sapasuxod politikis gamkacrebas mohyveba biujetis<br />

zrda cixeebsa da sapyrobileebSi. kvlevam aseve aCvena, rom<br />

arasrulwlovanTa danaSaulis politikis gamkacrebas xSirad<br />

Sedegad mosdevs gazrdili recidivizmi, sazogadoebis<br />

usafrTxoebis Semcireba da adamianuri kapitalis dakargva.<br />

52


- iseTi prevenciuli zomebis gaZliereba, rogoricaa ojaxebisa<br />

da sazogadoebis rolis mxardaWera arasrulwlovanTa<br />

danaSaulis prevenciisaTvis:<br />

saxelmwifos ar gautarebia arasrulwlovanTa danaSaulTan<br />

dakavSirebuli raime prevenciuli zoma. saxelmwifo bolomde<br />

ver afasebs ojaxebisa da sazogadoebis rols<br />

arasrulwlovanTa danaSaulis sakiTxebSi, da rac yvelaze<br />

mTavaria, misi prevenciis kuTxiT. arasrulwlovanTa inspeqcia,<br />

erTaderTi organo, romelic pasuxism<strong>ge</strong>beli iyo bavSvebTan<br />

prevenciul saqmianobaze, policiis reformebis dros gauqmda<br />

da mis Semcvlelad ar yofila Seqmnili raime axali<br />

samTavrobo saa<strong>ge</strong>nto (hamiltoni, 2007). saxelmwifo cdilobs<br />

misi Zalisxmeva mimarTos ufro mkacri damsjeli RonisZiebebis<br />

SemoRebisaken da ara adreuli intervenciis programebis<br />

da<strong>ge</strong>gmvisaken, romelic arasrulwlovanTa danaSauls<br />

Seamcirebda. ar xdeba organizaciebis mier sazogadoebrivi<br />

programebis administrireba, romelic mimarTuli iqneboda<br />

arasrulwlovanTa danaSaulis prevenciisaken. amgavrad,<br />

saxelmwifom ver moaxerxa arasrulwlovanTa politikisa da<br />

praqtikis gaumjobeseba, romelic xels Seuwyobda mozardTa<br />

ojaxebisa da sazogadoebis CarTulobaze fokusirebuli saTemo<br />

prevenciuli programebis Camoyalibebas .<br />

10.7 bavSvebi, romlebic ganekuTvnebian umciresobaTa jgufebs<br />

komiteti miesalmeba rasobrivi diskriminaciis formebis aRmofxvris<br />

Sesaxeb <strong>konvenciis</strong> ratificirebas saxelmwifos mier. komitetisaTvis<br />

cnobilia <strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli eTnikuri da religiuri<br />

mravalferovnebis Sesaxeb; Tumca, dRis wesrigSi mainc dgas pirdapiri<br />

Tu arapirdapiri diskriminaciisa da aratolerantobis SemTxvevebi da<br />

adeqvaturi reagirebis ararseboba, rac aRiniSna evropis sabWos<br />

rasizmisa da aratolerantobis winaaRmdeg mebrZoli komisiis mier.<br />

amgvarad, komiteti mouwodebs saxelmwifos miiRos saWiro zomebi<br />

rasizmis, qsenofobiis, diskriminaciisa da aratolerantobis winaaRmdeg,<br />

gansakuTrebiT ki im SemTxvevebSi, roca es bavSvebs exeba.<br />

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos kanonmdeblobaSi mocemulia<br />

specifiuri regulaciebi, romelic uzrunvelyofs saqarTvelos yvela<br />

adamianisaTvis adamianuri uflebebis miniWebas eTnikuri<br />

warmomavlobis, kulturisa da sxva identobis gamo diskriminaciis<br />

gareSe, <strong>saqarTveloSi</strong> mcxovrebi umciresobebis jgufebi ver<br />

sar<strong>ge</strong>bloben im uflebiT, rogorc qarTvelebi. eTnikuri umciresobebi<br />

saqarTvelos zogierT regionSi umravlesobas warmoad<strong>ge</strong>nen,<br />

magaliTad, azerbaijanelebi qvemo qarTlis regionSi. Tumca,<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> mcxovrebi azerbaijanelebi ar arian warmod<strong>ge</strong>nili<br />

regionis adgilobrivi mTavrobis administraciaSi. arsebobs eTnikuri<br />

53


umciresobebis integraciis problema saqarTvelos sazogadoebaSi.<br />

eTnikuri umciresobebis bavSvebisaTvis ar aris xelmisawvdomi<br />

xarisxiani ganaTleba da sxva elementaruli momsaxureba da<br />

amavdroulad ufro daucvelebi arian siRaribisa da sxva socialuri<br />

sakiTxebis TvalsazrisiT, vidre qarTveli bavSvebi. axlaxans miRebuli<br />

iuridiuli regulaciebi, rogoricaa saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsSi Camatebuli muxli 142 rasobrivi diskriminaciis Sesaxeb, aseve<br />

adamianis uflebebisa da erovnuli umciresobebis integraciis koncefcia<br />

da CarCo xelSekruleba umciresobebis dacvis Sesaxeb, praqtikaSi jer<br />

kidev ar xorcieldeba.<br />

11. bavSvebis monawileoba <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

alternatiuli angariSis momzadebaSi<br />

saqarTvelos arasamTavrobo organizaciaTa samuSao jgufs surs xeli<br />

Seuwyos bavSvebis Tanamonawileobasa da baSvebis uflebas Tavisuflad<br />

gamoxaton azrebi maTTan dakavSirebul sakiTxebze. <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />

<strong>konvenciis</strong> alternatiuli angariSis momzadebis dros arasamTavrobo<br />

organizaciebma gadawyvites gamoerkviaT, Tu ras fqroben bavSvebi da<br />

axalgazrdebi <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis Sesaxeb. fokus<br />

jgufebis ganxilva Catarda bavSvebis or jgufTan: (1) axalgazrda<br />

liderebTan, Tbilisis bavSvTa uflebebis centrTan moqmedi sabavSvo<br />

sabWos warmomad<strong>ge</strong>nlebTan da (2) yvelaze socialurad daucvel<br />

bavSvebTan, rogoricaa quCis bavSvebi da instituciebSi mcxovrebi<br />

mSobelTa mzrunvelobamoklebuli bavSvebi. am nawilSi moyvanili iqneba<br />

bavSvebTan Catarebuli fokus jgufis diskusiebis Sede<strong>ge</strong>bi, romelic<br />

eZRvneboda <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong>sa da <strong>bavSvis</strong> uflebebis<br />

darRvevebs <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

11.1 saqarTvelos axalgazrda liderebi <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

ganxorcielebis Sesaxeb<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> Sesrulebis Sesaxeb fokus jgufis<br />

ganxilvaSi monawileobis misaRebad mowveulni iyvnen axalgazrda<br />

liderebi, 14-18 wlis axalgazrdebi. axalgazrda liderebi, romlebic<br />

monawileobas iRebdnen ganxilvaSi, warmoad<strong>ge</strong>ndnen bavSvTa sabWos.<br />

fokus jgufis fasilitatorebma axalgazrda liderebTan erTad <strong>bavSvis</strong><br />

<strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> Sesabamisad ganixiles <strong>bavSvis</strong> sxvadasxva uflebebi,<br />

rogoricaa socialuro, ekonomikuri, samoqalaqo da politikuri<br />

uflebebi.<br />

fokus jgufebis monawileebs sjeraT, rom <strong>bavSvis</strong> uflebebis dacvaze<br />

pasuxism<strong>ge</strong>beli unda iyos saxelmwifo. monawileebi fiqroben, rom<br />

bavSvebi sazogadoebis daucvel nawils warmoad<strong>ge</strong>nen, romelTac<br />

esaWiroebaT gansakuTrebuli mzrunveloba da dacva, rac unda<br />

uzrunvelyos saxelmwifom. monawileebs aseve sjeraT, rom saxelmwifo<br />

54


dainteresebuli unda iyos <strong>bavSvis</strong> uflebebis dacviT, raTa saqarTvelos<br />

momavali Taoba jansaRi da ganaTlebuli gaizardos. da bolos,<br />

monawileebma gamoTqves imedi, rom saxelmwifo ar daiSurebs<br />

Zalisxmevas, raTa <strong>saqarTveloSi</strong> mcxovreb yvela bavSvs hqondes<br />

bednieri bavSvoba da ukeTesi momavlis Sansi.<br />

axalgazrda liderebma Zalian kargad Camoayalibes sxvadasxva<br />

problemebi, romelsac bavSvebi awydebian <strong>saqarTveloSi</strong> da aseve<br />

isaubres im Zalisxmevis sisworeze, romelsac saxelmwifo axorcielebs<br />

<strong>bavSvis</strong> uflebebis ganxorcielebisa da maTi elementaruli saWiroebebis<br />

dakmayofilebis mizniT. axalgazrda liderebma isaubres sxvadasxva<br />

sakiTxebze, romlis winaSec dganan bavSvebi: siRaribe, ganaTlebis<br />

nakleboba, iZulebiTi gadaadgileba, quCis cxovreba, mSoblis<br />

mzrunvelobis nakleboba da fizikuri Tu gonebrivi SezRuduloba.<br />

liderebi yvelaze meti emociiT saubrobdnen saxelmwifos mier axlaxans<br />

miRebul zomebze arasrulwlovanTa danaSaulis Sesaxeb. monawileebi<br />

fiqroben, rom iseTi agresiuli da sadamsjelo RonisZiebebis<br />

gatarebiT, rogoricaa sisxlis samarTlis pasuxism<strong>ge</strong>blobis asakis<br />

Semcireba da Zalian mkacri sasjelis Sefardeba arasrulwlovani<br />

damnaSaveebisaTvis, bavSvebSi iwvevs saxelmwifo antagonizms da piriqiT<br />

xels uwyobs maT kriminalizacias. axalgazrda liderebs sjeraT, rom<br />

aseTi gziT saxelmwifo xels uwyobs bavSvebis socialur gariyulobas,<br />

romelic namdvilad ar warmoad<strong>ge</strong>ns arasrulwlovanTa<br />

damnaSaveobasTan brZolis saSualebas. monawileebis azriT,<br />

saxelmwifom Tavisi Zalisxmeva ufro metad unda mimarTos prevenciul<br />

zomebze da alternatiuli gadaWris gzebis Camoyalibebaze, romelic<br />

mimarTuli iqneba bavSvebis socialur integraciasa da fsiqologiur<br />

reabilitaciaze.<br />

axalgazrda liderebi fiqroben, rom saxelmwifo ar mimarTavs sakmaris<br />

Zalisxmevas da ar uzrunvelyofs sakmaris resursebs bavSvebis<br />

uflebebis dasacavad da ZiriTadi saWiroebebis dasakmayofileblad.<br />

monawileebs sjeraT, rom saxelmwifom unda moaxdinos misi yvela<br />

resursis mobilizeba, raTa bavSvebis saWiroebebis dasakmayofileblad<br />

Camoyalibdes Sesabamisi programebi, rogoricaa ganaTleba, jandacva,<br />

sporti da sxva kulturuli saqmianobebi, romelic aucilebelia <strong>bavSvis</strong><br />

ganviTarebisaTvis.<br />

monawileebis azriT saxelmwifo ar aris sakmarisad fokusirebuli<br />

bavSvebis uflebebis dacvaze da ar moqmedebs maTi interesebis<br />

Sesabamisad. fokus jgufis wevrebs sjeraT, rom saxelmwifom unda<br />

Camoayalobos strategia, romelic mimarTuli iqneba bavSvebis<br />

keTildReobisa da maTi uflebebisa da saWiroebebis realizaciisaken.<br />

axalgazrda liderebi fiqroben, rom saxelmwifom aseTi strategiis<br />

momzadebis procesSi unda CarTos bavSvebi da amavdroulad gamoTqves<br />

mwuxareba, rom saxelmwifo ar cdilobs gaigos ras fiqroben bavSvebi<br />

maTi uflebebisa da saWiroebebis Sesaxeb. amgvarad, programebi da<br />

politika, romelic Camoyalibebulia bavSvebis yvelaze mniSvnelovani<br />

sakiTxebis irgvliv, sinamdvileSi ar pasuxobs maT realur saWiroebebs.<br />

55


monawileebma garkveviT Camoayalibes TavianTi pozicia imis Sesaxeb,<br />

rom saxelmwifo ar iTvaliswinebs bavSvebis mosazrebebs maTi<br />

saWiroebebisa da maTTan dakavSirebuli sxva sakiTxebis irgvliv da rom<br />

<strong>bavSvis</strong> ufleba Tavisuflad gamoxatos sakuTari azri da Sexeduleba<br />

sakmaod SezRudulia <strong>saqarTveloSi</strong>.<br />

11.2 bavSvebi, romlebic ver axorcieleben uflebas hqondeT bednieri<br />

bavSvoba: SeumCnevlebi da daviwyebulebi<br />

fokus jgufis ganxilvaze aseve mowveulni iyvnen quCis bavSvebi da<br />

instituciebSi mcxovrebi ojaxur mzrunvelobas moklebuli bavSvebi,<br />

socialurad yvelaze metad daucveli adamianebi. fokus jgufis ganxilvis<br />

yvelaze mniSvnelovani amocana iyo esaubraT <strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebis<br />

yvelaze didi problemebis Sesaxeb. fokus jgufis monawileebi, quCis<br />

bavSvebi da SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebi saubrobdnen<br />

arasamarTlian damokidebulebasa da socialur aratolerantulobaze,<br />

romelsac isini xvdebian yoveldRiur cxovrebaSi. bavSvebis<br />

monaTxrobma aCvena, rom es bavSvebi arian SeumCnevlebi da<br />

daviwyebulni rogorc saxelmwifos, aseve sazogadoebis mier.<br />

egreT wodebuli quCis bavSvebi, fokus jgufis monawileebi saubrobdnen<br />

problemebze, romelsac yoveldRiurad awydebian. am bavSvebma skolas<br />

Tavi 7 wlis asakSi mianebes. skolisaTvis Tavis danebebis yvelaze didi<br />

mizezi is udidesi siduxWire iyo, romelsac maTi ojaxebi ganicdidnen.<br />

bavSvebs uwevdaT muSaoba an maTxovroba Oojaxebis finansuri<br />

daxmarebisaTvis. es bavSvebi ver axorcieleben TavianT uflebas<br />

ganaTlebasa da usafrTxo da jansaR bavSvobaze da erTaderTi, rasac<br />

Rebuloben sazogadoebisagan, stigma da uaryofiTi damokidebulebaa.<br />

quCis bavSvebi saubrobdnen maT gamocdilebaze policiis uxeSobasTan<br />

dakavSirebiT. monawileTa umravlesoba konfliqtSi imyofeboda<br />

kanonTan. bavSvebs xSirad apatimrebdnen mcire danaSaulisaTvis, maT<br />

Soris maRaziidan sakvebis moparvis gamo. monawileebma erTmaneTs<br />

gauziares patimrobis dros policiis mier fizikuri da emociuri<br />

Seuracxyofis gamocdileba. bavSvebs xSirad aiZulebdnen eRiarebinaT<br />

danaSauli, romelic ar CaudeniaT an sastikad cemdnen policiis<br />

TanamSromlebi sxvadasxva danaSaulze waswrebis dros.<br />

monawileebma gamoTqves sinanuli, rom saxelmwifo <strong>bavSvis</strong> uflebebis<br />

dacvas ver axerxebs. bavSvebma ar ician wera da kiTxva, ver Rebuloben<br />

ganaTlebas, jandacvisa Tu bevr sxva momsaxurebas, romelic aqvs sxva<br />

ukeTes mdgomareobaSi myof qarTul ojaxs. es bavSvebi gariyulebi<br />

arian elementaruli momsaxurebis miRebis SesaZleblobidan, romelic<br />

maT esaWiroebaT Sesabamisi fizikuri da fsiqologiuri<br />

ganviTarebisaTvis.<br />

da bolos, monawileebi saubrobdnen quCaSi gasvlis mizezebze. saubris<br />

dros gamovlinda, rom siRaribe yvelaze mniSvnelovani faqtoria maT<br />

56


mier skolis mitovebisa da gadarCenis mizniT quCaSi gasvlisaTvis.<br />

bavSvebma daadastures, rom maT ar hqondaT sxva arCevani garda imisa,<br />

rom unda ezrunaT sakuTar Tavsa da ojaxebze. Sedegad, bavSvebi<br />

CaerTnen quCis cxovrebaSi da amgvarad ver axorcieleben maT uflebas<br />

miiRon ganaTleba da hqondeT jansaRi da usafrTxo bavSvoba.<br />

12. regionaluri arasamTavrobo organizaciebis monawileoba<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis alternatiuli<br />

angariSis momzadebaSi<br />

winamdebare alternatiuli angariSi warmoad<strong>ge</strong>ns saqarTvelos<br />

dedaqalaqsa da sxvadasxva regionebSi moqmedi arasamTavrobo<br />

organizaciebis mosazrebas. erovnuli da saerTaSoriso<br />

organizaciebidan dakompleqtebuli samuSao jgufi oTxi regionuli<br />

organizaciisagan Sed<strong>ge</strong>ba, romelic saqarTvelos sxvadasxva<br />

teritoriaze moqmedebs. samuSao jgufis mizani iyo alternatiuli<br />

angariSis ufro monawileobiTi principiT momzadeba. am mizniT Catarda<br />

ganxilvebi mrgvali magidis irgvliv aRmosavleT da dasavleT<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi organizaciebis monawileobiT. amgvarad ufro<br />

met regionalur organizacias hqonda SesaZlebloba gamoeTqva Tavisi<br />

mosazreba <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

<strong>ganxorcieleba</strong>sTan dakavSirebiT.<br />

regionalur organizaciebTan ganxilvebis dros gamovlinda, rom<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> ar xdeba sakmarisi Zalisxmevis mimarTva <strong>bavSvis</strong><br />

<strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebisaken. regionaluri organizaciebis<br />

azriT <strong>saqarTveloSi</strong> bevri socialurad daucveli <strong>bavSvis</strong> mdgomareoba<br />

jer kidev sagangaSoa. regionalur organizaciebTan ganxilvis dros<br />

aseve gamovlinda, rom <strong>saqarTveloSi</strong> bevr socialurad daucvel bavSvs<br />

jer kidev ar aqvs saSualeba miiRos elementaruli momsaxureba,<br />

rogoricaa jandacva da ganaTleba. arasamTavrobo organizaciebma aseve<br />

gamoTqves TavianTi uaryofiTi mosazreba nulovani tolerantobis<br />

politikis Sesaxeb, romelic ar iZleva bavSvebis reabilitaciis da<br />

sazogadoebaSi reintegraciis saSualebas. organizaciebis rekomendacia<br />

iyo, rom saxelmwifom Camoayalibos bavSvsa da ojaxze orientirebuli<br />

socialuri dacvis sistema, romelic yovel bavSvs uzrunvelyofs<br />

elementaruli socialuri momsaxurebiT. da bolos, organizaciebi<br />

saxelmwifos mouwodeben SeimuSaos Tavisuflebis aRkveTis<br />

alternatiuli programa arasrulwlovani damnaSaveebisaTvis.<br />

mrgvali magidis ganxilvebSi monawile regionaluri organizaciebi<br />

aRniSnaven, rom saxelmwifos mier bavSvebis uflebebisa da<br />

saWiroebebisaken mimarTuli Zalisxmeva arasakmarisia. arasamTavrobo<br />

organizaciebis azriT kidev erT problemas warmoad<strong>ge</strong>ns samTavrobo<br />

politikis interpretacia. ufro konkretulad, aq saubaria im miznebsa da<br />

amocanebze, romelic mocemulia sxvadasxva samTavrobo politikasa da<br />

strategiaSi, rogoricaa EDPRPP da romelic praqtikaSi jer ar<br />

57


ganxorcielebula. regionuli organizaciebis azriT saxelmwifos<br />

strategiebsa da politikaSi mocemul miznebs da amocanebs saxelmwifos<br />

mier gamoyofili resursebi xSirad ar Seesabameba. amgvarad,<br />

organizaciebi Tvlian, rom bavSvebis saWiroebebi da uflebebi<br />

sakmarisad ar aris prioritizirebuli <strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli sajaro<br />

dafinansebis sistemis farglebSi. da bolos, organizaciebma ganacxades,<br />

rom saxelmwifom unda gaagrZelos saqarTvelos kanonmdeblobis<br />

gadaxedva da uzrunvelyos misi Sesabamisoba saerTaSoriso<br />

standartebTan, romelic Camoyalibebulia <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />

konvenciaSi.<br />

13. rekomendaciebi<br />

arasamTavrobo organizaciebis samuSao jgufis mignebebis analizis<br />

Sedegad gamovlinda, rom bavSvebis uflebebi da saWiroebebi amJamad ar<br />

gvevlineba saxelmwifos politikuri dRis wesrigis prioritetad.<br />

garkveuli miRwevebi SeiniSneba bavSvTa keTildReobis sistemis<br />

reformis TvalsazrisiT, magram progresi mainc imdenad umniSvneloa<br />

rom kvlav SeumCneveli rCeba saqarTvelos yvelaze socialurad<br />

daucveli bavSvebis mier. <strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebis mdgomareoba kvlav<br />

rTulia. bavSvTa keTildReobis reforma saWiroebs saguldagulo<br />

gadaxedvas politikisa da xelmisawvdomobis gaumjobesebis mizniT.<br />

Tumca, saqarTvelos socialuri politika da programa bavSvebze<br />

sakmarisad orientirebuli ar aris. saqarTvelos bavSvebis situaciis<br />

analizis safuZvelze samuSao jgufi iZleva Semdeg rekomendaciebs:<br />

- politikur dRis wesrigze bavSvebis dayeneba umTavres<br />

prioritetad: samuSao jgufis mier Catarebuli analizis<br />

safuZvelze gamovlinda, rom bavSvTa uflebebi sakmarisad ar aris<br />

asaxuli dokumentSi <strong>saqarTveloSi</strong> mimdinare ekonomikuri da<br />

socialuri politikis Sesaxeb. amgvarad, samuSao jgufis<br />

rekomendaciaa saxelmwifom socialuri da ekonomikuri<br />

ganviTarebis dRis wesrigSi prioriteti bavSvebis saWiroebebsa da<br />

uflebebs mianiWos<br />

- adgilobrivi mTavrobisaTvis ufro meti uflebamosilebis<br />

delegireba bavSvebze zrunvis sakiTxebTan dakavSirebiT:<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebze zrunvis sistema Zalian centralizebulia.<br />

saqarTvelos raionebis adgilobrivi mTavroba ar aris<br />

uflebamosili Tavad izrunos bavSvebis saWiroebebze. ufro meti<br />

uflebamosilebis gadacema adgilobrivi TviTTmarTvelobis<br />

struqturebisaTvis mniSvnelovnad daaCqarebs im araerTi sakiTxis<br />

mogvarebas, romelic awuxebT saqarTvelos bavSvebs.<br />

- ufro meti resursebis gamoyofa <strong>bavSvis</strong> uflebebisa da<br />

saWiroebebis realizaciisaTvis: <strong>saqarTveloSi</strong> bolo dros<br />

mimdinare swraf ekonomikur ganviTarebas ar hqonia raime<br />

58


zegavlena bavSvebisa da sxva socialurad daucveli jgufebis<br />

situaciis gaumjobesebis kuTxiT. <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong><br />

moTxovnebis realizacia mniSvnelovan finansur resursebs<br />

saWiroebs; amgvarad, saxelmwifom unda moaxdinos bavSvebis<br />

saWiroebebis yvelaze did prioritetad dasaxva sajaro<br />

dafinansebis sistemisaTvis.<br />

- bavSvebis CarTva socialuri dacvis sistemaSi, gansakuTrebiT ki<br />

saganmanaTleblo da jandacvis seqtorebSi: imisaTvis, rom yvela<br />

bavSvi iyos ganaTlebuli, janmrTeli da cxovrobdes usafrTxo<br />

garemoSi, saxelmwifom unda gaaZlieros yvelaze metad gariyuli<br />

da daucveli bavSvebis socialuri dacva. amgvarad Semcirdeba<br />

bavSvebis daucveloba siRaribisa da sxva socialuri problemebis<br />

kuTxiT.<br />

- kanonTan konfliqtSi myofi bavSvebis socialuri reintegraciis<br />

xelSewyoba TavianT ojaxebSi da sazogadoebaSi: saqarTvelos<br />

arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sistemam ver moaxerxa<br />

bavSvebis fsiqologiuri da emociuri gamojansaRebis xelSewyoba.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsSi axlaxans Setanili<br />

cvlilebebi da nulovani tolerantobis politika xels uwyobs<br />

bavSvebis kriminalizaciasa da maT socialur gariyulobas.<br />

arasrulwlovani damnaSaveebisaTvis ufro mkacri sasjelebis<br />

SemoRebas Sedegad moyveba cixeebisa da sapyrobileebis biujetis<br />

gazrda, xolo ufro mogvianebiT SeuZlebeli gaxdeba amis<br />

anazRaureba adamianuri potencialis dakargviT. saxelmwifom unda<br />

gaaumjobesos arasrulwlovanTa marTlmsajulebis politika da<br />

misi gamoyeneba <strong>saqarTveloSi</strong>, aseve gaiTvaliswinos<br />

Tavisuflebis aRkveTis zomebis alternativebis Camoyalibeba.<br />

saxelmwifom aseve unda uzrunvelyos arasrulwlovanTa<br />

marTlmsajulebis sistemis Sesabamisoba saerTaSoriso<br />

standartebTan. ufro konkretulad rom iTqvas, saxelmwifom unda<br />

Camoayalibos arasrulwlovanTa marTlmsajulebis sistema,<br />

romelic uzrunvelyofs arasrulwlovanTa pasuxism<strong>ge</strong>blobis<br />

zrdas da am procesSi maTi ojaxebisa da sazogadoebis<br />

CarTulobas, xels Seuwyobs maT reabilitacias, ar dauSvebs<br />

arasrulwlovanTa kriminalizacias Tu socialur gariyulobas.<br />

59


14. gamoyenebuli literatura<br />

1. Esadze, L. (2007). Views about the Relevance of the Child Welfare Code. “EU<br />

Support to Child Welfare Reform Project, Georgia.”<br />

2. The Future (2002). Monitoring and Categorization of Street Children and<br />

Creation of the Registration System: Case Study. UNICEF: Tbilisi.<br />

3. Government of Georgia (2007). Draft World Fit for Children: “Plus 5” Review of<br />

2002 UNGA Special Session on Children. National Progress Report, Georgia:<br />

Tbilisi.<br />

4. Government of Georgia (2007). Implementation of the Convention on the Rights<br />

of the Child: Third Periodic Report. Georgia: Tbilisi<br />

5. Hamilton (2007). Analysis of Juvenile Justice System in Georgia. UNICEF<br />

Georgia CO: Tbilisi. Retrieved from the World Wide Web:<br />

http://www.unicef.org<br />

6. Minnesota Advocates for Human Rights & Institute for Policy Studies (2006).<br />

Domestic Violence and Child Abuse in Georgia: An Assessment of Current<br />

Standings of Law and Practice Regarding Domestic Violence and Child Abuse<br />

in Georgia, and Recommendations for Future United Nations Country Team<br />

Involvement. UN Country Team of Georgia: Tbilisi<br />

7. Natsvlishvili, E. (2007). Draft Baseline Data Analysis: Referrals to Residential<br />

Care and Social Services for Children 2004-2007. EC-TACIS “EU Support to<br />

Child Welfare Reform Project, Georgia.”<br />

8. Natsvlishvili, E. (2006). Mapping of Child Care Services in Georgia: September-<br />

October, 2006. EC-TACIS “EU Support to Child Welfare Reform Project,<br />

Georgia.”<br />

9. Newman, C. (2007). Comments to the Law of Georgia on Social Assistance of<br />

December 29, 2006. EC-TACIS “EU Support to Child Welfare Reform<br />

Project, Georgia.”<br />

10. SDS (2004). Child Labour in Georgia. UNDP/ILO Project: Reporting on the<br />

State of the Nation’s Working Children: Child Labour Survey Module of<br />

Georgia, Georgia: Tbilisi<br />

11. UNICEF & Children of Georgia (2007). Report on the “Assessment for Social<br />

Inclusion: 2007,” Georgia: Tbilisi<br />

12. United Nations (1990). Convention on the Rights of the Child. Adopted by the<br />

General Assembly Resolution 44/25 of 20 November 1989. Retrieved from<br />

the World Wide Web: http://www.ohchr.org/law/crc.htm<br />

13. United Nations (1985). United Nations Standard Minimum Rules for the<br />

Administration of Juvenile Justice (“The Beijing Rules”), the Resolution of<br />

UN General Assembly 40/33, November 29, 1985 paragraph 4.1. Retrieved<br />

from the World Wide Web:<br />

http://www.unhchr.ch/html/menu3/b/h_comp48.htm<br />

14. UN Committee on the Rights of the Child (2003). Consideration of Reports<br />

Submitted by State Parties Under Article 44 of the Convention: Concluding<br />

Observations of the Committee on the Rights of the Child: Georgia. 34 th<br />

Plenary Session: Geneva<br />

15. UNDP (2006). Human Development Report 2006. UNHQ: NY<br />

16. World Bank (2005). Millennium Development Goals: Progress and Prospects in<br />

Europe and Central Asia. World Bank: Washington, D.C.<br />

60


15. danarTi 1<br />

samuSao jgufis monawile <strong>saqarTveloSi</strong> moqmedi qarTuli da<br />

saerTaSoriso organizaciebi<br />

organizaciebis CamonaTvali<br />

1. saqarTvelos bavSvebi www.childrenof<strong>ge</strong>orgia.org<br />

organizaciis misias warmoad<strong>ge</strong>ns profesionaluri fsiqologiuri<br />

daxmarebis gaweva qarTveli bavSvebisa da maTi ojaxebisaTvis.<br />

organizaciis umTavresi mizana xarisxiani kvlevis Catareba,<br />

samkurnalo momsaxurebis gaweva bavSvebisa da maTi ojaxebisaTvis,<br />

konsultaciebi, politikis Camoyalibeba, saganmanaTleblo da<br />

profesionaluri ganviTarebis trenin<strong>ge</strong>bis Catareba<br />

arasamTavrobo organizaciebisaTvis, sazogadoebisa da<br />

samTavrobo struqturebisaTvis da organizaciis misiis Sesabamisi<br />

codnis gaziareba.<br />

2. `evriCaildi~ saqarTvelo www.everychild.<strong>ge</strong>;<br />

www.everychild.org.uk<br />

`evriCaildi~ warmoad<strong>ge</strong>ns uflebebze momuSave organizacias,<br />

romlis saTao ofisi mdebareobs gaerTianebul samefoSi, xolo<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> moqmedebs misi warmomad<strong>ge</strong>nloba. mTavrobasa da<br />

sazogadoebasTan TanamSromlobiT organizacia xels uwyobs<br />

bavSvze zrunvis reformis <strong>ganxorcieleba</strong>s da Tavisi wvlili<br />

Seaqvs socialuri momsaxurebis qselis CamoyalibebaSi<br />

socialurad daucveli bavSvebisa da maTi ojaxebisaTvis.<br />

`evriCaildi‟ iyo erT-erTi pirveli organizacia <strong>saqarTveloSi</strong>,<br />

romelmac qveyanaSi ganaviTara ojaxze da sazogadoebaze<br />

dafuZnebuli bavSvze mzunvelobis alternatiul meqanizmebi.<br />

`evriCaildis~ mier 1998 wlidan ganxorcielebuli proeqtebis<br />

Sede<strong>ge</strong>bma aCvena, rom ojaxebis mxardaWera TavianT Svilebze<br />

mzrunvelobis dros, aseve bavSvze zrunvis ojaxur garemoze<br />

dafuZnebuli alternativebi, rogoricaa Sveilobiloba, meurveoba<br />

da naTesaobrivi mzrunveloba xels uwyobs bavSvebis ojaxebSi<br />

SenarCunebas da maTi WeSmariti interesebis dacvas;.<br />

3. federacia „gadavarCinoT bavSvebi‟, saqarTvelos ofisi<br />

www.savethechildren.org<br />

federacia „gadavarCinoT bavSvebi‟ damoukidebeli organizaciaa,<br />

romelic cdilobs Secvalos bavSvebis cxovreba rogorc amerikis<br />

61


SeerTebul StatebSi, aseve msoflios sxva qveynebSi. federacia<br />

„gadavarCinoT bavSvebis‟ a.S.S ofisi warmoad<strong>ge</strong>ns federacia<br />

„gadavarCinoT bavSvebis‟ saerTaSoriso aliansis da msoflios 110-<br />

ze met qveyanaSi moqmedi bavSvebis keTildReobasa da dacvaze<br />

momuSave federacia „gadavarCinoT bavSvebis‟ 27 damoukidebeli<br />

ofisis globaluri qselis nawils..<br />

federacia „gadavarCinoT bavSvebis‟ a.S.S-s ofisma <strong>saqarTveloSi</strong><br />

warmomad<strong>ge</strong>nloba 1993 wels Camoayaliba da mas Semdeg<br />

saqarTvelos ofisi warmatebiT axorcielebs proeqtebs sxvadasxva<br />

sferoebSi, rogoricaa socialuri ganviTareba, jandacva,<br />

ganaTleba da samoqalaqo sazogadoeba. federacia „gadavarCinoT<br />

bavSvebs‟ aqvs warmomad<strong>ge</strong>nloba saqarTvelos ramdenime regionSi,<br />

maT Soris afxazeTSi, xolo ofisebi aqvs quTaisSi, baTumsa da<br />

soxumSi. Cveni mizania ganurCvelad davicvaT bavSvebi zianisagan,<br />

xeli SevuwyoT maT ganviTarebas da asakis Sesabamis ganviTarebasa<br />

da ganaTlebas, uzrunvelvyoT maTi janmrTeloba da kargi<br />

aRzrda-ganviTareba ekonomkurad Zlier ojaxebSi, raTa xeli<br />

SevuwyoT maT cxovrebaSi xangrZlivmoqmedi cvlilebis miRwevas.<br />

4. guriis axalgazrduli resurs centri (GYRC)<br />

guriis axalgazrduli resurs centri arasamTavrobo<br />

axalgazrduli organizaciaa, romelic 2002 wels Camoyalibda.<br />

organizaciis wevrebs gaaCniaT sul mcire 14-wliani gamocdileba<br />

arasamTavrobo seqtorSi. organizacia mdebareobs ozur<strong>ge</strong>TSi,<br />

guriis regionSi, saqarTvelos samxreT-dasavleT nawilSi, Savi<br />

zRvis piras. guriis axalgazrduli resurs centris daniSnulebaa<br />

daicvas bavSvTa uflebebi, uzrunvelyos axalgazrdebis aqtiuri<br />

CarTuloba demokratiis ganviTarebis procesebSi da xeli<br />

Seuwyos axalgazrdebis socialur, ekonomikur, kulturul,<br />

janmrTelobisa da saganmanaTleblo saqmianobaSi.<br />

5. saqarTvelos sazogadoebrivi jandacvisa da medicinis<br />

ganviTarebis fondi (PHMDF) info@phmdf.<strong>ge</strong><br />

fondi arasamTavrobo organizaciaa, romelic Camoyalibda 1999<br />

wels da misi misiaa saqarTvelos bavSvebis dacva Zaladobisagan<br />

da maTTvis iseT garemoSi cxovrebis uzrunvelyofa, romelic<br />

xels Seuwyobs maTi, rogorc sazogadoebis srulfasovani<br />

wevrebis Camoyalibebas. am misiis Sesasruleblad organizacia<br />

xels uwyobs bavSvebis dacvas Tbilissa da saqarTvelos sxva<br />

regionebSi. organizacia cdilobs gaicnos saerTaSoriso<br />

gamocdileba, moaxdinos misi adaptireba saqarTvelos realobaze<br />

da Semdeg SesTavazos igi saxelmwifos, rogorc aprobirebuli<br />

modeli. aseve fondis mizania saxelmwifos politikur dRis<br />

wesrigze daayenos bavSvebis mimarT Zaladobis sakiTxis gadaWra.<br />

garda amisa, fondi muSaobs sazogadoebis cnobierebis amaRlebaze<br />

da arsebuli stigmisa da stereotipebis Secvlaze.<br />

62


6. bavSvi da garemo, www.childandenvironment.org.<strong>ge</strong><br />

arasamTavrobo organizacia "bavSvi da garemo" 1995 wels<br />

Camoyalibda. misi daniSnulebaa fizikuri da fsiqologiuri<br />

daxmarebis gaweva saqarTvelos bavSvebisaTvis. organizaciis<br />

mizania daicvas bavSvTa uflebebi, gansakuTrebiT ki iseTi<br />

bavSvebis, romlebic moklebulni arian mSoblis mzrunvelobas,<br />

unarSezRuduli bavSvebi, quCis bavSvebi da iZulebiT<br />

gadaadgilebuli bavSvebi. "bavSvi da garemo" aseve cdilobs<br />

daexmaros socialurad yvelaze metad daucvel bavSvebs miiRon<br />

xarisxiani ganaTleba da sxva saWiro momsaxureba da xeli Seuwyos<br />

yvelaze gariyuli bavSvebis integracias sazogadoebaSi.<br />

7. asociacia “mkurnali”<br />

asociacia mkurnali humanitaruli arasamTavrobo organizaciaa,<br />

romelic 2000 wels Camoyalibda. organizaciis daniSnulebaa<br />

daexmaros "quCis bavSvebs" da kanonTan konfliqtSi myof bavSvebs.<br />

mkurnali bavSvebs uzrunvelyofs sakvebiTa da sxva saxis<br />

daxmarebiT maTi elementaruli saWiroebebis dakmayofilebis<br />

mizniT. organizaciis yvelaze didi prioriteti bavSvebisaTvis<br />

iuridiuli da socialuri daxmarebis gawevaa, rogoricaa<br />

profesiuli treningi, iuridiuli daxmareba samarTaldamcavebTan<br />

urTierTobis dros da arasrulwlovani damnaSaveebis daxmareba<br />

penitenciur dawesebulebebSi.<br />

8. pediatrTa da ojaxis eqimTa asociacia "klaritasi XXI"<br />

klaritasi XXI arasamTavrobo organizaciaa, romelic<br />

Camoyalibda 1997 wels bavSvebis uflebebis dacvis, maTTvis<br />

saWiro daxmarebis gawevisa da ojaxebis keTildReobis<br />

uzrunvelsayofad. organizacia nebayoflobiT wevrobazea<br />

dafuZnebuli da Tavis misias qarTveli da saerTaSoriso<br />

donorebis daxmarebiT axorcielebs. klaritasi XXI cdilobs<br />

uzrunvelyos qalebisa da bavSvebis janmrTelobis maRali done<br />

rogorc <strong>saqarTveloSi</strong>, aseve mTels kavkasiaSi, jandacvis<br />

momsaxurebis mimwodeblebTan, mTavrobasTan, parlamentTan,<br />

donorebsa da samoqalaqo sazogadoebasTan muSaobis gziT, rac<br />

miznad isaxavs Tanamedrove da ojaxze orientirebuli praqtikis<br />

prevenciuli janmrTelobis qcevaSi gamoyenebas. klaritasi<br />

cdilobs daicvas yvela <strong>bavSvis</strong> interesi maTi dedebisaTvis,<br />

bavSvebisa da ojaxis sxva wevrebisaTvis usafrTxo da adeqvaturi<br />

jandacvis momsaxurebis miwodebiT ara mxolod <strong>saqarTveloSi</strong>,<br />

aramed yofili sabWoTa kavSiris sxva qveynebSic.<br />

9. saqarTvelos axalgazrda iurisTa asociacia (GYLA), www.gyla.<strong>ge</strong><br />

63


saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia (saia)<br />

arasamTavrobo organizaciaa, romlis mizania adamianis<br />

uflebebisa da kanonis uzenaesobis dacva. organizacia icavs<br />

saqarTvelos konstitucias, kanonmdeblobasa da mis moTxovnebs<br />

saqarTvelos mTels teritoriaze. asociacia wevrobaze<br />

dafuZnebuli organizaciaa. misi mizania xeli Seuwyos kanonis<br />

uzenaesobas, daicvas adamianis uflebebi da ZiriTadi<br />

Tavisuflebebi, gazardos sazogadoebis cnobierebis done<br />

kanonTan dakavSirebul sakiTxebze, xeli Seuwyos profesional<br />

iuristTa Soris profesionaluri eTikis normebis danergvas,<br />

iuristTa unar-Cvevebisa da kompetenciis Camoyalibebas da<br />

sakanonmdeblo bazis Seqmnas samoqalaqo sazogadoebisaTvis.<br />

10. samoqalaqo ganaTlebis centri “gaia”<br />

samoqalaqo ganaTlebis centri "gaia" arasamTavrobo<br />

organizaciaa, romelic 1994 wels Camoyalibda. organizaciis<br />

mizania ekologiuri ganaTlebis Camoyalibeba da misi<br />

popularizacia formaluri da araformaluri sistemiT; cxovrebis<br />

jansaRi wesis xelSewyoba da informaciis gavrceleba <strong>bavSvis</strong><br />

janmrTlobaze garemos zegavlenis Sesaxeb; samoqalaqo<br />

ganaTlebisa da <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis<br />

xelSewyoba <strong>saqarTveloSi</strong>; sazogadoebis informireba<br />

garemosdacviT sakiTxebze da demokratiuli Rirebulebebis<br />

xelSewyoba regionuli ganviTarebis programebSi.<br />

11. unarSezRuduli bavSvi, ojaxi, sazogadoeba, www.itic.org.<strong>ge</strong><br />

unarSezRuduli bavSvi, ojaxi, sazogadoeba aris cerebruli<br />

damblis mqone bavSvebis mSoblebis gaerTianeba. es aris<br />

arapolitikuri arasamTavrobo organizacia, romelic 1997 wels<br />

Camoyalibda. cerebruli damblis mqone bavSvebis mSoblebi<br />

gaerTiandnen, raTa erTad gadaeWraT saerTo problemebi. amJamad<br />

asociacias hyavs 8 aqtiuri wevri da 50 moxalise, aseve 879<br />

registrirebuli bavSvi. organizaciis wevrebi muSaoben<br />

unarSezRuduli bavSvebis problemebze da aseve socialurad<br />

daucveli mosaxleobis problemebze, romelic maT <strong>saqarTveloSi</strong><br />

eqmnebaT. organizaciis mizania xeli Seuwyos UunarSezRuduli<br />

bavSvebis integracias, maTi ojaxebis daxmarebas, UunarSezRuduli<br />

bavSvebis CarTulobas saganmanaTleblo saqmianobasa da sxva<br />

servisebSi da sazogadoebis damokidebulebis Secvlas<br />

unarSezRuduli bavSvebis mimarT.<br />

12. pediatrebisa da neonatolo<strong>ge</strong>bis kavSiri "alternativa"<br />

kavSiri "alternativa" TerapevtTa, ufro konkretulad ki<br />

neonatologTa da pediatrTa profesiuli gaerTianebaa, romelic<br />

jandacvis momsaxurebiT uzrunvelyofs bavSvebsa da dedebs da<br />

xels uwyobs maTi uflebebis dacvas. donor organizaciebTan da<br />

64


samTavrobo saa<strong>ge</strong>ntoebTan TanamSromlobiT kavSirma Camoayaliba<br />

meTodologiuri rekomendaciebi/gaidlainebi da protokolebi.<br />

kavSiri "alternativa" aseve monawileobda<br />

deinstitucionalizaciis mxardamWer proeqtSi. am proeqtis<br />

farglebSi kavSirma monawileoba miiRo socialuri<br />

muSakebisaTvis meTodologiuri rekomendaciebis SemuSavebaSi<br />

bavSvze mzrunvelobisa da <strong>bavSvis</strong> ganviTarebis kuTxiT.<br />

13. cixis saerTaSoriso reforma (PRI), www.pri.<strong>ge</strong><br />

cixis saerTaSoriso reforma (PRI) saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciaa, romelic muSaobs penitenciuri da sisxlis<br />

samarTlis marTlmsajulebis reformaze mTeli msoflios<br />

masStabiT. PRI cdilobs xeli Seuwyos penitenciur reformas<br />

saerTaSoriso adamianis uflebebis instrumentebis ganviTarebiT<br />

da ganxorcielebiT samarTaldamcavi da cixis pirobebis mimarT;<br />

arasamarTliani da araeTikuri diskrminaciis aRmofxvra<br />

penitenciur dawesebulebebSi; msoflioSi patimrobis, rogorc<br />

sadamsjelo RonisZiebis gamoyenebis Semcireba; konstruqciuli<br />

sanqciebis gamoyeneba, romelic ar iTvaliswinebs Tavisuflebis<br />

aRkveTas, xels uwyobs samarTaldamrRvevebis socialur<br />

integracias, magram amavdroulad iTvaliswinebs msxverplis<br />

interesebs. organizacia muSaobs penitenciuri reformis<br />

aqtivistebTan, arasamTavrobo organizaciebsa da mTavrobasTan,<br />

aseve mTavrobaTaSoris organizaciebTan, rogoricaa<br />

gaerTianebuli erebis organizacia. samoqalaqo sazogadoebasTan<br />

muSaoba PRI programis umniSvnelovanesi nawilia. amgvarad, PRI<br />

aqtiurad uwyobs xels samoqalaqo sazogadoebis ufro farTo<br />

CarTulobas sisxlis samarTlis marTlmsajulebis reformaSi.<br />

14. asociacia aTinaTi - zugdidi, www.atinati.org<br />

asociacia aTinaTi arasamTavrobo organizaciaa, romelic 1995<br />

wels Camoyalibda da misi misiaa samoqalaqo sazogadoebis<br />

ganaTlebisa da ganviTarebis xelSewyoba. organizaciis mizania<br />

daexmaros saqarTvelos socialurad daucvel mosaxleobas.<br />

aTinaTi aris asociacia, romelic aerTianebs sxvadasxva sferos<br />

profesionalebs, rogoricaa kvalificiuri maswavleblebi da<br />

Jurnalistebi. aTinaTs hyavs 5 moxalise, amaTgan erT-erTi<br />

polonelia (evropis moxaliseTa organizacia).<br />

15. bavSvebisa da axalgazrdebis uflebebis dacvis asociacia - gori<br />

bavSvebisa da axalgazrdebis uflebebis dacvis asociacia<br />

arapolitikuri, arasamTavrobo, aramom<strong>ge</strong>biani moxaliseobrivi<br />

organizaciaa, romelic 1999 wlis 1 ivniss daarsda gorSi.<br />

asociacia dafuZnebuli iyo goris moswavleebisa da studentebis<br />

mier. asociaciis sabWo (Semdgari xuTi wevrisgan) iRebs ZiriTad<br />

gadawyvetilebebs organizaciis saqmianobis Sesaxeb. amJamad<br />

asociaciaSi gaerTianebulia 400-mde moswavle da 35 wlamde<br />

65


axalgazrda. asociaciis mizania daicvas bavSvebis da<br />

axalgazrdebis uflebebi da misces maT saSualeba gamoavlinon<br />

sakuTari talanti da SesaZleblobebi, aseve daimkvidron adgili<br />

sazogadoebaSi. organizaciis amocanaa xeli Seuwyos<br />

TanamSromlobas axalgazrdebsa da bavSvebs Soris, samoqalaqo<br />

ganaTlebis ganviTarebasa da bavSvebis inteleqtualuri da<br />

kulturuli donis amaRlebas.<br />

16. bavSvTa uflebebis dacvis saqalaqo centri<br />

bavSvTa uflebebis dacvis saqalaqo centris daniSnulebaa daicvas<br />

TbilisSi mcxovrebi bavSvebis uflebebi. qalaqis centri TbilisSi<br />

mcxovreb socialurad daucvel bavSvebs sTavazobs socialur,<br />

iuridiul da fsiqologiur daxmarebas. saqalaqo centri aseve<br />

xels uwyobs bavSvebis monawileobas mniSvnelovan sakiTxebSi.<br />

saqalaqo centrSi moqmedi bavSvTa sabWo axorcielebs<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bavSvebis saWiroebebisa da specifikuri<br />

problemebis gadaWraze mimarTul proeqtebs. bavSvTa sabWos mier<br />

ganxorcielebuli ramdenime proeqti mimarTuli iyo<br />

unarSezRuduli bavSvebis, mSoblis mzrunvelobas moklebuli da<br />

quCis bavSvebis saWiroebebisa da uflebebisaken.<br />

17. konstituciis 42-e muxli, www.article42.<strong>ge</strong><br />

kavSiri "konstituciis 42-e muxli" arasamTavrobo, arapolitikuri,<br />

adamianis uflebebis dacvaze momuSave organizaciaa, romelic<br />

daarsda 1997 wels. organizaciis wevrebi arian profesionali<br />

iuristebi, romlebic uzrunvelyofen ufaso iuridiul daxmarebas<br />

da sasamarTlosa da sxva saxelmwifo dawesebulebebSi gamodian<br />

adamianis uflebebis darRvevis msxverplTa dasacavad.<br />

organizaciis misiaa xeli Seuwyos qveyanaSi kanonis uzenaesobis<br />

Camoyalibebas adamianis uflebebis dacvis saerTaSoriso<br />

standartebis ganviTarebiT da sazogadoebis informirebiT.<br />

organizaciis mizania gariyuli da socialurad daucveli<br />

jgufebisaTvis, maT Soris religiuri da eTnikuri<br />

umciresobebisaTvis xelmisawvdomi gaxados marTlmsajuleba da<br />

xeli Seuwyos qveyanaSi demokratiuli procesebis Camoyalibebas<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb sazogadoebis informirebis<br />

meSveobiT.<br />

18. demokratiis instituti, baTumi<br />

baTumis demokratiis institutis misiaa xeli Seuwyos da<br />

gaaZlieros samoqalaqo Tanasworobis principebi, qveyanaSi<br />

samoqalaqo sazogadoebis mSeneblobis mizniT. instituti<br />

iTvaliswinebs zemoxsenebuli principebis realizacias, maT Soris<br />

adamianis uflebebisa da Tavisuflebebis xelSewyobas, saxelmwifo<br />

organoebis saqmianobis monitorings, maTi saqmianobis<br />

gaumjobesebasa da sistemis Camoyalibebas. demokratiis instituti<br />

66


eZiebs gzebs, raTa wvlili Seitanos saarCevno procedurebSi misi<br />

gamWvirvalobis uzrunvelyofis mizniT da daexmaros moqalaqeebs<br />

gaxdnen ufro aqtiurebi sakuTari uflebebisa da interesebis<br />

dasacavad da daicvan socialurad daucveli jgufebis<br />

konstituciuri uflebebi.<br />

19. kavSiri "safari"<br />

kavSiri safaris daniSnulebaa xeli Seuwyos ojaxuri Zaladobis<br />

aRmofxvras da ojaxuri Zaladobis msxverplTa fsiqologiur da<br />

samedicino reabilitacias. kavSiris miznebia fsiqologiuri da<br />

samedicino daxmareba gauwios ojaxuri Zaladobis msxverplebs,<br />

TavSesafriT uzrunvelyos travmirebuli qalebi, daxmareba<br />

gauwios moZaladeebs agresiis kontrolis swavlebiT, Cautaros<br />

profesionalebs treningi ojaxur Zaladobaze muSaobis Sesaxeb,<br />

xeli Seuwyos ojaxuri Zaladobis Tavidan acilebas ojaxuri<br />

Zaladobis Sesaxeb sazogadoebis cnobierebis amaRlebiT.<br />

20. igp qalTa asociacia "Tanxmoba", www.idpwa.org.<strong>ge</strong><br />

igp qalTa asociacia "Tanxmoba" 1994 wlis Semdeg muSaobs rogorc<br />

moxaliseTa jgufi. organizacia muSaobs demokratiuli<br />

sazogadoebis Camoyalibebis, igp qalebis daxmarebis kuTxiT, raTa<br />

Seuqmnas maT xelsayreli garemo socialur da politikur<br />

cxovrebaSi Tanabari pirobebiT monawileobis misaRebad,<br />

miuxedavad maTi ekonomikuri, socialuri da politikuri<br />

statusisa. organizaciis daniSnulebaa uzrunvelyos qalebi da<br />

axalgazrdebi araformaluri ganaTlebiT, gauwios fsiqosocialuri<br />

reabilitacia travmirebul bavSvebsa da qalebs,<br />

daicvas igp-Ta uflebebi da <strong>ge</strong>nderuli Tanasworoba.<br />

67

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!