bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba ... - UNICEF Georgia
bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba ... - UNICEF Georgia
bavSvis uflebaTa konvenciis ganxorcieleba ... - UNICEF Georgia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
avSvis <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong><br />
meore perioduli moxseneba<br />
saqarTvelo<br />
Sesavali-------------------------------------------------------------------------------------------------------------3<br />
I ganxorcielebis zogadi principebi 6<br />
II <strong>bavSvis</strong> cneba 14<br />
III zogadi principebi 15<br />
a. diskriminaciis dauSvebloba (muxli 2) 15<br />
b. <strong>bavSvis</strong> interesebis dacvis ukeT uzrunvelyofa (muxli3) 18<br />
g. sicocxlis SenarCunebisa da pirovnebis ganviTarebis<br />
ufleba (muxli 6)<br />
19<br />
d. <strong>bavSvis</strong> Sexedulebebis pativiscema (muxli 12) 20<br />
IV samoqalaqo uflebebi da Tavisuflebani 21<br />
a. saxeli da erovneba (moqalaqeoba) (muxli 7) 21<br />
b. individualobis SenarCuneba (muxli 8) 22<br />
g. azris gamoxatvis Tavisufleba (muxli 13) 23<br />
d. informaciis xelmisawvdomoba (muxli 17) 23<br />
e. azris, sindisisa da religiis Tavisufleba (muxli14) 24<br />
v. asociaciaTa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisufleba (muxli15) 25<br />
z. piradi cxovrebis xelSeuxebloba (muxli 16) 27<br />
T. <strong>bavSvis</strong> ufleba, ar gaxdes wamebis, sastiki, araadamianuri an 25<br />
Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis msxverpli (muxli37,1)<br />
V ojaxuri garemo da alternatiuli movla 28<br />
a. mSobliuri aRzrda (muxli5) 28<br />
b. mSobelTa pasuxismgebloba ( (muxli 18.1-2) 29<br />
g. mSoblTagan gancalkaveba (muxli 9) 29<br />
d. ojaxebis gamTlianeba (muxli 10) 30<br />
e. <strong>bavSvis</strong> rCenis aRdgena (muxli 27,4) 31<br />
v. ojaxur garemos moklebuli bavSvebi (muxli 20) 31<br />
z. Svilad ayvana (muxli 21) 34<br />
T. ukanono gadaadgileba da gataceba (muxli 11) 36<br />
i. Seuracxmyofeli da ugulebelmyofeli mopyroba (muxli 19), 37<br />
<strong>bavSvis</strong> fizikuri da fsiqologiuri reabilitaciisa da<br />
socialuri reintegraciis CaTvliT (muxli 39) 39<br />
k. meurveobaSi myofi <strong>bavSvis</strong> mdgomareobis perioduli<br />
Sefaseba (muxli 25) 39<br />
VI jandacva da socialuri uzrunvelyofa 39<br />
a. sicocxlis SenarCuneba da pirovnebis ganviTareba (muxli 6.2) 39<br />
b. invalidi bavSvebi (muxli 23) 40<br />
g. janmrTeloba da jandacva (muxli 24) 42<br />
d. socialuri dacva, bavSvTa movla-patronobis samsaxurebi<br />
da dawesebulebebi (muxli 26 da 18.3) 50<br />
e. cxovrebis done (muxli 27.1-3) 51<br />
VII ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli saqmianoba 56<br />
1
a. ganaTleba, profesiuli ganaTlebis CaTvliT da damrigebloba<br />
(muxli28) 56<br />
b. Tavisufali dro, dasveneba da kulturuli cxovreba (muxli 31) 62<br />
VIII dacvis specialuri zomebi 64<br />
a. bavSvebi sagangebo situaciebSi 64<br />
1. ltolvili bavSvebi (muxli 220) 64<br />
2. bavSvebi da SeiaraRebuli konfliqtebi 66<br />
b. bavSvebi kanonTan konfliqtSi 68<br />
1. samarTlebrivi zomebi kanonis damrRvev arasrulwlovanTa<br />
mimarT (muxli 40) 68<br />
2. TavisuflebaaRkveTili bavSvebi, patimrobis, dakavebisa 69<br />
da cixeSi moTavsebis CaTvliT (muxli 37 v-d)<br />
g. bavSvebi eqspluataciis situaciaSi 71<br />
1. bavSvTa ekonomikuri eqspluatacia, bavSvTa Sromis CaTvliT<br />
(muxli 32) 71<br />
2. narkotikul nivTierebaTa ukanono moxmareba (muxli 33) 71<br />
3. seqsualuri eqspluatacia da seqsualuri xelyofa (muxli 34) 73<br />
4. vaWroba, kontrabanda da gataceba (muxli 35) 75<br />
d. bavSvebi, romlebic erovnul umciresobas miekuTvnebian(muxli30) 75<br />
danarTi 75<br />
2
Sesavali<br />
1. winamdebare dokumenti warmoadgens saqarTvelos meore<br />
periodul moxsenebas, romelic momzadda <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />
Sesaxeb gaeros <strong>konvenciis</strong> (SemdegSi - <strong>konvenciis</strong>) 44-e muxlis<br />
1-3 paragrafebis Sesabamisad da asaxavs misi debulebebis<br />
faqtobriv <strong>ganxorcieleba</strong>s monawile saxelmwifos mier.<br />
moxseneba moicavs 1998-2000 wlebis periods.<br />
2. saqarTvelo 1994 wlis ivnisSi SeuerTda konvencias da 1998<br />
wlis ianvarSi bavSvTa uflebebis komitets warudgina I<br />
moxseneba mocemuli dokumentis debulebaTa Sesrulebis<br />
Sesaxeb (CRC/C/41/ADD. 4/Rev.1). 2000 wlis aprilSi, moxsenebis<br />
momzadebis da ganxilvis periodSi, saqarTvelom werilobiTi<br />
pasuxebi waradgina bavSvTa uflebebis komitetis mier dasmul<br />
SekiTxvebze (CRC/C/Q/GEO/1). moxsenebis ganxilva Sedga 2000<br />
wlis maisSi (ix. dokumenti CRC/C/SR. 619,620). misi Sedegebis<br />
mixedviT gaeros <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> komitetma Camoayaliba<br />
daskvniTi SeniSvnebi (CRC/C/15/EDD. 124), romelTa Semcveli<br />
teqstic gadaeca saqarTvelos mTavrobas.<br />
3. <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> Sesrulebis Sesaxeb meore<br />
perioduli moxsenebaSi ganxorcielebulia imis warmoCenis<br />
cda, Tu rogor da ramdenad moxerxda am SeniSvnebis<br />
gaTvaliswineba.<br />
4. amasTanave, saqarTvelos mTavrobas mniSvnelovnad miaCnia<br />
gaeros bavSvTa uflebebis komitetis yuradReba miapyros im<br />
faqts, rom pirveli moxsenebis ganxilvas, SeniSvnaTa miRebasa<br />
da meore perioduli moxsenebis wardgenas Soris weliwadze<br />
odnav meti droa gasuli. aseTi mokle periodis manZilze<br />
naklebad mosalodneli iyo kardinaluri nabijebis gadadgma<br />
komitetis rekomendaciaTa Sesasruleblad. aRniSnuli yvelaze<br />
metad exeba zomebs, romelTa <strong>ganxorcieleba</strong>c moiTxovs<br />
finansur resursebs.<br />
5. <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli moxseneba<br />
momzadebulia adamianis <strong>uflebaTa</strong> dacvis samsaxuris mier,<br />
romelsac xelmZRvanelobs qveynis erovnuli uSiSroebis<br />
sabWos mdivnis moadgile. 2000 wlis ianvridan zemoxsenebul<br />
samsaxurs evaleba moamzados adamianis <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb<br />
saerTaSoriso dokumentebis implementaciis amsaxveli yvela<br />
3
is samTavrobo moxseneba, romelic eqvemdebareba Sesabamis<br />
saxelSekrulebo organoebSi wardgenas.<br />
6. moxsenebaSi moyvanili faqtobrivi informacia mowodebulia<br />
Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis, ganaTlebis,<br />
Sinagan saqmeTa, ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis,<br />
ltolvilTa dasaqmebisa da gansaxlebis, iusticiis, sagareo<br />
saqmeTa saministroebisa da saqarTvelos statistikis<br />
saxelmwifo departamentis mier.<br />
7. bavSvTa uflebebis komitetis rekomendaciebis Sesabamisad<br />
(paragrafi 70) saqarTvelos mTavrobis mier gadadgmulia<br />
garkveuli nabijebi pirveli moxsenebisa da komitetis<br />
daskvniTi SeniSvnebis gamoqveynebisaTvis. erovnuli<br />
uSiSroebis sabWos sxdomaze, saqarTvelos prezidentis<br />
TavmjdomareobiT, mosmenili iqna pirveli moxsenebis<br />
ganxilvaSi monawile saqarTvelos delegaciis meTauris<br />
informacia. ganxilvis Sedegad saqarTvelos prezidentma<br />
aucileblad miiCnia konvenciasTan da misi debulebebis Cvens<br />
qveyanaSi realizaciasTan dakavSirebuli yvela masalis<br />
gamoqveyneba.<br />
8. gamomdinare qveyanaSi arsebuli mZime ekonomikuri situaciidan,<br />
romelmac Zlier SezRuda amgvari publikaciebis sabiujeto<br />
dafinansebis SesaZlebloba, saqarTvelos mxarem<br />
daxmarebisaTvis mimarTa <strong>UNICEF</strong>-s. fondis meSveobiT 2000<br />
wlis dekemberSi qarTul enaze gamoqveynebuli iqna krebuli<br />
`gaeros <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong><br />
saqarTveloSi ~ (tiraJi 1000 egzemplari). igi moicavs Semdeg<br />
masalebs: <strong>konvenciis</strong> teqsts, saqarTvelos pirvel moxsenebas<br />
<strong>konvenciis</strong> Sesaxeb, saqarTvelos arasamTavrobo<br />
organizaciebis mier momzadebul alternatiul moxsenebas,<br />
bavSvTa uflebebis komitetis SekiTxvaTa nusxas,<br />
saqarTvelos mxaris werilobiT pasuxebs, saqarTvelos<br />
delegaciis meTauris prezentaciul gamosvlas moxsenebis<br />
ganxilvaze, komitetis daskvniT SeniSvnebs. winamdebare<br />
moxsenebas erTvis am krebulis egzemplari. agreTve unda<br />
aRiniSnos, rom qarTul mxaresTan TanamSromlobiT gaeros<br />
bavSvTa fondis mier <strong>konvenciis</strong> teqstis pirveli avTenturi<br />
gamocema qarTul enaze jer kidev 1999 wlis oqtomberSi<br />
ganxorcielda.<br />
9. 2000 wlis dekemberSi gamoqveynda kidev erTi metad<br />
mniSvnelovani dokumenti: "qalebi da bavSvebi saqarTveloSi -<br />
situaciuri analizi". es dokumenti gaeros bavSvTa fondsa da<br />
saqarTvelos mTavrobas Soris nayofieri TanamSromlobis<br />
4
kidev erTi TvalsaCino dadasturebaa. igi warmoadgens<br />
mcdelobas, yovelmxriv iqnes Seswavlili saqarTveloSi<br />
qalTa da bavSvTa janmrTelobis, sicocxlisunarianobis da<br />
ganviTarebis sferoSi arsebuli tendenciebi. amasTan, swored<br />
<strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> konvencia iqca Cvens qveyanaSi bavSvTa<br />
mdgomareobis Sefasebis sazomad. dokumentSi mocemuli<br />
analizi warmoadgens qalebisa da bavSvebis mdgomareobis<br />
gaumjobesebisaken mimarTul RonisZiebaTa dagegmvis<br />
sakmarisad myar safuZvels.<br />
10. rogorc cnobilia, 2000 wlis ianvarSi gaeros generalurma<br />
mdivanma yvela wevr saxelmwifos Seaxsena maTi valdebuleba,<br />
Seafason sakuTar qveynebSi bavSvebisadmi miZRvnili msoflio<br />
samitis dasrulebis Semdeg miRweuli progresi da<br />
informacia miawodon gaeros qmedebaTa gegmis Sesrulebis<br />
Sesaxeb. gaeros wevri qveynebis mier momzadebuli moxsenebebis<br />
safuZvelze gaeros generaluri mdivani moxsenebas gaakeTebs<br />
gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri asambleis<br />
specialur sesiaze, romelic mieZRvneba bavSvTa msoflio<br />
samitis Sedegebis Sejamebas.<br />
11. saerTaSoriso valdebulebebis Sesrulebis mizniT<br />
saqarTveloSi Seiqmna konvenciaSi gamokveTil ZiriTad<br />
problemebze momuSave oTxi Tematuri jgufisagan Semdgari<br />
mosamzadebeli komiteti. es problemebia: bavSvTa sicocxlis<br />
gadarCenaze zrunva, bavSvTa ganviTareba, dacva da<br />
monawileobis ufleba, romelic bavSvebs aqvT miniWebuli.<br />
TiToeul jgufSi Sevidnen bavSvTa problemebiT dakavebuli<br />
sxvadasxva struqturebis warmomadgenlebi.<br />
12. moxsenebis momzadebisas tardeboda konsultaciebi rogorc<br />
samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebTan, aseve Tavad<br />
bavSvebTan. mniSvnelovani wvlili xsenebuli dokumentis<br />
teqstis damuSavebaSi Seitana "<strong>UNICEF</strong>"-mac, romelic Sedioda<br />
mosamzadebel komitetSi. 2000 wlis dekemberSi "erovnuli<br />
moxseneba bavSvTa msoflio samitis Sedegebis Sesaxeb,<br />
saqarTvelo" wardgenili iyo gaeroSi. moxsenebis teqsti<br />
inglisur enaze Tan erTvis winamdebare moxsenebas. masSi<br />
moyvanili monacemebi warmoadgens informaciis damatebiT<br />
wyaros <strong>konvenciis</strong> sakiTxebze.<br />
13. 1999 wlis aprilSi saqarTvelo amierkavkasiis saxelmwifoTa<br />
Soris pirveli gaxda evropis sabWos sruluflebiani wevri. es<br />
faqti warmoadgens evropuli sazogadoebis mier saqarTveloSi<br />
samarTlebrivi saxelmwifos mSeneblobaSi miRweuli<br />
5
progresis aRiarebas. amasTan erTad, izrdeba qarTuli<br />
saxelmwifos pasuxismgebloba adamianis <strong>uflebaTa</strong> aRiarebis,<br />
dacvisa da ganxorcielebis saqmeSi. saqarTvelom valdebuleba<br />
ikisra evropis sabWoSi Sesvlis dRidan erTi wlis<br />
ganmavlobaSi SeuerTdes konvencias adamianis uflebebisa da<br />
Tavisuflebebis dacvis Sesaxeb (xelmowerilia evrosabWoSi<br />
gawevrianebis dros). aRniSnuli <strong>konvenciis</strong> farglebSi Cvenma<br />
qveyanam cno adamianis <strong>uflebaTa</strong> evropuli sasamarTlos<br />
iurisdiqcia.<br />
14. saangariSo periodSi saqarTvelo SeuerTda gaeros kidev erT<br />
dokuments adamianis uflebebis Sesaxeb - konvencias rasobrivi<br />
diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb (1999w.<br />
ivnisi). Sesabamis saxelSekrulebo organoSi wardgenilia<br />
pirveladi moxseneba saqarTvelos mier aRniSnuli <strong>konvenciis</strong><br />
moTxovnebis Sesrulebis Sesaxeb. moxseneba ganxiluli iqna<br />
rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis<br />
komitetis mier 2001wlis martSi. komitetma ukve gadasca<br />
qarTul mxares Tavisi daskvniTi SeniSvnebi.<br />
I. ganxorcielebis zogadi principebi<br />
15. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 10 da 11) bavSvTa<br />
uflebebis komitetma (SemdegSi - komitetma) saqarTvelos<br />
misca rekomendaciebi gadasinjos Tavisi kanonmdebloba<br />
konvenciasTan ufro meti Sesabamisobis uzrunvelyofis<br />
mizniT da warudginos parlaments winadadebebi Sesabamisi<br />
zomebis miRebis Taobaze. saqarTvelos, rogorc monawile<br />
qveyanas, SesTavazes ganixilos bavSvTa interesebis<br />
gamomxatveli yovlismomcveli kodeqsis miRebis SesaZlebloba.<br />
16. komitetis rekomendaciebis gaTvaliswinebiT 2000 wlis<br />
dekemberSi farTo sazogadoebas waredgina dokumenti<br />
saxelwodebiT "saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisoba<br />
gaeros konvenciasTan <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb". mocemuli<br />
gamokvleva momzadda saqarTvelos parlamentis mrCeveleqspertTa<br />
damoukidebeli sabWos mier. aRniSnuli proeqtis<br />
realizaciisas, romelic mimdinareobda "Unisef"-is mxardaWeriT,<br />
Seswavlili iqna saqarTveloSi moqmedi aTasamde<br />
samarTlebrivi aqti <strong>konvenciis</strong> debulebebTan maTi<br />
Sesabamisobis TvalsazrisiT. gamokvlevis avtorebis mier aseve<br />
SemoTavazebuli iyo konkretuli zomebi saqarTvelos<br />
kanonmdeblobisa da <strong>konvenciis</strong> harmonizaciis misaRwevad.<br />
6
dokumenti "saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisoba<br />
konvenciasTan" gadaeca parlamentis Sesabamis struqturebs<br />
(kerZod, dedaTa da bavSvTa saqmeebis qvekomitets) da agreTve<br />
sxva dainteresebul samTavrobo da arasamTavrobo<br />
organizaciebs.<br />
17. amJamad adamianis <strong>uflebaTa</strong>, moqalaqeTa peticiebisa da<br />
samoqalaqo sazogadoebis mSeneblobis komitetSi<br />
damoukidebeli ucxoeli eqspertebis monawileobiT<br />
mimdinareobs muSaoba <strong>bavSvis</strong> uflebebis Sesaxeb<br />
sakanonmdeblo aqtis mosamzadeblad. es procesi jer dawyebiT<br />
stadiaSia, magram cxadia, rom swored konvencia warmoadgens<br />
kanonmdeblobis konceptualur safuZvels. aRsaniSnavia, rom<br />
<strong>bavSvis</strong> interesebi ukve asaxulia saqarTvelos<br />
kanonmdeblobaSi, rasac adasturebs Cveni qveynis pirveli<br />
moxseneba. magram saqarTvelos xelmZRvaneloba acnobierebs,<br />
rom gasakeTebeli ufro metia, risi gamoxatulebac aris<br />
Tundac misaRebad wardgenili kanonproeqti.<br />
18. mocemul konteqstSi mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT, rom<br />
bavSvTa problemebiT dakavebuli saxelmwifo struqturebis<br />
warmomadgenlebs SesaZlebloba miecaT kidev erTxel naTlad<br />
gaeazrebinaT <strong>konvenciis</strong> debulebebi im seminaris<br />
msvlelobisas, romelic eZRvneboda Temas - "<strong>bavSvis</strong><br />
<strong>uflebaTa</strong> <strong>konvenciis</strong> <strong>ganxorcieleba</strong> saqarTveloSi".<br />
19. seminari Catarda 2000 wlis noemberSi. mis organizebaSi<br />
monawileoba miiRo "<strong>UNICEF</strong>"-ma, romelmac seminaris<br />
Casatareblad moiwvia bavSvTa uflebebis aRiarebuli eqsperti<br />
peter niueli (didi britaneTi). seminaris msvlelobisas<br />
ganxiluli iqna bavSvTa uflebebTan dakavSirebuli<br />
problemebis farTo wre. seminaris monawileebi mividnen<br />
daskvnamde, rom aucilebelia Sesabamisi Sida normatiuli<br />
aqtis SemuSaveba.<br />
20. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 12 da 13) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos dasaxos <strong>konvenciis</strong><br />
ganxorcielebisaTvis aucilebel RonisZiebaTa gegma da<br />
yuradReba gaamaxvilos seqtorTaSorisi TanamSromlobisa da<br />
koordinaciis sakiTxebze.<br />
21. am TvalsazrisiT aRsaniSnavia saqarTvelos prezidentis mier<br />
20001 wlis 10 marts gamocemuli gankarguleba #189 "bavSvTa<br />
dacvisaken mimarTul RonisZiebaTa erTiani erovnuli<br />
programis SemmuSavebeli saxelmwifo komisiis Seqmnis Sesaxeb".<br />
7
gankargulebaSi naTqvamia, rom amgvari programis SemuSavebis<br />
aucilebloba ganpirobebulia "bavSvTa dacvis saqmisadmi<br />
saxelmwifo midgomis garkveuli deficitiT da rom bavSvebze<br />
zrunva Seadgens ramdenime saxelmwifo uwyebis kompetencias".<br />
amitomac Zalze mniSvnelovania "ganvsazRvroT moqmedebaTa<br />
Sesabamisi strategia bavSvTa problemebis gadaWris mizniT".<br />
22. zemoTxsenebul komisias saTaveSi udgas piradad saqarTvelos<br />
prezidenti. misi wevrebi arian maRali rangis Tanamdebobis<br />
pirebi rogorc sakanonmdeblo, aseve aRmasrulebeli<br />
xelisuflebidan, arasamTavrobo organizaciebisa da<br />
samRvdeloebis warmomadgenlebi da amierkavkasiis qveynebSi<br />
gaeros bavSvTa fondis warmomadgeneli. gankargulebis<br />
Tanaxmad saxelmwifo komisias daevala:<br />
- 2001 wlis bolomde SeimuSavos da warmoadginos 2002-2003<br />
wlebis periodSi bavSvebisaTvis daxmarebis gawevis erTiani<br />
erovnuli programa;<br />
- dadgenili wesiT, etapobrivad iqnes uzrunvelyofili<br />
bavSvTa dacvasTan dakavSirebuli saqarTvelos<br />
kanonmdeblobis Sesabamisoba saerTaSoriso konvenciasTan.<br />
23. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 14 da 15) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifo aqtiurad imuSaos<br />
monacemTa Sekrebis iseTi sistemis Seqmnaze, romelic srulad<br />
moicavs konvenciiT gaTvaliswinebul yvela sferos.<br />
24. saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentis<br />
informaciiT, qveyanaSi bavSvTa mdgomareobis Sesaxeb<br />
statistikuri monacemebis Sekreba ZiriTadad xorcieldeba<br />
demografiuli dakvirvebebis analizisa da saojaxo<br />
meurneobis Seswavlis gziT, iseve rogorc Sesabamisi uwyebebis<br />
(Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis, ganaTlebis,<br />
Sinagan saqmeTa saministroebi) angariSebis safuZvelze.<br />
dakvirvebebis da Seswavlis Sedegad mopovebuli masalebi<br />
saSualebas iZleva miRebuli iqnes dezagregirebuli<br />
informacia, maSin, rodesac uwyebaTa angariSebis safuZvelze<br />
es ar miiCneva SesaZleblad. aRsaniSnavia, rom demografiuli<br />
monacemebis Sekrebas, damuSavebas da, Sesabamisad, am sferoSi<br />
mimdinare procesebis obieqtur analizs mniSvnelovnad<br />
aferxebs moqalaqeTa mdgomareobis aRricxvaSi arsebuli<br />
naklovanebebi, agreTve is, rom saqarTveloSi jer kidev ar<br />
Catarebula mosaxleobis sayovelTao aRwera.<br />
25. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxlebi 16 da 17) komitetma,<br />
monawile saxelmwifos rekomendacia misca miRebuli iqnes<br />
8
zomebi, raTa saCivris Setanis damoukidebeli meqanizmi<br />
advilad xelmisawvdomi da keTilganwyobili iyos bavSvebis<br />
mimarT. komitetis rekomendaciebi aseve iTvaliswinebs<br />
monawile saxelmwifos mier saxalxo damcvelis aparatis da<br />
ombudsmenis regionuli warmomadgenlebis institutis<br />
adekvaturi sabiujeto dafinansebis uzrunvelyofas.<br />
26. saqarTvelos saxalxo damcvelis ofisis reorganizaciis<br />
farglebSi, romelic amJamad mimdinareobs "<strong>UNICEF</strong>" -is<br />
aqtiuri finansuri mxardaWeriT, iqmneba bavSvTa uflebebis<br />
centric. axali centris prezentacia daniSnulia mimdinare<br />
wlis ivnisisaTvis. centris amocanebSi Seva bavSvTa uflebebis<br />
<strong>ganxorcieleba</strong>sTan dakavSirebuli problemebis farTo<br />
speqtris gadaWra. gaTvaliswinebulia mosaxleobis<br />
informirebis centrebis daarseba, bavSvTa uflebebis dacviT<br />
dakavebul pirTaTvis seminarebis Catareba; sociologiuri<br />
gamokvlevebis Catareba bavSvTa yvelaze mwvave problemebis<br />
gamovlenis mizniT da a.S. Tavisi kompetenciis farglebSi<br />
centri ganixilavs individualur saCivrebsac.<br />
27. saqarTvelos ombudsmenis aparatis struqturuli<br />
reorganizaciis zemoTxsenebuli gegmis Sesabamisad Seiqmneba<br />
regionuli warmomadgenlebis (ndobiT aRWurvili pirebis)<br />
instituti. maT funqciaSi Seva rogorc adgilobrivi<br />
mosaxleobis saCivrebis miReba da daxarisxeba, aseve maTi<br />
damoukideblad Seswavlac im SemTxvevaSi, Tu regionuli<br />
warmomadgenlis SesaZleblobani amis saSualebas iZleva.<br />
amasTan, regionuli warmomadgenlis nebismieri<br />
gadawyvetileba, ar miiRos saCivari, SeTanxmebuli unda iyos<br />
saxalxo damcvelis moadgilesTan - aparatis xelmZRvanelTan.<br />
28. rac Seexeba ombudsmenis aparatisaTvis gamoyofil sabiujeto<br />
Tanxebs, davimowmebT bolo drois moxsenebas adamianis<br />
uflebebis mdgomareobis Sesaxeb (2000 wlis ianvari-noemberi).<br />
moxsenebaSi saxalxo damcveli aRniSnavs, rom finansTa<br />
saministros mier SemoTavazebuli biujeti 2001 wlisaTvis<br />
sruliad arasakmarisia aucilebeli xarjebis dafarvisaTvisac<br />
ki. amis Sedegad adgili aqvs maRalkvalificiuri kadrebis<br />
gadinebas da, saerTod, warmoiSoba seriozuli problemebi.<br />
ukve zedized meore welia mxolod saxalxo damcvelis<br />
aparatisaTvis daxmarebis gawevis gaeroseuli proeqtis<br />
wyalobiT xerxdeba saWiro kompiuteruli teqnikis,<br />
literaturis SeZena, seminarebisa da treningebis Catareba da<br />
a.S. bolos ombudsmeni sinanuliT ambobs, rom "amgvari<br />
9
iujeti sruliadac ar mowmobs aRniSnuli institutisadmi<br />
saqarTvelos mTavrobisa da parlamentis mxardaWeras".<br />
29. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxli 18 da 19) komitetma<br />
rekomnedacia misca monawile saxelmwifos prioritetulad<br />
miiCnios bavSvTa socialuri da kulturuli uflebebis<br />
dacvis uzrunvelyofisaTvis gankuTvnili sabiujeto xarjebi.<br />
komitetis mier aseve rekomendebulia saWiro zomebis miReba<br />
gadasaxadebis akrefis sistemis gaumjobesebisaTvis da<br />
korufciis aRmosafxvrelad.<br />
30. komitetis zemoT miTiTebuli SeniSvnebis konteqstSi unda<br />
aRviqvaT faqti, rom <strong>konvenciis</strong> Taobaze pirveli moxsenebis<br />
ganxilvasTan dakavSirebul kiTxvebze saqarTvelos<br />
werilobiTi pasuxebi Seicavs detalur statistikur<br />
informacias socialuri sferos dafinansebis Sesaxeb.<br />
31. 1999 wlis bolos saqarTveloSi Seiqmna sagadasaxado<br />
Semosavlebis saministro, romlis SemadgenlobaSi Sevidnen<br />
sagadasaxado da sabaJo departamentebi. saministros ZiriTad<br />
amocanas warmoadgens saxelmwifo Semosavlebis zrdis<br />
uzrunvelyofa da am mimarTulebiT dabalansebuli<br />
saxelmwifo politikis gatareba. aRsaniSnavia, rom<br />
saqarTveloSi gadasaxadebis akrefis dabali done kvlav rCeba<br />
gadauWrel problemad.<br />
32. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministrois<br />
monacemebis Tanaxmad, danaxarjebi socialur saWiroebebze<br />
kvlav Seadgens saxelmwifo xarjebis mniSvnelovan wils.<br />
aRiniSneba maTi zrdis tendencia. 1996 wels socialuri<br />
danaxarjebis xvedriTma wonam (socialuri dacva, sapensio<br />
uzrunvelyofa, jandacva, ganaTleba, kultura, sporti,<br />
religia) aRniSnul periodSi Seadgina 7,6%, xolo 2000 wels<br />
ki - savaraudod 7,9%. gasul wels saxelmwifo xarjebi zemoT<br />
CamoTvlili sferoebis mixedviT Sedgenda:<br />
- socialuri dacva da uzrunvelyofa - 273,4 mln. l.<br />
- jandacva - 31,5 mln.l.<br />
- ganaTleba - 27,8 mln.l<br />
- kultura, sporti, religia - 19,1 mln.l<br />
es monacemebi motanilia gaeros MР- 6 (2) mier momzadebuli<br />
dokumentidan "Human Development Report" <strong>Georgia</strong> 2000<br />
33. am informaciis wyaroebia finansTa saministro da<br />
saqarTvelos parlamentis sabiujeto ofisi. vadarebT ra am<br />
cifrebs 1999 wlis Sesabamis maCveneblebs, SeiZleba<br />
10
davafiqsiroT, rom socialuri dacvisa da uzrunvelyofis<br />
xarjebis garda (sadac aRiniSneba garkveuli zrda) sxva<br />
sferoebis mixedviT SeimCneva xarjebis Semcireba.<br />
34. rac Seexeba korufciasTan brZolas, aRsaniSnavia, rom am<br />
mimarTulebiT mTavrobis doneze gadadgmulia rigi nabijebi.<br />
2000 wlis ivnisSi saqarTvelos prezidentma gamosca<br />
brZanebuleba "erovnuli antikorufciuli programis<br />
SemmuSavebeli jgufis Seqmnis Sesaxeb". gamoCenili<br />
moRvaweebiT dakompleqtebulma jgufma, romelsac saTaveSi<br />
udgas umaRlesi sasamarTlos Tavmjdomare, SeimuSava<br />
erovnuli antikorufciuli programis mTeli rigi saswrafo<br />
zomebis gatareba gaxda saWiro misi sruli masStabiT<br />
amoqmedebamde. amasTan dakavSirebiT 2001 wlis martSi<br />
gamoqveynda prezidentis kidev erTi brZanebuleba " zogierTi<br />
pirveli rigis antikorufciuli RonisZiebebis Sesaxeb".<br />
konkretul saministroebs, uwyebebsa da xelisuflebis<br />
adgilobriv organoebs daevalaT miiRon antikorufciuli<br />
xasiaTis konkretuli zomebi da maTi ganxorcielebis<br />
mimdinareobis Sesaxeb moaxsenon saqarTvelos saxelmwifo<br />
ministrs.<br />
35. 2001 wlis aprilSi saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT<br />
Seiqmna antikorufciuli politikis sakoordinacio sabWo,<br />
Tavad saxelmwifos meTauris TavmjdomareobiT. sabWos<br />
debulebis Tanaxmad, mis SemadgenlobaSi (12 adamiani) Sevidnen<br />
myari reputaciis mqone pirebi, romlebic sargebloben maRali<br />
avtoritetiT da sazogadoebis ndobiT. Tavisi statusiT<br />
korufciis sawinaaRmdego politikis sakoordinacio sabWo<br />
warmoadgens saqarTvelos prezidentis saTaTbiro organos.<br />
sabWos amocanebSi Sedis erovnuli RonisZiebaTa dagegmva<br />
antikorufciuli programis mixedviT da aRniSnul<br />
RonisZiebaTa ganxorcielebis koordinireba.<br />
36. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxliebi 20 da 21) komiteti<br />
monawile saxelmwifos rekomendacias aZlevs miiRos zomebi<br />
<strong>konvenciis</strong> debulebisa da principebis Sesaxeb mozrdilTa da<br />
bavSvTaTvis farTo informaciis miwodebisaTvis.<br />
37. amasTan dakavSirebiT saWiroa kidev erTxel gavusvaT xazi<br />
saqarTveloSi bavSvTa uflebebis <strong>konvenciis</strong> ganxorcielebis<br />
amsaxveli krebulis gamoqveynebis mniSvnelobas. krebuli<br />
gamoica gaeros bavSvTa fondis didi daxmarebis wyalobiT.<br />
arasamTavrobo organizaciebis mier xorcieldeba RonisZiebebi<br />
bavSvTa uflebebis Sesaxeb miznobrivi jgufebis informirebis<br />
11
gaZlierebis mizniT. raki <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb saqarTvelos<br />
pirveli moxsenebis ganxilvis momentidan mocemuli proeqtis<br />
wardgenamde SedarebiT mcire droa gasuli, naadrevia saubari<br />
saswavlo programebSi <strong>konvenciis</strong> integrirebis TvalsazrisiT<br />
raime realuri Sedegebis miRwevis Sesaxeb.<br />
38. "<strong>UNICEF</strong>"-is regionul ganyofilebasTan miRweulia SeTanxmeba<br />
imis Sesaxeb, rom mocemuli moxsenebis teqstic gaeros bavSvTa<br />
fondis TanadgomiT iqneba gamocemuli, ris Sedegadac es<br />
dokumenti xelmisawvdomi gaxdeba dainteresebul pirTaTvis.<br />
39. zemoaRniSnulidan gamomdinare, saWirod migvaCnia yuradReba<br />
gavamaxviloT instituciur gardaqmnebze, romlebic<br />
saangariSo periodSi moxda da gansakuTrebul mniSvnelobas<br />
iZens bavSvTa uflebebis uzrunvelyofis TvalsazrisiT.<br />
40. 1999 wlis saparlamento arCevnebis Semdeg mniSvnelovani<br />
cvlilebebi ganxorcielda rogorc sakanonmdeblo, ise<br />
aRmasrulebel xelisuflebaSi. parlamentis struqturaSi<br />
Seiqmna dedaTa da bavSvTa dacvis da ojaxis ganviTarebis<br />
qvekomiteti (jandacvisa da socialuri sakiTxebis komitetis<br />
farglebSi). saqarTvelos saxelmwifo kancelariis socialuri<br />
sakiTxebis samsaxurSi Seqmnilia demografiis, dedaTa da<br />
bavSvTa dacvisa da ojaxis ganviTarebis ganyofileba.<br />
aRniSnuli ganyofilebis amocanaa qalTa da bavSvTa dacvis<br />
sferoSi momuSave yvela (samTavrobo da arasamTavrobo)<br />
organizaciis moqmedebaTa koordinacia.<br />
41. janmrTelobisa da socialuri dacvisa da Sromisa da<br />
dasaqmebis saministroTa gaerTianebis Sedegad Seiqmna Sromis,<br />
janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro da man<br />
SeiTavsa im uwyebaTa mravalricxovani funqciebi, romelTa<br />
Sesaxeb saubari iyo konvenciasTan dakavSirebul pirvel<br />
moxsenebaSi.<br />
42. "sabavSvo da axalgazrduli kavSirebisaTvis saxelmwifo<br />
mxardaWeris Sesaxeb" kanonis Tanaxmad axalgazrdaTa saqmeebis<br />
saxelmwifo departamentTan Seiqmna bavSvTa da axalgazrdobis<br />
ganviTarebis fondi, romlis mizania am sakiTxebze momuSave<br />
arasamTavrobo organizaciebisaTvis daxmarebis gaweva.<br />
mozardTa da axalgazrduli arasamTavrobo gaerTianebebis<br />
dafinanseba xorcieldeba saxelmwifo biujetidan, wardgenili<br />
proeqtebis safuZvelze. gadawyvetilebas ama Tu im proeqtis<br />
dafinansebis Sesaxeb iRebs sabWo, romelic Sedgeba rogorc<br />
samTavrobo struqturebis, aseve arasamTavrobo<br />
12
organizaciebis warmomadgenlebisagan. gasul 2000 wels<br />
proeqtebis dafinansebaze gamoyofili iyo 15 aTasi lari,<br />
romlis aTviseba ver moxerxda. mimdinare wels gamoyofili<br />
Tanxa Seadgens 30 aTas lars. warmodgenili proeqtebis<br />
ganxilva daniSnulia wlis Sua periodSi.<br />
43. 1999 wlis aprilSi saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT<br />
dafuZnda sajaro samarTlis iuridiuli piri - saqarTvelos<br />
bavSvTa federacia, romelic gaxda amave saxelwodebis mqone<br />
arasamTavrobo organizaciis samarTalmemkvidre. saqarTvelos<br />
bavSvTa federaciis debulebis Tanaxmad, mis ZiriTad<br />
amocanebs warmoadgens:<br />
- saqarTveloSi bavSvebisa da mozardebis mdgomareobis<br />
yovelwliuri monitoringis <strong>ganxorcieleba</strong> da qveynis<br />
prezidentisaTvis Sesabamisi moxsenebis wardgena<br />
(axalgazrdobis saqmeTa saxelmwifo departamentTan erTad)<br />
- bavSvebisa da mozardebis Tavisufali drois gaazrebuli<br />
organizeba, Sesabamisi saprezidento programis SemuSaveba da<br />
<strong>ganxorcieleba</strong>.<br />
- sxvadasxva kategoriis socialurad daucvel bavSvebze zrunva<br />
da sxv.<br />
saqarTvelos bavSvTa federaciis saqmianobas uZRveba meurveTa<br />
sabWo, romelSic Sedian rogorc samTavrobo struqturebis, aseve<br />
"<strong>UNICEF</strong>"-isa da saerTaSoriso organizaciis "Save the Children"<br />
warmomadgenlebi, gamoCenili sazogado moRvaweebi, biznesmenebi.<br />
44. arasamTavrobo organizaciebis moRvaweobasTan dakavSirebiT<br />
aRsaniSnavia, rom Seiqmna bavSvebisaTvis da bavSvebTan<br />
momuSave arasamTavrobo organizaciebis sakoordinacio sabWo.<br />
masSi gaerTianebulia 35-mde organizacia. maTi umravlesoba<br />
Tavmoyrilia dedaqalaqSi, xolo saqarTvelos sxva regionebSi<br />
arasamTavrobo organizaciebi jer kidev sustia. saangariSo<br />
periodSi maTi moqmedeba, gansakuTrebiT individualuri<br />
uflebebis dacvis sferoSi, mniSvnelovnad gaaqtiurda.<br />
saerTod, am organizaciaTa potenciali samoqalaqo<br />
sazogadoebis Camoyalibebis saqmeSi arasakmarisad aris<br />
realizebuli.<br />
13
II <strong>bavSvis</strong> cneba<br />
45. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxli 22 da 23) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos, sakanonmdeblo<br />
wesiT daadginos sqesobrivi simwifis asaki da mSoblebis<br />
Tanxmobis gareSe samedicino daxmarebis miRebis minimaluri<br />
asaki.<br />
46. aRsaniSnavia, rom <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb gakeTebul pirvel<br />
moxsenebaSi moyvanili Sesabamisi informacia (muxlebi 27-33, 36-<br />
55) ZalaSi rCeba. rac Seexeba pirveladi moxsenebis 34-e da 35-e<br />
muxlebs, komitetis yuradRebas mivapyrobT Semdeg<br />
cvlilebebs:<br />
- sisxlis samarTlis axali kodeqsi, romlis proeqtic<br />
warmodgenilia pirvel moxsenebaSi, miRebuli iqna 1999 wlis<br />
ivlisSi da Sesulia ZalaSi;<br />
- axali sisxlis samarTlis kodeqsis Tanaxmad, aRmzrdelobiTi<br />
xasiaTis iZulebiTi zomebis ricxvs miekuTvneba: 1.<br />
gafrTxileba; 2. meTvalyureobis qveS gadacema; 3. miyenebuli<br />
zaralis anazRaurebis valdebulebis dakisreba; 4. moqmedebaTa<br />
SezRudva. 5. specialur aRmzrdelobiT an samkurnalo<br />
dawesebulebebSi moTavseba (muxli 9,par.1). kodeqsis 92-96<br />
muxlebi mkafiod gansazRvravs CamoTvlili aRmzrdelobiTi<br />
xasiaTis zomebis Sinaarss.<br />
47. garda amisa, aRsaniSnavia, rom axalma sisxlis samarTlis<br />
kodeqsma daadgina gansakuTrebiT mZime danaSaulis<br />
kriteriumebi, razec saubaria pirveli moxsenebis 33-e muxlSi.<br />
kodeqsis me-12 muxlis “k” paragrafis mixedviT. gansakuTrebiT<br />
mZimed miCneulia iseTi winaswarganzraxuli danaSaulebani,<br />
romelTa CadenisaTvis sasjelis zoma iTvaliswinebs<br />
Tavisuflebis aRkveTas 10 welze meti vadiT an Tavisuflebis<br />
uvado aRkveTas.<br />
48. aRsaniSnavia, rom sisxlis samarTlis kodeqsis 88-e muxlis<br />
Tanaxmad, gansakuTrebiT mZime danaSaulis CadenisaTvis 16-dan<br />
18 wlamde asakis piris mimarT sasjelis saxiT SeiZleba<br />
gamoyenebuli iqnes 10 welze meti vadiT, magram ara umetes 15<br />
wliT Tavisuflebis aRkveTa.<br />
49. axali sisxlis samarTlis kodeqsis Tanaxmad, sqesobrivi<br />
simwifis asakad miCneulia 16 weli. iusticiis saministros<br />
ganmartebiT, amaze msjelobis saSualebas iZleva kodeqsis<br />
14
140-e muxli, romlis mixedviTac danaSaulad iTvleba<br />
sqesobrivi kavSiris damyareba 16 welze naklebi asakis<br />
pirovnebasTan. rac Seexeba mSoblebis Tanxmobis gareSe<br />
samedicino daxmarebis miRebis asaks, aq kvlav samoqalaqo<br />
kodeqsiT dadgenili samoqalaqo qmediTunarianobis<br />
kriteriumiT unda vixelmZRvaneloT. mocemuli kriteriumiT<br />
srulwlovanebis asakad iTvleba 18 w. ufro dawvrilebiTi<br />
informacia “qmediTunarianobisa” da «marTlunarianobis»<br />
cnebebis Sesaxeb qarTuli samoqalaqo samarTalSi moipoveba<br />
meore periodul moxsenebaSi (paragrafebi 394-396 da 520).<br />
III zogadi principebi<br />
a. diskriminaciis dauSvebloba (muxli 2)<br />
50. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (muxli 25 da 26) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaqtiuros Zalisxmeva<br />
diskriminaciis dauSveblobis principis sakanonmdeblo<br />
garantiebis ganxorcielebisaTvis <strong>konvenciis</strong> meore muxlis<br />
sruli SesabamisobiT, kerZod, sxvadasxva umciresobaTa jgufebis<br />
mimarT.<br />
51. rogorc aRniSnulia mocemuli moxsenebis "SesavalSi",<br />
saangariSo periodSi saqarTvelo SeuerTda gaeros kidev erT<br />
umniSvnelovanes dokuments adamianis uflebebis Sesaxeb -<br />
konvencias rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis<br />
Taobaze. aman, iseve rogorc qalTa diskriminaciis yvela formis<br />
likvidirebis Sesaxeb konvenciasTan SeerTebam, kidev ufro<br />
gaamyara Tanasworobis da diskriminaciis dauSveblobis<br />
principis sakonstitucio da samarTlebrivi garantiebi qarTuli<br />
saxelmwifos iurisdiqciis farglebSi. amasTan dakavSirebiT<br />
mizanSewonilad migvaCnia komitetis yuradReba gavamaxviloT<br />
saqarTvelos pirveladi moxsenebis me-9-16 da me-18 paragrafebze,<br />
sadac Sesabamisi sakonstitucio da sakanonmdeblo normebi<br />
detalurad aris Camoyalibebuli.<br />
52. rac Seexeba pirveladi moxsenebis 61-e paragrafs, aRvniSnavT, rom<br />
masSi naxsenebi 75-e muxlis nacvlad axal sisxlis samarTlis<br />
kanonSi figurirebs muxli 142 - "adamianTa Tanasworobis<br />
darRveva", - romelic gvauwyebs:<br />
1. adamianTa Tanasworuflebianobis darRveva, romelic<br />
dakavSirebulia rasasTan, kanis ferTan, enasTan, sqesTan,<br />
religiur mrwamsTan, politikur an sxva SexedulebebTan,<br />
15
erovnul, eTnikur, socialur da wodebriv kuTvnilebasTan,<br />
sazogadoebrivi gaerTianebis wevrobasTan, warmomavlobasTan,<br />
sacxovrebel adgilTan an qonebriv mdomareobasTan, isjeba<br />
jarimiT an gamosasworebeli samuSaoebiT 1 wlamde vadiT, an<br />
Tavisuflebis aRkveTiT 2 wlamde vadiT.<br />
2. igive qmedeba, romelic Cadenilia samsaxurebrivi<br />
Tanamdebobis gamoyenebiT, an romelsac mZime Sedegebi<br />
mohyva, isjeba jarimiT an Tavisuflebis<br />
aRkveTiT 3 wlamde vadiT.<br />
53. saangariSo periodis ganmavlobaSi saqarTveloSi miRebuli iqna<br />
mTeli rigi normatiuli aqtebi, romelTa mizania bavSvTa<br />
sacicocxlo interesebis dacvis uzrunvelyofa.<br />
54. pirveli moxsenebis 58-e paragrafSi damowmebulia konstituciuri<br />
debuleba, romelic exeba saqarTvelos maRalmTiani regionebis<br />
ganviTarebis garantiebs. konstituciuri moTxovnebis Sesrulebis<br />
mizniT miRebuli iqna kanoni "saqarTvelos mTiani da<br />
maRalmTiani regionebis socialur-ekonomikuri da kulturuli<br />
ganviTarebis Sesaxeb", romelic am problemis prioritetulobas<br />
amkvidrebs Cvens qveyanaSi.<br />
55. aRniSnuli kanonis farglebSi maRalmTiani regionebis<br />
bavSvebisaTvis SesaZlebeli gaxda sruli saSualo ganaTlebis<br />
miReba saxelmwifos xarjze (amJamad qveyanaSi saxelmwifos mier<br />
sruli moculobiT finansdeba mxolod sabazo ganaTleba).<br />
maRalmTian regionebSi ganaTlebis sayovelTao<br />
xelmisawvdomobis uzrunvelyofis mizniT nebadarTulia<br />
saswavlo klasebis gaxsna 3-4 <strong>bavSvis</strong>aTvis, maSin roca arsebuli<br />
normativia 25 moswavle.<br />
56. 1999 wels parlamentis mier miRebul iqna bavSvTa uflebebisa da<br />
interesebis dacvisaTvis iseTi mniSvnelovani kanonebi,<br />
rogoricaa:<br />
- kanoni "obol da mSoblis mzrunvelobas moklebul bavSvTa<br />
Svilad ayvanis Sesaxeb";<br />
- kanoni "bavSvTa bunebrivi kvebis dacvisa da waxalisebis,<br />
xelovnuri sakvebis moxmarebis Sesaxeb", romelic mimarTulia<br />
<strong>bavSvis</strong> janmrTelobis uzrunvelyofisaken misTvis uvnebeli<br />
da adekvaturi bunebrivi an xelovnuri sakvebis micemis gziT;<br />
- kanoni "bavSvTa da axalgazrdul kavSirebis saxelmwifo<br />
mxardaWeris Sesaxeb".<br />
57. bolo kanoni gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs, radganac<br />
bavSvTa da axalgazrdaTa kavSirebs aniWebs iseT uflebebs,<br />
16
ogoricaa: uSualod saqarTvelos prezidents miawodon<br />
informacia bavSvTa da axalgazrdaTa dacvis sferoSi arsebuli<br />
mdgomareobis Sesaxeb; winadadebiT mimarTon sakanonmdeblo<br />
iniciativis mqone subieqtebs, raTa maT bavSvebisa da<br />
axalgazrdobis interesebis gaTvaliswinebiT Seitanon<br />
cvlilebebi kanonebSi da sxva normatiul aqtebSi,<br />
axalgazrduli politikis sferoSi monawileoba miiRon<br />
saxelmwifo programebis damuSavebaSi, ganxilvasa da<br />
<strong>ganxorcieleba</strong>Si.<br />
58. 1996-2000wlebSi xorcieldeboda qveynis prezidentis mier<br />
damtkicebuli "arasrulwlovanTa socialuri dacvis,<br />
profesiuli momzadebis da arasrulwolovanTa Soris<br />
samarTaldarRvevebis profilaqtikis saxelmwifo programa",<br />
romlis ZiriTadi mimarTulebebi iyo: RonisZiebaTa Catareba<br />
danaSaulis Cadenisken midrekil upatrono da arasrulwlovan<br />
bavSvTa gamovlenis mizniT da maTTan profilaqtikuri muSaoba;<br />
arasrulwlovanTa, aseve oboli bavSvebis, gadaadgilebul<br />
pirTa Svilebis da upatrono bavSvebis profesiuli momzadebisa<br />
da maTi socialuri adaptaciis problemebis gadaWra; mozardTa<br />
daintereseba SemoqmedebiTi saqmianobiTa da sportiT.<br />
59. programis realizaciaze muSaobda uwyebaTSorisi saxelmwifo<br />
komisia ganaTlebis ministris xelmZRvanelobiT. zemoT<br />
miTiTebuli mimarTulebiT Sesabamisi saxelmwifo struqturebis<br />
mier Catarebuli iyo RonisZiebaTa mTeli kompleqsi, maT Soris<br />
bavSvTa fondis daxmarebiT, ramac saSualeba mogvca<br />
dagvefiqsirebina rogorc garkveuli warmatebebi, ise<br />
ZalisxmevaTa gagrZelebis aucilebloba.<br />
60. aqedan gamomdinare, 2000 wlis martSi saqarTvelos prezidentis<br />
mier damtkicda "arasrulwlovanTa dacvis, ganviTarebisa da<br />
sazogadoebaSi adaptaciis saxelmwifo programa", romlis mizans<br />
warmoadgens mSobelTa meurveobas moklebul, asocialuri<br />
qmedebebisaken midrekil arasrulwlovanTa, agreTve usaxlkaroTa<br />
socialur dacvis organizeba, maTi ganviTarebis xelSewyoba,<br />
maTi socialuri adaptaciis gaadvileba. programis ZiriTadi<br />
miznebia:<br />
- zemoaRniSnuli kategoriebis arasrulwlovanTa uflebebis<br />
realizaciis uzrunvelsayofad samarTlebrivi bazis Seqmna;<br />
- usaxlkaro bavSvTa problemebis sxvadasxva aspeqtis Seswavla,<br />
maTi profesiuli orientirebisa da socialuri<br />
adaptaciis xelSewyoba;<br />
- arasrulwlovanTaTvis sareabilitacio centrebisa da<br />
specializebuli saswavleblebis Seqmna, maTTvis<br />
17
individualuri saswavlo-aRmzrdelobiTi programebis<br />
SemuSaveba da danergva;<br />
- usaxlkaro bavSvTa Semdgomi mowyobis problemebis<br />
daregulireba.<br />
61. 2000-2003 wlebze gaTvlili programis biujeti Seadgens 3 mln.<br />
lars. pasuxismgebloba programis realizaciaze daekisra<br />
arasrulwlovanTa saqmeebisa da maTi socialuri dacvis<br />
samTavrobo komisias ganaTlebis ministris xelmZRvanelobiT.<br />
62. 2000 wlidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa ojaxSi dabadebul<br />
yovel bavSvze xelisuflebis adgilobrivi organoebis mier<br />
gaicema daxmareba 100 laris odenobiT (1$=2,04 l).<br />
63. 2000 wlis agvistoSi saqarTvelos prezidentis mier gamoica<br />
brZanebuleba "gaWirvebulTaTvis socialuri saojaxo daxmarebis<br />
Sesaxeb", romelic iTvaliswinebs Sromisuunaro pensionerebisa<br />
da obol bavSvTagan Semdgari ojaxebisaTvis daxmarebis gawevas.<br />
brZanebulebis Tanaxmad meurveobis qveS myof yovel obol<br />
bavSvze saxelmwifo biujetidan yovelTviurad gaicema 200 l.<br />
2000 wels amgvar daxmarebas Rebulobda 1 aTasze meti bavSvi.<br />
rac Seexeba bavSvTa aradiskriminaciul samedicino daxmarebas,<br />
igi xorcieldeba bavSvebisaTvis gankuTvnili erTiani sadazRvevo<br />
programis safuZvelze. am programisa da misi beneficiarebis<br />
Sesaxeb ufro dawvrilebiT cnobebs Seicavs saqarTvelos meore<br />
perioduli moxseneba (paragrafi 95).<br />
b. <strong>bavSvis</strong> interesebis dacvis ukeT uzrunvelyofa (muxli 3)<br />
64. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (paragrafi 26 da 27) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos zomebi yvela<br />
samarTlebriv normaSi <strong>bavSvis</strong> yvelaze WeSmariti interesebis<br />
principis integrirebisaTvis. komitetis rekomendaciis Tanaxmad,<br />
es principi angariSgasawevia rogorc sasamarTlo da<br />
administraciuli gadawyvetilebebis miRebisas, aseve sxvadasxva<br />
programebis da proeqtebis ganxorcielebisas.<br />
65. xsenebuli rekomendaciebis konteqstSi aRsaniSnavia, rom amasTan<br />
dakavSirebiT pirvel moxsenebaSi moyvanili informacia<br />
(paragrafebi 64-73) ZalaSi rCeba. mSoblebTan urTierTobaSi<br />
<strong>bavSvis</strong> yvelaze WeSmariti interesebis prioritetis<br />
sakanonmdeblo uzrunvelyofis Sesaxeb damatebiTi informacia<br />
asaxulia saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi (paragrafebi<br />
508-510 da 513).<br />
18
66. rogorc aRniSnulia dokumentSi "qarTuli kanonmdeblobis<br />
Sesabamisoba <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb gaeros konvenciasTan ",<br />
arsebobs mTeli rigi sakanonmdeblo normebi, romelTa<br />
mixedviTac bavSvTa kanoniT aRiarebuli da garantirebuli<br />
uflebebis darRvevisaTvis da <strong>bavSvis</strong> zneobrivi ganviTarebis<br />
SeferxebisaTvis dadgenilia pasuxismgebloba. magaliTad,<br />
sisxlis samarTlis kodeqsi braleulobis damamZimebel<br />
garemoebad ganixilavs arasrulwlovanTa mimarT danaSaulis<br />
Cadenas, arasrulwlovanis waqezebas DdanaSaulisaken an<br />
araswrulwlovanis CaTrevas danaSaulSi.<br />
67. amis garda aRsaniSnavia, rom sisxlis samarTlis kodeqsis 24-e<br />
Tavi mTlianad eTmoba ojaxisa da arasrulwlovanTa mimarT<br />
danaSauls (muxlebi 171-176). sisxlis samarTlis kanonmdeblobis<br />
am nawilSi mocemuli normebi mowodebulia sayovelTaod<br />
aRiarebuli saerTaSoriso standartebis Sesabamisad efeqturad<br />
daicvan bavSvi sxvadasxva saxis danaSaulebrivi xelyofisagan.<br />
sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT, sasjels eqvemdebareba<br />
iseTi qmedebebi, rogoricaa: arasrulwlovani bavSvebiT vaWroba,<br />
Svilad ayvanis wesebis darRveva, <strong>bavSvis</strong> motyuebiT Secvla,<br />
alimentis gadaxdisaTvis Tavis arideba da a.S.<br />
68. dawvrilebiTi informacia <strong>bavSvis</strong> yvelaze WeSmariti interesebis<br />
gaTvaliswinebis principis praqtikuli realizaciis Sesaxeb<br />
moyvanilia winamdebare moxsenebis Sesabamis TavebSi.<br />
g. sicocxlis SenarCunebisa da pirovnebis ganviTarebis ufleba<br />
(muxli 6)<br />
69. ZalaSi rCeba <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvelad moxsenebaSi moyvanili<br />
informacia me-6 muxlis (paragrafebi 74-76) Sesaxeb.<br />
70. garda amisa, aucileblad migvaCnia komitetis yuradReba<br />
gavamaxviloT saqarTvelos meore periodul moxsenebaze ICCPRis<br />
Sesaxeb, kerZod, im Tavze, romelic asaxavs sicocxlis<br />
uflebis <strong>ganxorcieleba</strong>s (paragrafebi 79-81, 87-89, 98-101, 103-109).<br />
gansakuTrebiT sagulisxmoa monacemebi qalTa da bavSvTa<br />
sicocxlisa da sicocxlis SenarCunebis uflebis<br />
uzrunvelyofis Sesaxeb (par. 90-96), aseve abortebis sakiTxis<br />
regulireba (par. 102).<br />
19
d. <strong>bavSvis</strong> Sexedulebebis pativiscema (muxli 12)<br />
71. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 28 da 29) komitetma monawile<br />
saxelmwifos rekomendacia misca sistemuri midgoma gamoavlinos<br />
bavSvTa monawileobis uflebis Sesaxeb sazogadoebis sruli<br />
informirebis problemebisadmi, agreTve waaxalisos <strong>bavSvis</strong><br />
Sexedulebebis pativiscema ojaxSi, sxvadasxva dawesebulebebsa<br />
da institutebSi.<br />
72. aRsaniSnavia, rom am rekomendaciebis sapasuxod <strong>konvenciis</strong><br />
Sesaxeb pirvelad moxsenebaSi moyvanili cnobebi (par. 77, 78)<br />
ZalaSi rCeba.<br />
garda amisa, mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT <strong>konvenciis</strong><br />
Sesaxeb pirveli moxsenebis zogierTi sxva momentic.<br />
- <strong>bavSvis</strong> uflebis Sesaxeb, mimarTos sasamarTlos da sxva<br />
administraciul organoebs ix. paragrafi 49.<br />
- <strong>bavSvis</strong> monawileobis Sesaxeb piradi monacemebis Secvlis<br />
procesSi ix. par. 50.<br />
- Svilad ayvanisas <strong>bavSvis</strong> azris gaTvaliswinebis Sesaxeb ix.<br />
par. 51 da 177.<br />
73. dokumentis "qarTuli kanonmdeblobis bavSvTa uflebebis Sesaxeb<br />
gaeros konvenciasTan Sesabamisoba" avtorebis mtkicebiT, ar<br />
aris daregulirebuli <strong>bavSvis</strong> azris gaTvaliswinebis meqanizmi<br />
specieluri tipis dawesebulebaSi misi moTavsebisas. rac Seexeba<br />
<strong>bavSvis</strong> azris gaTvaliswinebas mSvilebel ojaxSi misi<br />
moTavsebisas, igi regulirdeba kanoniT "obol da mSobelTa<br />
meurveobas moklebul bavSvTa Svilad ayvanis wesis Sesaxeb".<br />
aRniSnuli kanonis Tanaxmad 10 wlis asaks miRweuli bavSvi<br />
SeiZleba gadaecesMmSvilebel ojaxs mxolod misi Tanxmobis<br />
SemTxvevaSi.<br />
74. amasTanave saWiroa aRvniSnoT, rom saangariSo periodSi moxda<br />
mniSvnelovani movlenebi, rogorc bavSvTa monawileobis<br />
uflebebis uzrunvelyofis, , aseve sazogadoebis informirebis<br />
saqmeSic.<br />
75. 2000 wels axalgazrdaTa saqmeebis saxelmwifo departamentma da<br />
saqarTvelos bavSvTa federaciam " <strong>UNICEF</strong> "-is mxardaWeriT<br />
wamoiwyes moZraoba bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentis<br />
aRsadgenad. aRniSnuli parlamenti saqarTvelos prezidentis<br />
piradi iniciativiT ukve iyo Seqmnili 1998w., magram finansuri<br />
problemebis gamo Catarda mxolod erTi sesia.<br />
20
76. bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentis arCevnebi mTel<br />
saqarTveloSi Catarda 2000 wlis aprilSi. masSi monawileoba<br />
miiRes bavSvebma da axalgazrdeba sxvadasxva regionebidan.<br />
parlamentis uflebamosilebis vadaa 2 weli. sesiebis gamarTva<br />
gaTvaliswinebulia 6 TveSi erTxel. sul arCeuli iyo 146<br />
axalgazrda deputati, romlebic 14-18 da 18-21 wlis asakobriv<br />
jgufebs miekuTnebian. maT Soris 88 vaJi da 58 gogonaa.<br />
77. bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentis ZiriTad mizans<br />
warmoadgens forumis Seqmna, sadac maT saSualeba eqnebaT<br />
gamoTqvan TavianTi azri saxelmwifos marTvis sakiTxebze,<br />
agreTve gamokveTon TavianTi interesebi, SeiZinon<br />
parlamentarisaTvis saWiro Cvevebi, gaecnon saparlamento<br />
sistemas, gaiRrmavon codna <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb. sesiebze,<br />
romlebic tardeba "mozrdilTa" parlamentis SenobaSi, mozardi<br />
deputatebi Tavis gadawyvetilebebs iReben. saangariSo periodSi<br />
bavSvTa da axalgazrdaTa parlamentma moaswro gasvliTi sesia<br />
Caetarebina saqarTvelos erT-erT regionSi.<br />
78. aRsaniSnavia aseve, rom saqarTvelos erT-erT regionSi -<br />
imereTSi, Seiqmna sabavSvo forumi, romelSi 11 raionis<br />
warmomadgeneli Sevida. forumis monawileebs ufleba aqvT<br />
gamoTqvan TavianTi Sexedulebebi da acnobon adgilobriv<br />
xelmZRvanelobas sakuTari Tanatolebis problemebis Sesaxeb,<br />
SesTavazon mas konkretuli nabijebis gadadgma ganaTlebis<br />
xarisxis gasaumjobeseblad.<br />
79. 2000 wlis dekembridan arasamTavrobo organizacia "bavSvebi da<br />
garemo" "<strong>UNICEF</strong>"-isa da evropis sabWos mxardaWeriT<br />
axorcielebs yovelTviuri Jurnalis "bavSvTa uflebebi<br />
saqarTveloSi" gamocemas qarTul, rusul da inglisur enebze.<br />
masSi farTod Suqdeba bavSvebis mosazrebebi sxvadasxva<br />
problemebze. Jurnali xelmisawvdomia mosaxleobis praqtikulad<br />
yvela jgufisaTvis.<br />
IV samoqalaqo uflebebi da Tavisuflebani<br />
a. saxeli da erovneba (moqalaqeoba) (muxli 7)<br />
80. <strong>konvenciis</strong> me-7 muxlTan dakavSirebiT mivuTiTebT <strong>konvenciis</strong><br />
Sesaxeb pirvel moxsenebaze (paragrafebi 80-85).<br />
21
81. <strong>bavSvis</strong> saxelis sakiTxTan dakavSirebiT mivuTiTebT saqarTvelos<br />
meore periodul moxsenebaze ICCPR -is Sesaxeb (paragrafebi 531<br />
da 533). amave moxsenebaSi moipoveba informacia <strong>bavSvis</strong><br />
registraciis proceduris Sesaxeb, romelic rekomendebulia<br />
saangariSo periodSi miRebuli kanonis (1998w oqtomberi)<br />
"samoqalaqo aqtebis registraciis Sesaxeb" mier (paragrafi 532).<br />
Bb. individualobis SenarCuneba (muxli 8)<br />
82. <strong>konvenciis</strong> me-8 muxlis debulebaTa konteqstSi mivuTiTebT<br />
mivuTiTebT <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaze (paragrafebi<br />
86-89). axali sisxlis samarTlis kodeqsis miRebasTan<br />
dakavSirebiT zogierTi cvlileba moxda formulirebebSi da im<br />
muxlebis numeraciaSi, romlebic exeba gansaxilvel sakiTxs.<br />
83. amgvarad, sisxlis samarTlis kanonmdeblobis Tanaxmad,<br />
arasrulwlovanisaTvis ukanonod Tavisuflebis aRkveTa isjeba<br />
Tavisuflebis aRkveTiT 5 dan 12 wlamde (muxli 143). <strong>bavSvis</strong><br />
motyuebiT Secvla angarebiT an qvena ganzraxviT isjeba jarimiT<br />
an Tavisuflebis aRkveTiT 5 wlamde vadiT, Tanamdebobidan<br />
gaTavisuflebiT 3 wlamde vadiT (muxli 174). garda amisa, axali<br />
kodeqsis muxli 173-is mixedviT sxvadasxva sanqciebia<br />
gaTvaliswinebuli iseTi danaSaulisaTvis, rogoricaa Svilad<br />
ayvanis wesebis darRveva, romelsac mZime Sedegebi mosdevs.<br />
amasTan, danaSaulis damamZimebel garemoebad iTvleba<br />
Tanamdebobrivi mdgomareobis gamoyeneba.<br />
84. mocemul konteqstSi mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT<br />
kanonis debulebaze "piradobis damowmebisa da saqarTvelos<br />
moqalaqeTa da saqarTveloSi mcxovreb ucxoelTa registraciis<br />
wesis Sesaxeb". amasTan dakavSirebiT komitetis yuradRebas<br />
vamaxvilebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore periodul<br />
moxsenebaze (paragrafebi 145 da 246).<br />
22
g. azris gamoxatvis Tavisufleba (muxli 13)<br />
85. sakuTari azris Tavisuflad gamoTqmis uflebasTan<br />
dakavSirebiT saubaria <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb saqarTvelos pirvel<br />
moxsenebaSi (par. 91-96).<br />
86. informacia azris Tavisuflad gamoxatvis uflebis<br />
realizaciis Sesaxeb mocemulia qarTul kanonmdeblobaSi da<br />
praqtikulad warmodgenilia ICCPR -is Sesaxeb saqarTvelos<br />
meore periodul moxsenebaSi (par. 441-467). winamdebare<br />
moxsenebaSi moyvanilia cnobebi <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveladi<br />
moxsenebis 97 da 98 paragrafebis cvlilebebis Taobaze (ix.<br />
Sesabamisi par. 467 da 448-456).<br />
87. aRsaniSnavia, rom am sferos maregulirebeli sakanonmdeblo<br />
aqtebi ar iTvaliswinebs azris gamoxatvis Tavisuflebis<br />
samarTlebriv garantiebs im pirebisaTvis, romelTac ar<br />
SesrulebiaT 18 weli.<br />
d. informaciis xelmisawvdomoba (muxli 17)<br />
88. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 32 da 33) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaaqtiuros<br />
Zalisxmeva mavne informaciebisagan bavSvTa dacvis saqmeSi.<br />
89. ZalaSi rCeba <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi moyvanili<br />
informacia kulturis ganviTarebis sakonstitucio garantiebis<br />
Sesaxeb (par. 99). aqtualobas inarCunebs 101, 103, 105-107<br />
paragrafebSi mocemuli Sefasebebi. SevexebiT sabavSvo wignebis<br />
gamocemis Temas da aRvniSnavT, rom bolo xanebSi maTi xarisxi<br />
da asortimenti mniSvnelovnad gaumjobesda da gaizarda.<br />
problemas warmoadgens am wignebis xelmiuwvdomloba<br />
bavSvebisaTvis, rac ganpirobebulia maTi sakmaod maRali<br />
sacalo fasiT.<br />
90. mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT CCPR -is Sesaxeb<br />
saqarTvelos meore perioduli moxsenebis par. 454-456-ze, sadac<br />
laparakia informaciis xelmisawvdomobaze da am sferoSi<br />
arsebul sakanonmdeblo SezRudvebze (par. 460-463).<br />
91. sakanonmdeblo SezRudvebis dawesebis garda, romlebic miznad<br />
isaxavs <strong>bavSvis</strong> dacvas mavne informaciisagan da romelTa<br />
23
Sesaxebac saubaria ICCPR -is Sesaxeb moxsenebaSi, saqarTveloSi<br />
ganzraxulia aseTi xasiaTis specialuri normatiuli aqtis<br />
miReba. laparakia kanonproeqtze "arasrulwlovanTa mavne<br />
gavlenebisagan dacvis Sesaxeb", romelic ukve ganixileba<br />
parlamentis Sesabamis struqturebSi. kanonproeqti SemuSavda<br />
axalgazrdaTa saqmeebis saxelmwifo departamentis mier<br />
<strong>konvenciis</strong> preambulaSi formulirebuli principis safuZvelze:<br />
"bavSvs Tavisi fizikuri da gonebrivi umwifrobis gamo<br />
esaWiroeba specialuri dacva da zrunva, Sesabamisi<br />
samarTlebrivi dacvis CaTvliT".<br />
e. azris, sindisisa da religiis Tavisufleba<br />
(muxli 14)<br />
92. saqarTvelos ganaTlebis saministro gegmavs moswavleTaTvis<br />
daamuSavos integrirebuli saxelmZRvanelo, romelSic<br />
gaSuqebuli iqneba mavne informaciisagan <strong>bavSvis</strong> dacvis<br />
sakiTxebi.<br />
93. detalur informacias saqarTveloSi azris, sindisisa da<br />
religiis Tavisuflebis mdgomareobis Sesaxeb moicavs ICCPR -is<br />
Taobaze saqarTvelos meore perioduli moxseneba. aq saubaria<br />
azris Tavisuflebis konstituciur da sakanonmdeblo<br />
garantiebze (par. 430-435), sindisis Tavisuflebis realizaciis<br />
praqtikul aspeqtebze (par. 436-438) da religiuri<br />
organizaciebis satatusis problemis Sesaxeb (par. 439-440).<br />
94. azris, sindisisa da religiis TavisuflebiT sargeblobis<br />
Sesaxeb mniSvnelovani informaciaa warmodgenili saqarTvelos<br />
pirvel moxsenebaSi CERP -s Sesaxeb (par. 159-163).<br />
95. amJamad saqarTveloSi gamoqveynebulia da ganxilvis procesSia<br />
saxelmwifosa da qarTul marTlmadideblur eklesias Soris<br />
konstituciuri SeTanxmebis proeqti, romelic mowodebulia<br />
Seqmnas urTierTobaTa sakanonmdeblo safuZveli SeTanxmebis<br />
subieqtebs Soris. saqarTvelos parlamentma amasTan<br />
dakavSirebiT miiRo sakonstitucio kanoni "saqarTvelos<br />
konstituciaSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb",<br />
romlis Tanaxmadac<br />
- konstituciis me-9 muxls daemata Semdegi Sinaarsis me-2<br />
punqti: "urTierToba saqarTvelos saxelmwifosa da qarTul<br />
avtokefalur marTlmadideblur eklesias Soris<br />
ganisazRvreba sakonstitucio SeTanxmebiT. sakonstitucio<br />
SeTanxmeba srulad unda Seesabamebodes sayovelTaod<br />
24
aRiarebul principebs da saerTaSoriso samarTlis normebs,<br />
kerZod, adamianis <strong>uflebaTa</strong> da ZiriTad Tavis<strong>uflebaTa</strong><br />
sferoSi".<br />
- Secvlilia konstituciis me-6 muxlis me-2 punqtis<br />
formulireba, ris Sedegadac normatiuli aqtebis ierarqiaSi<br />
sakonstitucio SeTanxmeba aRmoCnda meore adgilze<br />
konstituciis Semdeg. aqedan gamomdinare, saqarTvelos<br />
saerTaSoriso xelSekrulebebi ar unda ewinaaRmdegebodes ara<br />
marto konstitucias, aramed sakonstitucio SeTanxmebasac;<br />
- Secvlilia konstituciis 89 muxlis 1 punqtis "a" qvepunqtis<br />
formulireba, ris Sedegadac amieridan saqarTvelos<br />
sakonstitucio sasamarTlo uflebamosilia miiRos<br />
gadawyvetilebebi imis Taobaze, Tu ramdenad Seesabameba<br />
kanonebi da sxva normatiuli aqtebi ara marto konstitucias,<br />
aramed sakonstitucio SeTanxmebasac.<br />
96. sakonstitucio kanoni miRebuli iyo saqarTvelos parlamentis<br />
mier 2001 wlis 30 marts. imave dRes umaRlesma sakanonmdeblo<br />
organom miiRo dadgenileba "religiuri eqstremizmis<br />
gamovlinebaTa Sesaxeb", romelSic kanonmdeblebma aRSfoTeba<br />
gamoxates eqstremistul religiur mimdinareobaTa agresiuli<br />
qmedebebis mimarT. parlamentma daavala Tavis Sesabamis<br />
komitetebs moamzadon sakanonmdeblo winadadebebi sxvadasxva<br />
religiuri konfesiebis moRvaweobis regulirebis mizniT.<br />
97. saqarTvelos prezidentma araerTxel dagmo bolo xanebSi<br />
religiur niadagze momxdari Setakebebi, romelTa Sedegadac<br />
dazaraldnen zogierTi tradiciuli religiuri jgufis<br />
warmomadgenlebi. saqarTvelos marTlmadideblurma eklesiam<br />
da 30-ze metma arasamTavrobo organizaciam miiRes erToblivi<br />
deklaracia, romelSic dagmes "religiuri fanatizmi da<br />
eqstremizmi, Zalmomreoba da Seurigebloba".<br />
98. saqarTvelos zogadsaganmanaTleblo skolebSi (III-IV_VIII<br />
klasebi) iswavleba disciplina "religiisa da kulturis<br />
istoria", romelic saSualebas aZlevs moswavleebs saWiro<br />
codna miiRon am sferoSi, Segnebulad moekidon sindisis<br />
Tavisuflebis problemas.<br />
3. asociaciaTa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisufleba<br />
99. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 30 da 31) komitetma monawile<br />
saxelmwifos rekomendacia misca Sesworebebi Seitanos moqmed<br />
kanonmdeblobaSi axalgazrdebis politikur partiebSi<br />
25
gaerTianebis uflebis, aseve asociaciaTa Tavisuflebis<br />
srulfasovani gamoyenebis uzrunvelsayofad.<br />
100. aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxliT<br />
gaTvaliswinebul <strong>uflebaTa</strong> realizaciis Taobaze sakmaod<br />
vrceli informaciaa warmodgenili ICCPR -is Sesaxeb me-2<br />
periodul moxsenebaSi, saxeldobr:<br />
- mSvidobiani Sekrebebis Tavisuflebis Sesaxeb (par. 473-479);<br />
- komerciuli da arakomerciuli iuridiuli pirebis saqmianobis<br />
Sesaxeb (par. 481-484);<br />
- politikuri partiebis Sesaxeb (par. 487-491);<br />
- profesiuli kavSirebis Sesaxeb (par. 492-498).<br />
101. kanonSi “moqalaqeTa politikur gaerTianebaTa Sesaxeb~,<br />
romelic gvauwyebs, rom “partiis Seqmnisa da partiaSi<br />
monawileobis uflebiT sargeblobs saarCevno uflebis mqone<br />
saqarTvelos moqalaqe” (muxli 8), gasul periodSi cvlilebebi<br />
ar Sesula.<br />
102. rac Seexeba axalgazrdobis SesaZleblobas gaerkves<br />
politikuri procesebis arsSi (komitetis SeniSvnebi, par. 30), am<br />
mxriv yvelaze perspeqtiulia bavSvTa da axalgazrdaTa<br />
parlamenti, bavSvTa forumi, an bavSvTa federacia, romelTa<br />
Sesaxebac zemoT iyo saubari winamdebare moxsenebaSi.<br />
103. Cvens pasuxebSi komitetis kiTxvebis CamonaTvalze<br />
vityobinebodiT 1999 wels kanonis “bavSvTa da axalgazrdaTa<br />
kavSirebisaTvis saxelmwifo mxardaWeris” miRebis Sesaxeb.<br />
aRniSnuli kanonis Sinaarsze, Cveni azriT, Rirs ufro<br />
dawvrilebiT visaubroT, vinaidan is bavSvTa da axalgazrdaTa<br />
organizaciebs sakmaod did uflebamosilebas aniWebs da amave<br />
dros uzrunvelyofs maT saxelmwifo finansur mxardaWeras.<br />
104. mocemuli kanonis Tanaxmad, bavSvTa da axalgazrdaTa<br />
kavSirebs ufleba aqvT:<br />
- bavSvTa da axalgazrdaTa sferoSi arsebuli mdgomareobis<br />
Sesaxeb informacia warudginon saqarTvelos prezidents da<br />
aRmasrulebeli xelisuflebis Sesabamis organoebs;<br />
- bavSvebisa da axalgazrdobis interesebidan gamomdinare,<br />
kanonebSi da sxva normatiul aqtebSi cvlilebebis Setanis<br />
mizniT winadadebiT mimarTon sakanonmdeblo iniciativis<br />
uflebis mqone subieqtebs, monawileoba miiRon axalgazrduli<br />
politikis sferoSi saxelmwifo programebis SemuSavebaSi,<br />
ganxilvasa da <strong>ganxorcieleba</strong>Si (muxli 5-2).<br />
26
105. Cveni azriT, bavSvTa da axalgazrdaTa kavSirebisaTvis<br />
winamdebare kanoniT gaTvaliswinebuli uflebebis miniWebam<br />
SesaZloa saTanado wvlili Seitanos rogorc asociaciebis<br />
Tavisuflebis principis Semdgom srulyofaSi, aseve qveynis<br />
momavali politikuri da sazogadoebrivi liderebis<br />
momzadebaSi.<br />
z. piradi cxovrebis xelSeuxebloba (muxli 16)<br />
106. ZalaSi rCeba informacia me-16 muxlTan dakavSirebuli<br />
sakiTxebis Taobaze, romelsac Seicavs <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb<br />
pirveli moxseneba (par. 123-125,127-129). rac Seexeba am<br />
moxsenebaSi moyvanil cnobebs sisxlis samarTlis sanqciebis<br />
Sesaxeb piradi cxovrebis xelSeuxeblobis darRvevis<br />
SemTxvevaSi (par. 126 da 128), aRsaniSnavia, rom axali sisxlis<br />
samarTlis kodeqsis miRebasTan dakavSirebiT moxda zogierTi<br />
cvlileba.<br />
107. kerZod, moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />
gaTvaliswinebulia sanqciebi Svilad ayvanis saidumlos<br />
gaxmaurebisaTvis mSvilebelis nebis winaaRmdeg, aseve sanqciebi<br />
im pirTa mimarT, romelTa profesiuli valia am saidumlos<br />
Senaxva (muxli 175, punqtebi 1 da 2).<br />
108. garda amisa, kodeqsi iTvaliswinebs sxvadasxva simZimis<br />
sasjels iseTi danaSaulis CadenisaTvis, rogoricaa:<br />
- danaSaulis Cadenis braldebis Semcveli ciliswameba (muxli<br />
148);<br />
- piradi an ojaxuri saidumlos xelyofa (muxli 157);<br />
- kerZo saubris saidumloebis darRveva, e.i. misi ukanono<br />
mosmena an Cawera teqnikuri saSualebebis faruli gamoyenebiT<br />
(muxli 158);<br />
- piradi mimoweris, satelefono saubrebis an sxva saxis<br />
komunikaciis saidumloebis darRveva (muxli 159);<br />
- sacxovreblis an sxva sakuTrebis xelSeuxeblobis darRveva<br />
(muxli 160).<br />
109. ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli moxseneba<br />
Seicavs piradi cxovrebis xelSeuxleblobis dacvis<br />
meqanizmebis dawvrilebiT aRweras (par. 400-413) sisxlis<br />
samarTlis saproceso kanonmdeblobaSi. aqve moyvanilia<br />
informacia piradi cxovrebis xelSeuxeblobasTan<br />
dakavSirebuli sagamomZieblo moqmedebebis gasaCivrebis Sesaxeb<br />
(par.415 da 416).<br />
27
110. pirveli moxsenebis 129-e paragrafSi moyvanil informacias<br />
davamatebT, rom saangariSo periodSi saqarTveloSi miRebulia<br />
zogadi administraciuli kodeqsi, romelSic ganviTarebulia<br />
konstituciis 41-e muxlis debulebebi. mocemuli Tavis<br />
konteqstSi saubaria iseT mniSvnelovan sakiTxebze, rogoricaa<br />
sajaro informaciis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa da<br />
personaluri monacemebis dacva. imis Sesaxeb, Tu rogor<br />
regulirdeba es problemebi zogadi administraciuli kodeqsis<br />
farglebSi, ix. meore perioduli moxseneba:<br />
- sajaro informaciis xelmisawvdomobis Sesaxeb (par. 457-459);<br />
- personaluri monacemebis dacvis Sesaxeb (par. 423-429).<br />
T. <strong>bavSvis</strong> ufleba, ar gaxdes wamebis, sastiki, araadamianuri an<br />
Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis msxverpli (muxli<br />
37.1).<br />
111. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi aRvniSnavT, rom<br />
pirvel moxsenebaSi moyvanili informacia (par. 130-134)<br />
inarCunebs Tavis aqtualobas.<br />
112. dawvrilebiTi informacia imis Taobaze Tu rogor<br />
xorcieldeba saqarTveloSi <strong>bavSvis</strong> ufleba, ar gaxdes wamebis,<br />
sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an<br />
sasjelis msxverpli, warmodgenilia ICCPR-is Sesaxeb<br />
saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi (par. 111-140).<br />
komitetis yuradRebas vamaxvilebT imaze, rom zemoaRniSnul<br />
moxsenebaSi wamebisagan dacvis garantiebTan erTad ganixileba<br />
adamianze samedicino-biologiuri gamokvlevebis Catarebis<br />
akrZalvis sakiTxebic (par. 122-125).<br />
113. saangariSo periodSi saqarTvelom gaeros Sesabamis<br />
saxelSekrulebo organos warudgina meore perioduli<br />
moxseneba wamebis sawinaaRmdego <strong>konvenciis</strong> debulebaTa<br />
Sesrulebis Sesaxeb (ix. dokumenti CAT/C/481Add.1). moxseneba<br />
ganxiluli iqna 2001 wlis maisSi (ix dok. CAT/C/SR.458,461 da<br />
467). wamebis sawinaaRmdego komitetma saqarTvelos mTavrobas<br />
gaugzavna Tavisi SeniSvnebi da rekomendaciebi (ix. dok.<br />
CAT/C/XXVI/CONSl/1/REV ).<br />
V. ojaxuri garemo da alternatiuli movla-patronoba<br />
a. mSobliuri aRzrda (muxli 5)<br />
114. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi mivuTiTebT pirveli<br />
moxsenebis par. 135-140.<br />
28
115. amasTanave aRvniSnavT, rom “janmrTelobis dacvis Sesaxeb”<br />
kanonis Tanaxmad (muxli 136), yvela moqalaqes aqvs ufleba<br />
damoukideblad gansazRvros SvilTa raodenoba da maTi gaCenis<br />
dro. administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi<br />
iTvaliswinebs, rom arasrulwlovani bavSvebis aRzrdisa da<br />
ganaTlebis valdebulebisaTvis Tavis aridebis gamo mSoblebs<br />
an maT Semcvelel pirebs SeiZleba gafrTxileba mieceT an<br />
dajarimebulni iqnen (muxli 127).<br />
b. mSobelTa pasuxismgebloba (muxli 18, 1-2)<br />
116. cnobebi bavSvebis aRzrdaze pasuxismgeblobis sakiTxis<br />
sakanonmdeblo regulirebis Taobaze moyvanilia <strong>konvenciis</strong><br />
Sesaxeb saqarTvelos pirvel moxsenebaSi par. 142-146, aseve me-2<br />
periodul moxsenebaSi ICCPR-is Sesaxeb - par. 508, 510 da 513.<br />
117. sisxlis samarTlis axali kodeqsis Tanaxmad (muxli 176),<br />
sasamarTlos mier dadgenili alimentis gadaxdisaTvis Tavis<br />
arideba isjeba jarimiT an sazogadoebrivad sasargeblo<br />
samuSaoebiT 129 dan 240sT-mde, an gamosasworebeli samuSaoebiT<br />
1 wlamde vadiT.<br />
118. garda amisa, gansaxilvel periodSi miRebulia kanoni<br />
“saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb”, romelic<br />
gansazRvravs, ra samarTlebrivi meqanizmi gamoiyeneba iseTi<br />
saqmeebis mimarT, romlebic ucxo saxelmwifos samarTals<br />
ukavSirdeba. kanoni aseve ayalibebs saproceso samarTlis<br />
normebs, romlebic gamoiyeneba amgvari saqmeebis warmoebisas.<br />
119. <strong>konvenciis</strong> am muxlis konteqstSi yvelaze did interess iwvevs<br />
“saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb” kanonis Semdegi<br />
muxlebi:<br />
- muxli 13, romelic adgens qarTuli sasamarTlos<br />
saerTaSoriso kompetenciis xarisxs mSoblebisa da bavSvebis<br />
pirad urTierTobebTan dakavSirebuli saqmeebis, bavSvTa<br />
warmoSobisa da mamobis dadgenis saqmeebis garCevisas;<br />
- muxli 16, romelic adgens qarTuli sasamrTlos kompetencias<br />
meurveobisa da mzrunvelobis Sesaxeb saqmeebis garCevisas;<br />
- muxli 49, romelic exeba sakiTxs ama Tu im qveynis samarTlis<br />
gamoyenebis Sesaxeb mSoblebsa da bavSvebs Soris<br />
urTierTobis garCevisas.<br />
g. mSobelTagan gancalkeveba (muxli 9)<br />
120. aRsaniSnavia, rom <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveli moxsenebis<br />
komentarebi mocemuli problemis samarTlebrivi regulirebis<br />
Taobaze (par. 148-151) ZalaSi rCeba.<br />
29
121. pirveli moxsenebis 152-e paragrafis Sesaxeb aRvniSnavT, rom<br />
<strong>bavSvis</strong> iseT mSobelTan kontaqtebis sakiTxebi, romelic ixdis<br />
sisxlis samarTlis sasjels, regulirdeba kanoniT<br />
“patimrobis Sesaxeb”, romelic miRebulia saangariSo periodSi.<br />
122. zemoT miTiTebuli kanonis 39-e muxlis Tanaxmad, saWiroebis<br />
SemTxvevaSi sasjelis aRsrulebis dawesebulebebSi SeiZleba<br />
Seiqmnas sabavSvo baga qalebisaTvis, romelTac bavSvi gaaCines<br />
sasjelis moxdis periodSi. meurveobis organoebis TanxmobiT<br />
da penitencialuri dawesebulebis administraciis<br />
gadawyvetilebiT SesaZlebelia msjavrdebuli qalisa da misi<br />
sami wlis asakamde Svilis erTad cxovrebisTvis pirobebis<br />
Seqmna. 47-e muxlis Tanaxmad, penitencialuri dawesebulebis<br />
administracia valdebulia msjavrdebuls xeli Seuwyos<br />
ojaxTan, naTesavebTan da axloblebTan kavSiris SenarCunebaSi.<br />
amasTan dakavSirebiT “patimrobis Sesaxeb” kanonis 48-e da 49-e<br />
muxlebiT regulirdeba msjavrdebulis Sexvedrebis<br />
procedurebi da xangrZlivoba rogorc penitencialuri<br />
dawesebulebis SigniT, aseve (gansakuTrebul SemTxvevebSi) mis<br />
gareTac.<br />
d. ojaxebis gamTlianeba (muxli 10)<br />
123. mocemuli problemis maregulirebel kanonmdeblobas, romelic<br />
aRwerilia <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi (par. 153-155<br />
da 157), saangariSo periodSi cvlileba ar ganucdia.<br />
124. rac Seexeba komentarebs, romlebsac Seicavs 156-e paragrafi,<br />
aRvniSnavT, rom zogadi emigraciuli tendenciebi<br />
saqarTveloSi SenarCunebulia. Sss-s sapasporto-savizo<br />
erovnuli biuros monacemebiT, 1998-2000 wlebis periodSi<br />
saqarTvelodan sazRvargareT sacxovreblad samudamod wasul<br />
pirTa ricxvi sul ufro matulobda (1998w.-962, 2000w.- 1320).<br />
aRsaniSnavia, rom sazRvargareT gasvlis SemTxvevebis 80-90%<br />
ganpirobebuli iyo ojaxebis gaerTianebis motiviT.<br />
procentulad emigrantTa yvelaze did nawils Seadgendnen<br />
ebraelebi (wasulTa daaxloebiT naxevari). emigrantTa<br />
simravliT maT mosdevdnen qarTvelebi, rusebi, somxebi da<br />
berZnebi.<br />
125. Tavisufali gadaadgilebis uflebasTan dakavSirebiT<br />
mivuTiTebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli<br />
moxsenebis par. 154-167 da aseve CERP-is Sesaxeb saqarTvelos<br />
pirveli moxsenebis par. 116-127.<br />
30
e. <strong>bavSvis</strong> rCenis aRdgena (muxli 27,4)<br />
126. ZalaSi rCeba aRniSnul sakiTxTan dakavSirebuli informacia,<br />
romelic gadmocemulia pirveli moxsenebis par. 158-164.<br />
v. ojaxur garemos moklebuli bavSvebi (muxli 20)<br />
127. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 34 da 350), komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos Seqmnas<br />
standartebis sistema mSobliur garemos moklebul<br />
bavSvTaTvis adekvaturi movlisa da dacvis uzrunvelsayofad.<br />
komitetis mier rekomendebulia penitencialuri<br />
dawesebulebebis personalis damatebiTi momzadebis<br />
aqtivizacia; periodulad unda ganxorcieldes alternatiuli<br />
movlis sistemis dawesebulebebSi bavSvTa moTavsebis Sesaxeb<br />
gadawyvetilebaTa gadasinjva. amis garda, rekomendebulia<br />
ojaxur garemos moklebul bavSvTa movlisa da dacvisaTvis<br />
gamoyofili resursebis moculobis gazrda. da bolos,<br />
komitetma rekomendacia misca monawile saxelmwifos<br />
gaaqtiuros Zalisxmeva institucionalizaciis Tavidan<br />
acilebis mizniT, kerZod, ukuduresad gaWirvebuli ojaxebis<br />
Sesabamisi daxmarebiT uzrunvelyofis gziT.<br />
128. mocemuli muxlis konteqstSi mizanSewonilad migvaCnia vTqvaT,<br />
rom komitetis kiTxvaTa CamonaTvalze saqarTvelos<br />
werilobiTi pasuxebi moicavs qveyanaSi arsebuli bavSvTa<br />
institucionaluri dawesebulebebis sakmaod dawvrilebiT<br />
aRweras (Tavi “ojaxuri garemo da alternatiuli movla”).<br />
amave TavSi warmodgenilia informacia saqarTvelos<br />
ganaTlebis saministros mier <strong>ganxorcieleba</strong>di proeqtis<br />
“bavSvTa deinstitucionalizaciis~ Sesaxeb.<br />
129. ganaTlebis saministros monacemebiT, amJamad saministros<br />
gamgeblobaSia 36 sabavSvo institucionaluri dawesebuleba,<br />
romlebic finansdeba centraluri biujetis xarjze. maTSi<br />
imyofeba sul 3929 bavSvi, maT Soris 1832 gogona da 2097 biWi<br />
qveynis yvela regionidan. aRsazrdelTa asaki meryeobs 3-dan 17<br />
wlamde. institucionaluri dawesebulebebis kategoriebis<br />
mixedviT maCveneblebi Semdegnairad gamoiyureba:<br />
- bavSvTa saxlebSi da skola-internatebSi, obol da mSoblis<br />
meurveobis gareSe darCenil bavSvTa saxlebSi imyofeba 1469<br />
3-dan 17 wlamde asakis bavSvi. maT Soris 681 gogona da 788<br />
biWia. am dawesebulebebSi moTavsebulni arian bavSvebi mZime<br />
ekonomikur da socialur pirobebSi mcxovrebi ojaxebidan,<br />
ganqorwinebul mSobelTa bavSvebi da gadaadgilebul pirTa<br />
bavSvebis garkveuli nawili.<br />
31
- gonebrivi da fizikuri naklis mqone bavSvTa skolainternatebSi<br />
moTavsebulia 7-dan 18 wlamde asakis 2460 bavSvi.<br />
maT Soris 1151 gogona da 1309 biWia. xsenebul skolainternatebSi<br />
bavSvebis moTavseba xdeba ara marto maTi<br />
avadmyofobis, aramed nawilobriv ojaxebis mZime mdgomareobis<br />
gamoc.<br />
130. rogorc ganaTlebis saministro gvauwyebs, bolo periodSi<br />
gansakuTrebuli simwvaviT dgas sruliad obol bavSvTa<br />
problema, romelTac institucionalur dawesebulebebSi<br />
yofnis asakobrivi zRvris miRwevis Semdeg ar gaaCniaT<br />
araviTari TavSesafari. adgilobrivi xelisuflebis<br />
warmomadgenlebi, romelTa gadawyvetilebiTac aTavseben<br />
bavSvebs bavSvTa saxlebSi da skola-internatebSi, ver<br />
uzrunvelyofen maT sacxovrebliT da samuSaoTi.<br />
131. Sromis, jandacvisa da socialuri dacvis saministros<br />
gamgeblobaSia ori pansionati invalidi bavSvebisaTvis da amave<br />
kategoriis erTi stacionaruli dawesebuleba. am<br />
dawesebulebaTa jamur kontingents Seadgens 157 bavSvi. maT<br />
ZiriTad nawils Seadgenen oligofreni, debili da<br />
cerebraluri dambliT daavadebuli bavSvebi. aq<br />
funqcionireben saswavlo-aRmzrdelobiTi jgufebi da SromiTi<br />
Terapiis jgufebi.<br />
132. rac Seexeba Cvil da mcirewlovan bavSvTa saxlebs, amJamad<br />
saqarTveloSi funqcionirebs am tipis 2 dawesebuleba 155<br />
sawol-adgiliT. bavSvTa saxlebSi ZiriTadad xvdebian 4<br />
wlamde asakis is bavSvebi, romlebzec dedebma uari Tqves<br />
samSobiaroSi, martoxela dedebis Svilebi, quCaSi napovnebi da<br />
sxv. es bavSvebi imyofebian rogorc aRmzrdelebis, aseve<br />
eqimebis meTvalyureobis qveS. 3 wlis asakis miRwevis Semdeg<br />
xdeba janmrTeli bavSvebis gadayvana bavSvTa saxlebSi, xolo<br />
isini, visac nervuli sistemis daavadebani an Tandayolili<br />
simaxinjeebi aqvT, gadahyavT invalid bavSvTa pansionatebSi.<br />
133. calke unda gamovyoT kanonTan konfliqtSi myofi bavSvebis<br />
institucionaluri dawesebulebebi. amJamad am kategoriis<br />
bavSvebisaTvis funqcionirebs: a) specialuri skola, romelSic<br />
Tavsdebian samarTaldamrRvevebi da 11-dan 15 wlamde asakis<br />
damnaSaveni; b)arasrulwlovanTa sareabilitacio centri, sadac<br />
Tavsdebian 18 wlamde asakis Znelad aRsazrdeli mozardebi.<br />
orive dawesebulebas ganagebs ganaTlebis saministro.<br />
134. amJamad zemoxsenebul specialur skolaSi imyofeba 40 bavSvi,<br />
sareabilitacio centrSi ki 75 mozardi. garda amisa,<br />
ganaTlebis saministros sistemaSi upatrono bavSvebisaTvis<br />
arsebobs agreTve xuTi sareabilitacio centri, romelTac<br />
SeuZliaT erTdroulad 250 adamianis miReba. amasTan, mTeli<br />
rigi sareabilitacio centrebi gaxsnilia arasamTavrobo<br />
32
organizaciebis mier. xuTi maTgani ganlagebulia TbilisSi,<br />
TiTo zugdidsa da foTSi. aRsaniSnavia, rom foTis<br />
sareabilitacio centris dafinanseba Tavis Tavze qalaqis<br />
meriam aiRo.<br />
135. mwvaved dgas bavSvTa institucionaluri movlis sistemis<br />
dafinansebis sakiTxi. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis<br />
saministros monacemebiT, 1995-98 wlebis periodSi bavSvTa<br />
saxlebisa da skola-internatebis dafinanseba adgilobrivi<br />
biujetis saxsrebidan xdeboda; TiTo <strong>bavSvis</strong> SenaxvisaTvis<br />
dReSi gamoiyofoda araumetes 0,7 larisa (normativia 2,5 lari).<br />
arsebuli deficitis dafarva ZiriTadad humanitaruli<br />
daxmarebis xarjze xorcieldeboda. 1999 wlidan<br />
sayofacxovrebo pirobebis gaumjobesebis mizniT yvela bavSvTa<br />
saxli centraluri biujetidan finansdeba. miuxedavad amisa,<br />
biujetis qronikuli deficitis pirobebSi bavSvTa Senaxvisa da<br />
movlisaTvis sakmarisi saxsrebis gamoyofas saxelmwifo ver<br />
axerxebs. magaliTad, 1999 wels bavSvTa saxlebis<br />
dasafinanseblad gamoyofili saxsrebis moculobam 703,4 aTasi<br />
lari, anu biujetiT gaTvaliswinebulis 59,2% Seadgina. 2000<br />
wels wina welTan SedarebiT bavSvTa saxlebis sabiujeto<br />
dafinansebis moculoba 18,6%-iT Semcirda.<br />
136. rac Seexeba skola-internatebis dafinansebisaTvis saWiro<br />
saxelmwifo xarjebs, 1998 wels am mizniT saxelmwifo<br />
biujetidan gamoyofili iyo 1873,8 aT. lari –<br />
gaTvaliswinebuli moculobis 69,8%; 1999wels skolainternatebis<br />
Sesanaxad - 3113 aT. lari, anu dagegmili<br />
maCveneblis 58%.<br />
137. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros SefasebiT,<br />
bavSvTa mdgomareobas sainstitucio dawesebulebebSi kidev<br />
ufro amZimebs is garemoeba, rom bavSvTa saxlebisa da skolainternatebis<br />
Senobebis umetesoba SekeTebas moiTxovs, xolo<br />
saxelmwifos amisaTvis saxsrebi ar gaaCnia. naTqvams unda<br />
davamatoT, rom bavSvTa saxlebis personalis saSualo<br />
xelfasi 30,3 lars, xolo skola-internatebisa – 40lars ar<br />
aRemateba.<br />
138. sainstitucio dawesebulebebi sastematurad mowmdeba<br />
sameTvalyureo uwyebebis sainspeqcio samsaxurebis mier.<br />
sainstitucio movlis dawesebulebaTa saqmianobaSi aqtiurad<br />
monawileoben arasamTavrobo organizaciebi, romlebic,<br />
ganaTlebis saministros informaciiT, umetesad saqvelmoqmedo<br />
xasiaTis RonisZiebebs atareben.<br />
33
z. Svilad ayvana (muxli 21)<br />
139. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 38 da 39) komitetma monawile<br />
saxelmwifos rekomendacia misca daewesebina monitoringis<br />
procedurebi Svilad ayvanis mimarT rogorc qveynis SigniT,<br />
aseve sazRvargareTac. komitetis mier rekomendebulia agreTve<br />
kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setana im mizniT, raTa<br />
informacia naSvilebi <strong>bavSvis</strong> dabadebis TariRis, adgilisa da<br />
genetikuri mSoblebis Sesaxeb moTxovnisamebr xelmisawvdomi<br />
iyos <strong>bavSvis</strong>aTvis. agreTve rekomendebulia saqarTvelos<br />
SeerTeba 1993 wlis haagis konvenciasTan Svilad ayvanis<br />
saerTaSoriso wesebis Sesaxeb.<br />
140. mocemuli Tavis konteqstSi uwinaresad aRvniSnavT, rom pirvel<br />
moxsenebaSi moyvanili informacia, romelic exeba Svilad<br />
ayvanis samarTlebriv procedurebs (par. 173-179 da 181), ZalaSi<br />
rCeba. pirveli moxsenebis 182-e paragrafTan dakavSirebiT xazs<br />
vusvamT, rom saqarTvelo SeuerTda bavSvTa dacvisa da Svilad<br />
ayvanis TanamSromlobis Sesaxeb haagis konvencias. Cvens<br />
qveyanaSi es dokumenti ZalaSi Sevida 1999 wlis 1 agvistodan.<br />
141. sisxlis samarTlis axal kodeqsSi Zveleburad Sedis muxli,<br />
romelic mSvilebelis nebarTvis gareSe Svilad ayvanis<br />
saidumloebis gaxmaurebisaTvis (muxli 175) sanqciebs<br />
iTvaliswinebs. amis gamo komitetis rekomendacia am nawilSi<br />
Seusrulebeli rCeba – bavSvs ar SeuZlia isargeblos Tavisi<br />
uflebiT, miiRos informacia Tavisi Tavisa da Tavisi<br />
biologiuri mSoblebis Sesaxeb, Tu amas ar moisurvebs piri,<br />
romelmac igi Svilad aiyvana.<br />
142. 1998-2000 wlebis periodSi ucxoelebze gaSvilebis gamo<br />
qveynidan 63 bavSvi gavida. Svilad ayvanis geografia<br />
Semdegnairad gamoiyureba (1998 wlis monacemebi ar gagvaCnia):<br />
- 1999 weli: gaSvilebulia 6 bavSvi, maT Soris or-ori aSS-Si da<br />
kanadaSi, TiTo did britaneTsa da kviprosze;<br />
- 2000 weli: gaSvilebulia 51 bavSvi, maT Soris 32 kanadaSi, xuTxuTi<br />
aSS-sa da germaniaSi, sam-sami saberZneTSi da kviprosze,<br />
TiTo safrangeTSi, italiaSi da maltaze.<br />
143. rogorc ganaTlebis saministro aRniSnavs, Svilad ayvanis<br />
sakiTxebSi garkveuli siZneleebi arsebobs rogorc qveynis<br />
SigniT, aseve sazRvargareTac. upirvels yovlisa, es exeba<br />
Svilad asayvani <strong>bavSvis</strong> statusis gansazRvras. saintereso<br />
magaliTi moyavT dokumentis “qarTuli kanonmdeblobis<br />
Sesabamisoba gaeros konvenciasTan <strong>bavSvis</strong> uflebebis Sesaxeb”<br />
avtorebs: “Svilad ayvanis Sesaxeb” kanonis Tanaxmad, misi<br />
qmedeba gaugebari mizezebis gamo obol bavSvebze ar<br />
34
vrceldeba. garda amisa, ganaTlebis saministros azriT,<br />
kanonmdeblobidan gamomdinare, arsebobs mravali faqtori,<br />
romelic oboli da mSoblis meurveobas moklebuli bavSvebis<br />
gaSvilebas ewinaaRmdegeba. gaxSirebulia ucxoeTSi pirdapiri<br />
gaSvilebis SemTxvevebi. 2000 wels ucxoeTSi gaSvilebuli 51<br />
bavSvidan mxolod xuTi iyo bavSvTa saxlis aRsazrdeli,<br />
danarCenebi Tavad mSoblebma gaaSviles. ibadeba garkveuli<br />
eWvi: rogor axerxeben saqarTvelos moqalaqeni erTi da imave<br />
“rwmunebuli piris” SuamdgomlobiT sxvadasxva saxelmwifoebis<br />
moqalaqeebTan kontaqtis damyarebas. Seqmnili mdgomareobidan<br />
gamomdinare, ganaTlebis saministro kanonmdeblobis Sesabamisi<br />
cvlilebebis proeqts amzadebs.<br />
144. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 36 da 37) komitetma monawile<br />
saxelmwifos rekomendacia misca saWiro finansuri da<br />
adamianuri resursebis gamoyofis, “Svilis amyvan ojaxSi<br />
bavSvTa movlis Sesaxeb” kanonis realizaciis, sazogadoebis<br />
informirebis programebis danergvis Taobaze. rekomendebulia<br />
naTesavTa ojaxebisTvis bavSvebis gadacemis sakiTxis<br />
damaregulirebeli zomebis miReba bavSvTa interesebis dacvis<br />
mizniT.<br />
145. rogorc pirveladi moxsenebis ganxilvisas saqarTvelos<br />
delegaciis saprezentacio gamosvlasa da agreTve mocemul<br />
moxsenebaSia aRniSnuli, 1999 wels miRebuli iyo iseTi<br />
mniSvnelovani kanoni, rogoricaa “oboli da mSoblis<br />
meurveobas moklebuli bavSvebis gaSvileba”. es kanoni gaeros<br />
<strong>konvenciis</strong> debulebebsa da “bavSvTa sicocxlis SenarCunebis,<br />
dacvisa da ganviTarebis sayovelTao deklaracias” eyrdnoba.<br />
kanonis mizania uzrunvelyos <strong>bavSvis</strong> ufleba izrdebodes<br />
ojaxur garemoSi, agreTve socialuri oblobis masStabebis<br />
Semcireba, <strong>bavSvis</strong> pirovnebis formirebis, misi socializaciisa<br />
da sazogadoebaSi adaptaciis xelSewyoba.<br />
146. gansaxilveli kanonis Sesabamisad mSvilebeli ojaxisaTvis<br />
<strong>bavSvis</strong> gadacemas specialurad momzadebuli da saTanado<br />
moraluri Rirsebebis mqone TanamSromlebis meSveobiT<br />
ganaTlebis saministro axorcielebs. saxelmwifosa da<br />
mSvilebel ojaxs Soris unda daidos xelSekruleba, romlis<br />
Tanaxmad mSvilebeli mSoblebi miiReben garkveul anazRaurebas.<br />
garda amisa, mSvilebel dedas, mamasa da Tavad bavSvs ekuTvniT<br />
SeRavaTebi saqarTvelos teritoriaze (transportiT ufaso<br />
mgzavroba da samedicino dazRveva saxelmwifos xarjze).<br />
147. saqarTvelos ganaTlebis saministro amJamad agrZelebs 1999<br />
wels dawyebuli proeqtis “bavSvi da ojaxi”-s damuSavebas,<br />
romelic mSobelTa meurveobas moklebul bavSvTa movlis<br />
alternatiuli formebis danergvas iTvaliswinebs. proeqtis<br />
prioritetuli miznebia: a. mxardaWera (<strong>bavSvis</strong> dabruneba Tavis<br />
35
ojaxSi); b. prevencia (bavSvebis bavSvTa saxlebSi moxvedris<br />
riskis Semcireba); g. mSvilebeli ojaxisaTvis gadacema. proeqti<br />
gaTvaliswinebuli iyo 150 <strong>bavSvis</strong>aTvis. 72 maTgani ukve<br />
daubrunda ojaxur garemos. maTi mdgomareobis monitorings<br />
axorcielebs 18 muSaki, romelTac specialuri wrTvna didi<br />
britaneTidan mowveuli konsultantis xelmZRvanelobiT<br />
gaiares.<br />
148. amasTan, rogorc Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />
saministro gvauwyebs, “oboli da mSobelTa meurveobas<br />
moklebuli bavSvebis gaSvilebis wesis Sesaxeb” kanonis<br />
praqtikuli <strong>ganxorcieleba</strong> Zalian rTulia. kanoniT<br />
gaTvaliswinebuli saxelmwifo programa da misi<br />
realizaciisaTvis saWiro kanonqvemdebare aqtebi<br />
SemuSavebuli ar aris. miuxedavad amisa, “saqarTveloSi<br />
mcxovrebi oboli bavSvebis saxelmwifo mxardaWerisaTvis<br />
damatebiTi zomebis miRebis Sesaxeb” prezidentis brZanebulebis<br />
Tanaxmad (#445, 1999w. 2 agvisto), Sromis, janmrTelobisa da<br />
socialuri dacvis saministros mier gamoyofilia 12 aTasi<br />
lari 25 Svilad amyvani ojaxis dasafinanseblad. moxsenebis<br />
wardgenis momentisaTvis adgili hqonda SemTxvevas, roca ojaxs<br />
gamouyves daxmareba 500 laris odenobiT.<br />
T. ukanono gadaadgileba da gataceba (muxli 11)<br />
149. sisxlis samarTlis axal kodeqsSi (Tavi “danaSaulis Cadena<br />
ojaxisa da arasrulwlovanTa winaaRmdeg”) aris 172-e muxli<br />
- “arasrulwlovnebiT vaWroba”, romlis me-2 da me-3 punqtebi<br />
iTvaliswinebs sanqciebs arasrulwlovanTa yidva–gayidvis an<br />
maT mimarT ukanono garigebebis dadebis, maT Soris<br />
sazRvargareT ukanono gayvanis mizniT Cadenili danaSaulis<br />
winaaRmdeg. kodeqsis TavSi<br />
- `danaSaulis Cadena adamianis <strong>uflebaTa</strong> da Tavisuflebis<br />
winaaRmdeg” aris 143-e muxli<br />
- “Tavisuflebis ukanono aRkveTa”, romelic iTvaliswinebs<br />
sanqciebs Tavisuflebis ukanonod aRkveTisaTvis, maT Soris<br />
dazaralebulis sazRvargareT gayvanisaTvis. sagareo saqmeTa<br />
saministros sakonsulo departamentis informaciis Tanaxmad,<br />
saangariSo periodSi bavSvTa ukanono gadaadgilebisa da<br />
gatacebis faqtebi ar aRniSnula.<br />
150. 1997 wlis oqtombridan saqarTvelosaTvis ZalaSi Sesulia<br />
konvencia bavSvTa gatacebebTan dakavSirebuli samoqalaqo<br />
aspeqtebis Sesaxeb.<br />
36
i. Seuracxmyofeli da ugulebelmyofeli mopyroba (muxli 19),<br />
fizikuri da fsiqologiuri reabilitaciisa da socialuri<br />
reintegraciis CaTvliT (muxli 39)<br />
151. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 40 da 41) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos bavSvebis mimarT<br />
sayofacxovrebo Zaladobis, Seuracxmyofeli da ugulebelmyofeli<br />
mopyrobis Tavidan acilebis mizniT garkveuli zomebis miRebis<br />
Sesaxeb. komitetis mier aseve rekomendebulia Sesatyvisi zomebis<br />
miReba amgvari faqtebis gamoZiebisa da damnaSaveTa dasjisaTvis.<br />
garda amisa, komitetis mier rekomendebuli iyo damatebiTi zomebis<br />
miReba Zaladobis msxverpl bavSvTa fsiqologiuri da fizikuri<br />
reabilitaciisaTvis. komitetma mouwoda monawile saxelmwifos<br />
gamoyos saWiro saxsrebi arasrulwlovanTa dacvis, ganviTarebisa<br />
da sazogadoebaSi adaptaciis saxelmwifo programis<br />
realizaciisaTvis. komitetma mouwoda monawile saxelmwifos<br />
teqnikuri daxmarebisaTvis mimarTos “<strong>UNICEF</strong>”-s.<br />
152. saWiroa aRvniSnoT, rom saqarTvelos sisxlis samarTlis da<br />
sisxlis samarTlis saproceso kanonmdebloba ar iyenebs cnebas<br />
“Sinauri Zaladoba”. nebismieri Zaladoba an sxva borotmoqmedeba<br />
isjeba imis miuxedavad, igi Cadenili iyo ojaxSi Tu ojaxis gareT,<br />
dazaralebulisaTvis nacnobi Tu ucnobi piris mier. sisxlis<br />
samarTlis kodeqsi ar Seicavs sisxlis aRrevis (incestis) damsjel<br />
debulebebs.<br />
153. aRsaniSnavia saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 25 Tebervlis<br />
brZanebuleba #64, romliTac damtkicda qalebis mimarT Zaladobis<br />
winaaRmdeg brZolis gegma 2000-2002 wlebisaTvis. am gegmis<br />
farglebSi gansakuTrebuli yuradReba eqceva arasrulwlovani<br />
gogonebis mimarT Zaladobis winaaRmdeg brZolis zomebs, aseve<br />
Zaladobis msxverplTa daxmarebisa da dacvis sakiTxebs. mocemuli<br />
dokumentis debulebaTa ganxorcielebis sistematuri monitoringis<br />
Catareba daevala qalTa ganviTarebis sferoSi saxelmwifo<br />
politikis SemmuSavebel komisias.<br />
154. rogorc zemoT aRiniSna mocemul moxsenebaSi, 2000-2003 wlebSi<br />
arasrulwlovanTa dacvis, ganviTarebisa da sazogadoebaSi<br />
adaptaciis saxelmwifo programis ganxorcielebisaTvis<br />
gamoyofilia 3 mln. lari. dagegmili dafinansebis realizeba<br />
bevrad aris damokidebuli imaze, Tu ramdenad warmatebiT Seivseba<br />
saxelmwifo biujetis Semosavlebis nawili mimdinare da Semdgom<br />
wlebSi.<br />
155. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 42 da 43) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos sakanonmdeblo<br />
zomebi yvela formis fizikuri da fsiqologiuri Zaladobis<br />
akrZalvisaTvis, sxeulis dazianebis dasjis CaTvliT ojaxebSi,<br />
skolebsa da institucionaluri movlis dawesebulebebSi. garda<br />
37
amisa, rekomendebulia sazogadoebrivi da sainformacio kampaniebis<br />
organizeba bavSvebze disciplinirebuli zemoqmedebis araiZulebiTi<br />
formebis propagandis mizniT.<br />
156. komitetis zemoxsenebul rekomendaciasTan dakavSirebiT<br />
mivuTiTebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore periodul<br />
moxsenebaze (par. 115-117), romelSic asaxulia qarTuli mxaris<br />
midgoma aRniSnuli problemisadmi. mizanSewonilad migvaCnia kidev<br />
erTxel gavusvaT xazi, rom adamianis, gansakuTrebiT <strong>bavSvis</strong><br />
fizikuri dasja savsebiT miuRebeli da dauSvebelia.<br />
157. zemoaRniSnulTan erTad komitetis yuradRebas SevaCerebT im<br />
faqtze, rom socialur-fsiqologiuri daxmarebis centri “ndoba”,<br />
romelzec saubari iyo pirveli moxsenebis 143-e paragrafSi, kvlav<br />
agrZelebs funqcionirebas. 2000 wlis ivnisSi “<strong>UNICEF</strong>”-is<br />
warmomadgenelma centris TanamSromlebisaTvis specialuri<br />
treningi Caatara. fsiqo-socialuri daxmarebisa da reabilitaciis<br />
axali formebis danergvis TvalsazrisiT sazRvargareTuli<br />
gamocdilebis aTviseba gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo centris<br />
TanamSromlebisaTvis. aRsaniSnavia, rom wvrTnagavlilTa Soris iyo<br />
oTxi e.w. “moxalise”, romelTac Tavis droze centrma gauwia<br />
daxmareba da romelnic axla cdiloben sxvebs daexmaron.<br />
158. pirveli moxsenebis gansaxilvelad momzadebis periodSi<br />
komitetis mier centr “ndobis” mimarT gamomJRavnebuli interesis<br />
gaTvaliswinebiT qvemoT moyvanilia zogierTi monacemi centris<br />
saqmianobis Sesaxeb. centr “ndobaSi” funqcionirebs Semdegi mudmivi<br />
samsaxurebi:<br />
- ndobis telefoni, romlis saSualebiTac xdeba fsiqologiuri<br />
daxmarebis gaweva. gasuli wlis ganmavlobaSi amgvari<br />
daxmareba miiRo 800 bavSvze metma;<br />
- socialur-fsiqologiuri daxmarebis sakonsultacio<br />
samsaxuri, romlis funqciaa fsiqo-socialuri da<br />
samarTlebrivi daxmarebis gaweva uSualod problemuri<br />
mikrosociumisaTvis. gasuli wlis ganmavlobaSi sxvadasxva<br />
saxis daxmareba gaewia daaxloebiT 4000 bavSvs;<br />
- bavSvTa da mozardTa sareadaptacio klubi, romelSic Sida<br />
resursebis safuZvelze, jgufuri muSaobis meTodebis<br />
gamoyenebiT aRweven bavSvTa da ymawvilTa adaptaciuri donis<br />
amaRlebas. gasuli wlis ganmavlobaSi saWiro fsiqosocialuri<br />
daxmareba miiRo 300-ze metma bavSvma da mozardma.<br />
159. 1999-2000 wlebSi centrma “ndoba” rig saerTaSoriso<br />
organizaciebTan erTad ganaxorciela gadaadgilebul pirTa<br />
bavSvebis fsiqologiuri daxmarebisa da reabilitaciis, mozardTa<br />
ganviTarebis ramdenime proeqti, romelTa realizebisas daxmareba<br />
miiRo 800-ze metma bavSvma da mozardma.<br />
38
k. meurveobaSi myofi <strong>bavSvis</strong> mdgomareobis perioduli Sefaseba<br />
(muxli 25)<br />
160. rogorc aRniSnulia mocemul moxsenebaSi (Tavi “ojaxur<br />
garemos moklebuli bavSvebi”), Sesabamisi saministroebisa da<br />
uwyebebis gamgeblobaSi myofi institucionaluri dawesebulebebi<br />
periodulad eqvemdebarebian uwyebriv Semowmebas. sabavSvo<br />
dawesebulebebSi arsebuli situaciis SeswavlaSi agreTve<br />
monawileoben arasamTavrobo organizaciebic.<br />
161. rac Seexeba institucionalur dawesebulebebSi moTavsebul<br />
bavSvTa movlisa da meurveobis perioduli Sefasebis sakanonmdeblo<br />
bazas, rogorc aRniSnaven dokumentis “saqarTvelos kanonmdeblobis<br />
Sesabamisoba gaeros <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb konvenciasTan”<br />
avtorebi, igi mimdinare momentisaTvis ar aris formirebuli.<br />
162. mocemuli Tavis konteqstSi SeiZleba movaqcioT kanoni “obol<br />
da mSoblis meurveobas moklebul bavSvTa Svilad ayvanis wesis<br />
Sesaxeb”, romlis mixedviT meurveobisa da mzrunvelobis organoebi<br />
akontroleben gaSvilebul bavSvTa mdgomareobas, maT sacxovrebel<br />
pirobebs, aRzrdasa da janmrTelobas (muxli 16). garda amisa<br />
xsenebuli kanonis Tanaxmad, mzrunvelobisa da meurveobis<br />
organoebi valdebulni arian TveSi erTxel mainc Seamowmon<br />
adgilze, Tu ramdenad keTilsindisierad ekideba Tavis movaleobas<br />
mSvilebeli ojaxi da ra saqmianobas eweva igi (muxli 19).<br />
VI. jandacva da socialuri uzrunvelyofa<br />
a. sicocxlis SenarCuneba da ganviTareba (muxli 6,2)<br />
163. bavSvTa sicocxlis SenarCunebisa da ganviTarebis<br />
sakanonmdeblo garantiebi, romelTa Sesaxeb saubaria pirvel<br />
moxsenebaSi (par. 197), ZalaSi rCeba. saangariSo periodSi miRebulia<br />
kanoni “abortis Sesaxeb”, romelic srulad Seesabameba saqarTvelos<br />
saerTaSoriso valdebulebebs adamianis da <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong><br />
sferoSi. sisxlis samarTlis axal kodeqsSi SenarCunebulia muxli,<br />
romlis Tanaxmad ukanono abortis gakeTeba warmoadgens danaSauls<br />
da sisxlis samarTlis kodeqsiT isjeba (muxli 133).<br />
164. socialuri dacvis, uzrunvelyofisa da jandacvis sakiTxebi<br />
gaSuqebulia mocemuli moxsenebis Sesabamis TavebSi. aRsaniSnavia,<br />
rom TiTqmis winamdebare moxsenebis sinqronulad saqarTvelom<br />
gaeros Sesabamis saxelSekrulebo organos warudgina meore<br />
perioduli moxseneba ICESCR-is ganxorcielebis Sesaxeb. aRniSnul<br />
moxsenebaSi sakmaod dawvrilebiT aris gaSuqebuli problemebi,<br />
romlebic ukavSirdeba sicocxlis SenarCunebisa da ganviTarebis<br />
39
uflebas. amitom mizanSewonilad migvaCnia mivuTiToT ISESCR-is<br />
Sesaxeb meore perioduli moxsenebis Sesabamis nawilebze, kerZod:<br />
- me-9 muxlTan dakavSirebiT – socialuri uzrunvelyofisa da<br />
dazRvevis uflebis Sesaxeb;<br />
- me-12 muxlTan dakavSirebiT – janmrTelobis maqsimalurad<br />
maRal doneze dacvis uflebis Sesaxeb.<br />
165. qvemoT, Sesabamis TavebSi, moyvanili iqneba am moxsenebis<br />
garkveuli paragrafebi.<br />
b. invalidi bavSvebi (muxli 23)<br />
166. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 48 da 49) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos SeimuSavos invalidobis<br />
adreuli gamovlenis da Tavidan acilebis programebi, gaaaqtiuros<br />
Zalisxmeva invalid bavSvTa deinstitucionalizaciisaTvis, Seqmnas<br />
maTTvis specialuri saganmanaTleblo programebi da iq, sadac es<br />
SesaZlebelia, xeli Seuwyos maT CarTvas Cveulebriv saskolo<br />
cxovrebaSi da, saerTod, sazogadoebaSi. komitetis mier aseve<br />
rekomendebulia gamoiyos adekvaturi resursebi programebis<br />
efeqturi ganxorcielebisa da invalid bavSvTa da maTi ojaxebis<br />
momsaxurebisaTvis. garda amisa, komitetma rekomendacia misca<br />
monawile saxelmwifos sainformacio kampaniebis Catarebis Sesaxeb,<br />
raTa sazogadoebam gaicnobieros invalidi bavSvebis uflebebi da<br />
gansakuTrebuli moTxovnilebani. komitetma rekomendacia misca<br />
monawile saxelmwifos mimarTos j.m.o-s bavSvebisaTvis da<br />
bavSvebTan momuSave kadrebis momzadebisaTvis saWiro teqnikuri<br />
daxmarebis misaRebad.<br />
167. rogorc <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi (par. 200-210),<br />
aseve komitetis SekiTxvebze saqarTvelos werilobiT pasuxebSi<br />
(Tavi “janmrTeloba da socialuri uzrunvelyofa”) moyvanilia<br />
informacia, romelic sakmaod adekvaturad asaxavs invalidi<br />
bavSvebis mdgomareobasa da mis gasaumjobeseblad miRebul zomebs.<br />
168. garda amisa, saqarTvelos pirveli moxseneba CERP-s Sesaxeb<br />
(par. 244) moicavs zogierT, metad sayuradRebo monacems invalidebis<br />
socialuri dacvisa da am mimarTulebiT gatarebuli politikis<br />
Sesaxeb.<br />
169. qvemoT moyvanilia ganaTlebis, Sromis, janmTelobisa da<br />
socialuri dacvis saministroebis mier warmodgenili informacia.<br />
170. ganaTlebis saministros monacemebiT, mis gamgeblobaSia 20<br />
specialuri skola-internati fizikuri da fsiqikuri naklis mqone<br />
bavSvebisaTvis. iq cxovroben da swavloben sxvadasxva erovnebis<br />
7-dan 18 wlamde asakis bavSvebi saqarTvelos yvela regionidan.<br />
amJamad skola-internatebis kontingenti Seadgens 2460 bavSvs (1151<br />
gogona da 1309 vaJi). am dawesebulebaTa da maT aRsazrdelTa<br />
dafinanseba xorcieldeba centraluri biujetis xarjze, magram<br />
40
dafinansebis moculoba aSkarad arasakmarisia (ix. zemoT Tavi<br />
“ojaxur garemos moklebuli bavSvebi”).<br />
171. zemoxsenebul skola-internatebSi bavSvebi Cveulebrivi saskolo<br />
programiT swavloben, maT saSualeba aqvT miiRon saWiro<br />
samedicino daxmareba, SeiZinon garkveuli SromiTi Cvevebi,<br />
daeuflon romelime profesias. skola-internatebSi moqmedebs<br />
damxmare saxelosnoebi da meurneobebi. gonebrivi da fizikuri<br />
naklis mqone bavSvebi monawileoben sportul SejibrebebSi,<br />
gamofenebsa da konkursebSi.<br />
172. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros<br />
monacemebiT, mis gankargulebaSia ori pansionati invalidi<br />
bavSvebisaTvis, sadac moTavsebulia 157 bavSvi. am bavSvebTan muSaoba<br />
tardeba umweo mdgomareobaSi myofi invalidebis socialuri<br />
uzrunvelyofis programis farglebSi, romlis mixedviTac<br />
gaTvaliswinebulia am kategoriis pirTa sruli saxelmwifo<br />
uzrunvelyofa. garda amisa, invalidi bavSvebis ganyofileba aris<br />
Tbilisis bavSvTa saxlSic, sadac bavSvebi 4 wlis asakamde<br />
imyofebian.<br />
173. sabiujeto saxsrebis gamoyenebis optimizaciis mizniT 2000 wlis<br />
ivlisidan invalid bavSvTa pansionatebi finansdeba Sesrulebul<br />
samuSaoTa Sedegebis mixedviT da ara sabiujeto dafinansebis<br />
principiT. yoveli pansionatis dasafinanseblad erT sawol – dReze<br />
gamoiyofa daaxloebiT 5,3 lari. 2000 wlis ivlis-dekembris<br />
periodSi pansionatebma saxelmwifosgan miiRes warmoebul<br />
samuSaoTa sruli Rirebuleba – 97,8 aTasi lari. aseve<br />
anazRaurebulia mimdinare wlis pirvel kvartalSi Catarebuli<br />
samuSaoc.<br />
174. rogorc aRniSnavs Sromis, janmrTelobisa da socialuri<br />
dacvis saministro, bolo wlebSi institucionalur dawesebulebaTa<br />
sabiujeto dafinansebis garkveuli gaumjobesebis miuxedavad,<br />
zemoaRniSnuli programa mainc deficituria. is ver uzrunvelyofs<br />
sareabilitacio RonisZiebebis, gansakuTrebiT socialuri<br />
sareabilitacio RonisZiebebis, sruli moculobiT dafinansebas,<br />
rac Zalze arTulebs invalid bavSvTa dasaxmareblad gamiznuli<br />
saintegracio zomebis <strong>ganxorcieleba</strong>s. DdRevandeli dRis<br />
moTxovnebs ar pasuxobs institucionalur dawesebulebaTa<br />
materialur-teqnikuri bazac, seriozuli gadamzadeba sWirdebaT<br />
pedagogTa da aRmzrdelTa kadrebs.<br />
175. amJamad arasamTavrobo organizacia “pirvel nabijTan” erTad<br />
momzadda invalidi bavSvebis deinstitucionalizaciis fasiani<br />
programa, romelic iTvaliswinebs zogierT cvlilebas mSobelTa<br />
meurveobas moklebuli bavSvebisa da maTi ojaxebis cxovrebaSi,<br />
<strong>bavSvis</strong> biologiur ojaxSi dabrunebisaTvis mzadyofnis Seswavlas.<br />
176. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministroebSi<br />
momzadebulia agreTve invalidi bavSvebis deinstitucionalizaciis<br />
41
federaluri reformis programa. programa iTvaliswinebs ara marto<br />
im ojaxTa seriozul profesiul momzadebas, romlebSic<br />
dabrundebian bavSvebi, aramed garkveuli zomebis miRebasac<br />
xelsayreli sazogadoebrivi azris formirebisa da saWiro<br />
infrastruqturis SeqmnisaTvis. invalid bavSvTaTvis es<br />
gansakuTrebiT mniSvnelovania.<br />
177. deinstitucionalizaciis programa miznad isaxavs iseTi sqemebis<br />
damuSavebas, romelTac safuZvlad udevs saerTaSoriso normebi da<br />
xels Seuwyobs institucionaluri dawesebulebebis aqtivizacias,<br />
mravalprofiliani sareabilitacio centrebis qselis Seqmnas, am<br />
sferoSi adamianTa arsebuli resursebis efeqturi gamoyenebis<br />
xarisxis amaRlebas, Sesabamisi normatiuli bazis srulyofas da a.S.<br />
garda amisa, programa moicavs invalidi bavSvebis saxlSi movlis<br />
sistemis Seqmnas. programis efeqturi ganxorcielebisaTvis<br />
Sesaqmnelia interseqtoraluri muSa jgufi. programis saboloo<br />
mizania am kategoriis bavSvTa kompleqsuri fsiqo-socialuri<br />
reabilitaciis SesaZleblobaTa mniSvnelovani gazrda.<br />
g. janmrTeloba da jandacva (muxli 24)<br />
178. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 44 da 45) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile-saxelmwifos gamoyos adekvaturi<br />
resursebi erovnuli politikis gansaxorcieleblad jandacvis<br />
sferoSi da saWiroebisamebr ganaxorcielos damatebiTi programebi<br />
bavSvTa janmrTelobis gaumjobesebis mizniT. komitetis mier<br />
rekomendebulia agreTve pirveladi samedicino daxmarebis da<br />
vaqcinebis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa da maTi xarisxis<br />
amaRleba. garda amisa, komitetma rekomendacia misca monawile<br />
saxelmwifos miiRos zomebi dedaTa da bavSvTa sikvdilianobis<br />
SemcirebisaTvis, kvebis ukmarisobis Tavidan acilebisaTvis.<br />
komitetma mouwoda monawile saxelmwifos ganagrZos<br />
TanamSromloba IMCI-s iniciativis farglebSi.<br />
179. aRsaniSnavia, rom <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis farglebSi<br />
ganxiluli sakiTxebi Sesulia adamianis <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb gaeros<br />
kidev ramdenime dokumentSi. gasul da mimdinare wels saqarTvelom<br />
Sesabamis saxelSekrulebo organoebs warudgina pirveli da<br />
perioduli moxsenebebi am dokumentebis Sesaxeb. moxsenebebi moicavs<br />
informacias, romelic mniSvnelovanwilad pasuxobs komitetis<br />
rekomendaciebs da maTi Sesrulebis xarisxze msjelobis<br />
saSualebas iZleva.<br />
180. mizanSewonilad vTvliT winamdebare moxsenebaSi kvlav<br />
moviyvanoT yvelaze mniSvnelovani monacemebi ICESCR-is Sesaxeb<br />
meore perioduli moxsenebidan.<br />
181. Tanaxmad saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 7 maisis #179<br />
brZanebulebisa “gadaudebeli zomebis miRebis Sesaxeb saqarTvelos<br />
42
socialuri ganviTarebis konceptualuri safuZvlebis Sesaqmnelad~,<br />
damtkicebuli iqna:<br />
a. saqarTvelos erovnuli politika jandacvis sferoSi;<br />
b. saqarTveloSi jandacvis ganviTarebis strategiuli gegma 2000-<br />
2009 wlebis periodisaTvis. mimdinare etapze xorcieldeba<br />
strategiuli gegmis realizaciis pirveli wlis Sedegebis<br />
analizi. mocemuli gegmis safuZvels warmoadgens<br />
saqarTvelos ekonomikis saministros mier 1999 wels<br />
momzadebuli grZelvadiani ekonomikuri prognozi, romelSic<br />
gasul wels Setanili iqna mniSvnelovani koreqtivebi. amJamad<br />
xorcieldeba jandacvis ganviTarebis strategiuli gegmis<br />
finansuri nawilis gadamuSaveba, makroekonomikur<br />
maCveneblebTan misi SesabamisobaSi moyvanis mizniT.<br />
182. qvemoT moyvanilia cxrili, romelic jandacvis sferoSi 1997-<br />
2000 wlebSi moqmedi programebis centralizebuli dafinansebis<br />
maCveneblebs asaxavs.<br />
wlebi gegmiuri maCvenebeli Sesrulebis %<br />
1997<br />
(aTasi lari)<br />
49313 56,5<br />
1998 54220 58,0<br />
1999 52800 55,3<br />
2000 48000 80,9<br />
183. ixileT agreTve qveynis mosaxleobis janmrTelobis<br />
ZiriTadi maCveneblebi (wyaro: “saqarTvelos statistikuri<br />
monacemebi 2000”, momzadebuli saqarTvelos statistikis<br />
saxelmwifo departamentis mier).<br />
sikvdilianoba asakobrivi jgufis mixedviT da sikvdilianobis<br />
asakobrivi koeficienti<br />
Sesabamis asakobriv jgufSi gardacvlilTa ricxvi 1000 kacze<br />
asakobrivi 1990<br />
jgufebi<br />
1996 1997 1998 1999<br />
0-4 4,1 3,5 3,5 3,1 3,2<br />
5-9 0,3 0,2 0,2 0,2 0,2<br />
10-14 0,3 0,1 0,1 0,2 0,2<br />
15-19 0,6 0,3 0,3 0,4 0,4<br />
20-24 1,0 0,6 0,6 0,7 0,6<br />
25-29 1,3 0,9 0,9 0,9 0,9<br />
43
30-34 1,6 1,2 1,3 1,2 1,2<br />
35-39 2,2 1,7 1,9 1,8 1,8<br />
40-44 3,2 2,6 2,5 2,6 2,6<br />
45-49 5,0 3,4 3,4 3,4 3,6<br />
50-54 7,4 5,5 4,9 5,2 5,3<br />
55-59 11,0 7,9 7,6 7,3 7,1<br />
60-64 17,1 11,7 13,4 12,8 13,7<br />
65-69 24,6 17,9 19,5 20,9 22,0<br />
70 da meti 72,6 45,0 68,0 48,1 52,4<br />
mosaxleobis avadoba daavadebaTa ZiriTadi<br />
jgufebis mixedviT<br />
1995 1996 1997 1998 1999<br />
pirvelad diagnostirebul 778,5 401,5 366,6 433,7 440,1<br />
daavadebaTa raodenoba, aTasi<br />
SemTxveva<br />
maT Soris:<br />
infeqciuri<br />
daavadebebi<br />
da parazituli 19,4 35,5 38,1 37,6 33,0<br />
axalwarmonaqmnebi 3,2 3,8 4,2 5,6 6,2<br />
endokrinologiuri sistemis 9,3 14,8 25,4 42,6 33,9<br />
daavadebani,<br />
cvlis moSla<br />
nivTierebaTa<br />
sisxlisa da sisxlmbad 3,5 5,0 4,8 6,0 6,7<br />
organoTa daavadebani<br />
fsiqikuri aSlilobani 2,9 3,1 4,2 6,9 6,5<br />
nervuli sistemisa da 19,3 19,2 23,7 33,3 36,0<br />
grZnobaTa<br />
daavadebebi<br />
organoebis<br />
sisxlis mimoqcevis sistemis 23,6<br />
daavadebani<br />
17,1 27,0 51,6 47,4<br />
sasunTqi<br />
daavadebebi<br />
organoebis 172,5 160,3 122,7 130,4 151,8<br />
saWmlis momnelebeli sistemis 128,3<br />
daavadebebi<br />
79,8 52,6 44,5 41,4<br />
Sardsasqeso<br />
daavadebebi<br />
sistemis 15,5 15,6 15,7 18,1 24,4<br />
garTulebuli orsuloba, 2,2 2,7 4,1 4,1 5,2<br />
mSobiaroba da postnataluri<br />
periodi<br />
kanisa da kanqveSa qsovilis 27,5 15,6 14,4 18,8 15,1<br />
44
daavadebani<br />
Zval-kunTovani sistemisa da 4,4 3,6 5,9 7,4 7,9<br />
SemaerTebeli<br />
daavadebani<br />
qsovilis<br />
Tandayolili anomaliebi 0,6 0,7 1,1 1,7 1,5<br />
perinataluri periodis 0,2 0,7 1,4 2,6 3,1<br />
calkeuli mdgomareobani<br />
simptomebi, niSnebi da 0,7 1,1 0,4 1,7 1,3<br />
arazustad<br />
mdgomareobani<br />
gansazRvruli<br />
travmebi da mowamvlebi 45,4 22,9 21,8 20,8 19,1<br />
0-14 wlis asakis bavSvTa avadoba, daavadebaTa ZiriTadi jgufebis<br />
mixedviT<br />
pirvelad diagnostirebul<br />
daavadebaTa<br />
SemTxveva<br />
raodenoba aTasi.<br />
infeqciuri<br />
daavadebebi<br />
da parazituli<br />
1995 1996 1997 1998 1999<br />
204,6 196,5 148,7 151,8 139,5<br />
8,5 19,5 19,2 17,2 14,4<br />
axalwarmonaqmnebi 0,1 0,0 0,8 0,2 0,1<br />
endokrinologiuri sistemis daav. 3,0<br />
nivTierebaTa cvlis moSla<br />
6,4 7,7 13,6 9,1<br />
sisxlisa da sisxlZarRvebis daav. 2,6 3,3 3,1 3,1 2,8<br />
fsiqiuri aSliloba 0,2 0,2 0,3 0,6 0,6<br />
nervuli sistemisa da grZnobaTa 6,5<br />
organoebis daavadebebi<br />
9,2 11,6 13,9 12,1<br />
sisxlis mimoqcevis daavadebebi 0,9 1,2 1,6 1,3 1,5<br />
sasunTqi organoebis daavadebebi 100.9 97,4 79,8 72,5 73,9<br />
saWmlis momnelebeli sistemis 55,7 42,6 7,3 10,3 6,3<br />
daavadebebi<br />
Sardsasqeso sistemis daavadebebi 2.0 2,4 2,7 2,8 3,0<br />
kanisa<br />
daavad.<br />
da kanqvesa ujredis 7,2 5.0 5,2 5,7 5,0<br />
Zval-kunTebis sistemisa da 1,2 1,0 1,5 0,8 0,2<br />
SemaerTebeli qsovilis daavad.<br />
Tandayolili anomaliebi 0,5 0,5 0,6 1,3 1,2<br />
perinataluri periodis 0,3 0,2 0,5 2,6 3,0<br />
calkeuli mdgomareobebi<br />
simptomebi, niSnebi da arazustad 1,1<br />
gansazRvruli mdgomareobani<br />
0,6 0,6 1,4 1,1<br />
travmebi da mowamlvebi 13,9 7,0 6,2 4,5 4,2<br />
45
sikvdilianoba 1 wlamde asakis bavSvebSi<br />
wlebi sul biWebi gogonebi qalaqi sofeli<br />
1998 710 437 273 629 81<br />
1999 713 730 283 641 72<br />
sikvdilianoba 5 wlamde asakis bavSvebSi<br />
wlebi sul biWebi gogonebi qalaqi sofeli<br />
1998 820 503 317 684 136<br />
1999 796 481 315 683 113<br />
erT wlamde asakSi gardacvlil bavSvTa ganawileba<br />
saqarTvelos regionebis mixedviT (promile)<br />
regioni 1997 1998 1999<br />
Tbilisi 26,0 29,4 42,9<br />
aWara 23,4 24,0 23,4<br />
guria 6,6 8,0 12,2<br />
raWa-leCxumi da qvemo svaneTi 14,1 8,2 7,2<br />
samegrelo da zemo svaneTi 10,6 10,1 6,1<br />
mcxeTa-mTianeTi 5,7 3,7 17,1<br />
samcxe-javaxeTi 12,4 9,2 12,6<br />
qvemo qarTli 10,0 6,0 9,9<br />
imereTi 10,7 9,3 21,2<br />
kaxeTi 8,7 12,7 17,1<br />
Sida qarTli 14,7 11,9 15,4<br />
saqarTvelo 15,3 15,2 17,5<br />
profilaqtikuri 1998 1999<br />
acrebi<br />
raodenoba SemTxveva raodenoba SemTxv.<br />
(%)<br />
(%)<br />
difteria,<br />
yivanaxvela<br />
tetanusi, 45629 89,2 47709 97,7<br />
wiTura 53098 95,5 54029 97,0<br />
tuberkulozi 48199 73,9 44581 95,2<br />
poliomieliti 48622 95,0 49858 98,0<br />
46
184. Sromis, jandacvisa da socialuri dacvis saministros<br />
monacemebiT, 1998 wels saqarTvelos ambulatoriulpoliklinikur<br />
dewesebulebebSi aRricxvaze 1247275 bavSvi da<br />
18 wlamde asakis mozardi imyofeboda. maT Soris 0-14 wlis<br />
asakis 1017678 bavSvia, xolo 1 wlamde asakis - 49891 bavSvi.<br />
1999 wels am maCveneblebma Seadgina 1123846 bavSvi da<br />
mozardi, 2000 wels - 990859 bavSvi da 43537 mozardi.<br />
185. garda amisa, ICESCR-is Sesaxeb zemoT miTiTebul moxsenebaSi<br />
moyvanilia monacemebi im qalTa raodenobis Sesaxeb,<br />
romelTac saSualeba hqondaT esargeblaT profesiuli<br />
samedicino daxmarebiT mSobiarobis dros. aqve moyvanilia<br />
mokle informacia mkvdradSobadobisa da bavSvTa<br />
sikvdilianobis Sesamcireblad miRebuli zomebis Sesaxeb<br />
(par. 207 da 208). amasTan erTad mogvyavs par. 90,91, 94-96<br />
saqarTvelos ICESCR-is Sesaxeb meore perioduli<br />
moxsenebidan, sadac dedaTa da bavSvTa janmrTelobis<br />
problemebi sicocxlis uflebis ganxorcielebis<br />
TvalsazrisiTaa gaSuqebuli.<br />
186. am moxsenebaSi moyvanilia statistikuri monacemebi 1997-99<br />
wlebSi gakeTebuli abortebis (m.S. miniabortebis)<br />
raodenobis da asakobrivi niSniT maTi diferenciaciis<br />
Sesaxeb, agreTve cnobebi ojaxis dagegmarebis Sesaxeb (par.<br />
225).<br />
187. amave moxsenebaSi dawvrilebiT aris ganxiluli pirveladi<br />
samedicino daxmarebis sistemis organizacia (par. 214-217),<br />
samedicino daxmarebis sayovelTao xelmisawvdomobis<br />
sakiTxi (par. 213). am ukanasknel problemasTan dakavSirebiT<br />
mizanSewonilad migvaCnia aseve mivuTiToT saqarTvelos<br />
pirveli moxseneba, sadac aradiskriminaciuli samedicino<br />
daxmarebis xelmisawvdomobis sakanonmdeblo da praqtikuli<br />
aspeqtebi Suqdeba (par. 234-237).<br />
188. aRsaniSnavia, rom pirveli moxsenebis (monakveTi<br />
`janmrTeloba da socialuri dacva~) ganxilvasTan<br />
dakavSirebiT Camoyalibebul komitetis kiTxvaTa<br />
CamonaTvalze saqarTvelos werilobiT pasuxebSi moyvanilia<br />
monacemebi janmrTelobis dacvis sferoSi rigi saxelmwifo<br />
programebis ganxorcielebis Sesaxeb. Sromis, jandacvisa da<br />
socialuri dacvis saministroebis monacemebiT, es<br />
programebi 2000 wlis I naxevridan dRemde ganagrZobs<br />
muSaobas.<br />
189. mosaxleobis kvebis produqtebiT uzrunvelyofis Taobaze<br />
saubaria saqarTvelos ICESCR-is Sesaxeb meore perioduli<br />
moxsenebis par. 148-162. rac Seexeba usafrTxo sasmeli wylisa<br />
da sanitaruli normebis sakiTxebs, isini agreTve<br />
ganxilulia miTiTebul moxsenebaSi (par. 192-197). winamdebare<br />
47
dokumentSi informaciis Sejamebisas saWirod migvaCnia xazi<br />
gavusvaT Semdegs:<br />
- qveyanaSi kvebis produqtebis warmoebis done mTlianobaSi<br />
ukiduresad dabalia, rac samarTlebrivi, finansuri da<br />
socialuri xasiaTis faqtorebiT aixsneba;<br />
- kvebis produqtebis eqsporti mniSvnelovnad CamorCeba<br />
imports, rac 1997-2000 wlebSi myar tendencias warmoadgenda;<br />
- 1997-99 wlebis periodSi adgili hqonda kvebis produqtebis<br />
moxmarebis faqtobrivi donis klebas yvela ZiriTadi<br />
parametris mixedviT;<br />
- mosaxleobis farTo fenebi cudad arian informirebuli<br />
jansaRi kvebis principebis Sesaxeb, saamisod cota ram Tu<br />
keTdeba;<br />
- mosaxleobis usafrTxo da xarisxiani sasmeli wyliT<br />
momaragebis mdgomareoba SeiZleba Sefasdes rogorc<br />
aradamakmayofilebeli;<br />
- sakanalizacio qselebisa da gamwmendi nagebobebis<br />
mniSvnelovani nawili aradamakmayofilebel mdgomareobaSia,<br />
rac MmTeli rigi daavadebebis gavrcelebas iwvevs.<br />
190. ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros<br />
monacemebiT, qveyanas ar gaaCnia bavSvTa kvebis produqtebis<br />
specializebuli warmoeba, importirebuli produqcia ki an<br />
ukiduresad dabali xarisxisaa, an maRali fasebis gamo<br />
xelmiuwvdomelia mosaxleobis umravlesobisaTvis. bavSvTa<br />
kvebis produqtebis humanitaruli daxmarebis saxiT miReba<br />
umniSvneloa da klebis tendenciiT xasiaTdeba. aRniSnuli<br />
problemebis gadawyvetis mizniT 2000 wlis ianvris<br />
brZanebulebiT saqarTvelos prezidentma saqarTveloSi<br />
bavSvTa kvebis produqtebis warmoebis koncefcia daamtkica.<br />
2000 wlis martSi Sesabamisi programis SesamuSaveblad<br />
saxelmwifo komisia Seiqmna.<br />
191. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 46 da 47) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaaqtiuros<br />
Zalisxmeva axalgazrdobis janmrTelobis dacvis politikis<br />
gasatareblad da bavSvTa sakonsultacio momsaxurebis<br />
waxalisebisaTvis. komiteti agreTve rekomendacias iZleva<br />
gaaqtiurdes saganmanaTleblo muSaoba reproduqciuli<br />
janmrTelobis dargSi, mamakacebis mier kontraceptivebis<br />
moxmarebis stimulirebis CaTvliT. rekomendebulia aseve<br />
ganxorcieldes arasrulwlovanTa janmrTelobis dacvis<br />
problemebis farTomasStabiani, disciplinaTaSorisi<br />
gamokvleva, romelSic ganxiluli iqneba bavSvTa Soris<br />
sqesobrivi gziT gadamdebi daavadebebis, maT Soris Sidsis<br />
gavrcelebis problema. komitetis mier rekomendebulia<br />
agreTve gatardes qmediTi zomebi finansuri da adamianuri<br />
48
esursebis mobilizaciisaTvis, gaizardos socialur<br />
muSakTa da fsiqologTa raodenoba, ganviTardes<br />
arasrulwlovanTa movlisa da sareabilitacio<br />
dawesebulebebis qseli. rekomendebulia teqnikuri<br />
daxmarebisaTvis miemarTos "<strong>UNICEF</strong>"-s da "j. m. o."-s.<br />
192. zemoaRniSnul rekomendaciaTa konteqstSi mizanSewonilad<br />
migvaCnia, upirveles yovlisa, mivuTiToT <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb<br />
pirveli moxsenebis ganxilvasTan dakavSirebiT komitetis<br />
mier dasmul kiTxvebze saqarTvelos werilobiT pasuxebSi<br />
moyvanili Sesabamisi monacemebi (monakveTi "janmrTeloba da<br />
socialuri uzrunvelyofa").<br />
193. aseve mivuTiTebT saqarTvelos ICSSCR-is Sesaxeb meore<br />
perioduli moxsenebis 225-e paragrafs da saqarTvelos<br />
CEPAW -is Sesaxeb meore perioduli moxsenebis 81-e<br />
paragrafs.<br />
194. Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros<br />
monacemebiT, ukanaskneli sami wlis ganmavlobaSi mozardTa<br />
Soris veneriul daavadebaTa gaxSirebis tendencia<br />
aRiniSneba. niSandoblivia, rom stastistikis saxelmwifo<br />
departamentis monacemebis Tanaxmad, 1998-99 wlebSi<br />
avadmyofTa raodenoba pirveladi diagnoziT "veneriuli<br />
daavadeba" mniSvnelovnad Semcirda. Cveni azriT, es<br />
damafiqrebeli movlenaa. rac Seexeba Sidsis problemas,<br />
oficialuri wyaroebidan miRebuli "<strong>UNICEF</strong>"-is monacemebiT,<br />
2000 wlis ivlisisaTvis saqarTveloSi virusiT inficirebis<br />
130 SemTxvevaze metia aRniSnuli. amasTan, j.m.o.-s eqspertebis<br />
azriT, dReisaTvis Cvens qveyanaSi inficirebulTa da SidsiT<br />
daavadebulTa realuri raodenoba 1000 kacs aRwevs. Sromis,<br />
jandacvisa da socialuri dacvis saministros informaciiT,<br />
Sidsis SemTxvevebi 18 wlamde asakis bavSvTa Soris<br />
registrirebuli ar aris, magram gasuli wlis bolos<br />
saqarTvelos erT-erTma damoukidebelma samauwyeblo<br />
kompaniam Sidsis Tandayolili daavadebis mqone <strong>bavSvis</strong><br />
dabadebis Sesaxeb gvamcno.<br />
195. 2000 wlis ivnisSi q. odesaSi (ukraina) Sedga amierkavkasiis<br />
sami qveynis (azerbaijani, somxeTi, saqarTvelo)<br />
warmomadgenelTa Sexvedra, romelzec ganxiluli iyo Sidsis<br />
Tavidan acilebis politikis SemuSavebis sakiTxebi.<br />
Sexvedras eswrebodnen samTavrobo delegaciebi, agreTve<br />
arasamTavrobo da donori organizaciebis warmomadgenlebi.<br />
Sexvedris Sedegi iyo Sidsis Tavidan acilebis strategiuli<br />
gegmebis konturebis gamokveTa. momdevno etapze erTian<br />
amierkavkasiur strategiaSi unda gamTliandes monawile<br />
mxareTa moqmedebis detaluri gegmebi. am procesSi<br />
flagmanis roli ikisra " <strong>UNICEF</strong> "-ma, romelic gaeros<br />
49
gaerTianebul Sidsis programasTan erTad zemoaRniSnuli<br />
Canafiqris gansaxorcieleblad saWiro saxsrebis moZiebas<br />
Seecdeba.<br />
d. socialuri dacva, bavSvTa movla-patronobis samsaxurebi da<br />
dawesebulebebi (muxlebi 26 da 18,3)<br />
196. im sakiTxebTan dakavSirebiT, romelTac <strong>konvenciis</strong> es muxli<br />
moicavs, saWiroa aRiniSnos, rom pirveli moxsenebis 237-239<br />
paragrafebSi mocemuli komentarebi ZalaSi rCeba.<br />
197. 239-e paragrafSi moyvanil informaciasTan dakavSirebiT<br />
saWiroa mivuTiToT, rom amJamad saxelmwifo axorcielebs<br />
marCenaldakargul da 16 wlamde asakis invalid bavSvTa<br />
sapensio uzrunvelyofas (TveSi 14 l. odenobiT). garda amisa,<br />
saxelmwifo socialuri dazRvevis polisebiT uzrunvelyofs:<br />
a) gadaadgilebul pirTa bavSvebs, b) martoxela dedaTa<br />
arasrulwlovan bavSvebs, g) bavSvebs, romlebic iReben<br />
pensias marCenalis dakargvis gamo, d) obol bavSvebs da e) 16<br />
wlamde asakis invalid bavSvebs.<br />
198. pirveli moxsenebis 240-e paragrafSi moyvanili iyo<br />
informacia saqarTveloSi socialurad daucveli<br />
mosaxleobis garkveul kategoriaTa saxelmwifo<br />
materialuri daxmarebis gawevis axali formis - socialuri<br />
(ojaxuri) daxmarebis danergvis Sesaxeb. ganvlili drois<br />
manZilze cvlileba ganicada rogorc beneficiarTa<br />
kategoriebma, aseve am saxelmwifo programis dafinansebis<br />
moculobam. dawvrilebiTi monacemebi amis Taobaze moipoveba<br />
ICESCR-is Sesaxeb saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi,<br />
paragrafebi 122,123.<br />
199. amasTan dakavSirebiT mizanSewonilad migvaCnia moviyvanoT<br />
ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros mier<br />
warmodgenili monacemebi, romelTa Tanaxmad Zalian rTul<br />
materialur mdgomareobaSi imyofeba saojaxo meurneobebi,<br />
sadac 15 wlamde asakis bavSvebi arian. wina welTan<br />
SedarebiT 1999 wels siRaribis donem aseTi saxis TiTqmis<br />
yvela ojaxSi mniSvnelovnad moimata. gansakuTrebiT es exeba<br />
sam da met bavSvian ojaxebs, sadac siRaribis donem 16,8<br />
saprocento punqtiT moimata da 71,6% Seadgina.<br />
mravalSvilian ojaxTa Soris siRaribis yvelaze maRali<br />
done aRiniSneba qalaqebSi, sadac yoveli 10 mravalSviliani<br />
ojaxidan 8 siRatakis zRvarze imyofeba.<br />
200. <strong>konvenciis</strong> Seaxeb pirveli moxsenebis 242-e paragrafSi<br />
saubari iyo bavSvTa skolamdel dawesebulebaTa sistemis<br />
Sesaxeb. aRsaniSnavia, rom saangariSo periodSi bavSvTa<br />
skolamdel dawesebulebaTa raodenoba meryeobda, magram<br />
50
mTlianobaSi Semcirebisaken hqonda tendencia. Semcirebis<br />
myari tendencia am dawesebulebeSi aRiniSneboda bavSvTa<br />
raodenobis mxrivac. aseTia saqarTvelos statistikis<br />
saxelmwifo departamentis monacemebi. saqarTvelos<br />
ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministro am process<br />
bavSvTa skolamdeli dawesebulebebis dafinansebis donis<br />
mudmivi(1990 wlidan dawyebuli) klebiT xsnis. amJamad es<br />
dawesebulebebi dafinansebas adgilobrivi biujetidan<br />
Rebuloben. im regionebSi, sadac dafinansebis<br />
SesaZleblobebi mcirea, sabavSvo baRTa mniSvnelovani<br />
nawili daixura an TviTdafinansebaze gadavida. Tu 1990 wels<br />
baga-baRebsa da sabavSvo baRebSi 0-2 wlamde asakis 42,8 aT.<br />
da 3-6 wlamde asakis 166,2 aT. bavSvi dadioda, 1999 wels maTi<br />
ricxvi Sesabamisad 10,5 aT. da 63,4 aT. bavSvamde Semcirda.<br />
ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis saministros azriT,<br />
amis mizezi Semdegi faqtorebia: aradamakmayofilebeli<br />
finansuri mdgomareoba, sayofacxovrebo pirobebis<br />
gauareseba, kvebisa da gaTbobis problemebis gadauWreloba,<br />
mSobelTa Soris umuSevrobis maRali done da maTi<br />
Semosavlebis simwire.<br />
201. im sxva RonisZiebebidan, romelTa ganxorcielebis Sedegad<br />
beneficiarebi bavSvebic gaxdnen, mizanSewonilad migvaCnia<br />
gamovyoT (Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />
saministros monacemebi):<br />
- 2000-2001 wlebSi gaWirvebuli ojaxebisaTvis erTjeradi<br />
fuladi daxmarebis programis farglebSi 225 mravalSvilian<br />
dedas gadaeca an gadaecema daxmareba saerTo TanxiT 46,3 aT.<br />
l.<br />
- "USAID"-is mxardaWeriT zamTris periodSi qveyanaSi<br />
ganxorcielda gaTbobis programa, romelSic CarTuli iqna 190<br />
aTasze meti gaWirvebuli, umTavresad bavSviani ojaxi;<br />
- wiTeli jvrisa da wiTeli naxevarmTvaris federaciis<br />
saqarTvelos warmomadgenlobam, germaniis wiTeli jvris<br />
sazogadoebis mxardaWeriT saqarTvelos oTx qalaqSi<br />
(Tbilisi, rusTavi, quTaisi, baTumi) sasursaTo humanitaruli<br />
programa ganaxorciela. misi beneficiarebi socialurad<br />
yvelaze daucveli ojaxebi gaxdnen: mravalSviliani ojaxebi,<br />
martoxela dedebi, romelTac mcirewlovani bavSvebi hyavT,<br />
ojaxebi, sadac invalidi bavSvebi izrdebian.<br />
e. cxovrebis done (muxli 27, 1-3)<br />
202. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 50 da 51) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos gaaaqtiuros<br />
Zalisxmeva ekonomikurad susti ojaxebisaTvis materialuri<br />
51
daxmarebis aRmosaCenad da garantirebuli iqnes bavSvTa<br />
cxovrebis adekvaturi done. amas xels Seuwyobda monawile<br />
saxelmwifos mier bavSvTa maTxovrobis Semcirebisa da<br />
Tavidan acilebis programebis waxaliseba. komitetma<br />
mouwoda monawile saxelmwifoebs msoflio bankTan erTad<br />
ganagrZon siRaribis daZlevis programis <strong>ganxorcieleba</strong><br />
gansakuTrebiT bavSvTa Soris.<br />
203. pirveli moxsenebis komentarebs am sakiTxebze saangariSo<br />
periodSi Tavisi aqtualoba ar daukargavs. es exeba<br />
zemoaRniSnuli moxsenebis 244-e paragrafis pirvel frazasac:<br />
“bavSvebis cxovrebis done mozrdilTa cxovrebis donis<br />
anarekls warmoadgens da am TvalsazrisiT Cvens qveyanaSi<br />
ufro meti gadauWreli problemaa, vidre miRweva”.<br />
204. TiTqmis erTsa da imave dros saqarTvelom Sesabamis<br />
saxelSekrulebo organos warudgina rogorc winamdebare,<br />
aseve meore perioduli moxseneba ICESCR-is Sesaxeb. meore<br />
moxsenebaSi warmodgenilia monacemebi qveyanaSi cxovrebis<br />
donisa da mis asamaRleblad ganxorcielebuli an dagegmili<br />
zomebis Sesaxeb. aqedan gamomdinare, qvemoT aisaxeba<br />
ICESCR-is Sesaxeb meore moxsenebis monacemebi, romelic<br />
<strong>konvenciis</strong> gansaxilveli muxlis realizaciis aspeqtebs<br />
warmoaCens.<br />
205. 2000 wlis dekemberSi gasaSualebuli fasebiT, amJamad<br />
moqmedi normebis Sesabamisad gaTvlilma saarsebo minimumma<br />
saqarTvelos qalaqebSi Seadgina: Sromisunariani asakis<br />
mamakacisaTvis –105,4 lari, saSualo momxmareblisaTvis –<br />
100,4 lari, saSualo ojaxisaTvis - 199,2 lari. ojaxTa<br />
sxvadasxva tipebisaTvis amgvarad gamoTvlili saarsebo<br />
minimumi Semdegnairad icvleboda:<br />
52
ojaxebi 1kaciani<br />
2-<br />
kaciani<br />
3kaciani<br />
4-<br />
kaciani<br />
5-<br />
kaciani<br />
6 da<br />
metkaciani.<br />
1999w<br />
dekemberi<br />
2000w<br />
96,7 154,8 174,1 193,5 217,6 301,8<br />
ianvari 103,4 165,5 186,2 206,9 232,7 322,7<br />
Tebervali 104,0 166,3 186,1 207,9 233,9 324,4<br />
marti 102,2 163,5 183,9 204,4 229,9 318,8<br />
aprili 103,3 165,3 186,0 206,6 232,5 322,4<br />
Mmaisi 100,5 160,8 180,9 201,1 226,2 313,6<br />
ivnisi 99,0 158,8 178,1 197,9 222,7 308,8<br />
ivlisi 96,1 153,8 175,0 192,2 216,2 199,8<br />
agvisto 98,5 157,6 177,2 196,9 221,5 307,2<br />
seqtemberi 99,3 158,9 178,8 198,7 223,5 309,9<br />
oqtomberi 100,4 160,7 180,8 200,9 226,0 313,3<br />
noemberi 101,7 162,7 183,1 203,4 228,8 317,3<br />
dekemberi 100,4 160,7 180,8 200,9 226,0 313,4<br />
206. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos dedaqalaqSi saarsebo<br />
minimumis maCvenebeli qveynis saSualo maCvenebelze 4%-iT<br />
maRalia.<br />
207. normatiuli minimaluri xelfasi, anu is, romelic sxva<br />
SemosvlebTan erTad oTxkaciani ojaxis udeficito biujets<br />
saarsebo minimumis doneze uzrunvelyofda, erT momuSaveze<br />
gaangariSebiT 43,5l.-s Seadgenda (2000 wlis dekemberi).<br />
minimaluri xelfasi (20 l) normatiulis xelfasis 43,9%-s<br />
aRwevs.<br />
208. qvemoT moyvanilia mosaxleobis Semosavlebis statistikuri<br />
monacemebi 1995-99 wlebis periodisaTvis.<br />
maCvenebeli erTeuli 1995 1996 1997 1998 1999<br />
mosaxleobis mln. 1164,0 2500,0 1800,0 1751,8 1723,7<br />
fuladi<br />
Semosavlebi<br />
lari<br />
mosaxleobis mln. 1077,0 2454,6 2390,0 2534,6 2677,2<br />
fuladi xarjebi lari<br />
saSualo xelfasi lari 13,6 29,0 42,5 127,6 114,4<br />
realuri Tviuri % 134,4 152,9 139,8 183,9 193,5<br />
xelfasis zrda<br />
minimaluri<br />
samomxmareblo<br />
kalaTa<br />
lari 41,3 37,7 182,7 183,9 193,5<br />
minimaluri<br />
sasursaTo kalaTa<br />
lari 28,9 33,4 128,0 128,7 135,5<br />
53
209. “sacxovreblis” cnebis definiciasTan dakavSirebiT<br />
mivuTiTebT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos meore perioduli<br />
moxsenebis par. 419.<br />
210. sacxovrebelze uflebis sakanonmdeblo garantiebis Sesaxeb<br />
ix. CERD-s Sesaxeb saqarTvelos pirveli moxseneba (par. 221-<br />
230). aqve warmodgenilia zogierTi statistikuri monacemi<br />
(par. 231) da am sferoSi faqtobrivi mdgomareobis Sefaseba<br />
(par. 232).<br />
211. qvemoT moyvanilia damatebiTi cnobebi saqarTveloSi<br />
sacxovrebelze uflebis realizaciis Sesaxeb, romelic<br />
warmodgenilia urbanizaciis, mSeneblobisa da iusticiis<br />
saministros mier.<br />
212. arsebuli monacemebis Tanaxmad, qveyanaSi sacxovrebeli<br />
fondis saerTo moculoba 101,5 mln. kv. m-s Seadgens. maT<br />
Soris:<br />
- xelisuflebis adgilobrivi organoebis kuTvnili<br />
(municipaluri) sacxovrebeli fondi - 18,5 mln. kv. m.<br />
privatizirebulia 15 mln. kv. m. (280 aT. bina);<br />
- sauwyebo sacxovrebeli fondi saerTo farTiT 4,5 mln. kv. m.<br />
privatizebulia 2 mln. kv. m. (34 aTasi bina);<br />
- sacxovrebel-samSeneblo kooperativebis sacxovrebeli fondi<br />
– 4,5 mln. kv.m. privatizebulia 2,8 mln. kv.m. (32 aTasi bina);<br />
- sacxovrebeli fondi, romelic moqalaqeTa kerZo sakuTrebaSia<br />
–74 mln. kv.m. maT Soris 20 mln. kv.m. – qalaqSi, 54 mln. kv.m. –<br />
sofelSi.<br />
213. arsebuli sacxovrebeli fondidan 24 mln. kv.m. (9aTasi<br />
saxli) teqnikurad aradamakmayofilebel mdgomareobaSia,<br />
Tanac 1,2 aTasi saxli avariulobis gamo dangrevas<br />
eqvemdebareba. sacxovrebeli fondis remontisaTvis saWiro<br />
saxsrebis saerTo moculobad 750 mln. laria miCneuli.<br />
214. 1997-2000 wlebis ganmavlobaSi saxelmwifo saxsrebiT<br />
agebulia sacxovrebeli saxlebi saerTo farTiT 71,5 aTasi<br />
kv.m. xolo individualur mSeneblobaTa saerTo farTia 490<br />
aT. kv.m.<br />
215. moqmedi sacxovrebeli fondis keTilmowyobis done Semdegi<br />
maCveneblebiT xasiaTdeba:<br />
- uzrunvelyofilia wyalsadeniT – 97,5%<br />
- kanalizaciiT – 94,6%<br />
- abazanebiT – 86,2%<br />
- iyo uzrunvelyofili cxeli wyalmomaragebiT – 55,5%<br />
- iyo uzrunvelyofili centraluri gaTbobiT – 98%<br />
- uzrunvelyofilia bunebrivi airiT _ 76%<br />
- eleqtroqurebiT – 12%<br />
54
216. moyvanili cifrebis komentirebisas gansakuTrebiT unda<br />
aRvniSnoT, rom rTuli ekonomikuri viTarebis gamo<br />
sacxovrebeli fondis cxeli wyliT momaragebisa da<br />
centraluri gaTbobiT uzrunvelyofis maCveneblebi amJamad<br />
praqtikulad nulis tolia.<br />
217. saxelmwifo organoebSi arsebuli monacemebis Tanaxmad,<br />
amJamad sacxovrebliT uzrunvelyofili ar aris 110,5 aT.<br />
ojaxi, anu daaxloebiT 386,75 aT. kaci. sacxovrebeli fondis<br />
saerTo moculobaSi amortizebuli, avariuli da<br />
remontsdaqvemdebarebuli, arakeTilmowyobili saxlebis<br />
wili 20,5 mln. kv.ms (20,2%) Seadgens. aRniSnul saxlebSi<br />
1138,8 aT. kaci cxovrobs.<br />
218. amJamad binaTmSenebloba xorcieldeba rogorc saxelmwifo da<br />
arasaxelmwifo iuridiuli pirebis mier, aseve individualur<br />
mSenebelTa mierac, romelTac Sesabamisi licenziis miRebis Semdeg<br />
araviTari dabrkoleba ar eqmnebaT. mSeneblobis dafinanseba<br />
sxvadasxva wyarodan warmoebs, magram kerZo samSeneblo<br />
organizaciebi saxelmwifos mier ar finansdeba da isini sakuTari<br />
saxsrebis uqonlobis gamo sabanko saxsrebiT sargebloben.<br />
219. zemoaRniSnulidan gamomdinare, cxadia, rom mocemul etapze<br />
mwvaved dgas mosaxleobis socialurad daucveli fenebis biniT<br />
uzrunvelyofis sakiTxi. siRaribis daZlevisa da ekonomikuri<br />
ganviTarebis erovnuli programis farglebSi urbanizaciisa da<br />
mSeneblobis saministros mier Sedgenilia mosaxleobis<br />
sacxovrebliT uzrunvelyofis meqanizmebis Seqmnis erovnuli<br />
programis proeqti. msoflio bankis teqnikuri daxmarebis programis<br />
ganxorcielebisas, am organizaciis eqspertebis monawileobiT<br />
SemuSavda sabinao reformis programa, magram misi realizacia<br />
saWiro dafinansebis uqonlobis gamo Seferxda.<br />
220. sacxovrebelze uflebis realizaciisa da sacxovrebeli<br />
saxlebis mSeneblobis damabrkolebeli problemebis daZlevis<br />
mizniT urbanizaciisa da mSeneblobis saministro saWirod Tvlis<br />
sakanonmdeblo bazis srulyofas. saministros mier momzadebuli da<br />
saqarTvelos mTavrobisaTvis gansaxilvelad wardgenilia<br />
kanonproeqti "kondominiumebis Sesaxeb". momzadebulia da<br />
SeTanxmebis stadiazea kanonproeqtebi "mSeneblobis teritoriulsivrcobrivi<br />
dagegmvis Sesaxeb" da normatiuli aqtis proeqti<br />
"TbilisSi mSeneblobis regulirebis reglamentis Sesaxeb".<br />
221. rac Seexeba e.w. "quCis bavSvebis" problemas, mizanSewonilad<br />
migvaCnia komitetis informireba Semdegis Taobaze: 1996-98 ww.<br />
arasamTavrobo organizacia "bavSvi da garemo" axorcielebda<br />
proeqts "quCis bavSvebi TbilisSi", romelic am kategoriis bavSvebis<br />
fsiqosocialur reabilitaciasa da maTTvis materialuri<br />
daxmarebis gawevas iTvaliswinebda. proeqtis farglebSi "quCis<br />
bavSvebisaTvis" 1997 wlis seqtemberSi Seiqmna TavSesafari,<br />
55
omelsac dRisiT 50 <strong>bavSvis</strong> da RamiT 20 <strong>bavSvis</strong> miReba SeeZlo.<br />
proeqtis dafinanseba sxvadasxva saerTaSoriso organizaciebisa da<br />
fondebis mier xorcieldeboda. 1999 wels bavSvebisaTvis ufro<br />
qmediTi materialuri daxmarebis aRmoCenis mizniT, erT-erTi<br />
adgilobrivi arasamTavrobo organizaciisa da saqarTveloSi didi<br />
britaneTis saelCos SemweobiT, proeqts "quCis bavSvebi TbilisSi"<br />
miwis nakveTi gadasces. Seiqmna mebaReobisa da mebostneobis<br />
meurneoba, romlis Semosavlebic bavSvebis dasaxmareblad aris<br />
gankuTvnili.<br />
222. 2000 wlis ianvridan "<strong>UNICEF</strong>" -saqarTvelo" "quCis<br />
bavSvebisaTvis" specialur programas afinansebs, romelsac agreTve<br />
organizacia "bavSvi da garemo" axorcielebs. saubaria kulturulsaganmanaTleblo<br />
muSaobaze, romelsac "quCis bavSvebTan" adgilze<br />
atareben pedagogebi, fsiqologebi da sociologebi. mimdinareobs<br />
bavSvTa swavlebisaTvis saWiro nivTebisa da saTamaSoebis SeZena da<br />
a.S. bavSvTa maTxovrobis Semcireba da Tavidan acileba mWidrod<br />
ukavSirdeba qveyanaSi siRaribis daZlevis problemis gadawyvetas.<br />
VIII ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli saqmianoba<br />
a. ganaTleba, profesiuli ganaTlebis CaTvliT da damrigebloba<br />
(muxli 28)<br />
223. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 52 da 53) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos yvela saWiro<br />
zoma, adekvaturi finansuri, adamianuri da teqnikuri resursebis<br />
gamoyofis CaTvliT, ganaTlebis sferoSi mdgomareobis<br />
gasaumjobeseblad, agreTve yvela <strong>bavSvis</strong> ganaTlebis uflebis<br />
uzrunvelsayofad. monawile saxelmwifom damatebiTi zomebi unda<br />
miiRos gansakuTrebiT sabazo ganaTlebis stadiaze bavSvTaTvis<br />
swavlis xalisis gasaRviveblad. amasTanave komitetma mouwoda<br />
monawile-saxelmwifos xeli Seuwyos swavlebis xarisxis amaRlebas,<br />
<strong>bavSvis</strong>admi keTilganwyobili skolebis ganviTarebasa da saskolosaswavlo<br />
programebSi tradiciuli enebis Setanas. rekomendebulia<br />
agreTve ganaTlebis sistemis gamyareba "UNCSEF" -sa da "UNESKO"-Tan<br />
ufro axlo TanamSromlobiT.<br />
224. qvemoT moyvanilia statistikuri informacia, romelic<br />
saqarTvelos ganaTlebis sferoSi arsebuli saerTo mdgomareobis<br />
Sesaxeb msjelobis SesaZleblobas iZleva.<br />
56
mosaxleobis ganaTlebis done<br />
10 da meti wlis asakis 1000 kacze<br />
arasruli an sruli umaRlesi da<br />
saSualo ganaTlebis mqone piri, sul<br />
1979 1989 1999<br />
698 798 871<br />
maT Soris<br />
umaRlesi ganaTlebis mqone 103 137 201<br />
arasruli umaRlesi ganaTlebis mqone 19 22 40<br />
saSualo-specialuri ganaTlebis mqone 100 169 174<br />
zogadi saSualo ganaTlebis mqone 292 328 330<br />
arasruli saSualo ganaTlebis mqone 184 142 125<br />
saganmanaTleblo dawesebulebebi. studentTa (moswavleTa)<br />
ricxvi (monacemebi saswavlo wlis dasawyisisaTvis).<br />
dawesebulebaTa studentTa(moswavleTa)<br />
raodenoba<br />
raodenoba, aTasi kaci<br />
1997- 1998- 1999- 1997- 1998- 1999-<br />
1998ww 1999ww 2000<br />
ww<br />
1998ww 99ww 2000ww<br />
skolamdeli<br />
dawesebulebebi<br />
1224 1241 1229 74,9 74,2 74,0<br />
saxelmwifo<br />
zogadsaganmanaTleblo<br />
skolebi<br />
3223 3237 3201 721,8 722,5 714,4<br />
dawyebiTi<br />
profesiuli<br />
saxelosno<br />
saswavleblebi<br />
99 98 84 17,8 18,4 16,8<br />
saxelmwifo saSualo 81<br />
specialuri<br />
saswavlo<br />
dawesebulebebi<br />
83 85 30,7 32,4 29,9<br />
arasaxelmwifo(fasia 47 58 58 5,2 7,2 6,8<br />
ni) saSualospecialuri<br />
saswavlo<br />
dawesebulebebi<br />
57
saxelmwifo<br />
umaRlesi saswavlo<br />
dawesebulebebi<br />
arasaxelmwifo<br />
(fasiani) umaRlesi<br />
saswavlo<br />
dawesebulebebi<br />
aspiranturis mqone<br />
dawesebulebebi<br />
23 24 24 87,3 90,1 95,0<br />
159 154 162 40,2 38,3 40,1<br />
66 66 69 1,9 1,8 1,8<br />
225. aRsaniSnavia, rom bolo wlebSi, 1000 kacze gaangariSebiT,<br />
saSualo zogadsaganmanaTleblo da specialuri skolebis<br />
moswavleTa ricxvi SedarebiT stabiluri rCeboda, im dros,<br />
rodesac umaRles saswavlo dawesebulebaTa studentebs Soris<br />
igive maCveneblebi zrdis sagrZnobi tendenciiT xasiaTdeba.<br />
dRis zogadsaganmanaTleblo skolebis moswavleTa ganawileba<br />
Sesaswavli enis mixedviT<br />
1997-98w 1998-99w 1999-<br />
2000w<br />
moswavleTa raodenoba (aTasi kaci) 714,6 715,8 707,6<br />
maT Soris swavloben:<br />
qarTul enaze 600,0 603,1 600,4<br />
rusul enaze 44,4 43,7 40,8<br />
azerbaijanul enaze 41,9 41,0 39,6<br />
somxur enaze 28,0 27,8 26,7<br />
osur enaze 0,2 0,2 0,2<br />
226. saangariSo periodSi adgili hqonda dawyebiTi profesiuli da<br />
teqnikuri saswavlo dawesebulebebis ricxvis, moswavleTa<br />
raodenobis, am dawesebulebaTa kursdamTavrebulebis da iq<br />
SemsvlelTa ricxvis Semcirebis tendencias.<br />
1997-1999 wlebis periodSi mocemuli profilis saswavlo<br />
dawesebulebaTa raodenoba Semcirda 99-dan 84-mde, moswavleTa<br />
raodenoba – 19,6 aTasidan 16,8 aTasamde. miRebis yovelwliuri<br />
maCvenebeli Semcirda 11,1-dan 7,1 aTas kacamde, xolo gamoSveba 10,1dan<br />
7,2 aTas kacamde.<br />
227. saangariSo periodSi saxelmwifo saSualo-specialur<br />
dawesebulebaTa raodenoba 81-dan (1997 w.) 85-mde (1999 w.) gaizarda,<br />
amasTan, moswavleTa raodenoba aq Semcirda 30,77 aTasidan 1997<br />
wels 29,9 aTasamde 1999 wels, ZiriTadad dauswrebeli swavlebis<br />
58
kontingentis Semcirebis gamo. rac Seexeba am tipis arasaxelmwifo<br />
saswavlo dawesebulebebs, mocemul periodSi gaizarda rogorc<br />
maTi raodenoba (47-dan 58-mde), aseve moswavleTa kontingentic (5,8<br />
aTasidan 6,8 aTasamde). swavleba aq dRisiT mimdinareobs.<br />
228. gonebrivad da fizikurad CamorCenil bavSvTa saganmanaTleblo<br />
momzadeba qveyanaSi xorcieldeba 14 skola-internatSi, kontingentis<br />
raodenobaa 2460 bavSvi, maT Soris 1151 gogona da 1309 vaJia, bavSvTa<br />
asaki 7-18 welia. bolo wlebis monacemTa analizi gviCvenebs, rom<br />
skola-internatebis kontingentis raodenobas gaaCnia zrdis mtkice<br />
tendencia – 1151 bavSvidan 1997 wels 2460 bavSvamde 2000 wels.<br />
229. rogorc sxvadasxva wyaroebidan miRebuli monacemebi mowmobs,<br />
saangariSo periodSi ganaTlebisaTvis gankuTvnili saxelmwifo<br />
biujetis xarjebi ganuxrelad mcirdeboda. 1999 wels Sesabamisi<br />
sabiujeto asignebebi ver aWarbebs sep-is 2,2%-s. absolutur<br />
cifrebSi am Tanxam Seadgina 30 mln larze odnav naklebi.<br />
ganaTlebis sistemis mudmivad arasakmarisi dafinansebis pirobebSi,<br />
rogorc aRniSnulia gaeros mier momzadebul dokumentSi “Human<br />
Development Report, <strong>Georgia</strong> 2000”, Camoyalibda finansirebis<br />
araformaluri sistema - qarTuli ojaxebi uSualod TavianTi<br />
jibidan faraven saganmanaTleblo dawesebulebebis biujetis<br />
mniSvnelovan nawils. saubaria fulad Senatanebze e.w. “saskolo<br />
fondebSi”, zamTris periodSi saswavlo Senobebis gaTbobisaTvis<br />
saWiro sawvavis SesaZenad da a.S.<br />
garda amisa, arasaxelmwifo saSualo da umaRles saswavlo<br />
dawesebulebebSi dadgenilia swavlebis oficialuri gadasaxadic.<br />
230. 1998 wlidan mimdinare molaparakebebis Sedegad xelmowerilia<br />
dokumenti, romlis Tanaxmadac msoflio banki saqarTvelos<br />
ganaTlebis saministros gamouyofs sesxs 60 mln. aSS. dolaris<br />
odenobiT. sesxi mimarTuli iqneba upiratesad saSualo ganaTlebis<br />
sistemis dasafinanseblad. prioritetuli mimarTulebebia:<br />
_ erovnuli standartebisa da programebis Seqmna; maT Sesabamisad<br />
axali saxelmZRvaneloebis momzadeba da danergva, agreTve skolebis<br />
momarageba damxmare saswavlo masalebiT;<br />
_ maswavlebelTa momzadebisa da gadamzadebis srulyofa axali<br />
standartebis Sesabamisad;<br />
_ saSualo skolaSi Sefasebis sistemis Secvla; marTvis<br />
avtomatizebuli meTodebis danergva da ganaTlebis marTvis<br />
politikis formireba;<br />
_ maswavlebelTa anazRaurebis sistemis optimizacia.<br />
aRsaniSnavia, rom kreditis farglebSi proeqtebis<br />
ganxorcielebisas gaTvaliswinebulia saxsrebis miznobrivi xarjvis<br />
sazogadoebrivi kontrolis meqanizmis amoqmedeba. monitoringis<br />
ganxorcielebis ufleba eqnebaT arasamTavrobo organizaciebs.<br />
albaT, mesame perioduli moxsenebis warmodgenisas SesaZlebloba<br />
gveqneba gauwyoT ama Tu im proeqtis realizaciis Sedegebis Sesaxeb.<br />
59
231. unda aRiniSnos, rom gansaxilvel periodSi sakanonmdeblo baza,<br />
romelic aregulirebs ganaTlebis sistemis saqmianobas da<br />
aRwerilia <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvelad moxsenebaSi (par. 250-e, 255-<br />
257), ZalaSi rCeboda. da mainc, komitetis yuradRebas mivabyrobT<br />
Sesabamis informaciaze, romelsac moicavs CERP-s Sesaxeb<br />
saqarTvelos pirveli moxsenebis paragrafebi 255-265, aqve moyvanilia<br />
garkveuli statistikuri monacemebic yvela safexuris ganaTlebis<br />
Tanabari xelmisawvdomobis uzrunvelyofis Taobaze, kerZod,<br />
erovnul umciresobaTa warmomadgenlebisaTvis (par. 266, 267 da 271).<br />
232. amasTan, qvemoT moyvanilia monacemebi, romlebic asaxavs 2000-<br />
2001 w. dRis zogadsaganmanaTleblo sistemis skolebis saqmianobas.<br />
moyvanilia informacia saqarTveloSi “aqtiuri swavlebis” meTodis<br />
danergvis Sesaxeb, iseve rogorc <strong>konvenciis</strong> Seswavlis saqmeSi<br />
zogierTi axali nabijis Taobaze.<br />
233. saqarTvelos ganaTlebis saministros monacemebiT, mimdinare<br />
wels dRis zogadsaganmanaTleblo skolaTa raodenoba udrida 3157s<br />
– SarSandelze 3-iT mets. amasTan, dawyebiTi skolebis raodenoba<br />
gaizarda 791-dan 800-mde, sruli saSualo skolebis – 1631-dan 1652mde,<br />
xolo arasrul (sabazo) skolaTa raodenoba Semcirda 732-dan<br />
705-mde.<br />
234. mimdinare saswavlo wels moswavleTa ricxvi yvela safexurze<br />
Seadgens 697,4 aTass, maT Soris 380,4 aTasi vaJia da 316,9 aTasi<br />
gogona. wina saswavlo welTan SedarebiT moswavleTa raodenoba<br />
Semcirda 15 aTasi kaciT. Semcireba yvelaze metad Seexo sabazo<br />
skolebs, sadac moswavleTa raodenoba Semcirda 94,4 aTasidan 85,1<br />
aTasamde. rogorc Cans, am movlenis ZiriTadi mizezi qveyanaSi<br />
Sobadobis donis saerTo Semcirebaa bolo wlebSi; 2000-2001<br />
saswavlo wels skolaSi pirvelad mividnen 1993 wels dabadebuli<br />
bavSvebi.<br />
235. 2000 wels skola datova 631-ma moswavlem (182 gogonam da 449<br />
vaJma). maT Soris 527 qalaqis da 194 soflis moswavlea.<br />
aRsaniSnavia, rom skolamitovebul bavSvebs Soris aSkara<br />
umravlesobas Seadgenen qarTuli skolebis moswavleebi (617 kaci),<br />
rac asaxavs saangariSo periodSi Camoyalibebul tendenciebs.<br />
aRsaniSnavia, rom skolamitovebul bavSvTa maCvenebeli yvelaze<br />
dabalia bolo saswavlo wlebis ganmavlobaSi.<br />
236. adgili aqvs swavlebis sruli kursis damamTavrebelTa wilis<br />
zrdis tendencias moswavleTa saerTo raodenobaSi - 51,6%-dan 1999<br />
w. 62,2%-mde 2000w. amasTan, kursdamTavrebulTa raodenoba<br />
absolutur cifrebSi mniSvnelovnad Semcirda – 9763-dan 1997w. 7356mde<br />
2000w.<br />
237. 454 skolaSi swavla warmoebs orcvliani reJimiT. meore cvlaSi<br />
moswavleTa raodenoba Seadgens 77,4 aTas kacs. maTi umravlesoba<br />
qalaqelia. sam skolaSi swavla samcvliania; mesame cvlaSi<br />
60
moswavleTa raodenoba Seadgens 499 kacs, maTi Soris didi<br />
umravlesoba qalaqis skolebSi swavlobs.<br />
238. 2000-2001 saswavlo wels mravalma skolis moswavlem isargebla<br />
ganaTlebis eqsternatis formiT miRebis uflebiT. maT Soris<br />
eqsternad Caabara gamocdebi arasruli (sabazo) saSualo skolis<br />
programiT da mowmoba miiRo 307-ma moswavlem (162 - qalaqSi da 145<br />
– sofelSi);<br />
- 943-ma moswavlem Caabara gamocdebi eqsternad sruli saSualo<br />
skolis programiT da miiRo simwifis atestatebi (777 –<br />
qalaqSi da 166 – sofelSi);<br />
- 2775 moswavle swavlobda saxlSi individualurad,<br />
specialuri programis mixedviT (930 – qalaqSi da 1845 –<br />
sofelSi).<br />
239. mimdinare saswavlo wels qveyanaSi funqcionirebs 187 rusuli,<br />
168 azerbaijanuli da 155 somxuri skola, romlebSic Sesabamisad<br />
swavlobs 38102, 38175 da 25938 bavSvi. am skolebSi gansakuTrebuli<br />
yuradReba eqceva rogorc mSobliuri enisa da literaturis, aseve<br />
qarTuli enis Seswavlasac. saxeldobr, rusul skolebSi mSobliur<br />
enasa da literaturas eTmoba 73 akademiuri saaTi, xolo<br />
azerbaijanul da somxur skolebSi – 70-70 saaTi. amave dros<br />
erovnul skolebSi mniSvnelovnad gaizarda qarTuli enis<br />
akademiuri saaTebis raodenoba, romlis Seswavla iwyeba pirvelive<br />
klasidan.<br />
240. araqarTuli skolebis ZiriTad problemebs warmoadgens:<br />
Senobebis mniSvnelovani nawilis aradamakmayofilebeli<br />
mdgomareoba, inventarisa da saxelmZRvaneloebis uqonloba;<br />
kvalificirebuli pedagogiuri kadrebis ararseboba zogierT<br />
saganSi.<br />
241. 2000 wlidan saqarTvelos ganaTlebis saministro “UNISEF”-is<br />
mxardaWeriT Seudga skolaSi “aqtiuri swavlebis” meTodikis<br />
proeqtis realizacias. meTodika iTvaliswinebs bavSvTa aqtiur<br />
monawileobas swavlebis procesSi, moswavleTa diskusiebis<br />
stimulirebasa da maTi SemoqmedebiTi potencialis realizebas.<br />
gasul periodSi Catarda seminarebis sabaziso kursi da momzadda<br />
specialistTa jgufi. momdevno etapze am specialistebis mier<br />
ganxorcielda maswavlebelTa gadamzadeba. pirvel etapze “aqtiuri<br />
swavlebis” meTodika dainerga dedaqalaqis 6 skolaSi. mimdinare<br />
saswavlo wels swavlebis axali meTodi aprobacias gadioda 10<br />
skolaSi, rogorc dedaqalaqSi, aseve saqarTvelos zogierT<br />
raionul centrSic. ZiriTadi aqcenti gakeTebulia dawyebiTi<br />
klasebis maswavleblebze. mosalodnelia, rom “aqtiuri swavlebis”<br />
meTodikis gamoyenebis Sedegad moswavleebs mieniWebaT<br />
damoukidebeli azrovnebis ufro meti SesaZleblobebi, isini<br />
SeiTviseben gadawyvetilebaTa miRebisaTvis da adamianebTan<br />
urTierTobisaTvis saWiro Cvevebs, rac daexmareba maT cxovrebaSi.<br />
61
242. arasamTavrobo organizaciam “adamianis <strong>uflebaTa</strong> Tbilisis<br />
saerTaSoriso skola” saqarTveloSi “euTo”-s misiis SemweobiTa da<br />
“БДИЧП”-s finansuri mxardaWeriT ganaxorciela pedagogebisaTvis<br />
gankuTvnili adamianis uflebebis Sesaxeb meToduri miTiTebebis -<br />
“pirveli nabijebi”-s qarTuli Targmanis gamocema. sakmaod didi<br />
tiraJiT gamocemuli es wigni miiRes Tbilisis, quTaisis, baTumis,<br />
rusTavis, foTis, mcxeTis da agreTve saqarTvelos zogierTi<br />
regionis skolebma. qarTulad gaxmovanda gaeroSi Seqmnili<br />
multfilmi “adamianis uflebebis dasacavad”.<br />
243. <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveli moxsenebis 261 da 262-e paragrafebSi<br />
mocemuli komentarebi inarCunebs Tavis aqtualobas. gansaxilvel<br />
periodSi adgili hqonda garkveul pozitiur Zvrebs skolis<br />
maswavleblebis momzadebaSi, romlebic aswavlian adamianis<br />
<strong>uflebaTa</strong> kurss. am Zvrebis Sesaxeb dawvrilebiT aris saubari<br />
komitetis kiTxvebis CamonaTvalze saqarTvelos werilobiTi<br />
pasuxebis TavSi – “ganaTleba, Tavisufali dro da kulturuli<br />
moRvaweoba”.<br />
244. arasrulwlovani msjavrdebulebis mier ganaTlebis miRebis<br />
SesaZleblobasTan dakavSirebiT mivuTiTebT ICESCR-is Sesaxeb<br />
saqarTvelos meore perioduli moxsenebis 208-210 paragrafebs.<br />
b. Tavisufali dro, dasveneba da kulturuli cxovreba (muxli 31)<br />
245. rogorc aRniSnuli iyo <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel<br />
moxsenebaSi (par. 264), saqarTvelos bavSvebs saSualeba aqvT<br />
sakuTari interesebis Sesabamisad sasargeblod gaataron<br />
TavianTi Tavisufali dro. ganaTlebis saministros monacemebiT,<br />
e.w. “wreebSi” - interesebis mixedviT Seqmnil gaerTianebebSi<br />
mudmivad monawileobs 75 aTasze meti skolis moswavle. saubaria<br />
iseT wreebze, rogoricaa:<br />
- teqnikuri Semoqmedebis; maT Soris qalaqSi 309 wre (5052<br />
moswavle), sofelSi 412 wre (6038 moswavle);<br />
- norC naturalistTa, qalaqSi 264 wre (4815 moswavle), sofelSi<br />
561 wre (9132 moswavle);<br />
- turistuli mxareTmcodneobis; maT Soris qalaqSi 123 wre<br />
(2572 moswavle), sofelSi 156 wre (2836 moswavle);<br />
- mxatvruli Semoqmedebis; maT Soris qalaqSi 636 wre (17579<br />
moswavle), sofelSi 1053 wre (24672 moswavle);<br />
- sxva; maT Soris qalaqSi 14 wre (416 moswavle), sofelSi 118<br />
wre (2202 moswavle).<br />
rogorc zemoTmoyvanili monacemebi gviCvenebs, interesebis<br />
mixedviT Seqmnil bavSvTa gaerTianebebSi metwilad Cabmulni<br />
arian soflis moswavleebi.<br />
246. ganaTlebis saministros monacemebis Tanaxmad, zamTrisa da<br />
62
zafxulis ardadegebis periodSi saqarTvelis sakurorto<br />
zonebSi ixsneba dasasvenebeli banakebi, sadac igzavnebian<br />
mSobelTa meurveobas moklebuli bavSvebi. am banakebSi<br />
(zafxulSi – urekSi, zamTarSi – borjomis xeobaSi)<br />
gamajansaRebeli programebis garda bavSvebi monawileoben<br />
SemoqmedebiTi da SemecnebiTi xasiaTis sxvadasxva RonisZiebaSi.<br />
247. <strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirvel moxsenebaSi ukve xazgasmuli iyo,<br />
rom qveyanaSi arsebobs farTod ganviTarebuli kulturuli<br />
infrastruqtura, romelic saSualebas aZlevs bavSvebs srulad<br />
daikmayofilon Tavisi moTxovnilebani am sferoSi (par. 226),<br />
magram aRsaniSnavia, rom kulturis sferos dawesebulebebSi<br />
dafinansebis ukmarobasTan dakavSirebiT mniSvnelovani<br />
sirTuleebi iCens Tavs.<br />
248. kulturul cxovrebaSi Tanasworobis safuZvelze<br />
monawileobis uflebis realizaciasTan dakavSirebiT mivuTiTebT<br />
CERD-s Sesaxeb saqarTvelos pirveli moxsenebis par. 272-279.<br />
dawvrilebiTi informacia qveyanaSi arsebuli kulturuli<br />
infrastruqturis Sesaxeb, kulturis sferoSi saqmianobisa da iq<br />
arsebuli problemebis Taobaze asaxulia ICESCR-is Sesaxeb<br />
saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi (par. 243-265).<br />
249. mocemuli problemis konteqstSi agreTve mizanSewonilad<br />
migvaCnia mivuTiToT saqarTvelos werilobiTi pasuxebi<br />
ekonomikur, socialur da kulturul <strong>uflebaTa</strong> komitetis<br />
kiTxvaTa CamonaTvalze ICESCR-is Sesaxeb pirveli moxsenebis<br />
ganxilvasTan dakavSirebiT (dokumentebi HR/CESCR/NONE/1999/15,<br />
CR.99-460191E), kerZod, pasuxi 50–e kiTxvaze. aq saubaria<br />
saqarTvelos erovnul umcirebaTa kulturis ganviTarebis<br />
zogierT aspeqtze.<br />
250. yovelive zemoTqmuls unda davumatoT, rom kulturuli<br />
cxovrebis mniSvnelovan movlenad da imavdroulad<br />
saqarTveloSi <strong>konvenciis</strong> popularizaciis saqmeSi win<br />
gadadgmul nabijad iqca SemoqmedebiTi konkursi saxelwodebiT<br />
“konvencia <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb”. is Catarda saqarTvelos<br />
mTavrobisa da “<strong>UNICEF</strong>-is erToblivi iniciativiT 2000 wlis<br />
agvistos – 2001 wlis martis periodSi. konkursis monawileebma –<br />
mwerlebma, poetebma, mxatvrebma – warmoadgines sxvadasxva<br />
Janris nawarmoebebi, romlebSic bavSvebisaTvis gasagebi eniT<br />
gamoixata <strong>konvenciis</strong> calkeuli debulebebi. konkursSi<br />
gamarjvebuli eqvsi nawarmoebi (sam-sami 7-13 da 13-18 wlis asakis<br />
bavSvebisaTvis) ilustrirebuli iqneba aseve konkursSi<br />
gamarjvebuli mxatvrebis mier da wignebad gamoicema. isini<br />
SeiZleba gamoyenebuli iyos skolebSi <strong>konvenciis</strong> Seswavlisas,<br />
amavdroulad maT gaaCniaT damoukidebeli mxatvruli<br />
Rirebuleba.<br />
63
VIII dacvis specialuri zomebi<br />
a. bavSvebi sagangebo situaciebSi<br />
1. ltolvili bavSvebi (muxli 22).<br />
251. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 54 da 55) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos yvela saWiro<br />
zoma ltolvili bavSvebis, TavSesafaris maZiebeli bavSvebisa da<br />
TanmxlebTa gareSe myofi bavSvebis uflebebis dasacavad, agreTve<br />
uzrunvelyos maTTvis adekvaturi sacxovreblis, ganaTlebis,<br />
jandacvisa da sxva socialuri momsaxurebis xelmisawvdomoba.<br />
komitets miaCnia, rom saxelmwifom unda miiRos kanonmdebloba<br />
TavSesafaris maZiebeli pirebis Sesaxeb. amasTan erTad monawile<br />
saxelmwifos rekomendacia eZleva miiRos zomebi ojaxebis kvlav<br />
gaerTianebisaTvis da daawesos ltolvilebisa da TanmxlebTa<br />
gareSe myofi bavSvebisaTvis ltolvilTa statusis miniWebis<br />
efeqturi procedura. garda amisa, komitetis rekomendaciaa<br />
gamokvleuli iqnes ltolvili bavSvebis, TavSesafaris maZiebeli<br />
bavSvebisa da TanmxlebTa gareSe myofi bavSvebis mdgomareoba, is,<br />
Tu ramdenad xdebian isini wamebis an sxva sastiki, araadamianuri an<br />
Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis, ekonomikuri<br />
eqspluataciis, iZulebiTi Sromis CaTvliT, komerciuli seqsualuri<br />
eqspluataciis msxverplni, ramdenad xdebian isini vaWrobis,<br />
trefikingisa da motacebis, agreTve Seuracxmyofeli da<br />
ugulebelmyofeli mopyrobis obieqtebi.<br />
252. garda amisa, Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 56 da 57) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos “axali midgoma”<br />
daamkvidros gadaadgilebul pirTa problemis mimarT. saubaria maTi<br />
realuri mdgomareobis gaumjobesebaze da imavdroulad, sakuTar<br />
saxlebSi maTi nebayoflobiTi da usafrTxo dabrunebisaTvis<br />
Zalisxmevis mobilizaciaze.<br />
253. komitetis zemoaRniSnul miTiTebebTan da rekomendaciebTan<br />
dakavSirebiT, upirveles yovlisa, mizanSewonilad migvaCnia<br />
<strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveli moxsenebis ganxilvasTan dakavSirebiT<br />
saqarTvelos werilobiTi pasuxebis miTiTeba (Tavi “specialuri<br />
dacvis zomebi”). am dokumentSi moyvanilia rogorc sakanonmdeblo<br />
debulebebi, romelTa mixedviTac xdeba ltolvilTa da<br />
gadaadgilebul pirTa mdgomareobis sakiTxis regulireba, aseve<br />
garkveuli moculobis statistikuri informacia. aRsaniSnavia, rom<br />
zemoT moyvanili monacemebi inarCunebs Tavis aqtualobas.<br />
254. ltolvilTa saqmeebisa da gansaxlebis saministros mier<br />
warmodgenili informaciis Tanaxmad, saqarTvelos ar gaaCnia<br />
ltolvili, TavSesafris maZiebeli da TanmxlebTa gareSe myofi<br />
bavSvebis damcveli specialuri sakanonmdeblo aqti. iyo<br />
64
SemTxvevebi, rodesac konfliqturi regionidan Camosul bavSvebs<br />
eZebdnen cocxlad darCenili maTi ojaxis wevrebi, magram amgvari<br />
problemebis momgvarebeli specialuri organo an raime meqanizmi<br />
saqarTveloSi ar arsebobs.<br />
255. gadadgilebul pirTaTvis, maT Soris bavSvebisaTvis<br />
gankuTvnili saerTaSoriso humanitaruli tvirTebis ganawilebiT<br />
dakavebulia saerTaSoriso humanitaruli daxmarebis sakoordinacio<br />
biuro, afxazeTis avtonomiuri respublikis ministrTa sabWosTan<br />
erTad (Tuki laparakia am regionidan gadaadgilebul pirTa<br />
Sesaxeb).<br />
256. ltolvili da a.S. bavSvebis mdgomareobis gamokvleva, razec<br />
saubari iyo komitetis daskvniTi SeniSvnebis 55-e paragrafSi,<br />
qveyanaSi jer ar Catarebula.<br />
257. rac Seexeba gadaadgilebul pirTa usafrTxo da Rirseuli<br />
repatriaciis sakiTxs, romelsac exeba komitetis 57-e rekomendacia,<br />
iZulebulni varT sinanuliT aRvniSnoT, rom am mimarTulebiT<br />
pozitiur Zvrebs adgili ar aqvs. amis mizezebi mimoixileba ICCPR-is<br />
Sesaxeb saqarTvelos meore periodul moxsenebaSi, romlis<br />
citirebasac qvemoT vaxdenT.<br />
258. “konfliqtebis yvela stadiaze saerTaSoriso sazogadoeba<br />
ucvlelad uWerda da uWers mxars saqarTvelos suverenitets da<br />
teritoriuli mTlianobis princips. afxazeTis problemasTan<br />
dakavSirebiT es mxardaWera gamoxatulia gaeros uSiSroebis sabWos<br />
yvela rezoluciaSi, dawyebuli 1993 wlidan. swored am konteqstSi<br />
unda ganvixiloT gancxadeba “saqarTvelos saxelmwifos<br />
SemadgenlobaSi afxazeTis politikuri statusis gansazRvris~<br />
aucileblobis Sesaxeb (rezolucia 1095/1996, 12 ivlisi 1996 weli).<br />
saqarTvelos suverenitetisa da teritoriuli mTlianobis<br />
erTmniSvnelovni aRiareba asaxulia budapeStis (1995 w.), lisabonis<br />
(1997 w.), stambolis euTo-s samitebisa da dsT-s qveynebis samitebis<br />
gadawyvetilebebSi. afxazeTis separatistuli reJimis<br />
legitimizaciis cdebi “arCevnebisa” da “regionis statusis Sesaxeb<br />
referendumis” Catarebis gziT gaeros uSiSroebis sabWom Seafasa<br />
rogorc ukanono da miuRebeli (2000 wlis 31 ianvris rezolucia).<br />
iseT pirobebSi, roca afxazeTis mosaxleobis udidesi nawili<br />
gaZevebulia mudmivi sacxovrebeli adgilidan separatistebis mier<br />
eTnikuri wmendisa da Zaladobis gamoyenebiT, aseTi Sefaseba<br />
sruliad adekvaturad asaxavs msoflio sazogadoebis pozicias.<br />
… afxazeTis konfliqtis daregulireba SesaZlebelia erTiani<br />
saqarTvelos SemadgenlobaSi regionis politikuri statusis<br />
gansazRvrisa da asiaTasobiT gadaadgilebuli piris repatriaciis<br />
gziT. aqeTkenaa mimarTuli qarTuli mxarisa da msoflio<br />
sazogadoebis Zalisxmeva. molaparakebis procesSi gaeros<br />
struqturebTan erTad erTvebian agreTve “qveynebi – gaeros<br />
generaluri mdivnis megobrebi”, aseve ukraina da samxreTi kavkasiis<br />
65
egionis zogierTi qveyana. konfliqtis daregulirebaSi<br />
mniSvnelovani dadebiTi roli SeiZleba iTamaSos ruseTma. afxazeTs<br />
saqarTvelo sTavazobda da sTavazobs arsebulze ufro maRal<br />
statuss – federaciis subieqtisas, romelsac sxva subieqtebze meti<br />
uflebebi eqneba. magram es udea unda ganxorcieldes ara<br />
saerTaSoriso xelSekrulebis dadebis, aramed konstituciuri<br />
daregulirebis gziT. qveynis xelmZRvanelobis amgvar pozicias<br />
iziarebs msoflio sazogadoebac. afxazuri mxaris pozicia,<br />
romelic mzadaa “ganixilos mxolod erTi sakiTxi – sakiTxi ori<br />
Tamabarsworuflebiani saxelmwifos - afxazeTisa da saqarTvelos<br />
SesaZlo urTierTobebis Sesaxeb” (afxazeTis lideris v.arZinbas<br />
werili gaeros generaluri mdivnis saxelze, 2000 wlis 14<br />
Tebervali), sulac ar uwyobs xels konfliqtis mogvarebas.<br />
problematuria gadaadgilebul pirTa, ZiriTadad qarTvelTa,<br />
afxazeTSi repatriaciis perspeqtivac. amis mizezia separatistebis<br />
mier wamoyenebuli winaswari pirobebi da am pirebisaTvis<br />
usafrTxoebis garantiebis ararseboba mudmiv sacxovrebel<br />
adgilebSi dabrunebis Semdeg. afxazeTis problemis<br />
daregulirebaze aqcentis gakeTeba ganpirobebulia misi sirTuliT<br />
cxinvalis regionSi arsebul konfliqtTan SedarebiT. gasul<br />
periodSi molaparakebebs qarTul da osur mxareebs Soris metnaklebad<br />
regularuli xasiaTi hqonda. saerTaSoriso<br />
organizaciebidan am procesSi aqtiurobda euTo. regionis<br />
ekonomikuri reabilitaciisaTvis xelSewyobis TvalsazrisiT<br />
mniSvnelovan rols TamaSobs gaeros g.m.b-i. sakmaod didi<br />
mniSvneloba eniWeba im faqtsac, rom cxinvalis regionsa da<br />
danarCen saqarTvelos Soris SenarCunebulia savaWro-ekonomikuri<br />
kontaqtebi da, saerTod, es regioni ufro naklebad izolirebulia.<br />
saqarTvelos politikuri xelmZRvanelobis SefasebiT, qarTulosuri<br />
(mxedvelobaSi gvaqvs yofili samxreT oseTi) urTierTobani<br />
Sesulia postkonfliqtur fazaSi. amas safuZveli daudo saxalxo<br />
diplomatiam, – konfliqtis daregulirebis umTavresma faqtorma –<br />
romelmac mniSvnelovan warmatebebs miaRwia. rogorc cnobilia,<br />
aseTi tipis konfliqtebis mogvareba SeuZlebelia mosaxleobis<br />
keTili nebis gareSe.<br />
2. bavSvebi da SeiaraRebuli konfliqtebi<br />
259. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 58 da 59) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos zomebi<br />
SeiaraRebuli konfliqtebisagan dazaralebul bavSvTa dacvisa da<br />
meurveobisaTvis, maTi fizikuri da fsiqologiuri reabilitaciisa<br />
da socialuri reintegraciis CaTvliT. komitetis dabejiTebuli<br />
rCevaa miRebuli iqnes zomebi qveynis teritoriaze naRmebis<br />
66
lokalizaciisa da ganadgurebisaTvis, agreTve xeli Seewyos<br />
informaciis gavrcelebas potenciuri saSiSroebis arsebobis<br />
Sesaxeb. monawile saxelmwifos rekomendacia eZleva gamikvlios<br />
bavSvebze naRmebis zemoqmedeba. komitetma rekomendacia misca<br />
monawile saxelmwifos gaaaqtiuros Zalisxmeva qveiTi jaris<br />
sawinaaRmdego naRmebis gamoyenebis, warmoebis, gadacemisa da<br />
Senaxvis akrZalvisa da ganaadgurebis Sesaxeb konvenciasTan<br />
SeerTebisaTvis. garda amisa, monawile saxelmwifos rekomendacia<br />
eZleva teqnikuri daxmarebisaTvis mimarTos “UNMAS”-s.<br />
260. am sakiTxis konteqstSi aRsaniSnavia, rom saqarTvelos sisxlis<br />
samarTlis axal kodeqsSi aris muxlebi, romlebic uSualod<br />
ukavSirdeba bavSvTa mdgomareobas SeiaraRebuli konfliqtebisas.<br />
laparakia muxlze “mSvidobis, kacobriobis uSiSroebisa da<br />
saerTaSoriso humanitaruli samarTlis winaaRmdeg Cadenili<br />
danaSaulebani”, romelSic pirvelad aris Setanili iseTi<br />
danaSaulebani, rogoricaa:<br />
- saerTaSoriso humanitaruli samarTlis ganzrax darRveva<br />
SeiaraRebuli konfliqtis dros (muxli 411);<br />
- saerTaSoriso humanitaruli samarTlis normebis darRveva<br />
saxelmwifoTaSorisi an Sidasaxelmwifoebrivi SeiaraRebuli<br />
konfliqtebis dros janmrTelobisaTvis ganzrax safrTxis<br />
Seqmnis an fizikuri dasaxiCrebis gziT (muxli 412);<br />
aq saWiroa agreTve imis Tqma, rom qveyanaSi Seqmnilia da<br />
funqcionirebs saerTaSoriso humanitaruli samarTlis<br />
implementaciis uwyebaTSorisi komisia, romelic am sferoSi aRZrul<br />
sakiTxTa mTeli speqtriTaa dakavebuli.<br />
261 naRmebisa da maTTan dakavSirebuli saSiSroebis Taobaze<br />
wamoWrili sakiTxis Sesaxeb aRvniSnavT, rom Tavis aqtualobas<br />
inarCunebs informacia, romelic warmodgenilia komitetis kiTxvaTa<br />
CamonaTvalze (nawili “dacvis specialuri zomebi”) saqarTvelos<br />
werilobiT pasuxebSi.gamokvleva, romelzec saubaria komitetis 59-e<br />
rekomendaciaSi, qveyanaSi jer ar Catarebula. saqarTvelo jer ar<br />
SeerTebia konvencias qveiTi jaris sawinaaRmdego naRmebis<br />
gamoyenebis, warmoebis, gadacemis, Senaxvisa, akrZalvisa da maTi<br />
ganadgurebis Sesaxeb. saqarTvelos sagareo saqmeTa saministros<br />
informaciis Tanaxmad, Sidasaxelmwifoebrivi procedurebi mocemul<br />
konvenciasTan SeerTebisaTvis amJamad ar xorcieldeba.<br />
262. saqarTvelos ltolvilTa saqmeebisa da gansaxlebis<br />
saministros monacemebiT, qveynis teritoriaze SeiaraRebuli<br />
konfliqtebisagan dazaralebul bavSvTa sareabilitaciod miRebul<br />
zomaTa Soris SeiZleba davasaxeloT maTi dasvenebis organizacia<br />
sazafxulo banakebSi. am kategoriis bavSvebi igzavnebian<br />
sazRvargareTac, maTi fsiqologiuri reabilitaciis mizniT.<br />
magaliTad, sazogadoebebis “italia-saqarTvelo” da “espaneTisaqarTvelo”<br />
mxardaWeriT gadaadgilebul pirTa radenime aTeuli<br />
67
avSvi isvenebda italiasa da espaneTSi, sadac isini cxovrobdnen<br />
adgilobriv ojaxebSi da ucxoel TanatolebTan urTierTobis<br />
damyarebis saSualeba hqondaT.<br />
b. bavSvebi kanonTan konfliqtSi<br />
1. samarTlebrivi zomebi kanonis damrRvev arasrulwlovanTa<br />
mimarT (muxli 40)<br />
263. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi aRsaniSnavia, rom<br />
sakiTxTa speqtri, romelic eWvmitanil, braldebul da damnaSaved<br />
cnobil an msjavrdebul bavSvTa uflebebs exeba, komitetis<br />
kiTxvaTa CamonaTvalze saqarTvelos werilobiT pasuxebSia<br />
ganxiluli (Tavi “specialuri dacvis zomebi”).<br />
264. garda amisa, sisxlis samarTlis warmoebis Taviseburebani<br />
arasrulwlovanTa mier Cadenili danaSaulebis saqmeTa garCevisas<br />
ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos me-2 periodul moxsenebaSia<br />
gaSuqebuli (par. 352-357).<br />
265. amasTan erTad unda iTqvas, rom sisxlis samarTlis axali<br />
kodeqsi (romlis debulebebi moyvanilia moxsenebaSi ICCPR-is<br />
Sesaxeb), specialurad gansazRvravs arasrulwlovanTa sisxlis<br />
samarTlis pasuxismgeblobis Taviseburebebs, agreTve axdens<br />
arasrulwlovanTa sisxlis samarTlis pasuxismgeblobisagan,<br />
sasjelisagan gaTavisuflebis sakiTxTa reglamentirebas (muxli 80-<br />
100).<br />
266. rac Seexeba sisxlis samarTlis saproceso kodeqss, aq<br />
aRsaniSnavia Tavi, romelic axdens arasrulwlovanTa mier Cadenili<br />
danaSaulis saqmeebis warmoebis reglamentirebas (muxli 639-659).<br />
267. mTlianobaSi marTlmsajulebis aRsrulebis procesSi CarTul<br />
arasrulwlovanTa uflebebis dacvis pirveli moxsenebis 279-284<br />
paragrafebSi aRwerili samarTlebrivi garantiebi ZalaSi rCeba. rac<br />
Seexeba pirveli moxsenebis 286-e paragrafSi ganxilul<br />
aRmzrdelobiTi xasiaTis iZulebiT zomebs, maTi CamonaTvali<br />
Seicvala. ufro dawvrilebiT amis Sesaxeb ixileT mocemuli<br />
moxsenebis nawili “<strong>bavSvis</strong> cneba”, agreTve ICCPR-is Sesaxeb meore<br />
perioduli moxsenebis 357-e paragrafi.<br />
268. zemoaRniSnulidan gamomdinare, Znelia daveTanxmoT komitetis<br />
daskvnas (par. 68a) iuveniluri marTlmsajulebis aRsrulebis<br />
adekvaturi kanonmdeblobis ararsebobis Sesaxeb da konvenciasa da<br />
gaeros Sesabamis standartebsa da iuveniluri marTlmsajulebis<br />
sistemas Soris Seusabamobis Taobaze. xazi unda gaesvas im<br />
garemoebas, rom saqarTvelos konstitucia iTvaliswinebs<br />
marTlmsajulebis <strong>ganxorcieleba</strong>s mxolod saerTo sasamarTloebis<br />
mier da krZalavs specialuri sasamarTloebis Seqmnas (muxli 83,<br />
68
par. 2 da 4). amitom saqarTveloSi arasrulwlovanTa saqmeebisaTvis<br />
calke sasamarTlos Seqmna winaaRmdegobaSi movidoda<br />
konstituciasTan, romelsac Cveni qveynis saerTaSoriso<br />
xelSekrulebebis (SeTanxmebebis) mimarT gaaCnia upiratesi<br />
iuridiuli Zala.<br />
1. TavisuflebaaRkveTili bavSvebi, patimrobis, dakavebis<br />
da cixeSi moTavsebis CaTvliT (muxli 37 b-d)<br />
269. Tavis daskvniT SeniSvnaSi (par. 68 da 69) komitetma rekomendacia<br />
misca monawile saxelmwifos:<br />
- mimarTos Tavisuflebis aRkveTas mxolod ukidures<br />
SemTxvevaSi da drois maqsimalurad mcire periodis<br />
ganmavlobaSi; daicvas TavisuflebaaRkveTil bavSvTa<br />
uflebebi, piradi cxovrebis uflebis CaTvliT; mianiWos<br />
TavisuflebaaRkveTil bavSvebs sakuTar ojaxebTan kontaqtis<br />
SesaZlebloba;<br />
- miiRos zomebi Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi bavSvTa<br />
mdgomareobis gaumjobesebisaTvis, adekvaturi kvebis,<br />
tansacmlis, gaTbobis xelmisawvdomobisa da agreTve<br />
ganaTlebis miRebisa da Tavisufali droiT sargeblobis<br />
SesaZleblobis CaTvliT;<br />
- saerTaSoriso standartebis mixedviT danergos wvrTnis<br />
specialuri programa iuveniluri marTlmsajulebis<br />
aRsrulebaSi monawile yvela profesionalisaTvis.<br />
270. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi upirveles yovlisa<br />
saWiroa imis xazgasma, rom 2000 wlis ianvarSi ZalaSi Sevida kanoni<br />
“patimrebis Sesaxeb”, romlis Tanaxmad sasjelebis aRsrulebis<br />
sistema (penitencialuri sistema) Sinagan saqmeTa saministros<br />
gamgeblobidan iusticiis saministros struqturaSi gadavida. es<br />
ueWvlad progresuli nabijia adamianis uflebebisa da<br />
Tavisuflebis uzrunvelyofisa da TavisuflebaaRkveTil pirebTan,<br />
maT Soris arasrulwlovanebTan mopyrobis humanizaciis saqmeSi.<br />
271. saqarTvelos penitencialuri sistemis amJamindeli<br />
mdgomareobis da problemebis, misi moqmedebis maregulirebeli<br />
kanonmdeblobis Sesaxeb srul warmodgenas gviqmnis ICCPR-is Sesaxeb<br />
meore perioduli moxseneba. masSi, kerZod, asaxulia:<br />
- penitencialuri sistemis funqcionirebis samarTlebrivi<br />
safuZvlebi (par. 193-195);<br />
- penitencialuri sistemis mdgomareoba iusticiis saministros<br />
gamgeblobaSi gadasvlasTan dakavSirebiT (par. 196-197);<br />
- adamianis <strong>uflebaTa</strong> dacvis, agreTve msjavrdebulTa da<br />
dakavebulTa mier maTi uflebebis Selaxvis Sesaxeb saCivrebis<br />
Setanis, agreTve penitencialur dawesebulebaTa personalis<br />
wvrTnis sakiTxebi (par. 198-200);<br />
69
- braldebulTa da msjavrdebulTa rCenis wesi (par. 201-202);<br />
- msjavrdebulTa socialuri reabilitaciis sakiTxebi (par. 203-<br />
207);<br />
- msjavrdebulTa profesiuli swavlebisa da ganaTlebis<br />
sakiTxebi (par. 208-210);<br />
- msjavrdebulTa, maT Soris arasrulwlovanTa, reJimis<br />
pirobebi (par. 211-219);<br />
- disciplinaruli sistema (par. 220);<br />
- dapatimreba da sasjelis moxda arasrulwlovanTa mier (par.<br />
221-224).<br />
272. zemoT miTiTebul moxsenebaSi moyvanili statistikuri<br />
informaciidan, romelic saqarTvelos penitencialur sistemas<br />
axasiaTebs, unda gamovyoT monacemebi, romlebic exeba sistemis<br />
dafinansebas (par. 227) da misi materialur-teqnikuri bazis<br />
mdgomareobas (par. 226). aRsaniSnavia agreTve Sewyalebis meqanizmis<br />
farTo gamoyeneba arasrulwlovanebis mimarT, razec saubaria<br />
gansaxilveli moxsenebis 230-e paragrafSi.<br />
273. amasTanave aRsaniSnavia, rom aRmzrdelobiT dawesebulebaSi<br />
sacxovrebeli farTis norma erT kacze arasrulwlovanTaTvis<br />
Seadgens minimum 3,5 kv.m-s, samkurnalo dawesebulebaSi ki minimum 3<br />
kv.m-s. “patimrobis Sesaxeb” kanonis Tanaxmad,<br />
arasrulwlovnebisaTvis, romlebic sasjels ixdian, unda Seiqmnas<br />
yofa-cxovrebisa da kvebis gaumjobesebuli pirobebi. isini<br />
uzrunvelyofili iqnebian sezonuri tansacmliT, romelsac ar<br />
SeiZleba Rirsebis damamcirebeli ieri hqondes.<br />
274. iusticiis saministros monacemebiT, amJamad arasrulwlovanTa<br />
aRzrdis dawesebulebaSi sasjels ixdis mxolod mamrobiTi sqesis<br />
22 msjavrdebuli. maT Soris 12 msjavrdebuli 17 wlisaa, 8<br />
msjavrdebuli – 16 wlis da 2 msjavrdebuli – 15 wlis. es<br />
arasrulwlovanebi sasjels ixdian Semdeg danaSaulebaTa<br />
CadenisaTvis: or-ori qurdobis, Zarcvisa da gaupatiurebisaTvis,<br />
TiTo – ZarcvisaTvis da avtomanqanis gatacebisaTvis. yuradsaRebia,<br />
rom danarCeni aTi msjavrdebuli sasjels ixdis aRmzrdelobiTi<br />
xasiaTis iZulebiTi zomebis sistematuri ignorirebisaTvis, anu,<br />
sxvagvarad rom vTqvaT, Tavisuflebis aRkveTa maT mimarT<br />
gamoyenebuli iqna rogorc ukiduresi zoma, rodesac<br />
aRmzrdelobiTma zomebma maTze gavlena ver moaxdina. sasjelis<br />
vada, romelsac ixdian arasrulwlovani msjavrdebulebi, meryeobs<br />
2-dan 8 wlamde.<br />
275. saangariSo periodSi “<strong>UNICEF</strong>”-ma da arasamTavrobo<br />
organizaciam “socialuri pediatriis dacvis fondi” erToblivad<br />
ganaxorcieles proeqti saxelwodebiT “fsiqologiuri, samedicinoprofilaqtikuri<br />
da sareabilitacio RonisZiebebi sasjelTa<br />
aRsrulebis adgilebSi myofi bavSvebisaTvis”. proeqtis<br />
ganxorcielebisas xdeboda aRmzrdelobiT dawesebulebaSi<br />
70
arsebuli situaciis Seswavla da gaanalizeba, tardeboda<br />
msjavrdebulTa samedicino-fsiqologiuri kvleva, xorcieldeboda<br />
saganmanaTleblo RonisZiebebi arasrulwlovanTa cxovrebis jansaR<br />
wesTan ziarebis mizniT, stimuli eZleoda maT fsiqosocialur<br />
reabilitacias.<br />
g. bavSvebi eqspluataciis situaciaSi<br />
1. bavSvTa ekonomikuri eqspluatacia, bavSvTa Sromis<br />
CaTvliT (muxli 32)<br />
276. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 60) komitetma rekomendacia<br />
misca monawile saxelmwifos danergos monitoringis meqanizmebi<br />
SromiTi kanonmdeblobis ganxorcielebisa da ekonomikuri<br />
eqspluataciisagan bavSvTa dacvisaTvis, gansakuTrebiT<br />
araformalur seqtorSi.<br />
monawile saxelmwifos rekomendacia eZleva ganagrZos<br />
TanamSromloba “IPEC”-Tan 2000 wlis bolomde bavSvTa SromiTi<br />
saqmianobis gamokvlevis dasrulebis mizniT. komitetma mouwoda<br />
monawile saxelmwifos ganixilos informacia “MOT”-is #182<br />
<strong>konvenciis</strong> ratificirebis Sesaxeb (bavSvTa Sromis miuRebeli<br />
formebis Sesaxeb).<br />
277. mocemul sakiTxTan dakavSirebiT xazs vusvamT imas, rom pirvel<br />
moxsenebaSi moyvanili informacia SromiT kanonmdeblobaSi bavSvTa<br />
uflebebis asaxvis Sesaxeb ZalaSi rCeba.<br />
278. statistikis saxelmwifo departamentma daasrula bavSvTa<br />
SromiTi saqmianobis gamokvleva, romlis Sesaxeb saubari iyo<br />
zemoTxsenebul rekomendaciaSi da Seajama misi Sedegebi.<br />
gamokvlevis Sedegebis aRweras Seicavs “ICESCR”-is Sesaxeb<br />
saqarTvelos me-2 perioduli moxseneba (par. 134-139). gamokvlevis<br />
monacemTa komentarebSi ekonomikis, mrewvelobisa da vaWrobis<br />
saministro adasturebs, rom momuSave bavSvTa mxolod 38,5%<br />
Rebulobda TveSi 20 larze mets (qveynis minimaluri xelfasi)<br />
Tavisi ekonomikuri saqmianobis sanazRaurod. maTi umetesoba ki<br />
Rebulobs gacilebiT mcire Semosavals. arsebuli monacemebiT,<br />
saqarTveloSi “MOT”-is #182 konvenciasTan SeerTebis sakiTxi jer<br />
arc ixileba.<br />
2. narkotikul nivTierebaTa ukanono moxmareba (muxli 33)<br />
279. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 64 da 65) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos administraciuli,<br />
socialuri da saganmanaTleblo zomebi alkoholis, narkotikul da<br />
fsiqotropul nivTierebaTa moxmarebisagan bavSvTa dacvis, agreTve<br />
aRniSnul nivTierebaTa ukanono warmoebasa da gasaRebaSi bavSvTa<br />
monawileobis Tavidan acilebis mizniT.<br />
71
monawile saxelmwifos rekomendacia eZleva mxari dauWiros<br />
sareabilitacio programebs, romlebic moicaven alkoholis,<br />
narkotikuli da msgavsi nivTierebebis borotad gamoyenebis Sedegad<br />
daavadebul bavSvebsac. saamisod monawile saxelmwifom teqnikuri<br />
daxmarebisaTvis unda mimarTos gaeros Sesabamis organoebs.<br />
280. imis Sesaxeb, Tu ra mniSvneloba eniWeba saqarTveloSi<br />
narkomaniasTan brZolas, isic metyvelebs, rom sisxlis samarTlis<br />
axal kodeqsSi narkotikebTan<br />
dakavSirebul danaSauls mTeli Tavi eZRvneba. kodeqsis Tanaxmad,<br />
sisxlis samarTlis wesiT dasasjel qmedebad miiCneva Semdegi<br />
moqmedebani:<br />
- narkotikuli an fsiqotropuli saSualebebis, maT analogTa<br />
an prekursorTa ukanono damzadeba, warmoeba, SeZena, Senaxva,<br />
gadatana, gadagzavna an gasaReba (muxlebi 260 da 261);<br />
- narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa, maT analogTa da<br />
prekursorTa saqarTveloSi ukanono Semotana, saqarTvelodan<br />
ukanono gatana an saerTaSoriso satranzito gadazidvebi<br />
(muxlebi 262 da 263);<br />
- narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa da maT analogTa<br />
samarTalsawinaaRmdego miTviseba an gamoZalva (muxli 264);<br />
- akrZaluli narkotikuli nivTierebebis Semcvel mcenareTa<br />
ukanono Tesva, moyvana an kultivireba (muxli 265);<br />
- narkotikul nivTierebaTa, maT analogTa da a.S. ukanono<br />
warmoebisaTvis saidumlo laboratoriebis mowyoba (muxli<br />
266);<br />
- narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa damzadebis,<br />
warmoebis, SeZenis, aRricxvis, gacemis, Senaxvis, gadazidvis,<br />
gadagzavnis, gatanis an Semotanis wesebis darRveva (muxlebi<br />
269 da 270);<br />
- dayolieba narkotikul da fsiqotropul nivTierebaTa da maT<br />
analogTa moxmarebaze (muxli 272);<br />
- ukanono narkotikul nivTierebaTa, maT analogTa an /da<br />
prekursorTa mcire raodenobiT damzadeba, SeZena an/da piradi<br />
miznebisaTvis moxmareba eqimis daniSnulebis gareSe, Cadenili<br />
analogiuri qmedebisaTvis administraciuli sasjelis<br />
dakisrebis Semdeg (muxli 273) da sxv.<br />
281. saqarTvelo aris Semdeg Sesabamis saerTaSoriso dokumentTa<br />
monawile:<br />
- konvencia narkotikul saSualebaTa da fsiqotropul<br />
nivTierebaTa ukanono brunvis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb<br />
(saqarTvelosaTvis ZalaSi Sesulia 1998 w. 8 aprils);<br />
- konvencia fsiqotropul nivTierebaTa Sesaxeb<br />
(saqarTvelosaTvis ZalaSi Sesulia 1998 w. 8 aprils);<br />
- erTiani konvencia narkotikul nivTierebaTa Sesaxeb<br />
(ratificirebulia 2000 w. 23 Tebervals).<br />
72
282. saqarTveloSi funqcionirebas ganagrZoben struqturebi,<br />
romelTa daniSnulebaa ganixilon narkotikebTan dakavSirebuli,<br />
<strong>konvenciis</strong> Sesaxeb pirveladi moxsenebis 304-306 paragrafebSi<br />
dafiqsirebuli problemebi.<br />
283. qvemoT moyvanilia saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />
mier warmodgenili monacemebi arasrulwlovanTa Sesaxeb,<br />
romlebmac saangariSo periodSi Caidines narkotikebTan<br />
dakavSirebuli danaSaulebani:<br />
- 1998 weli – registrirebulia aseTi tipis 7 faqti (5 - ukanono<br />
moxmareba da 2 - narkotikebis ukanono Senaxva);<br />
- 1999 weli – registrirebulia 12 faqti (5 - ukanono moxmareba<br />
da 7 - narkotikebis ukanono Senaxva);<br />
- 2000 weli – registrirebulia 11 faqti (3 - ukanono moxmareba,<br />
7 - ukanono Senaxva da 1 - narkotikebis ukanono gasaReba).<br />
284. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi saWirod migvaCnia xazi<br />
gavusvaT, rom saqarTvelos prezidentis 2000 wlis 18 seqtembris<br />
#412 brZanebulebis Sesabamisad ganaTlebis saministros mier<br />
ganisazRvra skolebSi da sxva saswavlo dawesebulebebSi Tambaqos<br />
mowevis profilaqtikisa da cxovrebis janmrTeli wesis<br />
danergvisaken mimarTuli sagangebo RonisZiebani.<br />
amJamad es gansaxorcieleblad SemoTavazebuli RonisZiebani<br />
dayvanilia yovel saswavlo dawesebulebamde da tardeba muSaoba<br />
maTi praqtikuli realizaciis mizniT.<br />
3. seqsualuri eqspluatacia da seqsualuri xelyofa<br />
(muxli 34)<br />
285. Tavis daskvniT SeniSvnebSi (par. 66 da 67) komitetma<br />
rekomendacia misca monawile saxelmwifos miiRos zomebi<br />
winamdebare muxliT mocul sferoSi Seqmnili situaciis<br />
Sesaswavlad, bavSvTa seqsualuri eqspluataciis, bavSvebiT<br />
vaWrobis, trefikingis da bavSvTa seqsualuri eqspluataciis mizniT<br />
gatacebis winaaRmdeg brZolis zomebis (movla-patronobis da<br />
reabilitaciis CaTvliT), politikis da kanonmdeblobis SemuSavebis<br />
mizniT.<br />
286. komitetis am rekomendacisTan dakavSirebiT saWiroa aRvniSnoT,<br />
rom saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis XXII Tavi –<br />
“pirovnebis sqesobrivi Tavisuflebisa da sqesobrivi<br />
xelSeuxleblobis winaaRmdeg Cadenili danaSaulebani”<br />
iTvaliswinebs <strong>bavSvis</strong> dacvas seqsualuri eqspluataciis sxvadasxva<br />
formebisagan, kerZod:<br />
- muxli 137, punqti 35, arasrulwlovanis gaupatiureba;<br />
- muxli 137, punqti 4 – 14 welze naklebi asakis piris<br />
gaupatiureba;<br />
73
- muxli 138, punqti 4, seqsualuri xasiaTis ZaldatanebiTi<br />
moqmedebebi, Cadenili 14 welze naklebi asakis piris mimarT;<br />
- muxli 140, sqesobrivi urTierToba 16 welze naklebi asakis<br />
pirTan an mis mimarT ganxorcielebuli seqsualuri xasiaTis<br />
sxva moqmedebebi;<br />
- muxli 141, garyvnili moqmedebebi 16 wlis asaks armiRweuli<br />
piris mimarT.<br />
287. garda amisa, sisxlis samarTlis kodeqsi iTvaliswinebs<br />
sanqciebs arasrulwlovanis prostituciaSi an seqsualuri<br />
garyvnilebis sxva formebSi CaTrevisaTvis (muxli 171, nawili<br />
pirveli).<br />
288. qaliSvilTa seqsualuri eqspluataciis sakiTxTan dakavSirebiT<br />
unda movixsenioT saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT 2000<br />
wlis TebervalSi damtkicebuli iseTi dokumenti, rogoricaa<br />
“qalebis mimarT ZaladobasTan brZolis gegma 2000-2002 wlebis<br />
periodisaTvis”. am dokumentis specialuri Tavi eZRvneba<br />
seqsualuri eqspluataciisa da trefikingis Tavidan acilebasa da<br />
aRmofxvras. dawvrilebiTi informacia qalebis mimarT<br />
ZaladobasTan brZolis Taobaze mocemulia “CEDAW”-is Sesaxeb<br />
saqarTvelos me-2 periodul moxsenebaSi.<br />
289. saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sistemaSi<br />
funqcionirebs arasrulwlovanTa, axalgazrdaTa da studentTa<br />
Soris damnaSaveobasTan brZolis sammarTvelo, romlis<br />
kompetenciaSi Sedis bavSvTa seqsualuri eqspluataciisa da<br />
xelyofis sakiTxebic. saqarTvelos regionebSi amgvari sakiTxebiT<br />
dakavebuli arian saministros adgilobrivi samsaxurebi.<br />
290. Sinagan saqmeTa saministros monacemebiT, saangariSo periodSi<br />
adgili hqonda arasrulwlovanebis seqsualuri xelyofis faqtebs.<br />
1998 wels gaupatiurebuli iyo 14-17 wlis asakis 9 arasrulwlovani;<br />
kidev 2 arasrulwlovani (13 da 10 wlis) garyvnili moqmedebebis<br />
msxverpli Seiqna. 1999 wels gaupatiurebuli iyo 14-17 wlis asakis 6<br />
arasrulwlovani; sami arasrulwlovani (8, 9 da 12 wlis) garyvnili<br />
moqmedebebis msxverpli gaxda. 2000 wels gaupatiurebulia 12-17<br />
wlis asakis 9 arasrulwlovani, 6-15 wlis asakis 5 arasrulwlovani<br />
garyvnil moqmedebaTa msxverpli Seiqna. garda amisa, saangariSo<br />
periodSi adgili hqonda Zaladobis gamoyenebiT mamaTmavlobis 11<br />
faqts. amgvari Zaladobis msxverplni gaxdnen 6-dan 17 wlamde asakis<br />
bavSvebi (1998 w. – 1, 1999 w. – 5 da 2000 w. –5 faqti).<br />
291. im faqtidan gamomdinare, rom arasrulwlovanTa mimarT<br />
seqsualuri Zaladobisa da eqspluataciis msxverplni metwilad<br />
qaliSvilebi xdebian, gansakuTrebul mniSvnelobas iZens<br />
qalebisadmi agresuli damokidebulebis winaaRmdeg brZolis<br />
zemoTxsenebuli gegmis im nawilis realizacia, romelic<br />
iTvaliswinebs Zaladobis msxverplTa dacvisa da maTTvis<br />
74
samedicino, fsiqologiuri da sxva daxmarebis gawevis programebis<br />
SemuSavebas.<br />
292. naTqvams unda davumatoT, rom sisxlis samarTlis kodeqsis<br />
Tanaxmad, danaSauls warmoadgens iseTi moqmedebebi, rogoricaa<br />
prostituciis, garyvnilebis budis mowyoba an mepatroneoba (muxli<br />
254), agreTve pornografiuli masalebis an nivTebis ukanono<br />
damzadeba da gavrceleba. kodeqsis miTiTebuli muxlebi<br />
gansakuTrebiT mniSvnelovania <strong>konvenciis</strong> 34-e muxlis (b) da (g)<br />
paragrafebis konteqstSi, vinaidan isini bariers aRmarTaven bavSvTa<br />
seqsualur eqspluataciis Sesakaveblad.<br />
4. vaWroba, kontrabanda da gataceba (muxli 35)<br />
293. sisxlis samarTlis axali kodeqsis Tanaxmad, Tavisuflebis<br />
ukanono aRkveTa arasrulwlovanTa mimarT miiCneva am tipis<br />
danaSaulis damamZimebel garemoebad (muxli 143, punqti 2v). amave<br />
muxlis “e” punqti kriminalad cnobs Tavisuflebis ukanono<br />
aRkveTas dazaralebulis sazRvargareT gayvanis mizniT, rac<br />
agreTve warmoadgens danaSaulis damamZimebel garemoebas. zemoT<br />
moyvanili iyo sisxlis samarTlis kodeqsis muxli 172, romelic<br />
iTvaliswinebs sasjels arasrulwlovanebiT vaWrobisaTvis. aqedan<br />
gamomdinare, SeiZleba imis konstatireba, rom sisxlis samarTlis<br />
kanonmdebloba kriminalad cnobs <strong>konvenciis</strong> am muxliT<br />
gaTvaliswinebul yvela qmedebas, rac savsebiT eTanxmeba TviT<br />
<strong>konvenciis</strong> moTxovnebs.<br />
d. bavSvebi, romlebic miekuTvnebian erovnul umciresobebs (muxli<br />
30)<br />
294. <strong>konvenciis</strong> mocemuli muxlis konteqstSi upirveles yovlisa<br />
unda aRvniSnoT, rom umciresobaTa uflebis ganxorcielebis<br />
konstituciuri garantiebi, romelTa Sesaxeb naTqvamia pirveli<br />
moxsenebis 314-e paragrafSi, inarCunebs Zalas da ar Secvlila.<br />
295. saangariSo periodSi saqarTvelo SeuerTda konvencias<br />
rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb (1999<br />
wlis ivnisi) da warudgina Sesabamis saxelSekrulebo organos<br />
pirveli moxseneba misi ganxorcielebis Sesaxeb (ix. zemoT). CERD-is<br />
Sesaxeb pirveli moxsenebis masalebi Seicavs, dawvrilebiT<br />
informacias saqarTveloSi umciresobebis uflebebis realizaciis<br />
sakanonmdeblo da praqtikuli aspeqtebis Sesaxeb, ris gamoc<br />
mizanSewonilad migvaCnia komitetis yuradReba mTlianad miTiTebul<br />
moxsenebas mivapyroT.<br />
75
296. garda amisa, unda mivuTiToT ICCPR-is Sesaxeb saqarTvelos<br />
meore perioduli moxseneba, romlis 27-e muxlis komentarebi<br />
Seicavs monacemebs umciresobebis <strong>uflebaTa</strong> uzrunvelyofis Sesaxeb<br />
(par. 575-600).<br />
297. winamdebare moxsenebaSi zemoT moyvanilia informacia<br />
umciresobis warmomadgeneli bavSvebis saskolo ganaTlebis Sesaxeb.<br />
298. aucilebelia aRvniSnoT, rom 2000 wlis ianvarSi saqarTvelom<br />
xeli moawera evrosabWos konvencias erovnul umciresobaTa dacvis<br />
Sesaxeb. es dokumenti eqvemdebareba ratificirebas qveynis<br />
parlamentis mier.<br />
299. amJamad qveyanaSi intensiuri debatebi imarTeba umciresobaTa<br />
uflebebis konstituciuri garantiebis maregulirebeli kanonis an<br />
kanonebis miRebis Taobaze.<br />
danarTi<br />
National Report on Follow–up to the World Summit for Children, <strong>Georgia</strong>.<br />
December,2000 (inglisur enaze).<br />
saqarTveloSi <strong>bavSvis</strong> <strong>uflebaTa</strong> Sesaxeb gaeros <strong>konvenciis</strong><br />
<strong>ganxorcieleba</strong> (qarTul enaze).<br />
76