HAITIAN CREOLE D-BASE: HAITI PROGRÈS (2004 ... - Potomitan

Chanblen deja Nan okazyon jounen koudeta sa a an nou reflechi sou ti powèm sa a Jean
Bertrand Aristide te ekri Vol 21 #51 200 lane apre Fransè yo retounen by Berthony
Dupont Depi aprè revolisyon 1804 la kote lame endijèn lan te mete lame Napoleon
Bonaparte la an dewout nan yon batay totalkapital nan Vètyè Lafrans pa janm sispann fè
piwèt pou l te kab jwenn mwayen pou kolon yo tounen sou tè Desalin nan Se konsa nan
lane 1806 yo fóse Peyi Etazini mete yon anbago sou peyi Dayiti Yo kreye yon bann
deblozay lan peyi a jouk yo destabilize gouvènman Janjak Desalin lan Sa pa sifi pou yo
nan konplisite ak konze Ayisyen yo yo rive touye Desalin nan Ponwouj Anfet pou repete
youn nan ajan teworis Lafrans te voye an Ayiti an 1804 ki te rele Ducoudrey Lafrans pa p
janm fè bak sou rèv li genyen pou l tounen okipe tè sa a anko… Se pa san rezon depi
Ayiti koumanse ap prepare pou yo selebre bisantnè endepandans peyi a tout plim leve sou
do Lafrans kote Yves Gaudeul ki te anbasè Lafrans alepók an Ayiti avèk anpil awogans
nan yon dejene-deba ki t ap fèt nan lotèl Montana jou jedi 18 avril 2002 antre bouch li
byen fon nan koze politik peyi a Gouvènman Lavalas la te sèlman konvoke Gaudeul nan
yon rankont ki te fèt ant Neptune ak limenm nan primati a kote yo kondane sa anbasadè a
te di yo epi tout bagay fini pa gen danje Nan okazyon 14 jiyè 2002 jou fèt nasyonal
Lafrans Gaudeul residive men pawól ki te pi grav la se 16 septanm 2003 li te lage l
tankou yon bonm nan peyi Dayiti Mwen santi bagay yo pral difisil m ap di nou tanpèt yo
se pa sèlman nan peyi Etazini y ap fèt (se yon referans ak tanpèt Izabel ki t ap pase
Ozetazini) yo kab rive isit tou yo pral pase isit tou… Poutan Gouvènman Ayisyen an pa
janm pran sa oserye pou yo te kesyone Lafrans sou pawól Yves Gaudeul yo paske pawól
yon anbasadè se pawól leta peyi l Yo pa janm fè anyen ak sa ni voye yon pinga bay
Lafrans Sepandan prezidan Aristid depi nan selebrasyon lanmó Tousen Louvèti mande
Lafrans restitisyon ak reparasyon non selman pou lesklavaj yo te mete nou men pou
katreven dis milyon fran yo te fè nou peye nan lane 1825 kòm yon dèt dèske nou te pran
endepandans nou Tout bagay sa yo vin akselere konplo enperyalis yo franse ak meriken
sitou pou destabilize nou fè koukouwouj sou nou nan laprès pou n pat menm selebre
bisantnè endepandans lan Se lan kontèks sa a 29 fevriye ki sot pase a Lafrans Etazini
Kanada ak konplisite Loni antre an Ayiti yo kidnape Aristide menmjan Leclerc ak Brunet
te kidnape Tousen Louvèti an 1802 pou yo te vin retabli lesklavaj men fwa sa a se pou yo
te kab ouvè pót peyi a pou yon lót okipasyon epi imilye nou mache sou diyite nou yon
fason pou fè konprann 200 lane endepandans nou an pa vo anyen gade lan eta nou ye
konsa Matinik Lagwadeloup ak Pótoriko pap bezwen goumen ankó pou libète yo pou
endepandans peyi yo Solda etranje mele ak franse sou tè Desalin lan epi ou jwenn gen
Ayisyen ki kontan k ap bat bravo Militè ansyen kolon yo ap paweze nan ayewopó Ayiti
nan tout lakou palè nasyonal Ayiti yo kanpe sou channmas bó estati fondatè nasyon an
Janjak Desalin limenm ki te di Lafrans pa dwe janm okipe peyi sa a anko pito nou mouri
pase pou nou viv sou dominasyon yo… epi ou jwenn gen Ayisyen ki kontan k ap selebre
k ap swete lót bón fèt Trajedi sa a k ap pase jounen jodi a nan peyi a li pa yon pwoblèm
Aristid anfèt li depase kad Aristid la se yon fo kriz peyi enperyalis yo te kreye nan peyi a
pou yo te kab mennen nou kafou imilyasyon sa a 200 lane aprè Lafrans retounen
bradsoubradsa ak Etazini malgre divèjans yo genyen pou lwil Irakyen an men yo antann
yo pou yo sal figi nou pase bisantnè endepandans nou an nan tenten Nan sans sa a tout
patriyót konsekan dwe leve kanpe pou goumen kont labou enperyalis yo vin pase nan figi
pèp Ayisyen an sou pretèks yo vin delivre nou se menm pawól sa yo Napoleon te di lè l
te voye ekspedisyon Leclerc li a an 1802 Vini donc ranje coté Capitaine général Cé la Pè
HAITIAN CREOLE D-BASE: HAITI PROGRÈS (2004) – E. W. Védrine 30