Aurkibidea - Euskadi

Aurkibideanortasun handikoherrialde txikia da4678910111213Euskadi ...made inBilbaoDonostiaGasteizEuskal kostaldeaBerdeaArabako ErrioxaJan eta edanEuskadi propioaTxingudiko badiaGorbeiaGURE PROPOSAMENAKDublinLiverpoolLondresParísBruselasOsloBonnBerlinDusseldorfKolonia MunichFrankfurtStuttgart15 Euskading 4 egun16 Euskading 7 egun17 Euskading 15 egun18 Kultura19 Gastronomia eta ardoa20 City Breaks21 Done Jakue bidea22 Landa23 Natura24 Hondartza25 Turismo aktiboaA CoruñaVigoSantiagoMilanTenerifeLanzaroteKanaria HandiaFuerteventuraLisboa MadrilBadajozJerezAlacantSevillaMalagaBartzelonaPalmaRoma26 Informazio praktikoa27 Bilboko planoa28 Donostiako planoa29 Gasteizko planoa30 Errepide-mapa

Euskadi nortasun handiko herrialde txikia da.Bere kokapen geografiko pribilegiatua –Europarenhegoaldean, estatu espainiarraren iparralde berdeaneta Frantziaren ondoan– eta bere tamaina txikia –denahurbil duela– direla-eta, Euskadi helmuga turistiko osoada urte osoan zehar.Euskadik bizirik eusten dio bere hizkuntzari, euskarari.Europako hizkuntzarik zaharrena da eta bere ezaugarrinagusi, propio eta berezitua, lurra eta bere ohiturakmaite dituena.Euskadi mundu asko da aldiberean. Arrantzale-herria da,baina baita artzain-herria ere.Olagizonen, eta aldi berean,enpresarien mundua. Udatiarrenaeta langileena. Beti berde dagoenlurrari errotutako marinel etajornalarien aberria ere bada.Badakigu, Euskadin parajeek,mendiek eta kostaldeekistorio hauek eta beste batzukxuxurlatzen dituztelako, etahoriek, aldi berean, euskalherriaren Historia osatzen dute.Euskadi bere hiru lurraldeeneta bertan bizi diren bi milioipertsonen batura da: Bizkaia,Gipuzkoa eta Araba, eurenñabardura, alde, baztereta nortasunekin. Bizkaiaahizpa industriala bada, Bilboeredugarriak gobernatua,Gipuzkoa lurralde landatarragoaagertzen zaigu, eta horretanDonostiaren ifrentzu aristokratikoeta dotorea nabarmentzen da.Araba, berriz, biztanle gutxikolautadak dituen lurra da, etahiriburu bat, Gasteiz, ondobizitzearen eredua.Euskadi bidegurutze bateanjarrita dago, Europarako atariada, eta Iberiar Penintsula etaKontinente Zaharra lotzendituzten bideak elkartzendira bertan. Ahots propioa etamilaka urtekoa du leku honek,euskara; etorri, ibili, ezagutueta, behar bada, maitatzekohelmuga. Estatuko per capitaerrenta handienetako bat dueuskal lurraldeak, eta ateakparez pare irekita dauzka.Bere herri eta hirienak ez ezik,munduan estimatuenetakoa densukaldekoa ere bai.Euskadi bizi duen jendea erebada. Euskadi jatorra, beroa etaatzerritarrari irekia da.Euskadi helmuga ezinaproposagoa da hitz egin,begiratu, sentitu, entzun, ukitueta, azken batean, estimulueibihotza irekitzeko.www.euskaditurismo.net4/5

Guggenheim ez ezik, kalitatean eta modernotasuneaneuropar hiri handiekin lehiatzen den hiri ikasi etabizigarria.gaurko Bilbo collageberritzailea da, mundukoabangoardiako arkitekturarenfigura gorenetako batzuenparte-hartzeari esker. Bizkaitarhiribildua Frank O. Gehrykdiseinatutako GuggenheimBilbao Museoa babestenduen titanioak osatzen du;baina baita Norman Fosterekmetroaren sarrerakestaltzeko pentsatutakokristalak ere; Isozaki Ateadorreak –Arata Isozakijaponiarrarenak– bezalakohirigintzako erronka berriakahalbidetzen dituen altzairuak;edo Bilboko aireportuarenzuri orbangabeak, Euskadikohandiena eta SantiagoCalatravak diseinatua.nagusiek dendak dituztebertan–, kulturaren eta jaienarloan eta arreta berezizzaintzen ditu opera- etaantzerki-denboraldia; udakorock eta pop kontzertueneskaintza oparoa; antzerkietadokumental-lehiaketak,eta jai-egutegia, bereziki AsteNagusia, abuztuan.Azken bi hamarkadetan,Bilbok erabat aldatu dubere fisonomia. Gaur eraikinerakargarriz eta pasealekuatseginez betetako hiria da.Euskadiko hiririk dotoreena eta bere badia ederra itsasorabegiratzeko leiho egokiena dira.Bilbo turismo, kultura etamerkataritzarako helmugaerakargarria da gaur,euskal tradizioaren mailakogastronomia-eskaintza duena.Ibilbideen eskaintza zabaladu ibiltari laxoentzat. Zergeldiezina da merkataritzaren–nazioarteko moda-firmaERRIBERAKO AZOKAzaharra etaGUGGENHEIM MUSEOikusgarria Nerbioiibaira begira daude.Bizkaitar hiriburuakazken bosturtekootanizan duen garapensinestezina erakustendute bi eraikinek.*INFO WEBwww.bizkaia.netwww.bilbao.netwww.guggenheim-bilbao.eswww.puente-colgante.comwww.getxo.netwww.euskalduna.netwww.cafesdebilbao.netwww.portugalete.orgdonostia fina eta bakarrada, eta bizi-kalitatearen, ondojatearen, eta hondartzetan,kale frantsestuetan etaespazio erromantikoetanpaseo amaigabeak egitearensinonimoa. Euskalhiriburuetan turistikoenaeuropar burgesia hartzekoXIX. eta XX. mendeetanaltxatutako eraikinak oraindikzutik dituen hiri modernoa da.Baina arkitektura-proposamenberriak gaineratzen dituen hiribizia ere bada, Rafael Moneokdiseinatutako Kursaal Zentroalekuko.Eraikin zaharrenetakobatzuk Alde Zaharrean daude.Zabalgunea XIX. mendearenamaieran sortu zen, Parisenedo Bartzelonaren antzera.Urumea ibaiak bitanzatitzen du hiria, eta horrengainetik Euskadiko zubirikpolitenetako batzuk igarotzendira.Nortasun propioa dutenhiru hondartzak –Ondarretak,Kontxak eta Zurriolak–ahalbidetzen dute hiriarenelkarrekintza itsasoarekin.Munduan ez dago metrokoadroko Michelin izargehiago duen hiririk, etahorrek paradisu bihurtzendu Donostia mokofinentzat.Pintxoz betetako barrak etaberdura-azoka tradizionalenkolorea nabarmenak dira.Donostia merkataritzako etaaisialdiko gune garrantzitsuaere bada, eta kultura-eskaintzabizia du, NazioartekoZinemaldia bandera-ontziduela.Donostia ederramunduanmetro koadrokoMichelin izargehien dituenhiria da.*INFO WEBwww.sansebastianturismo.comwww.gipuzkoaturismo.netwww.jazzaldia.comwww.sansebastianfestival.comwww.eduardo-chillida.comwww.aquariumss.comwww.kursaal.orgwww.sansebastianreservas.comwww.euskaditurismo.netKONTXAKOHONDARTZAKbadiaren bistaikusgarriak ditu etaerreginak, printzesak,nobleak eta zinemakoartistak izan dirabertan eguzkitan.ZURRIOLA handituaaproposa da surfeanaritzeko. MariaKristina erreginakarkitekto ingelesbati enkargatu zionMIRAMAR JAUREGIAeraikitzea.6/7

Katedrala eta erdialde historikoaz gain, ondare aberatsekoeta hirigintza moderno, planifikatu eta atsegineko hiria.Euskal kostaldearen 250 kilometroak hondartzak,itsasadarrak, padurak, labarrak, arrantza-herriaketa natura malkartsu eta aberatsa dira, eta itsasobizi eta urdin-urdina.GASTEIZko erdialdehistorikoak oinezkoenalde ugari dituaisialdirako aproposak:adibidez, ANDRAMARI ZURIARENPLAZA. KATEDRALZAHARREAN garatzenda Ken Follett idazlegalestar ospetsuaren‘Un mundo sin fin’lana.ez dago euskal hiririkGasteizek baino titulu etaagiri gehiago duenik. Batetik,Euskadiko hiriburua da.Bestetik, autonomia Erkidegokopolitika- eta administrazioguneaeta Eusko Jaurlaritzarenegoitza. Funtzio horietatikharago, adurra, distira propioaeta erabateko nortasuna dituenhiria da Gasteiz, eta bizi-kalitatehandiena duen herrietakobat bihurtu du horrek. Berearrakastaren gakoa? Bizitzadarion erdialde historikoa,oinezkoen alde ugari, etaherritarreko berdegune-indizehandienetako bat Europa osoan.Euskal hiriburuarenharribitxi hiritarra berealde zaharra da, Erdi Aroanjaioa eta bakarra Euskadin,Gasteiz ondo planifikatutakohirigintza, lorategi-zona etaoinezkoen aldeen bilduma bat da,hiritarraren gozamenerako.jauregitxo errenazentistazeta erromanikoko eraikinezbeteta dagoelako. KatedralZaharrak Ken Follett idazlegalestarraren ‘Un MundoSin Fin’ eleberriarekin duenloturak Gasteizen izenamunduan zabaldu du. Egileaktenpluaren zaharberritze-lanakbisitatu zituen, jendeari irekitabaitaude, eta produktu turistikoarrakastatsua bihurtu dira.Alde zaharretik kanpo, XIX.mendeko zabalgunea oinezkoenalde erosoa da, eta begiratokipolitak dituen merkataritzagunenagusia. Hiria parkesortabaten bidez luzatzen da,eta Zadorrako bide berdeaneta hondartza bihurtzen direnurtegietan txangoak eginez osadaiteke ibilbidea.Kultura Gasteizen besteindargune bat da: museoaukeraanitza du, Artium, ArteGaraikideko Euskal Zentro-Museoa gailen dela, eta zenbaitekitaldi, hala nola Jazzaldia,Azkena Rock Festival etaNazioarteko Antzerki Jaialdia.*INFO WEBwww.artium.orgwww.vitoria-gasteiz.orgwww.alavaturismo.comwww.catedralvitoria.comwww.jazzvitoria.comwww.azkenarockfestival.comwww.kenfollettvitoria.comeuskadi itsasoa da. Izatez,kostaldeak 250 kilometrotikgora ditu, Kantauri itsasoaribekoz beko begiratzen diotenak.Harreman horrek, batzuetanalai, besteetan trumoitsu,euskal kostaldea hamaikamodutan zizelkatu du, etakosta-profil anitz, moldakoreta zeharo ezberdina sortu du.Hortxe dute hitzordua hirihondartzek,hareatza basatiek,uharte bakartiek, edertasunulergaitzeko itsasadarrek, labarzorabiagarriek, erakarpenintenporaleko arrantza-herriekedo munduan bakarrak direnarroka-egiturek.Oraindik itsas munduarilotutako ekonomiak dituztenherriei –Bermeo, Ondarroa,Getaria...– eta Donostia edoZarautz bezalako herrienerromantze turistikoariHondarribiko, Orioko edoGetxoko kirol-portu modernosortu berriak gehitu beharzaizkie.Euskadi itsastarrarenbisitaldia ez litzateke osoaizango paisaiaren mugarrinagusietako batzuk gabe.Bizkaia zubia mota horretakobakarra da oraindik abiandena. Gaztelugatxeko SanJuan, Bizkaiko lurretan horiere, gainean baseliza batduen uharte bat da, lehorreraeskailerez osatutako korridorebatez lotua. Urdaibaikoitsasadarraren bokalearenondoan dago, biosferarenerreserba izendatutakoespazio natural eder batean.Gipuzkoan sartuta, GetarianSan Anton uhartetxoatopatuko dugu, sagu-forma etatxakolin-mahastiak direla-etaospetsua. Frantziako mugarenondoan, Hondarribia apainakEuskadiko marinel-auzo petopetoenetakobat aurkezten du.Done Jakue bideak, mendeetanzehar, bazter txundigarriakerakutsi ditu: Zumaiako labarharrigarriak eta mareartekozabalgunea, Plaiaundikohezegunea Hondarribian, edoGernikako herri historikoa.*INFO WEBwww.gipuzkoaturismo.netwww.bizkaia.netwww.zarautz.orgwww.urdaibai.orgwww.getaria.netwww.bermeokoudala.netwww.lekeitio.comKostaldetik Santiagora daraman bidea gogorraeta exijentea da, baina Euskadiko kostaldearenirudi apartak oparitzen ditu.ZARAUZkohondartza polita,Gipuzkoan, etaLEKEITIOkoa,Bizkaian, EuskalKostaldeko bi tokituristikoenetakoakdira.www.euskaditurismo.net8/9

Gure Berdea,herri, haran etamendiak, historiabaten eta milakaurteko tradiziobizi batzuen islada, eta agertokinatural bat.osorik, edo ia osorik,Euskadi berdez janzten da.Berdea, pigmentu bat ez ezik,izateko era bat eta euskalkulturaren eta tradizioen islaere bada.Landako berdean Euskadikoerlijio-monumenturikgarrantzitsuenetako batzukdaude.Esaterako, GipuzkoakoAntiguako baseliza,Zumarragan, erromanikoarengaraian eraikia.Estetikaren beste muturrean,Arantzazuko Amarensantutegian bi euskal artistaplastiko ospetsuk hartu zutenparte: Eduardo Txillidaketa Jorge Oteizak. Ondoan,Azpeitian, multzo barrokobakana eraiki da: LoiolakoSan Inazioren basilika.Bizkaian badira hori bezainesparru magikoak, hala nolaZiortzako kolegiata, Santiagoradoan kostaldeko bidean, edoUrkiolako santutegia.Euskadik zazpi parke naturaleta bost biotopo babestu ditugainera. Berdea kultura erebada. Landa-ingurunea etaetnografia eskutik doaz maiz:Astigarragako (Gipuzkoa)Sagardoetxea, sagardoarensekretuak kontatzen dituena;Agorregiko (Gipuzkoa)edo El Pobaleko (Bizkaia)burdinolak, Elosuko (Araba)Euskal Buztingintza Museoa;Idiazabal (Gipuzkoa) gaztarenabezalako interpretazio-zentrogastronomikoak; baserriberreskuratuak Artean(Bizkaia) edo Igartubeiti, Ezkio-Itsason (Gipuzkoa), landakoantzinako egunerokotasunaazaltzen duena.Turismo berdearen eskaerarilekua egiteko, Euskadik badulanda-ingurunean ezin hobetointegratutako ostatu-sare zabalbat.*INFO WEBwww.alavaturismo.comwww.gipuzkoaturismo.netwww.bizkaia.netwww.nekatur.netwww.goierriturismo.comwww.santuariodeloyola.orgwww.monasteriozenarruza.netwww.arantzazu.orgwww.zerain.comwww.artea-udala.orgwww.cuadrilladeanana.esNortasuna eta izaera dutenmuseo etnografikoak ugariak dira,eta baserriaren, burdinolen edoohiko produktu gastronomikoensekretuak xehatzen dituzte.Euskadiko Berdeakultura da,BASERRIAri lotutakotradizioak, eta parajenatural ederrak, halanola AIAKO HARRIKOmendi-hegalak, nonardi latxak bazkatzendiren.Arabako Errioxa lurralde bakarra da eta jainkoekbedeinkatua. Gorriek eta arreek ematen diete kolorea lurhoni, bere ardoei eta herriei.hogei mende atzerago,erromatarrak Euskadirenhegoaldeko paraje hauetanagertu ziren. Mahatsondoaekarri zuten eta leku honenpatua betiko aldatu zuten.Arabako Errioxa mahatseneta upelen lurra da, eta herrigotortu, eliza gotiko etajauregitxoena.Upategi nagusiak ez dirairaganean geratu; aitzitik,itzal handiko arkitektoen eskuutzi zuten euren instalazioakzaharberritzea. Arkitekturairaultzahorren adierazgarririkhoberenak Ysios upategiakdira, Santiago Calatravaksortuak; Marqués de Riscaleta bere hotel distiratsua,Frank O. Gehryk diseinatua;Philippe Mazieres-en Viña Real,edo Baigorri, Iñaki Aspiazukpentsatua. Arabako Errioxakomahasgintza- eta ardogintzaeskaintzamota guztietakoupategiekin osatzen da, etagehienak bisita daitezke.Laguardia eskualde osokoherri nagusia da, harresitutakoesparru polit bat, eta ardoarenbidea izenekoari ekitekoabiapuntuetako bat. ArabakoErrioxak herri monumentalenkatalogo bat du: Peñacerrada-Urizaharra, Labraza, Bastida,Bilar, Samaniego eta Eltziego,esaterako.Erakarpen geografikoeta naturalak ArabakoErrioxaren beste indargunebat dira. Nabarmena da Toloñomendikatearen profil erronkajotzailea,gozokia ibiltarientzat,edo Guardiako aintzirak:horien ur-maila botatako eurienaraberakoa da eta horrekitxura aldakorra ematen die,eurien arabera eraldatu egitenbaitira.*INFO WEBwww.turismoriojaalavesa.comwww.rutadelvinoderiojaalavesa.comwww.laguardia-alava.comwww.alavaturismo.comwww.labastida-bastida.orgwww.riojalavesa.comwww.villa-lucia.comwww.elciego.comwww.rioja-alavesa.esArabako Errioxan mahatsondo, mahasti,mahats eta ardoak paisaiaren zati banaezinakdira duela mende batzuetatik hona.CALATRAVA edoGEHRY bezalakomunduko arkitektorikhoberenekdiseinatutakoupategiak eta erdiaroko udal politaknabarmenak diraARABAKO ERRIOXAKOLAUTADETAN.www.euskaditurismo.net10/11

Jan eta edanEuskadiko edozein txokotan jan eta edatea denon eskudagoen luxua da. Lehengai bikainetan oinarritutako“egile-sukaldaritza” aparta batez gozatzea da.Euskadi, denon herriaPropioa, esklusiboa eta berezia. Horrelakoa da Euskadi,mendi eta haranena; pintxo eta gastronomia-elkarteena;trikuharri eta santutegiena. Leku komunena eta, aldiberean, sekretuena.Lehengaia, esku miragarriak eta sormena.Gastronomia Euskadiren nortasunezaugarrietakobat da.gastronomia Euskadikodohainik estimatu etaunibertsalenetako bat da. Ondojatea euskal kulturaren zati batda, eta horregatik gurtzen dirasasoiko produktu naturalaketa lehengaiak. Adibiderikhoberena Donostian aurkidezakegu, munduan metrokoadroko Michelin izar gehienduen hiria. Aski da esateahiriko hiru jatetxek badituztelagidaliburu famatuaren sarigorenak, eta bederatzi izarbatzen dituztela. Gipuzkoaosoko jatetxeek hamasei dituzteguztira.Jaki horiek osatzeko, ezdago lagun hoberik ArabakoErrioxako ardoak baino,Errioxa Jatorrizko DeiturarenKontseilu Arautzailearenkontrol-esparruaren barruaneginak. Euskadik baditugainera mahasgintzakojatorrizko beste izendapenbatzuk, hala nola txakolina(Bizkai, Araba eta Getariakoa),ardo zuri, pindartsu, fresko etadinamikoa.Pintxoek aipamen bereziamerezi dute. Miniaturazkosukaldaritza izenekoakaurrekaririk gabekosofistikazio-prozesu bat izandu azken urteotan: sorkuntzakgero eta konplexu, zaporetsueta sormenezkoagoak dira,eta barra batzuetan EuskalSukaldaritza Berriaren antzekofenomenoa dago. Hiru euskalhiriburuek zenbait eremudituzte pintxo-jatearen artenoblea praktikatzeko.Azokak eta feriak lekuaproposak dira Euskadikobaserrien egoera neurtzeko.Ezagunenak eta ikusgarrienakdira astelehenetan Gernikan(Bizkaia) izaten dena;asteazkenetan Ordizian, etalarunbatetan Tolosan, biak ereGipuzkoan.*INFO WEBwww.euskaditurismo.netwww.sansebastianturismo.comwww.turismoriojaalavesa.comwww.ordizia.orgwww.tolosakoudala.netwww.gernika-lumo.netwww.euskolabel.netwww.idiazabal.infowww.bizkaikotxakolina.orgwww.txakolidealava.comwww.getariakotxakolina.orgeuskal lurraldeak makinabat topiko ditu, baina berebiztanleentzat ere esploratugabeko lekua da, eta horrekesklusiboa, berezia eta munduguztiari irekia bihurtzen du.Euskadiren orografiamalkartsuak bere biztanleennortasuna eratu du. Euskadi,mende batzuetatik hona,bidegurutzea, pasabideaeta Kantauriko eta IberiarPenintsulako korridorerakoate monumentala da. Horrekbeste kultura batzuekinlur abegikorra bihurtu duEuskadi eta, aldi berean, berenortasunarekin arretatsua.Nazioarteko zenbait idazlek,bidaiarik eta artistak jasotautzi dituzte EuskadirenganakoGida turistikoetanaipatzen ezden Euskadiezezagun bat erebadago: azokatradizionalena,euripeko paseoenaeta elkartegastronomikoena.laudorioak. Rousseautxundituta geratu zenGernikako arbolaren itzalpeanhartzen ziren erabakidemokratikoekin; Victor Hugoliluratuta geratu zen PasaiDonibaneren edertasunarekin,eta duela gutxi, Woody AllenekDonostiako NazioartekoZinemaldia hautatu zuen‘Melinda eta Melinda’ filmamunduari aurkezteko.Euskadi ezagutzea euskalherria ezagutzea da, bizimodubat, izateko, ulertzeko era bat,historia eta modernotasuna,ausardia eta noblezia, jaiaeta lan tinkoa konbinatzendituena. Euskaldunak izaeraintegratzaileko jendea dira,munduari irekiak, eta buruzeta bihotzez libre direnbidaiariei ongietorria egitendiete. Horiekin bat egitekomodurik hoberena tokikoospakizunetan parte hartzeaedo pintxo-tabernak bisitatzeada.Gidaliburuetan aipatzen ezden Euskadi bat ere badago:azoka tradizionalak, arrantzaportuak,edo labar, faroedo itsas pasealekuetakoosteratxoak Kantauri itsasoagozakaitz agertzen deneaneta euria goitik behera ariduenean, baina baita ezkerretikeskuinera ere, haizeakastinduta. Horixe da Euskadipropio, berezi, esklusiboa; ikusieta bizitzekoa, ezagutu etaulertzekoa, jan eta edatekoa,atseden hartu eta jardutekoa,berdea eta urdina, atsegina etaadiskidea.www.euskaditurismo.net12/13