03.06.2013 Views

bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba ... - UNICEF Georgia

bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba ... - UNICEF Georgia

bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba ... - UNICEF Georgia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

avSvis <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong><br />

meore perioduli moxseneba<br />

saqarTvelo<br />

Sesavali-------------------------------------------------------------------------------------------------------------3<br />

I ganxorcielebis zogadi principebi 6<br />

II <strong>bavSvis</strong> cneba 14<br />

III zogadi principebi 15<br />

a. diskriminaciis dauSvebloba (muxli 2) 15<br />

b. <strong>bavSvis</strong> interesebis dacvis ukeT uzrunvelyofa (muxli3) 18<br />

g. sicocxlis SenarCunebisa da pirovnebis ganviTarebis<br />

ufleba (muxli 6)<br />

19<br />

d. <strong>bavSvis</strong> Sexedulebebis pativiscema (muxli 12) 20<br />

IV samoqalaqo uflebebi da Tavisuflebani 21<br />

a. saxeli da erovneba (moqalaqeoba) (muxli 7) 21<br />

b. individualobis SenarCuneba (muxli 8) 22<br />

g. azris gamoxatvis Tavisufleba (muxli 13) 23<br />

d. informaciis xelmisawvdomoba (muxli 17) 23<br />

e. azris, sindisisa da religiis Tavisufleba (muxli14) 24<br />

v. asociaciaTa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisufleba (muxli15) 25<br />

z. piradi cxovrebis xelSeuxebloba (muxli 16) 27<br />

T. <strong>bavSvis</strong> ufleba, ar gaxdes wamebis, sastiki, araadamianuri an 25<br />

Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis msxverpli (muxli37,1)<br />

V ojaxuri garemo da alternatiuli movla 28<br />

a. mSobliuri aRzrda (muxli5) 28<br />

b. mSobelTa pasuxismgebloba ( (muxli 18.1-2) 29<br />

g. mSoblTagan gancalkaveba (muxli 9) 29<br />

d. ojaxebis gamTlianeba (muxli 10) 30<br />

e. <strong>bavSvis</strong> rCenis aRdgena (muxli 27,4) 31<br />

v. ojaxur garemos moklebuli bavSvebi (muxli 20) 31<br />

z. Svilad ayvana (muxli 21) 34<br />

T. ukanono gadaadgileba da gataceba (muxli 11) 36<br />

i. Seuracxmyofeli da ugulebelmyofeli mopyroba (muxli 19), 37<br />

<strong>bavSvis</strong> fizikuri da fsiqologiuri reabilitaciisa da<br />

socialuri reintegraciis CaTvliT (muxli 39) 39<br />

k. meurveobaSi myofi <strong>bavSvis</strong> mdgomareobis perioduli<br />

Sefaseba (muxli 25) 39<br />

VI jandacva da socialuri uzrunvelyofa 39<br />

a. sicocxlis SenarCuneba da pirovnebis ganviTareba (muxli 6.2) 39<br />

b. invalidi bavSvebi (muxli 23) 40<br />

g. janmrTeloba da jandacva (muxli 24) 42<br />

d. socialuri dacva, bavSvTa movla-patronobis samsaxurebi<br />

da dawesebulebebi (muxli 26 da 18.3) 50<br />

e. cxovrebis done (muxli 27.1-3) 51<br />

VII ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli saqmianoba 56<br />

1


a. ganaTleba, profesiuli ganaTlebis CaTvliT da damrigebloba<br />

(muxli28) 56<br />

b. Tavisufali dro, dasveneba da kulturuli cxovreba (muxli 31) 62<br />

VIII dacvis specialuri zomebi 64<br />

a. bavSvebi sagangebo situaciebSi 64<br />

1. ltolvili bavSvebi (muxli 220) 64<br />

2. bavSvebi da SeiaraRebuli konfliqtebi 66<br />

b. bavSvebi kanonTan konfliqtSi 68<br />

1. samarTlebrivi zomebi kanonis damrRvev arasrulwlovanTa<br />

mimarT (muxli 40) 68<br />

2. TavisuflebaaRkveTili bavSvebi, patimrobis, dakavebisa 69<br />

da cixeSi moTavsebis CaTvliT (muxli 37 v-d)<br />

g. bavSvebi eqspluataciis situaciaSi 71<br />

1. bavSvTa ekonomikuri eqspluatacia, bavSvTa Sromis CaTvliT<br />

(muxli 32) 71<br />

2. narkotikul nivTierebaTa ukanono moxmareba (muxli 33) 71<br />

3. seqsualuri eqspluatacia da seqsualuri xelyofa (muxli 34) 73<br />

4. vaWroba, kontrabanda da gataceba (muxli 35) 75<br />

d. bavSvebi, romlebic erovnul umciresobas miekuTvnebian(muxli30) 75<br />

danarTi 75<br />

2


Sesavali<br />

1. winamdebare dokumenti warmoadgens saqarTvelos meore<br />

periodul moxsenebas, romelic momzadda <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />

Sesaxeb gaeros <strong>konvenciis</strong> (SemdegSi - <strong>konvenciis</strong>) 44-e muxlis<br />

1-3 paragrafebis Sesabamisad da asaxavs misi debulebebis<br />

faqtobriv <strong>ganxorcieleba</strong>s monawile saxelmwifos mier.<br />

moxseneba moicavs 1998-2000 wlebis periods.<br />

2. saqarTvelo 1994 wlis ivnisSi SeuerTda konvencias da 1998<br />

wlis ianvarSi bavSvTa uflebebis komitets warudgina I<br />

moxseneba mocemuli dokumentis debulebaTa Sesrulebis<br />

Sesaxeb (CRC/C/41/ADD. 4/Rev.1). 2000 wlis aprilSi, moxsenebis<br />

momzadebis da ganxilvis periodSi, saqarTvelom werilobiTi<br />

pasuxebi waradgina bavSvTa uflebebis komitetis mier dasmul<br />

SekiTxvebze (CRC/C/Q/GEO/1). moxsenebis ganxilva Sedga 2000<br />

wlis maisSi (ix. dokumenti CRC/C/SR. 619,620). misi Sedegebis<br />

mixedviT gaeros <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> komitetma Camoayaliba<br />

daskvniTi SeniSvnebi (CRC/C/15/EDD. 124), romelTa Semcveli<br />

teqstic gadaeca saqarTvelos mTavrobas.<br />

3. <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> Sesrulebis Sesaxeb meore<br />

perioduli moxsenebaSi ganxorcielebulia imis warmoCenis<br />

cda, Tu rogor da ramdenad moxerxda am SeniSvnebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

4. amasTanave, saqarTvelos mTavrobas mniSvnelovnad miaCnia<br />

gaeros bavSvTa uflebebis komitetis yuradReba miapyros im<br />

faqts, rom pirveli moxsenebis ganxilvas, SeniSvnaTa miRebasa<br />

da meore perioduli moxsenebis wardgenas Soris weliwadze<br />

odnav meti droa gasuli. aseTi mokle periodis manZilze<br />

naklebad mosalodneli iyo kardinaluri nabijebis gadadgma<br />

komitetis rekomendaciaTa Sesasruleblad. aRniSnuli yvelaze<br />

metad exeba zomebs, romelTa <strong>ganxorcieleba</strong>c moiTxovs<br />

finansur resursebs.<br />

5. <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli moxseneba<br />

momzadebulia adamianis <strong>uflebaTa</strong> dacvis samsaxuris mier,<br />

romelsac xelmZRvanelobs qveynis erovnuli uSiSroebis<br />

sabWos mdivnis moadgile. 2000 wlis ianvridan zemoxsenebul<br />

samsaxurs evaleba moamzados adamianis <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb<br />

saerTaSoriso dokumentebis implementaciis amsaxveli yvela<br />

3


is samTavrobo moxseneba, romelic eqvemdebareba Sesabamis<br />

saxelSekrulebo organoebSi wardgenas.<br />

6. moxsenebaSi moyvanili faqtobrivi informacia mowodebulia<br />

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis, ganaTlebis,<br />

Sinagan saqmeTa, ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis,<br />

ltolvilTa dasaqmebisa da gansaxlebis, iusticiis, sagareo<br />

saqmeTa saministroebisa da saqarTvelos statistikis<br />

saxelmwifo departamentis mier.<br />

7. bavSvTa uflebebis komitetis rekomendaciebis Sesabamisad<br />

(paragrafi 70) saqarTvelos mTavrobis mier gadadgmulia<br />

garkveuli nabijebi pirveli moxsenebisa da komitetis<br />

daskvniTi SeniSvnebis gamoqveynebisaTvis. erovnuli<br />

uSiSroebis sabWos sxdomaze, saqarTvelos prezidentis<br />

TavmjdomareobiT, mosmenili iqna pirveli moxsenebis<br />

ganxilvaSi monawile saqarTvelos delegaciis meTauris<br />

informacia. ganxilvis Sedegad saqarTvelos prezidentma<br />

aucileblad miiCnia konvenciasTan da misi debulebebis Cvens<br />

qveyanaSi realizaciasTan dakavSirebuli yvela masalis<br />

gamoqveyneba.<br />

8. gamomdinare qveyanaSi arsebuli mZime ekonomikuri situaciidan,<br />

romelmac Zlier SezRuda amgvari publikaciebis sabiujeto<br />

dafinansebis SesaZlebloba, saqarTvelos mxarem<br />

daxmarebisaTvis mimarTa <strong>UNICEF</strong>-s. fondis meSveobiT 2000<br />

wlis dekemberSi qarTul enaze gamoqveynebuli iqna krebuli<br />

`gaeros <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong><br />

saqarTveloSi ~ (tiraJi 1000 egzemplari). igi moicavs Semdeg<br />

masalebs: <strong>konvenciis</strong> teqsts, saqarTvelos pirvel moxsenebas<br />

<strong>konvenciis</strong> Sesaxeb, saqarTvelos arasamTavrobo<br />

organizaciebis mier momzadebul alternatiul moxsenebas,<br />

bavSvTa uflebebis komitetis SekiTxvaTa nusxas,<br />

saqarTvelos mxaris werilobiT pasuxebs, saqarTvelos<br />

delegaciis meTauris prezentaciul gamosvlas moxsenebis<br />

ganxilvaze, komitetis daskvniT SeniSvnebs. winamdebare<br />

moxsenebas erTvis am krebulis egzemplari. agreTve unda<br />

aRiniSnos, rom qarTul mxaresTan TanamSromlobiT gaeros<br />

bavSvTa fondis mier <strong>konvenciis</strong> teqstis pirveli avTenturi<br />

gamocema qarTul enaze jer kidev 1999 wlis oqtomberSi<br />

ganxorcielda.<br />

9. 2000 wlis dekemberSi gamoqveynda kidev erTi metad<br />

mniSvnelovani dokumenti: "qalebi da bavSvebi saqarTveloSi -<br />

situaciuri analizi". es dokumenti gaeros bavSvTa fondsa da<br />

saqarTvelos mTavrobas Soris nayofieri TanamSromlobis<br />

4


kidev erTi TvalsaCino dadasturebaa. igi warmoadgens<br />

mcdelobas, yovelmxriv iqnes Seswavlili saqarTveloSi<br />

qalTa da bavSvTa janmrTelobis, sicocxlisunarianobis da<br />

ganviTarebis sferoSi arsebuli tendenciebi. amasTan, swored<br />

<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> konvencia iqca Cvens qveyanaSi bavSvTa<br />

mdgomareobis Sefasebis sazomad. dokumentSi mocemuli<br />

analizi warmoadgens qalebisa da bavSvebis mdgomareobis<br />

gaumjobesebisaken mimarTul RonisZiebaTa dagegmvis<br />

sakmarisad myar safuZvels.<br />

10. rogorc cnobilia, 2000 wlis ianvarSi gaeros generalurma<br />

mdivanma yvela wevr saxelmwifos Seaxsena maTi valdebuleba,<br />

Seafason sakuTar qveynebSi bavSvebisadmi miZRvnili msoflio<br />

samitis dasrulebis Semdeg miRweuli progresi da<br />

informacia miawodon gaeros qmedebaTa gegmis Sesrulebis<br />

Sesaxeb. gaeros wevri qveynebis mier momzadebuli moxsenebebis<br />

safuZvelze gaeros generaluri mdivani moxsenebas gaakeTebs<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri asambleis<br />

specialur sesiaze, romelic mieZRvneba bavSvTa msoflio<br />

samitis Sedegebis Sejamebas.<br />

11. saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebis mizniT<br />

saqarTveloSi Seiqmna konvenciaSi gamokveTil ZiriTad<br />

problemebze momuSave oTxi Tematuri jgufisagan Semdgari<br />

mosamzadebeli komiteti. es problemebia: bavSvTa sicocxlis<br />

gadarCenaze zrunva, bavSvTa ganviTareba, dacva da<br />

monawileobis ufleba, romelic bavSvebs aqvT miniWebuli.<br />

TiToeul jgufSi Sevidnen bavSvTa problemebiT dakavebuli<br />

sxvadasxva struqturebis warmomadgenlebi.<br />

12. moxsenebis momzadebisas tardeboda konsultaciebi rogorc<br />

samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebTan, aseve Tavad<br />

bavSvebTan. mniSvnelovani wvlili xsenebuli dokumentis<br />

teqstis damuSavebaSi Seitana "<strong>UNICEF</strong>"-mac, romelic Sedioda<br />

mosamzadebel komitetSi. 2000 wlis dekemberSi "erovnuli<br />

moxseneba bavSvTa msoflio samitis Sedegebis Sesaxeb,<br />

saqarTvelo" wardgenili iyo gaeroSi. moxsenebis teqsti<br />

inglisur enaze Tan erTvis winamdebare moxsenebas. masSi<br />

moyvanili monacemebi warmoadgens informaciis damatebiT<br />

wyaros <strong>konvenciis</strong> sakiTxebze.<br />

13. 1999 wlis aprilSi saqarTvelo amierkavkasiis saxelmwifoTa<br />

Soris pirveli gaxda evropis sabWos sruluflebiani wevri. es<br />

faqti warmoadgens evropuli sazogadoebis mier saqarTveloSi<br />

samarTlebrivi saxelmwifos mSeneblobaSi miRweuli<br />

5


progresis aRiarebas. amasTan erTad, izrdeba qarTuli<br />

saxelmwifos pasuxismgebloba adamianis <strong>uflebaTa</strong> aRiarebis,<br />

dacvisa da ganxorcielebis saqmeSi. saqarTvelom valdebuleba<br />

ikisra evropis sabWoSi Sesvlis dRidan erTi wlis<br />

ganmavlobaSi SeuerTdes konvencias adamianis uflebebisa da<br />

Tavisuflebebis dacvis Sesaxeb (xelmowerilia evrosabWoSi<br />

gawevrianebis dros). aRniSnuli <strong>konvenciis</strong> farglebSi Cvenma<br />

qveyanam cno adamianis <strong>uflebaTa</strong> evropuli sasamarTlos<br />

iurisdiqcia.<br />

14. saangariSo periodSi saqarTvelo SeuerTda gaeros kidev erT<br />

dokuments adamianis uflebebis Sesaxeb - konvencias rasobrivi<br />

diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb (1999w.<br />

ivnisi). Sesabamis saxelSekrulebo organoSi wardgenilia<br />

pirveladi moxseneba saqarTvelos mier aRniSnuli <strong>konvenciis</strong><br />

moTxovnebis Sesrulebis Sesaxeb. moxseneba ganxiluli iqna<br />

rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis<br />

komitetis mier 2001wlis martSi. komitetma ukve gadasca<br />

qarTul mxares Tavisi daskvniTi SeniSvnebi.<br />

I. ganxorcielebis zogadi principebi<br />

15. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 10 da 11) bavSvTa<br />

uflebebis komitetma (SemdegSi - komitetma) saqarTvelos<br />

misca rekomendaciebi gadasinjos Tavisi kanonmdebloba<br />

konvenciasTan ufro meti Sesabamisobis uzrunvelyofis<br />

mizniT da warudginos parlaments winadadebebi Sesabamisi<br />

zomebis miRebis Taobaze. saqarTvelos, rogorc monawile<br />

qveyanas, SesTavazes ganixilos bavSvTa interesebis<br />

gamomxatveli yovlismomcveli kodeqsis miRebis SesaZlebloba.<br />

16. komitetis rekomendaciebis gaTvaliswinebiT 2000 wlis<br />

dekemberSi farTo sazogadoebas waredgina dokumenti<br />

saxelwodebiT "saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisoba<br />

gaeros konvenciasTan <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb". mocemuli<br />

gamokvleva momzadda saqarTvelos parlamentis mrCeveleqspertTa<br />

damoukidebeli sabWos mier. aRniSnuli proeqtis<br />

realizaciisas, romelic mimdinareobda "Unisef"-is mxardaWeriT,<br />

Seswavlili iqna saqarTveloSi moqmedi aTasamde<br />

samarTlebrivi aqti <strong>konvenciis</strong> debulebebTan maTi<br />

Sesabamisobis TvalsazrisiT. gamokvlevis avtorebis mier aseve<br />

SemoTavazebuli iyo konkretuli zomebi saqarTvelos<br />

kanonmdeblobisa da <strong>konvenciis</strong> harmonizaciis misaRwevad.<br />

6


dokumenti "saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisoba<br />

konvenciasTan" gadaeca parlamentis Sesabamis struqturebs<br />

(kerZod, dedaTa da bavSvTa saqmeebis qvekomitets) da agreTve<br />

sxva dainteresebul samTavrobo da arasamTavrobo<br />

organizaciebs.<br />

17. amJamad adamianis <strong>uflebaTa</strong>, moqalaqeTa peticiebisa da<br />

samoqalaqo sazogadoebis mSeneblobis komitetSi<br />

damoukidebeli ucxoeli eqspertebis monawileobiT<br />

mimdinareobs muSaoba <strong>bavSvis</strong> uflebebis Sesaxeb<br />

sakanonmdeblo aqtis mosamzadeblad. es procesi jer dawyebiT<br />

stadiaSia, magram cxadia, rom swored konvencia warmoadgens<br />

kanonmdeblobis konceptualur safuZvels. aRsaniSnavia, rom<br />

<strong>bavSvis</strong> interesebi ukve asaxulia saqarTvelos<br />

kanonmdeblobaSi, rasac adasturebs Cveni qveynis pirveli<br />

moxseneba. magram saqarTvelos xelmZRvaneloba acnobierebs,<br />

rom gasakeTebeli ufro metia, risi gamoxatulebac aris<br />

Tundac misaRebad wardgenili kanonproeqti.<br />

18. mocemul konteqstSi mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT, rom<br />

bavSvTa problemebiT dakavebuli saxelmwifo struqturebis<br />

warmomadgenlebs SesaZlebloba miecaT kidev erTxel naTlad<br />

gaeazrebinaT <strong>konvenciis</strong> debulebebi im seminaris<br />

msvlelobisas, romelic eZRvneboda Temas - "<strong>bavSvis</strong><br />

<strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong> saqarTveloSi".<br />

19. seminari Catarda 2000 wlis noemberSi. mis organizebaSi<br />

monawileoba miiRo "<strong>UNICEF</strong>"-ma, romelmac seminaris<br />

Casatareblad moiwvia bavSvTa uflebebis aRiarebuli eqsperti<br />

peter niueli (didi britaneTi). seminaris msvlelobisas<br />

ganxiluli iqna bavSvTa uflebebTan dakavSirebuli<br />

problemebis farTo wre. seminaris monawileebi mividnen<br />

daskvnamde, rom aucilebelia Sesabamisi Sida normatiuli<br />

aqtis SemuSaveba.<br />

20. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 12 da 13) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos dasaxos <strong>konvenciis</strong><br />

ganxorcielebisaTvis aucilebel RonisZiebaTa gegma da<br />

yuradReba gaamaxvilos seqtorTaSorisi TanamSromlobisa da<br />

koordinaciis sakiTxebze.<br />

21. am TvalsazrisiT aRsaniSnavia saqarTvelos prezidentis mier<br />

20001 wlis 10 marts gamocemuli gankarguleba #189 "bavSvTa<br />

dacvisaken mimarTul RonisZiebaTa erTiani erovnuli<br />

programis SemmuSavebeli saxelmwifo komisiis Seqmnis Sesaxeb".<br />

7


gankargulebaSi naTqvamia, rom amgvari programis SemuSavebis<br />

aucilebloba ganpirobebulia "bavSvTa dacvis saqmisadmi<br />

saxelmwifo midgomis garkveuli deficitiT da rom bavSvebze<br />

zrunva Seadgens ramdenime saxelmwifo uwyebis kompetencias".<br />

amitomac Zalze mniSvnelovania "ganvsazRvroT moqmedebaTa<br />

Sesabamisi strategia bavSvTa problemebis gadaWris mizniT".<br />

22. zemoTxsenebul komisias saTaveSi udgas piradad saqarTvelos<br />

prezidenti. misi wevrebi arian maRali rangis Tanamdebobis<br />

pirebi rogorc sakanonmdeblo, aseve aRmasrulebeli<br />

xelisuflebidan, arasamTavrobo organizaciebisa da<br />

samRvdeloebis warmomadgenlebi da amierkavkasiis qveynebSi<br />

gaeros bavSvTa fondis warmomadgeneli. gankargulebis<br />

Tanaxmad saxelmwifo komisias daevala:<br />

- 2001 wlis bolomde SeimuSavos da warmoadginos 2002-2003<br />

wlebis periodSi bavSvebisaTvis daxmarebis gawevis erTiani<br />

erovnuli programa;<br />

- dadgenili wesiT, etapobrivad iqnes uzrunvelyofili<br />

bavSvTa dacvasTan dakavSirebuli saqarTvelos<br />

kanonmdeblobis Sesabamisoba saerTaSoriso konvenciasTan.<br />

23. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 14 da 15) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifo aqtiurad imuSaos<br />

monacemTa Sekrebis iseTi sistemis Seqmnaze, romelic srulad<br />

moicavs konvenciiT gaTvaliswinebul yvela sferos.<br />

24. saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentis<br />

informaciiT, qveyanaSi bavSvTa mdgomareobis Sesaxeb<br />

statistikuri monacemebis Sekreba ZiriTadad xorcieldeba<br />

demografiuli dakvirvebebis analizisa da saojaxo<br />

meurneobis Seswavlis gziT, iseve rogorc Sesabamisi uwyebebis<br />

(Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis, ganaTlebis,<br />

Sinagan saqmeTa saministroebi) angariSebis safuZvelze.<br />

dakvirvebebis da Seswavlis Sedegad mopovebuli masalebi<br />

saSualebas iZleva miRebuli iqnes dezagregirebuli<br />

informacia, maSin, rodesac uwyebaTa angariSebis safuZvelze<br />

es ar miiCneva SesaZleblad. aRsaniSnavia, rom demografiuli<br />

monacemebis Sekrebas, damuSavebas da, Sesabamisad, am sferoSi<br />

mimdinare procesebis obieqtur analizs mniSvnelovnad<br />

aferxebs moqalaqeTa mdgomareobis aRricxvaSi arsebuli<br />

naklovanebebi, agreTve is, rom saqarTveloSi jer kidev ar<br />

Catarebula mosaxleobis sayovelTao aRwera.<br />

25. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 16 da 17) komitetma,<br />

monawile saxelmwifos rekomendacia misca miRebuli iqnes<br />

8


zomebi, raTa saCivris Setanis damoukidebeli meqanizmi<br />

advilad xelmisawvdomi da keTilganwyobili iyos bavSvebis<br />

mimarT. komitetis rekomendaciebi aseve iTvaliswinebs<br />

monawile saxelmwifos mier saxalxo damcvelis aparatis da<br />

ombudsmenis regionuli warmomadgenlebis institutis<br />

adekvaturi sabiujeto dafinansebis uzrunvelyofas.<br />

26. saqarTvelos saxalxo damcvelis ofisis reorganizaciis<br />

farglebSi, romelic amJamad mimdinareobs "<strong>UNICEF</strong>" -is<br />

aqtiuri finansuri mxardaWeriT, iqmneba bavSvTa uflebebis<br />

centric. axali centris prezentacia daniSnulia mimdinare<br />

wlis ivnisisaTvis. centris amocanebSi Seva bavSvTa uflebebis<br />

<strong>ganxorcieleba</strong>sTan dakavSirebuli problemebis farTo<br />

speqtris gadaWra. gaTvaliswinebulia mosaxleobis<br />

informirebis centrebis daarseba, bavSvTa uflebebis dacviT<br />

dakavebul pirTaTvis seminarebis Catareba; sociologiuri<br />

gamokvlevebis Catareba bavSvTa yvelaze mwvave problemebis<br />

gamovlenis mizniT da a.S. Tavisi kompetenciis farglebSi<br />

centri ganixilavs individualur saCivrebsac.<br />

27. saqarTvelos ombudsmenis aparatis struqturuli<br />

reorganizaciis zemoTxsenebuli gegmis Sesabamisad Seiqmneba<br />

regionuli warmomadgenlebis (ndobiT aRWurvili pirebis)<br />

instituti. maT funqciaSi Seva rogorc adgilobrivi<br />

mosaxleobis saCivrebis miReba da daxarisxeba, aseve maTi<br />

damoukideblad Seswavlac im SemTxvevaSi, Tu regionuli<br />

warmomadgenlis SesaZleblobani amis saSualebas iZleva.<br />

amasTan, regionuli warmomadgenlis nebismieri<br />

gadawyvetileba, ar miiRos saCivari, SeTanxmebuli unda iyos<br />

saxalxo damcvelis moadgilesTan - aparatis xelmZRvanelTan.<br />

28. rac Seexeba ombudsmenis aparatisaTvis gamoyofil sabiujeto<br />

Tanxebs, davimowmebT bolo drois moxsenebas adamianis<br />

uflebebis mdgomareobis Sesaxeb (2000 wlis ianvari-noemberi).<br />

moxsenebaSi saxalxo damcveli aRniSnavs, rom finansTa<br />

saministros mier SemoTavazebuli biujeti 2001 wlisaTvis<br />

sruliad arasakmarisia aucilebeli xarjebis dafarvisaTvisac<br />

ki. amis Sedegad adgili aqvs maRalkvalificiuri kadrebis<br />

gadinebas da, saerTod, warmoiSoba seriozuli problemebi.<br />

ukve zedized meore welia mxolod saxalxo damcvelis<br />

aparatisaTvis daxmarebis gawevis gaeroseuli proeqtis<br />

wyalobiT xerxdeba saWiro kompiuteruli teqnikis,<br />

literaturis SeZena, seminarebisa da treningebis Catareba da<br />

a.S. bolos ombudsmeni sinanuliT ambobs, rom "amgvari<br />

9


iujeti sruliadac ar mowmobs aRniSnuli institutisadmi<br />

saqarTvelos mTavrobisa da parlamentis mxardaWeras".<br />

29. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxli 18 da 19) komitetma<br />

rekomnedacia misca monawile saxelmwifos prioritetulad<br />

miiCnios bavSvTa socialuri da kulturuli uflebebis<br />

dacvis uzrunvelyofisaTvis gankuTvnili sabiujeto xarjebi.<br />

komitetis mier aseve rekomendebulia saWiro zomebis miReba<br />

gadasaxadebis akrefis sistemis gaumjobesebisaTvis da<br />

korufciis aRmosafxvrelad.<br />

30. komitetis zemoT miTiTebuli SeniSvnebis konteqstSi unda<br />

aRviqvaT faqti, rom <strong>konvenciis</strong> Taobaze pirveli moxsenebis<br />

ganxilvasTan dakavSirebul kiTxvebze saqarTvelos<br />

werilobiTi pasuxebi Seicavs detalur statistikur<br />

informacias socialuri sferos dafinansebis Sesaxeb.<br />

31. 1999 wlis bolos saqarTveloSi Seiqmna sagadasaxado<br />

Semosavlebis saministro, romlis SemadgenlobaSi Sevidnen<br />

sagadasaxado da sabaJo departamentebi. saministros ZiriTad<br />

amocanas warmoadgens saxelmwifo Semosavlebis zrdis<br />

uzrunvelyofa da am mimarTulebiT dabalansebuli<br />

saxelmwifo politikis gatareba. aRsaniSnavia, rom<br />

saqarTveloSi gadasaxadebis akrefis dabali done kvlav rCeba<br />

gadauWrel problemad.<br />

32. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministrois<br />

monacemebis Tanaxmad, danaxarjebi socialur saWiroebebze<br />

kvlav Seadgens saxelmwifo xarjebis mniSvnelovan wils.<br />

aRiniSneba maTi zrdis tendencia. 1996 wels socialuri<br />

danaxarjebis xvedriTma wonam (socialuri dacva, sapensio<br />

uzrunvelyofa, jandacva, ganaTleba, kultura, sporti,<br />

religia) aRniSnul periodSi Seadgina 7,6%, xolo 2000 wels<br />

ki - savaraudod 7,9%. gasul wels saxelmwifo xarjebi zemoT<br />

CamoTvlili sferoebis mixedviT Sedgenda:<br />

- socialuri dacva da uzrunvelyofa - 273,4 mln. l.<br />

- jandacva - 31,5 mln.l.<br />

- ganaTleba - 27,8 mln.l<br />

- kultura, sporti, religia - 19,1 mln.l<br />

es monacemebi motanilia gaeros MР- 6 (2) mier momzadebuli<br />

dokumentidan "Human Development Report" <strong>Georgia</strong> 2000<br />

33. am informaciis wyaroebia finansTa saministro da<br />

saqarTvelos parlamentis sabiujeto ofisi. vadarebT ra am<br />

cifrebs 1999 wlis Sesabamis maCveneblebs, SeiZleba<br />

10


davafiqsiroT, rom socialuri dacvisa da uzrunvelyofis<br />

xarjebis garda (sadac aRiniSneba garkveuli zrda) sxva<br />

sferoebis mixedviT SeimCneva xarjebis Semcireba.<br />

34. rac Seexeba korufciasTan brZolas, aRsaniSnavia, rom am<br />

mimarTulebiT mTavrobis doneze gadadgmulia rigi nabijebi.<br />

2000 wlis ivnisSi saqarTvelos prezidentma gamosca<br />

brZanebuleba "erovnuli antikorufciuli programis<br />

SemmuSavebeli jgufis Seqmnis Sesaxeb". gamoCenili<br />

moRvaweebiT dakompleqtebulma jgufma, romelsac saTaveSi<br />

udgas umaRlesi sasamarTlos Tavmjdomare, SeimuSava<br />

erovnuli antikorufciuli programis mTeli rigi saswrafo<br />

zomebis gatareba gaxda saWiro misi sruli masStabiT<br />

amoqmedebamde. amasTan dakavSirebiT 2001 wlis martSi<br />

gamoqveynda prezidentis kidev erTi brZanebuleba " zogierTi<br />

pirveli rigis antikorufciuli RonisZiebebis Sesaxeb".<br />

konkretul saministroebs, uwyebebsa da xelisuflebis<br />

adgilobriv organoebs daevalaT miiRon antikorufciuli<br />

xasiaTis konkretuli zomebi da maTi ganxorcielebis<br />

mimdinareobis Sesaxeb moaxsenon saqarTvelos saxelmwifo<br />

ministrs.<br />

35. 2001 wlis aprilSi saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT<br />

Seiqmna antikorufciuli politikis sakoordinacio sabWo,<br />

Tavad saxelmwifos meTauris TavmjdomareobiT. sabWos<br />

debulebis Tanaxmad, mis SemadgenlobaSi (12 adamiani) Sevidnen<br />

myari reputaciis mqone pirebi, romlebic sargebloben maRali<br />

avtoritetiT da sazogadoebis ndobiT. Tavisi statusiT<br />

korufciis sawinaaRmdego politikis sakoordinacio sabWo<br />

warmoadgens saqarTvelos prezidentis saTaTbiro organos.<br />

sabWos amocanebSi Sedis erovnuli RonisZiebaTa dagegmva<br />

antikorufciuli programis mixedviT da aRniSnul<br />

RonisZiebaTa ganxorcielebis koordinireba.<br />

36. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxliebi 20 da 21) komiteti<br />

monawile saxelmwifos rekomendacias aZlevs miiRos zomebi<br />

<strong>konvenciis</strong> debulebisa da principebis Sesaxeb mozrdilTa da<br />

bavSvTaTvis farTo informaciis miwodebisaTvis.<br />

37. amasTan dakavSirebiT saWiroa kidev erTxel gavusvaT xazi<br />

saqarTveloSi bavSvTa uflebebis <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis<br />

amsaxveli krebulis gamoqveynebis mniSvnelobas. krebuli<br />

gamoica gaeros bavSvTa fondis didi daxmarebis wyalobiT.<br />

arasamTavrobo organizaciebis mier xorcieldeba RonisZiebebi<br />

bavSvTa uflebebis Sesaxeb miznobrivi jgufebis informirebis<br />

11


gaZlierebis mizniT. raki <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb saqarTvelos<br />

pirveli moxsenebis ganxilvis momentidan mocemuli proeqtis<br />

wardgenamde SedarebiT mcire droa gasuli, naadrevia saubari<br />

saswavlo programebSi <strong>konvenciis</strong> integrirebis TvalsazrisiT<br />

raime realuri Sedegebis miRwevis Sesaxeb.<br />

38. "<strong>UNICEF</strong>"-is regionul ganyofilebasTan miRweulia SeTanxmeba<br />

imis Sesaxeb, rom mocemuli moxsenebis teqstic gaeros bavSvTa<br />

fondis TanadgomiT iqneba gamocemuli, ris Sedegadac es<br />

dokumenti xelmisawvdomi gaxdeba dainteresebul pirTaTvis.<br />

39. zemoaRniSnulidan gamomdinare, saWirod migvaCnia yuradReba<br />

gavamaxviloT instituciur gardaqmnebze, romlebic<br />

saangariSo periodSi moxda da gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens bavSvTa uflebebis uzrunvelyofis TvalsazrisiT.<br />

40. 1999 wlis saparlamento arCevnebis Semdeg mniSvnelovani<br />

cvlilebebi ganxorcielda rogorc sakanonmdeblo, ise<br />

aRmasrulebel xelisuflebaSi. parlamentis struqturaSi<br />

Seiqmna dedaTa da bavSvTa dacvis da ojaxis ganviTarebis<br />

qvekomiteti (jandacvisa da socialuri sakiTxebis komitetis<br />

farglebSi). saqarTvelos saxelmwifo kancelariis socialuri<br />

sakiTxebis samsaxurSi Seqmnilia demografiis, dedaTa da<br />

bavSvTa dacvisa da ojaxis ganviTarebis ganyofileba.<br />

aRniSnuli ganyofilebis amocanaa qalTa da bavSvTa dacvis<br />

sferoSi momuSave yvela (samTavrobo da arasamTavrobo)<br />

organizaciis moqmedebaTa koordinacia.<br />

41. janmrTelobisa da socialuri dacvisa da Sromisa da<br />

dasaqmebis saministroTa gaerTianebis Sedegad Seiqmna Sromis,<br />

janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro da man<br />

SeiTavsa im uwyebaTa mravalricxovani funqciebi, romelTa<br />

Sesaxeb saubari iyo konvenciasTan dakavSirebul pirvel<br />

moxsenebaSi.<br />

42. "sabavSvo da axalgazrduli kavSirebisaTvis saxelmwifo<br />

mxardaWeris Sesaxeb" kanonis Tanaxmad axalgazrdaTa saqmeebis<br />

saxelmwifo departamentTan Seiqmna bavSvTa da axalgazrdobis<br />

ganviTarebis fondi, romlis mizania am sakiTxebze momuSave<br />

arasamTavrobo organizaciebisaTvis daxmarebis gaweva.<br />

mozardTa da axalgazrduli arasamTavrobo gaerTianebebis<br />

dafinanseba xorcieldeba saxelmwifo biujetidan, wardgenili<br />

proeqtebis safuZvelze. gadawyvetilebas ama Tu im proeqtis<br />

dafinansebis Sesaxeb iRebs sabWo, romelic Sedgeba rogorc<br />

samTavrobo struqturebis, aseve arasamTavrobo<br />

12


organizaciebis warmomadgenlebisagan. gasul 2000 wels<br />

proeqtebis dafinansebaze gamoyofili iyo 15 aTasi lari,<br />

romlis aTviseba ver moxerxda. mimdinare wels gamoyofili<br />

Tanxa Seadgens 30 aTas lars. warmodgenili proeqtebis<br />

ganxilva daniSnulia wlis Sua periodSi.<br />

43. 1999 wlis aprilSi saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT<br />

dafuZnda sajaro samarTlis iuridiuli piri - saqarTvelos<br />

bavSvTa federacia, romelic gaxda amave saxelwodebis mqone<br />

arasamTavrobo organizaciis samarTalmemkvidre. saqarTvelos<br />

bavSvTa federaciis debulebis Tanaxmad, mis ZiriTad<br />

amocanebs warmoadgens:<br />

- saqarTveloSi bavSvebisa da mozardebis mdgomareobis<br />

yovelwliuri monitoringis <strong>ganxorcieleba</strong> da qveynis<br />

prezidentisaTvis Sesabamisi moxsenebis wardgena<br />

(axalgazrdobis saqmeTa saxelmwifo departamentTan erTad)<br />

- bavSvebisa da mozardebis Tavisufali drois gaazrebuli<br />

organizeba, Sesabamisi saprezidento programis SemuSaveba da<br />

<strong>ganxorcieleba</strong>.<br />

- sxvadasxva kategoriis socialurad daucvel bavSvebze zrunva<br />

da sxv.<br />

saqarTvelos bavSvTa federaciis saqmianobas uZRveba meurveTa<br />

sabWo, romelSic Sedian rogorc samTavrobo struqturebis, aseve<br />

"<strong>UNICEF</strong>"-isa da saerTaSoriso organizaciis "Save the Children"<br />

warmomadgenlebi, gamoCenili sazogado moRvaweebi, biznesmenebi.<br />

44. arasamTavrobo organizaciebis moRvaweobasTan dakavSirebiT<br />

aRsaniSnavia, rom Seiqmna bavSvebisaTvis da bavSvebTan<br />

momuSave arasamTavrobo organizaciebis sakoordinacio sabWo.<br />

masSi gaerTianebulia 35-mde organizacia. maTi umravlesoba<br />

Tavmoyrilia dedaqalaqSi, xolo saqarTvelos sxva regionebSi<br />

arasamTavrobo organizaciebi jer kidev sustia. saangariSo<br />

periodSi maTi moqmedeba, gansakuTrebiT individualuri<br />

uflebebis dacvis sferoSi, mniSvnelovnad gaaqtiurda.<br />

saerTod, am organizaciaTa potenciali samoqalaqo<br />

sazogadoebis Camoyalibebis saqmeSi arasakmarisad aris<br />

realizebuli.<br />

13


II <strong>bavSvis</strong> cneba<br />

45. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxli 22 da 23) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos, sakanonmdeblo<br />

wesiT daadginos sqesobrivi simwifis asaki da mSoblebis<br />

Tanxmobis gareSe samedicino daxmarebis miRebis minimaluri<br />

asaki.<br />

46. aRsaniSnavia, rom <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb gakeTebul pirvel<br />

moxsenebaSi moyvanili Sesabamisi informacia (muxlebi 27-33, 36-<br />

55) ZalaSi rCeba. rac Seexeba pirveladi moxsenebis 34-e da 35-e<br />

muxlebs, komitetis yuradRebas mivapyrobT Semdeg<br />

cvlilebebs:<br />

- sisxlis samarTlis axali kodeqsi, romlis proeqtic<br />

warmodgenilia pirvel moxsenebaSi, miRebuli iqna 1999 wlis<br />

ivlisSi da Sesulia ZalaSi;<br />

- axali sisxlis samarTlis kodeqsis Tanaxmad, aRmzrdelobiTi<br />

xasiaTis iZulebiTi zomebis ricxvs miekuTvneba: 1.<br />

gafrTxileba; 2. meTvalyureobis qveS gadacema; 3. miyenebuli<br />

zaralis anazRaurebis valdebulebis dakisreba; 4. moqmedebaTa<br />

SezRudva. 5. specialur aRmzrdelobiT an samkurnalo<br />

dawesebulebebSi moTavseba (muxli 9,par.1). kodeqsis 92-96<br />

muxlebi mkafiod gansazRvravs CamoTvlili aRmzrdelobiTi<br />

xasiaTis zomebis Sinaarss.<br />

47. garda amisa, aRsaniSnavia, rom axalma sisxlis samarTlis<br />

kodeqsma daadgina gansakuTrebiT mZime danaSaulis<br />

kriteriumebi, razec saubaria pirveli moxsenebis 33-e muxlSi.<br />

kodeqsis me-12 muxlis “k” paragrafis mixedviT. gansakuTrebiT<br />

mZimed miCneulia iseTi winaswarganzraxuli danaSaulebani,<br />

romelTa CadenisaTvis sasjelis zoma iTvaliswinebs<br />

Tavisuflebis aRkveTas 10 welze meti vadiT an Tavisuflebis<br />

uvado aRkveTas.<br />

48. aRsaniSnavia, rom sisxlis samarTlis kodeqsis 88-e muxlis<br />

Tanaxmad, gansakuTrebiT mZime danaSaulis CadenisaTvis 16-dan<br />

18 wlamde asakis piris mimarT sasjelis saxiT SeiZleba<br />

gamoyenebuli iqnes 10 welze meti vadiT, magram ara umetes 15<br />

wliT Tavisuflebis aRkveTa.<br />

49. axali sisxlis samarTlis kodeqsis Tanaxmad, sqesobrivi<br />

simwifis asakad miCneulia 16 weli. iusticiis saministros<br />

ganmartebiT, amaze msjelobis saSualebas iZleva kodeqsis<br />

14


140-e muxli, romlis mixedviTac danaSaulad iTvleba<br />

sqesobrivi kavSiris damyareba 16 welze naklebi asakis<br />

pirovnebasTan. rac Seexeba mSoblebis Tanxmobis gareSe<br />

samedicino daxmarebis miRebis asaks, aq kvlav samoqalaqo<br />

kodeqsiT dadgenili samoqalaqo qmediTunarianobis<br />

kriteriumiT unda vixelmZRvaneloT. mocemuli kriteriumiT<br />

srulwlovanebis asakad iTvleba 18 w. ufro dawvrilebiTi<br />

informacia “qmediTunarianobisa” da «marTlunarianobis»<br />

cnebebis Sesaxeb qarTuli samoqalaqo samarTalSi moipoveba<br />

meore periodul moxsenebaSi (paragrafebi 394-396 da 520).<br />

III zogadi principebi<br />

a. diskriminaciis dauSvebloba (muxli 2)<br />

50. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxli 25 da 26) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaqtiuros Zalisxmeva<br />

diskriminaciis dauSveblobis principis sakanonmdeblo<br />

garantiebis ganxorcielebisaTvis <strong>konvenciis</strong> meore muxlis<br />

sruli SesabamisobiT, kerZod, sxvadasxva umciresobaTa jgufebis<br />

mimarT.<br />

51. rogorc aRniSnulia mocemuli moxsenebis "SesavalSi",<br />

saangariSo periodSi saqarTvelo SeuerTda gaeros kidev erT<br />

umniSvnelovanes dokuments adamianis uflebebis Sesaxeb -<br />

konvencias rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis<br />

Taobaze. aman, iseve rogorc qalTa diskriminaciis yvela formis<br />

likvidirebis Sesaxeb konvenciasTan SeerTebam, kidev ufro<br />

gaamyara Tanasworobis da diskriminaciis dauSveblobis<br />

principis sakonstitucio da samarTlebrivi garantiebi qarTuli<br />

saxelmwifos iurisdiqciis farglebSi. amasTan dakavSirebiT<br />

mizanSewonilad migvaCnia komitetis yuradReba gavamaxviloT<br />

saqarTvelos pirveladi moxsenebis me-9-16 da me-18 paragrafebze,<br />

sadac Sesabamisi sakonstitucio da sakanonmdeblo normebi<br />

detalurad aris Camoyalibebuli.<br />

52. rac Seexeba pirveladi moxsenebis 61-e paragrafs, aRvniSnavT, rom<br />

masSi naxsenebi 75-e muxlis nacvlad axal sisxlis samarTlis<br />

kanonSi figurirebs muxli 142 - "adamianTa Tanasworobis<br />

darRveva", - romelic gvauwyebs:<br />

1. adamianTa Tanasworuflebianobis darRveva, romelic<br />

dakavSirebulia rasasTan, kanis ferTan, enasTan, sqesTan,<br />

religiur mrwamsTan, politikur an sxva SexedulebebTan,<br />

15


erovnul, eTnikur, socialur da wodebriv kuTvnilebasTan,<br />

sazogadoebrivi gaerTianebis wevrobasTan, warmomavlobasTan,<br />

sacxovrebel adgilTan an qonebriv mdomareobasTan, isjeba<br />

jarimiT an gamosasworebeli samuSaoebiT 1 wlamde vadiT, an<br />

Tavisuflebis aRkveTiT 2 wlamde vadiT.<br />

2. igive qmedeba, romelic Cadenilia samsaxurebrivi<br />

Tanamdebobis gamoyenebiT, an romelsac mZime Sedegebi<br />

mohyva, isjeba jarimiT an Tavisuflebis<br />

aRkveTiT 3 wlamde vadiT.<br />

53. saangariSo periodis ganmavlobaSi saqarTveloSi miRebuli iqna<br />

mTeli rigi normatiuli aqtebi, romelTa mizania bavSvTa<br />

sacicocxlo interesebis dacvis uzrunvelyofa.<br />

54. pirveli moxsenebis 58-e paragrafSi damowmebulia konstituciuri<br />

debuleba, romelic exeba saqarTvelos maRalmTiani regionebis<br />

ganviTarebis garantiebs. konstituciuri moTxovnebis Sesrulebis<br />

mizniT miRebuli iqna kanoni "saqarTvelos mTiani da<br />

maRalmTiani regionebis socialur-ekonomikuri da kulturuli<br />

ganviTarebis Sesaxeb", romelic am problemis prioritetulobas<br />

amkvidrebs Cvens qveyanaSi.<br />

55. aRniSnuli kanonis farglebSi maRalmTiani regionebis<br />

bavSvebisaTvis SesaZlebeli gaxda sruli saSualo ganaTlebis<br />

miReba saxelmwifos xarjze (amJamad qveyanaSi saxelmwifos mier<br />

sruli moculobiT finansdeba mxolod sabazo ganaTleba).<br />

maRalmTian regionebSi ganaTlebis sayovelTao<br />

xelmisawvdomobis uzrunvelyofis mizniT nebadarTulia<br />

saswavlo klasebis gaxsna 3-4 <strong>bavSvis</strong>aTvis, maSin roca arsebuli<br />

normativia 25 moswavle.<br />

56. 1999 wels parlamentis mier miRebul iqna bavSvTa uflebebisa da<br />

interesebis dacvisaTvis iseTi mniSvnelovani kanonebi,<br />

rogoricaa:<br />

- kanoni "obol da mSoblis mzrunvelobas moklebul bavSvTa<br />

Svilad ayvanis Sesaxeb";<br />

- kanoni "bavSvTa bunebrivi kvebis dacvisa da waxalisebis,<br />

xelovnuri sakvebis moxmarebis Sesaxeb", romelic mimarTulia<br />

<strong>bavSvis</strong> janmrTelobis uzrunvelyofisaken misTvis uvnebeli<br />

da adekvaturi bunebrivi an xelovnuri sakvebis micemis gziT;<br />

- kanoni "bavSvTa da axalgazrdul kavSirebis saxelmwifo<br />

mxardaWeris Sesaxeb".<br />

57. bolo kanoni gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs, radganac<br />

bavSvTa da axalgazrdaTa kavSirebs aniWebs iseT uflebebs,<br />

16


ogoricaa: uSualod saqarTvelos prezidents miawodon<br />

informacia bavSvTa da axalgazrdaTa dacvis sferoSi arsebuli<br />

mdgomareobis Sesaxeb; winadadebiT mimarTon sakanonmdeblo<br />

iniciativis mqone subieqtebs, raTa maT bavSvebisa da<br />

axalgazrdobis interesebis gaTvaliswinebiT Seitanon<br />

cvlilebebi kanonebSi da sxva normatiul aqtebSi,<br />

axalgazrduli politikis sferoSi monawileoba miiRon<br />

saxelmwifo programebis damuSavebaSi, ganxilvasa da<br />

<strong>ganxorcieleba</strong>Si.<br />

58. 1996-2000wlebSi xorcieldeboda qveynis prezidentis mier<br />

damtkicebuli "arasrulwlovanTa socialuri dacvis,<br />

profesiuli momzadebis da arasrulwolovanTa Soris<br />

samarTaldarRvevebis profilaqtikis saxelmwifo programa",<br />

romlis ZiriTadi mimarTulebebi iyo: RonisZiebaTa Catareba<br />

danaSaulis Cadenisken midrekil upatrono da arasrulwlovan<br />

bavSvTa gamovlenis mizniT da maTTan profilaqtikuri muSaoba;<br />

arasrulwlovanTa, aseve oboli bavSvebis, gadaadgilebul<br />

pirTa Svilebis da upatrono bavSvebis profesiuli momzadebisa<br />

da maTi socialuri adaptaciis problemebis gadaWra; mozardTa<br />

daintereseba SemoqmedebiTi saqmianobiTa da sportiT.<br />

59. programis realizaciaze muSaobda uwyebaTSorisi saxelmwifo<br />

komisia ganaTlebis ministris xelmZRvanelobiT. zemoT<br />

miTiTebuli mimarTulebiT Sesabamisi saxelmwifo struqturebis<br />

mier Catarebuli iyo RonisZiebaTa mTeli kompleqsi, maT Soris<br />

bavSvTa fondis daxmarebiT, ramac saSualeba mogvca<br />

dagvefiqsirebina rogorc garkveuli warmatebebi, ise<br />

ZalisxmevaTa gagrZelebis aucilebloba.<br />

60. aqedan gamomdinare, 2000 wlis martSi saqarTvelos prezidentis<br />

mier damtkicda "arasrulwlovanTa dacvis, ganviTarebisa da<br />

sazogadoebaSi adaptaciis saxelmwifo programa", romlis mizans<br />

warmoadgens mSobelTa meurveobas moklebul, asocialuri<br />

qmedebebisaken midrekil arasrulwlovanTa, agreTve usaxlkaroTa<br />

socialur dacvis organizeba, maTi ganviTarebis xelSewyoba,<br />

maTi socialuri adaptaciis gaadvileba. programis ZiriTadi<br />

miznebia:<br />

- zemoaRniSnuli kategoriebis arasrulwlovanTa uflebebis<br />

realizaciis uzrunvelsayofad samarTlebrivi bazis Seqmna;<br />

- usaxlkaro bavSvTa problemebis sxvadasxva aspeqtis Seswavla,<br />

maTi profesiuli orientirebisa da socialuri<br />

adaptaciis xelSewyoba;<br />

- arasrulwlovanTaTvis sareabilitacio centrebisa da<br />

specializebuli saswavleblebis Seqmna, maTTvis<br />

17


individualuri saswavlo-aRmzrdelobiTi programebis<br />

SemuSaveba da danergva;<br />

- usaxlkaro bavSvTa Semdgomi mowyobis problemebis<br />

daregulireba.<br />

61. 2000-2003 wlebze gaTvlili programis biujeti Seadgens 3 mln.<br />

lars. pasuxismgebloba programis realizaciaze daekisra<br />

arasrulwlovanTa saqmeebisa da maTi socialuri dacvis<br />

samTavrobo komisias ganaTlebis ministris xelmZRvanelobiT.<br />

62. 2000 wlidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa ojaxSi dabadebul<br />

yovel bavSvze xelisuflebis adgilobrivi organoebis mier<br />

gaicema daxmareba 100 laris odenobiT (1$=2,04 l).<br />

63. 2000 wlis agvistoSi saqarTvelos prezidentis mier gamoica<br />

brZanebuleba "gaWirvebulTaTvis socialuri saojaxo daxmarebis<br />

Sesaxeb", romelic iTvaliswinebs Sromisuunaro pensionerebisa<br />

da obol bavSvTagan Semdgari ojaxebisaTvis daxmarebis gawevas.<br />

brZanebulebis Tanaxmad meurveobis qveS myof yovel obol<br />

bavSvze saxelmwifo biujetidan yovelTviurad gaicema 200 l.<br />

2000 wels amgvar daxmarebas Rebulobda 1 aTasze meti bavSvi.<br />

rac Seexeba bavSvTa aradiskriminaciul samedicino daxmarebas,<br />

igi xorcieldeba bavSvebisaTvis gankuTvnili erTiani sadazRvevo<br />

programis safuZvelze. am programisa da misi beneficiarebis<br />

Sesaxeb ufro dawvrilebiT cnobebs Seicavs saqarTvelos meore<br />

perioduli moxseneba (paragrafi 95).<br />

b. <strong>bavSvis</strong> interesebis dacvis ukeT uzrunvelyofa (muxli 3)<br />

64. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (paragrafi 26 da 27) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos zomebi yvela<br />

samarTlebriv normaSi <strong>bavSvis</strong> yvelaze WeSmariti interesebis<br />

principis integrirebisaTvis. komitetis rekomendaciis Tanaxmad,<br />

es principi angariSgasawevia rogorc sasamarTlo da<br />

administraciuli gadawyvetilebebis miRebisas, aseve sxvadasxva<br />

programebis da proeqtebis ganxorcielebisas.<br />

65. xsenebuli rekomendaciebis konteqstSi aRsaniSnavia, rom amasTan<br />

dakavSirebiT pirvel moxsenebaSi moyvanili informacia<br />

(paragrafebi 64-73) ZalaSi rCeba. mSoblebTan urTierTobaSi<br />

<strong>bavSvis</strong> yvelaze WeSmariti interesebis prioritetis<br />

sakanonmdeblo uzrunvelyofis Sesaxeb damatebiTi informacia<br />

asaxulia saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi (paragrafebi<br />

508-510 da 513).<br />

18


66. rogorc aRniSnulia dokumentSi "qarTuli kanonmdeblobis<br />

Sesabamisoba <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb gaeros konvenciasTan ",<br />

arsebobs mTeli rigi sakanonmdeblo normebi, romelTa<br />

mixedviTac bavSvTa kanoniT aRiarebuli da garantirebuli<br />

uflebebis darRvevisaTvis da <strong>bavSvis</strong> zneobrivi ganviTarebis<br />

SeferxebisaTvis dadgenilia pasuxismgebloba. magaliTad,<br />

sisxlis samarTlis kodeqsi braleulobis damamZimebel<br />

garemoebad ganixilavs arasrulwlovanTa mimarT danaSaulis<br />

Cadenas, arasrulwlovanis waqezebas DdanaSaulisaken an<br />

araswrulwlovanis CaTrevas danaSaulSi.<br />

67. amis garda aRsaniSnavia, rom sisxlis samarTlis kodeqsis 24-e<br />

Tavi mTlianad eTmoba ojaxisa da arasrulwlovanTa mimarT<br />

danaSauls (muxlebi 171-176). sisxlis samarTlis kanonmdeblobis<br />

am nawilSi mocemuli normebi mowodebulia sayovelTaod<br />

aRiarebuli saerTaSoriso standartebis Sesabamisad efeqturad<br />

daicvan bavSvi sxvadasxva saxis danaSaulebrivi xelyofisagan.<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT, sasjels eqvemdebareba<br />

iseTi qmedebebi, rogoricaa: arasrulwlovani bavSvebiT vaWroba,<br />

Svilad ayvanis wesebis darRveva, <strong>bavSvis</strong> motyuebiT Secvla,<br />

alimentis gadaxdisaTvis Tavis arideba da a.S.<br />

68. dawvrilebiTi informacia <strong>bavSvis</strong> yvelaze WeSmariti interesebis<br />

gaTvaliswinebis principis praqtikuli realizaciis Sesaxeb<br />

moyvanilia winamdebare moxsenebis Sesabamis TavebSi.<br />

g. sicocxlis SenarCunebisa da pirovnebis ganviTarebis ufleba<br />

(muxli 6)<br />

69. ZalaSi rCeba <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvelad moxsenebaSi moyvanili<br />

informacia me-6 muxlis (paragrafebi 74-76) Sesaxeb.<br />

70. garda amisa, aucileblad migvaCnia komitetis yuradReba<br />

gavamaxviloT saqarTvelos meore periodul moxsenebaze ICCPRis<br />

Sesaxeb, kerZod, im Tavze, romelic asaxavs sicocxlis<br />

uflebis <strong>ganxorcieleba</strong>s (paragrafebi 79-81, 87-89, 98-101, 103-109).<br />

gansakuTrebiT sagulisxmoa monacemebi qalTa da bavSvTa<br />

sicocxlisa da sicocxlis SenarCunebis uflebis<br />

uzrunvelyofis Sesaxeb (par. 90-96), aseve abortebis sakiTxis<br />

regulireba (par. 102).<br />

19


d. <strong>bavSvis</strong> Sexedulebebis pativiscema (muxli 12)<br />

71. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 28 da 29) komitetma monawile<br />

saxelmwifos rekomendacia misca sistemuri midgoma gamoavlinos<br />

bavSvTa monawileobis uflebis Sesaxeb sazogadoebis sruli<br />

informirebis problemebisadmi, agreTve waaxalisos <strong>bavSvis</strong><br />

Sexedulebebis pativiscema ojaxSi, sxvadasxva dawesebulebebsa<br />

da institutebSi.<br />

72. aRsaniSnavia, rom am rekomendaciebis sapasuxod <strong>konvenciis</strong><br />

Sesaxeb pirvelad moxsenebaSi moyvanili cnobebi (par. 77, 78)<br />

ZalaSi rCeba.<br />

garda amisa, mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT <strong>konvenciis</strong><br />

Sesaxeb pirveli moxsenebis zogierTi sxva momentic.<br />

- <strong>bavSvis</strong> uflebis Sesaxeb, mimarTos sasamarTlos da sxva<br />

administraciul organoebs ix. paragrafi 49.<br />

- <strong>bavSvis</strong> monawileobis Sesaxeb piradi monacemebis Secvlis<br />

procesSi ix. par. 50.<br />

- Svilad ayvanisas <strong>bavSvis</strong> azris gaTvaliswinebis Sesaxeb ix.<br />

par. 51 da 177.<br />

73. dokumentis "qarTuli kanonmdeblobis bavSvTa uflebebis Sesaxeb<br />

gaeros konvenciasTan Sesabamisoba" avtorebis mtkicebiT, ar<br />

aris daregulirebuli <strong>bavSvis</strong> azris gaTvaliswinebis meqanizmi<br />

specieluri tipis dawesebulebaSi misi moTavsebisas. rac Seexeba<br />

<strong>bavSvis</strong> azris gaTvaliswinebas mSvilebel ojaxSi misi<br />

moTavsebisas, igi regulirdeba kanoniT "obol da mSobelTa<br />

meurveobas moklebul bavSvTa Svilad ayvanis wesis Sesaxeb".<br />

aRniSnuli kanonis Tanaxmad 10 wlis asaks miRweuli bavSvi<br />

SeiZleba gadaecesMmSvilebel ojaxs mxolod misi Tanxmobis<br />

SemTxvevaSi.<br />

74. amasTanave saWiroa aRvniSnoT, rom saangariSo periodSi moxda<br />

mniSvnelovani movlenebi, rogorc bavSvTa monawileobis<br />

uflebebis uzrunvelyofis, , aseve sazogadoebis informirebis<br />

saqmeSic.<br />

75. 2000 wels axalgazrdaTa saqmeebis saxelmwifo departamentma da<br />

saqarTvelos bavSvTa federaciam " <strong>UNICEF</strong> "-is mxardaWeriT<br />

wamoiwyes moZraoba bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentis<br />

aRsadgenad. aRniSnuli parlamenti saqarTvelos prezidentis<br />

piradi iniciativiT ukve iyo Seqmnili 1998w., magram finansuri<br />

problemebis gamo Catarda mxolod erTi sesia.<br />

20


76. bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentis arCevnebi mTel<br />

saqarTveloSi Catarda 2000 wlis aprilSi. masSi monawileoba<br />

miiRes bavSvebma da axalgazrdeba sxvadasxva regionebidan.<br />

parlamentis uflebamosilebis vadaa 2 weli. sesiebis gamarTva<br />

gaTvaliswinebulia 6 TveSi erTxel. sul arCeuli iyo 146<br />

axalgazrda deputati, romlebic 14-18 da 18-21 wlis asakobriv<br />

jgufebs miekuTnebian. maT Soris 88 vaJi da 58 gogonaa.<br />

77. bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentis ZiriTad mizans<br />

warmoadgens forumis Seqmna, sadac maT saSualeba eqnebaT<br />

gamoTqvan TavianTi azri saxelmwifos marTvis sakiTxebze,<br />

agreTve gamokveTon TavianTi interesebi, SeiZinon<br />

parlamentarisaTvis saWiro Cvevebi, gaecnon saparlamento<br />

sistemas, gaiRrmavon codna <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb. sesiebze,<br />

romlebic tardeba "mozrdilTa" parlamentis SenobaSi, mozardi<br />

deputatebi Tavis gadawyvetilebebs iReben. saangariSo periodSi<br />

bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentma moaswro gasvliTi sesia<br />

Caetarebina saqarTvelos erT-erT regionSi.<br />

78. aRsaniSnavia aseve, rom saqarTvelos erT-erT regionSi -<br />

imereTSi, Seiqmna sabavSvo forumi, romelSi 11 raionis<br />

warmomadgeneli Sevida. forumis monawileebs ufleba aqvT<br />

gamoTqvan TavianTi Sexedulebebi da acnobon adgilobriv<br />

xelmZRvanelobas sakuTari Tanatolebis problemebis Sesaxeb,<br />

SesTavazon mas konkretuli nabijebis gadadgma ganaTlebis<br />

xarisxis gasaumjobeseblad.<br />

79. 2000 wlis dekembridan arasamTavrobo organizacia "bavSvebi da<br />

garemo" "<strong>UNICEF</strong>"-isa da evropis sabWos mxardaWeriT<br />

axorcielebs yovelTviuri Jurnalis "bavSvTa uflebebi<br />

saqarTveloSi" gamocemas qarTul, rusul da inglisur enebze.<br />

masSi farTod Suqdeba bavSvebis mosazrebebi sxvadasxva<br />

problemebze. Jurnali xelmisawvdomia mosaxleobis praqtikulad<br />

yvela jgufisaTvis.<br />

IV samoqalaqo uflebebi da Tavisuflebani<br />

a. saxeli da erovneba (moqalaqeoba) (muxli 7)<br />

80. <strong>konvenciis</strong> me-7 muxlTan dakavSirebiT mivuTiTebT <strong>konvenciis</strong><br />

Sesaxeb pirvel moxsenebaze (paragrafebi 80-85).<br />

21


81. <strong>bavSvis</strong> saxelis sakiTxTan dakavSirebiT mivuTiTebT saqarTvelos<br />

meore periodul moxsenebaze ICCPR -is Sesaxeb (paragrafebi 531<br />

da 533). amave moxsenebaSi moipoveba informacia <strong>bavSvis</strong><br />

registraciis proceduris Sesaxeb, romelic rekomendebulia<br />

saangariSo periodSi miRebuli kanonis (1998w oqtomberi)<br />

"samoqalaqo aqtebis registraciis Sesaxeb" mier (paragrafi 532).<br />

Bb. individualobis SenarCuneba (muxli 8)<br />

82. <strong>konvenciis</strong> me-8 muxlis debulebaTa konteqstSi mivuTiTebT<br />

mivuTiTebT <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaze (paragrafebi<br />

86-89). axali sisxlis samarTlis kodeqsis miRebasTan<br />

dakavSirebiT zogierTi cvlileba moxda formulirebebSi da im<br />

muxlebis numeraciaSi, romlebic exeba gansaxilvel sakiTxs.<br />

83. amgvarad, sisxlis samarTlis kanonmdeblobis Tanaxmad,<br />

arasrulwlovanisaTvis ukanonod Tavisuflebis aRkveTa isjeba<br />

Tavisuflebis aRkveTiT 5 dan 12 wlamde (muxli 143). <strong>bavSvis</strong><br />

motyuebiT Secvla angarebiT an qvena ganzraxviT isjeba jarimiT<br />

an Tavisuflebis aRkveTiT 5 wlamde vadiT, Tanamdebobidan<br />

gaTavisuflebiT 3 wlamde vadiT (muxli 174). garda amisa, axali<br />

kodeqsis muxli 173-is mixedviT sxvadasxva sanqciebia<br />

gaTvaliswinebuli iseTi danaSaulisaTvis, rogoricaa Svilad<br />

ayvanis wesebis darRveva, romelsac mZime Sedegebi mosdevs.<br />

amasTan, danaSaulis damamZimebel garemoebad iTvleba<br />

Tanamdebobrivi mdgomareobis gamoyeneba.<br />

84. mocemul konteqstSi mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT<br />

kanonis debulebaze "piradobis damowmebisa da saqarTvelos<br />

moqalaqeTa da saqarTveloSi mcxovreb ucxoelTa registraciis<br />

wesis Sesaxeb". amasTan dakavSirebiT komitetis yuradRebas<br />

vamaxvilebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore periodul<br />

moxsenebaze (paragrafebi 145 da 246).<br />

22


g. azris gamoxatvis Tavisufleba (muxli 13)<br />

85. sakuTari azris Tavisuflad gamoTqmis uflebasTan<br />

dakavSirebiT saubaria <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb saqarTvelos pirvel<br />

moxsenebaSi (par. 91-96).<br />

86. informacia azris Tavisuflad gamoxatvis uflebis<br />

realizaciis Sesaxeb mocemulia qarTul kanonmdeblobaSi da<br />

praqtikulad warmodgenilia ICCPR -is Sesaxeb saqarTvelos<br />

meore periodul moxsenebaSi (par. 441-467). winamdebare<br />

moxsenebaSi moyvanilia cnobebi <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveladi<br />

moxsenebis 97 da 98 paragrafebis cvlilebebis Taobaze (ix.<br />

Sesabamisi par. 467 da 448-456).<br />

87. aRsaniSnavia, rom am sferos maregulirebeli sakanonmdeblo<br />

aqtebi ar iTvaliswinebs azris gamoxatvis Tavisuflebis<br />

samarTlebriv garantiebs im pirebisaTvis, romelTac ar<br />

SesrulebiaT 18 weli.<br />

d. informaciis xelmisawvdomoba (muxli 17)<br />

88. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 32 da 33) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaaqtiuros<br />

Zalisxmeva mavne informaciebisagan bavSvTa dacvis saqmeSi.<br />

89. ZalaSi rCeba <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi moyvanili<br />

informacia kulturis ganviTarebis sakonstitucio garantiebis<br />

Sesaxeb (par. 99). aqtualobas inarCunebs 101, 103, 105-107<br />

paragrafebSi mocemuli Sefasebebi. SevexebiT sabavSvo wignebis<br />

gamocemis Temas da aRvniSnavT, rom bolo xanebSi maTi xarisxi<br />

da asortimenti mniSvnelovnad gaumjobesda da gaizarda.<br />

problemas warmoadgens am wignebis xelmiuwvdomloba<br />

bavSvebisaTvis, rac ganpirobebulia maTi sakmaod maRali<br />

sacalo fasiT.<br />

90. mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT CCPR -is Sesaxeb<br />

saqarTvelos meore perioduli moxsenebis par. 454-456-ze, sadac<br />

laparakia informaciis xelmisawvdomobaze da am sferoSi<br />

arsebul sakanonmdeblo SezRudvebze (par. 460-463).<br />

91. sakanonmdeblo SezRudvebis dawesebis garda, romlebic miznad<br />

isaxavs <strong>bavSvis</strong> dacvas mavne informaciisagan da romelTa<br />

23


Sesaxebac saubaria ICCPR -is Sesaxeb moxsenebaSi, saqarTveloSi<br />

ganzraxulia aseTi xasiaTis specialuri normatiuli aqtis<br />

miReba. laparakia kanonproeqtze "arasrulwlovanTa mavne<br />

gavlenebisagan dacvis Sesaxeb", romelic ukve ganixileba<br />

parlamentis Sesabamis struqturebSi. kanonproeqti SemuSavda<br />

axalgazrdaTa saqmeebis saxelmwifo departamentis mier<br />

<strong>konvenciis</strong> preambulaSi formulirebuli principis safuZvelze:<br />

"bavSvs Tavisi fizikuri da gonebrivi umwifrobis gamo<br />

esaWiroeba specialuri dacva da zrunva, Sesabamisi<br />

samarTlebrivi dacvis CaTvliT".<br />

e. azris, sindisisa da religiis Tavisufleba<br />

(muxli 14)<br />

92. saqarTvelos ganaTlebis saministro gegmavs moswavleTaTvis<br />

daamuSavos integrirebuli saxelmZRvanelo, romelSic<br />

gaSuqebuli iqneba mavne informaciisagan <strong>bavSvis</strong> dacvis<br />

sakiTxebi.<br />

93. detalur informacias saqarTveloSi azris, sindisisa da<br />

religiis Tavisuflebis mdgomareobis Sesaxeb moicavs ICCPR -is<br />

Taobaze saqarTvelos meore perioduli moxseneba. aq saubaria<br />

azris Tavisuflebis konstituciur da sakanonmdeblo<br />

garantiebze (par. 430-435), sindisis Tavisuflebis realizaciis<br />

praqtikul aspeqtebze (par. 436-438) da religiuri<br />

organizaciebis satatusis problemis Sesaxeb (par. 439-440).<br />

94. azris, sindisisa da religiis TavisuflebiT sargeblobis<br />

Sesaxeb mniSvnelovani informaciaa warmodgenili saqarTvelos<br />

pirvel moxsenebaSi CERP -s Sesaxeb (par. 159-163).<br />

95. amJamad saqarTveloSi gamoqveynebulia da ganxilvis procesSia<br />

saxelmwifosa da qarTul marTlmadideblur eklesias Soris<br />

konstituciuri SeTanxmebis proeqti, romelic mowodebulia<br />

Seqmnas urTierTobaTa sakanonmdeblo safuZveli SeTanxmebis<br />

subieqtebs Soris. saqarTvelos parlamentma amasTan<br />

dakavSirebiT miiRo sakonstitucio kanoni "saqarTvelos<br />

konstituciaSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb",<br />

romlis Tanaxmadac<br />

- konstituciis me-9 muxls daemata Semdegi Sinaarsis me-2<br />

punqti: "urTierToba saqarTvelos saxelmwifosa da qarTul<br />

avtokefalur marTlmadideblur eklesias Soris<br />

ganisazRvreba sakonstitucio SeTanxmebiT. sakonstitucio<br />

SeTanxmeba srulad unda Seesabamebodes sayovelTaod<br />

24


aRiarebul principebs da saerTaSoriso samarTlis normebs,<br />

kerZod, adamianis <strong>uflebaTa</strong> da ZiriTad Tavis<strong>uflebaTa</strong><br />

sferoSi".<br />

- Secvlilia konstituciis me-6 muxlis me-2 punqtis<br />

formulireba, ris Sedegadac normatiuli aqtebis ierarqiaSi<br />

sakonstitucio SeTanxmeba aRmoCnda meore adgilze<br />

konstituciis Semdeg. aqedan gamomdinare, saqarTvelos<br />

saerTaSoriso xelSekrulebebi ar unda ewinaaRmdegebodes ara<br />

marto konstitucias, aramed sakonstitucio SeTanxmebasac;<br />

- Secvlilia konstituciis 89 muxlis 1 punqtis "a" qvepunqtis<br />

formulireba, ris Sedegadac amieridan saqarTvelos<br />

sakonstitucio sasamarTlo uflebamosilia miiRos<br />

gadawyvetilebebi imis Taobaze, Tu ramdenad Seesabameba<br />

kanonebi da sxva normatiuli aqtebi ara marto konstitucias,<br />

aramed sakonstitucio SeTanxmebasac.<br />

96. sakonstitucio kanoni miRebuli iyo saqarTvelos parlamentis<br />

mier 2001 wlis 30 marts. imave dRes umaRlesma sakanonmdeblo<br />

organom miiRo dadgenileba "religiuri eqstremizmis<br />

gamovlinebaTa Sesaxeb", romelSic kanonmdeblebma aRSfoTeba<br />

gamoxates eqstremistul religiur mimdinareobaTa agresiuli<br />

qmedebebis mimarT. parlamentma daavala Tavis Sesabamis<br />

komitetebs moamzadon sakanonmdeblo winadadebebi sxvadasxva<br />

religiuri konfesiebis moRvaweobis regulirebis mizniT.<br />

97. saqarTvelos prezidentma araerTxel dagmo bolo xanebSi<br />

religiur niadagze momxdari Setakebebi, romelTa Sedegadac<br />

dazaraldnen zogierTi tradiciuli religiuri jgufis<br />

warmomadgenlebi. saqarTvelos marTlmadideblurma eklesiam<br />

da 30-ze metma arasamTavrobo organizaciam miiRes erToblivi<br />

deklaracia, romelSic dagmes "religiuri fanatizmi da<br />

eqstremizmi, Zalmomreoba da Seurigebloba".<br />

98. saqarTvelos zogadsaganmanaTleblo skolebSi (III-IV_VIII<br />

klasebi) iswavleba disciplina "religiisa da kulturis<br />

istoria", romelic saSualebas aZlevs moswavleebs saWiro<br />

codna miiRon am sferoSi, Segnebulad moekidon sindisis<br />

Tavisuflebis problemas.<br />

3. asociaciaTa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisufleba<br />

99. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 30 da 31) komitetma monawile<br />

saxelmwifos rekomendacia misca Sesworebebi Seitanos moqmed<br />

kanonmdeblobaSi axalgazrdebis politikur partiebSi<br />

25


gaerTianebis uflebis, aseve asociaciaTa Tavisuflebis<br />

srulfasovani gamoyenebis uzrunvelsayofad.<br />

100. aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxliT<br />

gaTvaliswinebul <strong>uflebaTa</strong> realizaciis Taobaze sakmaod<br />

vrceli informaciaa warmodgenili ICCPR -is Sesaxeb me-2<br />

periodul moxsenebaSi, saxeldobr:<br />

- mSvidobiani Sekrebebis Tavisuflebis Sesaxeb (par. 473-479);<br />

- komerciuli da arakomerciuli iuridiuli pirebis saqmianobis<br />

Sesaxeb (par. 481-484);<br />

- politikuri partiebis Sesaxeb (par. 487-491);<br />

- profesiuli kavSirebis Sesaxeb (par. 492-498).<br />

101. kanonSi “moqalaqeTa politikur gaerTianebaTa Sesaxeb~,<br />

romelic gvauwyebs, rom “partiis Seqmnisa da partiaSi<br />

monawileobis uflebiT sargeblobs saarCevno uflebis mqone<br />

saqarTvelos moqalaqe” (muxli 8), gasul periodSi cvlilebebi<br />

ar Sesula.<br />

102. rac Seexeba axalgazrdobis SesaZleblobas gaerkves<br />

politikuri procesebis arsSi (komitetis SeniSvnebi, par. 30), am<br />

mxriv yvelaze perspeqtiulia bavSvTa da axalgazrdaTa<br />

parlamenti, bavSvTa forumi, an bavSvTa federacia, romelTa<br />

Sesaxebac zemoT iyo saubari winamdebare moxsenebaSi.<br />

103. Cvens pasuxebSi komitetis kiTxvebis CamonaTvalze<br />

vityobinebodiT 1999 wels kanonis “bavSvTa da axalgazrdaTa<br />

kavSirebisaTvis saxelmwifo mxardaWeris” miRebis Sesaxeb.<br />

aRniSnuli kanonis Sinaarsze, Cveni azriT, Rirs ufro<br />

dawvrilebiT visaubroT, vinaidan is bavSvTa da axalgazrdaTa<br />

organizaciebs sakmaod did uflebamosilebas aniWebs da amave<br />

dros uzrunvelyofs maT saxelmwifo finansur mxardaWeras.<br />

104. mocemuli kanonis Tanaxmad, bavSvTa da axalgazrdaTa<br />

kavSirebs ufleba aqvT:<br />

- bavSvTa da axalgazrdaTa sferoSi arsebuli mdgomareobis<br />

Sesaxeb informacia warudginon saqarTvelos prezidents da<br />

aRmasrulebeli xelisuflebis Sesabamis organoebs;<br />

- bavSvebisa da axalgazrdobis interesebidan gamomdinare,<br />

kanonebSi da sxva normatiul aqtebSi cvlilebebis Setanis<br />

mizniT winadadebiT mimarTon sakanonmdeblo iniciativis<br />

uflebis mqone subieqtebs, monawileoba miiRon axalgazrduli<br />

politikis sferoSi saxelmwifo programebis SemuSavebaSi,<br />

ganxilvasa da <strong>ganxorcieleba</strong>Si (muxli 5-2).<br />

26


105. Cveni azriT, bavSvTa da axalgazrdaTa kavSirebisaTvis<br />

winamdebare kanoniT gaTvaliswinebuli uflebebis miniWebam<br />

SesaZloa saTanado wvlili Seitanos rogorc asociaciebis<br />

Tavisuflebis principis Semdgom srulyofaSi, aseve qveynis<br />

momavali politikuri da sazogadoebrivi liderebis<br />

momzadebaSi.<br />

z. piradi cxovrebis xelSeuxebloba (muxli 16)<br />

106. ZalaSi rCeba informacia me-16 muxlTan dakavSirebuli<br />

sakiTxebis Taobaze, romelsac Seicavs <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb<br />

pirveli moxseneba (par. 123-125,127-129). rac Seexeba am<br />

moxsenebaSi moyvanil cnobebs sisxlis samarTlis sanqciebis<br />

Sesaxeb piradi cxovrebis xelSeuxeblobis darRvevis<br />

SemTxvevaSi (par. 126 da 128), aRsaniSnavia, rom axali sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis miRebasTan dakavSirebiT moxda zogierTi<br />

cvlileba.<br />

107. kerZod, moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />

gaTvaliswinebulia sanqciebi Svilad ayvanis saidumlos<br />

gaxmaurebisaTvis mSvilebelis nebis winaaRmdeg, aseve sanqciebi<br />

im pirTa mimarT, romelTa profesiuli valia am saidumlos<br />

Senaxva (muxli 175, punqtebi 1 da 2).<br />

108. garda amisa, kodeqsi iTvaliswinebs sxvadasxva simZimis<br />

sasjels iseTi danaSaulis CadenisaTvis, rogoricaa:<br />

- danaSaulis Cadenis braldebis Semcveli ciliswameba (muxli<br />

148);<br />

- piradi an ojaxuri saidumlos xelyofa (muxli 157);<br />

- kerZo saubris saidumloebis darRveva, e.i. misi ukanono<br />

mosmena an Cawera teqnikuri saSualebebis faruli gamoyenebiT<br />

(muxli 158);<br />

- piradi mimoweris, satelefono saubrebis an sxva saxis<br />

komunikaciis saidumloebis darRveva (muxli 159);<br />

- sacxovreblis an sxva sakuTrebis xelSeuxeblobis darRveva<br />

(muxli 160).<br />

109. ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli moxseneba<br />

Seicavs piradi cxovrebis xelSeuxleblobis dacvis<br />

meqanizmebis dawvrilebiT aRweras (par. 400-413) sisxlis<br />

samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi. aqve moyvanilia<br />

informacia piradi cxovrebis xelSeuxeblobasTan<br />

dakavSirebuli sagamomZieblo moqmedebebis gasaCivrebis Sesaxeb<br />

(par.415 da 416).<br />

27


110. pirveli moxsenebis 129-e paragrafSi moyvanil informacias<br />

davamatebT, rom saangariSo periodSi saqarTveloSi miRebulia<br />

zogadi administraciuli kodeqsi, romelSic ganviTarebulia<br />

konstituciis 41-e muxlis debulebebi. mocemuli Tavis<br />

konteqstSi saubaria iseT mniSvnelovan sakiTxebze, rogoricaa<br />

sajaro informaciis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa da<br />

personaluri monacemebis dacva. imis Sesaxeb, Tu rogor<br />

regulirdeba es problemebi zogadi administraciuli kodeqsis<br />

farglebSi, ix. meore perioduli moxseneba:<br />

- sajaro informaciis xelmisawvdomobis Sesaxeb (par. 457-459);<br />

- personaluri monacemebis dacvis Sesaxeb (par. 423-429).<br />

T. <strong>bavSvis</strong> ufleba, ar gaxdes wamebis, sastiki, araadamianuri an<br />

Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis msxverpli (muxli<br />

37.1).<br />

111. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi aRvniSnavT, rom<br />

pirvel moxsenebaSi moyvanili informacia (par. 130-134)<br />

inarCunebs Tavis aqtualobas.<br />

112. dawvrilebiTi informacia imis Taobaze Tu rogor<br />

xorcieldeba saqarTveloSi <strong>bavSvis</strong> ufleba, ar gaxdes wamebis,<br />

sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an<br />

sasjelis msxverpli, warmodgenilia ICCPR-is Sesaxeb<br />

saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi (par. 111-140).<br />

komitetis yuradRebas vamaxvilebT imaze, rom zemoaRniSnul<br />

moxsenebaSi wamebisagan dacvis garantiebTan erTad ganixileba<br />

adamianze samedicino-biologiuri gamokvlevebis Catarebis<br />

akrZalvis sakiTxebic (par. 122-125).<br />

113. saangariSo periodSi saqarTvelom gaeros Sesabamis<br />

saxelSekrulebo organos warudgina meore perioduli<br />

moxseneba wamebis sawinaaRmdego <strong>konvenciis</strong> debulebaTa<br />

Sesrulebis Sesaxeb (ix. dokumenti CAT/C/481Add.1). moxseneba<br />

ganxiluli iqna 2001 wlis maisSi (ix dok. CAT/C/SR.458,461 da<br />

467). wamebis sawinaaRmdego komitetma saqarTvelos mTavrobas<br />

gaugzavna Tavisi SeniSvnebi da rekomendaciebi (ix. dok.<br />

CAT/C/XXVI/CONSl/1/REV ).<br />

V. ojaxuri garemo da alternatiuli movla-patronoba<br />

a. mSobliuri aRzrda (muxli 5)<br />

114. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi mivuTiTebT pirveli<br />

moxsenebis par. 135-140.<br />

28


115. amasTanave aRvniSnavT, rom “janmrTelobis dacvis Sesaxeb”<br />

kanonis Tanaxmad (muxli 136), yvela moqalaqes aqvs ufleba<br />

damoukideblad gansazRvros SvilTa raodenoba da maTi gaCenis<br />

dro. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi<br />

iTvaliswinebs, rom arasrulwlovani bavSvebis aRzrdisa da<br />

ganaTlebis valdebulebisaTvis Tavis aridebis gamo mSoblebs<br />

an maT Semcvelel pirebs SeiZleba gafrTxileba mieceT an<br />

dajarimebulni iqnen (muxli 127).<br />

b. mSobelTa pasuxismgebloba (muxli 18, 1-2)<br />

116. cnobebi bavSvebis aRzrdaze pasuxismgeblobis sakiTxis<br />

sakanonmdeblo regulirebis Taobaze moyvanilia <strong>konvenciis</strong><br />

Sesaxeb saqarTvelos pirvel moxsenebaSi par. 142-146, aseve me-2<br />

periodul moxsenebaSi ICCPR-is Sesaxeb - par. 508, 510 da 513.<br />

117. sisxlis samarTlis axali kodeqsis Tanaxmad (muxli 176),<br />

sasamarTlos mier dadgenili alimentis gadaxdisaTvis Tavis<br />

arideba isjeba jarimiT an sazogadoebrivad sasargeblo<br />

samuSaoebiT 129 dan 240sT-mde, an gamosasworebeli samuSaoebiT<br />

1 wlamde vadiT.<br />

118. garda amisa, gansaxilvel periodSi miRebulia kanoni<br />

“saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb”, romelic<br />

gansazRvravs, ra samarTlebrivi meqanizmi gamoiyeneba iseTi<br />

saqmeebis mimarT, romlebic ucxo saxelmwifos samarTals<br />

ukavSirdeba. kanoni aseve ayalibebs saproceso samarTlis<br />

normebs, romlebic gamoiyeneba amgvari saqmeebis warmoebisas.<br />

119. <strong>konvenciis</strong> am muxlis konteqstSi yvelaze did interess iwvevs<br />

“saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb” kanonis Semdegi<br />

muxlebi:<br />

- muxli 13, romelic adgens qarTuli sasamarTlos<br />

saerTaSoriso kompetenciis xarisxs mSoblebisa da bavSvebis<br />

pirad urTierTobebTan dakavSirebuli saqmeebis, bavSvTa<br />

warmoSobisa da mamobis dadgenis saqmeebis garCevisas;<br />

- muxli 16, romelic adgens qarTuli sasamrTlos kompetencias<br />

meurveobisa da mzrunvelobis Sesaxeb saqmeebis garCevisas;<br />

- muxli 49, romelic exeba sakiTxs ama Tu im qveynis samarTlis<br />

gamoyenebis Sesaxeb mSoblebsa da bavSvebs Soris<br />

urTierTobis garCevisas.<br />

g. mSobelTagan gancalkeveba (muxli 9)<br />

120. aRsaniSnavia, rom <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveli moxsenebis<br />

komentarebi mocemuli problemis samarTlebrivi regulirebis<br />

Taobaze (par. 148-151) ZalaSi rCeba.<br />

29


121. pirveli moxsenebis 152-e paragrafis Sesaxeb aRvniSnavT, rom<br />

<strong>bavSvis</strong> iseT mSobelTan kontaqtebis sakiTxebi, romelic ixdis<br />

sisxlis samarTlis sasjels, regulirdeba kanoniT<br />

“patimrobis Sesaxeb”, romelic miRebulia saangariSo periodSi.<br />

122. zemoT miTiTebuli kanonis 39-e muxlis Tanaxmad, saWiroebis<br />

SemTxvevaSi sasjelis aRsrulebis dawesebulebebSi SeiZleba<br />

Seiqmnas sabavSvo baga qalebisaTvis, romelTac bavSvi gaaCines<br />

sasjelis moxdis periodSi. meurveobis organoebis TanxmobiT<br />

da penitencialuri dawesebulebis administraciis<br />

gadawyvetilebiT SesaZlebelia msjavrdebuli qalisa da misi<br />

sami wlis asakamde Svilis erTad cxovrebisTvis pirobebis<br />

Seqmna. 47-e muxlis Tanaxmad, penitencialuri dawesebulebis<br />

administracia valdebulia msjavrdebuls xeli Seuwyos<br />

ojaxTan, naTesavebTan da axloblebTan kavSiris SenarCunebaSi.<br />

amasTan dakavSirebiT “patimrobis Sesaxeb” kanonis 48-e da 49-e<br />

muxlebiT regulirdeba msjavrdebulis Sexvedrebis<br />

procedurebi da xangrZlivoba rogorc penitencialuri<br />

dawesebulebis SigniT, aseve (gansakuTrebul SemTxvevebSi) mis<br />

gareTac.<br />

d. ojaxebis gamTlianeba (muxli 10)<br />

123. mocemuli problemis maregulirebel kanonmdeblobas, romelic<br />

aRwerilia <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi (par. 153-155<br />

da 157), saangariSo periodSi cvlileba ar ganucdia.<br />

124. rac Seexeba komentarebs, romlebsac Seicavs 156-e paragrafi,<br />

aRvniSnavT, rom zogadi emigraciuli tendenciebi<br />

saqarTveloSi SenarCunebulia. Sss-s sapasporto-savizo<br />

erovnuli biuros monacemebiT, 1998-2000 wlebis periodSi<br />

saqarTvelodan sazRvargareT sacxovreblad samudamod wasul<br />

pirTa ricxvi sul ufro matulobda (1998w.-962, 2000w.- 1320).<br />

aRsaniSnavia, rom sazRvargareT gasvlis SemTxvevebis 80-90%<br />

ganpirobebuli iyo ojaxebis gaerTianebis motiviT.<br />

procentulad emigrantTa yvelaze did nawils Seadgendnen<br />

ebraelebi (wasulTa daaxloebiT naxevari). emigrantTa<br />

simravliT maT mosdevdnen qarTvelebi, rusebi, somxebi da<br />

berZnebi.<br />

125. Tavisufali gadaadgilebis uflebasTan dakavSirebiT<br />

mivuTiTebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli<br />

moxsenebis par. 154-167 da aseve CERP-is Sesaxeb saqarTvelos<br />

pirveli moxsenebis par. 116-127.<br />

30


e. <strong>bavSvis</strong> rCenis aRdgena (muxli 27,4)<br />

126. ZalaSi rCeba aRniSnul sakiTxTan dakavSirebuli informacia,<br />

romelic gadmocemulia pirveli moxsenebis par. 158-164.<br />

v. ojaxur garemos moklebuli bavSvebi (muxli 20)<br />

127. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 34 da 350), komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos Seqmnas<br />

standartebis sistema mSobliur garemos moklebul<br />

bavSvTaTvis adekvaturi movlisa da dacvis uzrunvelsayofad.<br />

komitetis mier rekomendebulia penitencialuri<br />

dawesebulebebis personalis damatebiTi momzadebis<br />

aqtivizacia; periodulad unda ganxorcieldes alternatiuli<br />

movlis sistemis dawesebulebebSi bavSvTa moTavsebis Sesaxeb<br />

gadawyvetilebaTa gadasinjva. amis garda, rekomendebulia<br />

ojaxur garemos moklebul bavSvTa movlisa da dacvisaTvis<br />

gamoyofili resursebis moculobis gazrda. da bolos,<br />

komitetma rekomendacia misca monawile saxelmwifos<br />

gaaqtiuros Zalisxmeva institucionalizaciis Tavidan<br />

acilebis mizniT, kerZod, ukuduresad gaWirvebuli ojaxebis<br />

Sesabamisi daxmarebiT uzrunvelyofis gziT.<br />

128. mocemuli muxlis konteqstSi mizanSewonilad migvaCnia vTqvaT,<br />

rom komitetis kiTxvaTa CamonaTvalze saqarTvelos<br />

werilobiTi pasuxebi moicavs qveyanaSi arsebuli bavSvTa<br />

institucionaluri dawesebulebebis sakmaod dawvrilebiT<br />

aRweras (Tavi “ojaxuri garemo da alternatiuli movla”).<br />

amave TavSi warmodgenilia informacia saqarTvelos<br />

ganaTlebis saministros mier <strong>ganxorcieleba</strong>di proeqtis<br />

“bavSvTa deinstitucionalizaciis~ Sesaxeb.<br />

129. ganaTlebis saministros monacemebiT, amJamad saministros<br />

gamgeblobaSia 36 sabavSvo institucionaluri dawesebuleba,<br />

romlebic finansdeba centraluri biujetis xarjze. maTSi<br />

imyofeba sul 3929 bavSvi, maT Soris 1832 gogona da 2097 biWi<br />

qveynis yvela regionidan. aRsazrdelTa asaki meryeobs 3-dan 17<br />

wlamde. institucionaluri dawesebulebebis kategoriebis<br />

mixedviT maCveneblebi Semdegnairad gamoiyureba:<br />

- bavSvTa saxlebSi da skola-internatebSi, obol da mSoblis<br />

meurveobis gareSe darCenil bavSvTa saxlebSi imyofeba 1469<br />

3-dan 17 wlamde asakis bavSvi. maT Soris 681 gogona da 788<br />

biWia. am dawesebulebebSi moTavsebulni arian bavSvebi mZime<br />

ekonomikur da socialur pirobebSi mcxovrebi ojaxebidan,<br />

ganqorwinebul mSobelTa bavSvebi da gadaadgilebul pirTa<br />

bavSvebis garkveuli nawili.<br />

31


- gonebrivi da fizikuri naklis mqone bavSvTa skolainternatebSi<br />

moTavsebulia 7-dan 18 wlamde asakis 2460 bavSvi.<br />

maT Soris 1151 gogona da 1309 biWia. xsenebul skolainternatebSi<br />

bavSvebis moTavseba xdeba ara marto maTi<br />

avadmyofobis, aramed nawilobriv ojaxebis mZime mdgomareobis<br />

gamoc.<br />

130. rogorc ganaTlebis saministro gvauwyebs, bolo periodSi<br />

gansakuTrebuli simwvaviT dgas sruliad obol bavSvTa<br />

problema, romelTac institucionalur dawesebulebebSi<br />

yofnis asakobrivi zRvris miRwevis Semdeg ar gaaCniaT<br />

araviTari TavSesafari. adgilobrivi xelisuflebis<br />

warmomadgenlebi, romelTa gadawyvetilebiTac aTavseben<br />

bavSvebs bavSvTa saxlebSi da skola-internatebSi, ver<br />

uzrunvelyofen maT sacxovrebliT da samuSaoTi.<br />

131. Sromis, jandacvisa da socialuri dacvis saministros<br />

gamgeblobaSia ori pansionati invalidi bavSvebisaTvis da amave<br />

kategoriis erTi stacionaruli dawesebuleba. am<br />

dawesebulebaTa jamur kontingents Seadgens 157 bavSvi. maT<br />

ZiriTad nawils Seadgenen oligofreni, debili da<br />

cerebraluri dambliT daavadebuli bavSvebi. aq<br />

funqcionireben saswavlo-aRmzrdelobiTi jgufebi da SromiTi<br />

Terapiis jgufebi.<br />

132. rac Seexeba Cvil da mcirewlovan bavSvTa saxlebs, amJamad<br />

saqarTveloSi funqcionirebs am tipis 2 dawesebuleba 155<br />

sawol-adgiliT. bavSvTa saxlebSi ZiriTadad xvdebian 4<br />

wlamde asakis is bavSvebi, romlebzec dedebma uari Tqves<br />

samSobiaroSi, martoxela dedebis Svilebi, quCaSi napovnebi da<br />

sxv. es bavSvebi imyofebian rogorc aRmzrdelebis, aseve<br />

eqimebis meTvalyureobis qveS. 3 wlis asakis miRwevis Semdeg<br />

xdeba janmrTeli bavSvebis gadayvana bavSvTa saxlebSi, xolo<br />

isini, visac nervuli sistemis daavadebani an Tandayolili<br />

simaxinjeebi aqvT, gadahyavT invalid bavSvTa pansionatebSi.<br />

133. calke unda gamovyoT kanonTan konfliqtSi myofi bavSvebis<br />

institucionaluri dawesebulebebi. amJamad am kategoriis<br />

bavSvebisaTvis funqcionirebs: a) specialuri skola, romelSic<br />

Tavsdebian samarTaldamrRvevebi da 11-dan 15 wlamde asakis<br />

damnaSaveni; b)arasrulwlovanTa sareabilitacio centri, sadac<br />

Tavsdebian 18 wlamde asakis Znelad aRsazrdeli mozardebi.<br />

orive dawesebulebas ganagebs ganaTlebis saministro.<br />

134. amJamad zemoxsenebul specialur skolaSi imyofeba 40 bavSvi,<br />

sareabilitacio centrSi ki 75 mozardi. garda amisa,<br />

ganaTlebis saministros sistemaSi upatrono bavSvebisaTvis<br />

arsebobs agreTve xuTi sareabilitacio centri, romelTac<br />

SeuZliaT erTdroulad 250 adamianis miReba. amasTan, mTeli<br />

rigi sareabilitacio centrebi gaxsnilia arasamTavrobo<br />

32


organizaciebis mier. xuTi maTgani ganlagebulia TbilisSi,<br />

TiTo zugdidsa da foTSi. aRsaniSnavia, rom foTis<br />

sareabilitacio centris dafinanseba Tavis Tavze qalaqis<br />

meriam aiRo.<br />

135. mwvaved dgas bavSvTa institucionaluri movlis sistemis<br />

dafinansebis sakiTxi. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis<br />

saministros monacemebiT, 1995-98 wlebis periodSi bavSvTa<br />

saxlebisa da skola-internatebis dafinanseba adgilobrivi<br />

biujetis saxsrebidan xdeboda; TiTo <strong>bavSvis</strong> SenaxvisaTvis<br />

dReSi gamoiyofoda araumetes 0,7 larisa (normativia 2,5 lari).<br />

arsebuli deficitis dafarva ZiriTadad humanitaruli<br />

daxmarebis xarjze xorcieldeboda. 1999 wlidan<br />

sayofacxovrebo pirobebis gaumjobesebis mizniT yvela bavSvTa<br />

saxli centraluri biujetidan finansdeba. miuxedavad amisa,<br />

biujetis qronikuli deficitis pirobebSi bavSvTa Senaxvisa da<br />

movlisaTvis sakmarisi saxsrebis gamoyofas saxelmwifo ver<br />

axerxebs. magaliTad, 1999 wels bavSvTa saxlebis<br />

dasafinanseblad gamoyofili saxsrebis moculobam 703,4 aTasi<br />

lari, anu biujetiT gaTvaliswinebulis 59,2% Seadgina. 2000<br />

wels wina welTan SedarebiT bavSvTa saxlebis sabiujeto<br />

dafinansebis moculoba 18,6%-iT Semcirda.<br />

136. rac Seexeba skola-internatebis dafinansebisaTvis saWiro<br />

saxelmwifo xarjebs, 1998 wels am mizniT saxelmwifo<br />

biujetidan gamoyofili iyo 1873,8 aT. lari –<br />

gaTvaliswinebuli moculobis 69,8%; 1999wels skolainternatebis<br />

Sesanaxad - 3113 aT. lari, anu dagegmili<br />

maCveneblis 58%.<br />

137. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros SefasebiT,<br />

bavSvTa mdgomareobas sainstitucio dawesebulebebSi kidev<br />

ufro amZimebs is garemoeba, rom bavSvTa saxlebisa da skolainternatebis<br />

Senobebis umetesoba SekeTebas moiTxovs, xolo<br />

saxelmwifos amisaTvis saxsrebi ar gaaCnia. naTqvams unda<br />

davamatoT, rom bavSvTa saxlebis personalis saSualo<br />

xelfasi 30,3 lars, xolo skola-internatebisa – 40lars ar<br />

aRemateba.<br />

138. sainstitucio dawesebulebebi sastematurad mowmdeba<br />

sameTvalyureo uwyebebis sainspeqcio samsaxurebis mier.<br />

sainstitucio movlis dawesebulebaTa saqmianobaSi aqtiurad<br />

monawileoben arasamTavrobo organizaciebi, romlebic,<br />

ganaTlebis saministros informaciiT, umetesad saqvelmoqmedo<br />

xasiaTis RonisZiebebs atareben.<br />

33


z. Svilad ayvana (muxli 21)<br />

139. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 38 da 39) komitetma monawile<br />

saxelmwifos rekomendacia misca daewesebina monitoringis<br />

procedurebi Svilad ayvanis mimarT rogorc qveynis SigniT,<br />

aseve sazRvargareTac. komitetis mier rekomendebulia agreTve<br />

kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setana im mizniT, raTa<br />

informacia naSvilebi <strong>bavSvis</strong> dabadebis TariRis, adgilisa da<br />

genetikuri mSoblebis Sesaxeb moTxovnisamebr xelmisawvdomi<br />

iyos <strong>bavSvis</strong>aTvis. agreTve rekomendebulia saqarTvelos<br />

SeerTeba 1993 wlis haagis konvenciasTan Svilad ayvanis<br />

saerTaSoriso wesebis Sesaxeb.<br />

140. mocemuli Tavis konteqstSi uwinaresad aRvniSnavT, rom pirvel<br />

moxsenebaSi moyvanili informacia, romelic exeba Svilad<br />

ayvanis samarTlebriv procedurebs (par. 173-179 da 181), ZalaSi<br />

rCeba. pirveli moxsenebis 182-e paragrafTan dakavSirebiT xazs<br />

vusvamT, rom saqarTvelo SeuerTda bavSvTa dacvisa da Svilad<br />

ayvanis TanamSromlobis Sesaxeb haagis konvencias. Cvens<br />

qveyanaSi es dokumenti ZalaSi Sevida 1999 wlis 1 agvistodan.<br />

141. sisxlis samarTlis axal kodeqsSi Zveleburad Sedis muxli,<br />

romelic mSvilebelis nebarTvis gareSe Svilad ayvanis<br />

saidumloebis gaxmaurebisaTvis (muxli 175) sanqciebs<br />

iTvaliswinebs. amis gamo komitetis rekomendacia am nawilSi<br />

Seusrulebeli rCeba – bavSvs ar SeuZlia isargeblos Tavisi<br />

uflebiT, miiRos informacia Tavisi Tavisa da Tavisi<br />

biologiuri mSoblebis Sesaxeb, Tu amas ar moisurvebs piri,<br />

romelmac igi Svilad aiyvana.<br />

142. 1998-2000 wlebis periodSi ucxoelebze gaSvilebis gamo<br />

qveynidan 63 bavSvi gavida. Svilad ayvanis geografia<br />

Semdegnairad gamoiyureba (1998 wlis monacemebi ar gagvaCnia):<br />

- 1999 weli: gaSvilebulia 6 bavSvi, maT Soris or-ori aSS-Si da<br />

kanadaSi, TiTo did britaneTsa da kviprosze;<br />

- 2000 weli: gaSvilebulia 51 bavSvi, maT Soris 32 kanadaSi, xuTxuTi<br />

aSS-sa da germaniaSi, sam-sami saberZneTSi da kviprosze,<br />

TiTo safrangeTSi, italiaSi da maltaze.<br />

143. rogorc ganaTlebis saministro aRniSnavs, Svilad ayvanis<br />

sakiTxebSi garkveuli siZneleebi arsebobs rogorc qveynis<br />

SigniT, aseve sazRvargareTac. upirvels yovlisa, es exeba<br />

Svilad asayvani <strong>bavSvis</strong> statusis gansazRvras. saintereso<br />

magaliTi moyavT dokumentis “qarTuli kanonmdeblobis<br />

Sesabamisoba gaeros konvenciasTan <strong>bavSvis</strong> uflebebis Sesaxeb”<br />

avtorebs: “Svilad ayvanis Sesaxeb” kanonis Tanaxmad, misi<br />

qmedeba gaugebari mizezebis gamo obol bavSvebze ar<br />

34


vrceldeba. garda amisa, ganaTlebis saministros azriT,<br />

kanonmdeblobidan gamomdinare, arsebobs mravali faqtori,<br />

romelic oboli da mSoblis meurveobas moklebuli bavSvebis<br />

gaSvilebas ewinaaRmdegeba. gaxSirebulia ucxoeTSi pirdapiri<br />

gaSvilebis SemTxvevebi. 2000 wels ucxoeTSi gaSvilebuli 51<br />

bavSvidan mxolod xuTi iyo bavSvTa saxlis aRsazrdeli,<br />

danarCenebi Tavad mSoblebma gaaSviles. ibadeba garkveuli<br />

eWvi: rogor axerxeben saqarTvelos moqalaqeni erTi da imave<br />

“rwmunebuli piris” SuamdgomlobiT sxvadasxva saxelmwifoebis<br />

moqalaqeebTan kontaqtis damyarebas. Seqmnili mdgomareobidan<br />

gamomdinare, ganaTlebis saministro kanonmdeblobis Sesabamisi<br />

cvlilebebis proeqts amzadebs.<br />

144. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 36 da 37) komitetma monawile<br />

saxelmwifos rekomendacia misca saWiro finansuri da<br />

adamianuri resursebis gamoyofis, “Svilis amyvan ojaxSi<br />

bavSvTa movlis Sesaxeb” kanonis realizaciis, sazogadoebis<br />

informirebis programebis danergvis Taobaze. rekomendebulia<br />

naTesavTa ojaxebisTvis bavSvebis gadacemis sakiTxis<br />

damaregulirebeli zomebis miReba bavSvTa interesebis dacvis<br />

mizniT.<br />

145. rogorc pirveladi moxsenebis ganxilvisas saqarTvelos<br />

delegaciis saprezentacio gamosvlasa da agreTve mocemul<br />

moxsenebaSia aRniSnuli, 1999 wels miRebuli iyo iseTi<br />

mniSvnelovani kanoni, rogoricaa “oboli da mSoblis<br />

meurveobas moklebuli bavSvebis gaSvileba”. es kanoni gaeros<br />

<strong>konvenciis</strong> debulebebsa da “bavSvTa sicocxlis SenarCunebis,<br />

dacvisa da ganviTarebis sayovelTao deklaracias” eyrdnoba.<br />

kanonis mizania uzrunvelyos <strong>bavSvis</strong> ufleba izrdebodes<br />

ojaxur garemoSi, agreTve socialuri oblobis masStabebis<br />

Semcireba, <strong>bavSvis</strong> pirovnebis formirebis, misi socializaciisa<br />

da sazogadoebaSi adaptaciis xelSewyoba.<br />

146. gansaxilveli kanonis Sesabamisad mSvilebeli ojaxisaTvis<br />

<strong>bavSvis</strong> gadacemas specialurad momzadebuli da saTanado<br />

moraluri Rirsebebis mqone TanamSromlebis meSveobiT<br />

ganaTlebis saministro axorcielebs. saxelmwifosa da<br />

mSvilebel ojaxs Soris unda daidos xelSekruleba, romlis<br />

Tanaxmad mSvilebeli mSoblebi miiReben garkveul anazRaurebas.<br />

garda amisa, mSvilebel dedas, mamasa da Tavad bavSvs ekuTvniT<br />

SeRavaTebi saqarTvelos teritoriaze (transportiT ufaso<br />

mgzavroba da samedicino dazRveva saxelmwifos xarjze).<br />

147. saqarTvelos ganaTlebis saministro amJamad agrZelebs 1999<br />

wels dawyebuli proeqtis “bavSvi da ojaxi”-s damuSavebas,<br />

romelic mSobelTa meurveobas moklebul bavSvTa movlis<br />

alternatiuli formebis danergvas iTvaliswinebs. proeqtis<br />

prioritetuli miznebia: a. mxardaWera (<strong>bavSvis</strong> dabruneba Tavis<br />

35


ojaxSi); b. prevencia (bavSvebis bavSvTa saxlebSi moxvedris<br />

riskis Semcireba); g. mSvilebeli ojaxisaTvis gadacema. proeqti<br />

gaTvaliswinebuli iyo 150 <strong>bavSvis</strong>aTvis. 72 maTgani ukve<br />

daubrunda ojaxur garemos. maTi mdgomareobis monitorings<br />

axorcielebs 18 muSaki, romelTac specialuri wrTvna didi<br />

britaneTidan mowveuli konsultantis xelmZRvanelobiT<br />

gaiares.<br />

148. amasTan, rogorc Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />

saministro gvauwyebs, “oboli da mSobelTa meurveobas<br />

moklebuli bavSvebis gaSvilebis wesis Sesaxeb” kanonis<br />

praqtikuli <strong>ganxorcieleba</strong> Zalian rTulia. kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli saxelmwifo programa da misi<br />

realizaciisaTvis saWiro kanonqvemdebare aqtebi<br />

SemuSavebuli ar aris. miuxedavad amisa, “saqarTveloSi<br />

mcxovrebi oboli bavSvebis saxelmwifo mxardaWerisaTvis<br />

damatebiTi zomebis miRebis Sesaxeb” prezidentis brZanebulebis<br />

Tanaxmad (#445, 1999w. 2 agvisto), Sromis, janmrTelobisa da<br />

socialuri dacvis saministros mier gamoyofilia 12 aTasi<br />

lari 25 Svilad amyvani ojaxis dasafinanseblad. moxsenebis<br />

wardgenis momentisaTvis adgili hqonda SemTxvevas, roca ojaxs<br />

gamouyves daxmareba 500 laris odenobiT.<br />

T. ukanono gadaadgileba da gataceba (muxli 11)<br />

149. sisxlis samarTlis axal kodeqsSi (Tavi “danaSaulis Cadena<br />

ojaxisa da arasrulwlovanTa winaaRmdeg”) aris 172-e muxli<br />

- “arasrulwlovnebiT vaWroba”, romlis me-2 da me-3 punqtebi<br />

iTvaliswinebs sanqciebs arasrulwlovanTa yidva–gayidvis an<br />

maT mimarT ukanono garigebebis dadebis, maT Soris<br />

sazRvargareT ukanono gayvanis mizniT Cadenili danaSaulis<br />

winaaRmdeg. kodeqsis TavSi<br />

- `danaSaulis Cadena adamianis <strong>uflebaTa</strong> da Tavisuflebis<br />

winaaRmdeg” aris 143-e muxli<br />

- “Tavisuflebis ukanono aRkveTa”, romelic iTvaliswinebs<br />

sanqciebs Tavisuflebis ukanonod aRkveTisaTvis, maT Soris<br />

dazaralebulis sazRvargareT gayvanisaTvis. sagareo saqmeTa<br />

saministros sakonsulo departamentis informaciis Tanaxmad,<br />

saangariSo periodSi bavSvTa ukanono gadaadgilebisa da<br />

gatacebis faqtebi ar aRniSnula.<br />

150. 1997 wlis oqtombridan saqarTvelosaTvis ZalaSi Sesulia<br />

konvencia bavSvTa gatacebebTan dakavSirebuli samoqalaqo<br />

aspeqtebis Sesaxeb.<br />

36


i. Seuracxmyofeli da ugulebelmyofeli mopyroba (muxli 19),<br />

fizikuri da fsiqologiuri reabilitaciisa da socialuri<br />

reintegraciis CaTvliT (muxli 39)<br />

151. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 40 da 41) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos bavSvebis mimarT<br />

sayofacxovrebo Zaladobis, Seuracxmyofeli da ugulebelmyofeli<br />

mopyrobis Tavidan acilebis mizniT garkveuli zomebis miRebis<br />

Sesaxeb. komitetis mier aseve rekomendebulia Sesatyvisi zomebis<br />

miReba amgvari faqtebis gamoZiebisa da damnaSaveTa dasjisaTvis.<br />

garda amisa, komitetis mier rekomendebuli iyo damatebiTi zomebis<br />

miReba Zaladobis msxverpl bavSvTa fsiqologiuri da fizikuri<br />

reabilitaciisaTvis. komitetma mouwoda monawile saxelmwifos<br />

gamoyos saWiro saxsrebi arasrulwlovanTa dacvis, ganviTarebisa<br />

da sazogadoebaSi adaptaciis saxelmwifo programis<br />

realizaciisaTvis. komitetma mouwoda monawile saxelmwifos<br />

teqnikuri daxmarebisaTvis mimarTos “<strong>UNICEF</strong>”-s.<br />

152. saWiroa aRvniSnoT, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis da<br />

sisxlis samarTlis saproceso kanonmdebloba ar iyenebs cnebas<br />

“Sinauri Zaladoba”. nebismieri Zaladoba an sxva borotmoqmedeba<br />

isjeba imis miuxedavad, igi Cadenili iyo ojaxSi Tu ojaxis gareT,<br />

dazaralebulisaTvis nacnobi Tu ucnobi piris mier. sisxlis<br />

samarTlis kodeqsi ar Seicavs sisxlis aRrevis (incestis) damsjel<br />

debulebebs.<br />

153. aRsaniSnavia saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 25 Tebervlis<br />

brZanebuleba #64, romliTac damtkicda qalebis mimarT Zaladobis<br />

winaaRmdeg brZolis gegma 2000-2002 wlebisaTvis. am gegmis<br />

farglebSi gansakuTrebuli yuradReba eqceva arasrulwlovani<br />

gogonebis mimarT Zaladobis winaaRmdeg brZolis zomebs, aseve<br />

Zaladobis msxverplTa daxmarebisa da dacvis sakiTxebs. mocemuli<br />

dokumentis debulebaTa ganxorcielebis sistematuri monitoringis<br />

Catareba daevala qalTa ganviTarebis sferoSi saxelmwifo<br />

politikis SemmuSavebel komisias.<br />

154. rogorc zemoT aRiniSna mocemul moxsenebaSi, 2000-2003 wlebSi<br />

arasrulwlovanTa dacvis, ganviTarebisa da sazogadoebaSi<br />

adaptaciis saxelmwifo programis ganxorcielebisaTvis<br />

gamoyofilia 3 mln. lari. dagegmili dafinansebis realizeba<br />

bevrad aris damokidebuli imaze, Tu ramdenad warmatebiT Seivseba<br />

saxelmwifo biujetis Semosavlebis nawili mimdinare da Semdgom<br />

wlebSi.<br />

155. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 42 da 43) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos sakanonmdeblo<br />

zomebi yvela formis fizikuri da fsiqologiuri Zaladobis<br />

akrZalvisaTvis, sxeulis dazianebis dasjis CaTvliT ojaxebSi,<br />

skolebsa da institucionaluri movlis dawesebulebebSi. garda<br />

37


amisa, rekomendebulia sazogadoebrivi da sainformacio kampaniebis<br />

organizeba bavSvebze disciplinirebuli zemoqmedebis araiZulebiTi<br />

formebis propagandis mizniT.<br />

156. komitetis zemoxsenebul rekomendaciasTan dakavSirebiT<br />

mivuTiTebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore periodul<br />

moxsenebaze (par. 115-117), romelSic asaxulia qarTuli mxaris<br />

midgoma aRniSnuli problemisadmi. mizanSewonilad migvaCnia kidev<br />

erTxel gavusvaT xazi, rom adamianis, gansakuTrebiT <strong>bavSvis</strong><br />

fizikuri dasja savsebiT miuRebeli da dauSvebelia.<br />

157. zemoaRniSnulTan erTad komitetis yuradRebas SevaCerebT im<br />

faqtze, rom socialur-fsiqologiuri daxmarebis centri “ndoba”,<br />

romelzec saubari iyo pirveli moxsenebis 143-e paragrafSi, kvlav<br />

agrZelebs funqcionirebas. 2000 wlis ivnisSi “<strong>UNICEF</strong>”-is<br />

warmomadgenelma centris TanamSromlebisaTvis specialuri<br />

treningi Caatara. fsiqo-socialuri daxmarebisa da reabilitaciis<br />

axali formebis danergvis TvalsazrisiT sazRvargareTuli<br />

gamocdilebis aTviseba gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo centris<br />

TanamSromlebisaTvis. aRsaniSnavia, rom wvrTnagavlilTa Soris iyo<br />

oTxi e.w. “moxalise”, romelTac Tavis droze centrma gauwia<br />

daxmareba da romelnic axla cdiloben sxvebs daexmaron.<br />

158. pirveli moxsenebis gansaxilvelad momzadebis periodSi<br />

komitetis mier centr “ndobis” mimarT gamomJRavnebuli interesis<br />

gaTvaliswinebiT qvemoT moyvanilia zogierTi monacemi centris<br />

saqmianobis Sesaxeb. centr “ndobaSi” funqcionirebs Semdegi mudmivi<br />

samsaxurebi:<br />

- ndobis telefoni, romlis saSualebiTac xdeba fsiqologiuri<br />

daxmarebis gaweva. gasuli wlis ganmavlobaSi amgvari<br />

daxmareba miiRo 800 bavSvze metma;<br />

- socialur-fsiqologiuri daxmarebis sakonsultacio<br />

samsaxuri, romlis funqciaa fsiqo-socialuri da<br />

samarTlebrivi daxmarebis gaweva uSualod problemuri<br />

mikrosociumisaTvis. gasuli wlis ganmavlobaSi sxvadasxva<br />

saxis daxmareba gaewia daaxloebiT 4000 bavSvs;<br />

- bavSvTa da mozardTa sareadaptacio klubi, romelSic Sida<br />

resursebis safuZvelze, jgufuri muSaobis meTodebis<br />

gamoyenebiT aRweven bavSvTa da ymawvilTa adaptaciuri donis<br />

amaRlebas. gasuli wlis ganmavlobaSi saWiro fsiqosocialuri<br />

daxmareba miiRo 300-ze metma bavSvma da mozardma.<br />

159. 1999-2000 wlebSi centrma “ndoba” rig saerTaSoriso<br />

organizaciebTan erTad ganaxorciela gadaadgilebul pirTa<br />

bavSvebis fsiqologiuri daxmarebisa da reabilitaciis, mozardTa<br />

ganviTarebis ramdenime proeqti, romelTa realizebisas daxmareba<br />

miiRo 800-ze metma bavSvma da mozardma.<br />

38


k. meurveobaSi myofi <strong>bavSvis</strong> mdgomareobis perioduli Sefaseba<br />

(muxli 25)<br />

160. rogorc aRniSnulia mocemul moxsenebaSi (Tavi “ojaxur<br />

garemos moklebuli bavSvebi”), Sesabamisi saministroebisa da<br />

uwyebebis gamgeblobaSi myofi institucionaluri dawesebulebebi<br />

periodulad eqvemdebarebian uwyebriv Semowmebas. sabavSvo<br />

dawesebulebebSi arsebuli situaciis SeswavlaSi agreTve<br />

monawileoben arasamTavrobo organizaciebic.<br />

161. rac Seexeba institucionalur dawesebulebebSi moTavsebul<br />

bavSvTa movlisa da meurveobis perioduli Sefasebis sakanonmdeblo<br />

bazas, rogorc aRniSnaven dokumentis “saqarTvelos kanonmdeblobis<br />

Sesabamisoba gaeros <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb konvenciasTan”<br />

avtorebi, igi mimdinare momentisaTvis ar aris formirebuli.<br />

162. mocemuli Tavis konteqstSi SeiZleba movaqcioT kanoni “obol<br />

da mSoblis meurveobas moklebul bavSvTa Svilad ayvanis wesis<br />

Sesaxeb”, romlis mixedviT meurveobisa da mzrunvelobis organoebi<br />

akontroleben gaSvilebul bavSvTa mdgomareobas, maT sacxovrebel<br />

pirobebs, aRzrdasa da janmrTelobas (muxli 16). garda amisa<br />

xsenebuli kanonis Tanaxmad, mzrunvelobisa da meurveobis<br />

organoebi valdebulni arian TveSi erTxel mainc Seamowmon<br />

adgilze, Tu ramdenad keTilsindisierad ekideba Tavis movaleobas<br />

mSvilebeli ojaxi da ra saqmianobas eweva igi (muxli 19).<br />

VI. jandacva da socialuri uzrunvelyofa<br />

a. sicocxlis SenarCuneba da ganviTareba (muxli 6,2)<br />

163. bavSvTa sicocxlis SenarCunebisa da ganviTarebis<br />

sakanonmdeblo garantiebi, romelTa Sesaxeb saubaria pirvel<br />

moxsenebaSi (par. 197), ZalaSi rCeba. saangariSo periodSi miRebulia<br />

kanoni “abortis Sesaxeb”, romelic srulad Seesabameba saqarTvelos<br />

saerTaSoriso valdebulebebs adamianis da <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />

sferoSi. sisxlis samarTlis axal kodeqsSi SenarCunebulia muxli,<br />

romlis Tanaxmad ukanono abortis gakeTeba warmoadgens danaSauls<br />

da sisxlis samarTlis kodeqsiT isjeba (muxli 133).<br />

164. socialuri dacvis, uzrunvelyofisa da jandacvis sakiTxebi<br />

gaSuqebulia mocemuli moxsenebis Sesabamis TavebSi. aRsaniSnavia,<br />

rom TiTqmis winamdebare moxsenebis sinqronulad saqarTvelom<br />

gaeros Sesabamis saxelSekrulebo organos warudgina meore<br />

perioduli moxseneba ICESCR-is ganxorcielebis Sesaxeb. aRniSnul<br />

moxsenebaSi sakmaod dawvrilebiT aris gaSuqebuli problemebi,<br />

romlebic ukavSirdeba sicocxlis SenarCunebisa da ganviTarebis<br />

39


uflebas. amitom mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT ISESCR-is<br />

Sesaxeb meore perioduli moxsenebis Sesabamis nawilebze, kerZod:<br />

- me-9 muxlTan dakavSirebiT – socialuri uzrunvelyofisa da<br />

dazRvevis uflebis Sesaxeb;<br />

- me-12 muxlTan dakavSirebiT – janmrTelobis maqsimalurad<br />

maRal doneze dacvis uflebis Sesaxeb.<br />

165. qvemoT, Sesabamis TavebSi, moyvanili iqneba am moxsenebis<br />

garkveuli paragrafebi.<br />

b. invalidi bavSvebi (muxli 23)<br />

166. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 48 da 49) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos SeimuSavos invalidobis<br />

adreuli gamovlenis da Tavidan acilebis programebi, gaaaqtiuros<br />

Zalisxmeva invalid bavSvTa deinstitucionalizaciisaTvis, Seqmnas<br />

maTTvis specialuri saganmanaTleblo programebi da iq, sadac es<br />

SesaZlebelia, xeli Seuwyos maT CarTvas Cveulebriv saskolo<br />

cxovrebaSi da, saerTod, sazogadoebaSi. komitetis mier aseve<br />

rekomendebulia gamoiyos adekvaturi resursebi programebis<br />

efeqturi ganxorcielebisa da invalid bavSvTa da maTi ojaxebis<br />

momsaxurebisaTvis. garda amisa, komitetma rekomendacia misca<br />

monawile saxelmwifos sainformacio kampaniebis Catarebis Sesaxeb,<br />

raTa sazogadoebam gaicnobieros invalidi bavSvebis uflebebi da<br />

gansakuTrebuli moTxovnilebani. komitetma rekomendacia misca<br />

monawile saxelmwifos mimarTos j.m.o-s bavSvebisaTvis da<br />

bavSvebTan momuSave kadrebis momzadebisaTvis saWiro teqnikuri<br />

daxmarebis misaRebad.<br />

167. rogorc <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi (par. 200-210),<br />

aseve komitetis SekiTxvebze saqarTvelos werilobiT pasuxebSi<br />

(Tavi “janmrTeloba da socialuri uzrunvelyofa”) moyvanilia<br />

informacia, romelic sakmaod adekvaturad asaxavs invalidi<br />

bavSvebis mdgomareobasa da mis gasaumjobeseblad miRebul zomebs.<br />

168. garda amisa, saqarTvelos pirveli moxseneba CERP-s Sesaxeb<br />

(par. 244) moicavs zogierT, metad sayuradRebo monacems invalidebis<br />

socialuri dacvisa da am mimarTulebiT gatarebuli politikis<br />

Sesaxeb.<br />

169. qvemoT moyvanilia ganaTlebis, Sromis, janmTelobisa da<br />

socialuri dacvis saministroebis mier warmodgenili informacia.<br />

170. ganaTlebis saministros monacemebiT, mis gamgeblobaSia 20<br />

specialuri skola-internati fizikuri da fsiqikuri naklis mqone<br />

bavSvebisaTvis. iq cxovroben da swavloben sxvadasxva erovnebis<br />

7-dan 18 wlamde asakis bavSvebi saqarTvelos yvela regionidan.<br />

amJamad skola-internatebis kontingenti Seadgens 2460 bavSvs (1151<br />

gogona da 1309 vaJi). am dawesebulebaTa da maT aRsazrdelTa<br />

dafinanseba xorcieldeba centraluri biujetis xarjze, magram<br />

40


dafinansebis moculoba aSkarad arasakmarisia (ix. zemoT Tavi<br />

“ojaxur garemos moklebuli bavSvebi”).<br />

171. zemoxsenebul skola-internatebSi bavSvebi Cveulebrivi saskolo<br />

programiT swavloben, maT saSualeba aqvT miiRon saWiro<br />

samedicino daxmareba, SeiZinon garkveuli SromiTi Cvevebi,<br />

daeuflon romelime profesias. skola-internatebSi moqmedebs<br />

damxmare saxelosnoebi da meurneobebi. gonebrivi da fizikuri<br />

naklis mqone bavSvebi monawileoben sportul SejibrebebSi,<br />

gamofenebsa da konkursebSi.<br />

172. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros<br />

monacemebiT, mis gankargulebaSia ori pansionati invalidi<br />

bavSvebisaTvis, sadac moTavsebulia 157 bavSvi. am bavSvebTan muSaoba<br />

tardeba umweo mdgomareobaSi myofi invalidebis socialuri<br />

uzrunvelyofis programis farglebSi, romlis mixedviTac<br />

gaTvaliswinebulia am kategoriis pirTa sruli saxelmwifo<br />

uzrunvelyofa. garda amisa, invalidi bavSvebis ganyofileba aris<br />

Tbilisis bavSvTa saxlSic, sadac bavSvebi 4 wlis asakamde<br />

imyofebian.<br />

173. sabiujeto saxsrebis gamoyenebis optimizaciis mizniT 2000 wlis<br />

ivlisidan invalid bavSvTa pansionatebi finansdeba Sesrulebul<br />

samuSaoTa Sedegebis mixedviT da ara sabiujeto dafinansebis<br />

principiT. yoveli pansionatis dasafinanseblad erT sawol – dReze<br />

gamoiyofa daaxloebiT 5,3 lari. 2000 wlis ivlis-dekembris<br />

periodSi pansionatebma saxelmwifosgan miiRes warmoebul<br />

samuSaoTa sruli Rirebuleba – 97,8 aTasi lari. aseve<br />

anazRaurebulia mimdinare wlis pirvel kvartalSi Catarebuli<br />

samuSaoc.<br />

174. rogorc aRniSnavs Sromis, janmrTelobisa da socialuri<br />

dacvis saministro, bolo wlebSi institucionalur dawesebulebaTa<br />

sabiujeto dafinansebis garkveuli gaumjobesebis miuxedavad,<br />

zemoaRniSnuli programa mainc deficituria. is ver uzrunvelyofs<br />

sareabilitacio RonisZiebebis, gansakuTrebiT socialuri<br />

sareabilitacio RonisZiebebis, sruli moculobiT dafinansebas,<br />

rac Zalze arTulebs invalid bavSvTa dasaxmareblad gamiznuli<br />

saintegracio zomebis <strong>ganxorcieleba</strong>s. DdRevandeli dRis<br />

moTxovnebs ar pasuxobs institucionalur dawesebulebaTa<br />

materialur-teqnikuri bazac, seriozuli gadamzadeba sWirdebaT<br />

pedagogTa da aRmzrdelTa kadrebs.<br />

175. amJamad arasamTavrobo organizacia “pirvel nabijTan” erTad<br />

momzadda invalidi bavSvebis deinstitucionalizaciis fasiani<br />

programa, romelic iTvaliswinebs zogierT cvlilebas mSobelTa<br />

meurveobas moklebuli bavSvebisa da maTi ojaxebis cxovrebaSi,<br />

<strong>bavSvis</strong> biologiur ojaxSi dabrunebisaTvis mzadyofnis Seswavlas.<br />

176. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministroebSi<br />

momzadebulia agreTve invalidi bavSvebis deinstitucionalizaciis<br />

41


federaluri reformis programa. programa iTvaliswinebs ara marto<br />

im ojaxTa seriozul profesiul momzadebas, romlebSic<br />

dabrundebian bavSvebi, aramed garkveuli zomebis miRebasac<br />

xelsayreli sazogadoebrivi azris formirebisa da saWiro<br />

infrastruqturis SeqmnisaTvis. invalid bavSvTaTvis es<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania.<br />

177. deinstitucionalizaciis programa miznad isaxavs iseTi sqemebis<br />

damuSavebas, romelTac safuZvlad udevs saerTaSoriso normebi da<br />

xels Seuwyobs institucionaluri dawesebulebebis aqtivizacias,<br />

mravalprofiliani sareabilitacio centrebis qselis Seqmnas, am<br />

sferoSi adamianTa arsebuli resursebis efeqturi gamoyenebis<br />

xarisxis amaRlebas, Sesabamisi normatiuli bazis srulyofas da a.S.<br />

garda amisa, programa moicavs invalidi bavSvebis saxlSi movlis<br />

sistemis Seqmnas. programis efeqturi ganxorcielebisaTvis<br />

Sesaqmnelia interseqtoraluri muSa jgufi. programis saboloo<br />

mizania am kategoriis bavSvTa kompleqsuri fsiqo-socialuri<br />

reabilitaciis SesaZleblobaTa mniSvnelovani gazrda.<br />

g. janmrTeloba da jandacva (muxli 24)<br />

178. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 44 da 45) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile-saxelmwifos gamoyos adekvaturi<br />

resursebi erovnuli politikis gansaxorcieleblad jandacvis<br />

sferoSi da saWiroebisamebr ganaxorcielos damatebiTi programebi<br />

bavSvTa janmrTelobis gaumjobesebis mizniT. komitetis mier<br />

rekomendebulia agreTve pirveladi samedicino daxmarebis da<br />

vaqcinebis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa da maTi xarisxis<br />

amaRleba. garda amisa, komitetma rekomendacia misca monawile<br />

saxelmwifos miiRos zomebi dedaTa da bavSvTa sikvdilianobis<br />

SemcirebisaTvis, kvebis ukmarisobis Tavidan acilebisaTvis.<br />

komitetma mouwoda monawile saxelmwifos ganagrZos<br />

TanamSromloba IMCI-s iniciativis farglebSi.<br />

179. aRsaniSnavia, rom <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis farglebSi<br />

ganxiluli sakiTxebi Sesulia adamianis <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb gaeros<br />

kidev ramdenime dokumentSi. gasul da mimdinare wels saqarTvelom<br />

Sesabamis saxelSekrulebo organoebs warudgina pirveli da<br />

perioduli moxsenebebi am dokumentebis Sesaxeb. moxsenebebi moicavs<br />

informacias, romelic mniSvnelovanwilad pasuxobs komitetis<br />

rekomendaciebs da maTi Sesrulebis xarisxze msjelobis<br />

saSualebas iZleva.<br />

180. mizanSewonilad vTvliT winamdebare moxsenebaSi kvlav<br />

moviyvanoT yvelaze mniSvnelovani monacemebi ICESCR-is Sesaxeb<br />

meore perioduli moxsenebidan.<br />

181. Tanaxmad saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 7 maisis #179<br />

brZanebulebisa “gadaudebeli zomebis miRebis Sesaxeb saqarTvelos<br />

42


socialuri ganviTarebis konceptualuri safuZvlebis Sesaqmnelad~,<br />

damtkicebuli iqna:<br />

a. saqarTvelos erovnuli politika jandacvis sferoSi;<br />

b. saqarTveloSi jandacvis ganviTarebis strategiuli gegma 2000-<br />

2009 wlebis periodisaTvis. mimdinare etapze xorcieldeba<br />

strategiuli gegmis realizaciis pirveli wlis Sedegebis<br />

analizi. mocemuli gegmis safuZvels warmoadgens<br />

saqarTvelos ekonomikis saministros mier 1999 wels<br />

momzadebuli grZelvadiani ekonomikuri prognozi, romelSic<br />

gasul wels Setanili iqna mniSvnelovani koreqtivebi. amJamad<br />

xorcieldeba jandacvis ganviTarebis strategiuli gegmis<br />

finansuri nawilis gadamuSaveba, makroekonomikur<br />

maCveneblebTan misi SesabamisobaSi moyvanis mizniT.<br />

182. qvemoT moyvanilia cxrili, romelic jandacvis sferoSi 1997-<br />

2000 wlebSi moqmedi programebis centralizebuli dafinansebis<br />

maCveneblebs asaxavs.<br />

wlebi gegmiuri maCvenebeli Sesrulebis %<br />

1997<br />

(aTasi lari)<br />

49313 56,5<br />

1998 54220 58,0<br />

1999 52800 55,3<br />

2000 48000 80,9<br />

183. ixileT agreTve qveynis mosaxleobis janmrTelobis<br />

ZiriTadi maCveneblebi (wyaro: “saqarTvelos statistikuri<br />

monacemebi 2000”, momzadebuli saqarTvelos statistikis<br />

saxelmwifo departamentis mier).<br />

sikvdilianoba asakobrivi jgufis mixedviT da sikvdilianobis<br />

asakobrivi koeficienti<br />

Sesabamis asakobriv jgufSi gardacvlilTa ricxvi 1000 kacze<br />

asakobrivi 1990<br />

jgufebi<br />

1996 1997 1998 1999<br />

0-4 4,1 3,5 3,5 3,1 3,2<br />

5-9 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2<br />

10-14 0,3 0,1 0,1 0,2 0,2<br />

15-19 0,6 0,3 0,3 0,4 0,4<br />

20-24 1,0 0,6 0,6 0,7 0,6<br />

25-29 1,3 0,9 0,9 0,9 0,9<br />

43


30-34 1,6 1,2 1,3 1,2 1,2<br />

35-39 2,2 1,7 1,9 1,8 1,8<br />

40-44 3,2 2,6 2,5 2,6 2,6<br />

45-49 5,0 3,4 3,4 3,4 3,6<br />

50-54 7,4 5,5 4,9 5,2 5,3<br />

55-59 11,0 7,9 7,6 7,3 7,1<br />

60-64 17,1 11,7 13,4 12,8 13,7<br />

65-69 24,6 17,9 19,5 20,9 22,0<br />

70 da meti 72,6 45,0 68,0 48,1 52,4<br />

mosaxleobis avadoba daavadebaTa ZiriTadi<br />

jgufebis mixedviT<br />

1995 1996 1997 1998 1999<br />

pirvelad diagnostirebul 778,5 401,5 366,6 433,7 440,1<br />

daavadebaTa raodenoba, aTasi<br />

SemTxveva<br />

maT Soris:<br />

infeqciuri<br />

daavadebebi<br />

da parazituli 19,4 35,5 38,1 37,6 33,0<br />

axalwarmonaqmnebi 3,2 3,8 4,2 5,6 6,2<br />

endokrinologiuri sistemis 9,3 14,8 25,4 42,6 33,9<br />

daavadebani,<br />

cvlis moSla<br />

nivTierebaTa<br />

sisxlisa da sisxlmbad 3,5 5,0 4,8 6,0 6,7<br />

organoTa daavadebani<br />

fsiqikuri aSlilobani 2,9 3,1 4,2 6,9 6,5<br />

nervuli sistemisa da 19,3 19,2 23,7 33,3 36,0<br />

grZnobaTa<br />

daavadebebi<br />

organoebis<br />

sisxlis mimoqcevis sistemis 23,6<br />

daavadebani<br />

17,1 27,0 51,6 47,4<br />

sasunTqi<br />

daavadebebi<br />

organoebis 172,5 160,3 122,7 130,4 151,8<br />

saWmlis momnelebeli sistemis 128,3<br />

daavadebebi<br />

79,8 52,6 44,5 41,4<br />

Sardsasqeso<br />

daavadebebi<br />

sistemis 15,5 15,6 15,7 18,1 24,4<br />

garTulebuli orsuloba, 2,2 2,7 4,1 4,1 5,2<br />

mSobiaroba da postnataluri<br />

periodi<br />

kanisa da kanqveSa qsovilis 27,5 15,6 14,4 18,8 15,1<br />

44


daavadebani<br />

Zval-kunTovani sistemisa da 4,4 3,6 5,9 7,4 7,9<br />

SemaerTebeli<br />

daavadebani<br />

qsovilis<br />

Tandayolili anomaliebi 0,6 0,7 1,1 1,7 1,5<br />

perinataluri periodis 0,2 0,7 1,4 2,6 3,1<br />

calkeuli mdgomareobani<br />

simptomebi, niSnebi da 0,7 1,1 0,4 1,7 1,3<br />

arazustad<br />

mdgomareobani<br />

gansazRvruli<br />

travmebi da mowamvlebi 45,4 22,9 21,8 20,8 19,1<br />

0-14 wlis asakis bavSvTa avadoba, daavadebaTa ZiriTadi jgufebis<br />

mixedviT<br />

pirvelad diagnostirebul<br />

daavadebaTa<br />

SemTxveva<br />

raodenoba aTasi.<br />

infeqciuri<br />

daavadebebi<br />

da parazituli<br />

1995 1996 1997 1998 1999<br />

204,6 196,5 148,7 151,8 139,5<br />

8,5 19,5 19,2 17,2 14,4<br />

axalwarmonaqmnebi 0,1 0,0 0,8 0,2 0,1<br />

endokrinologiuri sistemis daav. 3,0<br />

nivTierebaTa cvlis moSla<br />

6,4 7,7 13,6 9,1<br />

sisxlisa da sisxlZarRvebis daav. 2,6 3,3 3,1 3,1 2,8<br />

fsiqiuri aSliloba 0,2 0,2 0,3 0,6 0,6<br />

nervuli sistemisa da grZnobaTa 6,5<br />

organoebis daavadebebi<br />

9,2 11,6 13,9 12,1<br />

sisxlis mimoqcevis daavadebebi 0,9 1,2 1,6 1,3 1,5<br />

sasunTqi organoebis daavadebebi 100.9 97,4 79,8 72,5 73,9<br />

saWmlis momnelebeli sistemis 55,7 42,6 7,3 10,3 6,3<br />

daavadebebi<br />

Sardsasqeso sistemis daavadebebi 2.0 2,4 2,7 2,8 3,0<br />

kanisa<br />

daavad.<br />

da kanqvesa ujredis 7,2 5.0 5,2 5,7 5,0<br />

Zval-kunTebis sistemisa da 1,2 1,0 1,5 0,8 0,2<br />

SemaerTebeli qsovilis daavad.<br />

Tandayolili anomaliebi 0,5 0,5 0,6 1,3 1,2<br />

perinataluri periodis 0,3 0,2 0,5 2,6 3,0<br />

calkeuli mdgomareobebi<br />

simptomebi, niSnebi da arazustad 1,1<br />

gansazRvruli mdgomareobani<br />

0,6 0,6 1,4 1,1<br />

travmebi da mowamlvebi 13,9 7,0 6,2 4,5 4,2<br />

45


sikvdilianoba 1 wlamde asakis bavSvebSi<br />

wlebi sul biWebi gogonebi qalaqi sofeli<br />

1998 710 437 273 629 81<br />

1999 713 730 283 641 72<br />

sikvdilianoba 5 wlamde asakis bavSvebSi<br />

wlebi sul biWebi gogonebi qalaqi sofeli<br />

1998 820 503 317 684 136<br />

1999 796 481 315 683 113<br />

erT wlamde asakSi gardacvlil bavSvTa ganawileba<br />

saqarTvelos regionebis mixedviT (promile)<br />

regioni 1997 1998 1999<br />

Tbilisi 26,0 29,4 42,9<br />

aWara 23,4 24,0 23,4<br />

guria 6,6 8,0 12,2<br />

raWa-leCxumi da qvemo svaneTi 14,1 8,2 7,2<br />

samegrelo da zemo svaneTi 10,6 10,1 6,1<br />

mcxeTa-mTianeTi 5,7 3,7 17,1<br />

samcxe-javaxeTi 12,4 9,2 12,6<br />

qvemo qarTli 10,0 6,0 9,9<br />

imereTi 10,7 9,3 21,2<br />

kaxeTi 8,7 12,7 17,1<br />

Sida qarTli 14,7 11,9 15,4<br />

saqarTvelo 15,3 15,2 17,5<br />

profilaqtikuri 1998 1999<br />

acrebi<br />

raodenoba SemTxveva raodenoba SemTxv.<br />

(%)<br />

(%)<br />

difteria,<br />

yivanaxvela<br />

tetanusi, 45629 89,2 47709 97,7<br />

wiTura 53098 95,5 54029 97,0<br />

tuberkulozi 48199 73,9 44581 95,2<br />

poliomieliti 48622 95,0 49858 98,0<br />

46


184. Sromis, jandacvisa da socialuri dacvis saministros<br />

monacemebiT, 1998 wels saqarTvelos ambulatoriulpoliklinikur<br />

dewesebulebebSi aRricxvaze 1247275 bavSvi da<br />

18 wlamde asakis mozardi imyofeboda. maT Soris 0-14 wlis<br />

asakis 1017678 bavSvia, xolo 1 wlamde asakis - 49891 bavSvi.<br />

1999 wels am maCveneblebma Seadgina 1123846 bavSvi da<br />

mozardi, 2000 wels - 990859 bavSvi da 43537 mozardi.<br />

185. garda amisa, ICESCR-is Sesaxeb zemoT miTiTebul moxsenebaSi<br />

moyvanilia monacemebi im qalTa raodenobis Sesaxeb,<br />

romelTac saSualeba hqondaT esargeblaT profesiuli<br />

samedicino daxmarebiT mSobiarobis dros. aqve moyvanilia<br />

mokle informacia mkvdradSobadobisa da bavSvTa<br />

sikvdilianobis Sesamcireblad miRebuli zomebis Sesaxeb<br />

(par. 207 da 208). amasTan erTad mogvyavs par. 90,91, 94-96<br />

saqarTvelos ICESCR-is Sesaxeb meore perioduli<br />

moxsenebidan, sadac dedaTa da bavSvTa janmrTelobis<br />

problemebi sicocxlis uflebis ganxorcielebis<br />

TvalsazrisiTaa gaSuqebuli.<br />

186. am moxsenebaSi moyvanilia statistikuri monacemebi 1997-99<br />

wlebSi gakeTebuli abortebis (m.S. miniabortebis)<br />

raodenobis da asakobrivi niSniT maTi diferenciaciis<br />

Sesaxeb, agreTve cnobebi ojaxis dagegmarebis Sesaxeb (par.<br />

225).<br />

187. amave moxsenebaSi dawvrilebiT aris ganxiluli pirveladi<br />

samedicino daxmarebis sistemis organizacia (par. 214-217),<br />

samedicino daxmarebis sayovelTao xelmisawvdomobis<br />

sakiTxi (par. 213). am ukanasknel problemasTan dakavSirebiT<br />

mizanSewonilad migvaCnia aseve mivuTiToT saqarTvelos<br />

pirveli moxseneba, sadac aradiskriminaciuli samedicino<br />

daxmarebis xelmisawvdomobis sakanonmdeblo da praqtikuli<br />

aspeqtebi Suqdeba (par. 234-237).<br />

188. aRsaniSnavia, rom pirveli moxsenebis (monakveTi<br />

`janmrTeloba da socialuri dacva~) ganxilvasTan<br />

dakavSirebiT Camoyalibebul komitetis kiTxvaTa<br />

CamonaTvalze saqarTvelos werilobiT pasuxebSi moyvanilia<br />

monacemebi janmrTelobis dacvis sferoSi rigi saxelmwifo<br />

programebis ganxorcielebis Sesaxeb. Sromis, jandacvisa da<br />

socialuri dacvis saministroebis monacemebiT, es<br />

programebi 2000 wlis I naxevridan dRemde ganagrZobs<br />

muSaobas.<br />

189. mosaxleobis kvebis produqtebiT uzrunvelyofis Taobaze<br />

saubaria saqarTvelos ICESCR-is Sesaxeb meore perioduli<br />

moxsenebis par. 148-162. rac Seexeba usafrTxo sasmeli wylisa<br />

da sanitaruli normebis sakiTxebs, isini agreTve<br />

ganxilulia miTiTebul moxsenebaSi (par. 192-197). winamdebare<br />

47


dokumentSi informaciis Sejamebisas saWirod migvaCnia xazi<br />

gavusvaT Semdegs:<br />

- qveyanaSi kvebis produqtebis warmoebis done mTlianobaSi<br />

ukiduresad dabalia, rac samarTlebrivi, finansuri da<br />

socialuri xasiaTis faqtorebiT aixsneba;<br />

- kvebis produqtebis eqsporti mniSvnelovnad CamorCeba<br />

imports, rac 1997-2000 wlebSi myar tendencias warmoadgenda;<br />

- 1997-99 wlebis periodSi adgili hqonda kvebis produqtebis<br />

moxmarebis faqtobrivi donis klebas yvela ZiriTadi<br />

parametris mixedviT;<br />

- mosaxleobis farTo fenebi cudad arian informirebuli<br />

jansaRi kvebis principebis Sesaxeb, saamisod cota ram Tu<br />

keTdeba;<br />

- mosaxleobis usafrTxo da xarisxiani sasmeli wyliT<br />

momaragebis mdgomareoba SeiZleba Sefasdes rogorc<br />

aradamakmayofilebeli;<br />

- sakanalizacio qselebisa da gamwmendi nagebobebis<br />

mniSvnelovani nawili aradamakmayofilebel mdgomareobaSia,<br />

rac MmTeli rigi daavadebebis gavrcelebas iwvevs.<br />

190. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros<br />

monacemebiT, qveyanas ar gaaCnia bavSvTa kvebis produqtebis<br />

specializebuli warmoeba, importirebuli produqcia ki an<br />

ukiduresad dabali xarisxisaa, an maRali fasebis gamo<br />

xelmiuwvdomelia mosaxleobis umravlesobisaTvis. bavSvTa<br />

kvebis produqtebis humanitaruli daxmarebis saxiT miReba<br />

umniSvneloa da klebis tendenciiT xasiaTdeba. aRniSnuli<br />

problemebis gadawyvetis mizniT 2000 wlis ianvris<br />

brZanebulebiT saqarTvelos prezidentma saqarTveloSi<br />

bavSvTa kvebis produqtebis warmoebis koncefcia daamtkica.<br />

2000 wlis martSi Sesabamisi programis SesamuSaveblad<br />

saxelmwifo komisia Seiqmna.<br />

191. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 46 da 47) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaaqtiuros<br />

Zalisxmeva axalgazrdobis janmrTelobis dacvis politikis<br />

gasatareblad da bavSvTa sakonsultacio momsaxurebis<br />

waxalisebisaTvis. komiteti agreTve rekomendacias iZleva<br />

gaaqtiurdes saganmanaTleblo muSaoba reproduqciuli<br />

janmrTelobis dargSi, mamakacebis mier kontraceptivebis<br />

moxmarebis stimulirebis CaTvliT. rekomendebulia aseve<br />

ganxorcieldes arasrulwlovanTa janmrTelobis dacvis<br />

problemebis farTomasStabiani, disciplinaTaSorisi<br />

gamokvleva, romelSic ganxiluli iqneba bavSvTa Soris<br />

sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis, maT Soris Sidsis<br />

gavrcelebis problema. komitetis mier rekomendebulia<br />

agreTve gatardes qmediTi zomebi finansuri da adamianuri<br />

48


esursebis mobilizaciisaTvis, gaizardos socialur<br />

muSakTa da fsiqologTa raodenoba, ganviTardes<br />

arasrulwlovanTa movlisa da sareabilitacio<br />

dawesebulebebis qseli. rekomendebulia teqnikuri<br />

daxmarebisaTvis miemarTos "<strong>UNICEF</strong>"-s da "j. m. o."-s.<br />

192. zemoaRniSnul rekomendaciaTa konteqstSi mizanSewonilad<br />

migvaCnia, upirveles yovlisa, mivuTiToT <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb<br />

pirveli moxsenebis ganxilvasTan dakavSirebiT komitetis<br />

mier dasmul kiTxvebze saqarTvelos werilobiT pasuxebSi<br />

moyvanili Sesabamisi monacemebi (monakveTi "janmrTeloba da<br />

socialuri uzrunvelyofa").<br />

193. aseve mivuTiTebT saqarTvelos ICSSCR-is Sesaxeb meore<br />

perioduli moxsenebis 225-e paragrafs da saqarTvelos<br />

CEPAW -is Sesaxeb meore perioduli moxsenebis 81-e<br />

paragrafs.<br />

194. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros<br />

monacemebiT, ukanaskneli sami wlis ganmavlobaSi mozardTa<br />

Soris veneriul daavadebaTa gaxSirebis tendencia<br />

aRiniSneba. niSandoblivia, rom stastistikis saxelmwifo<br />

departamentis monacemebis Tanaxmad, 1998-99 wlebSi<br />

avadmyofTa raodenoba pirveladi diagnoziT "veneriuli<br />

daavadeba" mniSvnelovnad Semcirda. Cveni azriT, es<br />

damafiqrebeli movlenaa. rac Seexeba Sidsis problemas,<br />

oficialuri wyaroebidan miRebuli "<strong>UNICEF</strong>"-is monacemebiT,<br />

2000 wlis ivlisisaTvis saqarTveloSi virusiT inficirebis<br />

130 SemTxvevaze metia aRniSnuli. amasTan, j.m.o.-s eqspertebis<br />

azriT, dReisaTvis Cvens qveyanaSi inficirebulTa da SidsiT<br />

daavadebulTa realuri raodenoba 1000 kacs aRwevs. Sromis,<br />

jandacvisa da socialuri dacvis saministros informaciiT,<br />

Sidsis SemTxvevebi 18 wlamde asakis bavSvTa Soris<br />

registrirebuli ar aris, magram gasuli wlis bolos<br />

saqarTvelos erT-erTma damoukidebelma samauwyeblo<br />

kompaniam Sidsis Tandayolili daavadebis mqone <strong>bavSvis</strong><br />

dabadebis Sesaxeb gvamcno.<br />

195. 2000 wlis ivnisSi q. odesaSi (ukraina) Sedga amierkavkasiis<br />

sami qveynis (azerbaijani, somxeTi, saqarTvelo)<br />

warmomadgenelTa Sexvedra, romelzec ganxiluli iyo Sidsis<br />

Tavidan acilebis politikis SemuSavebis sakiTxebi.<br />

Sexvedras eswrebodnen samTavrobo delegaciebi, agreTve<br />

arasamTavrobo da donori organizaciebis warmomadgenlebi.<br />

Sexvedris Sedegi iyo Sidsis Tavidan acilebis strategiuli<br />

gegmebis konturebis gamokveTa. momdevno etapze erTian<br />

amierkavkasiur strategiaSi unda gamTliandes monawile<br />

mxareTa moqmedebis detaluri gegmebi. am procesSi<br />

flagmanis roli ikisra " <strong>UNICEF</strong> "-ma, romelic gaeros<br />

49


gaerTianebul Sidsis programasTan erTad zemoaRniSnuli<br />

Canafiqris gansaxorcieleblad saWiro saxsrebis moZiebas<br />

Seecdeba.<br />

d. socialuri dacva, bavSvTa movla-patronobis samsaxurebi da<br />

dawesebulebebi (muxlebi 26 da 18,3)<br />

196. im sakiTxebTan dakavSirebiT, romelTac <strong>konvenciis</strong> es muxli<br />

moicavs, saWiroa aRiniSnos, rom pirveli moxsenebis 237-239<br />

paragrafebSi mocemuli komentarebi ZalaSi rCeba.<br />

197. 239-e paragrafSi moyvanil informaciasTan dakavSirebiT<br />

saWiroa mivuTiToT, rom amJamad saxelmwifo axorcielebs<br />

marCenaldakargul da 16 wlamde asakis invalid bavSvTa<br />

sapensio uzrunvelyofas (TveSi 14 l. odenobiT). garda amisa,<br />

saxelmwifo socialuri dazRvevis polisebiT uzrunvelyofs:<br />

a) gadaadgilebul pirTa bavSvebs, b) martoxela dedaTa<br />

arasrulwlovan bavSvebs, g) bavSvebs, romlebic iReben<br />

pensias marCenalis dakargvis gamo, d) obol bavSvebs da e) 16<br />

wlamde asakis invalid bavSvebs.<br />

198. pirveli moxsenebis 240-e paragrafSi moyvanili iyo<br />

informacia saqarTveloSi socialurad daucveli<br />

mosaxleobis garkveul kategoriaTa saxelmwifo<br />

materialuri daxmarebis gawevis axali formis - socialuri<br />

(ojaxuri) daxmarebis danergvis Sesaxeb. ganvlili drois<br />

manZilze cvlileba ganicada rogorc beneficiarTa<br />

kategoriebma, aseve am saxelmwifo programis dafinansebis<br />

moculobam. dawvrilebiTi monacemebi amis Taobaze moipoveba<br />

ICESCR-is Sesaxeb saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi,<br />

paragrafebi 122,123.<br />

199. amasTan dakavSirebiT mizanSewonilad migvaCnia moviyvanoT<br />

ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros mier<br />

warmodgenili monacemebi, romelTa Tanaxmad Zalian rTul<br />

materialur mdgomareobaSi imyofeba saojaxo meurneobebi,<br />

sadac 15 wlamde asakis bavSvebi arian. wina welTan<br />

SedarebiT 1999 wels siRaribis donem aseTi saxis TiTqmis<br />

yvela ojaxSi mniSvnelovnad moimata. gansakuTrebiT es exeba<br />

sam da met bavSvian ojaxebs, sadac siRaribis donem 16,8<br />

saprocento punqtiT moimata da 71,6% Seadgina.<br />

mravalSvilian ojaxTa Soris siRaribis yvelaze maRali<br />

done aRiniSneba qalaqebSi, sadac yoveli 10 mravalSviliani<br />

ojaxidan 8 siRatakis zRvarze imyofeba.<br />

200. <strong>konvenciis</strong> Seaxeb pirveli moxsenebis 242-e paragrafSi<br />

saubari iyo bavSvTa skolamdel dawesebulebaTa sistemis<br />

Sesaxeb. aRsaniSnavia, rom saangariSo periodSi bavSvTa<br />

skolamdel dawesebulebaTa raodenoba meryeobda, magram<br />

50


mTlianobaSi Semcirebisaken hqonda tendencia. Semcirebis<br />

myari tendencia am dawesebulebeSi aRiniSneboda bavSvTa<br />

raodenobis mxrivac. aseTia saqarTvelos statistikis<br />

saxelmwifo departamentis monacemebi. saqarTvelos<br />

ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministro am process<br />

bavSvTa skolamdeli dawesebulebebis dafinansebis donis<br />

mudmivi(1990 wlidan dawyebuli) klebiT xsnis. amJamad es<br />

dawesebulebebi dafinansebas adgilobrivi biujetidan<br />

Rebuloben. im regionebSi, sadac dafinansebis<br />

SesaZleblobebi mcirea, sabavSvo baRTa mniSvnelovani<br />

nawili daixura an TviTdafinansebaze gadavida. Tu 1990 wels<br />

baga-baRebsa da sabavSvo baRebSi 0-2 wlamde asakis 42,8 aT.<br />

da 3-6 wlamde asakis 166,2 aT. bavSvi dadioda, 1999 wels maTi<br />

ricxvi Sesabamisad 10,5 aT. da 63,4 aT. bavSvamde Semcirda.<br />

ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros azriT,<br />

amis mizezi Semdegi faqtorebia: aradamakmayofilebeli<br />

finansuri mdgomareoba, sayofacxovrebo pirobebis<br />

gauareseba, kvebisa da gaTbobis problemebis gadauWreloba,<br />

mSobelTa Soris umuSevrobis maRali done da maTi<br />

Semosavlebis simwire.<br />

201. im sxva RonisZiebebidan, romelTa ganxorcielebis Sedegad<br />

beneficiarebi bavSvebic gaxdnen, mizanSewonilad migvaCnia<br />

gamovyoT (Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />

saministros monacemebi):<br />

- 2000-2001 wlebSi gaWirvebuli ojaxebisaTvis erTjeradi<br />

fuladi daxmarebis programis farglebSi 225 mravalSvilian<br />

dedas gadaeca an gadaecema daxmareba saerTo TanxiT 46,3 aT.<br />

l.<br />

- "USAID"-is mxardaWeriT zamTris periodSi qveyanaSi<br />

ganxorcielda gaTbobis programa, romelSic CarTuli iqna 190<br />

aTasze meti gaWirvebuli, umTavresad bavSviani ojaxi;<br />

- wiTeli jvrisa da wiTeli naxevarmTvaris federaciis<br />

saqarTvelos warmomadgenlobam, germaniis wiTeli jvris<br />

sazogadoebis mxardaWeriT saqarTvelos oTx qalaqSi<br />

(Tbilisi, rusTavi, quTaisi, baTumi) sasursaTo humanitaruli<br />

programa ganaxorciela. misi beneficiarebi socialurad<br />

yvelaze daucveli ojaxebi gaxdnen: mravalSviliani ojaxebi,<br />

martoxela dedebi, romelTac mcirewlovani bavSvebi hyavT,<br />

ojaxebi, sadac invalidi bavSvebi izrdebian.<br />

e. cxovrebis done (muxli 27, 1-3)<br />

202. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 50 da 51) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaaqtiuros<br />

Zalisxmeva ekonomikurad susti ojaxebisaTvis materialuri<br />

51


daxmarebis aRmosaCenad da garantirebuli iqnes bavSvTa<br />

cxovrebis adekvaturi done. amas xels Seuwyobda monawile<br />

saxelmwifos mier bavSvTa maTxovrobis Semcirebisa da<br />

Tavidan acilebis programebis waxaliseba. komitetma<br />

mouwoda monawile saxelmwifoebs msoflio bankTan erTad<br />

ganagrZon siRaribis daZlevis programis <strong>ganxorcieleba</strong><br />

gansakuTrebiT bavSvTa Soris.<br />

203. pirveli moxsenebis komentarebs am sakiTxebze saangariSo<br />

periodSi Tavisi aqtualoba ar daukargavs. es exeba<br />

zemoaRniSnuli moxsenebis 244-e paragrafis pirvel frazasac:<br />

“bavSvebis cxovrebis done mozrdilTa cxovrebis donis<br />

anarekls warmoadgens da am TvalsazrisiT Cvens qveyanaSi<br />

ufro meti gadauWreli problemaa, vidre miRweva”.<br />

204. TiTqmis erTsa da imave dros saqarTvelom Sesabamis<br />

saxelSekrulebo organos warudgina rogorc winamdebare,<br />

aseve meore perioduli moxseneba ICESCR-is Sesaxeb. meore<br />

moxsenebaSi warmodgenilia monacemebi qveyanaSi cxovrebis<br />

donisa da mis asamaRleblad ganxorcielebuli an dagegmili<br />

zomebis Sesaxeb. aqedan gamomdinare, qvemoT aisaxeba<br />

ICESCR-is Sesaxeb meore moxsenebis monacemebi, romelic<br />

<strong>konvenciis</strong> gansaxilveli muxlis realizaciis aspeqtebs<br />

warmoaCens.<br />

205. 2000 wlis dekemberSi gasaSualebuli fasebiT, amJamad<br />

moqmedi normebis Sesabamisad gaTvlilma saarsebo minimumma<br />

saqarTvelos qalaqebSi Seadgina: Sromisunariani asakis<br />

mamakacisaTvis –105,4 lari, saSualo momxmareblisaTvis –<br />

100,4 lari, saSualo ojaxisaTvis - 199,2 lari. ojaxTa<br />

sxvadasxva tipebisaTvis amgvarad gamoTvlili saarsebo<br />

minimumi Semdegnairad icvleboda:<br />

52


ojaxebi 1kaciani<br />

2-<br />

kaciani<br />

3kaciani<br />

4-<br />

kaciani<br />

5-<br />

kaciani<br />

6 da<br />

metkaciani.<br />

1999w<br />

dekemberi<br />

2000w<br />

96,7 154,8 174,1 193,5 217,6 301,8<br />

ianvari 103,4 165,5 186,2 206,9 232,7 322,7<br />

Tebervali 104,0 166,3 186,1 207,9 233,9 324,4<br />

marti 102,2 163,5 183,9 204,4 229,9 318,8<br />

aprili 103,3 165,3 186,0 206,6 232,5 322,4<br />

Mmaisi 100,5 160,8 180,9 201,1 226,2 313,6<br />

ivnisi 99,0 158,8 178,1 197,9 222,7 308,8<br />

ivlisi 96,1 153,8 175,0 192,2 216,2 199,8<br />

agvisto 98,5 157,6 177,2 196,9 221,5 307,2<br />

seqtemberi 99,3 158,9 178,8 198,7 223,5 309,9<br />

oqtomberi 100,4 160,7 180,8 200,9 226,0 313,3<br />

noemberi 101,7 162,7 183,1 203,4 228,8 317,3<br />

dekemberi 100,4 160,7 180,8 200,9 226,0 313,4<br />

206. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos dedaqalaqSi saarsebo<br />

minimumis maCvenebeli qveynis saSualo maCvenebelze 4%-iT<br />

maRalia.<br />

207. normatiuli minimaluri xelfasi, anu is, romelic sxva<br />

SemosvlebTan erTad oTxkaciani ojaxis udeficito biujets<br />

saarsebo minimumis doneze uzrunvelyofda, erT momuSaveze<br />

gaangariSebiT 43,5l.-s Seadgenda (2000 wlis dekemberi).<br />

minimaluri xelfasi (20 l) normatiulis xelfasis 43,9%-s<br />

aRwevs.<br />

208. qvemoT moyvanilia mosaxleobis Semosavlebis statistikuri<br />

monacemebi 1995-99 wlebis periodisaTvis.<br />

maCvenebeli erTeuli 1995 1996 1997 1998 1999<br />

mosaxleobis mln. 1164,0 2500,0 1800,0 1751,8 1723,7<br />

fuladi<br />

Semosavlebi<br />

lari<br />

mosaxleobis mln. 1077,0 2454,6 2390,0 2534,6 2677,2<br />

fuladi xarjebi lari<br />

saSualo xelfasi lari 13,6 29,0 42,5 127,6 114,4<br />

realuri Tviuri % 134,4 152,9 139,8 183,9 193,5<br />

xelfasis zrda<br />

minimaluri<br />

samomxmareblo<br />

kalaTa<br />

lari 41,3 37,7 182,7 183,9 193,5<br />

minimaluri<br />

sasursaTo kalaTa<br />

lari 28,9 33,4 128,0 128,7 135,5<br />

53


209. “sacxovreblis” cnebis definiciasTan dakavSirebiT<br />

mivuTiTebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli<br />

moxsenebis par. 419.<br />

210. sacxovrebelze uflebis sakanonmdeblo garantiebis Sesaxeb<br />

ix. CERD-s Sesaxeb saqarTvelos pirveli moxseneba (par. 221-<br />

230). aqve warmodgenilia zogierTi statistikuri monacemi<br />

(par. 231) da am sferoSi faqtobrivi mdgomareobis Sefaseba<br />

(par. 232).<br />

211. qvemoT moyvanilia damatebiTi cnobebi saqarTveloSi<br />

sacxovrebelze uflebis realizaciis Sesaxeb, romelic<br />

warmodgenilia urbanizaciis, mSeneblobisa da iusticiis<br />

saministros mier.<br />

212. arsebuli monacemebis Tanaxmad, qveyanaSi sacxovrebeli<br />

fondis saerTo moculoba 101,5 mln. kv. m-s Seadgens. maT<br />

Soris:<br />

- xelisuflebis adgilobrivi organoebis kuTvnili<br />

(municipaluri) sacxovrebeli fondi - 18,5 mln. kv. m.<br />

privatizirebulia 15 mln. kv. m. (280 aT. bina);<br />

- sauwyebo sacxovrebeli fondi saerTo farTiT 4,5 mln. kv. m.<br />

privatizebulia 2 mln. kv. m. (34 aTasi bina);<br />

- sacxovrebel-samSeneblo kooperativebis sacxovrebeli fondi<br />

– 4,5 mln. kv.m. privatizebulia 2,8 mln. kv.m. (32 aTasi bina);<br />

- sacxovrebeli fondi, romelic moqalaqeTa kerZo sakuTrebaSia<br />

–74 mln. kv.m. maT Soris 20 mln. kv.m. – qalaqSi, 54 mln. kv.m. –<br />

sofelSi.<br />

213. arsebuli sacxovrebeli fondidan 24 mln. kv.m. (9aTasi<br />

saxli) teqnikurad aradamakmayofilebel mdgomareobaSia,<br />

Tanac 1,2 aTasi saxli avariulobis gamo dangrevas<br />

eqvemdebareba. sacxovrebeli fondis remontisaTvis saWiro<br />

saxsrebis saerTo moculobad 750 mln. laria miCneuli.<br />

214. 1997-2000 wlebis ganmavlobaSi saxelmwifo saxsrebiT<br />

agebulia sacxovrebeli saxlebi saerTo farTiT 71,5 aTasi<br />

kv.m. xolo individualur mSeneblobaTa saerTo farTia 490<br />

aT. kv.m.<br />

215. moqmedi sacxovrebeli fondis keTilmowyobis done Semdegi<br />

maCveneblebiT xasiaTdeba:<br />

- uzrunvelyofilia wyalsadeniT – 97,5%<br />

- kanalizaciiT – 94,6%<br />

- abazanebiT – 86,2%<br />

- iyo uzrunvelyofili cxeli wyalmomaragebiT – 55,5%<br />

- iyo uzrunvelyofili centraluri gaTbobiT – 98%<br />

- uzrunvelyofilia bunebrivi airiT _ 76%<br />

- eleqtroqurebiT – 12%<br />

54


216. moyvanili cifrebis komentirebisas gansakuTrebiT unda<br />

aRvniSnoT, rom rTuli ekonomikuri viTarebis gamo<br />

sacxovrebeli fondis cxeli wyliT momaragebisa da<br />

centraluri gaTbobiT uzrunvelyofis maCveneblebi amJamad<br />

praqtikulad nulis tolia.<br />

217. saxelmwifo organoebSi arsebuli monacemebis Tanaxmad,<br />

amJamad sacxovrebliT uzrunvelyofili ar aris 110,5 aT.<br />

ojaxi, anu daaxloebiT 386,75 aT. kaci. sacxovrebeli fondis<br />

saerTo moculobaSi amortizebuli, avariuli da<br />

remontsdaqvemdebarebuli, arakeTilmowyobili saxlebis<br />

wili 20,5 mln. kv.ms (20,2%) Seadgens. aRniSnul saxlebSi<br />

1138,8 aT. kaci cxovrobs.<br />

218. amJamad binaTmSenebloba xorcieldeba rogorc saxelmwifo da<br />

arasaxelmwifo iuridiuli pirebis mier, aseve individualur<br />

mSenebelTa mierac, romelTac Sesabamisi licenziis miRebis Semdeg<br />

araviTari dabrkoleba ar eqmnebaT. mSeneblobis dafinanseba<br />

sxvadasxva wyarodan warmoebs, magram kerZo samSeneblo<br />

organizaciebi saxelmwifos mier ar finansdeba da isini sakuTari<br />

saxsrebis uqonlobis gamo sabanko saxsrebiT sargebloben.<br />

219. zemoaRniSnulidan gamomdinare, cxadia, rom mocemul etapze<br />

mwvaved dgas mosaxleobis socialurad daucveli fenebis biniT<br />

uzrunvelyofis sakiTxi. siRaribis daZlevisa da ekonomikuri<br />

ganviTarebis erovnuli programis farglebSi urbanizaciisa da<br />

mSeneblobis saministros mier Sedgenilia mosaxleobis<br />

sacxovrebliT uzrunvelyofis meqanizmebis Seqmnis erovnuli<br />

programis proeqti. msoflio bankis teqnikuri daxmarebis programis<br />

ganxorcielebisas, am organizaciis eqspertebis monawileobiT<br />

SemuSavda sabinao reformis programa, magram misi realizacia<br />

saWiro dafinansebis uqonlobis gamo Seferxda.<br />

220. sacxovrebelze uflebis realizaciisa da sacxovrebeli<br />

saxlebis mSeneblobis damabrkolebeli problemebis daZlevis<br />

mizniT urbanizaciisa da mSeneblobis saministro saWirod Tvlis<br />

sakanonmdeblo bazis srulyofas. saministros mier momzadebuli da<br />

saqarTvelos mTavrobisaTvis gansaxilvelad wardgenilia<br />

kanonproeqti "kondominiumebis Sesaxeb". momzadebulia da<br />

SeTanxmebis stadiazea kanonproeqtebi "mSeneblobis teritoriulsivrcobrivi<br />

dagegmvis Sesaxeb" da normatiuli aqtis proeqti<br />

"TbilisSi mSeneblobis regulirebis reglamentis Sesaxeb".<br />

221. rac Seexeba e.w. "quCis bavSvebis" problemas, mizanSewonilad<br />

migvaCnia komitetis informireba Semdegis Taobaze: 1996-98 ww.<br />

arasamTavrobo organizacia "bavSvi da garemo" axorcielebda<br />

proeqts "quCis bavSvebi TbilisSi", romelic am kategoriis bavSvebis<br />

fsiqosocialur reabilitaciasa da maTTvis materialuri<br />

daxmarebis gawevas iTvaliswinebda. proeqtis farglebSi "quCis<br />

bavSvebisaTvis" 1997 wlis seqtemberSi Seiqmna TavSesafari,<br />

55


omelsac dRisiT 50 <strong>bavSvis</strong> da RamiT 20 <strong>bavSvis</strong> miReba SeeZlo.<br />

proeqtis dafinanseba sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebisa da<br />

fondebis mier xorcieldeboda. 1999 wels bavSvebisaTvis ufro<br />

qmediTi materialuri daxmarebis aRmoCenis mizniT, erT-erTi<br />

adgilobrivi arasamTavrobo organizaciisa da saqarTveloSi didi<br />

britaneTis saelCos SemweobiT, proeqts "quCis bavSvebi TbilisSi"<br />

miwis nakveTi gadasces. Seiqmna mebaReobisa da mebostneobis<br />

meurneoba, romlis Semosavlebic bavSvebis dasaxmareblad aris<br />

gankuTvnili.<br />

222. 2000 wlis ianvridan "<strong>UNICEF</strong>" -saqarTvelo" "quCis<br />

bavSvebisaTvis" specialur programas afinansebs, romelsac agreTve<br />

organizacia "bavSvi da garemo" axorcielebs. saubaria kulturulsaganmanaTleblo<br />

muSaobaze, romelsac "quCis bavSvebTan" adgilze<br />

atareben pedagogebi, fsiqologebi da sociologebi. mimdinareobs<br />

bavSvTa swavlebisaTvis saWiro nivTebisa da saTamaSoebis SeZena da<br />

a.S. bavSvTa maTxovrobis Semcireba da Tavidan acileba mWidrod<br />

ukavSirdeba qveyanaSi siRaribis daZlevis problemis gadawyvetas.<br />

VIII ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli saqmianoba<br />

a. ganaTleba, profesiuli ganaTlebis CaTvliT da damrigebloba<br />

(muxli 28)<br />

223. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 52 da 53) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos yvela saWiro<br />

zoma, adekvaturi finansuri, adamianuri da teqnikuri resursebis<br />

gamoyofis CaTvliT, ganaTlebis sferoSi mdgomareobis<br />

gasaumjobeseblad, agreTve yvela <strong>bavSvis</strong> ganaTlebis uflebis<br />

uzrunvelsayofad. monawile saxelmwifom damatebiTi zomebi unda<br />

miiRos gansakuTrebiT sabazo ganaTlebis stadiaze bavSvTaTvis<br />

swavlis xalisis gasaRviveblad. amasTanave komitetma mouwoda<br />

monawile-saxelmwifos xeli Seuwyos swavlebis xarisxis amaRlebas,<br />

<strong>bavSvis</strong>admi keTilganwyobili skolebis ganviTarebasa da saskolosaswavlo<br />

programebSi tradiciuli enebis Setanas. rekomendebulia<br />

agreTve ganaTlebis sistemis gamyareba "UNCSEF" -sa da "UNESKO"-Tan<br />

ufro axlo TanamSromlobiT.<br />

224. qvemoT moyvanilia statistikuri informacia, romelic<br />

saqarTvelos ganaTlebis sferoSi arsebuli saerTo mdgomareobis<br />

Sesaxeb msjelobis SesaZleblobas iZleva.<br />

56


mosaxleobis ganaTlebis done<br />

10 da meti wlis asakis 1000 kacze<br />

arasruli an sruli umaRlesi da<br />

saSualo ganaTlebis mqone piri, sul<br />

1979 1989 1999<br />

698 798 871<br />

maT Soris<br />

umaRlesi ganaTlebis mqone 103 137 201<br />

arasruli umaRlesi ganaTlebis mqone 19 22 40<br />

saSualo-specialuri ganaTlebis mqone 100 169 174<br />

zogadi saSualo ganaTlebis mqone 292 328 330<br />

arasruli saSualo ganaTlebis mqone 184 142 125<br />

saganmanaTleblo dawesebulebebi. studentTa (moswavleTa)<br />

ricxvi (monacemebi saswavlo wlis dasawyisisaTvis).<br />

dawesebulebaTa studentTa(moswavleTa)<br />

raodenoba<br />

raodenoba, aTasi kaci<br />

1997- 1998- 1999- 1997- 1998- 1999-<br />

1998ww 1999ww 2000<br />

ww<br />

1998ww 99ww 2000ww<br />

skolamdeli<br />

dawesebulebebi<br />

1224 1241 1229 74,9 74,2 74,0<br />

saxelmwifo<br />

zogadsaganmanaTleblo<br />

skolebi<br />

3223 3237 3201 721,8 722,5 714,4<br />

dawyebiTi<br />

profesiuli<br />

saxelosno<br />

saswavleblebi<br />

99 98 84 17,8 18,4 16,8<br />

saxelmwifo saSualo 81<br />

specialuri<br />

saswavlo<br />

dawesebulebebi<br />

83 85 30,7 32,4 29,9<br />

arasaxelmwifo(fasia 47 58 58 5,2 7,2 6,8<br />

ni) saSualospecialuri<br />

saswavlo<br />

dawesebulebebi<br />

57


saxelmwifo<br />

umaRlesi saswavlo<br />

dawesebulebebi<br />

arasaxelmwifo<br />

(fasiani) umaRlesi<br />

saswavlo<br />

dawesebulebebi<br />

aspiranturis mqone<br />

dawesebulebebi<br />

23 24 24 87,3 90,1 95,0<br />

159 154 162 40,2 38,3 40,1<br />

66 66 69 1,9 1,8 1,8<br />

225. aRsaniSnavia, rom bolo wlebSi, 1000 kacze gaangariSebiT,<br />

saSualo zogadsaganmanaTleblo da specialuri skolebis<br />

moswavleTa ricxvi SedarebiT stabiluri rCeboda, im dros,<br />

rodesac umaRles saswavlo dawesebulebaTa studentebs Soris<br />

igive maCveneblebi zrdis sagrZnobi tendenciiT xasiaTdeba.<br />

dRis zogadsaganmanaTleblo skolebis moswavleTa ganawileba<br />

Sesaswavli enis mixedviT<br />

1997-98w 1998-99w 1999-<br />

2000w<br />

moswavleTa raodenoba (aTasi kaci) 714,6 715,8 707,6<br />

maT Soris swavloben:<br />

qarTul enaze 600,0 603,1 600,4<br />

rusul enaze 44,4 43,7 40,8<br />

azerbaijanul enaze 41,9 41,0 39,6<br />

somxur enaze 28,0 27,8 26,7<br />

osur enaze 0,2 0,2 0,2<br />

226. saangariSo periodSi adgili hqonda dawyebiTi profesiuli da<br />

teqnikuri saswavlo dawesebulebebis ricxvis, moswavleTa<br />

raodenobis, am dawesebulebaTa kursdamTavrebulebis da iq<br />

SemsvlelTa ricxvis Semcirebis tendencias.<br />

1997-1999 wlebis periodSi mocemuli profilis saswavlo<br />

dawesebulebaTa raodenoba Semcirda 99-dan 84-mde, moswavleTa<br />

raodenoba – 19,6 aTasidan 16,8 aTasamde. miRebis yovelwliuri<br />

maCvenebeli Semcirda 11,1-dan 7,1 aTas kacamde, xolo gamoSveba 10,1dan<br />

7,2 aTas kacamde.<br />

227. saangariSo periodSi saxelmwifo saSualo-specialur<br />

dawesebulebaTa raodenoba 81-dan (1997 w.) 85-mde (1999 w.) gaizarda,<br />

amasTan, moswavleTa raodenoba aq Semcirda 30,77 aTasidan 1997<br />

wels 29,9 aTasamde 1999 wels, ZiriTadad dauswrebeli swavlebis<br />

58


kontingentis Semcirebis gamo. rac Seexeba am tipis arasaxelmwifo<br />

saswavlo dawesebulebebs, mocemul periodSi gaizarda rogorc<br />

maTi raodenoba (47-dan 58-mde), aseve moswavleTa kontingentic (5,8<br />

aTasidan 6,8 aTasamde). swavleba aq dRisiT mimdinareobs.<br />

228. gonebrivad da fizikurad CamorCenil bavSvTa saganmanaTleblo<br />

momzadeba qveyanaSi xorcieldeba 14 skola-internatSi, kontingentis<br />

raodenobaa 2460 bavSvi, maT Soris 1151 gogona da 1309 vaJia, bavSvTa<br />

asaki 7-18 welia. bolo wlebis monacemTa analizi gviCvenebs, rom<br />

skola-internatebis kontingentis raodenobas gaaCnia zrdis mtkice<br />

tendencia – 1151 bavSvidan 1997 wels 2460 bavSvamde 2000 wels.<br />

229. rogorc sxvadasxva wyaroebidan miRebuli monacemebi mowmobs,<br />

saangariSo periodSi ganaTlebisaTvis gankuTvnili saxelmwifo<br />

biujetis xarjebi ganuxrelad mcirdeboda. 1999 wels Sesabamisi<br />

sabiujeto asignebebi ver aWarbebs sep-is 2,2%-s. absolutur<br />

cifrebSi am Tanxam Seadgina 30 mln larze odnav naklebi.<br />

ganaTlebis sistemis mudmivad arasakmarisi dafinansebis pirobebSi,<br />

rogorc aRniSnulia gaeros mier momzadebul dokumentSi “Human<br />

Development Report, <strong>Georgia</strong> 2000”, Camoyalibda finansirebis<br />

araformaluri sistema - qarTuli ojaxebi uSualod TavianTi<br />

jibidan faraven saganmanaTleblo dawesebulebebis biujetis<br />

mniSvnelovan nawils. saubaria fulad Senatanebze e.w. “saskolo<br />

fondebSi”, zamTris periodSi saswavlo Senobebis gaTbobisaTvis<br />

saWiro sawvavis SesaZenad da a.S.<br />

garda amisa, arasaxelmwifo saSualo da umaRles saswavlo<br />

dawesebulebebSi dadgenilia swavlebis oficialuri gadasaxadic.<br />

230. 1998 wlidan mimdinare molaparakebebis Sedegad xelmowerilia<br />

dokumenti, romlis Tanaxmadac msoflio banki saqarTvelos<br />

ganaTlebis saministros gamouyofs sesxs 60 mln. aSS. dolaris<br />

odenobiT. sesxi mimarTuli iqneba upiratesad saSualo ganaTlebis<br />

sistemis dasafinanseblad. prioritetuli mimarTulebebia:<br />

_ erovnuli standartebisa da programebis Seqmna; maT Sesabamisad<br />

axali saxelmZRvaneloebis momzadeba da danergva, agreTve skolebis<br />

momarageba damxmare saswavlo masalebiT;<br />

_ maswavlebelTa momzadebisa da gadamzadebis srulyofa axali<br />

standartebis Sesabamisad;<br />

_ saSualo skolaSi Sefasebis sistemis Secvla; marTvis<br />

avtomatizebuli meTodebis danergva da ganaTlebis marTvis<br />

politikis formireba;<br />

_ maswavlebelTa anazRaurebis sistemis optimizacia.<br />

aRsaniSnavia, rom kreditis farglebSi proeqtebis<br />

ganxorcielebisas gaTvaliswinebulia saxsrebis miznobrivi xarjvis<br />

sazogadoebrivi kontrolis meqanizmis amoqmedeba. monitoringis<br />

ganxorcielebis ufleba eqnebaT arasamTavrobo organizaciebs.<br />

albaT, mesame perioduli moxsenebis warmodgenisas SesaZlebloba<br />

gveqneba gauwyoT ama Tu im proeqtis realizaciis Sedegebis Sesaxeb.<br />

59


231. unda aRiniSnos, rom gansaxilvel periodSi sakanonmdeblo baza,<br />

romelic aregulirebs ganaTlebis sistemis saqmianobas da<br />

aRwerilia <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvelad moxsenebaSi (par. 250-e, 255-<br />

257), ZalaSi rCeboda. da mainc, komitetis yuradRebas mivabyrobT<br />

Sesabamis informaciaze, romelsac moicavs CERP-s Sesaxeb<br />

saqarTvelos pirveli moxsenebis paragrafebi 255-265, aqve moyvanilia<br />

garkveuli statistikuri monacemebic yvela safexuris ganaTlebis<br />

Tanabari xelmisawvdomobis uzrunvelyofis Taobaze, kerZod,<br />

erovnul umciresobaTa warmomadgenlebisaTvis (par. 266, 267 da 271).<br />

232. amasTan, qvemoT moyvanilia monacemebi, romlebic asaxavs 2000-<br />

2001 w. dRis zogadsaganmanaTleblo sistemis skolebis saqmianobas.<br />

moyvanilia informacia saqarTveloSi “aqtiuri swavlebis” meTodis<br />

danergvis Sesaxeb, iseve rogorc <strong>konvenciis</strong> Seswavlis saqmeSi<br />

zogierTi axali nabijis Taobaze.<br />

233. saqarTvelos ganaTlebis saministros monacemebiT, mimdinare<br />

wels dRis zogadsaganmanaTleblo skolaTa raodenoba udrida 3157s<br />

– SarSandelze 3-iT mets. amasTan, dawyebiTi skolebis raodenoba<br />

gaizarda 791-dan 800-mde, sruli saSualo skolebis – 1631-dan 1652mde,<br />

xolo arasrul (sabazo) skolaTa raodenoba Semcirda 732-dan<br />

705-mde.<br />

234. mimdinare saswavlo wels moswavleTa ricxvi yvela safexurze<br />

Seadgens 697,4 aTass, maT Soris 380,4 aTasi vaJia da 316,9 aTasi<br />

gogona. wina saswavlo welTan SedarebiT moswavleTa raodenoba<br />

Semcirda 15 aTasi kaciT. Semcireba yvelaze metad Seexo sabazo<br />

skolebs, sadac moswavleTa raodenoba Semcirda 94,4 aTasidan 85,1<br />

aTasamde. rogorc Cans, am movlenis ZiriTadi mizezi qveyanaSi<br />

Sobadobis donis saerTo Semcirebaa bolo wlebSi; 2000-2001<br />

saswavlo wels skolaSi pirvelad mividnen 1993 wels dabadebuli<br />

bavSvebi.<br />

235. 2000 wels skola datova 631-ma moswavlem (182 gogonam da 449<br />

vaJma). maT Soris 527 qalaqis da 194 soflis moswavlea.<br />

aRsaniSnavia, rom skolamitovebul bavSvebs Soris aSkara<br />

umravlesobas Seadgenen qarTuli skolebis moswavleebi (617 kaci),<br />

rac asaxavs saangariSo periodSi Camoyalibebul tendenciebs.<br />

aRsaniSnavia, rom skolamitovebul bavSvTa maCvenebeli yvelaze<br />

dabalia bolo saswavlo wlebis ganmavlobaSi.<br />

236. adgili aqvs swavlebis sruli kursis damamTavrebelTa wilis<br />

zrdis tendencias moswavleTa saerTo raodenobaSi - 51,6%-dan 1999<br />

w. 62,2%-mde 2000w. amasTan, kursdamTavrebulTa raodenoba<br />

absolutur cifrebSi mniSvnelovnad Semcirda – 9763-dan 1997w. 7356mde<br />

2000w.<br />

237. 454 skolaSi swavla warmoebs orcvliani reJimiT. meore cvlaSi<br />

moswavleTa raodenoba Seadgens 77,4 aTas kacs. maTi umravlesoba<br />

qalaqelia. sam skolaSi swavla samcvliania; mesame cvlaSi<br />

60


moswavleTa raodenoba Seadgens 499 kacs, maTi Soris didi<br />

umravlesoba qalaqis skolebSi swavlobs.<br />

238. 2000-2001 saswavlo wels mravalma skolis moswavlem isargebla<br />

ganaTlebis eqsternatis formiT miRebis uflebiT. maT Soris<br />

eqsternad Caabara gamocdebi arasruli (sabazo) saSualo skolis<br />

programiT da mowmoba miiRo 307-ma moswavlem (162 - qalaqSi da 145<br />

– sofelSi);<br />

- 943-ma moswavlem Caabara gamocdebi eqsternad sruli saSualo<br />

skolis programiT da miiRo simwifis atestatebi (777 –<br />

qalaqSi da 166 – sofelSi);<br />

- 2775 moswavle swavlobda saxlSi individualurad,<br />

specialuri programis mixedviT (930 – qalaqSi da 1845 –<br />

sofelSi).<br />

239. mimdinare saswavlo wels qveyanaSi funqcionirebs 187 rusuli,<br />

168 azerbaijanuli da 155 somxuri skola, romlebSic Sesabamisad<br />

swavlobs 38102, 38175 da 25938 bavSvi. am skolebSi gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva rogorc mSobliuri enisa da literaturis, aseve<br />

qarTuli enis Seswavlasac. saxeldobr, rusul skolebSi mSobliur<br />

enasa da literaturas eTmoba 73 akademiuri saaTi, xolo<br />

azerbaijanul da somxur skolebSi – 70-70 saaTi. amave dros<br />

erovnul skolebSi mniSvnelovnad gaizarda qarTuli enis<br />

akademiuri saaTebis raodenoba, romlis Seswavla iwyeba pirvelive<br />

klasidan.<br />

240. araqarTuli skolebis ZiriTad problemebs warmoadgens:<br />

Senobebis mniSvnelovani nawilis aradamakmayofilebeli<br />

mdgomareoba, inventarisa da saxelmZRvaneloebis uqonloba;<br />

kvalificirebuli pedagogiuri kadrebis ararseboba zogierT<br />

saganSi.<br />

241. 2000 wlidan saqarTvelos ganaTlebis saministro “UNISEF”-is<br />

mxardaWeriT Seudga skolaSi “aqtiuri swavlebis” meTodikis<br />

proeqtis realizacias. meTodika iTvaliswinebs bavSvTa aqtiur<br />

monawileobas swavlebis procesSi, moswavleTa diskusiebis<br />

stimulirebasa da maTi SemoqmedebiTi potencialis realizebas.<br />

gasul periodSi Catarda seminarebis sabaziso kursi da momzadda<br />

specialistTa jgufi. momdevno etapze am specialistebis mier<br />

ganxorcielda maswavlebelTa gadamzadeba. pirvel etapze “aqtiuri<br />

swavlebis” meTodika dainerga dedaqalaqis 6 skolaSi. mimdinare<br />

saswavlo wels swavlebis axali meTodi aprobacias gadioda 10<br />

skolaSi, rogorc dedaqalaqSi, aseve saqarTvelos zogierT<br />

raionul centrSic. ZiriTadi aqcenti gakeTebulia dawyebiTi<br />

klasebis maswavleblebze. mosalodnelia, rom “aqtiuri swavlebis”<br />

meTodikis gamoyenebis Sedegad moswavleebs mieniWebaT<br />

damoukidebeli azrovnebis ufro meti SesaZleblobebi, isini<br />

SeiTviseben gadawyvetilebaTa miRebisaTvis da adamianebTan<br />

urTierTobisaTvis saWiro Cvevebs, rac daexmareba maT cxovrebaSi.<br />

61


242. arasamTavrobo organizaciam “adamianis <strong>uflebaTa</strong> Tbilisis<br />

saerTaSoriso skola” saqarTveloSi “euTo”-s misiis SemweobiTa da<br />

“БДИЧП”-s finansuri mxardaWeriT ganaxorciela pedagogebisaTvis<br />

gankuTvnili adamianis uflebebis Sesaxeb meToduri miTiTebebis -<br />

“pirveli nabijebi”-s qarTuli Targmanis gamocema. sakmaod didi<br />

tiraJiT gamocemuli es wigni miiRes Tbilisis, quTaisis, baTumis,<br />

rusTavis, foTis, mcxeTis da agreTve saqarTvelos zogierTi<br />

regionis skolebma. qarTulad gaxmovanda gaeroSi Seqmnili<br />

multfilmi “adamianis uflebebis dasacavad”.<br />

243. <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveli moxsenebis 261 da 262-e paragrafebSi<br />

mocemuli komentarebi inarCunebs Tavis aqtualobas. gansaxilvel<br />

periodSi adgili hqonda garkveul pozitiur Zvrebs skolis<br />

maswavleblebis momzadebaSi, romlebic aswavlian adamianis<br />

<strong>uflebaTa</strong> kurss. am Zvrebis Sesaxeb dawvrilebiT aris saubari<br />

komitetis kiTxvebis CamonaTvalze saqarTvelos werilobiTi<br />

pasuxebis TavSi – “ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli<br />

moRvaweoba”.<br />

244. arasrulwlovani msjavrdebulebis mier ganaTlebis miRebis<br />

SesaZleblobasTan dakavSirebiT mivuTiTebT ICESCR-is Sesaxeb<br />

saqarTvelos meore perioduli moxsenebis 208-210 paragrafebs.<br />

b. Tavisufali dro, dasveneba da kulturuli cxovreba (muxli 31)<br />

245. rogorc aRniSnuli iyo <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel<br />

moxsenebaSi (par. 264), saqarTvelos bavSvebs saSualeba aqvT<br />

sakuTari interesebis Sesabamisad sasargeblod gaataron<br />

TavianTi Tavisufali dro. ganaTlebis saministros monacemebiT,<br />

e.w. “wreebSi” - interesebis mixedviT Seqmnil gaerTianebebSi<br />

mudmivad monawileobs 75 aTasze meti skolis moswavle. saubaria<br />

iseT wreebze, rogoricaa:<br />

- teqnikuri Semoqmedebis; maT Soris qalaqSi 309 wre (5052<br />

moswavle), sofelSi 412 wre (6038 moswavle);<br />

- norC naturalistTa, qalaqSi 264 wre (4815 moswavle), sofelSi<br />

561 wre (9132 moswavle);<br />

- turistuli mxareTmcodneobis; maT Soris qalaqSi 123 wre<br />

(2572 moswavle), sofelSi 156 wre (2836 moswavle);<br />

- mxatvruli Semoqmedebis; maT Soris qalaqSi 636 wre (17579<br />

moswavle), sofelSi 1053 wre (24672 moswavle);<br />

- sxva; maT Soris qalaqSi 14 wre (416 moswavle), sofelSi 118<br />

wre (2202 moswavle).<br />

rogorc zemoTmoyvanili monacemebi gviCvenebs, interesebis<br />

mixedviT Seqmnil bavSvTa gaerTianebebSi metwilad Cabmulni<br />

arian soflis moswavleebi.<br />

246. ganaTlebis saministros monacemebis Tanaxmad, zamTrisa da<br />

62


zafxulis ardadegebis periodSi saqarTvelis sakurorto<br />

zonebSi ixsneba dasasvenebeli banakebi, sadac igzavnebian<br />

mSobelTa meurveobas moklebuli bavSvebi. am banakebSi<br />

(zafxulSi – urekSi, zamTarSi – borjomis xeobaSi)<br />

gamajansaRebeli programebis garda bavSvebi monawileoben<br />

SemoqmedebiTi da SemecnebiTi xasiaTis sxvadasxva RonisZiebaSi.<br />

247. <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi ukve xazgasmuli iyo,<br />

rom qveyanaSi arsebobs farTod ganviTarebuli kulturuli<br />

infrastruqtura, romelic saSualebas aZlevs bavSvebs srulad<br />

daikmayofilon Tavisi moTxovnilebani am sferoSi (par. 226),<br />

magram aRsaniSnavia, rom kulturis sferos dawesebulebebSi<br />

dafinansebis ukmarobasTan dakavSirebiT mniSvnelovani<br />

sirTuleebi iCens Tavs.<br />

248. kulturul cxovrebaSi Tanasworobis safuZvelze<br />

monawileobis uflebis realizaciasTan dakavSirebiT mivuTiTebT<br />

CERD-s Sesaxeb saqarTvelos pirveli moxsenebis par. 272-279.<br />

dawvrilebiTi informacia qveyanaSi arsebuli kulturuli<br />

infrastruqturis Sesaxeb, kulturis sferoSi saqmianobisa da iq<br />

arsebuli problemebis Taobaze asaxulia ICESCR-is Sesaxeb<br />

saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi (par. 243-265).<br />

249. mocemuli problemis konteqstSi agreTve mizanSewonilad<br />

migvaCnia mivuTiToT saqarTvelos werilobiTi pasuxebi<br />

ekonomikur, socialur da kulturul <strong>uflebaTa</strong> komitetis<br />

kiTxvaTa CamonaTvalze ICESCR-is Sesaxeb pirveli moxsenebis<br />

ganxilvasTan dakavSirebiT (dokumentebi HR/CESCR/NONE/1999/15,<br />

CR.99-460191E), kerZod, pasuxi 50–e kiTxvaze. aq saubaria<br />

saqarTvelos erovnul umcirebaTa kulturis ganviTarebis<br />

zogierT aspeqtze.<br />

250. yovelive zemoTqmuls unda davumatoT, rom kulturuli<br />

cxovrebis mniSvnelovan movlenad da imavdroulad<br />

saqarTveloSi <strong>konvenciis</strong> popularizaciis saqmeSi win<br />

gadadgmul nabijad iqca SemoqmedebiTi konkursi saxelwodebiT<br />

“konvencia <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb”. is Catarda saqarTvelos<br />

mTavrobisa da “<strong>UNICEF</strong>-is erToblivi iniciativiT 2000 wlis<br />

agvistos – 2001 wlis martis periodSi. konkursis monawileebma –<br />

mwerlebma, poetebma, mxatvrebma – warmoadgines sxvadasxva<br />

Janris nawarmoebebi, romlebSic bavSvebisaTvis gasagebi eniT<br />

gamoixata <strong>konvenciis</strong> calkeuli debulebebi. konkursSi<br />

gamarjvebuli eqvsi nawarmoebi (sam-sami 7-13 da 13-18 wlis asakis<br />

bavSvebisaTvis) ilustrirebuli iqneba aseve konkursSi<br />

gamarjvebuli mxatvrebis mier da wignebad gamoicema. isini<br />

SeiZleba gamoyenebuli iyos skolebSi <strong>konvenciis</strong> Seswavlisas,<br />

amavdroulad maT gaaCniaT damoukidebeli mxatvruli<br />

Rirebuleba.<br />

63


VIII dacvis specialuri zomebi<br />

a. bavSvebi sagangebo situaciebSi<br />

1. ltolvili bavSvebi (muxli 22).<br />

251. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 54 da 55) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos yvela saWiro<br />

zoma ltolvili bavSvebis, TavSesafaris maZiebeli bavSvebisa da<br />

TanmxlebTa gareSe myofi bavSvebis uflebebis dasacavad, agreTve<br />

uzrunvelyos maTTvis adekvaturi sacxovreblis, ganaTlebis,<br />

jandacvisa da sxva socialuri momsaxurebis xelmisawvdomoba.<br />

komitets miaCnia, rom saxelmwifom unda miiRos kanonmdebloba<br />

TavSesafaris maZiebeli pirebis Sesaxeb. amasTan erTad monawile<br />

saxelmwifos rekomendacia eZleva miiRos zomebi ojaxebis kvlav<br />

gaerTianebisaTvis da daawesos ltolvilebisa da TanmxlebTa<br />

gareSe myofi bavSvebisaTvis ltolvilTa statusis miniWebis<br />

efeqturi procedura. garda amisa, komitetis rekomendaciaa<br />

gamokvleuli iqnes ltolvili bavSvebis, TavSesafaris maZiebeli<br />

bavSvebisa da TanmxlebTa gareSe myofi bavSvebis mdgomareoba, is,<br />

Tu ramdenad xdebian isini wamebis an sxva sastiki, araadamianuri an<br />

Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis, ekonomikuri<br />

eqspluataciis, iZulebiTi Sromis CaTvliT, komerciuli seqsualuri<br />

eqspluataciis msxverplni, ramdenad xdebian isini vaWrobis,<br />

trefikingisa da motacebis, agreTve Seuracxmyofeli da<br />

ugulebelmyofeli mopyrobis obieqtebi.<br />

252. garda amisa, Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 56 da 57) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos “axali midgoma”<br />

daamkvidros gadaadgilebul pirTa problemis mimarT. saubaria maTi<br />

realuri mdgomareobis gaumjobesebaze da imavdroulad, sakuTar<br />

saxlebSi maTi nebayoflobiTi da usafrTxo dabrunebisaTvis<br />

Zalisxmevis mobilizaciaze.<br />

253. komitetis zemoaRniSnul miTiTebebTan da rekomendaciebTan<br />

dakavSirebiT, upirveles yovlisa, mizanSewonilad migvaCnia<br />

<strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveli moxsenebis ganxilvasTan dakavSirebiT<br />

saqarTvelos werilobiTi pasuxebis miTiTeba (Tavi “specialuri<br />

dacvis zomebi”). am dokumentSi moyvanilia rogorc sakanonmdeblo<br />

debulebebi, romelTa mixedviTac xdeba ltolvilTa da<br />

gadaadgilebul pirTa mdgomareobis sakiTxis regulireba, aseve<br />

garkveuli moculobis statistikuri informacia. aRsaniSnavia, rom<br />

zemoT moyvanili monacemebi inarCunebs Tavis aqtualobas.<br />

254. ltolvilTa saqmeebisa da gansaxlebis saministros mier<br />

warmodgenili informaciis Tanaxmad, saqarTvelos ar gaaCnia<br />

ltolvili, TavSesafris maZiebeli da TanmxlebTa gareSe myofi<br />

bavSvebis damcveli specialuri sakanonmdeblo aqti. iyo<br />

64


SemTxvevebi, rodesac konfliqturi regionidan Camosul bavSvebs<br />

eZebdnen cocxlad darCenili maTi ojaxis wevrebi, magram amgvari<br />

problemebis momgvarebeli specialuri organo an raime meqanizmi<br />

saqarTveloSi ar arsebobs.<br />

255. gadadgilebul pirTaTvis, maT Soris bavSvebisaTvis<br />

gankuTvnili saerTaSoriso humanitaruli tvirTebis ganawilebiT<br />

dakavebulia saerTaSoriso humanitaruli daxmarebis sakoordinacio<br />

biuro, afxazeTis avtonomiuri respublikis ministrTa sabWosTan<br />

erTad (Tuki laparakia am regionidan gadaadgilebul pirTa<br />

Sesaxeb).<br />

256. ltolvili da a.S. bavSvebis mdgomareobis gamokvleva, razec<br />

saubari iyo komitetis daskvniTi SeniSvnebis 55-e paragrafSi,<br />

qveyanaSi jer ar Catarebula.<br />

257. rac Seexeba gadaadgilebul pirTa usafrTxo da Rirseuli<br />

repatriaciis sakiTxs, romelsac exeba komitetis 57-e rekomendacia,<br />

iZulebulni varT sinanuliT aRvniSnoT, rom am mimarTulebiT<br />

pozitiur Zvrebs adgili ar aqvs. amis mizezebi mimoixileba ICCPR-is<br />

Sesaxeb saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi, romlis<br />

citirebasac qvemoT vaxdenT.<br />

258. “konfliqtebis yvela stadiaze saerTaSoriso sazogadoeba<br />

ucvlelad uWerda da uWers mxars saqarTvelos suverenitets da<br />

teritoriuli mTlianobis princips. afxazeTis problemasTan<br />

dakavSirebiT es mxardaWera gamoxatulia gaeros uSiSroebis sabWos<br />

yvela rezoluciaSi, dawyebuli 1993 wlidan. swored am konteqstSi<br />

unda ganvixiloT gancxadeba “saqarTvelos saxelmwifos<br />

SemadgenlobaSi afxazeTis politikuri statusis gansazRvris~<br />

aucileblobis Sesaxeb (rezolucia 1095/1996, 12 ivlisi 1996 weli).<br />

saqarTvelos suverenitetisa da teritoriuli mTlianobis<br />

erTmniSvnelovni aRiareba asaxulia budapeStis (1995 w.), lisabonis<br />

(1997 w.), stambolis euTo-s samitebisa da dsT-s qveynebis samitebis<br />

gadawyvetilebebSi. afxazeTis separatistuli reJimis<br />

legitimizaciis cdebi “arCevnebisa” da “regionis statusis Sesaxeb<br />

referendumis” Catarebis gziT gaeros uSiSroebis sabWom Seafasa<br />

rogorc ukanono da miuRebeli (2000 wlis 31 ianvris rezolucia).<br />

iseT pirobebSi, roca afxazeTis mosaxleobis udidesi nawili<br />

gaZevebulia mudmivi sacxovrebeli adgilidan separatistebis mier<br />

eTnikuri wmendisa da Zaladobis gamoyenebiT, aseTi Sefaseba<br />

sruliad adekvaturad asaxavs msoflio sazogadoebis pozicias.<br />

… afxazeTis konfliqtis daregulireba SesaZlebelia erTiani<br />

saqarTvelos SemadgenlobaSi regionis politikuri statusis<br />

gansazRvrisa da asiaTasobiT gadaadgilebuli piris repatriaciis<br />

gziT. aqeTkenaa mimarTuli qarTuli mxarisa da msoflio<br />

sazogadoebis Zalisxmeva. molaparakebis procesSi gaeros<br />

struqturebTan erTad erTvebian agreTve “qveynebi – gaeros<br />

generaluri mdivnis megobrebi”, aseve ukraina da samxreTi kavkasiis<br />

65


egionis zogierTi qveyana. konfliqtis daregulirebaSi<br />

mniSvnelovani dadebiTi roli SeiZleba iTamaSos ruseTma. afxazeTs<br />

saqarTvelo sTavazobda da sTavazobs arsebulze ufro maRal<br />

statuss – federaciis subieqtisas, romelsac sxva subieqtebze meti<br />

uflebebi eqneba. magram es udea unda ganxorcieldes ara<br />

saerTaSoriso xelSekrulebis dadebis, aramed konstituciuri<br />

daregulirebis gziT. qveynis xelmZRvanelobis amgvar pozicias<br />

iziarebs msoflio sazogadoebac. afxazuri mxaris pozicia,<br />

romelic mzadaa “ganixilos mxolod erTi sakiTxi – sakiTxi ori<br />

Tamabarsworuflebiani saxelmwifos - afxazeTisa da saqarTvelos<br />

SesaZlo urTierTobebis Sesaxeb” (afxazeTis lideris v.arZinbas<br />

werili gaeros generaluri mdivnis saxelze, 2000 wlis 14<br />

Tebervali), sulac ar uwyobs xels konfliqtis mogvarebas.<br />

problematuria gadaadgilebul pirTa, ZiriTadad qarTvelTa,<br />

afxazeTSi repatriaciis perspeqtivac. amis mizezia separatistebis<br />

mier wamoyenebuli winaswari pirobebi da am pirebisaTvis<br />

usafrTxoebis garantiebis ararseboba mudmiv sacxovrebel<br />

adgilebSi dabrunebis Semdeg. afxazeTis problemis<br />

daregulirebaze aqcentis gakeTeba ganpirobebulia misi sirTuliT<br />

cxinvalis regionSi arsebul konfliqtTan SedarebiT. gasul<br />

periodSi molaparakebebs qarTul da osur mxareebs Soris metnaklebad<br />

regularuli xasiaTi hqonda. saerTaSoriso<br />

organizaciebidan am procesSi aqtiurobda euTo. regionis<br />

ekonomikuri reabilitaciisaTvis xelSewyobis TvalsazrisiT<br />

mniSvnelovan rols TamaSobs gaeros g.m.b-i. sakmaod didi<br />

mniSvneloba eniWeba im faqtsac, rom cxinvalis regionsa da<br />

danarCen saqarTvelos Soris SenarCunebulia savaWro-ekonomikuri<br />

kontaqtebi da, saerTod, es regioni ufro naklebad izolirebulia.<br />

saqarTvelos politikuri xelmZRvanelobis SefasebiT, qarTulosuri<br />

(mxedvelobaSi gvaqvs yofili samxreT oseTi) urTierTobani<br />

Sesulia postkonfliqtur fazaSi. amas safuZveli daudo saxalxo<br />

diplomatiam, – konfliqtis daregulirebis umTavresma faqtorma –<br />

romelmac mniSvnelovan warmatebebs miaRwia. rogorc cnobilia,<br />

aseTi tipis konfliqtebis mogvareba SeuZlebelia mosaxleobis<br />

keTili nebis gareSe.<br />

2. bavSvebi da SeiaraRebuli konfliqtebi<br />

259. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 58 da 59) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos zomebi<br />

SeiaraRebuli konfliqtebisagan dazaralebul bavSvTa dacvisa da<br />

meurveobisaTvis, maTi fizikuri da fsiqologiuri reabilitaciisa<br />

da socialuri reintegraciis CaTvliT. komitetis dabejiTebuli<br />

rCevaa miRebuli iqnes zomebi qveynis teritoriaze naRmebis<br />

66


lokalizaciisa da ganadgurebisaTvis, agreTve xeli Seewyos<br />

informaciis gavrcelebas potenciuri saSiSroebis arsebobis<br />

Sesaxeb. monawile saxelmwifos rekomendacia eZleva gamikvlios<br />

bavSvebze naRmebis zemoqmedeba. komitetma rekomendacia misca<br />

monawile saxelmwifos gaaaqtiuros Zalisxmeva qveiTi jaris<br />

sawinaaRmdego naRmebis gamoyenebis, warmoebis, gadacemisa da<br />

Senaxvis akrZalvisa da ganaadgurebis Sesaxeb konvenciasTan<br />

SeerTebisaTvis. garda amisa, monawile saxelmwifos rekomendacia<br />

eZleva teqnikuri daxmarebisaTvis mimarTos “UNMAS”-s.<br />

260. am sakiTxis konteqstSi aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis axal kodeqsSi aris muxlebi, romlebic uSualod<br />

ukavSirdeba bavSvTa mdgomareobas SeiaraRebuli konfliqtebisas.<br />

laparakia muxlze “mSvidobis, kacobriobis uSiSroebisa da<br />

saerTaSoriso humanitaruli samarTlis winaaRmdeg Cadenili<br />

danaSaulebani”, romelSic pirvelad aris Setanili iseTi<br />

danaSaulebani, rogoricaa:<br />

- saerTaSoriso humanitaruli samarTlis ganzrax darRveva<br />

SeiaraRebuli konfliqtis dros (muxli 411);<br />

- saerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis darRveva<br />

saxelmwifoTaSorisi an Sidasaxelmwifoebrivi SeiaraRebuli<br />

konfliqtebis dros janmrTelobisaTvis ganzrax safrTxis<br />

Seqmnis an fizikuri dasaxiCrebis gziT (muxli 412);<br />

aq saWiroa agreTve imis Tqma, rom qveyanaSi Seqmnilia da<br />

funqcionirebs saerTaSoriso humanitaruli samarTlis<br />

implementaciis uwyebaTSorisi komisia, romelic am sferoSi aRZrul<br />

sakiTxTa mTeli speqtriTaa dakavebuli.<br />

261 naRmebisa da maTTan dakavSirebuli saSiSroebis Taobaze<br />

wamoWrili sakiTxis Sesaxeb aRvniSnavT, rom Tavis aqtualobas<br />

inarCunebs informacia, romelic warmodgenilia komitetis kiTxvaTa<br />

CamonaTvalze (nawili “dacvis specialuri zomebi”) saqarTvelos<br />

werilobiT pasuxebSi.gamokvleva, romelzec saubaria komitetis 59-e<br />

rekomendaciaSi, qveyanaSi jer ar Catarebula. saqarTvelo jer ar<br />

SeerTebia konvencias qveiTi jaris sawinaaRmdego naRmebis<br />

gamoyenebis, warmoebis, gadacemis, Senaxvisa, akrZalvisa da maTi<br />

ganadgurebis Sesaxeb. saqarTvelos sagareo saqmeTa saministros<br />

informaciis Tanaxmad, Sidasaxelmwifoebrivi procedurebi mocemul<br />

konvenciasTan SeerTebisaTvis amJamad ar xorcieldeba.<br />

262. saqarTvelos ltolvilTa saqmeebisa da gansaxlebis<br />

saministros monacemebiT, qveynis teritoriaze SeiaraRebuli<br />

konfliqtebisagan dazaralebul bavSvTa sareabilitaciod miRebul<br />

zomaTa Soris SeiZleba davasaxeloT maTi dasvenebis organizacia<br />

sazafxulo banakebSi. am kategoriis bavSvebi igzavnebian<br />

sazRvargareTac, maTi fsiqologiuri reabilitaciis mizniT.<br />

magaliTad, sazogadoebebis “italia-saqarTvelo” da “espaneTisaqarTvelo”<br />

mxardaWeriT gadaadgilebul pirTa radenime aTeuli<br />

67


avSvi isvenebda italiasa da espaneTSi, sadac isini cxovrobdnen<br />

adgilobriv ojaxebSi da ucxoel TanatolebTan urTierTobis<br />

damyarebis saSualeba hqondaT.<br />

b. bavSvebi kanonTan konfliqtSi<br />

1. samarTlebrivi zomebi kanonis damrRvev arasrulwlovanTa<br />

mimarT (muxli 40)<br />

263. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi aRsaniSnavia, rom<br />

sakiTxTa speqtri, romelic eWvmitanil, braldebul da damnaSaved<br />

cnobil an msjavrdebul bavSvTa uflebebs exeba, komitetis<br />

kiTxvaTa CamonaTvalze saqarTvelos werilobiT pasuxebSia<br />

ganxiluli (Tavi “specialuri dacvis zomebi”).<br />

264. garda amisa, sisxlis samarTlis warmoebis Taviseburebani<br />

arasrulwlovanTa mier Cadenili danaSaulebis saqmeTa garCevisas<br />

ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos me-2 periodul moxsenebaSia<br />

gaSuqebuli (par. 352-357).<br />

265. amasTan erTad unda iTqvas, rom sisxlis samarTlis axali<br />

kodeqsi (romlis debulebebi moyvanilia moxsenebaSi ICCPR-is<br />

Sesaxeb), specialurad gansazRvravs arasrulwlovanTa sisxlis<br />

samarTlis pasuxismgeblobis Taviseburebebs, agreTve axdens<br />

arasrulwlovanTa sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan,<br />

sasjelisagan gaTavisuflebis sakiTxTa reglamentirebas (muxli 80-<br />

100).<br />

266. rac Seexeba sisxlis samarTlis saproceso kodeqss, aq<br />

aRsaniSnavia Tavi, romelic axdens arasrulwlovanTa mier Cadenili<br />

danaSaulis saqmeebis warmoebis reglamentirebas (muxli 639-659).<br />

267. mTlianobaSi marTlmsajulebis aRsrulebis procesSi CarTul<br />

arasrulwlovanTa uflebebis dacvis pirveli moxsenebis 279-284<br />

paragrafebSi aRwerili samarTlebrivi garantiebi ZalaSi rCeba. rac<br />

Seexeba pirveli moxsenebis 286-e paragrafSi ganxilul<br />

aRmzrdelobiTi xasiaTis iZulebiT zomebs, maTi CamonaTvali<br />

Seicvala. ufro dawvrilebiT amis Sesaxeb ixileT mocemuli<br />

moxsenebis nawili “<strong>bavSvis</strong> cneba”, agreTve ICCPR-is Sesaxeb meore<br />

perioduli moxsenebis 357-e paragrafi.<br />

268. zemoaRniSnulidan gamomdinare, Znelia daveTanxmoT komitetis<br />

daskvnas (par. 68a) iuveniluri marTlmsajulebis aRsrulebis<br />

adekvaturi kanonmdeblobis ararsebobis Sesaxeb da konvenciasa da<br />

gaeros Sesabamis standartebsa da iuveniluri marTlmsajulebis<br />

sistemas Soris Seusabamobis Taobaze. xazi unda gaesvas im<br />

garemoebas, rom saqarTvelos konstitucia iTvaliswinebs<br />

marTlmsajulebis <strong>ganxorcieleba</strong>s mxolod saerTo sasamarTloebis<br />

mier da krZalavs specialuri sasamarTloebis Seqmnas (muxli 83,<br />

68


par. 2 da 4). amitom saqarTveloSi arasrulwlovanTa saqmeebisaTvis<br />

calke sasamarTlos Seqmna winaaRmdegobaSi movidoda<br />

konstituciasTan, romelsac Cveni qveynis saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebis (SeTanxmebebis) mimarT gaaCnia upiratesi<br />

iuridiuli Zala.<br />

1. TavisuflebaaRkveTili bavSvebi, patimrobis, dakavebis<br />

da cixeSi moTavsebis CaTvliT (muxli 37 b-d)<br />

269. Tavis daskvniT SeniSvnaSi (par. 68 da 69) komitetma rekomendacia<br />

misca monawile saxelmwifos:<br />

- mimarTos Tavisuflebis aRkveTas mxolod ukidures<br />

SemTxvevaSi da drois maqsimalurad mcire periodis<br />

ganmavlobaSi; daicvas TavisuflebaaRkveTil bavSvTa<br />

uflebebi, piradi cxovrebis uflebis CaTvliT; mianiWos<br />

TavisuflebaaRkveTil bavSvebs sakuTar ojaxebTan kontaqtis<br />

SesaZlebloba;<br />

- miiRos zomebi Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi bavSvTa<br />

mdgomareobis gaumjobesebisaTvis, adekvaturi kvebis,<br />

tansacmlis, gaTbobis xelmisawvdomobisa da agreTve<br />

ganaTlebis miRebisa da Tavisufali droiT sargeblobis<br />

SesaZleblobis CaTvliT;<br />

- saerTaSoriso standartebis mixedviT danergos wvrTnis<br />

specialuri programa iuveniluri marTlmsajulebis<br />

aRsrulebaSi monawile yvela profesionalisaTvis.<br />

270. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi upirveles yovlisa<br />

saWiroa imis xazgasma, rom 2000 wlis ianvarSi ZalaSi Sevida kanoni<br />

“patimrebis Sesaxeb”, romlis Tanaxmad sasjelebis aRsrulebis<br />

sistema (penitencialuri sistema) Sinagan saqmeTa saministros<br />

gamgeblobidan iusticiis saministros struqturaSi gadavida. es<br />

ueWvlad progresuli nabijia adamianis uflebebisa da<br />

Tavisuflebis uzrunvelyofisa da TavisuflebaaRkveTil pirebTan,<br />

maT Soris arasrulwlovanebTan mopyrobis humanizaciis saqmeSi.<br />

271. saqarTvelos penitencialuri sistemis amJamindeli<br />

mdgomareobis da problemebis, misi moqmedebis maregulirebeli<br />

kanonmdeblobis Sesaxeb srul warmodgenas gviqmnis ICCPR-is Sesaxeb<br />

meore perioduli moxseneba. masSi, kerZod, asaxulia:<br />

- penitencialuri sistemis funqcionirebis samarTlebrivi<br />

safuZvlebi (par. 193-195);<br />

- penitencialuri sistemis mdgomareoba iusticiis saministros<br />

gamgeblobaSi gadasvlasTan dakavSirebiT (par. 196-197);<br />

- adamianis <strong>uflebaTa</strong> dacvis, agreTve msjavrdebulTa da<br />

dakavebulTa mier maTi uflebebis Selaxvis Sesaxeb saCivrebis<br />

Setanis, agreTve penitencialur dawesebulebaTa personalis<br />

wvrTnis sakiTxebi (par. 198-200);<br />

69


- braldebulTa da msjavrdebulTa rCenis wesi (par. 201-202);<br />

- msjavrdebulTa socialuri reabilitaciis sakiTxebi (par. 203-<br />

207);<br />

- msjavrdebulTa profesiuli swavlebisa da ganaTlebis<br />

sakiTxebi (par. 208-210);<br />

- msjavrdebulTa, maT Soris arasrulwlovanTa, reJimis<br />

pirobebi (par. 211-219);<br />

- disciplinaruli sistema (par. 220);<br />

- dapatimreba da sasjelis moxda arasrulwlovanTa mier (par.<br />

221-224).<br />

272. zemoT miTiTebul moxsenebaSi moyvanili statistikuri<br />

informaciidan, romelic saqarTvelos penitencialur sistemas<br />

axasiaTebs, unda gamovyoT monacemebi, romlebic exeba sistemis<br />

dafinansebas (par. 227) da misi materialur-teqnikuri bazis<br />

mdgomareobas (par. 226). aRsaniSnavia agreTve Sewyalebis meqanizmis<br />

farTo gamoyeneba arasrulwlovanebis mimarT, razec saubaria<br />

gansaxilveli moxsenebis 230-e paragrafSi.<br />

273. amasTanave aRsaniSnavia, rom aRmzrdelobiT dawesebulebaSi<br />

sacxovrebeli farTis norma erT kacze arasrulwlovanTaTvis<br />

Seadgens minimum 3,5 kv.m-s, samkurnalo dawesebulebaSi ki minimum 3<br />

kv.m-s. “patimrobis Sesaxeb” kanonis Tanaxmad,<br />

arasrulwlovnebisaTvis, romlebic sasjels ixdian, unda Seiqmnas<br />

yofa-cxovrebisa da kvebis gaumjobesebuli pirobebi. isini<br />

uzrunvelyofili iqnebian sezonuri tansacmliT, romelsac ar<br />

SeiZleba Rirsebis damamcirebeli ieri hqondes.<br />

274. iusticiis saministros monacemebiT, amJamad arasrulwlovanTa<br />

aRzrdis dawesebulebaSi sasjels ixdis mxolod mamrobiTi sqesis<br />

22 msjavrdebuli. maT Soris 12 msjavrdebuli 17 wlisaa, 8<br />

msjavrdebuli – 16 wlis da 2 msjavrdebuli – 15 wlis. es<br />

arasrulwlovanebi sasjels ixdian Semdeg danaSaulebaTa<br />

CadenisaTvis: or-ori qurdobis, Zarcvisa da gaupatiurebisaTvis,<br />

TiTo – ZarcvisaTvis da avtomanqanis gatacebisaTvis. yuradsaRebia,<br />

rom danarCeni aTi msjavrdebuli sasjels ixdis aRmzrdelobiTi<br />

xasiaTis iZulebiTi zomebis sistematuri ignorirebisaTvis, anu,<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, Tavisuflebis aRkveTa maT mimarT<br />

gamoyenebuli iqna rogorc ukiduresi zoma, rodesac<br />

aRmzrdelobiTma zomebma maTze gavlena ver moaxdina. sasjelis<br />

vada, romelsac ixdian arasrulwlovani msjavrdebulebi, meryeobs<br />

2-dan 8 wlamde.<br />

275. saangariSo periodSi “<strong>UNICEF</strong>”-ma da arasamTavrobo<br />

organizaciam “socialuri pediatriis dacvis fondi” erToblivad<br />

ganaxorcieles proeqti saxelwodebiT “fsiqologiuri, samedicinoprofilaqtikuri<br />

da sareabilitacio RonisZiebebi sasjelTa<br />

aRsrulebis adgilebSi myofi bavSvebisaTvis”. proeqtis<br />

ganxorcielebisas xdeboda aRmzrdelobiT dawesebulebaSi<br />

70


arsebuli situaciis Seswavla da gaanalizeba, tardeboda<br />

msjavrdebulTa samedicino-fsiqologiuri kvleva, xorcieldeboda<br />

saganmanaTleblo RonisZiebebi arasrulwlovanTa cxovrebis jansaR<br />

wesTan ziarebis mizniT, stimuli eZleoda maT fsiqosocialur<br />

reabilitacias.<br />

g. bavSvebi eqspluataciis situaciaSi<br />

1. bavSvTa ekonomikuri eqspluatacia, bavSvTa Sromis<br />

CaTvliT (muxli 32)<br />

276. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 60) komitetma rekomendacia<br />

misca monawile saxelmwifos danergos monitoringis meqanizmebi<br />

SromiTi kanonmdeblobis ganxorcielebisa da ekonomikuri<br />

eqspluataciisagan bavSvTa dacvisaTvis, gansakuTrebiT<br />

araformalur seqtorSi.<br />

monawile saxelmwifos rekomendacia eZleva ganagrZos<br />

TanamSromloba “IPEC”-Tan 2000 wlis bolomde bavSvTa SromiTi<br />

saqmianobis gamokvlevis dasrulebis mizniT. komitetma mouwoda<br />

monawile saxelmwifos ganixilos informacia “MOT”-is #182<br />

<strong>konvenciis</strong> ratificirebis Sesaxeb (bavSvTa Sromis miuRebeli<br />

formebis Sesaxeb).<br />

277. mocemul sakiTxTan dakavSirebiT xazs vusvamT imas, rom pirvel<br />

moxsenebaSi moyvanili informacia SromiT kanonmdeblobaSi bavSvTa<br />

uflebebis asaxvis Sesaxeb ZalaSi rCeba.<br />

278. statistikis saxelmwifo departamentma daasrula bavSvTa<br />

SromiTi saqmianobis gamokvleva, romlis Sesaxeb saubari iyo<br />

zemoTxsenebul rekomendaciaSi da Seajama misi Sedegebi.<br />

gamokvlevis Sedegebis aRweras Seicavs “ICESCR”-is Sesaxeb<br />

saqarTvelos me-2 perioduli moxseneba (par. 134-139). gamokvlevis<br />

monacemTa komentarebSi ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis<br />

saministro adasturebs, rom momuSave bavSvTa mxolod 38,5%<br />

Rebulobda TveSi 20 larze mets (qveynis minimaluri xelfasi)<br />

Tavisi ekonomikuri saqmianobis sanazRaurod. maTi umetesoba ki<br />

Rebulobs gacilebiT mcire Semosavals. arsebuli monacemebiT,<br />

saqarTveloSi “MOT”-is #182 konvenciasTan SeerTebis sakiTxi jer<br />

arc ixileba.<br />

2. narkotikul nivTierebaTa ukanono moxmareba (muxli 33)<br />

279. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 64 da 65) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos administraciuli,<br />

socialuri da saganmanaTleblo zomebi alkoholis, narkotikul da<br />

fsiqotropul nivTierebaTa moxmarebisagan bavSvTa dacvis, agreTve<br />

aRniSnul nivTierebaTa ukanono warmoebasa da gasaRebaSi bavSvTa<br />

monawileobis Tavidan acilebis mizniT.<br />

71


monawile saxelmwifos rekomendacia eZleva mxari dauWiros<br />

sareabilitacio programebs, romlebic moicaven alkoholis,<br />

narkotikuli da msgavsi nivTierebebis borotad gamoyenebis Sedegad<br />

daavadebul bavSvebsac. saamisod monawile saxelmwifom teqnikuri<br />

daxmarebisaTvis unda mimarTos gaeros Sesabamis organoebs.<br />

280. imis Sesaxeb, Tu ra mniSvneloba eniWeba saqarTveloSi<br />

narkomaniasTan brZolas, isic metyvelebs, rom sisxlis samarTlis<br />

axal kodeqsSi narkotikebTan<br />

dakavSirebul danaSauls mTeli Tavi eZRvneba. kodeqsis Tanaxmad,<br />

sisxlis samarTlis wesiT dasasjel qmedebad miiCneva Semdegi<br />

moqmedebani:<br />

- narkotikuli an fsiqotropuli saSualebebis, maT analogTa<br />

an prekursorTa ukanono damzadeba, warmoeba, SeZena, Senaxva,<br />

gadatana, gadagzavna an gasaReba (muxlebi 260 da 261);<br />

- narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa, maT analogTa da<br />

prekursorTa saqarTveloSi ukanono Semotana, saqarTvelodan<br />

ukanono gatana an saerTaSoriso satranzito gadazidvebi<br />

(muxlebi 262 da 263);<br />

- narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa da maT analogTa<br />

samarTalsawinaaRmdego miTviseba an gamoZalva (muxli 264);<br />

- akrZaluli narkotikuli nivTierebebis Semcvel mcenareTa<br />

ukanono Tesva, moyvana an kultivireba (muxli 265);<br />

- narkotikul nivTierebaTa, maT analogTa da a.S. ukanono<br />

warmoebisaTvis saidumlo laboratoriebis mowyoba (muxli<br />

266);<br />

- narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa damzadebis,<br />

warmoebis, SeZenis, aRricxvis, gacemis, Senaxvis, gadazidvis,<br />

gadagzavnis, gatanis an Semotanis wesebis darRveva (muxlebi<br />

269 da 270);<br />

- dayolieba narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa da maT<br />

analogTa moxmarebaze (muxli 272);<br />

- ukanono narkotikul nivTierebaTa, maT analogTa an /da<br />

prekursorTa mcire raodenobiT damzadeba, SeZena an/da piradi<br />

miznebisaTvis moxmareba eqimis daniSnulebis gareSe, Cadenili<br />

analogiuri qmedebisaTvis administraciuli sasjelis<br />

dakisrebis Semdeg (muxli 273) da sxv.<br />

281. saqarTvelo aris Semdeg Sesabamis saerTaSoriso dokumentTa<br />

monawile:<br />

- konvencia narkotikul saSualebaTa da fsiqotropul<br />

nivTierebaTa ukanono brunvis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb<br />

(saqarTvelosaTvis ZalaSi Sesulia 1998 w. 8 aprils);<br />

- konvencia fsiqotropul nivTierebaTa Sesaxeb<br />

(saqarTvelosaTvis ZalaSi Sesulia 1998 w. 8 aprils);<br />

- erTiani konvencia narkotikul nivTierebaTa Sesaxeb<br />

(ratificirebulia 2000 w. 23 Tebervals).<br />

72


282. saqarTveloSi funqcionirebas ganagrZoben struqturebi,<br />

romelTa daniSnulebaa ganixilon narkotikebTan dakavSirebuli,<br />

<strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveladi moxsenebis 304-306 paragrafebSi<br />

dafiqsirebuli problemebi.<br />

283. qvemoT moyvanilia saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />

mier warmodgenili monacemebi arasrulwlovanTa Sesaxeb,<br />

romlebmac saangariSo periodSi Caidines narkotikebTan<br />

dakavSirebuli danaSaulebani:<br />

- 1998 weli – registrirebulia aseTi tipis 7 faqti (5 - ukanono<br />

moxmareba da 2 - narkotikebis ukanono Senaxva);<br />

- 1999 weli – registrirebulia 12 faqti (5 - ukanono moxmareba<br />

da 7 - narkotikebis ukanono Senaxva);<br />

- 2000 weli – registrirebulia 11 faqti (3 - ukanono moxmareba,<br />

7 - ukanono Senaxva da 1 - narkotikebis ukanono gasaReba).<br />

284. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi saWirod migvaCnia xazi<br />

gavusvaT, rom saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 18 seqtembris<br />

#412 brZanebulebis Sesabamisad ganaTlebis saministros mier<br />

ganisazRvra skolebSi da sxva saswavlo dawesebulebebSi Tambaqos<br />

mowevis profilaqtikisa da cxovrebis janmrTeli wesis<br />

danergvisaken mimarTuli sagangebo RonisZiebani.<br />

amJamad es gansaxorcieleblad SemoTavazebuli RonisZiebani<br />

dayvanilia yovel saswavlo dawesebulebamde da tardeba muSaoba<br />

maTi praqtikuli realizaciis mizniT.<br />

3. seqsualuri eqspluatacia da seqsualuri xelyofa<br />

(muxli 34)<br />

285. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 66 da 67) komitetma<br />

rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos zomebi<br />

winamdebare muxliT mocul sferoSi Seqmnili situaciis<br />

Sesaswavlad, bavSvTa seqsualuri eqspluataciis, bavSvebiT<br />

vaWrobis, trefikingis da bavSvTa seqsualuri eqspluataciis mizniT<br />

gatacebis winaaRmdeg brZolis zomebis (movla-patronobis da<br />

reabilitaciis CaTvliT), politikis da kanonmdeblobis SemuSavebis<br />

mizniT.<br />

286. komitetis am rekomendacisTan dakavSirebiT saWiroa aRvniSnoT,<br />

rom saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis XXII Tavi –<br />

“pirovnebis sqesobrivi Tavisuflebisa da sqesobrivi<br />

xelSeuxleblobis winaaRmdeg Cadenili danaSaulebani”<br />

iTvaliswinebs <strong>bavSvis</strong> dacvas seqsualuri eqspluataciis sxvadasxva<br />

formebisagan, kerZod:<br />

- muxli 137, punqti 35, arasrulwlovanis gaupatiureba;<br />

- muxli 137, punqti 4 – 14 welze naklebi asakis piris<br />

gaupatiureba;<br />

73


- muxli 138, punqti 4, seqsualuri xasiaTis ZaldatanebiTi<br />

moqmedebebi, Cadenili 14 welze naklebi asakis piris mimarT;<br />

- muxli 140, sqesobrivi urTierToba 16 welze naklebi asakis<br />

pirTan an mis mimarT ganxorcielebuli seqsualuri xasiaTis<br />

sxva moqmedebebi;<br />

- muxli 141, garyvnili moqmedebebi 16 wlis asaks armiRweuli<br />

piris mimarT.<br />

287. garda amisa, sisxlis samarTlis kodeqsi iTvaliswinebs<br />

sanqciebs arasrulwlovanis prostituciaSi an seqsualuri<br />

garyvnilebis sxva formebSi CaTrevisaTvis (muxli 171, nawili<br />

pirveli).<br />

288. qaliSvilTa seqsualuri eqspluataciis sakiTxTan dakavSirebiT<br />

unda movixsenioT saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT 2000<br />

wlis TebervalSi damtkicebuli iseTi dokumenti, rogoricaa<br />

“qalebis mimarT ZaladobasTan brZolis gegma 2000-2002 wlebis<br />

periodisaTvis”. am dokumentis specialuri Tavi eZRvneba<br />

seqsualuri eqspluataciisa da trefikingis Tavidan acilebasa da<br />

aRmofxvras. dawvrilebiTi informacia qalebis mimarT<br />

ZaladobasTan brZolis Taobaze mocemulia “CEDAW”-is Sesaxeb<br />

saqarTvelos me-2 periodul moxsenebaSi.<br />

289. saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sistemaSi<br />

funqcionirebs arasrulwlovanTa, axalgazrdaTa da studentTa<br />

Soris damnaSaveobasTan brZolis sammarTvelo, romlis<br />

kompetenciaSi Sedis bavSvTa seqsualuri eqspluataciisa da<br />

xelyofis sakiTxebic. saqarTvelos regionebSi amgvari sakiTxebiT<br />

dakavebuli arian saministros adgilobrivi samsaxurebi.<br />

290. Sinagan saqmeTa saministros monacemebiT, saangariSo periodSi<br />

adgili hqonda arasrulwlovanebis seqsualuri xelyofis faqtebs.<br />

1998 wels gaupatiurebuli iyo 14-17 wlis asakis 9 arasrulwlovani;<br />

kidev 2 arasrulwlovani (13 da 10 wlis) garyvnili moqmedebebis<br />

msxverpli Seiqna. 1999 wels gaupatiurebuli iyo 14-17 wlis asakis 6<br />

arasrulwlovani; sami arasrulwlovani (8, 9 da 12 wlis) garyvnili<br />

moqmedebebis msxverpli gaxda. 2000 wels gaupatiurebulia 12-17<br />

wlis asakis 9 arasrulwlovani, 6-15 wlis asakis 5 arasrulwlovani<br />

garyvnil moqmedebaTa msxverpli Seiqna. garda amisa, saangariSo<br />

periodSi adgili hqonda Zaladobis gamoyenebiT mamaTmavlobis 11<br />

faqts. amgvari Zaladobis msxverplni gaxdnen 6-dan 17 wlamde asakis<br />

bavSvebi (1998 w. – 1, 1999 w. – 5 da 2000 w. –5 faqti).<br />

291. im faqtidan gamomdinare, rom arasrulwlovanTa mimarT<br />

seqsualuri Zaladobisa da eqspluataciis msxverplni metwilad<br />

qaliSvilebi xdebian, gansakuTrebul mniSvnelobas iZens<br />

qalebisadmi agresuli damokidebulebis winaaRmdeg brZolis<br />

zemoTxsenebuli gegmis im nawilis realizacia, romelic<br />

iTvaliswinebs Zaladobis msxverplTa dacvisa da maTTvis<br />

74


samedicino, fsiqologiuri da sxva daxmarebis gawevis programebis<br />

SemuSavebas.<br />

292. naTqvams unda davumatoT, rom sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

Tanaxmad, danaSauls warmoadgens iseTi moqmedebebi, rogoricaa<br />

prostituciis, garyvnilebis budis mowyoba an mepatroneoba (muxli<br />

254), agreTve pornografiuli masalebis an nivTebis ukanono<br />

damzadeba da gavrceleba. kodeqsis miTiTebuli muxlebi<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania <strong>konvenciis</strong> 34-e muxlis (b) da (g)<br />

paragrafebis konteqstSi, vinaidan isini bariers aRmarTaven bavSvTa<br />

seqsualur eqspluataciis Sesakaveblad.<br />

4. vaWroba, kontrabanda da gataceba (muxli 35)<br />

293. sisxlis samarTlis axali kodeqsis Tanaxmad, Tavisuflebis<br />

ukanono aRkveTa arasrulwlovanTa mimarT miiCneva am tipis<br />

danaSaulis damamZimebel garemoebad (muxli 143, punqti 2v). amave<br />

muxlis “e” punqti kriminalad cnobs Tavisuflebis ukanono<br />

aRkveTas dazaralebulis sazRvargareT gayvanis mizniT, rac<br />

agreTve warmoadgens danaSaulis damamZimebel garemoebas. zemoT<br />

moyvanili iyo sisxlis samarTlis kodeqsis muxli 172, romelic<br />

iTvaliswinebs sasjels arasrulwlovanebiT vaWrobisaTvis. aqedan<br />

gamomdinare, SeiZleba imis konstatireba, rom sisxlis samarTlis<br />

kanonmdebloba kriminalad cnobs <strong>konvenciis</strong> am muxliT<br />

gaTvaliswinebul yvela qmedebas, rac savsebiT eTanxmeba TviT<br />

<strong>konvenciis</strong> moTxovnebs.<br />

d. bavSvebi, romlebic miekuTvnebian erovnul umciresobebs (muxli<br />

30)<br />

294. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi upirveles yovlisa<br />

unda aRvniSnoT, rom umciresobaTa uflebis ganxorcielebis<br />

konstituciuri garantiebi, romelTa Sesaxeb naTqvamia pirveli<br />

moxsenebis 314-e paragrafSi, inarCunebs Zalas da ar Secvlila.<br />

295. saangariSo periodSi saqarTvelo SeuerTda konvencias<br />

rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb (1999<br />

wlis ivnisi) da warudgina Sesabamis saxelSekrulebo organos<br />

pirveli moxseneba misi ganxorcielebis Sesaxeb (ix. zemoT). CERD-is<br />

Sesaxeb pirveli moxsenebis masalebi Seicavs, dawvrilebiT<br />

informacias saqarTveloSi umciresobebis uflebebis realizaciis<br />

sakanonmdeblo da praqtikuli aspeqtebis Sesaxeb, ris gamoc<br />

mizanSewonilad migvaCnia komitetis yuradReba mTlianad miTiTebul<br />

moxsenebas mivapyroT.<br />

75


296. garda amisa, unda mivuTiToT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos<br />

meore perioduli moxseneba, romlis 27-e muxlis komentarebi<br />

Seicavs monacemebs umciresobebis <strong>uflebaTa</strong> uzrunvelyofis Sesaxeb<br />

(par. 575-600).<br />

297. winamdebare moxsenebaSi zemoT moyvanilia informacia<br />

umciresobis warmomadgeneli bavSvebis saskolo ganaTlebis Sesaxeb.<br />

298. aucilebelia aRvniSnoT, rom 2000 wlis ianvarSi saqarTvelom<br />

xeli moawera evrosabWos konvencias erovnul umciresobaTa dacvis<br />

Sesaxeb. es dokumenti eqvemdebareba ratificirebas qveynis<br />

parlamentis mier.<br />

299. amJamad qveyanaSi intensiuri debatebi imarTeba umciresobaTa<br />

uflebebis konstituciuri garantiebis maregulirebeli kanonis an<br />

kanonebis miRebis Taobaze.<br />

danarTi<br />

National Report on Follow–up to the World Summit for Children, <strong>Georgia</strong>.<br />

December,2000 (inglisur enaze).<br />

saqarTveloSi <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb gaeros <strong>konvenciis</strong><br />

<strong>ganxorcieleba</strong> (qarTul enaze).<br />

76

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!