30.01.2013 Views

samecniero-popularuli Jurnali

samecniero-popularuli Jurnali

samecniero-popularuli Jurnali

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

<strong>samecniero</strong>-<strong>popularuli</strong> <strong>Jurnali</strong><br />

#1 (01) 20.11.2009<br />

# 1 (01) 01.09.2009 1


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

mTavari redaqtori<br />

giorgi kalandia<br />

saredaqcio jgufi<br />

Tamar natroSvili<br />

rati gumaSvili<br />

gubaz megreliZe<br />

2<br />

mail@artpalace.ge<br />

gamodis kvartalSi erTxel<br />

gasayidad ar vrceldeba<br />

JurnalSi ganTavsebuli masalebis<br />

raime saxiT gamoyeneba<br />

SeTanxmebuli unda iyos<br />

redkolegiasTan<br />

sarCevi<br />

Tamar natroSvili<br />

redaqtorisagan ............................................................... 3<br />

giorgi kalandia<br />

xelovnebis sasaxlis arqiteqtura .................................... 4<br />

meri macaberiZe<br />

SoTa xuciSvili ............................................................... 6<br />

mzia merkvilaZe<br />

zurab anjafariZis vokaluri Semoqmedeba ..................... 10<br />

maia naglaZe<br />

unikaluri adamianis unikaluri nivTi .......................... 12<br />

qeTevan keleptriSvili<br />

kino, rogorc anTropologiuri fenomeni ................ 15<br />

rubrika moamzada marina goZiaSvilma<br />

fotorubrika ................................................................ 18<br />

qeTevan uznaZe<br />

erTi afiSis istoria .................................................... 20<br />

rubrika moamzada Tamar maisuraZem<br />

MEMOIR ............................................................................ 22<br />

lali xositaSvili<br />

erTi saRamo da bevri sixaruli ................................... 28<br />

xaTuna kikvaZe<br />

"kalmis wveri Sens sakadriss veras SemogvTavazebs" ...... 30<br />

rubrika moamzada maka kukulavam<br />

kinoafiSa ...................................................................... 32<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

redaqtorisagan<br />

Tamar natroSvili - aRmosavleTmcodne.<br />

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da<br />

qoreografiis saxelmwifo muzeumis saganmanaTleblo<br />

programebis xelmZRvaneli.<br />

es is muzeumia, sadac warsuli TanamedroveobaSi aRibeWda<br />

Artpalace – <strong>Jurnali</strong>saTvis es araqarTuli saxeli im muzeums<br />

vesesxeT, romelsac ufro vrclad saqarTvelos Teatris,<br />

musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi hqvia.<br />

saxelis garda muzeumis zogad Tematikasac ar avuareT gverdi<br />

da mkiTxvels Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis Sesaxeb<br />

statiebs vTavazobT.<br />

muzeumSi, romelic 1927 wels daarsda, 300, 000 eqsponatia daculi.<br />

fondebi da arqivebi wlebis ganmavlobaSi muSavdeboda,<br />

mimdinareobda mecnieruli kvleva, ris Sedegadac auarebeli<br />

masala dagrovda, romelic, samwuxarod, farTo mkiTxvel-<br />

TaTvis xelmisawvdomi ar iyo.<br />

Artpalace - is ideac swored am muzeumma warmoSva: Segveqmna <strong>Jurnali</strong>,<br />

sadac mkiTxveli yovel nomerSi waikiTxavs mravalferovan<br />

<strong>samecniero</strong>-popularul statiebs Teatris, musikis, kinosa<br />

da qoreografiis, zogadad xelovnebis Sesaxeb.<br />

pativiscemiT,<br />

Tamar natroSvili<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

# 1 (01) 01.09.2009 3


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

ukve ori saukunea, saqarTvelos dedaqalaqs<br />

unikaluri sasaxle amSvenebs. kargareTelis<br />

quCa, sadac nagebobaa aRmarTuli, XIX saukunis 60ian<br />

wlebSi baRis (SemdgomSi pirogovis) quCad<br />

iwodeboda. am adgilas germanelma kolonizatorebma<br />

ulamazesi baRnarebi gaaSenes. quCasac<br />

saxeli swored aqedan gamomdinare daerqva.<br />

teritoriis didi nawili avstriis imperiis<br />

qveSevrdoms, franc titels ekuTvnoda. 1895<br />

wels titelis qaliSvils, emilias paule (paul)<br />

fridrix SternisaTvis am quCaze sasaxlis mSenebloba<br />

SeukveTavs. rogorc Cans, es proeqti<br />

srulad ver ganxorcielda... man saxecvlileba<br />

ganicada, radgan, savaraudod, nageboba mSeneblobisas<br />

germanelma princma qarTveli mandilosnisTvis<br />

Seisyida. es istoria sasaxles<br />

met momxibvlelobas matebs. cnobilia, rom<br />

1882 wels ruseTis imperatoris naTesavma,<br />

warmoSobiT germanelma konstantine petres<br />

Ze oldenburgelma (1850-1906) qalaq quTaisSi<br />

ulamazesi qalbatoni, Tavad dadianis meuRle,<br />

agrafina jafariZe gaicno. princi imdenad<br />

moixibla qalis mSvenierebiT, rom misi ojaxuri<br />

mdgomareoba arad Caagdo da siyvaruli<br />

gaumxila. oldenburgelis mxurvale grZnobam<br />

agrafinas qmaric daaviwya da movaleobac.<br />

Seyvarebulebma quTaisi datoves da sacxovreblad<br />

TbilisSi gadmovidnen. princma qmrisa-<br />

4<br />

paul fridrix Sterni<br />

xelovnebis sasaxlis<br />

arqiteqtura<br />

gan gamoqceul satrfos emilia titelis miwaze<br />

ulamazesi sasaxle auSena. gadmocemis<br />

mixedviT, am sasaxleSi mogvianebiT<br />

ekaterine WavWavaZis umcrosi vaJi, andria dadiani<br />

cxovrobda. Semdeg ki salome dadianis<br />

meuRle, princi aSil miurati dasaxlda.<br />

im drois erT-erTi saxelganTqmuli arqiteqtori<br />

paul Sterni iyo. misi stili, erTi<br />

mxriv, "aguris goTikis" xasiaTisaa, meore mxriv<br />

ki - did adgils uTmobs islamuri arqiteqturi-<br />

saTvis damaxasiaTebel detalebs. oldenburgelis<br />

sasaxle Sternis Tbilisur tradicias<br />

scildeba. cixe-darbazis tipis nagebobas aqvs<br />

Ria terasa, qvismoajiriani kibe, Sua bastioni<br />

aziduli cicabo saxuraviT da samsarTuliani<br />

koSki saidumlo oTaxiT. mTavar fasadze Tavmoyrili<br />

Seisruli TaRebi, kedelSi Casmuli<br />

vardulebi, moajiris wvrili svetebi goTuri<br />

stilizaciis uCveulo da saintereso nimuSs qmnis.<br />

Senoba or nawilad iyofa. 1900-ian wlebSi<br />

mas samxreTiT ramdenime oTaxi miaSenes. arsebobs<br />

varaudi, rom Sualeduri proeqtis avtori<br />

xuroTmoZRvari aleqsandre rogoiski<br />

iyo. XX-saukunis 40-ian wlebSi ki sabWoTa arqiteqtorebma<br />

Senobas samsarTuliani nageboba<br />

miadges, romlis gare fasadic zustad imeorebs<br />

istoriuli sasaxlis mxatvrul iersaxes.<br />

sagangebod unda aRiniSnos mTavari bas-<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

tionis gerbi. aq farze miTuri cxoveli, monocerozi<br />

anu rqosani cxenia gamosaxuli. es aris<br />

TeTri cxeni Sublze didi rqiT. igi Zvel saber-<br />

ZneTsa da romSi realur cxovelad miiCneoda<br />

da ubiwoebisa da sulieri siwmindis simbolos<br />

ganasaxierebda. berZnul miTologiaSi rqosani<br />

cxeni qalwuli RvTaebis artemidas kuTvnilebaa.<br />

legendis Tanaxmad, TeTri cxeni mouxelTebelia,<br />

misi damorCileba mxolod qalwuls SeuZlia<br />

da isic oqros jaWviT unda daabas. rqosani cxeni<br />

daxatuli hyavs rafaelo santis; igi gamosaxulia<br />

Sotlandiis, kanadis, inglisis gerbebze; aRbe-<br />

Wdilia ivane mrisxanis taxtze. igi aseve figurirebs<br />

Suvalovebis, kudriavcevebis, romanovskebis<br />

da rusiSvilebis sagvareulo gerbebze.<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

agrafina jafariZe, grafinia zarnikau - oldenburgi<br />

rogorc Cans, es simbolo qarTul heraldikaSic<br />

Zveli droidanve gamoiyeneboda.<br />

interess ar aris moklebuli ioane batoniSvilis<br />

cnoba, rom daviT IV aRmaSeneblis gerbze<br />

"cxeni rqosani" iyo gamoxatuli. "Rerbsa ama<br />

mefisa SehsZines cxeni rqosani, romelic moipova<br />

TviT mefeman, mimavalman martod tfilisidan<br />

quTaiss saSeneblad.... ixila mcxeTis<br />

iwroTa adgilTa Sua cxeni ese rqosani, dauZaxa<br />

mefeman... aRudva lagami wmidis giorgis cxenisa...<br />

cxeni igi esreT iyo mkvircxl da mali,<br />

romel erT dRes mividis tfilisdgan quTais<br />

da munidgan qarTls da qarTlidan kaxeTs".<br />

giorgi kalandia<br />

# 1 (01) 01.09.2009 5


WWW.ARTPALACE.GE<br />

SoTa xuciSvili<br />

mxatvari, romelic erT dekoracias ori nawarmoebisaTvis qmnida<br />

Teatraluri mxatvari, SoTa xuciSvili 1950-iani<br />

wlebis bolos gamoCnda SemoqmedebiT asparezze.<br />

rogorc cnobilia, 30-iani wlebis miwurulidan<br />

50-iani wlebis dasawyisamde sabWoTa da, kerZod,<br />

qarTul xelovnebaSi gavrcelda erTgvari viwro<br />

gageba realizmis cnebisa, rodesac aqtualuri Tematika<br />

xSirad ar poulobda Sesabamis mxatvrul formas,<br />

xolo naturalisturad gadmocemuli realoba<br />

gaigivebuliqna realizmTan. xSirad mxatvrul Ziebas<br />

formalizmad naTlavdnen. cxadia, am period-<br />

Sic iqmneboda mniSvnelovani nawarmoebebi, magram,<br />

mTlianobaSi, es calmxrivi tendenciebi aferxebdnen<br />

mxatvrul ganviTarebas. 1950-iani wlebidan<br />

iwyeba am tendenciebis daZleva. metad mniSvnelovani<br />

iyo, rom ufrosi Taobis wamyvan mxatvrebTan er-<br />

Tad axali etapis CamoyalibebaSi didi roli iTamaSa<br />

axalgazrda mxatvarTa mTelma pliadam, romlebic<br />

am wlebSi gamodian samxatvro asparezze. am<br />

axalgazrda mxatvarTa Soris iyo SoTa xuciSvili.<br />

SoTa xuciSvilis Semoqmedebas mkafio saxe aqvs,<br />

radgan kargad icnobda rogorc qarTul sabWoTa,<br />

ise dasavleT evropul da, saerTod, msoflio xelovnebis<br />

saukeTeso nimuSebs.<br />

SoTa xuciSvili 1958 wels aformebs giorgi<br />

erisTavis saxelobis goris dramatuli Teatris<br />

speqtakls - n. vinikovis "rodesac yvavis akacia". samwuxarod,<br />

dekoraciis eskizebi ar SemorCenila, magram<br />

mis warmatebaze metyvelebs is, rom speqtaklis<br />

gaformebis Semdeg igi Teatris mTavar mxatvrad miiwvies.<br />

1958 wlidan sicocxlis ukanasknel dRemde<br />

iq muSaobda.<br />

SoTa xuciSvils, rogorc Teatralur mxatvars,<br />

axasiaTebs gamomsaxvelobiTi saSualebebis<br />

lakonizmi, formis simkveTre da Tetraluri pirobiToba.<br />

speqtaklis pirobiTi gaformeba mis<br />

SemoqnedebaSi TiTqmis yovelTvis emorCileba msaxiobisaTvis<br />

farTo samoqmedebo asparezis Seqmnis<br />

inetresebs. arcerTi zedmeti da gaumarTebeli sagani,<br />

rac xels SeuSlida msaxiobs scenaze moZraobis<br />

dros! yvelaferi, rac scenaze dgas, ferisa da<br />

ganaTebis zemoqmedebis saSualebiT zustad emTxveva<br />

speqtaklis arsis gamovlinebas. dekoracia, sasceno<br />

aqsesuarebi xSirad iZenen garkveul metaforul an<br />

simbolur mniSvnelobas. magram es araa TviTmiznuri.<br />

piriqiT, ise esisxlxorceba gmirebs, rom<br />

bunebrivad, SeumCnevlad erwymis speqtaklis arssa<br />

da aqtiorTa TamaSs. mxatvari fexdafex mihyveba<br />

reJisoris Canafiqrs da zog SemTxvevaSi mxatvris<br />

migneba speqtaklSi mniSvnelovani biZgi xdeba xolme<br />

reJisoruli an dramaturgiuli gadawyvetilebisaTvis.<br />

erTi aseTi magaliTis moyvana SegviZlia<br />

rafiel mamulaSvilis mogonebidan SoTa xuciSvilze.<br />

`goris Teatrma damavala piesa damewera samamulo<br />

omis gmir Tina iosebiZeze. Cavedi Tinas mSobliur<br />

sofelSi - TortizaSi, vnaxe da vesaubre gmiris<br />

mSoblebs, Zmas, naTesavebs, axloblebs, megobrebs,<br />

Tanasoflelebs, erTi sityviT, damigrovda uamravi<br />

masala, romlis safuzvelzec SeiZleboda Tina<br />

6<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

SoTa simonis Ze xuciSvili<br />

Tavisi arcTu xangrZlivi sicocxlis manZilze SoTa xuciSvilma<br />

142 speqtakli gaaforma. ar yofila SemTxveva,<br />

rom misi xelovnebiT ukmayofilo darCeniliyo msaxiobi,<br />

reJisori an mayurebeli. mayurebeli sixaruliT<br />

egebeboda mis mier gaformebul speqtakls, radgan icoda,<br />

rom xelovani raRac axliT gaaxarebda misi niWis<br />

Tayvanismcemlebs.<br />

goris Teatri<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

iosebiZis saxis aRdgena imgvarad, rom damajerebeli<br />

yofiliyo. masala ki Sevagrove, magram<br />

piesis qargis mofiqreba gamiWirda: moqmedeba<br />

unda gaSliliyo TortizaSic da brZolis<br />

velzec (CrdiloeT kavkasiaSi, baltiispireT-<br />

Si). rogor damekavSirebina es ori samoqmedo<br />

asparezi, erTmaneTisagan daSorebuli aseuli<br />

kilometrebiTa da gansxavebuli xasiaTiT?<br />

ai, swored im xanebSi Semxvda SoTa xuciSvili<br />

da miTxra: fardaze rom CamovkidoT didi<br />

samkuTxa werili-konverti, frontidan gamogzavnili,<br />

zed eweros: `goris raioni sof.<br />

Tortiza, daviT iosebiZes", ras ityvi? uzomod<br />

gavocdi. Turme Teatris mxatvari ukve muSaobda<br />

jer kidev dauwereli piesis mxatvrul gadawyvetaze!<br />

piesis weras imdResve Sevudeqi. am samkuTxa<br />

werilma akinZa piesis epizodebi. piesis premieraze<br />

mayureblis pirveli taSi fardis gaxsnisa-<br />

Tanave speqtaklis mxatvars ergo (`Teatraluri<br />

moambe", 1987, #6).<br />

mxatvari ZiriTadad akeTebda maketebs, rom<br />

scenis muSisaTvis naTeli yofiliyo is amo-<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

aleqsandre sumbaTaSvil-iuJinis "Ralati". giorgi erisTavis saxelobis goris Teatri. 1979 weli<br />

cana, rasac mas mxatvari sTxovda. muSaobisas<br />

maketi fuWdeboda da nadgurdeboda. xSirad<br />

Rames aTenebda, rom dilisaTvis maketi TeatrSi<br />

mietana. aseTi SemTxvevebi mis cxovrebaSi<br />

bevri yofila. magaliTad, erT RameSi gadawyda<br />

speqtaklis - a. fadeevis `axalgazrda gvardiis"<br />

- mxatvruli saxe. gvian Ramemde muSaobda mxatvari,<br />

xatavda eskizebs, eZebda variaciebs, qaRaldze<br />

qmnida dekoraciis sxvadasxva rakurss,<br />

adarebda erTmaneTs... da ucbad, erTi xelis<br />

mosmiT daxia, gadayara eskizebi, uxmod, saocari<br />

gulmodginebiT daiwyo maketis keTeba.<br />

diliT uZinari da daRlili mivida TeatrSi<br />

da reJisor iuri kakulias maketi miutana.<br />

mZafri dramatuli gadawyveta mouZebna mxatvarma<br />

m. mrevliSvilis `zvavis" mxatvrul gaformebas.<br />

Tivis zvini, romelic Tovliani<br />

mTis daniSnulebasac asrulebs, Zirs dawyobili<br />

xis morebi, da haerSi dakidebuli zvavis<br />

pirobiTi gamoxatuleba, romelic elodeba<br />

sabediswero gasrolas. am ganwyobas mxatvari<br />

Semdegnairad qmnis: scena dafarulia TeTri<br />

qsoviliT, romlis qveS moqceuli dekoraciebi<br />

7


WWW.ARTPALACE.GE<br />

saintereso moculobebad ikiTxeba. iwyeba speqtakli.<br />

TeTri qsovili nelnela Sordeba iataks da<br />

iwevs zeviT. msubuqi TeTri naWeri, haerisagan<br />

ibereba, moZraobaSi dinamiur formebs iRebs,<br />

mas ecema sinaTlis Zlieri nakadi, naWridan cviva<br />

vercxlisferi mtveri, romelic sinaTleze<br />

elvarebs. dameTanxmebiT, rom aseTi gadawyveta<br />

ucbad moaqcevs mayurebels piesis dramatuli zegavlenis<br />

qveS. amrigad, mxatvarma scenuri pirobiTobiT<br />

Seqmna zvavis wamosvlis saSiSroeba. eskizze<br />

zvavi gamoxatulia funjis Zlieri wriuli<br />

monasmebiT, rac cxovelxatulobas hmatebs mxatvrobas.<br />

speqtaklis dasasrulia, situacia momwifda<br />

dramatuli kulminaciisaTvis, ismis gasrolis<br />

xma, romelic wiTlad gaielvebs Savad<br />

moqufruli cis fonze. zvavi xmauriT, gruxuniT<br />

daiZra, magram axla ufro avis momaswavebelia<br />

misi mRelvare formebi, rasac amZafrebs muqi<br />

lurji feris ganaTeba. imsxverpla udanaSaulo<br />

sicocxle da wynardeba yvelaferi. scenis pirdaRebuli<br />

Savi sibnelidan anaTebs TeTri gamWvirvalebis,<br />

yinulis loloebiT dafaruli<br />

Tovliani mTebis gorozi gamosaxuleba.<br />

mkacri da konkretuli dekoracia, farTo<br />

samoqmedo sivrce, Zunwi feradovani gama, mo-<br />

TeTro-mooqrosfro da Sav-lurji tonebis<br />

monacvleoba reliefurad avlens nawarmoebis<br />

mZafr dramatul xasiaTs. speqtaklisagan miRebuli<br />

STabeWdileba ganumeorebelia Tavisi maxvilgonivruli<br />

mignebiTa da, amave dros, gadawyvetis<br />

dinamikurobiT.<br />

aseve originaluri da Tamami gadawyveta mouZebna<br />

mxatvarma daviT kldiaSvilis or nawarmoebs<br />

`ubedureba" da `msxverpli". erTi dekoracia - ori<br />

nawarmoebisaTvis.<br />

dekoracia ZiriTadad Sedgeba badis, jaWvebisa<br />

da zarebisagan, romlebic saTiTaod Rrma azrobriv<br />

datvirTvas atareben. gansakuTrebul STabe-<br />

Wdilebas axdens zarebidan svetebad Camosuli<br />

sinaTlis nakadi, romelic scenaze wris formas<br />

qmnis. es wreebi aRiqmneba rogorc metafora. igi<br />

gamoxatavs speqtaklSi msaxiobTa mier Seqmnili<br />

giorgi erisTavis saxelobis goris Teatri. 1976 weli<br />

8<br />

daviT kldiaSvilis "ubedureba", "msxverpli"<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

akaki gewaZis "ganZis gataceba"<br />

giorgi erisTavis saxelobis goris Teatri. 1980 weli<br />

saxeebis gonebriv SezRudulobas mTel speqtakl-<br />

Si erTaderTi naTeli saxea wiTelkabiani marine.<br />

wiTeli feris saSualebiT mxatvari migvaniSnebs,<br />

rom marine, rogorc ucodveli zvaraki, msxverplad<br />

ewireba imdroindeli sazogadoebis umecrebas.<br />

Zunwi da lakoniuria dekoraciis eskizebi o.<br />

CxeiZis piesisaTvis `visia visi?!". moqmedeba vi-<br />

Tardeba kaloze. kalo Semoxazulia dabali<br />

wriuli konstruqciis saSualebiT, romelic Semdeg<br />

iSleba xan gzad da xan sasamarTlo darbazad<br />

iqceva. dekoraciis eskizi msuye yviTel ferSia<br />

Sesrulebuli. SeiZleba iTqvas, rom minimaluri<br />

saSualebiT maqsimalur efeqts aRwevs. feris meSveobiT<br />

da dekoraciis umartivesi formiT iZleva<br />

papanaqeba sicxis, Takara mzis qveS gaTamaSebuli<br />

dramis mZafr gancdas.<br />

naRvilan ganwyobilebas qmnis m. eliozaSvilis<br />

`beberi mezurneebis" dekoraciis eskizebi. aq<br />

yofiTi sagnebi da arqiteqturis nimuSebi SerCeulia<br />

erovnuli koloritis Sesaqmnelad.<br />

sevdian ganwyobilebas iwvevs eskizi, romelzec<br />

mitovebuli moxucebi arian gamosaxuli. mwvane<br />

borcvis qveS Sav CoxebSi gamowyobili, xelSi<br />

qarTuli sakravebiT, erTad mdgomi sami Tanabari<br />

simaRlis moxucia gamosaxuli. borcvis Tavze<br />

ki, lurji cis fonze, mkafiod kikiTxeba sami,<br />

rkalad gadaxrili, erTmaneTSi gadaxlarTuli,<br />

waqcevaze misuli koSkis pirobiTi gamosaxuleba.<br />

sakmaod mkveTri lurji da mwvane lokaluri<br />

feris fonze statikur Sav laqad ikiTxeba mox-<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

ucTa figurebi. irgvliv yvelaferi gairinda.<br />

mZafrad grZnob moxuc adamianTa umweo, gamoual<br />

mdgomareobas, rac adamianTa gulgrilobiTaa<br />

gamowveuli.<br />

rogorc yvela niWier mxatvars, aseve SoTa xuciSvils<br />

aqvs Tavisi xelwera. mis SemoqmedebaSi<br />

damkviderebulia `sami komponentis" principi,<br />

romelic mTeli speqtaklis dramatul arss<br />

gadmoscems. es aris sami racionaluri, dinamikuri<br />

da metyveli detali, romlebic mayureblis<br />

Tvalwin sulierdeba da erT mTlian gamas<br />

qmnis, magram sxvadasxva SemTxvevaSi, sxvadasxva<br />

formiT da sxvadasxva datvirTviT aRiniSneba.<br />

swored aseTi Zunwi xerxebis gamoyenebiT aniWebs<br />

speqtakls azris sicxoveles da, rac mTavaria,<br />

exmareba msaxiobs scenuri sivrcis aTvisebaSi.<br />

gansxvavebuli ganwyobiT xasiaTdeba<br />

komediuri Janris speqtaklTa eskizebi.<br />

dekoraciis eskizze - lope de vegas `cekvis<br />

maswavlebeli` - gamosaxulia qalaqis moedani<br />

(gaTvaliswinebulia samoqmedo are), aqeTiqiT<br />

SemosazRvruli saxlebis fragmenetebiT,<br />

romlebic erTmaneTs sakmaod plastikuri<br />

formis xidiT ukavSirdebian. eskizze<br />

mxatvars qalaqis Janruli cxovrebis momenti<br />

aqvs asaxuli. eskizze sasiamovno msubuqi ganwyoba<br />

ikiTxeba, rac miRweulia saxeebis rbili<br />

da dinamikuri moZraobiT. akvarelis saRebavis<br />

feradovani gamWvirvaleba aZlierebs satiruli<br />

komediisTvis damaxasiaTebel simsubuqes.<br />

gvamxiarulebs `babajanas qoSebis` (l. iaSvilis)<br />

lado mesxiSvilis saxelobis quTaisis Teatri. 1976 weli<br />

m. mrevliSvilis "zvavi"<br />

fardis eskizi. aq vxedavT gogirdis abanoebis<br />

wiTlad SeRebil gumbaTebs. erTmaneTis ukan Camwkrivebul<br />

meCeTebs, Zveli qalaqis suraTs - babajanas<br />

daxeuli qoSebiT, dakemsili WrelaWrula<br />

tansacmliTa da misi ganuyreli mucelgaberili<br />

doqebiT. eskizis xaliCisebri frontaluri ageba,<br />

wiTeli, mwvane da vercxlisferi tonebis Sexameba<br />

aRmosavluri koloritis SegrZnebas iwvevs.<br />

magram mxatvari arasodes im farglebidan ar<br />

gamodis, rac ase damaxasiaTebelia misi SemoqmedebisaTvis.<br />

speqtaklebs man gansxvabvebuli<br />

dekoraciuli gadawyveta mouZebna. ostaturad<br />

gamoxata is, rac aerTianebs da, amave dros, ganasxvavebs<br />

speqtaklebs erTmaneTisagan, Tan Tavisebur<br />

individualobas aniWebs. daxvewili, la-<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

koniuri kompoziciebi, marjved moZebnili<br />

moednebi, mravalferovani mizanscenebisaTvis<br />

Seqmnili efeqturi moZravi danadgari,<br />

romelic mudmiv saxecvlilebas ganicdis da<br />

riTic aqtiors aZlevs moqmedebis gaSlis saSualebas<br />

- da sxav dekoraciuli aqsesuarebi naTlads<br />

amJRavneben mxatvris mdidar gemovnebas,<br />

piesis Rrma codnas da dauSretel fantazias.<br />

SoTa xuciSvili mWidrod iyo dakavSirebuli<br />

reJisorTan (speqtaklis mTliani xati, mizanscena,<br />

ganaTeba... ). misi Semoqmedeba ganuyofeli<br />

iyo reJisoris Canafiqrisagan, mTlianad<br />

speqtaklisagan. mxatvari arasodes Ralatobda<br />

misTvis damaxasiaTebel ZiriTad principebs da<br />

arc sakuTari SemoqmedebiTi saxe daukargavs.<br />

`Teatris mxatvrisaTvis, upirvelesyovlisa,<br />

aucilebelia novatoroba, gamomgonebloba,<br />

brZola rutinis winaaRmdeg, faqturis<br />

grZnoba da gancda, rom araferi vTqvaT,<br />

iseT sinTezur xelovnebaze, rogoricaa<br />

reJisura, msaxiobis individualoba, musika,<br />

qoreografia, ganaTeba, grimi, kostiumi,<br />

agreTve literaturuli produqciis Rrma<br />

codna. speqtaklis arqitertonika da ferwera.<br />

yvelaferi amis ignorireba gamoiwvevda<br />

dramatuli nawarmoebis gaformebas da ara mis<br />

ideur-mxatvrul gadawyvetas. ideur-mxatvruli<br />

gadawyveta SemoqmedebiTi azrovnebis umaRlesi<br />

gamovlenaa. rac Seexeba gaformebas - es maRaziebis<br />

vitrinebis saqmea (S. xuciSvili. 1980).<br />

SoTa xuciSvilis usazRvrod uyvarda Tavisi<br />

saqme. Tavisi arcTu xangrZlivi sicocxlis<br />

ganmavlobaSi SoTa xuciSvilma 142 speqtakli<br />

gaaforma. ar yofila SemTxveva, rom misi xelovnebiT<br />

ukmayofilo darCeniliyo msaxiobi,<br />

reJisori an mayurebeli. mayurebeli sixaruliT<br />

egebeboda mis mier gaformebul speqtakls,<br />

radgan icoda, rom mxatvari raRac axliT gaaxarebda<br />

misi niWis Tayvanismcemlebs.<br />

mxatvris SemoqmedebaSi yovelTvis igrZnoba<br />

gulwrfeloba, siyvaruli, profesiuli damokidebuleba<br />

saqmisadmi, ramac ganapiroba is faqti,<br />

rom SoTa xuciSvilma mniSvnelovani kvali<br />

datova qarTuli Teatralur-dekoraciuli xelovnebis<br />

istoriaSi.<br />

meri macaberiZe<br />

saxviTi xelovnebis fondis mcveli<br />

uiliam Seqspiris "Wirveuli colis morjuleba"<br />

axalcixis Teatri. 1978 weli<br />

# 1 (01) 01.09.2009 9


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

zurab anjafariZis<br />

vokaluri Semoqmedeba<br />

mdidari da unikaluria qarTveli eris<br />

musikaluri memkvidreoba, romelSic gamor-<br />

Ceuli adgili vokalur xelovnebas ukavia.<br />

voklauri skolis brwyinvale warmomadgenelia<br />

zurab anjafariZe, romelic qarTvel momReralTa<br />

meoTxe Taobas iwyebs.<br />

zurab anjafariZis vokaluri Semoqmedeba<br />

Taviseburi da ganumeorebelia: sasiamovno<br />

tembris xma, naTeli diqcia, xmis Tanabari xmovaneba<br />

yvela registrSi, uSualoba, artistizmi,<br />

sceniuri momxibvleloba, profesionalizmi<br />

da, rac mTavaria, erovnuli intonaciis utyuari<br />

grZnoba.<br />

zurab anjafariZe mravali musikaluri nawarmoebis<br />

pirveli Semsrulebeli da interpretatoria.<br />

misi Sesruleba emociurobiTa da<br />

musikalobiT gamoirCeva. yoveli personaJis<br />

gansaxierebisas cdilobs, Rrmad Caswvdes<br />

gmiris sulier gancdas.<br />

10 # 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

igi quTaisSi 1928 wlis 12 aprils daibada.<br />

1947 wels zaqaria faliaSvilis centraluri<br />

musikaluri skola daamTavra.<br />

1947 - 1952 wlebSi vano sarajiSvilis saxelobis<br />

saxelmwifo konservatoriaSi swavlobda profesor<br />

daviT andRulaZis klasSi.<br />

1952 wels konservatoriis damTavrebisTanave<br />

Tbilisis zaqaria faliaSvilis saxelobis operisa<br />

da baletis Teatris dasSi solistad Cairicxa. misi<br />

debiuti iyo guramis partia zaqaria faliaSvilis operaSi<br />

"latavra".<br />

pirvelad Tbilisis konservatoriis saopero<br />

studiaSi moamzada da imRera, xolo Semdeg 1953<br />

wlis 3 marts erovnuli saopero Teatris scenaze<br />

Seasrula abesalomis partia (zaqaria faliaSvilis<br />

opera "abesalom da eTeri").<br />

mas wilad xvda bedniereba, gaegrZelebina sauke-<br />

Teso tradiciebi, romelic daamkvidres abesalomis<br />

Semsruleblebma: vano sarajiSvilma, niko qumsiaSvilma,<br />

daviT andRulaZem.<br />

1952 - 1958 wlebSi erovnuli saopero Teatris<br />

scenaze 23 saopero saxe Seqmna, 20 wamyvani partia im-<br />

Rera: abesalomi, malxazi, gurami (zaqaria faliaSvilis<br />

"abesalom da eTeri", "daisi", "latavra"), don<br />

xoze (bizes "karmeni"), germane (Caikovskis "pikis qali"),<br />

kavaradosi (jakomo puCinis "toska") da sxva.<br />

1959 wlidan igi moskovis didi Teatris solisti<br />

xdeba. debiuti germanis partiis SesrulebiT Sedga.<br />

did TeatrSi misi moRvaweoba mravalferovani da<br />

nayofieri iyo. mReroda dramatuli da lirikuli<br />

tenoris yvela partias. gansakuTrebiT mniSvnelovania<br />

hercogis partia ("rigoleto"), alfredis partia<br />

("traviata"), faustis partia ("fausti"), don karlosis<br />

partia ("don karlosi").<br />

zurab anjafariZem pirvelma Seasrula don karlosis<br />

partia, romelic sabWoTa periodSi daidga<br />

mas Semdeg, rac 1916 wels warmodgeniliqna Teodor<br />

Saliapinis iniciativiT. didi Teatris scenaze dadgma<br />

ganaxorcieles reJisorma ioseb TumaniSvilma da<br />

diriJorma odisei dimitriadim.<br />

did TeatrSi zurab anjafariZis partniorebi<br />

iyvnen saxelganTqmuli solistebi galina viSnevskaia,<br />

irina arxipova, Tamara milaSkina, ivane petrovi, pavle<br />

lisiciazi da sxva.<br />

1964 wlis bolos, pirvelad saopero xelovnebis<br />

istoriaSi, moxda msoflios saukeTeso Teatrebis:<br />

moskovis did Teatrsa da milanis "la skalas" Soris<br />

gastrolebis gacvla, romelSic, rogorc didi Teatris<br />

solisti, zurab anjafariZec monawileobda. igi<br />

asrulebda germanis partias petre Caikovskis "pikis<br />

qalSi". mis Sesrulebas specialistebma umaRlesi Sefaseba<br />

argunes. sainteresoa cnobili italieli pedagogis<br />

j. bara-kara-Colos werili Tavisi yofili<br />

mowafis, andRulaZisadmi: "zurab anjafariZe pirnaTlad<br />

gamovida "pikis qalSi", igi udavod flobs Zveli<br />

skolis teqnikas, misi maRali registri atyvevebs msmenels,<br />

maRali registri ki gansakuTrebiT saWiroa<br />

iseT operaSi, rogorc "pikis qalia", romelic xmas<br />

sagangebo moTxovnebs uyenebs. savsebiT damakmayofila<br />

agreTve gardamavalma registrma, friad sasurveli<br />

iqneboda misi mosmena italiur operaSi".<br />

ai, ras wers gamoCenili momRerali irina arxipova<br />

Tavis werilSi zurabisadmi: "anjafariZe - germani<br />

es aris uaRresad emociuri, brZeni, mxurvale,<br />

musikalurad da vokalurad dasrulebuli saxe. nu<br />

ewyinebaT tenorebs zurabiSvili - germanis saxemde<br />

maT zrda da zrda mouwevT".<br />

WeSmaritad, germanis saxe zurab anjafariZis Semoqmedebis<br />

mwvervals warmoadgens.<br />

zurab anjafariZis Semoqmedebis Tayvanismcemlebis<br />

ricxvi ufro metad gaizarda petre Caikovskis "pikis<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

qalis" ekranizaciis Semdeg, sadac germanis rols axmovanebda.<br />

am filmma TiTqmis mTeli msoflio moiara.<br />

1971 wels WeSmariti profesionali daubrunda<br />

erovnul saopero Teatris scenas. qarTveli kompozitorebi<br />

sakuTar Rirsebad miiCnevdnen, rom<br />

zurab anjafariZe yofiliyo maTi nawarmoebebis<br />

pirveli Semsrulebeli. oTar TaqTaqiSvilis "mindia"<br />

misTvis da masTan kavSirSi iqmneboda. 1971 - 1980<br />

wlebSi intensiurad muSaobda zaqaria faliaSvilis<br />

saxelobis operisa da baletis TeatrSi, Zvel repertuarTan<br />

erTad qmnis axal dadgmebSi axal saxeebs.<br />

berdia ("lela"), manriko ("trubaduri"), otelo ("otelo"),<br />

radamesi ("aida").<br />

radamesis partiis SesrulebiT zurab anjafariZem<br />

moxibla msmeneli. aRsaniSnavia, rom radamesi iTvleba<br />

tenoris erT - erT uZneles partiad. es is rolia,<br />

romelic amJRavnebs momRerlis Zalas, xmis<br />

unarianobas, aqtiorul monacemebs. aseTi rolebi<br />

yvela xmisaTvis arsebobs. magaliTad lirikuli<br />

sopranosaTvis Cio-Cio-sani, banisaTvis - boris godunovi,<br />

dramatuli sopranosaTvis - aida, tenorisaTvis<br />

ki - radamesi. anjafariZe radamesi iyo, gansakuTrebuli<br />

ZaliTa da temperamentiT aRsavse. man<br />

radamesis Cinebuli sceniuri saxe Seqmna. 1980 wels<br />

daidga juzepe verdis "otelo". dadgma ganaxorcieles<br />

reJisorma dimitri aleqsiZem, diriJorma<br />

givi azmaifaraSvilma, mxatvarma farnaoz lapiaSvilma.<br />

otelos partias zurab anjafariZe asrulebda.<br />

es partia moiTxovs did vokalur monacemebsa<br />

da is tenorisaTvis mwvervals warmoadgens. zurab<br />

anjafariZe sruliad daeufla am saxes da gamoavlina<br />

mkveTri saSemsruleblo individualoba. zurab anjafariZe<br />

warmatebiT mReroda aramarto saopero<br />

scenaze. is saucxoo kameruli momReralic iyo. mis<br />

repertuars amSvenebda qarTuli romansebi, qarTuli<br />

xalxuri simRerebi, qarTvel kompozitorTa kameruli<br />

nawarmoebebi. mis sakoncerto programaSi TvalsaCino<br />

adgili ekava franc Subertis, robert Sumanis,<br />

iohanes bramsis, petre Caikovskis, sergei raxmaninovis,<br />

nikoloz rimski - korsakovis romansebs.<br />

nayofier pedagogiur moRvaweobas eweoda vano<br />

sarajiSvilis konservatoriis voklaur kaTedraze<br />

(1971 wlidan) da Tbilisis SoTa rusTavelis saxelobis<br />

Teatraluri institutis musikaluri disciplinebis<br />

kaTedraze (1975 wlidan).<br />

1979 - 1982 wlebSi zaqaria faliaSvilis saxelobis<br />

operisa da baletis Teatris direqtori iyo.<br />

saamayoa, rom misi moRvaweoba Tbilisisa da<br />

moskovis saopero TeatrebSi, mravalricxovani<br />

gastrolebi sazRvargareT (kanadaSi, safrangeTSi,<br />

saberZneTSi, italiaSi) da agreTve sakoncerto moRvaweoba<br />

aRiarebuli iqna.<br />

1971 wels mieniWa zaqaria faliaSvilis premia.<br />

1961 wels mieniWa saqarTvelos saxalxo artistis,<br />

xolo 1966 wels ssrk saxalxo artistis wodebebi.<br />

man gaamdidra erovnuli saopero xelovneba axali<br />

saxeebiT.<br />

zurab anjafariZe didi artisti, Wkviani da iSviaTi<br />

partniori, qarTuli voklauri skolis mSveneba iyo<br />

da, imedia, rom misi sasiamovno, xaverdovani tenori<br />

da WeSmariti qarTuli belkanto kidev didxans<br />

emaxsovreba msmenels.<br />

mzia merkvilaZe<br />

mecnieri TanamSromeli musikis sakiTxebSi<br />

# 1 (01) 01.09.2009 11


WWW.ARTPALACE.GE<br />

12<br />

unikaluri<br />

adamianis<br />

unikaluri<br />

nivTi<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

didi qarTveli sazogado moRvawis, qarTuli<br />

marTlmadidebluri eklesiis mier wmindanad<br />

Seracxuli dimitri yifianis cxovrebisa da<br />

Semoqmedebis Sesaxeb qarTul istoriografias<br />

ZiriTadad xelnawerebi da fotodokumentacia<br />

SemorCa. aqedan gamomdinare udidesi sulieri,<br />

simboluri da istoriuli mniSvneloba eniWeba<br />

yvela im nivTs, romelic am didi moRvawis cxovrebas<br />

ukavSirdeba. am mxriv saqarTvelos<br />

Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis<br />

saxelmwifo muzeumi gamorCeuli siZveleTsacavia,<br />

radgan aq dimitri yifianis cxovrebis amsaxveli<br />

ori relikvia SemorCa. orive maTgani<br />

qarTveli wmindanis naklebadcnobil SemoqmedebiT<br />

moRvaweobas ukavSirdeba. amjerad<br />

erT-erT maTganze SevaCerebT yuradRebas.<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

muzeumis memorialur da xelovnebis nimuSTa<br />

fondSi daculia samgzavro neseseri. neseseri<br />

franguli sityvaa (Necessaire) da pirdapir TargmanSi<br />

`aucilebels", `saWiros" niSnavs. klasikuri<br />

gagebiT es aris yuTi piradi higienis an makiaJis<br />

sagnebisaTvis. Cven SemTxvevaSic imave nivTTan<br />

gvaqvs saqme, Tumca eqsponati maRali mxatvruli<br />

RirebulebiTa da saintereso gaformebiT gamoirCeva.<br />

neseseri damzadebulia xisagan, romelic<br />

SeRebilia Savi polirebuli saRebaviT da gaformebulia<br />

zambaxis stilizirebuli formis<br />

liTonis salteebisagan, wina mxares da gverdebSi<br />

salteebi iseaa gadajaWvuli, rom jvris<br />

ornamentacias qmnis. orive mxares Camagrebulia<br />

liTonisive xelsakidebi. (eqsponatis zomebia<br />

33,5X25,5X21 sm.). neseseri SigniT datixrulia sxvadasxva<br />

zomisa da formis muyaos melnisferi<br />

ujrebiT, sam Tanabar nawilad (pirveli tixari<br />

Sedgeba 6, meore - 2 da mesame - 4 patara ujrisagan).<br />

neseseris Tavsaxuris Sida mxare gaformebulia<br />

Ria lurji feris abreSumis qsoviliT,<br />

xolo wina mxaris kideze frangulad Sesrulebulia<br />

Semdegi warwera: ROUDET. Galerie Valois 171.<br />

Palais-Royal. aRniSnuli warwera mravalmxriv<br />

sainteresoa. striqonis pirveli sityva `ROUDET”<br />

franguli gvaria da igi xelosnis vinaobaze<br />

miuTiTebs. aqve miTiTebulia nivTis Sesyidvisa<br />

da damzadebis adgili: Galerie Vallois (valuas galerea).<br />

es franguli firma saukuneze meti xania arsebobs.<br />

misi sruli dasaxelebaa JorJ filipisa<br />

da natali valuas galerea (Galerie Georges-Philippe<br />

& Nathalie Vallois). igi ZiriTadad art-dekoraciebis,<br />

Tanamedrove skulpturebis, sxvadasxva<br />

mxatvruli aqsesuarebis damzadebiT, gayidviTa<br />

da gamofeniTaa dakavebuli. striqonis bolo-<br />

Si arsebul frazas `Palais-Royal” `samefo sasaxles"<br />

meorenairad `kardinalis sasaxlesac"<br />

uwodebdnen. es aris safrangeTis erT-erTi<br />

yvelaze gamorCeuli istoriuli Zegli,<br />

igi kardinal riSelies brZanebiT<br />

aSenda da luvris win mdebareobs.<br />

swored am sasaxlis pirvel<br />

sarTulze iyo ganlagebuli<br />

sxvadasxva galereebi da, maT<br />

Soris, valuasi. 1793 wlis 13<br />

ivliss Sarlota kordem am<br />

sasaxlis pirvel sarTulze,<br />

erT-erT salonSi iyida dana,<br />

romliTac safrangeTis revoluciis<br />

winamZRoli Jan pol<br />

marati mokla.<br />

eqsponati sarestavracioa, dazianebulia<br />

kuTxeebi da amovardnilia<br />

ramdenime liTonis<br />

salte.<br />

samwuxarod samuzeumo dokumentaciaSi<br />

sruli da amomwuravi informaciis<br />

mopoveba SeuZlebelia. neseseri muzeumis sainventaro<br />

wignSi dafiqsirebulia 1961 wels, eqsponatis<br />

SemosulobaTa oqms ki ver mivakvlieT,<br />

amdenad danamdvilebiT ver vityviT vin Semoswira<br />

neseseri muzeums, an romeli koleqciidan<br />

gadmoeca igi sacavs. erTi rac danamdvilebiT<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

SeiZleba iTqvas, relikvia dimitri yifianis piradi<br />

kuTvnilebaa, rasac aqve Sesrulebuli warwera<br />

miuTiTebs.<br />

monograma ori nawilisagan Sedgeba: mTavari<br />

detali spilenZis gvirgvinia (9,5X5 sm), mis qvemoT<br />

ki iSviaTi xelovnebiT liTonis asoebiT<br />

Sesrulebulia sazogado moRvawis iniciali.<br />

warwera erTstriqoniania. asomTavruli asoebis<br />

simaRle 1-dan 8 santimetramde meryeobs,<br />

gankveTilobisa da qaragmis niSani gamoyenebuli<br />

araa. warweraSi centraluri adgili gvars ukavia,<br />

saxelis aRniSvnis dros ki sazedaod gamoyvanilia<br />

asomTavruli "d", romlis sferoSic<br />

Cawerilia "imitri".<br />

monograma CvenTvis mravalmxrivaa saintereso.<br />

upirveles yovlisa yuradRebas iqcevs<br />

gvirgvini, romelsac centraluri adgili ukavia.<br />

Cndeba kiTxva, ratom gaCnda dimitri yifianis<br />

inicialSi samefo Zalauflebis es niSani?<br />

yifianebis gvaris warmoSobaze qarTulma xalxurma<br />

zepirsityvierebam metad sayuradRebo<br />

gadmocema Semogvinaxa: uZveles dros yifianebis<br />

winaprebs svaneTSi ucxovriaT. bagrat mefis<br />

dros svaneTis sofel wvirmSi cxovrobda<br />

morkinali-meomari giorgi gogiaZe, romelsac<br />

hyavda aTasi morkinali.<br />

bagrat mefes xonTqarma metismetad gauWira<br />

saqme. osmaleTis jari gadmosxa Savi zRvis napirs<br />

da dRe-dReze unda Semoseoda imereTs.<br />

bagrat mefem maSinve afrina Sikriki giorgi gogiaZesTan<br />

svaneTSi da acnoba: aba, Cemo giorgi,<br />

rogorc imedi maqvs Seni, axlave Senis aTasis<br />

kaciT da cxeniswyals gadmoRma momeSveleo.<br />

giorgim moismina mefis brZaneba da Sikriki<br />

ukanve gamoistumra: moaxsene imereTis mefesa<br />

da Cems mbrZanebels, rom dauyovnebliv veaxlebio.<br />

giorgi meomrebiTurT gaudga gzas da dabinavda<br />

murTan (cxeniswylis marcxena napiras).<br />

aqedan Sikriki gaugzavna<br />

quTaisSi<br />

b a g r a t<br />

mefes da<br />

a c n o b a :<br />

geaxeli,<br />

mefeo.<br />

m e f e m<br />

mousmina<br />

S i k r i k s<br />

da brZana:<br />

raSi<br />

m i n d a<br />

Seni bat<br />

o n i s<br />

murSi dabanakeba,<br />

me is<br />

aq mWirdebao.<br />

Sikrikma mokrZalebiT<br />

miugo mefes:<br />

is stuma- ria, mefeo, Sen maspin-<br />

Zeli, stumars iq unda Seegeboo. -kargi,<br />

- brZana mefem: - wadi da moaxsene Sens batons,<br />

movdivar-Tqo.<br />

Sikriki gabrunda. mefe Tavis amaliT murs<br />

# 1 (01) 01.09.2009 13


WWW.ARTPALACE.GE<br />

gaemgzavra.<br />

morigeebma moaxsenes giorgis: mefe mobrZandebao.<br />

giorgi myisve gamovida Tavisi sadgomidan<br />

da mefes Seegeba.<br />

- oh, Cemo giorgi gogiaZe, ra yifiani rama<br />

xar! - miaZaxa mefem da gadaexvia giorgis (yifi -<br />

sulxan-sabas leqsikonis mixedviT amays niSnavs).<br />

mas aqeT daerqva giorgis gogiaZe-yifiani. Semdeg<br />

da Semdeg gogiaZe daikarga da darCa yifiani.<br />

gogiaZis STamomavloba gamravlda da zogi<br />

leCxums dasaxlda, zogi raWas, zogic Sorapnis<br />

mazraSi. mTavari isaa, rom yifianebi SemdegSic<br />

TavdadebiT emsaxurebodnen imereTis samefos<br />

gaZlierebis saqmes, kerZod, solomon I-is erTgul<br />

ficiskacebs Soris yifianebic moixsenebian<br />

(i. uTuraSvili. dimitri<br />

yifiani. Tb. 1989. gv 7-6).<br />

amdenad, es gadmocema kargad<br />

miuTiTebs yifianebis<br />

sagvareulos damokidebulebasa<br />

da vasalobis<br />

statuss imereTis mefisadmi.<br />

rogorc<br />

Cans, yifianebi<br />

samefo aznaurebi<br />

iyvnen da uSualod<br />

xelmwifes emor-<br />

C i l e b o d n e n .<br />

swored am faqtis<br />

gamoZaxilia<br />

inicialis Tavze<br />

m o T a v s e b u l i<br />

didi gvirgvini.<br />

savaraudoa, rom<br />

dimitri yifianma<br />

sakuTar nivTze<br />

Zalauflebis am niSnis<br />

gamosaxviT Tavisi<br />

sagvareulos istorias<br />

gausva xazi.<br />

Cvens muzeumSi daculi<br />

neseseri viwro, profesiuli<br />

daniSnulebis nivTia,<br />

mas moixmaren iseTi adamianebi,<br />

romelTac es saqmidan gamomdinare<br />

sWirdebaT. Cveni neseseri ki sasceno<br />

moRvaweTaTvisaa gankuTvnili. am SemTxvevaSic<br />

ibadeba kiTxva, ramdenad ukavSirdeba igi yifianis<br />

SemoqmedebiT moRvaweobas? cnobilia,<br />

rom dimitri yifiani me-19 saukunis 30-ian wleb-<br />

Si monawileobda scenis moyvarulTa wreebis<br />

saqmianobaSi. mas jer vxedavT manana orbelianis<br />

TaosnobiT warmodgenil `aqtisnair warmodgenaSi"<br />

da Semdeg vaxtang orbelianis wreSi. 1850ian<br />

wlebSi, giorgi erisTavTan erTad dimitri<br />

yifiani monawileobda qarTuli profesiuli<br />

dramatuli Teatris aRdgenaSi. es Teatri miznad<br />

isaxavda qarTul sazogadoebaSi patriotul<br />

ZalTa gamoRviZebas. sayuradReboa isic,<br />

rom dimitri scenazec uSualod gamodioda.<br />

1850 wlis 2 ianvars, speqtakl `gayraSi" mas Seusrulebia<br />

ivanes roli, xolo imave wlis 3 maiss<br />

`davaSi" - Tavad iaia Wiorelis roli. `gayraSi"<br />

yifianma kidev araerTxel miiRo monawileoba.<br />

14<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

rusuli imperialisturi politikis Sedegad<br />

1856-1879 wlebs Soris mudmivmoqmedma profesiulma<br />

Teatrma arseboba Sewyvita, Tumca axalgazrdoba<br />

am danaklisis gamosworebas cdilobda.<br />

dimitri yifiani am wamowyebaSic aqtiurad<br />

monawileobda. 1870-ian wlebSi igi Tbilisis<br />

scenis moyvareTa wreebs meTaurobs da maT warmodgenebsac<br />

reJisorobs. mis binaze sistematurad<br />

imarTeba repeticiebi, dimitrim scenaze<br />

gamoiyvana sakuTari rZali elene (lola) yifiani,<br />

vaJi - kote, axlo naTesavebi efro da<br />

maraim yifianebi. sazogado moRvawe dramatul<br />

wres 1878 wlamde xelmZRvanelobda. imave<br />

wels, roca dramatuli komiteti Camoyalibda,<br />

e.w. sacdeli sezonis Casatareblad<br />

komitetis Tavmjdomared air-<br />

Cies. igi iyo qarTuli dramatuli<br />

sazogadoebis er-<br />

TerTi damfuZnebeli da<br />

misi gamgeobis wevri.<br />

amdenad, dimitri<br />

yifianis<br />

m o R v a w e o b a S i<br />

Teatralur xelovnebasgansakuTrebuliadgili<br />

ekava. Cveni<br />

azriT, swored<br />

am periodiT<br />

unda ganisazRvros<br />

neseseris<br />

d a m z a d e b i s<br />

TariRic, ker-<br />

Zod 1850-1856<br />

wlebiT, es is<br />

droa, roca yifiani<br />

scenaze qarTuli<br />

profesiuli<br />

Teatris daxurvamde<br />

moRvaweobda.<br />

maia naglaZe<br />

muzeumis memorailur da xelovnebis<br />

nimuSTa fondis mcveli<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

rogorc<br />

anTropologiuri<br />

fenomeni<br />

kino - kulturis dargi, romelic awarmoebs da<br />

mayurebels uCvenebs kinofilmebs.<br />

anTropologia - mecniereba adamianis warmoSobisa da evoluciis,<br />

adamianTa rasebis Sesaxeb. ikvlevs adamianis fizikuri tipis<br />

variaciebs drosa da sivrceSi, adamianisa da misi rasebis warmoSobis,<br />

Camoyalibebisa da Semdgomi ganviTarebis Seswavlis mizniT.<br />

kinos magiuri bunebis Sesaxeb gansakuTrebiT saintereso naSromi<br />

aqvs edgar morens - "kino, anu warmosaxviTi adamiani". es<br />

gamokvleva pirvelad 1956 wels daibeWda, xolo 1958 wels xelmeored<br />

gamosces, radgan didi interesi gamoiwvia dasavlur<br />

literaturaSi.<br />

pirvel yovlisa unda aRiniSnos, rom moreni kinos kompleqsuri<br />

Sewavlis problemas exeba, xolo Seswavlis procesSi upiratesobas<br />

anTropologias aniWebs.<br />

morenis azriT homo cinematographicus-is Seswavla uaxlovdeba<br />

da erwymis homo sapiens-is Seswavlas. "kinoxelovneba, filmis<br />

industria mxolod xiluli elementebia Cven mier fenomenis<br />

cnobierebaSi, romelic Cven mis mTlianobaSi unda ganvixiloT.<br />

uxilavi nawili ki aris bundovani miniSneba Cvens adamianur arsebobaze,<br />

romelic iseTive udao da xelSeuxebelia, rogorc<br />

Cveni guliscema, Cveni sulieri moTxovnebi". - swored amitom<br />

erwymis mecniereba kinos Sesaxeb mecnierebas adamianis Sesaxeb<br />

"anTropologias, romelic ar aris Caketili <strong>samecniero</strong><br />

sistema - "anTropologia, istoria, sociologia - erwymis, gadadis<br />

erTmaneTSi". kinosa da anTropologiis dakavSireba erTi<br />

SexedviT gaocebas iwvevs, magram maT Soris paralelis gavleba<br />

marTlac SeiZleba, rasac ufro adre eizenSteinTan vxvdebiT.<br />

is aRniSnavs, rom "erTi da igive azri SeiZleba gamoiTqvas Tanamedrove<br />

gramatikuli wesebiT da ise, rogorc igi gamoiTqmeboda<br />

metyvelebis struqturis adrindeli formebiT. es ukanaskneli<br />

qmnis sityvebis grZel rigs, romlebic Zalian axloa<br />

asintaqsur rigTan - wers eizenSteini - magram Tu SevecdebiT warmovidginoT<br />

sintaqsurad sworad warmoTqmuli fraza scenaze<br />

an kinoSi, Cvenda gasaocrad miviRebT CvenTvis kargad cnobil<br />

samontaJo furcels".<br />

moreni ZiriTadad eyrdnoba frangi mkvlevaris levi-brulis<br />

naSromebs, romelmac cnobierebis qmedeba dayo or formad<br />

- pralogikurad da logikurad.<br />

morenis wignSi yvelaze xSirad sityva "gardasaxva" gvxvdeba.<br />

rac, ase Tu ise, avtoris azrovnebis stilsac axasiaTebs. moreni<br />

istorikosia. sainteresoa misi da sadulis azris Sedareba<br />

imave xasiaTis masalasTan. sadulisaTvis kinos istoria teqnikuri,<br />

fizikuri, optikuri eqsperimentebisa da aRmoCenebis uwyveti<br />

jaWvia. kinos sanaxaobiTi bunebis garkvevisaTvis saduli<br />

jadosnur farans, Crdilebis Teatrsa da kinos Soris avlebs<br />

paralels. morenic amtkicebs, rom lumierebis winamorbed-<br />

# 1 (01) 01.09.2009 15


WWW.ARTPALACE.GE<br />

ni, jadosnuri faranis gamomgoneblebi, aTanazoes<br />

kirxeli (1601-1662) da robertsoni (1763-1837) iyvnen.<br />

magram Tu sadulisaTvis jadosnuri faranis damsaxureba<br />

aq mTavrdeba, morenisaTvis kirxeli da robertsoni<br />

magiis arqauli formebis saidumlo wesebisa<br />

da kultebis memkvidreni arian.<br />

Crdilebis Teatrisa da jadosnur faranSi morens<br />

surs, aRmoaCinos maTi fsiqologiuri arsi da<br />

sanaxaobrioba. Crdilebis gardasaxvaSi marTlac<br />

imaleboda raRac magiuri saidumloeba, magram am azriT<br />

kinos Sedareba Crdilebis TeatrTan albaT ar<br />

SeiZleba.<br />

moreni amtkicebs, rom kacobriobisaTvis kinos<br />

gamogonebas iseTive mniSvneloba aqvs, rogorc TviTmfrinavisas.<br />

is cdilobs aRmoaCinos kinoSi is rasac<br />

yuradRebas ar aqceven istorikosebi, romelTa<br />

namuSevrebic mas didad ver exmareba. isini mxolod<br />

faqtebs aZleven mas, romlebsac mecnieri uxvad iyenebs<br />

Tavis naSromSi. is eZebs kinos "saidumloebas", kinos<br />

fsiqologiur arss.<br />

miuxedavad imisa, rom aviaciisagan gansxvavebiT<br />

kino praqtikulad usargebloa, morenis azriT es<br />

mainc moCvenebiTi STabeWdilebaa. kinos SeuZlia<br />

Secvalos, gaagrZelos, gaejibros realobas. am debulebiT<br />

moreni cdilobs daamtkicos, rom kino<br />

akmayofilebs adamianebis moTxovnebs ise, rogorc<br />

aviacia, rom adamians kinos gareSe ar SeuZlia. adre<br />

adamiani mxolod fantaziorobda, axla is ocnebobs<br />

xelovnurad Seqmnili manqanis - kinos meSveobiT.<br />

adamianis cnobierebaSi warmoiqmneba suraTebi, kinos<br />

daxmarebiT ki isini adamianis dakvirvebis sagnad<br />

iqcevian aramarto Tavisi saboloo rezultatiT,<br />

aramed moZraobis procesSic. "kino gasagebs xdis ara<br />

marto Teatrs, poezias, musikas, aramed cnobierebis<br />

Sinagan Teatrs; gamogonili realoba, warmodgena,<br />

xilva - es Cvens cnobierebaSi arsebuli mini kinoa".<br />

kinos aRqma SeiZleba ganvixiloT rogorc warmosaxvis<br />

obieqtivizacia, rogorc cxovreba warmosaxviT<br />

realobaSi, romelsac aqvs realurad arsebuli<br />

yvela Tviseba. mayurebeli aRiqvams ara marto<br />

konkretuli reJisoris films, aramed mis warmosaxvaSi<br />

warmoqmnil suraTebsac, romelic mayureblis<br />

grZnobebs gamoxatavs. obieqturis da subieqturis<br />

mkacri zRvari kinos aRqmis dros qreba. iqmneba axali<br />

struqtura, romelic aerTianebs am or elements,<br />

magram ar udris maT. morenis azriT kino saocaria<br />

cxovrebiseuli suraTebis zusti aslebis gadmocemis<br />

gamo, romelnic mainc saocarni arian. gamosaxulebis<br />

mimzidvelobis saidumlo mis fotogeniurobaSia. es<br />

ukansakneli fotografiidan viciT. fotografiis<br />

aRqmisas Cndeba iluzia, rom es foto ki ara, masze<br />

gamosaxuli adamiania. moreni amtkicebs, rom foto<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

Cvenive Semecnebis meSveobiT axdens Cvenze gavlenas -<br />

"fotografiis arsi TviTon masSi ki ar aris, aramed<br />

imaSi rasac Cven vafiqsirebT" - e.i. fotografia erTdroulad<br />

obieqturi gamosaxuleba da warmosaxviTi<br />

saxea. Cveni sakuTari foto ki imis gamosaxulebaa, Tu<br />

ra Sexeduleba gvaqvs sakuTar Tavze, mokled es Cven<br />

mier warmodgenili oreulia. TiToeul Cvengan-<br />

Tan mudam aris Cveni oreuli, romelic ar aris mxolod<br />

Cveni asli, e.i. aramarto "me TviTon", aramed<br />

"me TviTon, magram sxvanairi". kinos geneziss moreni<br />

oreulis ideas ukavSirebs. igi askvnis: "mTeli<br />

Tavisi arsebobis ganmavlobaSi adamiani qmnis saku-<br />

Tar gamosaxulebebs spilos Zvalze, gamoqvabulebis<br />

kedlebze da sxva. ra Tqma unda, aseTsaves miekuTvneba,<br />

rasac elizis altamiras laskos gamosaxulebebi... magram<br />

es gamosaxulebani arasodes ar yofila xarisxiT<br />

ase axlos realobasTan. amitom iyo saWiro kino,<br />

rom warmosaxviTi procesebi obieqturad aRqmuliyo<br />

ase safuZvlianad da yovlismomcvelad".<br />

fotografiisagan gansxvavebiT kino ar SeiZleba<br />

mivakuTvnoT elementarul TviTganWvretas. Cven vcdilobT<br />

SevqmnaT aramarto Cveni msgavsi, aramed Cvengan<br />

gansxvavebuli oreuli, Cven veswrafviT idealizaciisaken,<br />

Cvens Tavs ufro Zlierebad da keTilSobilebad<br />

warmovidgenT - es sisuste fotozec Cans, magram<br />

asmagdeba kinoSi radganaq Cveni oreuli gamosaxulebis<br />

sizustiT ar aris SezRuduli.<br />

lumieris kinematografi mxolod yofiT scenebs<br />

asaxavs - man fotografiis mravali Tavisebureba gamoiyena,<br />

amitom samarTliania saduli, roca aRniSnavs,<br />

rom lumieri "uSualod ojaxuri albomidan iwyebs".<br />

rogori SezRudulic unda iyos, Tavisi SesaZleblobebiT<br />

kinematografi ukve "totaluri kinos mikrosamyaroa,<br />

romelic oreulebis mravalferovnebis<br />

restavraciaa - acocxlebs Crdilebs, romelnic<br />

momxiblavni arian da ar gaaCniaT sikvdilis SiSi".<br />

kinos es Tavisebureba saSualebas aZlevs morens<br />

ganacxados, rom kinematografi Crdil-anareklis<br />

saxea elementaruli da anTropologiouri<br />

mniSvnelobiT. is aRadgens oreulis pirvelad<br />

formebs XX saukuneSi, "es antropologiuri<br />

saocrebaa"."saocreba" kidev imaSi mdgomareobs, rom<br />

aCrdili, oreuli, Crdili obieqtur Tvisebebs<br />

iZens.<br />

morens yvelaze metad kinos mentaluri buneba ainteresebs,<br />

amitom igi rTavs kinos fsiqologiur an,<br />

misi ganmartebiT, anTropologiur process. misi<br />

azriT, lumieris dokumenturma filmebma bolomde<br />

ver gamoavlines kinos anTropologiuri arsi. lumierma<br />

warmogvidgina kinogamosaxulebis siZliere,<br />

misi materialuroba. morenisaTvis kino meliesis<br />

SemoqmedebiT iwyeba, romlis mimarT sakmaod ten-<br />

16 # 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

denciuria - mas kinematografis homeross uwodebs.<br />

kinos istorikosebi, cxadia ar uaryofen meliesis<br />

did damsaxurebas kinoenis CamoyalibebaSi. "maT<br />

ician, rom am mutrukebma Secvales kinos suli, ambobs<br />

moreni, magram maT am triukebis arsi ar ician". triuki<br />

- moZravi kinos genetikuri da struqturuli safuZvelia.<br />

anTropologi moreni da istorikosi saduli<br />

pirveli triukis warmoqmnis istorias erTnairad<br />

gadmogvcemen: parizSi, operis moedanze gadaRebisas<br />

erTi wuTiT gaCerda kinoaparati; Semdeg isev<br />

amuSavda. amasobaSi quCaSi moZraoba Seicvala. omnibusis<br />

nacvlad gamoCnda katafalki. mamakacis nacvlad<br />

qali. saduli am triukSi montaJis safuZvlebs xedavs,<br />

moreni ki imas, rac kinos anTropologiur bunebas<br />

adasturebs. moreni darwmunebulia, rom meliesis<br />

yvela triuki Tavisi bunebiT genetikurad uaxlovdeba<br />

fantastikis Teatrs da jadosnur farans. gadaqdceva<br />

- sabavSo TamaSis, zRaprebisa da im moTxrobebis<br />

aucilebeli pirobaa, romlebis pirvelyofili sazogadoebis<br />

cxovrebaze mogviTxrobs. drois ritmi<br />

kinoSi xan aCqarebulia xan Senelebuli, dro SeiZleba<br />

ukan dabrundes. kinos es Tavisebureba SesaZleblobas<br />

aZlves mas, daakvirdes iseT rames, rac cxovrebaSi<br />

SeuZlebelia. msxvili planis meSveobiT yvela sagnis<br />

gazrda SeiZleba giganturi zomiT. usulo sagnebi<br />

SeiZleba sulieri gaxdes. isini moZraoben, iZenen<br />

adamianur Tvisebebs.<br />

kinosaxeebis meSveobiT mayurebels sakuTari Tavis<br />

Sefasebis saSualebas iZleva. kinos mizani swored<br />

is aris, rom SemogvTavazos sakuTari Tavis Secnobis<br />

saSualebis dausrulebeli gama. kino gvaocebs<br />

Tavisi sinamdviliT, magram Tavis Zalas sul sxva<br />

ramiT gvaCvenebs. mayurebeli eswreba fantastikur<br />

SemTxvevebs, katastrofebs, devnas, mniSvnelovan istoriul<br />

movlenebs, Tanac iseTi emociuri gavlenaa,<br />

rom mayurebels sruli STabeWdileba aqvs, rom yvelaferi<br />

mis Tvalwin xdeba. kinos samyaros praqtikuli<br />

mniSvneloba ara aqvs, mas efeqturobis Rirebuleba<br />

gaaCnia. kinos aRqmisas praqtikul cxovrebaSi<br />

gamoumJRavnebeli "me" iRviZebs. kinoSi es procesi<br />

ufro intensiuria, vidre realur cxovrebaSi. garegnulad<br />

mayurebeli pasiuria, rac Tavis mxriv fsiqikuri<br />

regresis mizezia, ris Semdegac "Cven vxdebiT<br />

ufro sentimentalurebi, mgrZnobiareni, advilad<br />

vtiriT, roca ara gvaqvs moZraobis unari". fsiqikur<br />

regress xels uwyobs darbazSi arsebuli sibnele,<br />

neitralizebuli socialuri stereotipebi da da-<br />

Clungebuli fizikuri reaqcia. mayurebeli relaqsaciis<br />

mdgomareobaSia. mayurebeli martoa, magram, amave<br />

dros, is adamianebis garemocvaSia. koleqtiuri<br />

Tanaziareba mxolod amZafrebs individualurs.<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

regresis mdgomareobaSi yofnisas cnobierebis elementaruli<br />

Sreebi Tavisufldeba, ekranidan gadmocemul<br />

ambavs mayurebeli mxolod Tavisi Semecnebis<br />

doneze aRiqvams. a. bazeni ar eTanxmeba am azrs. igi<br />

ambobs, rom "es ori mimarTuleba miemarTeba erTi<br />

wertilisaken, magram arsad ar erwymis erTmaneTs. me<br />

ar SemiZlia erTnairad gavaigivo Cemi Tavi tarzan-<br />

Tan da soflel mRvdelTan".<br />

filmis aRqma gansakuTrebuli situaciaa, sadac<br />

mravali oreulis daxmarebiT xdeba adamianTa<br />

sruli gaxsna, - es ki sxva araferia, Tu ara anTromorfizm<br />

- kosmomorfizmi, obieqti da subieqti<br />

ganuyofelni xdebian, filmis dinebis da adamianis<br />

Semecnebis Serwymis Sedegad mayurebls ar SeuZlia<br />

uyuros films, is mas grZnobs.<br />

morenisaTvis Homo Cinematographicus-i aris Homo Sapiens<br />

- is modeli, es ukanaskneli ki SeiZleba ornairi<br />

iyos: Homo Faber - moqmedi adamiani da Homo Imaginaise -<br />

gamogonili adamiani.<br />

morenis azriT, kinos aRqma saerTod gvaZlevs<br />

adamianis mier samyaros aRqmis Seswavlis saSualebas.<br />

Semdeg avrcelebs azrs ori epoqis kinematografis<br />

da kinos Sesaxeb da askvnis, rom es aRqmis ori sxvadasxva<br />

sistemaa.<br />

kinematografiuli aRqma aris ara praqtikuli,<br />

aramed esTetikuri aRqma, es ukanaskneli ki Tavidanve<br />

gaorebulia.<br />

qeTevan keleptriSvili<br />

mecnieri TanamSromeli<br />

kinoxelovnebis sakiTxebSi<br />

# 1 (01) 01.09.2009 17


WWW.ARTPALACE.GE<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

18<br />

lado aRniaSvilis "xoro"<br />

lado aRniaSvils udidesi wvlili miuZRvis qarTuli musikis aRorZinebaSi.<br />

man saxelganTqmuli momRerlebi saqarTvelos sxvadasxva kuTxidan<br />

Sekriba da 1886 wels pirveli qarTuli ansambli -"xoro" Camoayaliba. manve<br />

mimarTa winadadebiT imdroisaTvis cnobil Cex musikoss - ratils, raTa am<br />

ukansaknels gundis lotbaroba ekisra. ratili uyoymanod daTanxma da didi<br />

mowiwebiT mohkida xeli am sapatio saqmes.<br />

gundis dakompleqtebam da repertuaris damuSavebam erT wels gastana. sakoncerto<br />

programa sakmaod mravalferovani iyo da masSi Sedioda rCeuli<br />

qarTuli simRerebi. pirvelma koncertma, romelic 1886 wlis 15 ianvars<br />

Sedga, didi warmatebiT Caiara da Tavidanve qarTuli elitis yuradRebis<br />

centrSi moeqca. movlenas didi gamoxmaureba mohyva...<br />

samwuxarod, aRniaSvilis da ratilis erToblivma muSaobam gundSi didxans<br />

ver gastana. 1888 wlidan "xoros" jer meliton balanCivaZe, xolo mogvianebiT<br />

aleqsandre beriZe uwevdnen lotbarobas.<br />

rubrika moamzada<br />

marina goZiaSvilma<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

1886 weli. centrSi sxedan marcxnidan marjvniv ioseb ratili da lado aRniaSvili<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

19


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis<br />

saxelmwifo muzeumSi, saafiSo fondis sacavSi, danarCen sxva<br />

mraval eqsponatTan erTad, Taroze ganTavsebulia erTi afi-<br />

Sa, romelic gulgrils ar tovebs mnaxvels. is, erTxel ukve<br />

gamofenili cisfer galereaSi 2002 wels mowyobili gamofenisas,<br />

romelic muzeumma Tavisi arsebobis 75 wlis iubiles miuZRvna,<br />

mouyva damTvalierebels SoTa rusTavelis ukvdavi poemis<br />

franguli voiaJis Sesaxeb. es aris 1946 wels, monte-karloSi,<br />

franguli sabaleto dasis mier dadgmuli baletis "SoTa<br />

rusTaveli" frangul enaze Sesrulebuli afiSa, romelic<br />

maSinve miipyrobs Tqvens yuradRebas. afiSis Sinaarsi<br />

aseTia: 19 da 20 seqtembers, 20 saaTsa da 30 wuTze, nacionalur<br />

TetrSi gaimarTeba didi gala. gazeT<br />

"qarTuli saqmis" sasargeblod, monte- karlos<br />

sabaleto dasis mier warmodgenili iqneba<br />

nikolas evreinovis da serJ lifaris oTxaqtiani<br />

qarTuli qoreografiuli epopea<br />

"SoTa rusTaveli" poema "vefxistyaosnis"<br />

mixedviT, musika - b.b. onegeris,<br />

Cerepninisa da arsanis, farda,<br />

dekoracia da kostiumebi - princ<br />

aleqsandre ServaSiZisa da s. nepokoitCistkisa.<br />

monawileoben:<br />

olga adabaCi, Janin Carati, ivet<br />

Sovire, iuli algarovi, aleqsandre<br />

kaliuJni, vladimir skuratovi<br />

da sxv. msaxiobTa gvarebi CamoTvlilia<br />

anbanuri TanamimdevrobiT.<br />

orkestris xelmZRvaneli - anri<br />

tomasi. bileTebis Rirebuleba 100<br />

frankidan 1000 frankamde.<br />

2002 wels, cisfer galereaSi gamarTul<br />

gamofenas uamravi damTvalierebeli<br />

hyavda, maT Soris ucxoelebi,<br />

romlebic am afiSis mimarT did dainteresebas<br />

iCendnen.<br />

serJ lifari (sergei lifari),<br />

ukraineli mocekvave, qoreografi da<br />

baletmaisteri, 1920 wlidan sergei diagilevis<br />

"rusuli baletis" solisti<br />

iyo. 1923 wlidan lifari emigraciaSia,<br />

xdeba parizis "grand operis" solisti,<br />

xolo mogvianebiT iwyebs muSaobas qoreografad.<br />

didia misi Semoqmedebi-<br />

Ti memkvidreoba. mis mier dadgmuli<br />

baletebia: "dneprze", "ikarosi", "SoTa<br />

rusTaveli", "aleqsandre didi", "fedra"<br />

da sxv. man Seqmna 200-ze meti sabaleto<br />

dadgma. dawera 25-mde wigni<br />

cekvis Teoriis Sesaxeb. lifarma<br />

daaarsa parizis qoreografiisa da<br />

cekvis universitetebi. igi 1986 wels<br />

gardaicvala lozanSi da dakrZalulia<br />

parizSi, sen-Jeneviev de buas sasaflaoze.<br />

mis mier dadgmul baletSi, "SoTa<br />

rusTaveli", nestans ganasaxierebda<br />

"grand operis" wamyvani mocekvave<br />

- ivet Sovire. Sovire klasikuri<br />

cekvis franguli skolis TvalsaCino<br />

warmomadgenelia. mogvianebiT<br />

is xelmZRvanelobda "grand operis"<br />

sabaleto skolas.<br />

rac Seexeba qarTvel mxatvar-<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi WWW.ARTPALACE.GE<br />

dekorators, aleqsandre ServaSiZes, is Tavisi<br />

xangrZlivi sicocxlis manZilze, saintereso<br />

SemoqmedebiT, pedagogiur da sazogadoebriv<br />

moRvaweobas eweoda. 1895 wels daamTavra moskovis<br />

ferweris, Zerwvisa da xuroTmoZRvrebis<br />

umaRlesi saswavlebeli. 1895-99 wlebSi profesiul<br />

zrdas parizSi ganagrZobda. 1906 wels<br />

parizSi rusi mxatvrebis namuSevrebis gamofenis<br />

mowyobis aqtiuri monawile iyo. me-20 saukunis<br />

dasawyisSi aleqsandre ServaSiZe erT-erT<br />

TvalsaCino scenografad iTvleboda ruseTSi.<br />

muSaobda peterburgis saimperatoro TeatrSi.<br />

igi moRvaweobda im drois gamoCenil rus da<br />

ucxoel ostatebTan erTad, rogorebic arian:<br />

a. benua, v, serovi, n. rerixi, p. pikaso, a. derenomi.<br />

misi Tanamedrove cnobili rusi reJisori<br />

da Teatris Teoretikosi, n. evreinovi werda:<br />

"Tavadi aleqsandre ServaSiZe gaxlavT aRmosavluri<br />

rainduli keTilSobilebis gansaxiereba,<br />

rac Cvens droSi did iSviaTobas warmoadgens.<br />

erT xans, aleqsandre ServaSiZe yirimSi cxovrobda<br />

Tavis megobarTan, poet da mxatvar<br />

maqsimilian voloSinTan. swored aq miiRo<br />

man miwveva, rusuli musikaluri da sabaleto<br />

xelovnebis evropaSi da amerikaSi didi propagandistis,<br />

sergei diagilevisagan emuSava scenografad<br />

"rusul baletSi". s. diagilevi maSin<br />

Tavis sabaleto dasTan erTad londonSi imyofeboda.<br />

ServaSiZem miwveva miiRo. mis Sesaxeb<br />

sazRvargareTul presaSi ibeWdeboda: "mTeli<br />

misi Tavmdabali bunebis miuxedavad, is "rusuli<br />

baletis" fasdaudebeli muSakia, radganac<br />

mis gareSe Tamami scenografiuli siaxleebi,<br />

riskenac ase miiswrafis diagilevi da rasac igi<br />

moiTxovs mxatvrebisagan, ver miaRwevdnen im<br />

dones, xarisxsa da srulyofilebas, romelsac<br />

miaRwies."<br />

Tavis droze, maRali Sefaseba miiRo Serva-<br />

SiZis mier Sesrulebulma e. evreinovis, J. kantelis,<br />

k.bisonis da sxvaTa portretebma. misi,<br />

rogorc kritikosis kalams, ekuTvnis statiebi<br />

pol sezanze, vinsent van gogze, aleqsandre benuaze.<br />

1906-17 wlebSi moRvaweobda peterburgSi.<br />

1918-20 wlebSi misi TaosnobiT soxumSi daarsda<br />

Teatraluri sazogadoeba da samxatvro studia,<br />

sadac is pedagogiur moRvaweobas eweoda. 1922-<br />

46 wlebSi ucxoeTSi gaaforma speqtaklebi: j.<br />

balanCinis "neptunis triumfi" londonSi, l. be-<br />

Thovenis "promeTe" parizSi, "SoTa rusTaveli"<br />

monte-karloSi da sxv.<br />

samSoblodan Sors myofi mxatvari,<br />

Tavis qveynis cxovrebiT da kulturuli<br />

miRwevebiT interesdeboda. 1958 wels<br />

aleqsandre ServaSiZem, materialuri<br />

siduxWiris miuxedavad, uari Tqva fuli<br />

aeRo Tavis namuSevrebSi da isini usasyidlod<br />

gamoagzavna samSobloSi. namuSevrebis<br />

ZiriTadi nawili mxatvarma<br />

gadasca saqarTvelos xelovnebis<br />

muzeums da soxumis suraTebis<br />

galereas. es namuSevrebi<br />

gaxlavT "qalis portreti",<br />

"mamakacis portreti", "soxumis<br />

xedi", "parizis erT-erTi<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

kuTxe" da sxv. misi namuSevrebi aseve daculia<br />

peterburgis Teatralur biblioTekaSi, moskovis<br />

baxruSinis saxelobis Teatris muzeumSi da<br />

kerZo koleqciebSi msoflios sxvadasxva qveyanaSi.<br />

saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da<br />

qoreografiis muzeumSi inaxeba peterburgSi<br />

moRvaweobis droindeli misi sami namuSevari.<br />

esenia: mezRvauris, monis da izoldas kostiumebis<br />

eskizebi, rihard vagneris "tristan da<br />

izoldadan". damdgmeli reJisoria vsevolod<br />

meierholdi. erTi maTgani, izoldas kostiumis<br />

eskizi, amJamad gamofenilia muzeumis mudmivmoqmed<br />

sagamofeno darbazSi. es eskizebi Sesrulebulia<br />

qaRaldze, fanqriT da akvareliT.<br />

eqsponatebis muzeumSi Semomtanis vinaoba cnobili<br />

ar aris. savaraudod isini SesaZlebelia<br />

kote marjaniSvilis arqivs mohyoloda. 1985<br />

wels TbilisSi moewyo aleqsandre ServaSiZis<br />

namuSevrebis pirveli personaluri gamofena.<br />

igi 1968 wlis 17 agvistos 101 wlis asakSi gardaicvala<br />

monte-karloSi. mxatvari dakrZales<br />

qalaq nicaSi. 1985 wels neSti gadmoasvenes sam-<br />

SobloSi da dakrZales soxumSi.<br />

qeTevan uznaZe<br />

saafiSo fondis mcveli<br />

erTi afiSis<br />

mokle istoria21


WWW.ARTPALACE.GE<br />

10 aprili, 1938 weli<br />

me ager ukve ocdarva - ocdacxra wlis kaci var.<br />

ojaxs karga xania movekide, bavSvi myavs. aT welze metia,<br />

rac xelovnebis dargSi Cabmuli var da yovelive<br />

amis Semdeg me vfiqrob, saWiroa mqondes erTi iseTi<br />

kuTxe, erTi iseTi wigni, sadac srulebiT gulaRTilad<br />

aRvniSnav im movlenebs, romlebmac Cems cxovrebasa<br />

da Cems muSaobas gansakuTrebuli daRi daasva. me<br />

vfiqrob da bolosadabolos asec aris, rom Tavisi<br />

cxovrebis miwurulSi anda misi sikvdilis Semdeg,<br />

rCeba Zalian mcire ram, riTac SeiZleba misi mogoneba.<br />

"es mcire ram" Seicavs Semdegs, jildo, recenziebi,<br />

suraTebi, dRiurebi an mogonebebi, romlebic<br />

rCebian da misi avtoris saxels acocxleben. es ra<br />

Tqma unda misi avtoris sididezec aris damokidebuli,<br />

magram rogori patarac ar unda iyos avtori<br />

da rogori uferulic ar unda iyos misi recenziebi,<br />

suraTebi Tu dRiurebi - is mainc did ganZs warmoadgens<br />

Tundac mxolod misTvis, visac misi naxviT an<br />

wakiTxviT Tvalwin efineba warsuli mwuxarebebi da<br />

wuTieri bednierebebi romlebic ase Zvirfasia misTvis.<br />

da ai amitom gadavwyvite me, rom damewyo es saqme,<br />

saqme Zalian mZime da Zalian Zneli. magram raki gadavwyvite<br />

de ese iyos.<br />

vinaidan Cemi muSaoba TeatrSi 1937 wlis agvistos<br />

20-Si, didi dasvenebis Semdeg iwyeba, amisTvis minda<br />

rom Cemi es dRiuri iwyebodes swored am droidan.<br />

me Sevecdebi gadmovitano am wignze dRemde is RirS-<br />

esaniSnavi ambebi (CemTvis) romlebic moxdnen da<br />

vinaidan es Zalian Zneli ambavia, amisaTvis Cven ase<br />

movifiqreT, me dReidan Seedgebi kalendarulad<br />

dRiurSi muSaobas da Tanac gzadagza Cavwer im ambebs<br />

romlebic moxda 20 agvistodan dRemde.<br />

1937 wlis 20 agvistomde momxdari Tavgadasavali<br />

es aris CemTvis yvelaze uZvirfasesi da dauviwyari<br />

dro, ase, rom me dResve vakeTeb meore rveuls sadac<br />

TandaTanobiT movigoneb Cems ymawvilobis xanas. mesame<br />

rveuli ki minda mqondes iseTi sadac Cavwer yovelive<br />

imas, rasac gavigoneb an wavikiTxav an kidev vnaxav<br />

- da moaxdens Cemze STabeWdilebas da iqneba miqceuli<br />

mxolod rolze. ganurCevlad imisa Tu, me esa Tu is<br />

roli momwons an miTamaSnia anda minda viTamaSo da<br />

mitom mWirdeba es masalebi, ara es ise, iyos Tavis Tavad.<br />

maS ase Cems dRiurs qvia "momavali". meore rveuls<br />

sadac Cems pirvel nabijebs aRvwer, erqmeva "warsuli"<br />

da mesamec sadac iqneba yvela rolis Sesaxeb, amas, Tu<br />

ginda, davarqvaT "unda Caviwero". me TviTon ar mesmis<br />

Tu ase es ratom davanawile da Tanac aseTi ucnauri<br />

saxelebi davarqvi, magram raki Caiwera amas xom veRar<br />

wavSli da de darCes ase, rogorc aris.<br />

19 aprili. 1938 weli<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

Teatris,musikis ,kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumis xelnawerTa da saarqivo masalaTa fondSi,<br />

sxva mraval korifeebTan erTad mniSvnelovani adgili ukavia sergo zaqariaZis arqivs. igi daaxloebiT oTxi<br />

aTeuli wlis win, msaxiobis meuRlem, meri qorelma gadmosca muzeums. masala 55 saqaRaldisagan Sedgeba (fondi I,<br />

saqme 115), magram aRsaniSnavia misive xeliT naweri dRiurebi 1939 - dan 1968 wlamde.<br />

gakruli xeliT naweri, magram amave dros gasagebi CanawerebiT, vigebT msaxiobis imJamindel mdgomareobas -<br />

sixaruls Tu tkivils, fiaskos Tu warmatebas.<br />

muzeumis Tanamsromlebma gadavwyviteT rubrika "memuari", romelic yovel nomerSi daibeWdeba, swored sergo<br />

zaqariaZis dRiurebiT gagvexsna, raTa farTo sazogadoebisTvis wargvedgina msaxiobis ucnobi mxare. vgonebT,<br />

statia metad saintereso iqneba ara marto xelovnebis moRvaweTaTvis, aramed mkiTxvelTa farTo wrisaTvis...<br />

22<br />

Tamar maisuraZe<br />

xelnawerTa da saarqivo masalaTa fondis mcveli<br />

sakamod momwifda CemSi is azri, rom Cemi uTeatrod<br />

darCena yovlad SeuZlebeli iyo. mere amas-<br />

Tan dakavSirebiT isec moxda, rom saxkinmrewvSi<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

Cemi muSaoba gaTavebuli iyo da perspeqtiva ki arsad<br />

sCanda. Cemi ukanaskneli suraTis damTavrebis Semdeg,<br />

Tanaxma direqciasTan dadebuli pirobisa, me<br />

gavemgzavre moskvSi dekemberSi 1936 wels, sadac me<br />

davyavi TiTqmis sami Tve da am xnis ganmavlobaSi vnaxe<br />

49 warmodgena, eqvsi simfoniuri koncerti da ramdenime<br />

leqciasac daveswari. damrCa erTi mTavari<br />

ambavi Cems mexsierebaSi, saxeldobr is rom, aqedan<br />

wasvlisas viyavi fizikurad energiiT saves da iqedan<br />

dabrunebisas ki iseTi daRlili iseTi dasevdianebuli<br />

da damwuxrebuli, miuxedavad imisa, Tu ramdeni<br />

sixaruli, ramdeni bednieri wuTebi, ganvicade<br />

da gamoviare. kargad maxsov, aqedan wasvlisas gzaSi<br />

ronodaSi CemTan erTad modioda kompozitori<br />

iona tuskia. mTeli is sami dRe naxevari, es iyo ganuwyveteli<br />

kamaTi, msjeloba, azrTa gacvla-gamocvla.<br />

cota gveZina, bevrs vlaparakobdiT da mezoblebs<br />

ar vasvenebdiT, Cven kidev SemogvierTda erTi rusi<br />

(vgoneb ebraeli) prokurori viSinskis romeliRac<br />

TanaSemwe - romelic xelovnebaSi sakmaod garkveuli<br />

adamiani iyo da ra Tqma unda isec ar CamogvrCa Cvens<br />

saerTo ferxulSi. iqedan ki Cems kupeSi iyo direqtori,<br />

inJineri, romeliRac didi warmoebisa romelic<br />

maincdamainc ver grZnobda Tavs kargad. da mec aseTi<br />

daRlili, xoda ise vimgzavreT es aseTi didi gza<br />

oriode sityva Tu uTxariT erTmaneTs. is iwva qveviT<br />

da raRacas TavisTvis fiqrobda. mec viweqi zeviT da<br />

es ormocdacxra warmodgena da amdeni sanaxaoba Tavisi<br />

STabeWdilebebiT ireoda erTmaneTSi da TiTqo<br />

yvela Tavis adgils eZebda. exla rom vukvirdebi,<br />

ram SemaZlebina damdenis atana da damatebiT kidev es<br />

Zvirfasi muzeibis STabeWdilebebi. magram es advili<br />

asaxsnelia: axalgazrda msaxiobi, amdeni xnis damSeuli<br />

da uecrad amdeni saWmeli, unda vTqva simarTle,<br />

davxarbdi, Zalian viRore, yvelaferi mindoda, Teatric,<br />

disputebic, leqciebic, muzeiebic da yovelgvari<br />

sanaxaobebic rogorc aTi-asi mSieri mgeli, ase<br />

me erTi aseTi mivadeqi am gemriel saWmels da gavZexi<br />

- ise, gavibere, rom moneleba Zalian gamiWirda, da<br />

ai amiT aixsneba is, rom me bunebiT, Zler mousvenars,<br />

mxiaruls energiuls damesva beWedi CemTvis aranor-<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

maluri, SemboWa adamiani da sicocxlis wyurvili<br />

momiduna; o, es sam dRe naxevari! ai swore des gza iyo<br />

CemTvis yvelaze uebari wamali. es iyo romelmac momca<br />

saSvaleba cota odnavad damemSvidebina Cemi nervebi.<br />

swored nervebi, am mxriv xom Cem Tavs srulebiT<br />

ver vcnobdi, sastikad vnerviulobdi, sul ubralo<br />

rameze vyvirodi da vtirodi amodena Zia. ramdeni<br />

warmodgena, ramdeni msaxiobi, ramdeni adgili an<br />

gaformeba an tansacmeli an ramdeni ram, romelic<br />

Cems mexsierebaSi didxans darCeba da Cems cxovrebas<br />

Tavis daRs daasvams. am warmodgenebze da STabe-<br />

Wdilebebze kidev movigoneb da Cavwer. (mxolod<br />

erTi faqti unda aqve aRvniSno. Cem iq yofnis dros<br />

iyo saqarTvelos eTnografiuli gundebis da Tbil.<br />

sax. operis gastrolebi. sadac rogorc damdgmeli<br />

erT-erTi operisa rusTav. Teatr. reJ. SoTa asxabaZe<br />

iyo. maxsovs SevxvdiT S. asxabaZes gorkis quCis dasawyisSi.<br />

Cven viyaviT samni. SoTam danaxvisTanave mimar-<br />

Ta Cems amxanagebs: "kaco rogor Z l e b T<br />

aqa, me ager oTxi dRea aqa var d a<br />

"от скуки" ar vici Tavi sad<br />

waviRoo". Zalian gamikvirda<br />

da dResac CemTvis<br />

gaurkvevelia, re-<br />

Jisori aseTi Teatrisa<br />

romelic rva cxra<br />

weliwadia moskovSi<br />

ar yofila, exla Camovida<br />

da mowyenilobisagan<br />

ar icis sad wavides.<br />

es momagonebs<br />

Cvens xelovnebaSi<br />

erTs g. daviTaSvils,<br />

romelic<br />

arasodes arsad<br />

dadis, sadac Sei-<br />

Zleba adamianma<br />

sadme rame dainaxos.<br />

rusTavelis<br />

Teatri orjer iyo<br />

moskovSi da S. asxa-<br />

23


WWW.ARTPALACE.GE<br />

baZe orjerve TbilisSi ijda da aqedan adevnebda<br />

Tvalyurs Tu moskovSi ras akeTebda Teatri, sadac<br />

is muSaobs - sadac is iTvleba erT-erT wamyvan<br />

reJisorad). Cemi TbilisSi Camosvlidan zafxulamde<br />

TiTqmis araferi gamikeTebia. xo, mTavari<br />

risTvisac es ambavi moskovis Sesaxeb, rom movyevi,<br />

is iyo da is mindoda meTqva, rom swored Cemi<br />

wasvlis win moxda erTi faqti.<br />

rusTavelis Teatrs yavda Tavis studiaSi aWaridan<br />

wamoyvanili studielebi, romlebmac dahyves<br />

gansakuTrebuli dro da exla midioden baTomSi<br />

TavianTi Teatris Sesaqmnelad. Teatris xelmZ-<br />

Rvanelad rusTavelis Teatrma miiwvia reJ. arC.<br />

CxartiSvili. studiebis simciris gamo gadavwyvite<br />

ramodenime msaxiobis ayvana. swored am mizniT arC.<br />

CxartiSvilma Camikra sityva raTa wavsuliyaviT ba-<br />

TomSi samuSaod me da meri qoreli.me xumrobaSi<br />

gadavitane sakiTxi. mere da mere aman miiRo ufro<br />

seriozuli xasiaTi. maSin me kategoriuli vari<br />

uTxari. mere meri qorelis piriTac undodaT es<br />

saqme gamosuliyo, aqac saqmem ver moikida fexi, me<br />

moskovSi wavedi, moskovSi kidev miviRe werili<br />

m. qorelisagan sadac mwerda, rom arC. CxartiSvilma<br />

mTxova, rom kidev mogwero amis Sesaxebo.<br />

magram me iqedanac vari SemouTvale da davZine,<br />

Tu undoda meri qorels, wasuliyo baTumSi, me<br />

araferi sawinaaRmdego ar meqneboda, ase mivwere,<br />

magram guilt ki isic ar mindoda, rom wasuliyo.<br />

ra Tqma unda isic marto ar wavida da es saqme ase<br />

gaTavda. me rodesac Camovdiodi da miuxedavad<br />

imisa, rom sayoveldRiuro cxovrebisaTvis ar<br />

mixdeboda fiqri, vinaidan binad da yovel mxrivad<br />

m. qorelTan vcxovrobdi da isinic ra Tqma<br />

unda amas arafriT ar magrZnobinebdnen, magram<br />

asset mdgomareobaSi Cemi yofa yovlad SeuZlebeli<br />

iyo. es yvelaferi mawuxebda, maRelvebda,<br />

xSirad bavSur ambebsac Cavdiodi. xSirad sadilobisas<br />

saxlSi ar movidodi an diliT arafers<br />

ar vWamdi. erTxel erTi aTi dRe Tu ori kvira<br />

sul sxva oTaxSi vcxovrobdi da saxlSi mxolod<br />

iseT dros Tu movidodi, rodesac mnaxvelebi<br />

dadian xolme. es yovelive yvelas anerviulebda<br />

da am sakiTxze araerTxel waukiTxavT nataciebi.<br />

magram ver gadavlaxe es ukudo Tavmoyvareoba da<br />

aseTi mdgomareoba grZeldeboda. sxva gza aRar<br />

iyo, rame unda gvefiqra. iyo ori arCevani, erTi<br />

es winadadeba, d. ZnelaZisagan qarT. mus. TeatrSi<br />

da meore baTomSi. Zalian didis gulis tkiviliT<br />

gadavwyviteT TiTqmis baTomSi wasvla, magram sanam<br />

Tanxmobas mivcemdiT, jer vTxove meri qorels<br />

miewera werili misi disaTvis medea qorelisaTvis<br />

(Cxart. coli) da gaecno, Cveni TiTqmis Tanxmoba.<br />

asec moiqca, gagzavna werili da ramodenime<br />

dRis Semdeg miviReT diplomatiuri vari. erTi<br />

mxriT es iyo Zalian mtkivneuli ambavi, vinaidan<br />

Cemi Tavi aravisTvis SemiTavazebia da meore is<br />

rom me ase megona Tu sadme movisurvebdi muSaobas,<br />

iq mimiRebden kidevac. es aseTi azri ki imitom<br />

mqonda, rom gacilebiT ufro didi Teatrebi<br />

da ufro didi adamianebi maZlevden winadadebas<br />

muSaobaze, magram yovelTvis vari iyo Cemis<br />

mxridan, es SemiZlia Tavisuflad davwero. erTi<br />

sityviT vari miviReT. Tumca unda isic aRvniSnoT<br />

Cems Sesaxeb im werilSi araferi ewera. iyo mxolod<br />

did disadmi minaweri werili, sadac eubneboda:<br />

"rom movaxdino gavlena da serioJa da-<br />

24<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

viTanxmo rogor da ra pirobebSi SeiZleba Cveni<br />

wamosvlao", magram faqti is iyo rom baTumi aRar<br />

iyo. es ambavi, rogorc didi lodi rom geqneba<br />

gulze da gaganTavisufleben, swored ise iyo<br />

CemTvis, imitom rom Cemi baTumSi wasvla es iyo<br />

sikvdili yovel mxriv. erTi sityviT cotaTi amovisunTqe.<br />

am dros goskinpromma gamomiZaxa da<br />

gamicxada Tqven SecdomiT gagaTavisufles da isev<br />

CvenTan iricxebiTo. me saSinlad gavocdi, radgan<br />

am dawesebulebisagan kargi damokidebuleba ar<br />

maxsovs da miT ufro mis tqenikur direqtorisagan<br />

(es iyo e. xaCiZe). me maSinve mivxvdi aq ZaRlis<br />

Tavi sxvaSi aris damarxuliTqo. mere SevekiTxe:<br />

"ki magram jamagiri ratom SemiwyvitesTqo","exlave<br />

gamogiweraveno". da marTlac maSinve gamomiweres<br />

Cemi gansxvaveba. exla xo sul amovisunTqe da es<br />

arisTqo. magram saqme raSi yofila, rogorc mere<br />

gavige. maSin fabrikaSi axalgazrda reJisorebi<br />

sdgamden mciremetraJian suraTs xevsureTis cxovrebidan<br />

da reJisors mouTxovivar me. amx.<br />

xaCiZem icoda, rom me pirobebs rigians moviTxovdi<br />

da ise ubralod ar davTanxmdebodi da mimarTa<br />

iseT xerxs, rom me aRmadgina, momca gansxvaveba<br />

da Zvel pirobebze damtova oficialurad.<br />

me amaze moviyrue radgan, rodesac axal rolze<br />

damniSnavdnen me axal pirobebs wavayenebdi, magram<br />

orives kovzi nacarSi Cagvivarda; suraTi<br />

moxsnes da dRidan Cemi aRdgenisa, mesame dRes me<br />

angariSi gamiswores. me miviRe erTi Tvis Svebuleba,<br />

ori kviris likveracioni da vinaidan maSinve<br />

fuli ar hqondaT Cemi angariSis gasworeba gagr-<br />

Zelda da erTi sityviT, me xelze miviRe ori aTasi<br />

maneTi. Tan zafxulis cxeli dReebi dgeboda,<br />

TbilisSi ukve gaCereba SeuZlebeli iyo, es fuli<br />

aviRe, goskinproms da xaCiZes gunebaSi madloba<br />

gadauxade. movkide Cem col-Svils xeli da kaxeTis<br />

erT sofelSi "maaCxaanSi" unda wameyvana. ukve<br />

bargi Sekrebili, bileTi nayidi, xval dilis cra<br />

saaTze mivdivarT kaxeTSi. wina saRamoTi CvenTan<br />

movidnen arC. CxartiSvili da medea qoreli da<br />

sTxoves meris kaxeTis nacvlad wasuliyvnen waRverSi,<br />

sadac medeas qonda ukve oTaxi naqiravebi,<br />

da vinaidan arC. CxartiSvils aRar SeeZlo sxvadasxva<br />

mizezebis gamo waRverSi wasvla da medeas<br />

ki marto gauWirdeboda cxovreba da saerTod ar<br />

SeeZlo, amitom movidnen CvenTan da gvTxoves kaxeTis<br />

nacvlad waRverSi wavsuliyaviT. mcire xniT<br />

rasakvirvelia. vinaidan am goskinpromis damxmare<br />

fulis meti araferi mebada da momavali gza<br />

saZebneli mqonda, rogorc ki gvTxoves waRveris<br />

Sesaxeb, maSinve TavSi damkra da sulSi fexis koWebamde<br />

gaiara. amis mizezi is iyo rom waRverSi<br />

samuSaod midioda marjaniSvilis Teatri da iq<br />

SeiZleba Cven erTmaneTs SevxvedrodiT da es im<br />

wuTSive, rogorc axsenes waRveri, es yovelive<br />

erTbaSad mogrovda TavSi, Cemi Casvla, Teatris<br />

Casvla, Cveni Sexvedra da Cemi muSaobis dawyeba,<br />

es yovelive erTad gaCnden TavSi, datrialden<br />

dalagden, ise, TiTqos aq araferi yofilao. da<br />

es moxda Tvalis daxamxamebaSi. me araferi ar<br />

miTqvams, mxolod wamomawiTla, Semdeg gadamiara<br />

da civma oflma Sublze damasxa. es moxda yvelasaTvis<br />

SeumCnevlad, vinaidan vin ra icoda Tu<br />

exla serioJas gulSi ra ubedureba trialebda.<br />

me, ra Tqma unda, araferi miTqvams da saerTod<br />

Cemi azri amis Sesaxeb ar gamomiTqvams, mxolod<br />

uxerxulad Camecina CemTvis. me vgrZnobdi is rac<br />

am wuTSi gavifiqre es ase namdvilad moxdeboda.<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi WWW.ARTPALACE.GE<br />

amas TiTqos vxedavdi, TiTqos es udao iyo da<br />

TiTqos es ase aucileblad moxdeboda, Tu Cven<br />

waRverSi wavidodiT da es ase moxdeboda. ar<br />

vicodi, ver gamomerkvia es CemTvis gasaxareli<br />

iqneboda Tu Zalian mZime. ra Tqma unda, es orive<br />

elementi aq moiyriden Tavs, mxolod romeli<br />

daZlevda es CemTvis gamocanaa. ai swored albaT<br />

amaze Camecina weRan ase uxerxulad da mTeli Cemi<br />

bediRblis gadawyveta Cems cols (meri) dauTme. es<br />

ise moxda, yuTidan rom TuTiyuSi amoiRebs bedis<br />

qaRalds da asec moxda. Cven kaxeTis nacvlad waRverSi<br />

wavediT, isinic Camovidnen, Cvenc erTmaneTs<br />

SevxvdiT da mec muSaoba daviwye.<br />

14 maisi, 1938 weli<br />

es ki ase moxda. rodesac miviRe ase gadawyvetileba<br />

da saqme win wavwie. es ixo daaxlovebiT<br />

ivlisis bolo ricxvi Tu agvistos dasawyisi - aRar<br />

maxsovs. diliT, rodesac avdeqi, ver viyavi raRac<br />

karg xasiaTze. esec ar maxsovs ratom, mxoloT is<br />

ki maxsovs sadilis Semdeg rodesac tyeSi mivediT<br />

dasasveneblad. am usaqmobis dros mivyev movyeviT,<br />

Zveli, axali da am moyola, kiTxva pasuxSi ki waviCxubeT<br />

me da Cema colis dam m.q. es ukmayofileba<br />

iseTi gamovida da iseTi mwvave saxe miiRo me ukve<br />

gadavwyvite TbilisSi wasvla. am ambavma raTqma<br />

unda yvelaze cudad imoqmeda da uxerxuli mdgomareoba<br />

Camovarda. im saRamos raRac mizeziT<br />

ar wavsulvar TbilisSi da meore dRes rodesac<br />

avdeqi, vinaidan aseTi arasasiamovno mdgomareobis<br />

gamo, adgomisTanave tyeSi wavedi da iq viiyavi<br />

wamowolili, viweqi CemTvis, vfiqrobdi, Zvelic<br />

gamaxsenda axalic Cemi axlandeli umwevo, uperspeqtivo<br />

momavali, coli, Svili ojaxi, Tavmoyvareoba,<br />

bevri vifiqre, bevri da iseT cud xasiaTze<br />

davdeqi rom... erTi sityviT Zalian Sevwuxdi, Cemi<br />

Tavi raRac sacodavi momeCvena, uimedo. am dros<br />

swored gamielva TavSi marjaniSvilis Teatrma.<br />

TiTqo mrma Rori rkos miadgao – ise iyo, Cemma<br />

aseTma mdgomareobam marjaniSvilis TeatrSi naxa<br />

gamosavali. rom me maSin ar vyofiliyavi im Cxubis<br />

Semdeg ise cud xasiaTze albad maSin ver dav-<br />

Zlevdi Cems ara saWiro Tavmoyvareobas, magram<br />

naTqvamia "zogi Wiri margebeliao" da mec uecraT<br />

gadavwyvite TeatrSi dabruneba, raTac ar unda<br />

damjdomoda. gadawyvetileba mtkice iyo, mxolod<br />

exla saWiro iyo xerxi, vinaidan me windawin vicodi,<br />

rom aq brZola moxdeboda. CemTvis naTeli<br />

iyo aseTi mdgomareoba da situvaciebi: prveli isa<br />

rom me xels miwyobda xels is rom TiTqmis dasis<br />

umetes nawils Cemi TeatrSi dabruneba undodaT.<br />

es iyo, anjafariZe, gomelauri, m. qusitaSvili,<br />

gociriZe, CerqeziSvili, wuwunava, sibela, WeliZe,<br />

gamrekeli, donauri, Juruli, goZiaSvili, axalgazrdoba,<br />

studielebi. meore, isa rom dodo<br />

anTaZes undodi imisaTvis rom gamoveyenebine ise-<br />

Ti xalxisaTvis, romlebic awuxebdnen. CemiT imaT<br />

aSinebda da TviTon amiT isvenebda.<br />

mesame isa rom, TeatrSi da saerToT marjaniSvilis<br />

msaxiobebi mTliden ase Tu ise niWier axalgazdaT,<br />

romelsac SeiZleba rame gaekeTebina<br />

da erTi sityviT sasargeblo yofiliyo. meoTxe<br />

isa rom maSin TeatrSi iyo isev dodo anTaZis winaaRmdeg<br />

didi ambebi da isini, romlebic mis winaaRmdegi<br />

iyvnen, raTqma undodaT Cemi mosvla,<br />

vinaidan CemiT isini kidev imatebden erT dauZinebel<br />

mters dodo anTaZis mimarT. ai es ambebi<br />

iyo Cems mxareze. exla ra miSlida: pirveli<br />

dodo anTaZe, mainc SiSi hqonda, "vai Tu moviyvano<br />

TeatrSi da mere esec imaT miemxroso". es SiSi ra<br />

Tqma unda masSi unda yofiliyo miT ufro rom me<br />

is miyurebda rogorc mtkice nebisyofis adamians.<br />

meore. is rom kategoriuli winaaRmdegi iyo Cemi<br />

dabrunebisa S. RambaSiZe. amas Cems winaaRmdeg<br />

hqonda mravali motivebi, pirveli isa rom me mas-<br />

Tan ukmayofileba mqonda (ojaxuri). meore kidev<br />

Teatris sakiTxebze viyaviT wakidebuli, 6 weli<br />

xmas erTmaneTs aRar vcemdiT. icoda, rom me var<br />

udieri daundobeli magari axalgazrda, mtkice<br />

Cems Sexedulebebze da isic kargad icoda, Tu ra<br />

Sexedulebis viyavi maTze. amasTanve aqve unda vTqva<br />

erTi seni romelic TiTqmis yvela msaxiobebs aqvs<br />

es SiSi. SiSi es moqiSpeobis Sesaxeb. da asedac aris,<br />

rom "bewvi dineT eCveneba" kacs da eSinia, miT<br />

ufro, rom Cems msaxiobobas saerTod ar aginebden,<br />

Tumca saimiso araferi viyavi. erTi sityviT<br />

es Cemi Sexedulebaa aseTi Torem SeiZleba aseTi<br />

araferi ar iyo. magram, erTi iyo udao, rom Cemi<br />

sakiTxis gadawyvetis ukanaskneli wertilamde,<br />

ibrZoda, rom ar miveReT, xoda e ski iyo CemTvis<br />

didi (atboi) romelsac SeiZleba saqme gaefuWebina.<br />

kidev miSlida xels is rom TeatrSi iyvnen<br />

iseTebi, romlebic muSaobden da vityvi imasac<br />

rom ikavebden iseT adgils da mdgomareobas,<br />

romlis ufleba TiTqmis ufleba ar qondaT. Cemi<br />

mosvliT am uflebebSi eziareboda da iyofda am<br />

mdgomareobas msaxiobi, romelic yovel SemTxvevaSi<br />

ar idga imaTze nakleb. e ski ra Tqma unda ar<br />

iqneboda sasurveli. exla kidev iyvnen iseTebic<br />

romlebic aseT metoqeobas gauwevdi ara profesiaze<br />

(msaxiobobaze) aramed, sayofa cxovrebis<br />

dros, erTi sityviT modioda ara is cxvari,<br />

romelic jogs miyoba aramed, SeiZleba TviTon<br />

yofiliyo yoCi - es is iyo romelsac verc ZaliT<br />

daaSinebdi da verc SaqriT Tavs mouqonavdi da<br />

moatyuebdi. yovel SemTxvevaSi modioda is rac<br />

gvinda. merme me iseTi marka mqonda mokruli<br />

rogorc jiniani, yailis amtexi, udieri, Груби da<br />

kidev bevri ram. ai es iyo sul romelic unda dawyobiliyo<br />

sasworze aqeT iqiT da romelic da-<br />

Zlevda, saqmec ise gadawydeboda. ai es iyo is suraTebi<br />

romlebic erTmaneTs scvliden,<br />

maxarebden, xan mawuxebdnen tyeSi rom viyavi wamowolili.<br />

magram vinaidan gadavwyvite, rom TeatrSi<br />

unda davbrunebuliyavi exla ukve daviwye<br />

gzis amorCeva, Tu romeli gza ajobebda. da es ase<br />

gadavwyvite, damewera gancxadeba Teatris direqciis<br />

saxelze, rom me vTxov raTa mimiRon maT TeatrSi<br />

da es gancxadeba gametanebina m.q.-Tvis Salva<br />

RanbaSiZisaTvis gadasacemad. es mindoda rom es<br />

yofiliyo через Salva RanbaSiZe. amiT SeiZleba<br />

mouspo brZolis unari RambaSiZes, vinaidan TviT<br />

imas mivmarTavdi saSvelad. es gamodioda Cemis<br />

mxriv ase, rom raki gadavwyvite TeatrSi dabruneba,<br />

vis unda mivmarTo dasaxmareblad TeatrSi Tu<br />

ara mas. vaRiareb es iyo namdvili politika Cemis<br />

mxriv. mere Tu es sakiTxi aq dadebiTaT ar gadawydeboda<br />

da Teatri uars SemomiTvlida, maSin<br />

gadawyvetili mqonda rom pirdapir l.p. beriasTan<br />

wavsuliyavi da samarTali meZebna. asec moviqeci,<br />

gancxadeba davwere da m. qorels gavatane da<br />

Tanac davavale raTa sityvierad kidev eTqva rom<br />

es saqme gaekeTebina. werili waiRo, magram is sax-<br />

# 1 (01) 01.09.2009 25


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

26<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

lSi ar yofiliyo da colisaTvis daetovebina.<br />

im wuTSive mec gamovedi saxlidan vinaidan ver<br />

visvenebdi. Cems saxlTan, sxva msaxiobebis binebTan<br />

yvelaze axlos iyo el. CerqeziSvilis bina sadac<br />

qveda sarTulSi cxovrobda msax. Saq. gomelauri<br />

romelTanac ,e karg ganwyobilebaSi viyavi da isic<br />

Zalian swuxda rom me maT TeatrSi ar vmuSaobdi.<br />

ara erTxel hqonia mas CemTan saubari imis Sesaxeb,<br />

rom me TeatrSi davbrunebuliyavi. maTan misvlisas<br />

quCidan avZaxe. Saqro saxlSi damxvda, mxolod<br />

zeviTa sarTulSi iyo aivanze q-n elisabedTan. ra<br />

Tqma unda masac gaexarda Cemi misvla da maSinve<br />

mimiwvia TavisTan. Cemi misvlisTanave saubari gaimarTa<br />

Teatris garSemo. q-n elisabedma gamosTqva<br />

ukmayofileba, rom me TeatrSo ar vmuSaobdi. es<br />

saubari did xans gagrZelda da rodesac sakiTxi<br />

iyo gaSuqebuli yovel mxridan, maSin gamovtydi,<br />

rom exla gancxadeba gavgzavne Cemi TeatrSi dabrunebis<br />

Sesaxeb. maT, orives Zalian gaexardaT da<br />

momiwones kidec Cemi aseTi gabeduli da pirdapiri<br />

sakiTxi. ra Tqma unda oriveni aRelden da<br />

ar icoden saqmes riTi eSvelnaT. me cota xnis Semdeg<br />

wamovedi isev saxlSi da Saqro ki gaeSura ambis<br />

gasagebad. SevTanxmdiT, rom saRamos erTmaneTs<br />

SevxvdebodiT. saxlSi dabrunebisas m. ukve<br />

damxvda da miTxra rom Salva ar iyo saxlSi-o da<br />

miTxra cols dautoveo. me ramdenjerme gamovkiTxe<br />

Tu ra sTqva, an rogor miiRo, an rogor<br />

Tqva da erTi sityviT ambavi iyo Zalian martivi da<br />

patara da Cems moTxovnilebis wyurvils ver akmayofilebda.<br />

erTi sityviT miTxra, rom isic<br />

Zalian SeSfoTdao vinaidan aseT pirdapir<br />

sakiTxis dayenebas ar moelodao. sul es iyo rac<br />

im dRes me gavige am saqmis Sesaxeb, vinaidan saRamos<br />

Saqrom miTxra ver Sevxvdi dodos sakiTxavado.<br />

meore dRes gavige Saqrosagan, rom dodom<br />

miTxra araviTari gancxadeba aravis ar moutaniao.<br />

CemTvis iyo udao, rom gancxadebis miRebis ambavi<br />

inaxeboda saidumlod, mxoloT, visgan e ski<br />

ar vicodi. amitom mivmarTe aseT xerxs, rom me<br />

TviTon vuTxari vinc Semxvda da kidev amaSi momexmara<br />

Saqro, vinaidan es axali ambavi iyo, vinaidan<br />

es axali ambavi iyo, amisaTvis mizans miaxwia d aim<br />

dResve icoda mTelma Teatrma ase rom dRis bolos<br />

ukve TviT anTaZem uTxra Saqros, rom marTalia,<br />

Turme gancxadeba gamougzavniao. im dResve<br />

da meres aqac Seiqna laparaki da TiTqmis dasis umravlesoba<br />

iyo imis momxre, rom me TeatrSi miveReT.<br />

amas kidev emateboda is rom TeatrSi iyo<br />

Seqvnili ramodenime jgufi da yoveli jgufi cdilobda<br />

Cems TeatrSi miRebas vinaidan maTvis es<br />

sasargeblo iyo. dodo anTaZis mowinaaRmdegeebs<br />

undodaT imitom, rom me mqonda Zveli angariSebi<br />

masTan da amasTanave Cemi saxiT imatebden<br />

wevrs, romelsac SeuZlia brZola. ra Tqma unda<br />

maTTvis es iyo xelsayreli, miT ufro, rom<br />

sakiTxi xelmZRvanelobasTan iyo gamwvavebuli.<br />

anTaZe da misi jgufi ki fiqrobda piriqiT. rom<br />

me, rogorc msaxiobi meqneboda gasayofi sxva Cems<br />

kolegebTan, romlebic mowinaaRmdege banakaT<br />

iTvleboda. kidev mTavari is iyo, rom msax. k. kobaxiZes<br />

mouvida didi uTanxmoeba d. anTaZesTan<br />

da sajaroT mas miayena Seuracxofa. kobaxiZes<br />

Tavi eWira Tavisuflad da Cemi misvla mas cota<br />

SeboWavda da misTvis ar iqneboda sasiamovno. mee<br />

mgonia es iyo misi mTavari mizezi imisa, ramac<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

sakiTxi gadawyvita dadebiTad. aqve unda vTqva ase-<br />

Ti ambavi. d. anTaZis azri Cems Sesaxeb rogorc<br />

"msaxiobis" usaTuod dadebiTi iyo. is fiqrobda<br />

rom me viyavi iseTi Zala, romlis gamoyenebac TeatrSi<br />

SeiZleboda; da ra Tqma unda mas, rogorc<br />

xelmZRvanels da reJisors, ra Tqma unda isurvebda,<br />

rom me TeatrSi memuSavna. exla ki rodesac<br />

lukma pirSi TviTonve vardeboda, rodesac<br />

srulebiT uSromlad da yoveli pretenziis gareSe<br />

SeeZlo miveRe, ra Tqma unda es misTvis xelsayreli<br />

iyo. amas kidev emateboda Zveli ganvlili<br />

praqtika, rom yvela wasulni Teatridan,<br />

rodesac brundebodnen miuxedavad imisa misi<br />

mtrebi iyvnen, Semdeg moyvrebi xdebodnen. mag.<br />

kvantaliani, kostava, anjafariZe da sxvebi. ase rom<br />

aqac ra Tqma unda mosagebi mdgomareoba iyo merme<br />

isic, rom ukve marto viyavi da aravisTan ar Seme-<br />

Zlo gamomenaxa saerTo ena. d. anTaZis politika<br />

yovelTvis iyo dayrdnobili rom xalxi erTmaneTze<br />

gadaekida, wyali aenRvria da aseT mdgomareobaSi<br />

SenarCunebina. xan erTs gadausobda<br />

Tavze xels, xan meores da ase, tkbili sityviT,<br />

qTamiT, roliT, mdgomareobiT, dapatiJebiT,<br />

Tavis Tavs inarCunebda. es iyo erTad erTi saydgomi,<br />

riTac mas SeeZlo Tavi TeatrSi SeenarCunebina,<br />

vinaidan sxva araferi gaaCnda iseTi, riTac<br />

mas SeZleboda postis patroni yofiliyo. meore<br />

Tu mesame dRes sareJisoro kolegiis sxdoma iyo<br />

sadac daisva sakiTxi Cemi miRebis Sesaxeb. kolegiaSi<br />

Sediodnen anTaZe, qestiaSvili, Juruli,<br />

RambaSiZe, mravlaZe (mdivani) da mgoni erTi ori<br />

msaxiobi. dawvrilebiT ar vici magram merme gavige,<br />

rom yvela yofiliyo Cemi miRebis momxre, mxolod<br />

S. RambaSiZe wasuliyo winaaRmdegi. ase<br />

eTqva, rom is Cven yvelas gvaginebs, yvela arafrad<br />

miaCnia, Cveni dadgmebi ar moswons da misi miReba<br />

ar SeiZlebao. amaze qestiaSvils uTqvams: "es Tqven<br />

piradad giTxraTo?" "ara, CemTvis ar uTqvams, magram<br />

sxvebma momitanes ambavio". aba Tu sxvebma mogitanes<br />

es ar SeiZleba sabuTi iyoso da mase sxvebi<br />

mec meubnebian iseT rames, romelic amaze ufro<br />

seriozul saganzeao, magram yuradRebas ar vaqcev-<br />

To. Worebs Cven ar unda avyveTo da verc avyvebi-<br />

To.<br />

erTi sityviT sakiTxi gadawyda da erTis gamoklebiT<br />

Cemi Teatris miRebis sakiTxi erTxmad<br />

iqna miRebuli. me da meri saxlidan bazarSi mivdiodiT<br />

rodesac sareJisoro kreba gaTavda,<br />

krebis xalxs iqve mdgomi msaxiobebi SeuerTda<br />

da yvelani quCaSi gamovidnen am dros Cvenc miuaxlovdiT.<br />

yvelani modioden da milocavden. mec,<br />

ra Tqma unda, gaxarebuli viyavi vinaidan cudad ar<br />

gaTavda es ambavi. saRamoTi p. kobaxiZem iqve sasadiloSi<br />

dampatiJa milocvis saxiT. CvenTan iyo g.<br />

SavguliZe, mravlaZe da kidev erTi viRac ar maxsovs.<br />

bevri farTe sityvebi iyo warmoTqmuli. bevri<br />

Cemi qeba, rogorc msaxiobis, bevri sixaruli iyo<br />

gadmofxvrili imis Sesaxeb, rom rogorc iqna<br />

da mec moverdi TeatrSi. maxsovs pieris sityvebi:<br />

"rom exla ufro saintereso xdeba muSaoba, erTmaneTTan<br />

xelovnebis WidilSi ise ki artistoba<br />

savaldebulo ki ar ariso zogi kavSiris Tavmjdomare<br />

iqneba zogi kancelariaSi imuSavebso", es<br />

ambavi v. gvinCiZes gadakra, maSin is iyo Teatris<br />

adgilkomis Tavmjdomare. iqedan gamovediT da<br />

gzaSi sarauli da S. jafariZe Semxden exla imaTma<br />

wamiyvanen da iqac iyo bevri Tqmuli. es sufra TandaTan<br />

gaizarda da did sufrad gadaiqca.<br />

27


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

28<br />

erTi saRamo da bevri sixaruli<br />

iyo saRamo... moulodneli zari... da didi sixaruli - me dampatiJes vaJa oTaraSvilis<br />

poeziis saRamoze.<br />

kargi simRera, suraTi, brZnuli azri da sityva - yoveldRiurad unda moisminos adamianma.<br />

dRevandeloba moklebulia amgvar siamovnebas. Rarib sinamdvileSi ver moipova sulis<br />

sazrdo. wlebis win dagvizamTrda... didxans gagrZelda sicive, magram zamTars aucileblad<br />

moyveba gazafxuli da gaaTbobs irgvliv yvelafers. mSieri TvalebiT da yurebiT vcdilob<br />

mivuaxlovde yvelafer kargs, sainteresos, sasiamovnos. vinc eZebs - poulobs kidec. dRevandeli<br />

saRamo Zalian msuye lukma iyo CemTvis. amgvari siamovneba pirvel mercxlebs magonebs,<br />

romlebic susxiani Tveebis Semdeg gamoCndebian xolme da gazafxulis moaxloebas gvamcnoben.<br />

xSirad kargaven dros adamianebi usargeblo ambebis kiTxvaSi, smenasa Tu cqeraSi. axla<br />

vxvdebi, mxolod is unda naxo da moismino, rac aRtacebis Rirsia. sixaruli ver davmale. azrma<br />

fexi aidga da imdeni iwriala gonebaSi, rom maiZula gareT gamomeyvana. minda mokrZalebuli<br />

madloba vuTxra baton vaJas im sixarulisaTvis, rac momaniWa am saRamom da wakiTxulma<br />

leqsebma, xalxurma melodiebma da iq Sekrebilma monatrebulma sazogadoebam.<br />

poeziis saRamo 17 Tebervals gaimarTa "art kafeSi". didi moTminebiT velodi am dRes.<br />

poezia CemTvis qsovilia, romlisganac sixaruli iqsoveba. rogori sasiamovnoa, rodesac<br />

poeti TviTon gacnobs Tavis Semoqmedebas. vcdilob ar gamovtovo amgvari saRamoebi. pirvelad<br />

mxvda wilad aseTi bedniereba, rom yovelgvari zrunvisa da mcdelobis gareSe aRmovCeniliyavi<br />

iseT garemoSi, sadac Tavi moeyaraT sityvis didostatebs da saukeTeso SemoqmedebiT<br />

Zalebs.<br />

mcire zomis darbazi. odnav SemaRlebuli scena. lurj da Rvinisfer fonze TeTri roiali,<br />

TeTri savarZeli. marjvena mxares vaJTa ansambli - "kelaptari", xolo marcxniv batoni<br />

vaJa, aseve Rvinisfer pijakSi gamowyobili. gareT qaosia... daZabuli politikuri viTareba,<br />

daWimuli ZarRvebi da daglejili nervebi. iSviaTad ismis tkbili sityvebi: sixaruli, pativiscema,<br />

miteveba... iseTi STabeWdileba mrCeba, TiTqos adamianebs aRar esmiT erTmaneTis, yvela<br />

Tavis naWuWSi Caketila da sakuTar Tavs elaparakeba. ar cdiloben erTmaneTTan dakavSirebas.<br />

iqneb vcdebi meCveneba es yvelaferi? rogor minda, marTla vcdebode. amgvari yofidan<br />

Sevedi darbazSi. saRamo dawyebuliyo da batoni vaJa leqss kiTxulobda. mis ZarRvian, mkafio<br />

metyvelebas qarTuli miwis surneli asdioda. yvela saWiro sityva naTqvami iyo saWiro<br />

adgilze. sityvis abgerebis niadagze Sobili ritmi ganuyofeli iyo xalxur melodiebTan.<br />

scenaze arsebulma orsaxovnebam msmeneli daamSvida, darbazi siTboTi da sixaruliT ga-<br />

JRinTa. vdgavar me; Cems win bevri metyveli zurgi; vdgavar da vgrZnob, rom sulSi gadmodis<br />

yvelaferi da yvelaferia suli. leqsi - mZime Sromaa, didi fiqris nayofi. pirovneba xasiaTdeba<br />

ara marto imiT, Tu ras akeTeb, aramed imiTac, Tu rogor akeTebs?! batoni vaJas Semoqmedeba<br />

baraqiani da madliania. mkiTxvelisa da msmenelis valia daafasos Semoqmedis gulidan<br />

wamosuli gancdebi, pativi sces mis Sromis nayofs...<br />

SemoqmedebiTi saRamos bolos bevrma mweralma da Semoqmedma gamoxata Tavisi azri.<br />

gaixsenes ilia, akaki, vaJa... mravali Tbili sityva axmaurda didi mwerlebis xsovnis irgvliv.<br />

frTiani sityvebi gund-gundad dafrinavdnen da gonebas ealersebodnen. vfiqrob, aseTi<br />

saRamoebi unda imarTebodes ara mxolod romelime Caketili wrisaTvis, an ganaTlebuli<br />

adamianebis erTi jgufisaTvis, aramed mTeli erisaTvis.<br />

adamianebi rom adamianurad vcxovrobT da Cvenze raRac mogonebas vtovebT, amas qaRalds<br />

unda vumadlodeT. ar SeiZleba ukvalod gaqres dRevandeli saRamo. iyo da ara iyo ra? ara!<br />

iyo saRamo, bevri kargi adamiani da Zalian bevri sixaruli. amitom gadavwyvite furcels<br />

gavando Cemi emociebi da gancdebi. is mouyveba momaval Taobebs Cveni survilebis, miswrafebebisa<br />

da dRevandeli saqmianobis Sesaxeb. albaT didi siamovneba iqneba, rodesac mravali wlis<br />

Semdeg Tvals gadaavleb am Canawers, isev gagaxsendeba bevri sixaruli da ageSleba grZnobebi.<br />

mTeli siswrafiT miemarTeba win dro. Taobas Taoba moyveba. adamianebi toveben dedamiwas.<br />

naweri ki rCeba da saukuneebs uZlebs. drom moagrova, erTad akinZa mravali sasargeblo da<br />

Zvirfasi furceli. Cven movaleni varT gavSaloT da vikiTxoT.<br />

adamianebs esaWiroebaT bedniereba, yvelas aqvs amis ufleba. aseTi saRamoebi bednierebaa<br />

CvenTvis. imeds ar vkargav, rom isev vixilav erTad Sekrebil monatrebul sazogadoebas.<br />

ibsens uTqvams: "yvelgan, sadac ki sicocxlea, imedic aris". vigrZeni, rogor daqroda sicocxlis<br />

qariSxali darbazSi, rogor aSala azrebi da dafanta scenaze. aucileblad kidev iqneba<br />

mravali saRamo... moulodneli zari... da didi sixaruli...<br />

lali xositaSvili<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

qarTveli Teatris mxatvari. daibada qalaq quTaisSi,<br />

iqve swavlobda realur saswavlebelSi da paralelurad<br />

mecadineobda saswavlebelTan arsebul mcire<br />

saxelosno-studiaSi. 1927 wels swavla ganagrZo<br />

Tbilisis samxatvro akademiaSi. pirveli speqtakli,<br />

romelic man gaaforma, iyo anatoli lunaCarskis<br />

"cecxlis gamCaReblebi". Semdeg kote marjaniSvilma igi<br />

quTaisis qarTul dramatul TeatrSi miiwvia, sadac<br />

gaaforma Salva dadianis "kakal gulSi" da karl guckovis<br />

"uriel akosta". jer kidev sruliad axalgazrda<br />

mxatvarma Tavisi niWisa da mxatvruli xedvis wyalobiT<br />

Seqmna SesaniSnavi eskizebi. mis namuSevrebSi gamoCnda<br />

mxatvris daxvewili gemovneba, koloritis faqizi<br />

grZnoba da poeturoba. speqtaklebi: Seqspiris "otelo",<br />

pogodinis "foladis poema" da a.S. gamoirCeva mxatvris<br />

mier sivrcis aRqmis utyuari alRoTi da avtoris<br />

unariT Rrmad Cawvdes nawarmoebis Sinagan arss.<br />

1931 wels kote marjaniSvilma moskovis korSis<br />

TeatrSi dadga henrik ibsenis "mSenebeli solnesi".<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

speqtaklis gasaformeblad reJisorma petre ocxeli<br />

miiwvia. mxatvars udidesi warmateba xvda wilad. igi<br />

darCa moskovSi da warmatebiT imuSava mcire TeatrSi.<br />

1937 wels konstantine stanislavskim gadawyvita<br />

juzepe verdis "rigoletos" dadgma. gamocxadda<br />

konkursi speqtaklis gaformebaze, konkursSi ocxelis<br />

eskizebma pirveli premia daimsaxura.<br />

petre ocxelma mxolod 9 sezoni imuSava TeatrSi,<br />

magram am mokle droSi Seqmna nawarmoebebi, romelTac<br />

arsebiTi roli Seasrules qarTuli Teatris individualuri<br />

saxis SeqmnaSi.<br />

1939 wels londonSi gaimarTa Teatris mxatvarTa<br />

gamofena. ocxelis eskizebi am gamofenaze oqros<br />

didi medliT dajildovda, Tumca mxatvari amas ver<br />

moeswro - 1937 wels petre ocxeli gaxda stalinuri<br />

represiebis msxverpli. mas wauyenes braldeba: "moskovSi<br />

teroristuli organizaciis Camoyalibeba" da<br />

sikvdiliT dasajes.<br />

29


WWW.ARTPALACE.GE<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

mairine Tbilels 25 oqombers 85 weli Seusruldeboda<br />

marine Tbileli qarTuli Teatris scenaze boSa qalis cekviT SemoWra, rusTavelis<br />

Teatris speqtaklSi "oleko dundiCi" dam as Semdeg eqvsi aTeuli wlis manZilze garegnuli<br />

mSvenierebiTa da aqtioruli niWiT dajildovebuli, momxibvleli qalbatoni qarTuli<br />

Teatrisa da kinos gamorCeuli kaSkaSa varskvlavi iyo. msaxiobis mier Seqmnili ier-saxeebi<br />

WeSmaritad aRafrTovanebda mayurebels.<br />

Cemi Taoba marine Tbilels SemoqmedebiTi cxovrebis zenitSi gaecno. Zneli warmosadgenia<br />

msaxiobi genaxa naTela abaSvilis ("kavkasiuri carcis wre"), mileninas ("dasawyisi") anda<br />

iorkis mTavris meuRlis ("riCard mesame") rolebSi da samudamod ar CabeWdiliyo igi Sens<br />

mexsierebaSi. qalbatoni marine am droisaTvis ukve saqveynod <strong>popularuli</strong>, gamocdili da<br />

yvelasaTvis sayvareli msaxiobi gaxldaT. ukve Cavlili iyo rusTavelis Teatris pirveli<br />

periodi, soxumis Teatri, marjaniSvilis Teatris rolebiT daxunZluli sezonebi da kvlav<br />

rusTavelis Teatri. afiSebidan ukve gamqraliyo misi lizeta "sapatarZlo afiSidan", Tekla<br />

"krWanisis gmirebidan", ZiZia "xevisberi goCadan", qalbatoni kapuleti "romeo da julietadan",<br />

meria "revizoridan", ledi ana "riCard mesamedan", dona inesa "cocxali portretidan",<br />

darejani "kacia-adamianidan?!", ruqaia "Ralatidan", anuSi "Zia baRdasaridan", kekela "Zveli<br />

vodevilebidan"; mas ukve yvelgan scnobdnen - quCaSi, transportSi, sazogadoebis TavSeyris<br />

adgilebSi - igi uyvardaT, pativs scemdnen, rCevas ekiTxebodnen. misi kinogmirebi bubusia<br />

("abezara"), alias ("Tojinebi icinian"), fatima ("baSi-aCuki"), marTa ("qalis tvirTi"), ana ("Txunela")<br />

da sxva kidev ufro popularuls xdida maT SEeqmnil msaxiobs.<br />

samwuxarod marine Tbileli Cven gverdiT aRaraa... istoriam Semogvinaxa erTi araordinaluri<br />

interviu-anketa, sadac msaxiobi Tavad warmogvidgens Tavs:<br />

"dabadebis TariRi: 1920 wlis 25 oqtomberi<br />

dabadebis adgili: Telavi<br />

simaRle: 1 m. da 64 sm.<br />

wona: xanSi SEsvlisas 70 kg.<br />

Tvalebi: cisferi<br />

Tma: Ria wablisferi<br />

ojaxuri mdgomareoba: mTeli dRe vatareb cibrutiviT da ai, 30 welia me da Cemi Zvirfasi meuRle siamtkbilobiT<br />

vuqcevT erTmaneTs RranWs..."<br />

akaki dvaliSvili: "mosagonari marTlac rom bevria. arc ki vici, ra giamboT... sul Tavidan daviwyeb. marina<br />

maSin rusTavelis TeatrSi iyo. me, rogorc rigiTi mayurebeli (maSin ГПИ-is studenti viyavi) movxvdi speqtaklze<br />

"krwanisis gmirebi". rom Semovarda scenaze aRmosavlur kostiumSi gamowyobili es ulamazesi qali,<br />

mosveneba davkarge. mere roca bias qalis rolSi vnaxe, misi saocari plastikiT, ganumeorebeli RimiliTa da<br />

mSvenierebiT... erTi sityviT, movixible. mere TvalTaxedvidan damekarga, Turme soxumSi gadasula samuSaod...<br />

da ai gavida wlebi, me ukve reJisori var da marjaniSvilis TeatrSi veswrebi "romeo da julietas" RvTiuri<br />

silamazis medea jafariZis julietas gverdiT dgas ulamazesi qali, qalbatoni kapuletis rolSi da maSinve<br />

mivxvdi, rom es is Cemi Tekla batoniSvilia "krwanisis gmirebidan", romelic me Cems studentobaSi ase momxibla.<br />

mivxvdi imasac, rom am qalSi Seyvarebuli viyavi. male viqorwineT, mere SegveZina baia... sitkboebasa da<br />

urTierTpativicemaSi 40 welze meti gavatareT... marine saocrad amayi iyo. Rirsebis fasi icoda... me yovelTvis<br />

dakavebuli viyavi, vxumrob xolme, sul mudam socializmis xarCoebze videqi da qveyanas vaSenebdi meTqi,<br />

sad mecala saxlSi Semosaxedad, ojaxs mTlianad marine uZRveboda, me ki xumrobiT "Украшение нашего дома"-s<br />

meZaxda. imis miuxedavad, rom sakmaod daTvirTuli reJimiT cxovrobda, mudam karg gunebaze iyo. Cvens saxlSi<br />

yoveli dRe marines kiskisiTa da simReriT Tendeboda. misi TeatrTan ganSoreba mZime iyo. avadmyofobis<br />

Semdeg, roca SEsTavazes, Tqveni repertuari unda ganvaaxloTo, TviTon SeuTvala uari, me moraluri ufleba<br />

aRar maqvs, ganaxevrebuli energiiT rusTavelis Teatris scenaze gavideo... amas mohyva misi vaJis akaki vasaZis<br />

gardacvaleba. marine ukve mZimed avad iyo, TabeWdileba grCeboda, TiTqos bolomde ver acnobierebso mis<br />

Tavze datexil ubedurebas... Tumca nel-nela dailia da male sul Caqra. Zalian miWirs mis gareSe".<br />

"uaxloesi naTesavebi: vaJiSvili akaki vasaZe (mwerali, filologiur mecnierebaTa doqtori); qaliSvili barbare<br />

dvaliSvili - msaxiobi.<br />

30<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

mowodeba: Teatri (bavSvobidan)<br />

wodebebi: jer damsaxurebuli, Semdeg ki, saqarTvelos<br />

saxalxo artisti.<br />

romel qveyanaSi iyaviT: gfr, meqsika, iugoslavia, inglisi,<br />

saberZneTi, Italia, safrangeTi, poloneTi,<br />

bulgareTi, dasavleT berlini, avstralia.<br />

Tqveni cxovrebis saukeTeso periodi: Teatralur institutSi<br />

mceire scenis gaxsna. vkiTxulobdi ioseb gri-<br />

SaSvilis "zRapari hamakSi", eswreboda TviT avtori...<br />

partnioroba qarTuli scenis korifeebTan, pirveli<br />

gasva safrangeTSi.<br />

ocnebis asruleba: dabruneba rusTavelis TeatrSi<br />

romeli dro girCevniaT: saRamos 8 saaTi, speqtaklis<br />

dawuyebis dro (maSinac ki, roca ar vTamaSob)<br />

Tve: oqtomberi<br />

feri: vetrfi cisa fers<br />

qva: firuzi<br />

qalaqi: Tbilisi, siRnaRi, Telavi<br />

mocaleobis Jams: kiTxva, mogonebebis wera qarTuli<br />

Teatris korifeebze.<br />

divizi: siyvaruli, sikeTe<br />

sayvareli roli: Tekla batoniSvili, kekela xuxliaSvili,<br />

milenina, iorkis mTavris meuRle.<br />

Tqveni marcxi: qarTbatoni perneli - "tartiufSi". vTvli,<br />

rom ar miTamaSia.<br />

yvelaze didi sixaruli: rodesac deda gavxdi<br />

Tqveni xasiaTi: kaparCxana<br />

Tqveni sisuste: kaklis muraba, vardis muraba, lobio<br />

Tqveni Rirseba: var erTguli<br />

nakli: maqvs mixvedriloba, magram ar myofnis<br />

ganaTleba<br />

ra gaRizianebT: sicrue da manWva-grexa<br />

ra aRgafrTovanebT: kargi speqtakli, liana isakaZe,<br />

vaxtang Wabukiania, sviatoslav rixteri<br />

risi geSiniaT: siberisa da scenis mitovebis<br />

Tqveni imedi: qaliSvilSi gagrZeldes Cemi scenuri sicocxle..."<br />

baia dvaliSvili: "iciT, saocari gancdaa, romelsac<br />

axsna ver movuZebne. roca scenaze vdgavar, vgrZnob,<br />

rom dedac Cems gverdiTaa, uxilavad damyveba, me mas<br />

vgrZnob. dedas xSirad mamsgavsebdnen, rac asakSi Sevedi,<br />

msgavsebas mec vamCnev da Zalian msiamovnebs... roca<br />

amaze saubroben, an amboben, es marine Tbilelis Sviliao,<br />

deda cocxalia. misi sicocxle ki CemSi grZeldeba.<br />

gamoCenili adamianis Sviloba Zalian rTuli da<br />

sapasuxismgebloa, miT ufro maSin, roca is Sens saQqme-<br />

Sia gamoCenili... kargi msaxiobebis Svilebs erTgvari<br />

protestis SegrZnebac gveufleba... es erTgvari TviTdamkvidrebis<br />

protestia, arada, Seni mSobelia d aver<br />

eyofi mas. arada, udidesi siamayec geufleba, roca<br />

grZnob, rom SEni mSobeli yvelasaTvis sayvareli da<br />

saTayvanebelia. mokled, didi mSoblebis Svilebs<br />

yovelTvis uWirTo - ase amboben da Cvens SEemTxvevaSic<br />

albaT asea!"<br />

rogor dagamaxsovrdaT deda, scenasa Tu ekranze?<br />

baia dvaliSvili: "samwuxaroa, rom dedas Taobis<br />

msaxiobebi ver moeswrnen iseT kinematografs,<br />

romelic maTTvis gadaiRebda filmebs. deda umetes<br />

wilad erTxazovnad TamaSobda burJuaziuli warmo-<br />

Sobis qalebs, Tumca popularoba da xalxis siyvaruli<br />

aman moutana. rac Seexeba Teatrs - Teatri dedasTvis<br />

iyo yvelaferi. ver vityvi, rom TeatrSi gazrdili<br />

bavSvi viyavi, Tumca ise kargad maxsovs, marjaniSvilis<br />

Teatri, pirveli Teatri SemoWrili Cems cxvorebaSi.<br />

ra xdeboda, amdeni korife erTad Tavmoyrili...<br />

saocreba iyo. pirveli speqtaklic maxsovs dedas<br />

monawileobiT "Zia baRdasari". vambob, maxsovs meTqi,<br />

Torem dedas yviTeli kaba CamrCa mexsierebaSi da is,<br />

rom Sua speqtaklis dros avtirdi da viRacam Sokoladi<br />

momawoda... deda iRbliani artisti iyo. niWierebas<br />

iRbali namdvilad sWirdeba. aba, warmoidgineT,<br />

mTli cxovreba gaatara scenis didostatebis gverdiT,<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

Semdeg uceb, 54 wlis asakSi miiRo gadawyvetileba da<br />

daubrunda rusTavelis Teatrs da axla ukve am TeatrSi<br />

daiwyo sturuas oqros xana: "kavkasiuri", "ri-<br />

Cardi"... amdeni gastrolebi, msoflio aRiareba da<br />

deda am yvelafris Tanamonawiled iqca."<br />

qalbatoni marine ukve sami welia wavida am qveynidan.<br />

rogoc misma meuRlem, batonma akakim miTxra,<br />

morwmune adamiani iyoo, sul mudam didubis RvTism-<br />

Soblis eklesiaSi dadiodao, misi samudamo gansasvenebelic<br />

iqvea - didubis panTeonSi. iubiles pirveli<br />

albaT, misi vaJi miulocavs, romelic iqve ganisvenebs...<br />

iubiles miulocaven, misi wasuli kolegebi,<br />

qarTuli Teatris korifeebi, iqve ganiscenebs marine<br />

Tbilelis erT-erTi pirveli reJisori, SemdgomSi<br />

udidesi mecnieri da eqimi vaxtang boWoriSvili,<br />

romelmac mis ZiZias "xevisberi goCadan" aseTi<br />

striqonebi uZRvna:<br />

"...magram minda, mainc minda, mag zRvis Tvalebs Cavxedo,<br />

guls xundebi daxlarTuli avxsna, gavaTavxedo,<br />

Tumca fexTqveS ver dagifen gulgafatrul avazebs,<br />

kalmis wveric Sens sakadriss veras SemogvTavazeb."<br />

mogvitevos didi msaxiobis, marine Tbilelis<br />

naTelma sulma, Tuki Cvenc misi niWis sakadrisi saiubileo<br />

werili ver SevTavazeT mkiTxvels. Tumca<br />

sagazeTo weriliT amxela Semoqmedebis ganxilva<br />

SeuZlebelic iyo da arc gvqonia amis pretenzia. Cven<br />

mxolod movigoneT qalbatoni marine, misi Semoqmedeba<br />

da kidev erTxel vaRiareT is, rom WeSmarit<br />

SemoqmedT daviwyeba ar uweriaT.<br />

2005 weli, 25 oqtomberi<br />

31


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

32<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

frosti niqsonis winaaRmdeg<br />

reJisori: ron houardi<br />

scenaris avtori: piter morgani<br />

rolebSi: frenk langela, maikl Sini, sem roqueli, qevin beiqoni, oliver plati, rebeka holi<br />

musika: hans zimeri<br />

2008 weli<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

1974w. satelevizio karieris zenitSi myofi britaneli televarskvlavi devid frosti (dRes mas al jaziraze<br />

miyavs gadacemebi), cota fleiboi, cota eqsperimentatori, gadawyvitavs daiTanxmos riCard niqsoni, amerikis<br />

erTaderTi prezidenti, romelic impiCmentis gamo gadadga Tanamdebobidan (uotergeitis skandali, romelic<br />

prezidentis gadadgomis mizezi gaxda 1974w.), satelevizio interviuebis seriaze. interviu 600 000 dolarad,<br />

plius procenti sareklamo Semosavlebidan - Ees aris fasi, romelzec mowinaaRmdegeebi Tanxmdebian. frosts<br />

kidev ufro didi warmateba da popularoba unda, romelsac dedamiwis meore naxevarsferos teleindustria<br />

pirdeba. niqsons - eris TvalSi gamarTleba da reputaciis aRdgena. orivesTvis brZola cxovrebis azria. Tanac<br />

pensioner prezidents, romelic kaliforniaSi mkurnalobs da sazogadoebisgan Tavs casa pacifica-Si afarebs,<br />

fuli sWirdeba.<br />

ron houardis drama oskaris 5 nominaciaSi moxvda. amerikis kinoakademiis mxridan sakmaod aRiarebulma<br />

reJisorma, romelic Tanamedrove holivudis erT-erTi saxea, kargad icis rogor gagakeTos filmi kinoakademiis<br />

kriteriumebis dasakmayofileblad ( "apolo13", "da vinCis kodi", "brwyinvale goneba"). filmis scenari<br />

dramaturg piter morganis ("dedofali", "Sotlandiis ukanaskneli mefe", "ukanaskneli boleinebis gvaridan")<br />

piesis adaptirebuli variantia. miuxedavad imisa, rom dramaturgis mTeli Semoqmedeba miznad isaxavs rac Sei-<br />

Zleba daamciros Zlierni ama qveynisanni da didi figurebisagan liliputebi gardaqmnas, ron houardTan tandemSi<br />

gansakuTrebuli simZafre am kuTxiT ar gamovida. filmSi sul sxva Tema gaxda dominanturi. amaze odnav<br />

qvemoT. gamokveTili politikuri poziciebis mqone filmis avtorebi 1977w. Caweril "yvela drois yvelaze<br />

mniSvnelovani teleinterviuebis" qronikebs gviyvebian da albaT jorj buSTan msgavs interviuze ocneboben.<br />

sanam frosti lamaz gogoebTan erToba da tkbeba 70-iani wlebis hedonizmiT, misi erTguli TanaSemweebi<br />

boblioTekebs qeqaven, raTa pensioneri prezidenti kidev erTxel amxilon danaSaulSi eris winaSe. filmis<br />

yvelaze saintereso nawili interviuebTan erTad iwyeba. 40 wuTis ganmavlobaSi vuyurebT, rogor agebs frosti<br />

Tavis TavSi da sakuTar simarTleSi darwmunebul usircxvilo moxucTan. niqsoni gadamwyvet interviumde inarCunebs<br />

gamaRizianebel simSvides da iumors, rasac Zalian advilad SeuZlia gamoiyvanos wyobilebidan bevrad<br />

ufro Zlieri miowinaaRmdege vidre frostia (maikl Sinis personaJi filmSi cota degeneratis STabe-<br />

Wdilebasac tovebs). Tanac aSkaraa, rom frosts ar aqvs arc gansakuTrebuli pozicia da arc sakmarisi sabuTebi<br />

imisaTvis, rom raime amtkicos da saerTod Caweramde cota ukeTesad<br />

rom momzadebuliyo urigo ar iqneboda. frosti gecodeba, roca uyureb<br />

rogor agebs prezidentTan, romelic Tavidan bolomde politikuri piaris<br />

saukeTeso magaliTia. frenk langela (romelic sulac ar gavs niqons<br />

vizualurad) erTgvari krebiTi saxea wagebuli saxelmwifo meTauris (momentebSi<br />

SevardnaZesac emsgavseba). niqsons ezizReba frostis italiuri<br />

baTinkebi, rogorc TviTon mowinaaRmdege, magram gulis siRrmeSi maTze<br />

ise ocnebobs, rogorc im warmatebaze, rac aqvs frosts (houardis filmi<br />

ZiriTadad msgavs banalur simbolikebzea agebuli), im xalxis siyvarulze<br />

da popularobaze, romlis zenitSic imyofeba telewamyvani. "politika<br />

Zalian gavs Sou bizness!" Tqva ronald reiganma da ron houardis<br />

filmic pirvel rigSi swored Sou-bizneszea. imaze, Tu ramxela Zala aqvs<br />

teleekrans, romelic aris kidec eqs-prezidentis mTavari mosamarTle<br />

filmSi. 1985w. umberto eko Tavis statiaSi "motyuebis strategia" niqsonis<br />

amerikeli xalxisadmi satelevizio mimarTvas aRwers uotergeitis skandalis<br />

Semdeg. eko askvnis, rom es gamosvla beWduri mediiT gavrcelebis<br />

SemTxvevaSi sul sxva Sedegs moutanda prezidents (mimarTvis Semdeg amerikis<br />

mosaxleobis is nawilic ki, romelic mxars uWerda niqsons mis mowinaaRmdegeTa<br />

rigebSi gadavidnen), radgan satelevizio mimarTvis dros<br />

brwyinvale sityva aRelvebulma da SeSinebulma kacma warmoTqva. riCard<br />

niqsoni agebs imitom, rom aratelegenuria da misi gaoflili Subli<br />

ekrans ar epareba. frosti igebs, radgan televiziisTvisaa dabadebuli da<br />

misi ekranuli momxibvleloba amarcxebs niqsonis politikas. <strong>Jurnali</strong>sti,<br />

romelsac ar gaaCnda aranaeri politikuri pozicia da am kuTxiT arc<br />

raime gansakuTrebuli ambiciebi amoZravebda, aRmoCndeba swored is adamiani,<br />

visac cxovreba moulodnel TamaSSi CaiTrevs da sul sxva statusiT<br />

Seiyvans televiziis istoriaSi. swored frosti gaxdeba Tavisi drois im<br />

yvelaze cnobili politikuri ringis gamarjvebuli, sadac aTqmevinebs eqsprezidents<br />

legendarul frazebs: "prezidenti rasac akeTebs, yvelaferi<br />

kanonieria" da "mapatieT, me Sevcdi".<br />

interviuebis originaluri varianti, romelic milionobiT adamianma<br />

naxa yvelasTvis xelmisawvdomia, Tundac youtube-is saSualebiT (vin uyrebs<br />

exla am Canawerebs, Tanac filmis Semdeg). politikur leqsikonSi uotergeitis<br />

Semdeg damkvidrebuli sufiqsi "geit", romliTac saxelmwifo moxelis<br />

karieris kraxiT damTavrebas aRniSnaven, filmisTvis simboluri<br />

aRmoCnda ( ron houardis frostniqsongeit oskarebiT dajildovebis<br />

ceremonialze). wels kinoakademiis politikuri TemebiT aSkara dainteresebis<br />

miuxedavad (saukeTeso filmis nominaciaSi iyo gas van sentis politikuri<br />

"harvi milkic") filmi jildoebis gareSe darCa.<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

33


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

34<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

viki kristina barselona<br />

reJisori da scenaris avtori: vudi aleni<br />

rolebSi: rebeka holi, skarlet iohansoni, xavier bardemi, penelope kruzi<br />

2008 weli<br />

amerikelebis Tavgadasavlebi evropaSi albaT vudi alenis kidev erTi axali<br />

etapia. misi kino turistul elfers iZens. axal filmSi is masxrad igdebs<br />

zogadad turizmis fenomens, amerikelebis evrofilias da isterikebs espanur<br />

enaze. mizantropuli ironiiT moyolili londonuri trilogiis Semdeg,<br />

sadac vudi aleni dostoevskis umiznebda, aq is dolce vita-s gvTavazobs da<br />

gonebamaxvilurad gveTamaSeba kulturul-eTnikuri stereotipebiT.<br />

amerikeli gogoebi laTinur sayvarlebze ocneboben (zogi Riad, zogi farulad),<br />

gitaris vnebian hangebze cremli erevaT, wiTel Rvinos miirTmeven, materialuri<br />

problemebi rogorc aseTi ar ician ra aris, cifrul aparatebSi<br />

gaudis afiqsireben da yvelaze ugemovnod icmeven mTels msoflioSi. Janri<br />

- e.w. sazafxulo komedia (zafxulSi ganviTarebuli romantikuli melodramebis<br />

premierebi TbilisSi zamTarSi sjobs: "au, es sad vcxovrobT!" ufro mZafria),<br />

foni - barselona da misi RirsSeaniSnaobebis sareklamo katalogi (filmi<br />

barselonis municipalitetis fulebiT aris gadaRebuli. es maT undodaT<br />

qalaqis reklama, romelsac principSi reklama ar sWirdeba, Tu vudi alenis<br />

xrikebia, romelsac aseve ar uWirs filmisTvis dafinansebis mopoveba, aravin<br />

icis). kadrs miRma xma gvamcnobs, rom ori amerikeli qaTami barselonaSi<br />

Cadis. iq maT laTinuri siyvaruli elodebaT, marTalia gaSorebuli, magram<br />

marad Seyvarebuli muza-meuRleze. filmis mTavar personaJebs rasakvirvelia<br />

varskvlavebi ansaxiereben da maTi stereotipebis gaSarJebiT imdenad erToba<br />

reJisori, rom filmi marTlac Zalian sasaciloa. miwieri da realisti,<br />

zedmetad msjelobebis moyvaruli viki (rebeka holi) briunetia. barselonaSi<br />

is espanuri enis codnis daxvewas gegmavs, wers diploms espaneTTan dakavSirebul<br />

raRac gaugebar Temaze da qorwilisTvis emzadeba. saqmro "kargi partiaa".<br />

kristina (skarlet iohansoni) qeraTmiani da aqedan gamomdinare fuqsavatia.<br />

reJisori qalebis Tmebis ferebTan dakavSirebul stereotipebzec ar ambobs<br />

uars gaerTos. barselonaSi kristina siyvaruls da Tavgadasavlebs eZebs da<br />

kidev Tavis Tavs rac mTavaria. iohansoni TiTqmis boroti parodiaa sakuTar<br />

Tavze sofia kopolas filmidan "TargmanSi dakargulebi". boColas TvalebiT<br />

seqsualurad warmoTqmuli frazebi daaxloebiT Semdegi Sinaarsisaa: "vitanjebi<br />

imiT, rom aqamde ver mivxvdi ra minda cxovrebaSi" (laTinuri siyvarulis<br />

dasawyisSi, meti idumalebisa da mimzidvelobisTvis) da "magram vici, rom "es"<br />

namdvilad ar minda" (am siyvarulis dasamTavreblad). filmis dagvirgvineba<br />

penelope kruzis gamoCenaa. is filmis sadRac Sua nawilSi mogvevlineba,<br />

roca aRarc elodebi da iseTebs Caatarebs, jobia sakuTari TvaliT naxoT.<br />

miTumetes, rom am "paxaJdeniebisTvis" mas damsaxurebuli oskaric ergo. gansakuTrebuli<br />

sisastikiT reJisori xavier bardems uswordeb. kaci, romelmac<br />

ici, SarSan Zmeb koenebTan psixi mkvlelis rolisTvis oskari aiRo, aq Tavisi<br />

Rvinisferi perangiT da "tvorCeski" seqsualurobas damatebuli laTinuri<br />

vnebebis qariSxaliT, iseTi komikuria SeiZleba siciliT gaskde. is da kruzi<br />

erTad ze-parodiaa laTinuri wyvilis, evropuli bohemis, amaRlebuli urTierTobebis<br />

da xelovnebis enaze mosaubre siyvarulis; giJi col-qmari, romlebic<br />

urTierTobebSi simZafrisTvis amerikel qaTmebs zafxulobiT TavianT<br />

galiaSi abamen, ubralod imitom, rom gaerTon. magram yvelaze sasacilo<br />

filmSi mainc ori mega-muzaa, erTi almodovaris, meore TviTon vudi alenis.<br />

penelope kruzi da skarlet iohansoni erTmaneTis imijebis da stereotipebis<br />

okeaneSi curaven da finalisken vnebian kocnaSic ki erwymian erTmaneTs.<br />

vudi yvelfers dascinis rasac SeiZleba da yvelas masxrad igdebs vinc ki<br />

axsendeba. bertoluCis (amerikelebi evropaSi sakuTari Tavis saZieblad - es<br />

misi Temaa), triufos (kadrs miRma xma romelic yveba ambavs da kidev ufro met<br />

komikurobas aZlevs films, rom aRaraferi vTqvaT pirdapir inscenirebebze<br />

"Jiuli da jimidan": samni velosipedebze, provinciuli zRvispira samxreTuli<br />

qalaqi, mze acxunebs, cxovreba mSvenieria da bla-bla-bla. oRond iq ori biWi<br />

da erTi gogoa, aq piriqiT), sofia kopolas (mama frensisTan faruli boRmebi<br />

aqvs albaT, Torem TviTon sofia kai gogoa, ras unda erCodes), rac mTavaria<br />

almodovars (barselona xom pedros qalaqia, xmelTaSuazRvispieTis<br />

qalRmerTi penelope kruzi ki misi muza). yvelaferTan erTad manheteneli<br />

inteleqtuali Tavis Tavsac dascinis rogorc yovelTvis. amjerad axali vudi,<br />

oRond kabaSi es rebeka holia, nerviuli RimilebiT, kompleqsebiT, faruli<br />

vnebebiT, eWvebiT, mtanjveli mosazrebebiT, aTasi argumentebiT da naivuri mizezebiT<br />

sulelur problemebze.<br />

# 1 (01) 01.09.2009<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

35


WWW.ARTPALACE.GE<br />

benJamen batonis ucnauri SemTxveva<br />

reJisori: devid finCeri<br />

scenaris avtori: eriq roti<br />

rolebSi: bred piti, qeiT blanSeti, tilda suintoni,<br />

Taraji p. hensoni, julia ormondi, jeison<br />

flemingi<br />

2008 weli<br />

devid finCeris sam saaTiani epikuri bloqbasteris<br />

daaxloebiT naxevari unda naxoT,<br />

rom miaRwioT im kadrs, romelSic mTavari<br />

gmiris saxe didi tanjvis Sedegad sabolood<br />

bred pitis fizionomias Rebulobs. yvelaferi<br />

piks maSin aRwevs, roca ekranze bred<br />

piti "telma da luizas" droindel asakSi gvevlineba<br />

da mTlianad virtualuri Sedevris<br />

gansaxiereba xdeba. is, rom finCeris alteregod<br />

qceuli mister piti yvelaze lamazi mamakacis<br />

garda Zalian kargi msaxiobia ukve didi<br />

xania mivxvdiT (inaritusTan "babilonSi", koenebTan<br />

"dawviT wakiTxvis Semdeg"). finCerTan<br />

- kidev erTi demonstrireba misi samsaxiobo<br />

talantis da nominacia oskarze. rac Seexeba<br />

qeiT blanSets, is xom geniosia da albaT didi<br />

teqnologiebis daxmarebis gareSec advilad<br />

iTamaSebda 16 wlis gogos. Tanac balerinas,<br />

romelic cekvavs rogorc ananiaSvili.<br />

filmi marTlac jadoqrobaa da am kuTxiT<br />

finCeri revolucias axdens. oRond teqnikis<br />

da ara xelovnebis. magram es ar aris sakmarisi<br />

reJisorisTvis. misi ambicia erTi konkretuli<br />

adamianis cxovrebis magaliTze meoce saukunis<br />

amerikis enciklopediis Seqmnis mcdelobaa,<br />

romlis konstruqcia savse iqneba egzistencialuri<br />

qveteqstebiT. amisaTvis devid finCerma<br />

da misma scenaristma "forest gamfidan" erik<br />

rotma, skot ficjeraldis amave saxelwodebis<br />

nawarmoebi aiRes da ironiul-fantastikuri<br />

novela filosofiuri sevdiT savse filmad<br />

gardaqmnes.<br />

kritikosebi xSirad aRniSnaven xolme, rom<br />

"Taoba X"-ma Tanamedrove amerikul kinos ori<br />

didi mezRapre aCuqa Tim bartonis da devid<br />

finCeris saxiT. pirveli yovelTvis keTil<br />

istoriebs yveba da am istoriebSi WeSmariteba<br />

da maxvilgoniereba imarjvebs da meore, romlis<br />

Semoqmedebis mTavari Tema es aris "ucxo".<br />

filmidan filmSi finCeris mTavari gmiri<br />

yvelgan da yovelTvis "ucxoa" da es "ucxo"<br />

mis SigniT zis, sxeulSi, qvecnobierSi da a.S.<br />

("ucxo 3", "Svidi", "mebrZolTa klubi"). am kuTxiT<br />

"benJamen batonis" fabula idealuri iyo<br />

finCerisTvis "ucxos" Temis gasagrZeleblad.<br />

skot ficjeraldis TiTqmis iumoristuli<br />

novelidan, romelSic axalSobili 80 wlis<br />

moxucis sxeuliT mamis sigarebs eweva da saTamaSoebs<br />

britanuli enciklopedia urCevnia,<br />

TiTqmis aRaraferi darCa. ukuRma datrialebuli<br />

dro, romelic bevr sasacilo momentebs<br />

iwvevs ficjeraldTan, aq adamianis arsebobis<br />

tragediad gardaiqmneba.<br />

36<br />

GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

pirvel msoflio omis dros niu-orleanis<br />

rkinigzis sadgurSi vaJiSvilis daRupviT<br />

damwuxrebuli brma mesaaTe isrebs uku-<br />

Rma daatrialebs, riTac viTomda warsulis<br />

ukan dabrunebas da mkvdrebis gacocxlebas<br />

Seecdeba (didi Zveli saaTi - simbolo, drois<br />

Temaze finCeris filosofiuri nafiqralis<br />

gamosaxatavad). swored im momentSi, roca isrebi<br />

ukuRma datrialdeba, Rilebis fabrikis<br />

mflobel mister batons vaJi SeeZineba.<br />

deda mSobiarobas gadayveba da bavSvis ucnauri<br />

SesaxedaobiT gaognebuli mama axalSobils<br />

RvTismosavi zangebis wyvils miugdebs moxucTa<br />

TavSesafarSi. droTa ganmavlobaSi moxuci<br />

benJameni gaizrdeba, fexze dadgeba, fizikurad<br />

gaaxalgazrdavebas daiwyebs, nel-nela bred<br />

pitad gadaiqceva, sazRvao flots miaSurebs<br />

da sasiyvarulo romans gaabavs aristokrat<br />

qalTan sadRac murmanskSi (tilda svintonis<br />

patara, magram dauviwyari roli); 60-ianebSi is<br />

moticiklets moaxteba, indoeTSi gadaikargeba<br />

WeSmaritebis ZiebaSi, rac mTavaria JRalTmian<br />

balerinas Seiyvarebs da colad SeirTavs, magram<br />

mere miatovebs, tkivili da tanjva rom ar<br />

miayenos. Tumca qeiT blanSetis gmiri mwuxarebas<br />

mainc ver ascdeba. Tvali adevno imas, Tu<br />

rogori mtkivneulia Seyvarebuli qalisTvis<br />

uyuros rogor axalgazrdavdeba da ifurCqneba<br />

misi sayvareli adamiani, sanam TviTion<br />

berdeba, Zalian, Zalian naRvliania (kidev<br />

kargi tilda suintoni filmis bolos gadacuravs<br />

okeanes da daamtkicebs, rom qalebs Tu<br />

Zalian undaT yvela ocnebas aixdenen, Torem<br />

marTla Zalian, Zalian gvawyeninebdiT mister<br />

finCer!).<br />

diskomfortis SegrZneba TiTqmis sami<br />

saaTi grZeldeba. mTeli am xnis ganmavloba-<br />

Si is mutaciebi, rasac ganicdian msaxiobebi<br />

magia, jadoqroba, revoluciuri eqsperimenti,<br />

teqnologiuri triumfi da ravici kidev ra<br />

ar aris. raRac momentSi xvdebi, rom es yvelaferi<br />

ubralod gaRizianebs. Tan cota saSi-<br />

Sic aris. ara, cota ara, Zalian saSiSi. filmis<br />

teqnikuri srulyofileba imdenad damabrmavebelia,<br />

reJisoris egzistencialur Sexedulebebze<br />

saerTod aRar fiqrob. simarTle<br />

rom iTqvas, TviTon finCeric, rogorc Cans<br />

imdenad gaitaca filmis teqnikurma aspeqtebma,<br />

rom Zala aRar eyo sakuTari Tavis, rogorc<br />

filosofosis ambiciebi bolomde daekmayofilebina.<br />

ra amisTana WeSmaritebas miagno<br />

benJamen batonma cxovrebaSi, romelic piriqiT<br />

gaiara, kadrs miRma darCa. da ra kargia, rom<br />

wels oskarebiT dajildovebis ceremonialze<br />

didi da daumTavrebeli saga uimedobasa da sasowarkveTaze<br />

axalgazrdobam da siyvarulma<br />

daamarcxa.<br />

rubrika moamzada<br />

maka kukulavam<br />

# 1 (01) 01.09.2009


saqarTvelos Teatris, musikis, kinosa da qoreografiis saxelmwifo muzeumi<br />

WWW.ARTPALACE.GE<br />

# 1 (01) 01.09.2009 37


WWW.ARTPALACE.GE GEORGIAN STATE MUSEUM OF THEATRE, MUSIC,CINEMA AND CHOREOGRAPHY<br />

38<br />

# 1 (01) 01.09.2009

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!