16.06.2013 Views

Il raccordo per la ricerca-azione - di Maria Chiara Michelini - Ufficio ...

Il raccordo per la ricerca-azione - di Maria Chiara Michelini - Ufficio ...

Il raccordo per la ricerca-azione - di Maria Chiara Michelini - Ufficio ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

La <strong>ricerca</strong>-<strong>azione</strong><br />

<strong>ricerca</strong> <strong>azione</strong><br />

nel progetto “appren<strong>di</strong>menti e competenze:<br />

dal<strong>la</strong> con<strong>di</strong>visione al<strong>la</strong> certific<strong>azione</strong>”<br />

<strong>di</strong> <strong>Maria</strong> <strong>Chiara</strong> <strong>Michelini</strong><br />

Ricerca-Azione, Pesaro 26-10-09


“Le pratiche dell’educ<strong>azione</strong> forniscono<br />

dati, gli gli argomenti, che costituiscono i i<br />

problemi dell’indagine; esse sono l’unica<br />

fonte <strong>di</strong> <strong>di</strong> problemi fondamentali che<br />

devono essere stu<strong>di</strong>ati.<br />

Queste pratiche dell’educ<strong>azione</strong> sono<br />

anche <strong>la</strong> <strong>la</strong> prova definitiva del valore da da<br />

attribuire al al risultato <strong>di</strong> <strong>di</strong> tutte le le ricerche”<br />

J.<br />

J.<br />

Dewey,<br />

Dewey,<br />

Le<br />

Le<br />

fonti<br />

fonti<br />

<strong>di</strong><br />

<strong>di</strong><br />

una<br />

una<br />

scienza<br />

scienza<br />

dell’educ<strong>azione</strong>,<br />

dell’educ<strong>azione</strong>,<br />

La<br />

La<br />

Nuova<br />

Nuova<br />

Italia,<br />

Italia,<br />

Firenze,<br />

Firenze,<br />

1929<br />

1929<br />

(1951),<br />

(1951),<br />

pag.<br />

pag.<br />

21<br />

21


RICERCA<br />

TEORICA<br />

orientata<br />

al<strong>la</strong><br />

conoscenza<br />

MRP<br />

RICERCA<br />

EMPIRICA<br />

orientata<br />

alle<br />

decisioni<br />

quantitativa qualitativa quantitativa qualitativa<br />

<strong>ricerca</strong><br />

nomotetica<br />

(s<strong>per</strong>imentale)<br />

<strong>ricerca</strong><br />

i<strong>di</strong>ografica<br />

(clinica)<br />

<strong>ricerca</strong><br />

o<strong>per</strong>ativa<br />

<strong>ricerca</strong>-<br />

<strong>azione</strong>


Caratteristiche del<strong>la</strong> R-A R A (Pourtois)<br />

connessione con i problemi sociali<br />

presa <strong>di</strong> coscienza del cambiamento<br />

coinvolgimento esistenziale degli attori<br />

e<strong>la</strong>bor<strong>azione</strong> delle transizioni<br />

emancip<strong>azione</strong> degli attori<br />

riabilit<strong>azione</strong> dell’affettivit<br />

dell affettività e<br />

dell’immaginario<br />

dell immaginario<br />

efficacia<br />

efficacia


<strong>Il</strong> para<strong>di</strong>gma del<strong>la</strong> r-a r<br />

valut<strong>azione</strong><br />

secondo Lewin<br />

riflessione<br />

pianific<strong>azione</strong><br />

osserv<strong>azione</strong><br />

<strong>azione</strong>


La <strong>ricerca</strong>-<strong>azione</strong><br />

<strong>ricerca</strong> <strong>azione</strong><br />

(Baldacci M., La pedagogia come attività attivit razionale, E<strong>di</strong>tori Riuniti, Roma, 2007, pag. 90) 90<br />

Situ<strong>azione</strong><br />

Problema<br />

Modello<br />

Educativo<br />

Progetto<br />

Educativo<br />

Autocorrezione<br />

Azione<br />

Educativa<br />

Stu<strong>di</strong>o <strong>di</strong><br />

coerenza e<br />

valut<strong>azione</strong><br />

Effetti<br />

Previsti e<br />

Imprevisti


Per Dewey<br />

“Di fronte al<strong>la</strong> situ<strong>azione</strong> indeterminata,<br />

all’enigma, <strong>la</strong> <strong>la</strong> <strong>per</strong>sona può ritrarsi,<br />

sentendosi inadeguata, volgersi a<br />

qualcosa <strong>di</strong> <strong>di</strong> più facile e rassicurante,<br />

indulgere al<strong>la</strong> fantasticheria, può<br />

ripiegare su su sé sé stessa, oppure può<br />

guardare in in faccia <strong>la</strong> <strong>la</strong> realtà.<br />

Solo in in questo caso comincia a<br />

riflettere.”


“La funzione del pensiero riflessivo è<br />

quin<strong>di</strong> quel<strong>la</strong> <strong>di</strong> <strong>di</strong> trasformare una<br />

situ<strong>azione</strong> in in cui cui si si è fatta es<strong>per</strong>ienza<br />

<strong>di</strong> <strong>di</strong> un’oscurità, un un dubbio, un un<br />

conflitto, o un un <strong>di</strong>sturbo <strong>di</strong> <strong>di</strong> qualche<br />

sorta, in in una situ<strong>azione</strong> chiara,<br />

risolta, armoniosa.”<br />

J.<br />

J.<br />

Dewey,<br />

Dewey,<br />

Come<br />

Come pensiamo,<br />

pensiamo, 1910-<br />

1910- 1910<br />

1933<br />

1933


Dewey<br />

Come pensiamo<br />

Suggestione<br />

Intellettualizz<strong>azione</strong><br />

Idea come guida o ipotesi<br />

Ragionamento<br />

Controllo ipotesi<br />

me<strong>di</strong>ante l’<strong>azione</strong><br />

Per un modello <strong>di</strong> riflessività riflessivit<br />

Dewey<br />

Logica<br />

Situ<strong>azione</strong> indeterminata<br />

Posizione <strong>di</strong> un problema<br />

Determin<strong>azione</strong> <strong>di</strong> un<br />

problema-soluzione<br />

Ragionamento<br />

Riconoscimento<br />

o<strong>per</strong>azionalità <strong>di</strong> fatti e<br />

situazioni<br />

Mezirow<br />

Fasi del<strong>la</strong> trasform<strong>azione</strong><br />

Dilemma <strong>di</strong>sorientante<br />

Autoesame o interlu<strong>di</strong>o <strong>di</strong><br />

scandagliamento o valut<strong>azione</strong><br />

critica assunti<br />

Dallo iato, vuoto<br />

o<strong>per</strong>ativo, all’idea guida<br />

Conversaz. tra due schemi <strong>di</strong><br />

significato e pianificaz. <strong>di</strong> un<br />

<strong>per</strong>corso <strong>di</strong> <strong>azione</strong><br />

Acquisizione competenze,<br />

conoscenze, s<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong><br />

provvisoria<br />

Reinterpret<strong>azione</strong> del<strong>la</strong> vita<br />

sul<strong>la</strong> nuova prospettiva<br />

Schön Sch<br />

Schema <strong>di</strong> indagine<br />

Sorpresa<br />

(riflessione nell’<strong>azione</strong>)<br />

Impost<strong>azione</strong> del<br />

problema (che cos’è questo?)<br />

Valut<strong>azione</strong><br />

dell’impost<strong>azione</strong> del<br />

problema<br />

Convers<strong>azione</strong> riflessiva<br />

«E se...?»<br />

S<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong> e<br />

trasform<strong>azione</strong> del problema<br />

(vedere come e agire come)


“lo “lo stu<strong>di</strong>o del<strong>la</strong> coerenza tra tra le le<br />

finalità, gli gli scopi, gli gli obiettivi del<br />

progetto (antecedenti) e gli gli effetti<br />

osservati (conseguenti) necessita <strong>di</strong> <strong>di</strong><br />

uno o più trattamenti sistematici dei<br />

dati, grazie a uno o più <strong>di</strong>spositivi <strong>di</strong> <strong>di</strong><br />

raffinamento del<strong>la</strong> conoscenza dei<br />

fenomeni.”<br />

Pourtois<br />

Pourtois<br />

in<br />

in<br />

Manuale<br />

Manuale<br />

critico<br />

critico<br />

del<strong>la</strong><br />

del<strong>la</strong><br />

s<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong><br />

s<strong>per</strong>iment<strong>azione</strong><br />

e<br />

e<br />

del<strong>la</strong><br />

del<strong>la</strong><br />

<strong>ricerca</strong><br />

<strong>ricerca</strong><br />

educativa,<br />

educativa,<br />

FrancoAngeli,<br />

FrancoAngeli,<br />

Mi<strong>la</strong>no,<br />

Mi<strong>la</strong>no,<br />

1986,<br />

1986,<br />

pag.<br />

pag.<br />

137<br />

137


Come<br />

orientare il<br />

curricolo alle<br />

competenze?<br />

La <strong>ricerca</strong>-<strong>azione</strong><br />

<strong>ricerca</strong> <strong>azione</strong><br />

nel progetto “appren<strong>di</strong>menti e competenze:<br />

dal<strong>la</strong> con<strong>di</strong>visione al<strong>la</strong> certific<strong>azione</strong>”<br />

Concezione<br />

competenze,<br />

concezione<br />

curricolo,<br />

concezione<br />

<strong>di</strong>sciplina<br />

Progetto<br />

CSA<br />

SIS<br />

C<strong>la</strong>sse<br />

Autocorrezione<br />

Attu<strong>azione</strong><br />

progetto<br />

<strong>di</strong>dattico in<br />

c<strong>la</strong>sse<br />

Stu<strong>di</strong>o <strong>di</strong><br />

coerenza e<br />

valut<strong>azione</strong><br />

Quali effetti? Su<br />

competenze,<br />

appren<strong>di</strong>menti,<br />

clima,<br />

organizz<strong>azione</strong>,<br />

collegialità, etc.


Itinerario riflessivo<br />

e strumenti


Coinvolgimento<br />

Consiglio <strong>di</strong> c<strong>la</strong>sse/team<br />

e collegio docenti<br />

Present<strong>azione</strong><br />

Valut<strong>azione</strong> Interme<strong>di</strong>a<br />

con present<strong>azione</strong> in itinere delle riflessioni<br />

scaturite con l’uso degli strumenti utilizzati <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />

riflessione<br />

Valut<strong>azione</strong> finale<br />

Re<strong>la</strong>zione sugli esiti complessivi<br />

Senso complessivo dell’es<strong>per</strong>ienza<br />

Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />

Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />

Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento


Strumenti <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />

riflessione<br />

Taccuino<br />

Per un bi<strong>la</strong>ncio<br />

Griglia <strong>per</strong> il<br />

setaccio delle<br />

strategie<br />

Riflessione<br />

sul <strong>la</strong>voro svolto<br />

Riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />

Invio del<strong>la</strong> riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />

Discussione sugli elementi emersi nelle<br />

riflessioni in<strong>di</strong>viduali con partico<strong>la</strong>re<br />

attenzione al<strong>la</strong> illustr<strong>azione</strong> <strong>di</strong>:<br />

• Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />

• Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />

• Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento<br />

Sintesi degli incontri da parte dei coor<strong>di</strong>natori<br />

<strong>per</strong> evidenziare le criticità<br />

e i punti <strong>di</strong> forza emersi<br />

Discussione su casi proposti<br />

Convers<strong>azione</strong> specifica sulle<br />

strategie <strong>di</strong>dattiche


Strumenti <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />

riflessione<br />

Taccuino<br />

Per un bi<strong>la</strong>ncio<br />

Griglia <strong>per</strong> il<br />

setaccio delle<br />

strategie<br />

Riflessione<br />

sul <strong>la</strong>voro svolto<br />

Riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />

Invio del<strong>la</strong> riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />

Discussione sugli elementi emersi nelle<br />

riflessioni in<strong>di</strong>viduali con partico<strong>la</strong>re<br />

attenzione al<strong>la</strong> illustr<strong>azione</strong> <strong>di</strong>:<br />

• Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />

• Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />

• Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento<br />

Sintesi degli incontri da parte dei coor<strong>di</strong>natori<br />

<strong>per</strong> evidenziare le criticità<br />

e i punti <strong>di</strong> forza emersi<br />

Discussione su casi proposti<br />

Convers<strong>azione</strong> specifica sulle<br />

strategie <strong>di</strong>dattiche


Coinvolgimento Cons. <strong>di</strong><br />

c<strong>la</strong>sse/team<br />

e collegio docenti<br />

Present<strong>azione</strong><br />

Valut<strong>azione</strong> Interme<strong>di</strong>a<br />

con present<strong>azione</strong> in itinere delle<br />

riflessioni scaturite con l’uso<br />

degli strumenti utilizzati <strong>per</strong> <strong>la</strong><br />

riflessione<br />

Valut<strong>azione</strong> finale<br />

Re<strong>la</strong>zione sugli esiti complessivi<br />

•Senso complessivo dell’es<strong>per</strong>ienza<br />

•Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />

•Cambiamenti introdotti<br />

nell’insegnamento<br />

•Cambiamenti osservati<br />

nell’appren<strong>di</strong>mento<br />

Strumenti <strong>per</strong><br />

<strong>la</strong> riflessione<br />

Taccuino<br />

Per un bi<strong>la</strong>ncio<br />

Griglia <strong>per</strong> il setaccio<br />

delle strategie<br />

Riflessione<br />

sul <strong>la</strong>voro svolto<br />

Riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />

Invio del<strong>la</strong> riflessione in<strong>di</strong>viduale<br />

Discussione sugli elementi emersi nelle<br />

riflessioni in<strong>di</strong>viduali con partico<strong>la</strong>re<br />

attenzione al<strong>la</strong> illustr<strong>azione</strong> <strong>di</strong>:<br />

• Strategie <strong>di</strong>dattiche privilegiate<br />

• Cambiamenti introdotti nell’insegnamento<br />

• Cambiamenti osservati nell’appren<strong>di</strong>mento<br />

Sintesi degli incontri da parte dei<br />

coor<strong>di</strong>natori <strong>per</strong> evidenziare le criticità e<br />

i punti <strong>di</strong> forza emersi<br />

Discussione su casi proposti<br />

Convers<strong>azione</strong> specifica sulle strategie<br />

<strong>di</strong>dattiche


TACCUINO


PER<br />

UN<br />

BILANCIO

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!