02.02.2013 Views

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>Teatris</strong>, <strong>musikis</strong>, <strong>kinosa</strong> <strong>da</strong> <strong>qoreografiis</strong> <strong>saxelmwifo</strong> muzeumi<br />

wels gaqalkedonitebuli <strong>da</strong> somexTa mier devnili<br />

mRvdelTmoZRvari sakuTar sofelSi <strong>da</strong>brun<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

zvarTnocis tipis eklesiis mSenebloba <strong>da</strong>iwyo. nersesis<br />

eklesiis sakurTxeveli (qveviT TaRebiT gaxsnili<br />

afsidi) CarTulia arsebuli taZris struqturaSi<br />

_ es iyo eqsedrebiT gaxsnili tetrakonqi, romelsac<br />

mrgvali garSemosavleli ertya (i. giviaSvili, i. koplataZe,<br />

“tao-klarjeTi“. Tbilisi, 2004. gv129)<br />

nersesi gar<strong>da</strong>icvala 661 wels, xolo misi eklesia<br />

iSxanSi, rogorc Cans, maleve <strong>da</strong>ingra murvan yrus<br />

736-738 wlebis <strong>da</strong>msjeli laSqrobebis Sedegad.<br />

<strong>da</strong>ngreuli taZris aRorZineba IX saukunis I naxevar-<br />

Si momx<strong>da</strong>ra. es procesi grigol xancTelis <strong>da</strong> misi<br />

diswulis _ sabas saxels ukavSirdeba. giorgi mer-<br />

Culis cnobiT bagrat I kurapalatisa <strong>da</strong> misi Zmebis<br />

nivTieri <strong>da</strong>xmarebiT sabam nerse episkoposis taZris<br />

nangrevebze xelmeored aago iSxnis axali kaTedrali<br />

(e.TayaiSvili, 1917 wlis arqeologiuri eqspedicia<br />

samxreT saqarTveloSi. Tbilisi, 1960. gv. 8).<br />

XI saukunis pirvel naxevarSi taZarma orjer ganica<strong>da</strong><br />

mniSvnelovani ga<strong>da</strong>keTeba. pirvelad <strong>saqarTvelos</strong><br />

mefis giorgi I-is dros (1014-1027), razec<br />

metyvelebs samxreTi mklavis karis monoliTur timpanze<br />

Sesrulebuli warwera (Cvens mier mikvleuli<br />

warwerac amave kedelze fiqsirdeba). testi<strong>da</strong>n cxadi<br />

xdeba, rom aw ukve gamqrali karibWe giorgi I-is dros<br />

augiaT <strong>da</strong> taZris momgebeli antoni iSxnis episkoposi<br />

yofila (v. jobaZe, adreuli Sua saukuneebis qarTuli<br />

monastrebi istoriul taoSi, klarjeTsa <strong>da</strong> SavSeT-<br />

Si. Tbilisi, 2006. gv. 240)<br />

meore <strong>da</strong> ufro vrceli ga<strong>da</strong>keTeba bagrat IV-is<br />

zeobaSi (1027-1072), 1032 wels momx<strong>da</strong>ra, <strong>da</strong>mkveTi<br />

iSxnis mTavarepiskoposi antoni, xuroTmoZRvari<br />

ki iovane morCaisZe yofila (iqve, gv.241). am dros<br />

taZarze safuZvliani samuSaoebi Catarebula gumbaTi<br />

ga<strong>da</strong>uxuravT moWiquli kramitiT, misTvis <strong>da</strong>umatebiaT<br />

sarkmlebi, fasadebi kveTili ornamentirebuli<br />

sarkmlis sapireebiTa <strong>da</strong> portalebiT SeumkviaT, uxvad<br />

gamouyenebiaT wnuli ornamentebiT gamoqan<strong>da</strong>kebuli<br />

jvrebic. am safuZvliani ga<strong>da</strong>keTebis Sedegad un<strong>da</strong><br />

gamqraliyo giorgi I-is mefobaSi aSenebuli <strong>da</strong>savleTi<br />

mklavis karibWe (v.jobaZe, adreuli Sua saukuneebis<br />

qarTuli monastrebi istoriul taoSi, klarjeTsa<br />

<strong>da</strong> SavSeTSi. Tbilisi, 2006. gv.227; i.giviaSvili,<br />

i.koplataZe, tao-klarjeTi. Tbilisi, 2004.gv133).<br />

didi saxecvlileba ganucdia uSualod samxreTis<br />

fasadsac, 1032 wlis ga<strong>da</strong>keTebis dros xuroTmoZRvars<br />

“giorgi I-is droindeli mxolod karakini <strong>da</strong><br />

misi warwera <strong>da</strong>utovebiaT xel-uxlebeli, <strong>da</strong>narCeni<br />

ki yvelaferi (karis momrgvalebuli saTauri horizontuli<br />

quslebiT, CarCoebiT, ormagi grexili<br />

svetebi, faqizi wnulebi <strong>da</strong> sxv.) xelaxla gaukeTebiaT,<br />

zustad iseTive samkaulis msgavsad, taZris samxreTi<br />

kedlis sam sarkmels rom amkob<strong>da</strong> im mxares, sa<strong>da</strong>c<br />

kari iyo“ (e. TayaiSvili, 1917 wlis arqeologiuri<br />

eqspedicia samxreT saqarTveloSi. Tbilisi, 1960. gv.<br />

39).<br />

amdenad, cxadia, rom taZris samxreTi kedlis<br />

dRevandeli saxe safuZvliani restavraciis Sedegia,<br />

swored amiT aixsneba Cvens mier mikvleuli warwerebis<br />

esoden fragmentulad <strong>da</strong> uwesrigod CaSeneba<br />

samxreTi fasadis ze<strong>da</strong> registrSi. Tumca es faqti<br />

kidev erTi mosazrebisaken gvibiZgebs, advili Sesa-<br />

Zlebelia rom dRes ukve gafantuli warwerebi Tavis<br />

droze giorgi I-is mefobaSi, anton iSxnis episkoposis<br />

TaosnobiT agebul karibWes amSveneb<strong>da</strong>. Tu am azrs<br />

marTebulad CavTvliT maSin Tr<strong>da</strong>tis Zis vinaobac<br />

SegviZlia vivaraudoT.<br />

giorgi I-is epoqaSi, kerZod ki 950-1020 wlebSi imdroindeli<br />

kavkasiisa <strong>da</strong> bizantiis imperiis xuroTmoZRvarTa<br />

Soris gansakuTrebulad saxelmox-<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

veWili Tr<strong>da</strong>ti gax<strong>da</strong>. arqiteqtor Tr<strong>da</strong>ts miandes<br />

konstantinopolis wmin<strong>da</strong> sofiis taZris gumbaTis<br />

aRdgena, manve aago anisis kaTedrali, mas <strong>da</strong>ukveTes<br />

eklesiis mSenebloba kaTolikosis rezidenciaSi<br />

arginSi (985 w) <strong>da</strong> gagik II samreklos aRmarTva (1001-<br />

1005 ww axlo periodi). Tr<strong>da</strong>ts miaweren marmaSenis,<br />

sanainisa <strong>da</strong> axpatis mTavari taZrebis mSeneblobasac<br />

(К.Маранчи,«Архитектор Трдат и купол Святой Софии»,<br />

Jurn. “Анив” N4, 2006 ). amdenad, cxadia rom xuroTmoZRvris<br />

vinaoba <strong>da</strong> ostatoba kargad iqnebo<strong>da</strong><br />

cnobili <strong>saqarTvelos</strong> samefo karisTvisac, miTumetes<br />

giorgi I-isTvis, romelsac vaspurakanis somxuri<br />

samefos mefis seneqerim arwrunis qaliSvili<br />

hyav<strong>da</strong> colad. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare advili SesaZlebelia<br />

qarTvel mefes iSxanSi mimdinare ganaxlebiTi<br />

samuSaoebis dros Tr<strong>da</strong>tis ojaxisaTvis miemarTa,<br />

Sua saukuneebSi xom xelosnoba memkvidreobiT ga<strong>da</strong>dio<strong>da</strong><br />

mami<strong>da</strong>n Svilze, arc isaa gamoricxuli, rom<br />

Tr<strong>da</strong>tis ze<strong>da</strong>mxedvelobiT samuSaoebs uSualod<br />

misi Svili xelmZRvanelob<strong>da</strong>. amitom iSxnis kedelze<br />

mikvleuli warwera Zvirfasi SenaZenia saxelganTqmuli<br />

xuroTmoZRvris biografiisTvisac. es warwera<br />

Tr<strong>da</strong>tis biografiis kidev erT saintereso detals<br />

usvams xazs, misi Zis qarTuli eklesiis kedelze,<br />

qarTulad moxsenieba xom ar niSnavs imas, rom es<br />

saxelganTqmuli ojaxi qarTuli garemos <strong>da</strong>, aqe<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare, qalkedonituri samyaros wevri iyo.<br />

giorgi I-is karze es Cveulebrivi movlena gaxl<strong>da</strong>T,<br />

saukeTeso magaliTi mefis meuRle, <strong>saqarTvelos</strong> dedofali<br />

mariam arwrunia, romlis sulieri moZRvari<br />

giorgi mTawmindeli iyo. am garemoebas imitom<br />

vusvamT xazs, rom Znelad warmosadgenia, qarTuli<br />

taZris kedelze araqalkedoniti xuroTmoZRvris<br />

saxeli <strong>da</strong>etanaT. Tumca, asec rom iyos, <strong>da</strong>moukideblad<br />

konfesiisa, faqtia, erT-erTi saukeTeso arqiteqtori<br />

amierkavkasiaSi qarTveli mefis qarTul<br />

SekveTas asrulebs. Sesabamisa<strong>da</strong>c, iSxnis kedelze<br />

warwera Cndeba mxolod qarTul enaze, kaligrafiuli<br />

asomTavruliT. isic aSkaraa, rom iSxnis mar-<br />

Tlamdidebluri kaTedris aRdgenis dros qtitorebi<br />

xuroTmoZRvris aRmsareblobas saTanado<br />

yuradRebas miaqcevdnen.<br />

meore CvenTvis saintereso warwerebis rigi samxre-<br />

Tis kedlis <strong>da</strong>savleTiT mdebareobs. igi ori didi<br />

fragmentisagan Sedgeba, pirveli fragmenti oTx<br />

qvazea ganawilebuli, meore ki xuTzea warmodgenili.<br />

wakiTxvis Semdeg cxadi gax<strong>da</strong>, rom meore SemTxveva-<br />

Si qvebi Tanmimdevrulad Cawyobili _ striqonebi<br />

qviSaqvis kvadrebze Sinaarsis mixedviT grZeldeba.<br />

pirvel fragmentze ki es principi an aRreulia an warwera<br />

imdena<strong>da</strong>a <strong>da</strong>zianebuli, rom frazebis amokiTxva<br />

dRes ukve SeuZlebelia (sur 2).<br />

# #2 1 (01) (01) 24.02.2011<br />

01.09.2009 5

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!