Il raccordo per la ricerca-azione - di Maria Chiara Michelini - Ufficio ...
Il raccordo per la ricerca-azione - di Maria Chiara Michelini - Ufficio ...
Il raccordo per la ricerca-azione - di Maria Chiara Michelini - Ufficio ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
La <strong>ricerca</strong>-<strong>azione</strong><br />
<strong>ricerca</strong> <strong>azione</strong><br />
nel progetto “appren<strong>di</strong>menti e competenze:<br />
dal<strong>la</strong> con<strong>di</strong>visione al<strong>la</strong> certific<strong>azione</strong>”<br />
<strong>di</strong> <strong>Maria</strong> <strong>Chiara</strong> <strong>Michelini</strong><br />
Ricerca-Azione, Pesaro 26-10-09
“Le pratiche dell’educ<strong>azione</strong> forniscono<br />
dati, gli gli argomenti, che costituiscono i i<br />
problemi dell’indagine; esse sono l’unica<br />
fonte <strong>di</strong> <strong>di</strong> problemi fondamentali che<br />
devono essere stu<strong>di</strong>ati.<br />
Queste pratiche dell’educ<strong>azione</strong> sono<br />
anche <strong>la</strong> <strong>la</strong> prova definitiva del valore da da<br />
attribuire al al risultato <strong>di</strong> <strong>di</strong> tutte le le ricerche”<br />
J.<br />
J.<br />
Dewey,<br />
Dewey,<br />
Le<br />
Le<br />
fonti<br />
fonti<br />
<strong>di</strong><br />
<strong>di</strong><br />
una<br />
una<br />
scienza<br />
scienza<br />
dell’educ<strong>azione</strong>,<br />
dell’educ<strong>azione</strong>,<br />
La<br />
La<br />
Nuova<br />
Nuova<br />
Italia,<br />
Italia,<br />
Firenze,<br />
Firenze,<br />
1929<br />
1929<br />
(1951),<br />
(1951),<br />
pag.<br />
pag.<br />
21<br />
21
RICERCA<br />
TEORICA<br />
orientata<br />
al<strong>la</strong><br />
conoscenza<br />
MRP<br />
RICERCA<br />
EMPIRICA<br />
orientata<br />
alle<br />
decisioni<br />
quantitativa qualitativa quantitativa qualitativa<br />
<strong>ricerca</strong><br />
nomotetica<br />
(s<strong>per</strong>imentale)<br />
<strong>ricerca</strong><br />
i<strong>di</strong>ografica<br />
(clinica)<br />
<strong>ricerca</strong><br />
o<strong>per</strong>ativa<br />
<strong>ricerca</strong>-<br />
<strong>azione</strong>
Caratteristiche del<strong>la</strong> R-A R A (Pourtois)<br />
connessione con i problemi sociali<br />
presa <strong>di</strong> coscienza del cambiamento<br />
coinvolgimento esistenziale degli attori<br />
e<strong>la</strong>bor<strong>azione</strong> delle transizioni<br />
emancip<strong>azione</strong> degli attori<br />
riabilit<strong>azione</strong> dell’affettivit<br />
dell affettività e<br />
dell’immaginario<br />
dell immaginario<br />
efficacia<br />
efficacia
<strong>Il</strong> para<strong>di</strong>gma del<strong>la</strong> r-a r<br />
valut<strong>azione</strong><br />
secondo Lewin<br />
riflessione<br />
pianific<strong>azione</strong><br />
osserv<strong>azione</strong><br />
<strong>azione</strong>
La <strong>ricerca</strong>-<strong>azione</strong><br />
<strong>ricerca</strong> <strong>azione</strong><br />
(Baldacci M., La pedagogia come attività attivit razionale, E<strong>di</strong>tori Riuniti, Roma, 2007, pag. 90) 90<br />
Situ<strong>azione</strong><br />
Problema<br />
Modello<br />
Educativo<br />
Progetto<br />
Educativo<br />
Autocorrezione<br />
Azione<br />
Educativa<br />
Stu<strong>di</strong>o <strong>di</strong><br />
coerenza e<br />
valut<strong>azione</strong><br />
Effetti<br />
Previsti e<br />
Imprevisti
Per Dewey<br />
“Di fronte al<strong>la</strong> situ<strong>azione</strong> indeterminata,<br />
all’enigma, <strong>la</strong> <strong>la</strong> <strong>per</strong>sona può ritrarsi,<br />
sentendosi inadeguata, volgersi a<br />
qualcosa <strong>di</strong> <strong>di</strong> più facile e rassicurante,<br />
indulgere al<strong>la</strong> fantasticheria, può<br />
ripiegare su su sé sé stessa, oppure può<br />
guardare in in faccia <strong>la</strong> <strong>la</strong> realtà.<br />
Solo in in questo caso comincia a<br />
riflettere.”
“La funzione del pensiero riflessivo è<br />
quin<strong>di</strong> quel<strong>la</strong> <strong>di</strong> <strong>di</strong> trasformare una<br />
situ<strong>azione</strong> in in cui cui si si è fatta es<strong>per</strong>ienza<br />
<strong>di</strong> <strong>di</strong> un’oscurità, un un dubbio, un un<br />
conflitto, o un un <strong>di</strong>sturbo <strong>di</strong> <strong>di</strong> qualche<br />
sorta, in in una situ<strong>azione</strong> chiara,<br />
risolta, armoniosa.”<br />
J.<br />
J.<br />
Dewey,<br />
Dewey,<br />
Come<br />
Come pensiamo,<br />
pensiamo, 1910-<br />
1910- 1910<br />
1933<br />
1933
Dewey<br />
Come pensiamo<br />
Suggestione<br />
Intellettualizz<strong>azione</strong><br />
Idea come guida o ipotesi<br />
Ragionamento<br />
Controllo ipotesi<br />
me<strong>di</strong>ante l’<strong>azione</strong><br />
Per un modello <strong>di</strong> riflessività riflessivit<br />
Dewey<br />
Logica<br />
Situ<strong>azione</strong> indeterminata<br />
Posizione <strong>di</strong> un problema<br />
Determin<strong>azione</strong> <strong>di</strong> un<br />
problema-soluzione<br />
Ragionamento<br />
Riconoscimento<br />
o<strong>per</strong>azionalità <strong>di</strong> fatti e<br />
situazioni<br />
Mezirow<br />
Fasi del<strong>la</strong> trasform<strong>azione</strong><br />
Dilemma <strong>di</strong>sorientante<br />
Autoesame o interlu<strong>di</strong>o <strong>di</strong><br />
scandagliamento o valut<strong>azione</strong><br />
critica assunti<br />
Dallo iato, vuoto<br />
o<strong>per</strong>ativo, all’idea guida<br />
Conversaz. tra due schemi <strong>di</strong><br />
significato e pianificaz. <strong>di</strong> un<br />
<strong>per</strong>corso <strong>di</strong> <strong>azione</strong><br />
Acquisizione competenze,<br />
conoscenze, s<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong><br />
provvisoria<br />
Reinterpret<strong>azione</strong> del<strong>la</strong> vita<br />
sul<strong>la</strong> nuova prospettiva<br />
Schön Sch<br />
Schema <strong>di</strong> indagine<br />
Sorpresa<br />
(riflessione nell’<strong>azione</strong>)<br />
Impost<strong>azione</strong> del<br />
problema (che cos’è questo?)<br />
Valut<strong>azione</strong><br />
dell’impost<strong>azione</strong> del<br />
problema<br />
Convers<strong>azione</strong> riflessiva<br />
«E se...?»<br />
S<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong> e<br />
trasform<strong>azione</strong> del problema<br />
(vedere come e agire come)
“lo “lo stu<strong>di</strong>o del<strong>la</strong> coerenza tra tra le le<br />
finalità, gli gli scopi, gli gli obiettivi del<br />
progetto (antecedenti) e gli gli effetti<br />
osservati (conseguenti) necessita <strong>di</strong> <strong>di</strong><br />
uno o più trattamenti sistematici dei<br />
dati, grazie a uno o più <strong>di</strong>spositivi <strong>di</strong> <strong>di</strong><br />
raffinamento del<strong>la</strong> conoscenza dei<br />
fenomeni.”<br />
Pourtois<br />
Pourtois<br />
in<br />
in<br />
Manuale<br />
Manuale<br />
critico<br />
critico<br />
del<strong>la</strong><br />
del<strong>la</strong><br />
s<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong><br />
s<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong><br />
e<br />
e<br />
del<strong>la</strong><br />
del<strong>la</strong><br />
<strong>ricerca</strong><br />
<strong>ricerca</strong><br />
educativa,<br />
educativa,<br />
FrancoAngeli,<br />
FrancoAngeli,<br />
Mi<strong>la</strong>no,<br />
Mi<strong>la</strong>no,<br />
1986,<br />
1986,<br />
pag.<br />
pag.<br />
137<br />
137
Come<br />
orientare il<br />
curricolo alle<br />
competenze?<br />
La <strong>ricerca</strong>-<strong>azione</strong><br />
<strong>ricerca</strong> <strong>azione</strong><br />
nel progetto “appren<strong>di</strong>menti e competenze:<br />
dal<strong>la</strong> con<strong>di</strong>visione al<strong>la</strong> certific<strong>azione</strong>”<br />
Concezione<br />
competenze,<br />
concezione<br />
curricolo,<br />
concezione<br />
<strong>di</strong>sciplina<br />
Progetto<br />
CSA<br />
SIS<br />
C<strong>la</strong>sse<br />
Autocorrezione<br />
Attu<strong>azione</strong><br />
progetto<br />
<strong>di</strong>dattico in<br />
c<strong>la</strong>sse<br />
Stu<strong>di</strong>o <strong>di</strong><br />
coerenza e<br />
valut<strong>azione</strong><br />
Quali effetti? Su<br />
competenze,<br />
appren<strong>di</strong>menti,<br />
clima,<br />
organizz<strong>azione</strong>,<br />
collegialità, etc.
Itinerario riflessivo<br />
e strumenti
Coinvolgimento<br />
Consiglio <strong>di</strong> c<strong>la</strong>sse/team<br />
e collegio docenti<br />
Present<strong>azione</strong><br />
Valut<strong>azione</strong> Interme<strong>di</strong>a<br />
con present<strong>azione</strong> in itinere delle riflessioni<br />
scaturite con l’uso degli strumenti utilizzati <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />
riflessione<br />
Valut<strong>azione</strong> finale<br />
Re<strong>la</strong>zione sugli esiti complessivi<br />
Senso complessivo dell’es<strong>per</strong>ienza<br />
Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />
Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />
Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento
Strumenti <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />
riflessione<br />
Taccuino<br />
Per un bi<strong>la</strong>ncio<br />
Griglia <strong>per</strong> il<br />
setaccio delle<br />
strategie<br />
Riflessione<br />
sul <strong>la</strong>voro svolto<br />
Riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />
Invio del<strong>la</strong> riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />
Discussione sugli elementi emersi nelle<br />
riflessioni in<strong>di</strong>viduali con partico<strong>la</strong>re<br />
attenzione al<strong>la</strong> illustr<strong>azione</strong> <strong>di</strong>:<br />
• Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />
• Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />
• Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento<br />
Sintesi degli incontri da parte dei coor<strong>di</strong>natori<br />
<strong>per</strong> evidenziare le criticità<br />
e i punti <strong>di</strong> forza emersi<br />
Discussione su casi proposti<br />
Convers<strong>azione</strong> specifica sulle<br />
strategie <strong>di</strong>dattiche
Strumenti <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />
riflessione<br />
Taccuino<br />
Per un bi<strong>la</strong>ncio<br />
Griglia <strong>per</strong> il<br />
setaccio delle<br />
strategie<br />
Riflessione<br />
sul <strong>la</strong>voro svolto<br />
Riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />
Invio del<strong>la</strong> riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />
Discussione sugli elementi emersi nelle<br />
riflessioni in<strong>di</strong>viduali con partico<strong>la</strong>re<br />
attenzione al<strong>la</strong> illustr<strong>azione</strong> <strong>di</strong>:<br />
• Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />
• Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />
• Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento<br />
Sintesi degli incontri da parte dei coor<strong>di</strong>natori<br />
<strong>per</strong> evidenziare le criticità<br />
e i punti <strong>di</strong> forza emersi<br />
Discussione su casi proposti<br />
Convers<strong>azione</strong> specifica sulle<br />
strategie <strong>di</strong>dattiche
Coinvolgimento Cons. <strong>di</strong><br />
c<strong>la</strong>sse/team<br />
e collegio docenti<br />
Present<strong>azione</strong><br />
Valut<strong>azione</strong> Interme<strong>di</strong>a<br />
con present<strong>azione</strong> in itinere delle<br />
riflessioni scaturite con l’uso<br />
degli strumenti utilizzati <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />
riflessione<br />
Valut<strong>azione</strong> finale<br />
Re<strong>la</strong>zione sugli esiti complessivi<br />
•Senso complessivo dell’es<strong>per</strong>ienza<br />
•Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />
•Cambiamenti introdotti<br />
nell’insegnamento<br />
•Cambiamenti osservati<br />
nell’appren<strong>di</strong>mento<br />
Strumenti <strong>per</strong><br />
<strong>la</strong> riflessione<br />
Taccuino<br />
Per un bi<strong>la</strong>ncio<br />
Griglia <strong>per</strong> il setaccio<br />
delle strategie<br />
Riflessione<br />
sul <strong>la</strong>voro svolto<br />
Riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />
Invio del<strong>la</strong> riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />
Discussione sugli elementi emersi nelle<br />
riflessioni in<strong>di</strong>viduali con partico<strong>la</strong>re<br />
attenzione al<strong>la</strong> illustr<strong>azione</strong> <strong>di</strong>:<br />
• Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />
• Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />
• Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento<br />
Sintesi degli incontri da parte dei<br />
coor<strong>di</strong>natori <strong>per</strong> evidenziare le criticità e<br />
i punti <strong>di</strong> forza emersi<br />
Discussione su casi proposti<br />
Convers<strong>azione</strong> specifica sulle strategie<br />
<strong>di</strong>dattiche
TACCUINO
PER<br />
UN<br />
BILANCIO