22.01.2015 Views

Ddamtkicebuli saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 28 dekembris ...

Ddamtkicebuli saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 28 dekembris ...

Ddamtkicebuli saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 28 dekembris ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Ddamtkicebuli</strong><br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong><br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> <strong>28</strong> <strong>dekembris</strong><br />

# 1756 gankargulebiT<br />

yovlismomcveli strategia da sakanonmdeblo miaxloebis<br />

programa sursaTis uvneblobis sferoSi<br />

mokle mimoxilva<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi yovlismomcveli strategiasa<br />

da sakanonmdeblo miaxloebis programaSi warmodgenilia<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> mizani, romelic sursaTis uvneblobis<br />

sferos iuridiul da instituciur daxvewas da saqarTveloSi<br />

evrokavSirisa da saerTaSoriso standartebis Sesabamisi<br />

sursaTis uvneblobis myari sistemis danergvas moicavs.<br />

evrokomisiis rekomendaciebis safuZvelze <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTavrobam gadawyvita sursaTis uvneblobis sferoSi yovlismomcveli<br />

strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis programis<br />

SemuSaveba. swored am mizniT <strong>saqarTvelos</strong> evrokavSir-<br />

Si integraciis komisiis farglebSi Seiqmna sursaTis uvneblobis<br />

sistemis ganviTarebis uwyebaTaSorisi samuSao jgufi.<br />

aRniSnulma samuSao jgufma moamzada da SeimuSava sursaTis<br />

uvneblobis sferoSi yovlismomcveli strategia (SemdgomSi<br />

_ strategia) da sakanonmdeblo miaxloebis programa,<br />

romlebic iqneba <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong>a da kerZo seqtoris<br />

mier gansaxorcielebel RonisZiebaTa saxelmZRvanelo dokumenti<br />

mokle da grZelvadian periodSi. samuSao jgufis mier


aRniSnuli strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis programis<br />

SemuSaveba 2009 <strong>wlis</strong> maisidan <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> oqtombramde<br />

mimdinareobda.<br />

strategia moicavs Semdeg sakiTxebs:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis seqtoris aRwera;<br />

saqarTveloSi sursaTis uvneblobis myari sistemis Semo-<br />

Reba;<br />

sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis daweseba;<br />

sakanonmdeblo da instituciuri naklovanebebis analizi<br />

da samomavlo saWiroebebis identifikacia;<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

miaxloebis programis vadebi da misi implementacia;<br />

instituciuri SesaZleblobebis gaumjobeseba.<br />

am strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis programis<br />

meSveobiT <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba iRebs pasuxismgeblobas<br />

sursaTis uvneblobis sakanonmdeblo bazis gaumjobesebisa da<br />

evrokavSiris kanonmdeblobasTan miaxloebis Taobaze. aseve,<br />

sakanonmdeblo miaxloebis programis safuZvelze moxdeba<br />

sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli debulebebis Tanda-<br />

Tan danergva da implementacia.<br />

saqarTveloSi arsebobs sursaTis uvneblobasTan dakav-<br />

SirebiT ZiriTadi sakanonmdeblo baza da instituciuri<br />

struqturebi. qveyanaSi sursaTis uvneblobis myari sistemis<br />

danergvis dawyebisaTvis saWiro sakmarisi sakanonmdeblo da<br />

kanonqvemdebare normatiuli aqtebi arsebobs. Tumca, evrokav-<br />

Sirisa da saerTaSoriso standartebis Sesabamisi sursaTis<br />

uvneblobis sistemis dasanergad saWiroa kanonmdeblobis Semdgomi<br />

daxvewa da adamianuri da institucionaluri resursebis<br />

gazrda.<br />

2


am mizniT <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam SeimuSava Semdegi midgoma:<br />

daiwyo `sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong><br />

kanonis SeCerebuli muxlebis amoqmedeba, kerZod,<br />

sursaTis/cxovelis sakvebis mwarmoebel sawarmoTa/distributorTa<br />

(SemdgomSi – biznesoperatori) registraciasa da<br />

inspeqtirebis ganxorcielebasTan dakavSirebuli muxlebi.<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> TebervalSi biznesoperatorebis registracia daiwyo.<br />

es procesi moqmedi biznesoperatorebisaTvis <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong><br />

bolos dasruldeba, ris safuZvelzec biznesoperatorebis<br />

monacemTa baza Seiqmneba.<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisSi sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis<br />

SeCerebuli muxlebis amoqmedeba daiwyo, kerZod: biznesoperatoris<br />

inspeqtirebasa da mikvlevadobis kontrolTan dakavSirebuli<br />

muxlebi amoqmedda. Sedegad, `sursaTis uvneblobisa<br />

da xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonis SeCerebuli muxlebi<br />

ZalaSi Sevida. pirvel etapze, <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisidan, inspeqtirebis<br />

ganxorcieleba savaldebuloa evrokavSirSi eqsportiori<br />

biznesoperatorebisaTvis; meore etapze, 2011 wlidan,<br />

inspeqtirebasa da mikvlevadobasTan dakavSirebuli moTxovnebi<br />

savaldebulo gaxdeba yvela biznesoperatorisaTvis,<br />

maT Soris, maRali riskis sursaTis mwarmoeblebisaTvis, cxovelis<br />

sakvebis mwarmoebeli sawarmoebisa da sxva sawarmoebisaTvis.<br />

sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis amoqmedebasTan<br />

erTad, <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba etapobriv midgomasac<br />

SeimuSavebs: sawyis etapze, <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisidan, uzrunvelyofili<br />

iqneba sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis mixedviT<br />

ganxorcielebuli ZiriTadi Semowmebebis efeqtiani implementacia.<br />

amis paralelurad <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba TandaTan<br />

3


ganaxorcielebs sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis miaxloebas<br />

evrokavSiris kanonmdeblobasTan Sesabamisi inspeqtirebis<br />

ganxorcielebisaTvis sruli sakanonmdeblo bazis Seqmnis<br />

mizniT.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> mokle- da grZelvadiani prioritetebisa<br />

da qmedebebis gansazRvris mizniT strategia iTvaliswinebs<br />

instituciuri da sakanonmdeblo naklovanebebis<br />

Sefasebas da maTi aRmofxvrisaTvis momavali saWiroebebis<br />

identificirebas axdens. Sesabamisad, strategia moicavs <strong>saqarTvelos</strong><br />

kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

miaxloebis programas ZiriTadi/horizontaluri direqtivebis<br />

kuTxiT. sakanonmdeblo miaxloebis programa, Tavis mxriv,<br />

moicavs evrokavSiris kanonmdeblobasTan <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis<br />

miaxloebisaTvis saWiro iuridiuli da instituciuri<br />

naklovanebebisa da resursebis Sefasebas, treningebs,<br />

normatiuli aqtebis ZalaSi Sesvlisa da aRsrulebis vadebs.<br />

sakanonmdeblo miaxloebis vadebi dafuZnebulia realur<br />

SesaZleblobebze, romlebic evrokavSiris kanonmdeblobis<br />

(EU acquis) kompleqsurobasa da samTavrobo institutebisa da<br />

bizneswreebis im saWiroebebs iTvaliswinebs, romlebic saqar-<br />

TveloSi sursaTis uvneblobis safuZvliani da Tanamedrove<br />

sistemis dasanergad aris saWiro.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis<br />

etapobrivi miaxloeba evrokavSiris ZiriTad/<br />

horizontalur regulaciebTan 2014 <strong>wlis</strong>aTvis dasruldeba.<br />

amis paralelurad, moxdeba <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis<br />

kanonmdeblobis evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan<br />

etapobrivi miaxloeba da implementacia.<br />

4


sursaTis uvneblobasTan dakavSirebul evrokavSiris<br />

vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis procesis pirvel<br />

etapze <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba gansazRvravs im prioritetul<br />

produqtebs, romlebzec gavrceldeba evrokavSiris Sesabamisi<br />

regulaciebi. prioritetuli produqtebi identificirebuli<br />

iqneba ise, rom xeli Seewyos evrokavSirsa da <strong>saqarTvelos</strong><br />

Soris vaWrobis gaaqtiurebasa da <strong>saqarTvelos</strong> potencialis<br />

ganviTarebas. prioritetul produqtebTan dakavSirebuli sakanonmdeblo<br />

miaxloeba 2011 wlidan 2012 wlamde ganxorcieldeba.<br />

aRniSnuli procesis meore etapze evrokavSiris vertikalur<br />

kanonmdeblobasTan <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis miaxloebis<br />

rigiToba sxva tipis produqtebisaTvis ganisazRvreba<br />

evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis<br />

programis SemuSavebisas.<br />

5<br />

I. Sesavali<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavroba gamoxatavs WeSmarit politikur<br />

nebas sursaTis uvneblobis myari sistemis danergvasTan<br />

dakavSirebiT da miznad isaxavs <strong>saqarTvelos</strong> sakanonmdeblo<br />

da instituciuri CarCos evrokomisiisa da saerTaSoriso<br />

standartebTan SesabamisobaSi moyvanas.<br />

strategiis mizania: a) sakanonmdeblo da instituciuri<br />

aspeqtebis analizi da mosalodneli saWiroebebisa da xarvezebis<br />

dadgena; b) saqarTveloSi sursaTis uvneblobis myari<br />

sistemis dasanergad <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> mier gansaxorcielebeli<br />

nabijebis aRwera; g) sursaTis uvneblobis myari sistemis<br />

dasanergad saWiro principebisa da prioritetebis Camoyalibeba;<br />

d) sursaTis uvneblobis sistemis TiToeuli kom-


ponentis danergvasTan dakavSirebuli saWiroebebis, miznebisa<br />

da barierebis identificireba; e) aRniSnuli sistemis danergvisaTvis<br />

saWiro etapebisa da vadebis gansazRvra.<br />

swored am mizniT strategiasTan erTad damtkicda sakanonmdeblo<br />

miaxloebis programa, romelTac Tan erTvis strategiisa<br />

da sakanonmdeblo miaxloebis programis mosamzadebeli<br />

procesis aRwera (danarTi).<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi yovlismomcveli strategiisa<br />

da sakanonmdeblo miaxloebis programis SemuSavebisas<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam gaiTvaliswina evrokavSiris rekomendaciebi.<br />

sursaTis uvnebloba aris prioritetuli sakiTxi <strong>saqarTvelos</strong>a<br />

da evrokavSirs Soris Rrma da yovlismomcveli<br />

Tavisufali vaWrobis SeTanxmebis (DCFTA) marTebulad funqcionirebisaTvis.<br />

aqedan gamomdinare, <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong><br />

mizania <strong>saqarTvelos</strong> sakanonmdeblo bazis evrokavSiris Sesabamis<br />

kanonmdeblobasTan miaxloeba.<br />

strategia da sakanonmdeblo miaxloebis programa aris<br />

saxelmZRvanelo dokumenti, romelic sursaTis uvneblobis<br />

sakanonmdeblo da instituciuri CarCoebis Camoyalibebasa da<br />

saqarTveloSi sursaTis uvneblobis myari sistemis danergvas<br />

iTvaliswinebs.<br />

strategia da sakanonmdeblo miaxloebis programa momzadebulia<br />

<strong>saqarTvelos</strong> evrokavSirSi integraciis komisiis<br />

farglebSi Seqmnili sursaTis uvneblobis sistemis ganviTarebis<br />

uwyebaTaSorisi samuSao jgufis mier.<br />

strategia da sakanonmdeblo miaxloebis programa moqnili<br />

dokumentebia da implementaciis procesSi SesaZlebelia<br />

maTi ganaxleba. strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis<br />

programis implementaciisas sursaTis uvneblobis sistemis<br />

6


ganviTarebis uwyebaTaSoris samuSao jgufs, miRebuli gamocdilebisa<br />

da saerTaSoriso sakanonmdeblo cvlilebebis safuZvelze,<br />

SeuZlia periodulad Seasworos es dokumentebi.<br />

unda aRiniSnos, rom evrokavSiris sursaTis uvneblobis<br />

sakanonmdeblo CarCo periodulad icvleba. aqedan gamomdinare,<br />

saqarTvelo SeimuSavebs dinamikur midgomas, raTa SesaZlebeli<br />

iyos evrokavSiris kanonmdeblobaSi momxdari cvlilebebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

7<br />

strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis programis ZiriTadi<br />

principebia:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

sursaTis uvneblobis sistemis evrokavSiris Sesabamis<br />

kanonmdeblobasTan miaxloeba, <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis<br />

bazris struqturis specifikuri maxasiaTeblebis<br />

gaTvaliswinebiT;<br />

saqarTveloSi konkurentunariani da dinamikuri soflis<br />

meurneobis seqtoris Semqna;<br />

saxelmwifo kontrolis SemoReba, romelic dafuZnebuli<br />

iqneba principze `fermidan suframde~, rac niSnavs, rom<br />

Semowmdeba fermidan saboloo momxmareblamde arsebuli<br />

mTeli jaWvi;<br />

momxmarebelTa dacvis adekvaturi donis arseboba;<br />

evrokavSiris horizontalur kanonmdeblobasTan etapobrivi<br />

miaxloeba: saqarTveloSi sursaTis uvneblobis Tanamedrove<br />

sistemis danergvisas gamoyenebuli iqneba sakanonmdeblo<br />

miaxloebis etapobrivi midgoma. Sesabamisad, evrokavSiris<br />

sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis<br />

etapobrivi implementaciisas gaTvaliswinebuli<br />

iqneba saxelmwifo institutebisa da kerZo seqtorisaTvis


8<br />

<br />

<br />

<br />

garkveuli periodi, raTa maT adekvaturad aiTvison sakanonmdeblo<br />

miaxloebiT gamowveuli moTxovnebi;<br />

evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloeba<br />

produqtebis mixedviT: sursaTis uvneblobis vertikalur<br />

kanonmdeblobasTan miaxloeba da misi implementacia ganxorcieldeba<br />

produqtebis mixedviT; 2011 wels SemuSavdeba<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan<br />

miaxloebis programa;<br />

specialuri gamartivebuli maregulirebeli sqemebi dawesdeba<br />

konkretuli kategoriis biznesoperatorebisaTvis, rogorc<br />

es evrokomisiis No 852/2004 da No 853/2004 regulaciebSia<br />

miTiTebuli. sursaTis uvneblobis gamartivebuli<br />

moTxovnebi im mcire biznesoperatorebze gavrceldeba: 1)<br />

romlebic iyeneben produqtis warmoebis, gadamuSavebisa da<br />

distribuciis tradiciul meTodebs. 2) romlebsac aqvT<br />

araxelsayreli geografiuli mdebareoba. 3) romlebic adgilobriv<br />

momxmarebels uSualod amarageben mcire raodenobis<br />

sursaTiT. garkveuli kategoriebis biznesoperator-<br />

Ta identificireba moxdeba riskis analizis safuZvelze.<br />

garkveuli kategoriebis biznesoperatoreze gamartivebuli<br />

moTxovnebis gavrcelebamde ganxorcieldeba riskis analizi;<br />

sursaTis usafrTxoebis adekvaturi donis SenarCuneba da<br />

uzrunvelyofa: sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis implementaciisas<br />

gaTvaliswinebuli unda iyos misi SesaZlo<br />

gavlena mosaxleobis socialurad daucvel nawilze. zemoaRniSnulidan<br />

gamomdinare, strategiis mizania sursaTis<br />

uvneblobis myari sistemis danergvasa da sursaTis uvneb-


lobis kanonmdeblobis SesaZlo socialur gavlenas Soris<br />

balansis povna.<br />

sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis sruli implementacia<br />

2014 <strong>wlis</strong>aTvis dasruldeba, rogorc es sakanonmdeblo<br />

miaxloebis programaSia mocemuli.<br />

gamomdinare iqidan, rom warmodgenili dokumentis mosamzadebeli<br />

faza dasrulebulia, <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi strategiisa da sakanonmdeblo<br />

miaxloebis programis CamoyalibebisaTvis Semdegi nabijebi<br />

gadadga:<br />

9<br />

<br />

<br />

strategia da sakanonmdeblo miaxloebis programa evrokomisiis<br />

Sesabamis samsaxurebTan mWidro TanamSromlobiT<br />

SemuSavda. strategia da sakanonmdeblo miaxloebis programa<br />

evrokomisiis im rekomendaciebzea dafuZnebuli, romlebic<br />

2008 <strong>wlis</strong> oqtomberSi evrokomisiis faqtebis Semswavleli<br />

misiis Catarebis Sedegad SemuSavda <strong>saqarTvelos</strong>aTvis.<br />

faqtebis Semswavleli misiis mizani evrokavSirTan<br />

Rrma da yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis Sesaxeb Se-<br />

TanxmebisaTvis <strong>saqarTvelos</strong> mzadyofnis Sefaseba iyo. evrokomisiam<br />

<strong>saqarTvelos</strong> aRniSnuli rekomendaciebi miawoda<br />

2009 <strong>wlis</strong> martSi. strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis<br />

programis SemuSavebis procesSi <strong>saqarTvelos</strong> xelisuflebasa<br />

da evrokomisiis samsaxurebs Soris ori teqnikuri<br />

Sexvedra, erTi videokonferencia da mravali araformaluri<br />

konsultacia Catarda.<br />

sursaTis uvneblobis sistemis ganviTarebis uwyebaTaSorisi<br />

samuSao jgufi <strong>saqarTvelos</strong> evrokavSirSi integraciis<br />

komisiis farglebSi Seiqmna. imisaTvis, rom strategiisa da


sakanonmdeblo miaxloebis programis SemuSavebis proces-<br />

Si Sesabamisi samTavrobo institutebi da saagentoebi Car-<br />

Tuliyvnen, <strong>saqarTvelos</strong> evrokavSirSi integraciis komisiis<br />

iniciativiT Seiqmna aRniSnuli uwyebaTaSorisi samuSao<br />

jgufi, romelsac xelmZRvanelobs <strong>saqarTvelos</strong> soflis<br />

meurneobis ministri. samuSao jgufis amocanebia:<br />

- sursaTis uvneblobis sferoSi arsebuli saerTaSoriso<br />

da evropuli gamocdilebis/moTxovnebis Seswavla da<br />

analizi;<br />

- <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis, veterinariisa da<br />

mcenareTa dacvis kanonmdeblobis analizi da mosalodneli<br />

xarvezebis identificireba;<br />

- sursaTis uvneblobis sferoSi prioritetebis gansazRvra;<br />

- sursaTis uvneblobis sistemis ganviTarebisaTvis strategiis<br />

SemuSaveba da misi implementaciisaTvis mosamzadebeli<br />

samuSaoebis koordinireba;<br />

- <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli<br />

kanonmdeblobis etapobrivi implementaciis Taobaze rekomendaciebisa<br />

da winadadebebis momzadeba;<br />

- evrokavSiris mier mowodebuli rekomendaciebisa da winadadebebis<br />

Sesrulebis monitoringi da Sefaseba.<br />

10<br />

samuSao jgufis wevrebi arian Semdegi saministroebisa<br />

da sxva saxelmwifo dawesebulebaTa warmomadgenlebi: <strong>saqarTvelos</strong><br />

soflis meurneobis saministro; <strong>saqarTvelos</strong> premier-ministris<br />

mrCevelTa jgufi; <strong>saqarTvelos</strong> Sromis, janmrTelobisa<br />

da socialuri dacvis saministro; evropul da<br />

evroatlantikur struqturebSi integraciis sakiTxebSi saqar-


Tvelos saxelmwifo ministris aparati; sursaTis uvneblobis,<br />

veterinariisa da mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuri (SemdgomSi<br />

_ erovnuli samsaxuri); ssip _ Semosavlebis samsaxuri.<br />

<br />

<br />

evrokavSiris rekomendaciebis safuZvelze, strategiisa da<br />

sakanonmdeblo miaxloebis programis dasaxvewad gamoyenebuli<br />

iqna sxvadasxva saxis teqnikuri daxmareba. kerZod,<br />

estoneTis respublikis <strong>mTavrobis</strong> mier dafinansebuli estoneli<br />

da fineli eqspertebi, SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis<br />

saagento (SIDA), ekonomikuri politikisa da samarTlebrivi<br />

sakiTxebis qarTul-evropuli sakonsultacio<br />

centri (GEPLAC) da gaeros ganviTarebis programa saqar-<br />

TveloSi (UNDP Georgia) CarTulni iyvnen sakanonmdeblo da<br />

instituciuri naklovanebebis Sefasebasa da strategiisa<br />

da sakanonmdeblo miaxloebis programis garkveuli nawilebis<br />

SemuSavebaSi. GEPLAC-is daxmarebiTMCatarda mTeli<br />

rigi samuSao Sexvedrebi da treningebi.<br />

sursaTis biznesoperatorebis kvleva. soflis meurneobisa<br />

da sursaTis uvneblobis sferoSi arsebuli situaciis Sesaxeb<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> meti informirebisa da aseve<br />

kerZo seqtorisaTvis dagegmili reformebis Sesaxeb informaciis<br />

miwodebis mizniT Catarda sursaTis biznesoperatorebis<br />

kvleva. kvleva Catarda saqarTveloSi saerTaSoriso<br />

safinanso korporaciis (IFC) daxmarebiT, romelmac daafinansa<br />

teqnikuri daxmarebis proeqti – `samewarmeo garemo<br />

saqarTveloSi~ (`Business Enabling Environment in Georgia~).<br />

kvlevis mizani iyo <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> daxmareba sursaTis<br />

uvneblobis kontrolis meqanizmis swor da Seuferxebel<br />

amoqmedebaSi, romelic `sursaTis uvneblobisa da xaris-<br />

11


xis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonis Tanaxmad <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ianvridan<br />

unda dawyebuliyo. ufro konkretulad, kvlevis mizani<br />

iyo: sursaTis gadamuSavebis seqtorSi arsebuli sawarmoebis,<br />

warmoebis donis, produqtebis mixedviT importisa da eqsportis,<br />

saimporto da saeqsperto bazrebis, eqsportis damabrkolebeli<br />

aspeqtebis, sursaTis uvneblobis kuTxiT arsebuli<br />

gamocdilebisa da sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis srulad<br />

amoqmedebasTan dakavSirebuli xarjebis mkafio suraTis<br />

Seqmna. sursaTis uvneblobis sferoSi moRvawe adgilobrivi<br />

da saerTaSoriso eqspertebis daxmarebiT Seiqmna kiTxvari;<br />

2009 <strong>wlis</strong> ivnisSi daiwyo kvleva; <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ianvarSi dainteresebul<br />

pirebs kvlevis saboloo Sedegebi miewodaT.<br />

12<br />

strategiisa da sakanonmdeblo miaxloebis programis momzadebis<br />

periodSi intensiurad mimdinareobda konsultaciebi<br />

dainteresebul pirebTan. ramdenime Sexvedra gaimar-<br />

Ta biznesoperatorebTan, arasamTavrobo organizaciebsa da<br />

eqspertebTan. Sexvedrebis mizani iyo:<br />

<br />

<br />

dainteresebuli pirebis mier sursaTis uvneblobis sferoSi<br />

politikis CamoyalibebsaTan dakavSirebiT sakuTari<br />

mosazrebebis <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong>aTvis miwodeba;<br />

soflis meurneobis seqtoris prioritetebisa da sirTuleebis<br />

gacnoba.<br />

garda amisa, imarTeboda mTeli rigi Sexvedrebi <strong>saqarTvelos</strong><br />

parlamentis sxvadasxva komitetebis wevrebTan.<br />

II. <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis seqtoris mimoxilva


strategiis SemuSavebisas gaTvaliswinebuli iqna <strong>saqarTvelos</strong><br />

soflis meurneobis seqtoris Semdegi ZiriTadi maxasiaTeblebi:<br />

13<br />

1. pirvel rigSi unda aRniSnos, rom <strong>saqarTvelos</strong> soflis<br />

meurneobis seqtori xasiaTdeba dasaqmebulTa maRali maCvenebliT,<br />

kerZod, dasaqmebulia mosaxleobis 50%. aseve aRsaniSnavia,<br />

rom socialurad daucveli mosaxleobis didi<br />

nawili soflis meurneobis sferoSia dasaqmebuli. aqedan<br />

gamomdinare, <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba bolo wlebis ganmavlobaSi<br />

situaciis gaumjobesebas sxvadasxva socialuri<br />

programebiT cdilobs, maT Soris, iseTi programebiT, rogorebicaa:<br />

miznobrivi socialuri daxmarebis programa,<br />

investireba soflis infrastruqturaSi, sarwyavi sistemebisa<br />

da meoradi gzebis ganviTareba. soflis meurneobis<br />

seqtorSi dasaqmebuli mosaxleobis mdgomareobis gaTvaliswinebiT,<br />

saqarTveloSi evrokomisiis kanonmdeblobasTan<br />

SesabamisobaSi myofi sursaTis uvneblobis sistemis danergva<br />

unda ganxorcieldes frTxili da etapobrivi midgomis<br />

gamoyenebiT.<br />

2. amasTan, regionebSi farTodaa gavrcelebuli sursaTis warmoeba<br />

saarsebo mizniT da miwis nakveTebis fragmentaciis<br />

maRali maCvenebeli, rac arTulebs didi moculobis kerZo<br />

investiciebis mozidvas soflis meurneobis seqtorSi. swored<br />

am mizniT unda SemuSavdes specialuri midgoma aRniSnuli<br />

segmentis mimarT.<br />

sasoflo meurneobebi dayofilia rogorc miwis damuSavebis,<br />

aseve mecxoveleobis mixedviT. miwis meurneobebi moi-


cavs ojaxur meurneobebsa da sasoflo-sameurneo sawarmoebs.<br />

Tumca, aRsaniSnavia is faqti, rom sasoflo-sameurneo<br />

sawarmoebs sasoflo meurneobebis mxolod 0.13%-iani<br />

wili ukaviaT, 1 rac imas niSnavs, rom miwis umetesoba komerciuli<br />

mizniT ki ar muSavdeba, aramed mas saarsebo<br />

wyaros daniSnuleba aqvs. sasoflo-sameurneo daniSnulebis<br />

miwa Zalian danawevrebulia, daaxloebiT 4 milion nawilad<br />

aris dayofili, romelTa umetesobac farTobiT 1 heqtars<br />

ar aRemateba.<br />

aqve isic unda aRiniSnos, rom sasoflo meurneobebSi<br />

mecxoveleobis 99.6%-iani wili calkeul ojaxebs ukaviaT<br />

da maTi sakuTrebis struqturac danawevrebulia, sasoflosameurneo<br />

sawarmoebi ki am SemTxvevaSic mxolod 0.4%-iani<br />

wiliT Semoifarglebian.<br />

1992 wlidan dawyebuli reformis Sedegad msxvili koleqtiuri<br />

fermebi daiSala da pirutyvi ojaxur meurneobebs<br />

gadaeca. aRniSnulma warmoqmna sakuTreba mcire zomis<br />

miwebze.<br />

soflis meurneobis sferoSi kerZo sakuTrebisa da<br />

investiciebis mxardaWeris mizniT 2005 wels <strong>saqarTvelos</strong><br />

parlamentma miiRo kanoni `saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli<br />

sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis privatizaciis<br />

Sesaxeb~. miwis reformis paralelurad, gamartivda sakuTrebis<br />

registraciis procedurebi da ssip _ sajaro reestris<br />

erovnul saagentoSi SemoRebuli iqna erTi fanjris<br />

principi. dResdReobiT sakuTrebis registracia, maT Soris,<br />

sasoflo-sameurneo miwisa da qonebis registracia, SesaZlebelia<br />

internetis meSveobiTac – sul erT dReSi. amasTan,<br />

14<br />

1 <strong>saqarTvelos</strong> statistikis departamenti, `<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneoba~, 2007 w.


Seiqmna eleqtronuli monacemTa baza, romlis xelmisawvdomobac<br />

uzrunvelyofilia miwis mesakuTreTaTvis.<br />

3. gasuli wlebis ganmavlobaSi <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis<br />

seqtoris zrda, ekonomikis sxva seqtorebTan SedarebiT,<br />

gacilebiT dabali iyo, zogierT wlebSi ki – uaryofiTic.<br />

2004-2009 wlebSi soflis meurneobis seqtoris sa-<br />

Sualo zrda uaryofiTi iyo da -2,4%-s Seadgenda, maSin<br />

rodesac imave wlebSi sxva seqtorebis zrda gacilebiT<br />

StambeWdavi iyo, magaliTad: mSeneblobis seqtori 10%-iT<br />

gaizarda, vaWroba – 6,8%-iT, samTomopovebiTi mrewveloba –<br />

6,2%-iT, transportis seqtori ki – 4,7%-iT. amrigad, 2004-<br />

2009 wlebSi soflis meurneoba ar iyo <strong>saqarTvelos</strong> ekonomikis<br />

zrdis mamoZravebeli Zala.<br />

4. bolo wlebSi meurneobebisa (romlebsac saarsebo wyaros<br />

daniSnuleba aqvT) da mcire moculobis warmoebis garda,<br />

gaCnda sursaTis mwarmoebeli sawarmoebi, romlebic saer-<br />

TaSoriso standartebis Sesabamisad awarmoeben produqts<br />

da dasavlur bazrebze gasvlas gegmaven. TavianTi konkurentunarianobis<br />

gazrdis mizniT aRniSnuli tipis sawarmoebi<br />

dainteresebulni arian saqarTveloSi sursaTis uvneblobis<br />

Tanamedrove sistemis danergviT.<br />

5. soflis meurneobis produqtebis eqsportma TandaTanobiT<br />

diversifikacia ganicada. Sesabamisad, didi yuradReba unda<br />

mieqces saeqsportod gamiznuli sursaTis uvneblobis kontrols.<br />

aRniSnuli saqarTveloSi eqsportze orientirebuli<br />

warmoebis konkurentunarianobis zrdas Seuwyobs xels.<br />

2005-2009 wlebSi, soflis meurneobis produqtebis eqsporti<br />

13%-iT gaizarda. 2009 wels soflis meurneobis produqtebis<br />

eqsportis wili mTlian eqsportSi 27.9%-s Sead-<br />

15


genda (2008 <strong>wlis</strong> 16,7%-ian zrdasTan SedarebiT). 2009 wels<br />

10 ZiriTadi saeqsporto produqti iyo: Txili (mTliani eqsportis<br />

10%), alkoholuri sasmelebi, garda Rvinisa (mTliani<br />

eqsportis 8%), Rvino (mTliani eqsportis 5%) da mineraluri<br />

wylebi (mTliani eqsportis 3%). aRniSnuli produqtebis<br />

garda, <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saeqsporto<br />

produqtebis siaSi iyo citrusebi, xil-bostneulisagan damzadebuli<br />

wvenebi da ualkoholo sasmelebi.<br />

gasuli wlebis ganmavlobaSi moxda soflis meurneobis<br />

produqtebis eqsportis diversifikacia. axal saeqsporto<br />

produqtTa siaSi Sevida: cxvari, Tevzi, mwvanili,<br />

kombosto, saneleblebi.<br />

2009 wels evrokavSiris wili <strong>saqarTvelos</strong> soflis<br />

meurneobis eqsportSi 21,4%-s Seadgenda. ZiriTadi soflis<br />

meurneobis saeqsporto produqtebi iyo: Txili (am produqtis<br />

mTliani eqsportis 65,7%), mineraluri wylebi da ualkoholo<br />

sasmelebi (am produqtebis mTliani eqsportis<br />

19.2%), xil-bostneulis wvenebi (am produqtis mTliani eqsportis<br />

63,6%) da Rvino (am produqtebis mTliani eqsportis<br />

18,9%) 2 .<br />

6. amJamad soflis meurneobis seqtorSi mimdinareobs sursaTis<br />

uvneblobis kontrolis meqanizmis danergvasTan dakavSirebuli<br />

reforma. <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisidan, sursaTis uvneblobis<br />

saxelmwifo kontroli moicavs im biznesoperatorebs,<br />

romlebic ewevian sursaTis eqsports evrokavSirSi.<br />

2011 wlidan inspeqtirebasa da mikvlevadobis kontrolTan<br />

dakavSirebuli muxlebi amoqmeddeba yvela sxva biznesoperatorisaTvis,<br />

maT Soris, maRali riskis sursaTis mwarmo-<br />

16<br />

2 ssip _ <strong>saqarTvelos</strong> statistikis erovnuli samsaxuri.


ebeli sawarmoebisaTvis, cxovelTa sakvebis mwarmoebeli<br />

sawarmoebisa da sxva biznesoperatorebisaTvis.<br />

sursaTis uvneblobis kontrolis erT-erTi mTavari komponenti<br />

sursaTTan dakavSirebuli daavadebebis kontrolia.<br />

gasul wlebSi dafiqsirda sursaTTan dakavSirebuli iseTi<br />

infeqciebi, rogorebicaa nawlavis Cxiri, mezofilur-aerobuli<br />

da fakultatiur-anaerobuli mikroorganizmebi. erovnuli<br />

samsaxuris swrafma reagirebam da mis mier gatarebulma RonisZiebebma<br />

uzrunvelyo sursaTTan dakavSirebuli daavadebebis<br />

aRmoCena da aRmofxvra.<br />

mas Semdeg, rac <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam erovnul samsaxursa<br />

da ssip _ l. sayvareliZis saxelobis daavadebaTa kontrolisa<br />

da sazogadoebrivi janmrTelobis erovnul centrs<br />

(SemdgomSi _ janmrTelobis erovnuli centri) Soris informaciis<br />

gacvlis Sesaxeb wesebi daamtkica, erovnuli samsaxuri<br />

dauyovnebliv reagirebs adamianebis intoqsikaciis SemTxvevebze.<br />

qveyanaSi arsebobs swrafi reagirebis mobiluri jgufebi.<br />

aseve, erovnuli samsaxuri Tavisi struqturuli qvedanayofebisa<br />

da teritoriuli organoebis meSveobiT axorcielebs Sesabamis<br />

RonisZiebebs dabinZurebis wyaros dadgenisa da Seswavlis<br />

mizniT.<br />

unda aRiniSnos, rom arsebobs axlad danergili epidemiaTa<br />

zedamxedvelobis eleqtronuli integrirebis sistema<br />

(Electronic Integrated Disease Surveillence System – EIDSS), romelic erTnairad<br />

xelmisawvdomia erovnuli samsaxurisa da janmrTelobis<br />

erovnuli centrisaTvis. sistema aRniSnul samsaxurebs<br />

saSualebas aZlevs dauyovneblivi reagireba moaxdinon epidemiaTa<br />

SemTxvevebze, rac, Tavis mxriv, daavadebaTa monitoringis<br />

sistemis ganviTarebas uwyobs xels.<br />

17


erovnuli samsaxuri cxovelTa janmrTelobis Taobaze<br />

regularulad awvdis moxsenebebs cxovelTa janmrTelobis<br />

msoflio organizacias (OIE). erovnuli samsaxuri awarmoebs<br />

aqtiur zedamxedvelobas cxovelTa daavadebebze.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam saqarTveloSi saerTaSoriso safinanso<br />

korporacias (IFC) specialuri kvleva daukveTa, raTa<br />

gaerkvia, Tu ra Sexedulebebi hqondaTYsursaTis uvneblobis<br />

myari sistemis danergvasTan dakavSirebiT sursaTis biznesoperatorebs.<br />

kvlevis Sedegad 500 SemTxveviT SerCeuli sursaTis biznesoperatori<br />

gamoikiTxa, maT Soris, 437 mwarmoebeli, 64 eqsportiori<br />

da 88 importiori. gamokiTxul biznesoperatoreb-<br />

Tagan 27,7% maRalriskianad dasaxelda, danarCeni ki – SedarebiT<br />

dabal riskianad. gamokiTxuli biznesoperatorebis<br />

10%-s ukve hqonda evrokavSirSi produqtis eqsportis gamocdileba,<br />

7% ki produqtis evrokavSiris wevr qveynebSi eqsports<br />

gegmavs.<br />

kvlevis Sedegad miRebuli iqna Semdegi ZiriTadi monacemebi:<br />

<br />

<br />

sursaTis uvneblobisa da xarisxis uzrunvelsayofad<br />

saWiro RonisZiebebi – umetes SemTxvevaSi, biznesoperatorebi<br />

TavianTi myidvelebisa da distributorebis moTxovnebs<br />

akmayofileben (40%) an sursaTis uvneblobisa da/an<br />

xarisxis marTvis TavianTi sistema aqvT Seqmnili (37%).<br />

gamokiTxuli biznesoperatorebis mxolod 5,9%-s aqvs danergili<br />

saerTaSoriso standartebTan SesabamisobaSi<br />

myofi sursaTis uvneblobis sistema.<br />

sursaTis uvneblobisa da xarisxisaTvis pasuxismgebeli<br />

TanamSromlebis daniSvna/gamoyofa – gamokiTxuli sursa-<br />

18


Tis biznesoperatorebis 48%-s hyavs srul an naxevar ganakveTze<br />

momuSave kadrebi, romlebic sursaTis uvneblobasa<br />

da xarisxTan dakavSirebul sakiTxebs kurireben. am miznebisaTvis<br />

kadrebis ayvanas biznesoperatorebis 54% samomavlod<br />

gegmavs.<br />

sursaTis biznesoperatorTa Soris `sursaTis uvneblobisa<br />

da xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonis codnis done<br />

– gamokiTxuli mewarmeebis 70,5% ar icnobs kanons, 27%<br />

zogadad icnobs aRniSnul kanons. gamokiTxul biznesoperatorTa<br />

mxolod 2,6%-ma icis aRniSnuli kanoni detalurad<br />

da mxolod 4,7% axorcielebs kadrebis trenings am<br />

kuTxiT. sursaTis biznesoperatorebi, romlebisTvisac es<br />

kanoni ucxo ar aris, optimisturad arian ganwyobilni<br />

misi SeCerebuli muxlebis amoqmedebis Sedegebis mimarT,<br />

radganac miaCniaT, rom maT amoqmedebas uaryofiTze metad<br />

dadebiTi gavlena eqneba. biznesoperatorebis 1/3-is azriT,<br />

kanonis SeCerebuli muxlebis amoqmedeba maT ukeTesi xarisxisa<br />

da uvnebeli sursaTis warmoebis saSualebas miscems.<br />

biznesoperatorTa 1/4 Tvlis, rom adgilobriv bazarze<br />

maTi wili gaizrdeba, 19%-is azriT ki, kanonis Se-<br />

Cerebuli muxlebis amoqmedebis meSveobiT isini saerTaSoriso<br />

moTxovnebsac daakmayofileben. Tumca, gamokiTxulTa<br />

1/4-s miaCnia, rom kanonis SeCerebuli muxlebis<br />

amoqmedebas produqtis fasis gazrda mohyveba. gamokiTxulTa<br />

mxolod 2% Tvlis, rom kanonis ZalaSi Sesvla<br />

maTi sawarmoebis daxurvasa da adgilobriv bazarze wilis<br />

dakargvas gamoiwvevs.<br />

saerTaSoriso standartebisa da regulaciebis codnis<br />

done – zogadad codnis done sakmaod dabalia. kvlevis<br />

19


mixedviT, sawarmoTa warmomdgenlebis mxolod 1/5 gaTviTcnobierebulia<br />

sursaTis uvneblobis saerTaSoriso standartebSi<br />

(evrokavSiris sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli<br />

ZiriTadi regulaciebi, Codex Alimentarius, HACCP,<br />

Global Gap, ISO 22000:2005, GMP, GHP):<br />

20<br />

mTlianobaSi, kvlevis Sedegebis Tanaxmad, sursaTis biznesoperatorTa<br />

Soris aRniSnuli kanonis SeCerebuli muxlebis<br />

amoqmedebasTan dakavSirebiT arsebuli molodini ufro<br />

dadebiTia, vidre uaryofiTi. Tumca, biznesoperatorebis<br />

varaudiT, aRniSnuli gamoiwvevs sawarmoo xarjebis zrdas da<br />

warmoebaSi damatebiTi investiciebis ganxorcielebis saWiroebas.<br />

kvlevam aseve aCvena, rom arsebobs aRniSnul sakiTxebze<br />

informaciis nakleboba da saWiroa informaciuli kampaniis<br />

ganxorcieleba.<br />

soflis meurneobisa da sursaTis sferos analizma,<br />

aseve zemoaRniSnuli kvlevis Sedegebma aCvena, rom qveyanaSi<br />

sursaTis uvneblobis sistemis danergvisas saWiroa speciasaerTaSoriso<br />

standartebisa da regulaciebis<br />

codnis done<br />

gamokiTxulTa<br />

saerTaSoriso standartebi da regulaciebi<br />

raodenobis<br />

maCvenebeli<br />

GMP, GHP 15,9%<br />

HACCP 15,2%<br />

Global GAP 13,2%<br />

ISO 22000:2005 20,5%<br />

ISO 9001:2008 19,4%<br />

Codex Alimentarius 10,7%<br />

evrokavSiris sursaTis uvneblobasTan<br />

dakavSirebuli ZiriTadi regulaciebi<br />

13,8%.


luri midgomis SemuSaveba. didi Zalisxmevaa saWiro imisa-<br />

Tvis, rom saqarTveloSi sursaTis uvneblobis Tanamedrove<br />

sistema umtkivneulod dainergos, magaliTisaTvis: <strong>saqarTvelos</strong><br />

soflis meurneobis produqtebis eqsportisa da konkurentunarianobis<br />

gazrdisaTvis saqarTvelom TandaTan unda<br />

danergos sursaTis uvneblobis myari sistema. aRniSnuli reformis<br />

gatarebisas gaTvaliswinebuli unda iyos soflis<br />

meurneobis seqtoris susti mxareebi, saerTaSoriso moTxovnebis<br />

danergvis Tanmdevi socialuri aspeqtebi da arsebuli<br />

realoba. evrokavSiris Sesabamisi regulaciebi aseTi midgomis<br />

SemuSavebis saSualebas iZleva evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis etapobrivi miaxloebisa<br />

da garkveuli tipis sawarmoebisaTvis gamartivebuli sqemebis<br />

SemoRebis meSveobiT.<br />

21<br />

III. sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis danergva<br />

<strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis sistemis instituciuri<br />

CarCo ramdenime institutisagan Sedgeba. saqarTveloSi<br />

sursaTis uvneblobis Tanamedrove sistemis danergvisa da<br />

sursaTis uvneblobis sruli saxelmwifo kontrolis dawyebisaTvis<br />

saWiroa Sesabamis institutebs Soris saqmianobis<br />

efeqtiani koordinacia:<br />

<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministro pasuxismgebelia<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi saxelmwifo politikis<br />

gansazRvrisaTvis;<br />

<strong>saqarTvelos</strong> Sromis, janmrTelobisa da socialuri<br />

dacvis saministro pasuxismgebelia sursaTis uvneblobis<br />

parametrebisa da maxasiaTeblebis gansazRvrisaTvis;


22<br />

<br />

<strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa<br />

dacvis erovnuli samsaxuri pasuxismgebelia sursa-<br />

Tis uvneblobis saxelmwifo kontrolisaTvis;<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuri pasuxismgebelia saxelmwifo<br />

sanitariuli da fitosanitariuli sasazRvro-sakarantino<br />

kontrolisaTvis. uflebamosili pirebi, romlebic sazRvarze<br />

axorcieleben aRniSnul kontrols, arian ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris TanamSromlebi. ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxurSi Seiqmna veterinaruli, sanitariuli da fitosanitariuli<br />

sammarTvelo. aRniSnuli sammarTvelo pasuxismgebelia<br />

saxelmwifo sanitariuli da fitosanitariuli<br />

sasazRvro-sakarantino kontrolisaTvis da uflebamosilia<br />

yoveldRiurad Seamowmos ssip _ Semosavlebis samsaxuris<br />

teritoriuli organoebis fitosanitari da veterinari specialistebi.<br />

aRniSnuli kotrolis dros aRmoCenili darRvevis<br />

SemTxvevaSi ssip _ Semosavlebis samsaxuri iRebs gadawyvetilebas<br />

tvirTis ganadgurebis an ukan dabrunebis Sesaxeb<br />

da dauyovnebliv acnobebs erovnul samsaxurs eleqtronuli<br />

Setyobinebis meSveobiT. erovnuli samsaxuri da<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuri regularulad awvdian erTmaneTs<br />

Sesabamis informaciasa da monacemebs. erovnuli samsaxuri<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxurs adekvaturi zomebis<br />

misaRebad awvdis potenciuri riskebis Sesaxeb informaciasa<br />

da meTodologiur instruqciebs. ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuri ki erovnul samsaxurs awvdis informacias veterinarul<br />

da fitosanitariul kontrols daqvemdebarebuli<br />

produqtebis importisa da qveyanaSi maTi gadaadgilebis<br />

Sesaxeb.


23<br />

<br />

sursaTis uvneblobis politikas gansazRvravs <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTavroba, kerZod, <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis<br />

saministro. ssip _ Semosavlebis samsaxursa da erovnul<br />

samsaxurs Soris funqciebi gadanawilebulia ise, rom saxelmwifo<br />

veterinaruli, sanitariuli da fitosanitariuli<br />

kontroli qveyanis SigniT xorcieldeba erovnuli samsaxuris<br />

mier, xolo saxelmwifo sanitariuli da fitosanitariuli<br />

sasazRvro-sakarantino kontroli – uSualod<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuris pasuxismgeblobaa;<br />

laboratoriebi – saqarTveloSi arsebobs saxelmwifo da<br />

kerZo laboratoriebi, romlebic qveynis sursaTis uvneblobis<br />

sistemis ganuyofeli nawilia.<br />

sursaTis uvneblobis mdgradi sistemis danergvisaTvis gansakuTrebuli<br />

yuradReba unda mieqces Semdegs:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

biznesoperatorebis registraciasa da maT Sesaxeb monacem-<br />

Ta bazis Seqmnas;<br />

saxelmwifo kontrolis meqanizmebis danergvas, gansakuTrebiT<br />

ki erovnuli samsaxuris mier Catarebul Semowmebebsa<br />

da inspeqtirebebs;<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuris mier saxelmwifo sasaz-<br />

Rvro kontrolis ganxorcielebas;<br />

erovnuli samsaxurisa da ssip _ Semosavlebis samsaxuris<br />

efeqtian TanamSromlobas;<br />

laboratoriebis sistemis ganviTarebas saxelmwifo kontrolis<br />

sistemis srulyofis mizniT.<br />

yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, biznesoperatorebis<br />

inspeqtirebebi da mikvlevadobis kontroli etapobrivad<br />

mimdinareobs. `sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesa-


xeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonis mikvlevadobasTan, inspeqtirebasa<br />

da safrTxeebis Sida kontrolis sistemebis danergvasTan dakavSirebiT<br />

arsebuli muxlebi <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1 ivlisidan sursaTis<br />

mxolod im biznesoperatorebisaTvis amoqmedda, romlebic<br />

evrokavSiris wevr qveynebSi ewevian eqsports. <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1<br />

ivliss daiwyo aRniSnuli sursaTis biznesoperatorebis inspeqtireba<br />

da mikvlevadobis kontroli <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis<br />

uvneblobis kanonmdeblobis Sesabamisad. amis meSveobiT mowmdeba<br />

sursaTis biznesoperatorebis saqmianobis Sesabamisoba<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis mier dawesebul moTxovnebTan.<br />

2011 wlidan es moTxovnebi yvela sxva biznesoperatorebsac<br />

Seexeba.Pparalelurad <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokav-<br />

Siris kanonmdeblobasTan miaxloeba mimdinareobs evrokavSiris<br />

regulaciebTan sakanonmdeblo miaxloebis programis mixedviT.<br />

24<br />

1. biznesoperatorebis registracia<br />

biznesoperatorebis registracia <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1 Tebervlidan<br />

daiwyo. registrirebis moTxovna yvela im biznesoperators<br />

exeba, romelic iuridiul pirs an individualur mewarmes<br />

warmoadgens da sursaTis da/an cxovelTa sakvebis produqts<br />

komerciuli mizniT awarmoebs.<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisis monacemebis Tanaxmad, daregistrirda<br />

2035 biznesoperatori, romelTa Soris evrokavSirSi saeqsportod<br />

gankuTvnil produqts awarmoebda 64 biznesoperatori,<br />

279 biznesoperatori ki – maRali riskis produqts.<br />

biznesoperatorebis registracia mimdinareobs da <strong>2010</strong><br />

<strong>wlis</strong> bolosaTvis dasruldeba. biznesoperatorebis Sesaxeb


srulyofili bazis Seqmna <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> erT-erTi<br />

prioritetia.<br />

iuridiuli pirebisa da individualuri mewarmeebis registracias<br />

axorcielebs sursaTis mwarmoebel sawarmod/distributorad<br />

<strong>saqarTvelos</strong> iusticiis saministros ssip _ sajaro<br />

reestris erovnuli saagento. zogadad, ssip _ sajaro<br />

reestris erovnuli saagento axorcielebs sawarmoebis registracias<br />

da sakmaod kargi gamocdileba aqvs msgavsi monacemTa<br />

bazis SeqmnaSi. Sesabamisad, aRniSnuli saagento pasuxismgebelia<br />

biznesoperatorebis registraciisaTvis. ssip _ sajaro<br />

reestris erovnuli saagento valdebulia uzrunvelyos<br />

monacemTa bazis gamWvirvaloba da xelmisawvdomoba. erovnul<br />

samsaxurs sruli xelmisawvdomoba aqvs daregistrirebul<br />

biznesoperatorTa monacemTa bazaze.<br />

ssip _ sajaro reestris erovnuli saagentos teritoriuli<br />

saregistracio samsaxurebi ganTavsebulia <strong>saqarTvelos</strong><br />

yvela regionSi. aqedan gamomdinare, biznesoperatorebs<br />

SesaZlebloba aqvT daregistrirdnen nebismier teritoriul<br />

saregistracio samsaxurSi transportirebasa da drosTan dakavSirebuli<br />

damatebiTi xarjebis Tavidan asacileblad. garda<br />

amisa, biznesoperatorebs eleqtronuli formebis Sevseba<br />

da daregistrirebul sawarmoTa monacemTa bazis gacnoba internetis<br />

meSveobiTac SeuZliaT.<br />

25<br />

2. inspeqtireba – saxelmwifo kontrolis forma<br />

evrokomisiis #882/2004 regulaciis mixedviT, saxelmwifo<br />

kontroli ganisazRvreba, rogorc kontrolis nebismieri<br />

forma, romelsac uflebamosili organo axorcielebs


sursaTis uvneblobasTan dakavSirebul kanonmdeblobasTan<br />

Sesabamisobis Sesamowmeblad. kontrolad iTvleba nebismieri<br />

saxis kontroli, romelsac axorcielebs kompetenturi organo<br />

mimdinare procesebis kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi<br />

moyvanis mizniT. biznesoperatorebis inspeqtireba erovnuli<br />

samsaxuris mier xorcieldeba.<br />

pirvel etapze, <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1 ivlisidan, inspeqtireba xorcieldeba<br />

mxolod im biznesoperatorebisaTvis, romlebic<br />

evrokavSirSi ewevian produqtis eqsports. meore etapze, 2011<br />

wlidan, inspeqtireba da mikvlevadobasTan dakavSirebuli<br />

moTxovnebi yvela biznesoperatorisaTvis iqneba savaldebulo,<br />

maT Soris, maRali riskis produqtis mwarmoeblisaTvis,<br />

cxovelTa sakvebis mwarmoeblisa da sxva biznesoperatorebisaTvis.<br />

orive etapi: <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1 ivlisidan dawyebuli sursa-<br />

Tis biznesoperatorebis inspeqtireba da 2011 wlidan gansaxorcielebeli<br />

saxelmwifo kontroli – SesabamisobaSia <strong>saqarTvelos</strong><br />

sursaTis uvneblobis kanonmdeblobasTan.Pparalelurad<br />

mimdinareobs <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris<br />

kanonmdeblobasTan miaxloebis procesi evrokavSiris regulaciebTan<br />

sakanonmdeblo miaxloebis programis mixedviT.<br />

sursaTis uvneblobis mTliani sistema, ufro konkretulad<br />

ki erovnuli samsaxuris mier ganxorcielebuli saxelmwifo<br />

kontroli, dafuZnebuli iqneba principze `fermidan<br />

suframde~, rac imas niSnavs, rom Semowmdeba warmoebis<br />

mTliani jaWvi, dawyebuli fermidan damTavrebuli saboloo<br />

momxmarebliT, maT Soris, produqtis warmoebis, transporttirebis,<br />

Senaxvis, distribuciisa da saboloo momxmareblamde<br />

miwodebis etapebi.<br />

26


saxelmwifo kontrolis farglebSi erovnuli samsaxuri<br />

sursaTis uvneblobis monitorings axorcielebs. <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong><br />

sursaTis uvneblobis monitoringis specialuri programis<br />

farglebSi sacalo vaWrobis monitorings swored erovnuli<br />

samsaxuri axorcielebs. zemoaRniSnuli programis Tanaxmad,<br />

prioriteti sursaTSi pesticidebis narCenebis arsebobis monitorings<br />

mieniWa. sursaTSi pesticidebis monitoringis programa<br />

adgilobrivi akreditebuli laboratoriebis resursebis<br />

gamoyenebis meSveobiT daiwyo.<br />

yvela saxis veterinaruli daniSnulebis preparati registrirdeba<br />

erovnul samsaxurSi. periodulad erovnuli samsaxuri<br />

aqveynebs informacias saqarTveloSi daSvebuli veterinaruli<br />

daniSnulebis preparatis Sesaxeb. dauregistrirebeli<br />

veterinaruli daniSnulebis preparatis warmoeba, gayidva<br />

an eqsporti mkacrad aris akrZaluli <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobiT.<br />

sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis implementaciisas,<br />

saqarTvelo etapobriv midgomas gamoiyenebs: pirvel<br />

rigSi, saqarTvelo uzrunvelyofs <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis<br />

Sesabamisad <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisidan Catarebuli savaldebulo<br />

Semowmebebis efeqtian implementacias. amis paralelurad,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobas-<br />

Tan (EU acquis) miaxloebis procesi gagrZeldeba, raTa momzaddes<br />

iuridiuli baza Sesabamisi inspeqtirebis implementaciisaTvis.<br />

es yvelaferi ki saqarTveloSi sursaTis uvneblobis<br />

myari sistemis Camoyalibebas Seuwyobs xels.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

miaxloebis vadebi realur gaTvlebzea dafuZnebuli –<br />

srulad aris gaTvaliswinebuli sursaTis uvneblobis sfe-<br />

27


oSi evrokavSiris kanonmdeblobis kompleqsuroba, saxelwmifo<br />

dawesebulebebisa da biznesseqtoris saWiroebebi da naklovanebebi<br />

imisaTvis, rom sursaTis uvneblobis myari da<br />

Tanamedrove sistema dainergos.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris horizontalur<br />

kanonmdeblobasTan etapobrivi miaxloeba dasruldeba<br />

2014 <strong>wlis</strong>aTvis, rogorc es gaTvaliswinebulia sakanonmdeblo<br />

miaxloebis programaSi. xolo amis paralelurad, 2011<br />

wels, evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis<br />

programa momzaddeba.<br />

evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloeba<br />

produqtebis mixedviT ganxorcieldeba. sursaTis uvneblobas-<br />

Tan dakavSirebuli evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan<br />

miaxloebis procesis pirvel etapze <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTavroba im prioritetul produqtebs gansazRvravs, romlebzec<br />

gavrceldeba evrokavSiris Sesabamisi regulaciebi.<br />

prioritetuli produqtebi identificirebuli iqneba ise, rom<br />

xeli Seewyos evrokavSirsa da <strong>saqarTvelos</strong> Soris vaWrobis<br />

gaaqtiurebasa da <strong>saqarTvelos</strong> potencialis ganviTarebas.<br />

prioritetul produqtebTan dakavSirebuli sakanonmdeblo<br />

miaxloeba 2011 wlidan 2012 wlamde ganxorcieldeba. aRniSnuli<br />

procesis meore etapze evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis miaxloebis rigi-<br />

Toba sxva tipis produqtebisaTvis gainsazRvreba evrokavSiris<br />

vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis programis<br />

SemuSavebisas. es programa iqneba samuSao dokumenti, romlis<br />

Casworeba saWiroebisa da evrokavSiris kanonmdeblobaSi ganxorcielebuli<br />

cvlilebebis Sesabamisad iqneba SesaZlebeli.<br />

<strong>28</strong>


ogorc ukve aRiniSna, evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis miaxloeba evrokavSiris<br />

horizontalur kanonmdeblobasTan miaxloebis paralelurad<br />

moxdeba.<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1 ivlisidan erovnuli samsaxuri uflebamosilia<br />

ganaxorcielos evrokavSirSi eqsportiori sursaTis biznesoperatorebis<br />

Semowmeba. am mizniT <strong>2010</strong> wels erovnulma<br />

samsaxurma SeimuSava sursaTis saxelmwifo kontrolis programa.<br />

evrokavSirSi eqsportiori sursaTis biznesoperatorebis<br />

dagegmili Semowmebebi aRniSnuli programis mixedviT<br />

xorcieldeba.<br />

saxelmwifo kontrolis meqanizmebTan, maT Soris, inspeqtirebasTan,<br />

dakavSirebuli <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdebloba ZiriTadad<br />

moicavs Semdeg kanonsa da dadgenilebas: <strong>saqarTvelos</strong><br />

kanons `sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ da<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenilebas `sursaTis/cxovelis<br />

sakvebis mwarmoebeli sawarmos/distributoris higienis zogadi<br />

wesisa da sursaTis uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa<br />

dacvis sferoebSi zedamxedvelobis, monitoringisa da<br />

saxelmwifo kontrolis ganxorcielebis wesis Sesaxeb~.<br />

dagegmilia aqtiuri muSaoba imisaTvis, rom <strong>saqarTvelos</strong><br />

kanonmdebloba moyvanil iqnes SesabamisobaSi evrokavSiris<br />

moTxovnebTan da gamoswordes arsebuli xarvezebi (detaluri<br />

informaciisaTvis ixileT strategiis Tavi V da sakanonmdeblo<br />

miaxloebis programa).<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobiT gaTvaliswinebulia ori<br />

saxis inspeqtireba: gegmuri inspeqtireba da winaswari gafrTxilebis<br />

gareSe inspeqtireba, safuZvliani eWvis SemTxvevaSi.<br />

gegmuri inspeqtireba saxelmwifo kontrolis yovelwliuri<br />

29


programiTaa gaTvaliswinebuli da xorcieldeba riskis Sefasebis<br />

safuZvelze gansazRvruli prioritetebis Sesabamisad.<br />

winaswari gafrTxilebis gareSe inspeqtireba xorcieldeba<br />

mxolod im SemTxvevaSi, Tu arsebobs safuZvliani eWvi sursa-<br />

Tis uvneblobis Sesaxeb kanonmdeblobiT dadgenil moTxovnebTan<br />

Seusabamobis Taobaze.<br />

erovnuli samsaxuri valdebulia ganaxorcielos riskis<br />

Sefaseba, marTva da komunikacia. riskis Sefasebis meTodologiis<br />

SemuSavebis uflebamosileba SesaZloa mesame mxares mieniWos,<br />

magram misi danergva da ganxorcieleba uSualod erovnuli<br />

samsaxuris valdebulebaa. mesame mxared miCneulia samecniero<br />

an msgavsi tipis instituti da is eqspertebi, romlebsac<br />

riskis Sefasebis meTodologiis SemuSavebis didi<br />

gamocdileba aqvT. momavalSi riskis Sefasebis meTodologiis<br />

SemuSavebis uflebamosilebis mesame mxarisaTvis miniWebasTan<br />

dakavSirebiT gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi riskis Sefasebis<br />

koordinacia mainc erovnuli samsaxuris meTvalyureobiT<br />

warimarTeba.<br />

erovnuli samsaxuris mier Casatarebuli gegmuri inspeqtirebis<br />

raodenoba damokidebulia biznesoperatorebis riskis<br />

kategoriaze (riskis Sefasebaze dafuZnebuli midgoma).<br />

aqedan gamomdinare, maRali riskis mqone sawarmoebi xSirad<br />

unda Semowmdes.<br />

gegmuri inspeqtireba Catardeba im wliuri programis<br />

Sesabamisad, romelsac <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministro<br />

daamtkicebs.<br />

programa moicavs:<br />

<br />

<br />

programis SemuSavebis kriteriumebs;<br />

gansaxorcielebeli Semowmebebis raodenobasa da tips.<br />

30


ogorc zemoT aRiniSna, erovnuli samsaxuri uflebamosilia<br />

Caataros inspeqtireba winaswari gafrTxilebis gareSe, safuZvliani<br />

eWvis arsebobis SemTxvevaSi.<br />

yvela SemTxvevaSi inspeqtirebis oqmis (kanonmdeblobis<br />

Sesabamisad – Sesabamisobis Sefasebis aqti) Sedgena inspeqtoris<br />

mier adgilze xdeba, Semdgom ki mas inspeqtori da biznesoperatori<br />

aweren xels.<br />

inspeqtirebis procedurebisa da pirobebis yovlismomcveli<br />

aRweriloba mocemulia <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> <strong>2010</strong><br />

<strong>wlis</strong> ivnisis dadgenilebiT damtkicebul `sursaTis uvneblobis,<br />

veterinariisa da mcenareTa dacvis sferoebSi zedamxedvelobis,<br />

monitoringisa da saxelmwifo kontrolis ganxorcielebis<br />

wesSi~.<br />

sursaTisa da cxovelis sakvebis saxelmwifo kontrolis<br />

wliuri angariSi erovnuli samsaxuris mier <strong>saqarTvelos</strong><br />

soflis meurneobis saministros waredgineba. saxelmwifo<br />

kontrolis wliuri angariSi moicavs:<br />

<br />

<br />

<br />

ganxorcielebuli inspeqtirebis raodenobas, tipsa da maT<br />

Tanafardobas damtkicebul gegmasTan mimarTebaSi;<br />

gamovlenili darRvevebis raodenobasa da tips;<br />

aRmoCenili darRvevebis sapasuxod gatarebul zomebs.<br />

sursaTis uvneblobis kanonmdeblobasTan Seusabamobis<br />

SemTxvevaSi erovnuli samsaxuris mier darRvevebze sapasuxod<br />

miRebuli zomebi damokidebulia darRvevis simZimeze da SesaZloa<br />

moicavdes Semdeg qmedebebs:<br />

<br />

<br />

darRvevis aRmosafxvrelad biznesoperatorisaTvis rekomendaciebisa<br />

da gonivruli vadis micemas;<br />

sursaTis an/da cxovelis sakvebis bazarze ganTavsebis<br />

akrZalvas;<br />

31


iznesoperatoris konkretuli sawarmoo procesis droebiT<br />

SeCerebas;<br />

produqciis bazridan amoRebas;<br />

biznesoperatoris dajarimebas.<br />

am etapze sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis<br />

instituciuri sistemis daxvewa <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> erTerTi<br />

prioritetia. am miznisaTvis ganxorcieldeba Semdegi<br />

qmedebebi:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

erovnuli samsaxuris instituciuri gaZliereba da SesaZleblobebis<br />

gazrda;<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuris instituciuri gaZliereba<br />

da SesaZleblobebis ganviTareba;<br />

erovnul samsaxursa da ssip _ Semosavlebis samsaxurs Soris<br />

TanamSromlobis daxvewa;<br />

sursaTis uvneblobis Tanamedrove sistemis danergvis procesSi<br />

yvela Sesabamisi saxelmwifo institutis adekvaturi<br />

CarTva.<br />

zemoT aRniSnulis miRweva SesaZlebelia mTliani instituciuri<br />

sistemis gamartivebiT, maT Soris, <strong>saqarTvelos</strong><br />

kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan miaxloebiT,<br />

Sesabamis saxelmwifo institutebSi adamianuri resursebis<br />

ganviTarebiT. am miznis ganxorcielebisaken mimarTuli iqneba<br />

finansuri saxsrebi da sxvadasxva saxis daxmarebis programebi.<br />

Semdgom etapze <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam SesaZloa Seimu-<br />

Saos sakanonmdeblo baza saxelmwifo kontrolis sistemaSi<br />

damoukidebeli sainspeqcio organoebis CarTvis mizniT. Tu<br />

aRniSnuli sakanonmdeblo baza SemuSavdeba, is aucileblad<br />

iqneba SesabamisobaSi evrokavSiris kanonmdeblobasTan, ker-<br />

32


Zod, evrokomisiis #882/2004 regulaciasTan. evrokomisiis aRniSnuli<br />

regulaciis Tanaxmad, saxelmwifo kontrolisaTvis<br />

pasuxismgebelma organom SesaZloa Tavisi garkveuli funqciebis<br />

delegireba moaxdinos mesame damoukidebeli mxarisaTvis.<br />

saerTaSoriso praqtikis Tanaxmad, mesame damoukidebeli mxare<br />

SeiZleba iyos damoukidebeli sainspeqcio organo da ker-<br />

Zo laboratoria.<br />

saqarTveloSi damoukidebeli sainspeqcio organoebis SemoRebis<br />

SemTxvevaSi sursaTis uvneblobis saxelmwifo kontrolis<br />

sistema Semdeg principebze iqneba dafuZnebuli:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

damoukidebeli sainspeqcio organoebis saqmianoba xels ar<br />

SeuSlis erovnuli samsaxuris saqmianobasa da funqciebs.<br />

damoukidebeli sainspeqcio organoebi mxolod Seavseben<br />

erovnuli samsaxuris saqmianobas;<br />

damoukidebeli sainspeqcio organoebi imoqmedeben erovnuli<br />

samsaxuris zedamxedvelobiT da Seasruleben mxolod<br />

erovnuli samsaxuris mier maTze delegirebul funqcias;<br />

saqarTveloSi sursaTis uvneblobis kontrolis sistemisaTvis<br />

pasuxismgebeli <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba, erovnuli<br />

samsaxuri da ssip _ Semosavlebis samsaxuri iqnebian;<br />

imisaTvis, rom saxelmwifo kontrolTan dakavSirebuli aqtivobebi<br />

ganaxorcielos damoukidebelma sainspeqcio organom,<br />

igi akreditebuli unda iyos ssip _ akreditaciis er-<br />

Tiani erovnuli organos _ akreditaciis centris (Semdgom-<br />

Si _ akreditaciis centri) mier Semdegi standartebis mixedviT:<br />

a) EN 45004 evrostandarti – `ZiriTadi kriteriumebi<br />

sxvadasxva tipis organoebis funqcionirebisaTvis, romlebic<br />

axorcieleben inspeqtirebas~ (European Standard EN 45004<br />

‘General criteria for the operation of various types of bodies performing ins-<br />

33


pection’) an b) standartizaciis saerTaSoriso organizaciis<br />

standarti ISO 17020 `ZiriTadi kriteriumebi sxvadasxva<br />

tipis organoebis funqcionirebisaTvis, romlebic axorcieleben<br />

inspeqtirebas~ (‘General criteria for the operation of various<br />

types of bodies performing inspection’) an g) akreditebuli unda<br />

iyos evrokavSirisa da ekonomikuri TanamSromlobisa da<br />

ganviTarebis organizaciis (OECD) wevri qveynebis Sesabamis<br />

dawesebulebebSi.<br />

34<br />

3. saxelmwifo sanitariuli da fitosanitariuli sasaz-<br />

Rvro-sakarantino kontroli da erovnul samsaxursa da ssipP<br />

_ Semosavlebis samsaxurs Soris TanamSromloba<br />

saxelmwifo sanitariuli da fitosanitariuli sasazRvro-sakarantino<br />

kontrolis (SemdgomSi _ saxelmwifo sasaz-<br />

Rvro kontroli) mizania cxovelebisa da sazogadoebrivi<br />

janmrTelobis, aseve garemos im daavadebebisgan, mavneblebisa<br />

da damabinZureblebisgan dacva, romlebic saqarTveloSi cxovelebis,<br />

mcenareebis, cxoveluri da mcenareuli warmoSobis<br />

produqtis importiTa an tranzitiT SeiZleba moxvdes. am mizniT<br />

unda iqnes gamoyenebuli efeqtiani, gamWvirvale da riskis<br />

Sefasebaze dafuZnebuli saxelmwifo sasazRvro kontroli,<br />

romelic sanitariisa da fitosanitariis (SPS) sferoSi<br />

evrokavSiris moTxovnebisa da saukeTeso praqtikis Sesabamisad<br />

Tavisufal da usafrTxo saerTaSoriso vaWrobas Seuwyobs<br />

xels.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis Sesabamisad ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuri axorcielebs saxelmwifo sasazRvro kontrols.


saxelmwifo sasazRvro kontrolis sakiTxebi, TanamSromlobis<br />

meqanizmebi da kompetenciebis gadanawileba erovnul<br />

samsaxursa da ssip _ Semosavlebis samsaxurs Soris daregulirebulia<br />

<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministrosa da<br />

<strong>saqarTvelos</strong> finansTa saministros 2008 <strong>wlis</strong> 31 <strong>dekembris</strong>N#987-#2-184<br />

erToblivi brZanebiT. ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuri aris saxelmwifo sasazRvro kontrolis ganmaxorcielebeli<br />

uwyeba, xolo soflis meurneobis saministro –<br />

sursaTis uvneblobis sferoSi politikis SemmuSavebeli.<br />

aRniSnuli erToblivi brZanebis safuZvelze, dokumentur,<br />

identurobis da fizikur Semowmebas, aseve nimuSis aRebas<br />

laboratiuli analizisaTvis axorcieleben ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris veterinariisa da fitosanitariis specialistebi.<br />

erToblivi brZaneba SemuSavebulia evrokavSiris<br />

teqnikuri daxmarebis proeqtis farglebSi, sabaJo sferoSi<br />

kanonqvemdebare aqtebis daxvewis mizniT.<br />

2009 <strong>wlis</strong> 1 ivlisidan ssip _ Semosavlebis samsaxurma<br />

daiwyo identurobis da fizikuri Semowmeba, aseve, saWiroebis<br />

SemTxvevaSi, importirebuli produqtis nimuSis aReba laboratoriuli<br />

analizisaTvis. identurobis Semowmeba moicavs<br />

veterinaruli da fitosanitariuli serTifikatebis an saqar-<br />

Tvelos kanonmdeblobiT moTxovnili sxva saxis dokumentebis<br />

produqtTan Sesabamisobis vizualurad gadamowmebas. aseve im<br />

etiketis arsebobisa da Sesabamisobis gadamowmebas, romelic<br />

cxovelebsa da SefuTul produqtze unda iyos miTiTebuli.<br />

sazRvarze yvela saxis partia (garda im partiisa, romelic<br />

monitoringis gegmis mixedviT SeirCa an romlis gadazidvac<br />

matareblis saSualebiT xdeba) eqvemdebareba dokumentur<br />

da identurobis Semowmebas. ssip _ Semosavlebis samsaxu-<br />

35


is uflebamosili moxele (veterinari an fitosanitari specialisti)<br />

axorcielebs fizikur Semowmebas im SemTxvevaSi,<br />

Tu dokumenturi da identurobis Semowmebis Sedegebi aradamakmayofilebelia.<br />

aseTi saxis fizikuri Semowmeba xorcieldeba<br />

sasazRvro sainspeqcio punqtze (portali).<br />

monitoringis gegmis mixedviT SerCeuli an matarebliT<br />

gadmoziduli partia eqvemdebareba dokumentur Semowmebas sasazRvro<br />

sainspeqcio punqtze, xolo am saxis partiis identurobis<br />

Semowmeba sasazRvro gaformebis ekonomikur zonaSi<br />

xorciedeba.<br />

mas Semdeg, rac monitoringis gegmis mixedviT SerCeuli<br />

an matarebliT gadaziduli tvirTi dokumentur da identurobis<br />

Semowmebas gaivlis, is ssip _ Semosavlebis samsaxuris mier<br />

eqvemdebareba fizikur Semowmebas, romelic xorcieldeba<br />

riskis Sefasebis safuZvelze sasazRvro gaformebis ekonomikur<br />

zonaSi.<br />

nagebobebSi gamoyofilia specialuri adgilebi, sadac<br />

veterinari da fitosanitari specialistebis mier xorcieldeba<br />

produqtis momzadeba nimuSebs aRebisa da nimuSebis transporirebisaTvis.<br />

aseve, produqtebis vizualuri Semowmeba xorcieldeba<br />

mikroskopis (stereomikroskopis) saSualebiT. aRni-<br />

Snuli oTaxebi aRWurvilia ssip – Semosavlebis samsaxuris<br />

mier 2009 wels Sesyiduli mowyobilobiT (magaliTad: mikro-<br />

Rumeli, macivari, Termometri, CaquCi, sayinule da a.S.).<br />

evrokavSiris standartebis Sesabamisi aRWurvilobis Sesyidva<br />

msoflio bankis mier dafinansebuli proeqtis farglebSi<br />

ganxorcielda.<br />

36


ori sasazRvro sainspeqcio punqtis Senobebis dizaini<br />

da virtualuri modeli estonelma eqspertebma msoflio bankis<br />

dafinansebiT Seqmnes.<br />

monitoringis gegma wina wlebis statistikaze dayrdnobiT<br />

iqmneba. ssip _ Semosavlebis samsaxuri iTvaliswinebs im<br />

saqonlis raodenobas, romelmac gasul wlebSi sasazRvro<br />

sainspeqcio punqtze Semowmeba gaiara. ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris monitoringis gegma erovnul samsaxurTan Tanxmdeba.<br />

monitoringis gegmis formis SemuSaveba da Camoyalibeba<br />

evrokavSiris teqnikuri daxmarebis proeqtis farglebSi moxda<br />

sabaJo sferoSi kanonqvemdebare aqtebis daxvewis mizniT.<br />

rac Seexeba erovnul samsaxursa da ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxurs Soris TanamSromlobas, erToblivi brZanebis<br />

(#987-#2-184) safuZvelze, ssip _ Semosavlebis samsaxuri valdebulia<br />

erovnul samsaxurs regularulad gaugzavnos informacia,<br />

romelic Seicavs partiasTan dakavSirebul monacemebs,<br />

Semowmebis aqtis seriul nomersa da Semowmebis Sedegebs.<br />

aRniSnuli informaciis safuZvelze monitoringis gegma<br />

unda ganaxldes, ganisazRvros fizikuri Semowmebebisa da nimuSis<br />

aRebis raodenoba.<br />

safuZvliani eWvis arsebobis Sedegad ganxorcielebuli<br />

Semowmebebis pasuxebs ssip _ Semosavlebis samsaxuri atyobinebs<br />

erovnul samsaxurs. aseT SemTxvevaSi erovnuli samsaxuri<br />

gadaamowmebs miRebul informacias da Sesabamis Setyobinebas<br />

gadaugzavnis ssip _ Semosavlebis samsaxurs. ssip _<br />

Semosavlebis samsaxurma unda gaiTvaliswinos erovnuli samsaxuris<br />

miTiTeba aRniSnulTan dakavSirebiT da masze dayrnobiT<br />

gaagrZelos, Sewyvitos an akrZalos saqonlis ganbaJeba.<br />

37


sagangebo SemTxvevebis dros erovnul samsaxursa da<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxurs Soris komunikacia da TanamSromloba<br />

eleqtronuli saSualebebiT xorcieldeba. samsaxurebSi<br />

gamoiyofa sakontaqto pirebi da swored maTi meSveobiT<br />

xorcieldeba komunikacia. saxelmwifo sasazRvro kontrolis<br />

dros aRmoCenili Seusabamobis SemTxvevaSi ssip _<br />

Semosavlebis samsaxuri iRebs gadawyvetilebas partiis ganadgurebis<br />

an ukan dabrunebis Sesaxeb da am informacias eleqtronuli<br />

saSualebebiT dauyovnebliv atyobinebs erovnul samsaxurs.<br />

rogorc zemoT iyo arniSnuli, ssip _ Semosavlebis samsaxuri<br />

da erovnuli samsaxuri regularulad cvlian erTmaneTSi<br />

Sesabamis monacemebsa da informacias. adekvaturi RonisZiebebis<br />

Catarebis mizniT erovnuli samsaxuri ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxurs awvdis potenciuri riskebis Sesaxeb informaciasa<br />

da meTodologiur instruqciebs. ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuri ki erovnul samsaxurs ugzavnis informacias<br />

saxelmwifo sasazRvro kontrols daqvemdebarebuli importirebuli<br />

produqtis Taobaze.<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> bolosaTvis dagegmilia gadawyvetilebis miRebis<br />

avtomatizebuli programis prezentacia. programa im tvirTis<br />

SerCevas moaxdens, romelic monitoringis gegmiT unda<br />

Semowmdes.<br />

38<br />

4. laboratoriebis sistema saqarTveloSi<br />

laboratoriebis erovnuli sistemis efeqtiani funqcionireba<br />

Zalian mniSvnelovania sursaTis uvneblobis sistemis<br />

dasaxvewad.


<strong>saqarTvelos</strong> laboratoriebis erovnuli sistema moicavs<br />

rogorc saxelmwifo, ise kerZo laboratoriebs. saxelmwifo<br />

laboratoriebis umetesoba veterinariisa da daavadebaTa kontrolisaTvis<br />

aris pasuxismgebeli. kerZo laboratoriebi ki,<br />

umetes SemTxvevaSi, sursaTis, alkoholisa da ualkoholo<br />

sasmelebis analizs axorcieleben.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> erT-erTi mizania erTiani laboratoriebis<br />

sistemis Seqmna sxvadasxva tipis laboratoriebs<br />

Soris gamijnuli kompetenciebiT da laboratoriebsa da sursaTis<br />

uvneblobis saxelmwifo kontrolisaTvis pasuxismgebel<br />

saxelmwifo dawesebulebebs Soris TanamSromlobisa da<br />

informaciis gacvlis uzrunvelyofa.<br />

amJamad daavadebebis kontroli, diagniostika da zedamxedveloba<br />

gansakuTrebiT saSiSi infeqciebis gamomwvevTa aRmoCenis,<br />

epidzedamxedvelobisa da reagirebis erTiani laboratoriuli<br />

sistemis meSveobiT xorcieldeba. erTiani laboratoriuli<br />

sistema 2007 <strong>wlis</strong> ivnisis `sazogadoebrivi janmrTelobis<br />

Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonisa da <strong>saqarTvelos</strong><br />

<strong>mTavrobis</strong> 2008 <strong>wlis</strong> 22 Tebervlis #36 dadgenilebis Sesabamisad<br />

Seiqmna.<br />

erTian laboratoriul sistemas marTavs sakoordinacio<br />

sabWo, romlis statusic <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenilebiTaa<br />

gansazRvruli (<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> 2007 <strong>wlis</strong> 15<br />

noembris #252 dadgenileba). sakoordinacio sabWo dakompleqtebulia<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> maRali rangis warmomadgenlebiT.<br />

erTiani laboratoriuli sistema moicavs gansxvavebuli<br />

biousafrTxoebis doneebis mqone laboratoriebs. swored<br />

am laboratoriebs Soris TanamSromlobasa da koordinacias<br />

39


xels uwyobs erTiani laboratoriuli sistemis sakoordinacio<br />

sabWo.<br />

unda aRiniSnos, rom erTian laboratoriul sistemaSi<br />

arsebuli yvela laboratoria regularulad awvdis informacias<br />

sakoordinacio sabWos.<br />

erTiani laboratoriuli sistema moicavs:<br />

1. ssip – l. sayavareliZis saxelobis daavadebaTa kontrolisa<br />

da sazogadoebrivi janmrTelobis erovnul centrs:<br />

janmrTelobis erovnuli centri 3 zonaluri da 3 regionuli<br />

savele laboratoriisagan Sedgeba. 3 zonaluri laboratoriaa:<br />

<br />

daavadebaTa kontrolis erovnuli laboratoria (Tbilisi);<br />

<br />

<br />

zonaluri laboratoria (quTaisi);<br />

zonaluri laboratoria (baTumi).<br />

3 regionuli savele laboratoria ukve aSenebulia da<br />

dagegmilia Senobebis garemonteba. aqve unda aRiniSnos, rom<br />

2011 wels janmrTelobis erovnuli centrisaTvis dagegmilia<br />

damatebiT 5 regionuli savele aboratories aSeneba.<br />

2. ssip – <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministros<br />

laboratorias, romelic moicavs Semdeg laboratoriebs:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

zonalur diagnostikur laboratorias aRmosavleT saqarTveloSi<br />

(Tbilisi);<br />

zonalur diagnostikur laboratorias dasavleT saqar-<br />

TveloSi (quTaisi);<br />

zonalur diagnostikur laboratorias samxreT-dasavleT<br />

saqarTveloSi (axalcixe);<br />

8 savele laboratoriul sadgurs.<br />

40


<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministros daqvemdebareba-<br />

Si myofi laboratoriebi da <strong>saqarTvelos</strong> Sromis, janmrTelobisa<br />

da socialuri dacvis saministros daqvemdebarebaSi<br />

myofi janmrTelobis erovnuli centri ikvleven, gansakuTrebiT<br />

saSiS paTogenebs da funqcionireben biologiuri safrTxis<br />

Semcirebis programis (BTRP) farglebSi. aRniSnuli programa<br />

daiwyo 2002 wlidan amerikis SeerTebuli Statebis Tavdacvis<br />

departamentis, kerZod, safrTxis Semcirebis saagentos<br />

(DTRA) daxmarebiT. programis mizania saqarTveloSi arsebul<br />

infeqciur daavadebaTa paTogenebis usafrTxo da dacul<br />

laboratoriebSi Tavmoyra maTi SeswavlisaTvis da, amas-<br />

Tan, mecnierebisaTvis maRali teqnologiebiT aRWurvili garemos<br />

Seqmna.<br />

biologiuri safrTxis Semcirebis programis farglebSi<br />

Seiqmneba centraluri sacnobaro laboratoria (CRL). TbilisSi<br />

centraluri sacnobaro laboratoriis mSeneblobis<br />

dasruleba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> bolosaTvis igegmeba da igi biodaculobisa<br />

da garemos dacvis saerTaSoriso standartebis Sesabamisi<br />

iqneba.<br />

centraluri sacnobaro laboratoriis biousafrTxoebis<br />

done Seadgens 3-s (BSL-3). aRniSnul laboratorias sacnobaro<br />

testirebis funqcia eqneba. Lmisi mSeneblobis dasasruleblad<br />

daaxloebiT 60 milioni aSS dolaris resursia moziduli.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministros TxovniT,<br />

msoflio banki afinansebs proeqts, romlis farglebSic Seiqmneba<br />

veterinariis zonaluri diagnostikis laboratoria. aRniSnuli<br />

proeqtis dasruleba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> bolosaTvis igegmeba.<br />

zemoaRniSnuli laboratoriebis garda, arsebobs sxva<br />

saxelmwifo laboratoriebi, kerZod:<br />

41


ssip – l. samxaraulis saxelobis sasamarTlo eqspertizis<br />

erovnuli biuro, romelic sursaTis, alkoholisa da ualkoholo<br />

sasmelebis eqspertizas axorcielebs;<br />

ssip – <strong>saqarTvelos</strong> mebaReobis, mevenaxeobis da meRvineobis<br />

institutis laboratoria, romelic, maT Soris, sursaTisa<br />

da alkoholis laboratoriul kvlevebs awarmoebs;<br />

ssip – aWaris avtonomiuri respublikis soflis meurneobis<br />

saministros laboratoria, romelic sursaTis, ualkoholo<br />

da alkoholis Semcveli sasmelebis da a.S. laboratoriul<br />

kvlevebs awarmoebs;<br />

ss `sanitariisa da higienis samecniero-kvleviTi institutis~<br />

laboratoria, romelic, maT Soris, sursaTisa da alkoholis<br />

laboratoriul kvlevebs awarmoebs;<br />

Sps `Rvinis laboratoria~, romelic mxolod Rvinis laboratoriul<br />

analizs axorcielebs.<br />

saxelmwifo laboratoriebis garda, arsebobs 13 kerZo<br />

laboratoria. aRniSnuli laboratoriebi akreditebulia<br />

sursaTis, alkoholisa da ualkoholo sasmelebis kvlevis<br />

mizniT, zogierT laboratoriaSi ki narCenebis (maT Soris,<br />

pesticidebis) Semowmebac xdeba, kerZod:<br />

<br />

<br />

10 laboratoria mxolod sursaTze (maT Soris, wyalsa da<br />

ualkoholo sasmelebze) axorcielebs laboratoriuli analizis<br />

Catarebas;<br />

3 laboratoria ki, sursaTTan erTad, alkoholuri sasmelebis<br />

analizsac axorcielebs.<br />

TiToeul laboratorias gavlili aqvs akreditacia akreditaciis<br />

centrSi. akreditaciis centri sajaro samarTlis<br />

iuridiuli piria da <strong>saqarTvelos</strong> ekonomikisa da mdgradi<br />

ganviTarebis saministros daqvemdebarebaSia. akreditaciis<br />

42


centri saerTaSoriso standartebis ISO/IEC 17 011 Sesabamisad<br />

operirebs.Akreditaciis centri sxvadasxva sferoSi arsebuli<br />

Sesabamisobis Semfasebeli organoebis akreditacias Semdegi<br />

standartebis mixedviT axorcielebs:<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

ISO/IEC 17025:2006 – saerTo moTxovnebi sagamocdo da dakalibrebis<br />

laboratoriebis kompetenturobisadmi;<br />

EN 45011 an ISO/IEC Guide 65 saerTo moTxovnebi produqtis<br />

sertifikaciis sistemaSi moqmedi organoebisadmi;<br />

ISO/IEC 17021 Sesabamisobis Sefaseba – moTxovnebi menejmentis<br />

sistemis auditisa da sertifikaciis Camtarebeli<br />

organoebisadmi;<br />

ISO/IEC 17024 Sesabamisobis Sefaseba – saerTo moTxovnebi<br />

personalis sertifikaciis Camtarebeli organoebisadmi.<br />

uaxloes momavalSi daiwyeba akreditacia Semdegi standartis<br />

mixedviT:<br />

<br />

ISO 15189 – samedicino laboratoriebi – specifikuri moTxovnebi<br />

xarisxisa da kompetenturobisadmi.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> akreditaciis centri aris laboratoriebis<br />

akreditaciis saerTaSoriso TanamSromlobis (ILAC) afilirebuli<br />

wevri da TanamSromlobis Sesaxeb xelSekrulebis xelmomweri<br />

akreditaciis evropul TanamSromlobasTan (EA). akreditaciis<br />

centri aqtiurad muSaobs EA–s sruluflebian wevrad<br />

gaxdomis sakiTxTan dakavSirebiT. 2008 wlidan akreditaciis<br />

centri TACIS–is proeqtis daxmarebiT xels uwyobs laboratoriebs,<br />

monawileoba miiRon saerTaSoriso profesiuli<br />

testirebis Camtareblebis (international proficiency testing providers) mier<br />

organizebul profesiul testirebebSi.<br />

laboratoriebis efeqturi sistemis Camoyalibebis mizniT<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam akreditaciis centrisaTvis yov-<br />

43


lismomcveli instituciuri SesaZleblobebis ganviTarebis<br />

programa (Comprehensive Institutional Building – CIB) moiTxova. aRniSnuli<br />

programa <strong>saqarTvelos</strong> akreditaciis centris institucionaluri<br />

resursebis ganviTarebas uzrunvelyofs.<br />

erTiani laboratoriuli sistemis ganviTarebis miznis<br />

misaRwevad <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivnisSi laboratoriebis sakiTxebze<br />

Seiqmna uwyebaTaSorisi samuSao jgufi. samuSao jgufi Sesabamisi<br />

saxelmwifo uwyebebisa da laboratoriebis warmomadgenlebiT<br />

aris dakompleqtebuli. samuSao jgufi <strong>saqarTvelos</strong><br />

laboratoriebis sistemaSi arsebuli xarvezebis identificirebaze<br />

muSaobs, aseve igi gansazRvravs laboratoriebis<br />

erovnuli sistemis saWiroebebsa da laboratoriebsa da Sesabamis<br />

saxelmwifo uwyebebs (rogoricaa, magaliTad, erovnuli<br />

samsaxuri da ssip _ Semosavlebis samsaxuri) Soris TanamSromlobis<br />

daxvewisaTvis saWiro samomavlo nabijebs.<br />

aRniSnuli samuSao jgufis paralelurad saqarTveloSi<br />

laboratoriuli sistemis xarvezebis Sefasebis ori dokumentis<br />

momzadeba mimdinareobs, raTa moxdes laboratoriebis<br />

sistemis samomavlo saWiroebis analizi. erT-erTi dokumenti,<br />

romelsac estoneli eqsperti amzadebs, exeba sursaTis uvneblobis<br />

sferoSi instituciuri xarvezebis Sefasebas. aRniSnuli<br />

dokumenti moicavs rogorc laboratoriebis sistemis naklovanebebis<br />

Sefasebas, aseve <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis<br />

mTeli sistemis analizs. meore dokumenti ki uSualod<br />

laboratoriebis sistemis xarvezebis analizs exeba da mas<br />

amerikis SeerTebuli Statebis saelCosTan arsebuli safr-<br />

Txis Semcirebis saagentos (DTRA) axali kontraqtori axorcielebs.<br />

laboratoriuli sistemis xarvezebis Sefasebis swored<br />

am or dokumentze dayrdnobiT, uwyebaTaSorisi samuSao<br />

44


jgufi laboratoriebis sistemis ganviTarebisa da gamarTuli<br />

funqcionirebisaTvis saWiroebebis identificirebas moaxdens.<br />

45<br />

5. mcire biznesis regulirebis gamartivebuli sqemebi<br />

evrokavSiris sursaTis uvneblobis kanonmdeblobis Tanaxmad,<br />

kerZod, evrokomisiis No 852/2004 da No 853/2004 regulaciebiT,<br />

sursaTis mcire zomis mwarmoebel, gadamamuSavebel<br />

da distributor sawarmoebze regulirebis SedarebiT<br />

gamartivebuli sqemebi vrceldeba. gamartivebuli sqemebi<br />

vrceldeba biznesoperatorze, Tu is:<br />

- warmoebis, gadamuSavebisa da distribuciis tradiciul<br />

meTodebs iyenebs;<br />

- ganTavsebulia geografiulad araxelsayreli mdebareobis<br />

mqone adgilze;<br />

- adgilobriv momxmarebels mcire raodenobis sursaTiT<br />

uSualod amaragebs.<br />

evrokavSiris kanonmdeblobasa da saukeTeso praqtikaze<br />

dayrdnobiT, <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam SeimuSava SedarebiT gamartivebuli<br />

regulirebis sqema garkveuli tipis mcire biznesis<br />

ststusis mqone biznesoperatorebisaTvis. biznesoperatoris<br />

konkretuli kategoriebisaTvis SedarebiT gamartivebuli<br />

regulirebis sqemis miniWebamde Catardeba riskis analizi.<br />

swored riskis analizis safuZvelze dadgindeba, Tu romel<br />

biznesoperatorze gavrceldeba gamartivebuli regulirebis<br />

sqema.<br />

gamartivebuli regulirebis arsi imaSi mdgomareobs, rom<br />

uzrunveyofil iqnes mcire zomis sawarmoTa mdgradoba da<br />

konkurentunarianoba. aseve, SedarebiT gamartivebuli regu-


lirebis mizania, mcire zomis sawarmoebisaTvis acilebul iqnes<br />

gadaWarbebuli tvirTi da SenarCundes warmoebis tradiciuli<br />

meTodebi, romlebic qveynis kulturisa da istoriis<br />

nawils warmoadgens.<br />

ufro konkretulad, gamartivebuli regulirebis sqema<br />

Semdegi kategoriis sursaTis biznesoperatorebze vrceldeba:<br />

1. sursaTis tradiciuli erovnuli warmoeba, gadamuSaveba da<br />

distribucia. <strong>saqarTvelos</strong> tradiciuli sursaTis warmoebisa<br />

da gadamuSavebis didi istoria aqvs. qarTuli samzareulo<br />

sakmaod mravalferovania da msoflios masStabiT<br />

aris cnobili. qarTuli samzareulo <strong>saqarTvelos</strong> kulturul-istoriuli<br />

memkvidreobaa da turistebis aRfrTovanebis<br />

obieqti. aqedan gamomdinare, sursaTis warmoebis, gadamuSavebisa<br />

da distribuciis tradiciuli meTodebis Senar-<br />

Cuneba <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> erT-erTi mTavari prioritetia.<br />

am mizniT, <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba SeimuSavebs im tradiciuli<br />

produqtebis sias, romlebzec sursaTis uvneblobis<br />

SedarebiT gamartivebuli regulireba gavrceldeba.<br />

tradiciuli produqtebis sia <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> bolosaTvis gamoqveyndeba.<br />

2. biznesoperatorebi, romlebic araxelsayreli geografiuli<br />

mdebareobis gamo araTanabar pirobebSi arian (transportireba,<br />

warmoebis pirobebi da a.S.) _ saqarTvelo<br />

mTiani qveyanaa da mosaxleobis nawili maRalmTian regionebSi<br />

cxovrobs. geografiuli da klimaturi pirobebis gamo<br />

maRalmTiani regionebis mdgradi ganviTarebisa da maTi<br />

mosaxleobis Rirseuli sacxovrebeli pirobebis xelSewyobisaTvis<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobiT aseTi regionebis<br />

mimarT specialuri midgoma SemuSavda sxvadasxva sferoe-<br />

46


is mixedviT. am mimarTulebiT kanonmdeblobaSi pirveli<br />

nabiji gadaidga, rodesac 1999 wels parlamentis mier miRebuli<br />

iqna <strong>saqarTvelos</strong> kanoni `maRalmTiani regionebis<br />

socialur-ekonomikuri da kulturuli ganviTarebis Sesaxeb~.<br />

aRniSnuli kanoniT gansazRvrulia maRalmTiani regioni<br />

(dasaxlebuli teritoria zRvis donidan 1500 metris<br />

simaRleze da mis zeviT) da mocemulia maRalmTiani administrsciuli<br />

erTeulebis CamonaTvali. <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba<br />

daeyrdnoba swored aRniSnul iuridiul safuZvels<br />

araxelsayreli geografiuli mdebareobebis gansazRvrisas<br />

im administrsciuli erTeulebis mimarT, romlebzec sursa-<br />

Tis uvneblobis SedarebiT gamartivebuli regulireba gavrceldeba.<br />

3. mwarmoeblis mier mcire raodenobis sursaTis uSualo miwodeba<br />

saboloo momxmareblisaTvis an adgilobrivi sacalo<br />

vaWrobis momarageba, romelic saboloo momxmarebels<br />

awvdis produqts.<br />

zemoaRniSnul kategoriebSi moxvedrili sursaTis biznesoperatorebis<br />

wilobrivi maCvenebeli ganisazRvreba <strong>2010</strong><br />

<strong>wlis</strong> bolos an 2011 <strong>wlis</strong> dasawyisisaTvis, sursaTis moqmebdi<br />

biznesoperatorebis registraciis dasrulebis Semdeg.<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> mesame kvartalSi zemoT aRniSnuli biznesoperatorebisaTvis<br />

SedarebiT gamartivebuli moTxovnebis dawesebisaTvis<br />

miRebulia <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba.<br />

47<br />

6. cxovelTa daavadebebis monitoringis sistema<br />

`veterinariis Sesaxeb~ 1995 <strong>wlis</strong> <strong>saqarTvelos</strong> kanoni<br />

cxovelTa daavadebebis monitoringis sistemas aregulirebs.


saxelmwifo veterinaruli kontroli da monitoringi xorcieldeba<br />

erovnuli samsaxuris mier. cxovelebis importisa<br />

da eqsportisas saxelmwifo sasazRvro kontrols ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuri uzrunvelyofs. cxovelTa importis<br />

dros ssip _ Semosavlebis samsaxuris veterinari specialistebi<br />

dokumentur da identurobis Semowmebas axorcieleben<br />

da aseve iReben nimuSs laboratoriuli analizisaTvis. nimu-<br />

Sis aReba riskis Sefasebis safuZvelze tardeba.<br />

cxovelTa janmrTelobis dacvisa da daavadebaTa monitoringis<br />

gaumjobesebis mizniT <strong>2010</strong> wels fermebis registracia<br />

daiwyo da amJamadac grZeldeba.<br />

cxovelTa daavadebebze zedamxedvelobis farglebSi<br />

erovnuli samsaxuri yovelwliurad specialur gegmas ayalibebs,<br />

romelic exeba iseTi saxis daavadebebs, rogorebicaa<br />

cimbiruli wyluli, Turquli, brucelozi da cofi. riskis<br />

zonebis dadgenis Semdeg TiToeuli daavadebis prevenciisaTvis<br />

xorcieldeba cxovelebis acrebi.<br />

cofis gavrcelebis prevenciis mizniT erovnuli samsaxuri<br />

yovelwliurad Sinauri cxovelebis, magaliTad, ZaRlebisa<br />

da katebis, acras axorcielebs. msxvilfexa rqosan pirutyvSi<br />

brucelozis gamosavlenad erovnuli samsaxuri serologiur<br />

monitorings atarebs. rac Seexeba Turquls, erovnuli<br />

samsaxuri daavadebaTa kontrolis RonisZiebebs regularulad<br />

axorcielebs. cxovelTa acra buferul zonebSi, umeteswilad<br />

transasazRvro teritoriaze tardeba. cxovelTa<br />

acra sertificirebuli kerZo veterinarebis mier xorcieldeba,<br />

erovnuli samsaxuris zedamxedvelobiT.<br />

cxovelTa janmrTelobis monitoringi regularulad<br />

mimdinareobs. 2006-2009 wlebSi cxovelTa daavadebebis (bruce-<br />

48


lozi, tuberkulozi da a.S.) prevenciis RonisZiebebTan dakav-<br />

SirebiT saxelmwifo programa xorcieldeboda. sxva Ronis-<br />

ZiebebTan erTad aseve afrikuli Roris gripis sawinaaRmdego<br />

zomebic gatarda. afrikuli Roris gripis gamovlena epizootiuri,<br />

klinikuri da paTanatomiuri niSnebis safuZvelze<br />

moxda. daavadebebis aRmofxvrisa da maTi gavrcelebis Tavidan<br />

acilebis mizniT samoqmedo gegmis ganxorcielebaSi yvela<br />

Sesabamisi saxelmwifo uwyeba CaerTo. cxovelebisa da<br />

cxoveluri warmoSobis produqtebis moZraobaze gansakuTrebuli<br />

SezRudvebi da kontrolis RonisZiebebi gatarda.<br />

2009 wels sursaTisa da soflis meurneobis organizaciis<br />

(FAO) afrikuli Roris gripis kontrolTan dakavSirebuli<br />

teqnikuri daxmarebis proeqtis farglebSi (TCP/GEO/-<br />

3103) ssip – soflis meurneobis saministros laboratoriam<br />

Sinauri Rorebis, gareuli Rorebisa da tkipebis nimuSebis<br />

testireba ganaxorciela.<br />

unda aRiniSnos, rom cxovelTa daavadebebis monitoringis<br />

sistemis daxvewis mizniT biologiuri safrTxis Semcirebis<br />

programa (BTRP) daavadebaTa zedamxedvelobis eleqtronulad<br />

integrirebuli sistemis (Electronic Integrated Disease Surveillence<br />

System - EIDSS) SemoRebasac iTvaliswinebs rogorc cxovelis,<br />

ise adamianis janmrTelobis dacvis TvalsazrisiT. aRniSnuli<br />

sistema erovnul samsaxursa da janmrTelobis erovnul<br />

centrs daavadebebze swrafi reagirebisa da Sesabamisi<br />

zomebis miRebis saSualebas miscems. erovnuli samsaxurisa<br />

da janmrTelobis erovnuli centris TanamSromlebi aRniSnuli<br />

sainformacio sistemis marTvisaTvis gadian Sesabamis<br />

treningebs.<br />

49


erovnul samsaxursa da janmrTelobis erovnul centrs<br />

daavadebaTa zedamxedvelobis eleqtronulad integrirebuli<br />

sistemis (EIDSS) SemoRebasa da danergvaSi aSS-s saelCosTan<br />

arsebuli safrTxis Semcirebis saagento (DTRA) gauwevs daxmarebas.<br />

safrTxis Semcirebis saagentos (DTRA) daxmarebiT aRniSnuli<br />

sistema pirvel etapze regionebisaTvis dainergeba,<br />

xolo momdevno etapze ufro mcire adgilobrivi teritoriuli<br />

erTeulebisTvisac. es sistema erovnul samsaxurs, ssip –<br />

soflis meurneobis saministros laboratorias da <strong>saqarTvelos</strong><br />

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros<br />

Sesabamis samsaxurebs informaciisa da monacemebis ur-<br />

TierTgacvlis meqanizmis daxvewisa da paTogenur da gadamdeb<br />

daavadebebze swrafi reagirebis saSualebas miscems.<br />

50<br />

7. adreuli gafrTxilebis sistema da evrokavSiris sursaTisa<br />

da cxovelTa sakvebis swrafi gangaSis sistema<br />

(RASFF)<br />

2008 <strong>wlis</strong> 3 dekembers gamoica <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong><br />

gankarguleba `evrokavSiris sursaTisa da cxovelTa sakvebis<br />

swrafi gangaSis sistemaSi (RASFF) integraciis uzrunvelyofis<br />

RonisZiebaTa Sesaxeb~.<br />

amgvarad, saqarTvelo evrokavSiris sursaTisa da cxovelTa<br />

sakvebis swrafi gangaSis sistemis (RASFF) wevri gaxda.<br />

erovnul samsaxurs informaciis gasacvlelad Tavisi fanjara<br />

da kodi aqvs. Sesabamisad, erovnul samsaxurSi evrokav-<br />

Siris sursaTisa da cxovelTa sakvebis swrafi gangaSis sistemis<br />

sakontaqto piri SeirCa. sakontaqto piri pasuxismgebelia<br />

evrokavSiris wevr qveynebTan riskis komunikaciisaTvis.


evrokavSiris sursaTisa da cxovelTa sakvebis swrafi<br />

gangaSis sistemidan (RASFF) miRebuli Setyobinebebi saWiroebis<br />

SemTxvevaSi dauyovnebliv egzavneba ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxurs, erovnuli samsaxuris mier ki mzaddeba Sesabamisi<br />

pasuxi. amgvarad, erovnul samsaxurs SesaZlebloba aqvs moaxdinos<br />

swrafi da adekvaturi reagireba im saSiSroebebze, romelTa<br />

Sesaxeb informacia miRebuli iqna evrokavSiris sursa-<br />

Tisa da cxovelTa sakvebis swrafi gangaSis sistemis (RASFF)<br />

meSveobiT.<br />

erovnul samsaxurSi gamoyofili sakontaqto piri evrokavSiris<br />

sursaTisa da cxovelTa sakvebis swrafi gangaSis<br />

sistemas (RASFF) Semdegi saxis infromacias awvdis:<br />

51<br />

<br />

sagangaSo Setyobinebas (Alert notification) bazarze ganTavsebuli<br />

sursaTTan/cxovelTa sakvebTan dakavSirebuli safrTxis<br />

arsebobisas, rodesac dauyovnebliv moqmedebaa aucilebeli;<br />

<br />

<br />

<br />

sainformacio Setyobinebas (Information notification), rodesac<br />

sursaTTan an cxovelTa sakvebTan dakavSirebuli safrTxe<br />

Sefasda, magram riskis xasiaTi ar moiTxovs dauyovnebliv<br />

moqmedebas, vinaidan produqts jer ar miuRwevia bazramde<br />

an aRar aris bazarze;<br />

siaxleebs (News), anu sursaTis/cxovelTa sakvebis uvneblobasTan<br />

dakavSirebul nebismier informacias, romlis gadacemac<br />

ar moxda sagangaSo an sainformacio Setyobinebis<br />

saxiT;<br />

Setyobinebas `saqonlis Semotanaze uari iTqva – dabrunebulia~<br />

(Reject). aRniSnuli Setyobineba exeba im ucxouri saqonlis<br />

statusis mqone sursaTs/cxovelTa sakvebs, romlis<br />

mimarT saxelmwifo sasazRvro kontrolis ganxorcielebi-


sas miRebuli iqna gadawyvetileba saqonlis <strong>saqarTvelos</strong><br />

sabaJo teritoriaze Semotanaze uaris Tqmisa da ukan dabrunebis<br />

Sesaxeb.<br />

Setyobinebebs Tan unda erTvodes detaluri informacia<br />

sursaTTan/cxovelTa sakvebTan dakavSirebul safrTxesTan mimarTebaSi<br />

ganxorcielebuli an gansaxorcielebeli an rekomendebuli<br />

RonisZiebis Sesaxeb.<br />

vaWrobis msoflio organizaciis (WTO) gamWvirvalobis<br />

valdebulebebis Sesasruleblad <strong>saqarTvelos</strong> mTvaroba sanitariul<br />

da fitosanitariul RonisZiebebTan dakavSirebul kanonmdeblobaSi<br />

cvlilebebisa Tu damatebebis Sesaxeb Setyobinebebs<br />

agzavnis vaWrobis msoflio organizaciaSi (WTO).<br />

52<br />

IV. instituciuri xarvezebis analizi da samomavlo saWiroebebis<br />

identifikacia<br />

1. sursaTis uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa dacvis<br />

erovnuli samsaxuri<br />

2005 <strong>wlis</strong> dekembers <strong>saqarTvelos</strong> parlamentma miiRo<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanoni `sursaTis uvneblobisa da xarixsis Sesaxeb~.<br />

Sedegad, <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis saministros<br />

ramdenime sxvadasxva samsaxuris gaerTianebiT Seiqmna sursaTis<br />

uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa dacvis erovnuli<br />

samsaxuri. Sesabamisad, qveyanaSi sanitariuli da fitosanitariuli<br />

kontrolisaTvis pasuxismgebeli erTiani istitucionaluri<br />

sistema Camoyalibda.<br />

amJamad erovnuli samsaxuri Sedgeba sursaTis departamentis,<br />

veterinariis departamentis, fitosanitariis departamen-


tis, sursaTisa da cxovelis sakvebis inspeqtirebis departamentisa<br />

da aseve sxva ramdenime departamentisagan.<br />

erovnul samsaxurs xelmZRvanelobs ufrosi, romelsac<br />

hyavs ori moadgile. erovnuli samsaxuri Sedgeba Tbilisis<br />

da 58 sxva teritoriuli organosagan. amJamad erovnul samsaxurSi<br />

314 dasaqmebulia, teritoriuli organoebis TanamSromlebis<br />

CaTvliT.<br />

erovnuli samsaxuris ramdenime teritoriuli organo<br />

uzrunvelyofilia saWiro infrastruqturiT. umetes teritoriul<br />

organoSi saWiroa infrastruqturis gaumjobeseba, romelic<br />

damatebiT investiciebsa da ganaxlebas saWiroebs.<br />

erovnuli samsaxuris organizaciuli da instituciuri<br />

struqtura Semdgom gaumjobesebas saWiroebs, radgan xarvezebi<br />

arsebobs araefeqtian Sida da gare komunikaciebisa da menejmentis<br />

TvalsazrisiT. aucilebelia struqturis daxvewa<br />

da menejmentis srulyofa.<br />

amJamad erovnul samsaxurSi mimdinareobs reorganizacia,<br />

romelic <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> bolosaTvis dasruldeba. reorgainzaciis<br />

mizani struqturis daxvewa da menejmentis arsebuli<br />

naklovanebebis aRmofxvraa.<br />

am etapze TanamSromelTa profesiuli unarebi da SesaZleblobebi<br />

erovnuli samsaxuris mier Sesaferisi administraciul<br />

qmedebaTa ganxorcielebis saSualebas iZleva. Tumca<br />

imis gaTvaliswinebiT, rom erovnuli samsaxuris aqtivobebisa<br />

da damatebiTi funqciebis TandaTanobiT gafarToeba dakav-<br />

Sirebulia <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

miaxloebis processa da saxelmwifo kontrolis<br />

srul amoqmedebasTan, saWiroa TanamSromelTa unarebisa<br />

da SesaZleblobebis Semdgomi gaumjobeseba.<br />

53


gansakuTrebuli yuradReba erovnuli samsaxuris Tanam-<br />

Sromlebis struqturirebul da sistematiur trenings unda<br />

mieqces. TanamSromelTa specializebuli treningebi, iseve rogorc<br />

evrokavSiris wevri qveynebis Sesabamisi uwyebebis saqmianobis<br />

gacnoba aris aucilebeli maTi kvalifikaciis amaRlebisa<br />

da gaumjobesebisaTvis. garda amisa, aucilebelia adgilobrivi<br />

trenerebis resursis Seqmna. am miznisaTvis <strong>2010</strong><br />

wels germaniis teqnikuri TanamSromlobis sazogadoebasTan<br />

(GTZ) erTad momzadebuli trenerebis treningis saxelmZrvanelo<br />

iqneba gamoyenebuli.<br />

teritoriuli organoebis raodenoba sakmaod didia, ma-<br />

Sin, roca adgilobriv doneze momuSave TanamSromlebis mier<br />

Sesrulebuli saqmianoba SeiZleba ar iyos adekvaturi. adgilobriv<br />

doneze valdebulebebis konsolidacia SesaZloa<br />

saWiro iyos erovnuli samsaxuris mier ukeTesi servisebis<br />

miwodebisaTvis.<br />

riskis analizis ganxorcielebisaTvis resursis arseboba<br />

Zalze mniSvnelovania erovnuli samsaxurisaTvis, radgan<br />

saxelmwifo kontroli swored riskis Sefasebis safuZvelze<br />

xorcieldeba. jerjerobiT riskis saTanado Sefaseba arc<br />

sursaTis uvneblobis da arc veterinariisa da mcenareTa<br />

dacvis sferoebSi xorcieldeba. aucielebelia TanamSromel-<br />

Ta specialuri gadamzadeba riskis SefasebisaTvis. erovnuli<br />

samsaxuris mier riskis adekvaturad SefasebisaTvis, aseve<br />

riskis marTvisa da komunikaciebis dasaxvewad saWiroa biznesoperatorebis<br />

monacemTa bazis Seqmna da misi regularuli<br />

analizi.<br />

saqarTveloSi sursaTis uvneblobis safuZvliani sistemis<br />

dasanergad erovnulma samsaxurma Sesabamis instituteb-<br />

54


Tan efeqtiani koordinaciisa da TanamSromlobis sistema unda<br />

SeimuSaos, kerZod, aucilebelia koordinacia ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxurTan, radgan is saxelmwifo sasazRvro kontrols<br />

axorcielebs; aseve aucilebelia TanamSromloba ssip<br />

_ sajaro reestris erovnul saagentosTan, radgan is biznesoperatorebis<br />

registracias axorcielebs. dResdReobiT erovnul<br />

samsaxursa da Sesabamis saxelmwifo institutebs Soris<br />

TanamSromlobis garkveuli done arsebobs, Tumca aucilebelia<br />

misi daxvewa da gaumjobeseba. TanamSromlobis Semdgomi<br />

ganviTarebis Sedegad samive instituts eqneba erTnairi xelmisawvdomoba<br />

monacemTa bazebze, rac xels Seuwyobs sursa-<br />

Tis uvneblobis Tanamedrove sistemis danergvasa da ganxorcielebas.<br />

infrastruqturis gaumjobeseba aucilebelia sursaTis<br />

uvneblobis saxelmwifo kontrolTan dakavSirebuli qmedebebis<br />

efeqtiani ganxorcielebisaTvis. erovnul samsaxurs<br />

sakmarisi raodenobis resursebi gaaCnia centralur doneze,<br />

magram resursebis naklebobas ganicdis adgilobriv doneze.<br />

dagegmilia axali adgilobrivi infrastruqturuli obieqtebis<br />

mSenebloba msoflio bankis daxmarebiT. sul aSendeba<br />

da aRiWurveba 10 axali ofisi, rasac daaxloebiT 680 000 aSS<br />

dolari moxmardeba. mSenebloba 2011 wels dasruldeba.<br />

aucilebelia prioritetuli infrastruqturisa da mowyobilobebis<br />

CamonaTvalis SemuSaveba da rogorc saSualo,<br />

ise grZelvadiani biujetis gawera.<br />

55


56<br />

2. ssip _ Semosavlebis samsaxuri<br />

saxelmwifo sasazRvro kontroli ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris mier xorcieldeba.<br />

saxelmwifo sasazRvro kontrols ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris veterinariisa da fitosanitariis specialistebi<br />

axorcieleben. ssip _ Semosavlebis samsaxurSi Seiqmna veterinaruli,<br />

sanitariuli da fitosanitariuli sammarTvelo.<br />

aRniSnuli sammarTvelo pasuxismgebelia importisas saxelmwifo<br />

sasazRvro kontrolisaTvis da aseve uflebamosilia<br />

Seamowmos ssip _ Semosavlebis samsaxuris teritoriul organoebSi<br />

fitosanitariisa da veterinariis specialistebis saqmianoba.<br />

amJamad saxelmwifo sasazRvro kontroli 17-dan 14 sasazRvro<br />

sainspeqcio punqtSi xorcieldeba.<br />

erovnul samsaxursa da ssip _ Semosavlebis samsaxurs<br />

Soris koordinacia da kompetenciaTa gadanawileba <strong>saqarTvelos</strong><br />

soflis meurneobis ministrisa da <strong>saqarTvelos</strong> finansTa<br />

ministris erToblivi brZanebiT regulirdeba. aucilebelia,<br />

erovnul samsaxursa da ssip _ Semosavlebis samsaxurs<br />

Soris koordinaciisa da komunikaciis praqtikis Semdgomi<br />

daxvewa. samomavlod SemuSavdeba erToblivi samoqmedo gegma,<br />

romelic sagangebo situaciebisas erovnuli samsxurisa da<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuris efeqtian kominikacias Seuwyobs<br />

xels.<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxuri did yuradRebas aqcevs<br />

TanamSromelTa saqmainobis efeqtianobasa da sasazRvro sainspeqcio<br />

punqtebSi sanitariuli da fitosanitariuli SemowmebisaTvis<br />

saWiro infrastruqturis gaumjobesebas. pirvel eta-


pze, msoflio bankis proeqtis farglebSi, estonel eqsperteb-<br />

Tan erTad moxda saWiro finansuri saxsrebis Sefaseba, maT<br />

Soris, sasazRvro sainspeqcio punqtebSi asageb SenobebTan<br />

dakavSirebuli finansuri Sefaseba.<br />

TiToeuli mezobeli qveynis saxmeleTo sasazRvro sainspeqcio<br />

punqtSi unda aSendes Tanamedrove infrastruqturiT<br />

aRWurvili Senoba. savaraudo gaTvlebiT amisaTvis 10 mln<br />

aSS dolaria saWiro. mSenebloba da aRWurvilobis SeZena nawilobriv<br />

saxelmwifo biujetidan dafinansdeba da nawilobriv<br />

donorebis mier. am programis meore etapze, 2011 wels<br />

ganxorcieldeba aeroportebsa da portebSi, sasazRvro gam-<br />

Sveb punqtebSi saxelmwifo sasazRvro kontrolis ganxorcielebisaTvis<br />

saWiro infrastruqturis Seqmnasa da ganaxlebasTan<br />

dakavSirebuli investiciebis Sefaseba.<br />

resursebi da instituciuri saSualebebi struqturirebulad<br />

da sistemurad aisaxeba tviningis (twinning) proeqtis<br />

farglebSi, romelic daiwyeba 2011 <strong>wlis</strong> pirveli kvartalisaTvis.<br />

57<br />

3. laboratoriebi<br />

saqarTveloSi arsebobs kerZo da saxelmwifo laboratoriebi.<br />

cxovelebisgan adamianebze gadamdeb da cxovelTa daavadebebTan<br />

mimarTebaSi erovnul samsaxurs swori diagnozis<br />

dasasmelad laboratoriebis momsaxurebis gamoyenebis saSualeba<br />

aqvs. TiToeuli laboratoria saTanadodaa aRWurvili.<br />

laboratoriebis personals gavlili aqvs treningebi da<br />

amJamadac grZeldeba maTi kvalifikaciis amaRleba. zogierTi<br />

laboratoria formaluri xarisxis dazRvevis sistemebiT (for-


mal quality assuarance systems) sargeblobs, zogierTi kerZo laboratoria<br />

akreditebulia ISO #45001-is Sesabamisad.<br />

Tumca, laboratoriebis arsebuli resursebi bolomde<br />

ar aris aTvisebuli. aseve aucilebelia erovnul samsaxurs,<br />

ssip _ Semosavlebis samsaxursa da laboratoriebs Soris koordinaciis<br />

sqemebis gaumjobeseba.<br />

rogorc zemoT iyo naxsenebi, laboratoriebis sistemaSi<br />

arsebuli xarvezebis SefasebasTan dakavSirebiT ori sxvadasxva<br />

dokumentis momzadeba mimdinareobs, kerZod:<br />

1. instituciuri naklovanebisa da samomavlo saWiroebis Sesaxeb<br />

detaluri da yovlismomcveli Sefaseba saqarTvelo-<br />

Si specialurad mowveuli estoneli eqspertis mier xorcieldeba.<br />

aRniSnuli dokumenti laboratoriebis sistemis<br />

naklovanebis analizsac moicavs, rogorc sursaTis uvneblobis<br />

mTeli sistemis nawilis. xarvezebis Sefaseba <strong>2010</strong><br />

<strong>wlis</strong> IV kvartalSi dasruldeba, riTac <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobasa<br />

da donorebs samomavlo nabijebis gadadgmis saSualeba<br />

miecemaT. ufro konkretulad ki, es dokumenti iqneba<br />

saxelmZRvanelo 2011 wels dagegmili yovelmxrivi instituciuri<br />

ganviTarebis (CIB) programis samomavlo nabijebis<br />

identificirebisaTvis.<br />

2. laboratoriul sistemaSi arsebuli naklovanebebis Sefasebis<br />

dokumenti laboratoriebSi arsebul situacias asaxavs<br />

da Seafasebs Semdegi mimarTulebebiT: laboratoriebis aR-<br />

Wurviloba, adamianuri resursebi, infrastruqtura, danergili<br />

diagnostikuri meTodebi da a.S. laboratoriebis<br />

sistemis naklovanebebis analizis aRniSnuli dokumenti<br />

momzaddeba safrTxis Semcirebis saagentos (DTRA) axali<br />

58


kontraqtoris mier. 3 aRniSnuli dokumenti <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTavrobas <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> bolosaTvis waredgineba.<br />

zemoaRniSnuli ori dokumentis safuZvelze <strong>saqarTvelos</strong><br />

mTavroba laboratoriebis sistemis efeqtiani funqcionirebisa<br />

da ganviTarebisaTvis saWiro samomavlo qmedebebis<br />

identificirebas moaxdens, laboratoriebs Soris horizontaluri<br />

da vertikaluri TanamSromlobis daxvewisa da aseve<br />

laboratoriebsa da erovnul samsaxursa da ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxurs Soris arsebuli TanamSromlobis gaumjobesebis<br />

mizniT.<br />

59<br />

V. sakanonmdeblo xarvezebis analizi da sakanonmdeblo xarvezebis<br />

gamosworebis mizniT <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> samomavlo<br />

qmedebebi<br />

<strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis kanonmdebloba sursaTisa<br />

da cxovelTa sakvebis uvneblobis ZiriTadi principebis<br />

formulirebas axdens da nawilobriv SesabamisobaSia evrokavSiris<br />

kanonmdeblobasTan. arsebobs rigi sakiTxebi, romlebsac<br />

ar iTvaliswinebs <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdebloba da, Sesabamisad,<br />

aucilebelia <strong>saqarTvelos</strong> normatiuli aqtebis saerTaSoriso<br />

da evrokavSiris moTxovnebTan SesabamisobaSi<br />

moyvana. am mizniT <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba aqtiurad muSaobs<br />

im normatiuli aqtebis SemuSavebaze, romlebic sursaTis uvneblobis<br />

sistemis gamarTvasa da saerTaSoriso da verokav-<br />

Siris moTxovnebTan Sesabamisad ganxorcielebas Seuwyobs<br />

xels.<br />

3 safrTxis Semcirebis saagentos (DTRA) axali kontraqtori CH2M Hill, Tavis qvekontraqtorebTan<br />

(BATTLE, Curatio International Foundation) erTad, biologiuri saSiSroebis Semcirebis<br />

programis (BTRP) farglebSi Seqmnili laboratoriebis naklovanebebis analizis<br />

dokumentze muSaobs.


<strong>saqarTvelos</strong> sanitariasa da fitosaniatariasTan dakav-<br />

Sirebuli kanonmdebloba pirveladi da meoradi kanonmdeblobisagan<br />

Sedgeba. pirveladi kanonmdebloba moicavs Sesabamis<br />

kanonebs, xolo meoradi kanonmdebloba – kanonqvemdebare aqtebs,<br />

kerZod, <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenilebebs, Sesabamisi<br />

saxelwifo organoebis xelmZRvanelebis brZanebebs da<br />

a.S. miRebuli iqna gadawyvetileba, rom radgan sanitariasa da<br />

fitosanitariasTan dakavSirebuli sakiTxebi sxvadasxva saxelmwifo<br />

uwyebebis kompetenciis sferoSi Sedis (<strong>saqarTvelos</strong><br />

soflis meurneobis saministro, erovnuli samsaxuri, <strong>saqarTvelos</strong><br />

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro,<br />

<strong>saqarTvelos</strong> garemos dacvisa da bunebrivi resursebis<br />

saministro, ssip _ Semosavlebis samsaxuri, akreditaciis<br />

erovnuli centri da ssip _ <strong>saqarTvelos</strong> standartebis,<br />

teqnikuri reglamentebis da metrologiis erovnuli saagento),<br />

sxvadasxva saministroebisa da saxelmwifo uwyebebis<br />

calkeuli brZanebebis nacvlad sanitariasa da fitosanitariasTan<br />

dakavSirebuli meoradi kanonmdebloba <strong>saqarTvelos</strong><br />

<strong>mTavrobis</strong> dadgenilebebiT unda Seicvalos.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> moqmedi kanonmdeblobisa da evrokavSiris<br />

kanonmdeblobis analizis Sedegad <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam<br />

gadawyvita, <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

miaxloeba etapobrivad ganxorcieldes. saxelmwifo<br />

inspeqtirebis dawyebamde momzadda da miRebuli iqna<br />

Semdegi saxis samarTlebrivi aqtebi:<br />

<strong>saqarTvelos</strong> iusticiis ministris brZaneba sawarmoTa<br />

registraciis Sesaxeb;<br />

<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba `sursaTis/cxovelis<br />

sakvebis mwarmoebeli sawarmos/distributoris higienis<br />

60


zogadi wesisa da sursaTis uvneblobis, veterinariisa da<br />

mcenareTa dacvis sferoebSi zedamxedvelbis, monitoringisa<br />

da saxelmwifo kontrolis ganxorcielebis wesis Sesaxeb~;<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba `sursaTis/cxovelis<br />

sakvebis ganadgurebis wesis damtkicebis Sesaxeb~.<br />

zemoaRniSnmuli samarTlebrivi aqtebis SemuSavebisas samuSao<br />

jgufma evrokomisiis Sesabamisi horizontaluri debulebebi<br />

gaiTvaliswina (178/2001, 852/2004, 882/2004). aRniSnulis<br />

mizani meoradi kanonmdeblobis evrokavSiris debulebebTan<br />

SesabamisobaSi moyvana da higienis normebis, inspeqtirebis,<br />

laboratoriuli testirebisa da monitoringis meTodebis samarTlebrivi<br />

daxvewa iyo. warmatebuli koordinacia xels Seuwyobs<br />

saxelmwifo kontrolis, maT Soris, inspeqtirebis ganxorcielebas.<br />

samarTlebrivi aqtebi <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivlisamde gamoica,<br />

xolo aRniSnuli normatiuli aqtebiT daregulirebuli<br />

inspeqtireba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> 1 ivliss daiwyo.<br />

garkveuli kategoriis biznesoperatorebisaTvis higienis<br />

gamartivebuli wesebis Sesaxeb <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba<br />

<strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> III kvartalSi gamoica.<br />

meoradi kanonmdeblobis SemuSaveba axlac mimdinareobs.<br />

samuSao jgufi amJamad muSaobs sursaTis/cxovelTa sakvebis<br />

krizisis menejmentis generalur gegmasTan dakavSirebul <strong>saqarTvelos</strong><br />

<strong>mTavrobis</strong> dadgenilebis proeqtze, romelic <strong>2010</strong><br />

<strong>wlis</strong> IV kavrtalSi unda gamoices. `sursaTis uvneblobisa da<br />

xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanoni aseve moicavs krizisuli<br />

mdgomareobis marTvis sakiTxebs, Tumca es sakiTxi ufro<br />

detalurad unda iyos daregulirebuli <strong>saqarTvelos</strong> kanonm-<br />

61


deblobaSi. <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba srul SesabamisobaSi<br />

iqneba komisiis #2004/478/EC gadawyvetilebasTan.<br />

amasTan, <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ganmavlobaSi garkveuli resursebi<br />

gamoiyo `sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ da `veterinariis<br />

Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonebSi cvlilebebis Sesatanad.<br />

aRniSnuli kanonebi cvlilebebs saWiroebs, radgan<br />

evrokomisiis kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi ar aris. am<br />

kanonebSi rigi samarTlebrivi xarvezebia, magaliTad: saxelmwifo<br />

kontrolTan dakavSirebuli terminologia srulad ar<br />

aris ganmartebuli da xSir SemTxvevaSi gaurkvevlobas iwvevs.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanoni `veterinariis Sesaxeb~ 1995 wels,<br />

`sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonis<br />

SemuSavebamde gamoica, amitom, pirvel rigSi, unda moxdes<br />

misi SesabamisobaSi moyvana `sursaTis uvneblobisa da xarisxis<br />

Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonTan, xolo Semdgom –<br />

evrokavSiris moTxovnebTan.<br />

`veterinariis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonsa da `sursa-<br />

Tis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanons<br />

Soris ramdenime Seusabamobaa. gansxvavebulad aris ganmartebuli<br />

saxelmwifo kontrolsa da instituciur mowyobasTan<br />

dakavSirebuli ganmartebebi, kerZod, `veterinariis Sesaxeb~<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonSi naxsenebi ar aris, rom veterinariis<br />

sferoSi kontrolis ganmaxorcielebeli organo erovnuli<br />

samsaxuria. `veterinariis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanoni gacilebiT<br />

adre gamoica, vidre `sursaTis uvneblobisa da xarisxis<br />

Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanoni da, Sesabamisad, ramdenime<br />

samsaxuris erT erovnul samsaxurad gaerTianeba `veterinariis<br />

Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonSi naxsenebi ar aris. aqe-<br />

62


dan gamomdinare, Tavdapirvelad aucielbelia am ori kanonis<br />

erTmaneTTan SesabamisobaSi moyvana.<br />

am da sxva xarvezebis gamosasworeblad samuSao jgufi<br />

SeimuSavebs erTian samarTlebriv aqts, romelic SesabamisobaSi<br />

iqneba evrokomisiis #178/2004 da #882/2004 regulacieb-<br />

Tan da cxovelis da cxoveluri warmoSobis produqtis sertifikaciis<br />

Sesaxeb evrokomisiis #96/93/EC direqtivasTan. axali<br />

samarTlebrivi aqti sursaTis uvneblobisa da veterinariis<br />

Sesaxeb zemoaRniSnul or kanons gaaerTianebs da 2011<br />

<strong>wlis</strong> I kvartalSi Seva ZalaSi. mis momzadebasa da miRebas<br />

daaxloebiT 6 Tve (<strong>2010</strong> IV kv. – 2011 I kv.) dasWirdeba.<br />

`sursaTis uvneblobisa da xarisxis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong><br />

kanonsa da `veterinariis Sesaxeb~ <strong>saqarTvelos</strong> kanonSi<br />

Seva cvlilebebi Semdegi miznebis gamo:<br />

<br />

<br />

<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris Sesabamis kanonmdeblobasa<br />

da saukeTeso praqtikasTan miaxloeba;<br />

zemoaRniSnuli ori kanonis erTmaneTTan SesabamisobaSi<br />

moyvana da maT Soris arsebuli koliziebis aRmofxvra;<br />

principebisa da terminebis ganmartebis daxvewa.<br />

rogorc ukve aRiniSna, <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam dadgenilebiT<br />

damtkicda `sursaTis/cxovelis sakvebis mwarmoebeli<br />

sawarmos/distributoris higienis zogadi wesi da sursaTis<br />

uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa dacvis sferoebSi<br />

zedamxedvelobis, monitoringisa da saxelmwifo kontrolis<br />

ganxorcielebis wesi~, Tumca, cxoveluri warmoSobis (maT<br />

Soris, maRali riskis produqtze) saxelmwifo kontrolis<br />

srulfasovani implementaciisaTvis, unda SemuSavdes cxoveluri<br />

warmoSobis produqtebis higienis specialuri wesebisa<br />

da saxelmwifo kontrolis organizebis specialuri wesebis<br />

63


Sesaxeb normatiuli aqtebi. am mizniT, 2011 <strong>wlis</strong> II kvartalSi<br />

moxdeba <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis SesabamisobaSi moyvana<br />

cxoveluri warmoSobis sursaTis higienis specialuri wesebis<br />

Sesaxeb evrokomisiis (#853/2004) regulaciasTan da cxoveluri<br />

warmoSobis produqtis saxelmwifo kontrolis specialuri<br />

wesebis Taobaze #854/2004 regulaciasTan. aRniSnuli<br />

specialuri wesebis miRebamde gamoyenebuli iqneba arsebuli<br />

specialuri sanitariul-higienuri normebi.<br />

dResdReobiT, etiketirebasa da sursaTTan SexebaSi myofi<br />

masalebis Sesaxeb ramdenime samarTlebrivi aqti arsebobs:<br />

<strong>saqarTvelos</strong> Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />

ministris 2008 <strong>wlis</strong> brZaneba `sursaTTan dakavSirebuli taris<br />

sanitariul-higienuri normebis damtkicebis Sesaxeb~, 2007<br />

<strong>wlis</strong> brZaneba `sursaTisa da sursaTTan dakavSirebuli taris<br />

higienuri sertifikatis gacemis wesis damtkicebis Taobaze~<br />

da <strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis ministris 2009 <strong>wlis</strong><br />

brZaneba `sursaTis etiketirebisadmi damatebiTi moTxovnebis<br />

damtkicebis Sesaxeb~. aRniSnuli samarTlebrivi aqtebi nawilobriv<br />

SesabamisobaSia evrokomisiis kanonmdeblobasTan,<br />

Tumca, aucilebelia Riad darCenili rigi sakiTxebis daxvewa.<br />

Sesabamisad, 2011 <strong>wlis</strong> III kvartalSi samuSao jgufi aqtiurad<br />

imuSavebs aRniSnuli sakiTxebis daxvewasa da evrokomisiis im<br />

kanonmdeblobasTan miaxloebaze, romelic etiketirebas, sursaTTan<br />

SexebaSi myof masalas, sursaTiT gamowveuli janmr-<br />

Telobis mdgomareobis gamwvavebis gamo aRZrul saCivrebs<br />

Seexeba. aRniSnuli kuTxiT, <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdebloba SesabamisobaSi<br />

mova #2000/13/EC direqtivasTan da #1924/2006 da<br />

#1935/2004 regulaciebTan. <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgeni-<br />

64


leba zemoT aRnuSnuli sakiTxebis Sesaxeb 2011 <strong>wlis</strong> III kvartalSi<br />

gamoicema.<br />

evrokavSiris kanonmdeblobis didi nawili sanitariisa<br />

da fitosanitariis sferoSi mikrobiologiur kriteriumebs,<br />

sakvebdanamatebs, fermentebs, aromatizatorebs, narCenebs, vitaminebs,<br />

mineralebs Seexeba. aRniSnulis regulirebis mizniT<br />

2001 wels gamoica <strong>saqarTvelos</strong> Sromis, janmrTelobisa da<br />

socialuri dacvis ministris brZaneba `sasursaTo nedleulisa<br />

da kvebis produqtebis xarisxisa da usafrTxoebis sanitariuli<br />

wesebisa da normebis damtkicebis Sesaxeb~. es brZaneba<br />

sakmaod vrcelia da sakvebdanamatebs, mikrobiologiur kriteriumebs,<br />

mavne nivTierebebsa da sxva mraval sakiTxs moicavs.<br />

Tumca, aRniSnuli normatiuli aqti saWiroebs evrokomisiis<br />

regulaciebTan SesabamisobaSi moyvanas, raTa aRmoifxvras<br />

iseTi sakanonmdeblo xarvezebi, rogorebicaa, magali-<br />

Tad, gansxvaveba <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobasa da evrokomisiis<br />

regulaciebs Soris sursaTSi danamatebis, mavne nivTierebisa<br />

da organizmebis Semcvelobis donesTan dakavSirebiT,<br />

aseve gansxvaveba dasaSvebi sakvebdanamatebis saxeobebTan dakavSirebiT<br />

da a.S. am mizniT, sakanonmdeblo miaxloebis programis<br />

Tanaxmad, 2011 <strong>wlis</strong> IV kvartalsa da 2012 <strong>wlis</strong> I, II, III<br />

kvartalebSi moxdeba aRniSnuli normatiuli aqtis evrokomisiis<br />

kanonmdeblobasTan etapobrivi miaxloeba. sakanonmdeblo<br />

miaxloebis programis aRniSnuli nawili evrokavSiris 11 debulebas<br />

moicavs da, Sesabamisad, yovlismomcvel muSaobas sa-<br />

Wiroebs.<br />

2008 wels gamoica saqarTvelis finansTa ministrisa da<br />

<strong>saqarTvelos</strong> soflis meurneobis ministris erToblivi brZaneba,<br />

romelic saxelmwifo fitosanitariuli sasazRvro-sa-<br />

65


karantino kontrolisa da saxelmwifo veterinaruli sasaz-<br />

Rvro-sakarantino kontrolis danxorcielebis wess Seexeba.<br />

aRniSnuli erToblivi brZaneba evrokavSiris regulaciebTan<br />

nawilobriv SesabamisobaSia. Sesabamisad, 2013 <strong>wlis</strong> I da II<br />

kvartalebSi moxdeba misi evrokavSiris Semdeg direqtivebTan<br />

SesabamisobaSi moyvana: sabWos direqtiva 97/78/EC; sabWos direqtiva<br />

89/662/EEC; sabWos direqtiva 90/425/EEC; sabWos direqtiva<br />

91/496/EEC; sabWos direqtiva 92/90/EEC.<br />

2013 <strong>wlis</strong> III kvartalSi moxdeba <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis<br />

evrokomisiis Semdeg regulaciebTan miaxloeba:<br />

<br />

<br />

<br />

evrokomisiis debuleba 183/2005 cxovelTa sakvebis higienis<br />

moTxovnebis Sesaxeb – cxovelTa sakvebis higienis zogadi<br />

moTxovnebi asaxuli iqneba sursaTis uvneblobisa da veterinariis<br />

Sesaxeb erTian kanonSi (romlis miRebac 2011<br />

<strong>wlis</strong> I kvartalSi moxdeba), xolo rac Seexeba cxovelis<br />

sakvebis higienasTan dakavSirebul detalur sakiTxebs, isini<br />

meorad kanonmdeblobaSi aisaxeba da <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong><br />

dadgenilebiT damtkicdeba;<br />

sabWos direqtiva 89/108/EEC adamianis moxmarebisaTvis gankuTvnili<br />

swrafgayinvadi sursaTis Sesaxeb – aRniSnuli regulacia<br />

cxoveluri warmoSobis sursaTis higienis specifikuri<br />

wesebis Sesaxeb <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenilebaSi<br />

iqneba integrirebuli. rogorc aRiniSna, <strong>mTavrobis</strong><br />

es dadgenileba ZalaSi Seva 2011 <strong>wlis</strong> II kvartalidan, xolo<br />

2013 <strong>wlis</strong> III kvartalSi am dadgenilebas swrafgayinvad<br />

sursaTTan dakavSirebuli sakiTxebic daemateba;<br />

evrokomisiis direqtiva 1999/2/EC ionizirebuli sursaTisa<br />

da sasursaTo ingredientebis Sesaxeb – aRniSnul sakiTxzec<br />

gamoicema <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba, rome-<br />

66


lic Seexeba ionizirebuli, dasxivebuli sursaTisa da sasursaTo<br />

ingredientebis dafasoebasa da moxmarebas.<br />

2013 <strong>wlis</strong> IV kvartalSi SemuSavdeba cxovelis sakvebisa<br />

da mcenareTa dacvis produqtis bazarze ganTavsebis wesebi.<br />

Sesabamisad, damtkicdeba <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> dadgenileba,<br />

romelic SesabamisobaSi iqneba evrokavSiris Semdeg regulacienTan:<br />

767/2009 cxovelis sakvebis bazarze ganTavsebisa<br />

da gamoyenebis Sesaxeb da 1107/2009 mcenareTa dacvis produqtebis<br />

bazarze ganTavsebis Sesaxeb. unda aRiniSnos, rom imave<br />

kvartalSi <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdebloba SesabamisobaSi iqneba<br />

moyvanili evrosabWos 2000/29/EC direqtivasTan, romelic<br />

exeba mcenareebisa da mcenareuli produqtebis mavne organizmebisagan<br />

dacvis wesebs.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobasTan dakavSirebuli kanonmdebloba<br />

cxoveluri warmoSobis produqtsa da cxovelebis<br />

movlas/patronobas/Senaxvas aregulirebs, Tumca am<br />

sferosTan dakavSirebuli normatiuli aqtebis umravlesoba<br />

evrokavSiris kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi moyvanas sa-<br />

Wiroebs. sakanonmdeblo miaxloebis programis Tanaxmad, 2014<br />

<strong>wlis</strong> I, II da III kvartalebSi SemuSavdeba cxovelTa janmrTelobasTan<br />

dakavSirebuli normatiuli aqti, romelic <strong>saqarTvelos</strong><br />

<strong>mTavrobis</strong> dadgenilebis saxiT gamoicema. cxovelTa<br />

janmrTelobasTan dakavSirebuli evrokomisiis ZiriTadi moTxovnebi<br />

aRniSnul <strong>mTavrobis</strong> dadgenilebaSi iqneba moqceuli.<br />

rac Seexeba specifikuri jiSis cxovelebisaTvis specifikur<br />

moTxovnebs, isini miRebuli iqneba <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong><br />

dadgenilebis saxiT. aRniSnuli <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> gadawyvetileba<br />

SesabamisobaSi iqneba evrokomisiis Semdeg debulebebTan:<br />

evrosabWos direqtiva 64/432/EEC, evrosabWos di-<br />

67


eqtiva 2002/99/EC, evrosabWos direqtiva 91/68/EEC, evrosab-<br />

Wos direqtiva 90/426/EEC, evrosabWos direqtiva 2009/158/EC, evrosabWos<br />

direqtiva 2006/88/EC, evrosabWos direqtiva 92/<br />

118/EEC, evrosabWos direqtiva 92/65/EEC, evrosabWos direqtiva<br />

2003/99/EC. CamoTvlili direqtivebi aregulirebs cxovelebis<br />

janmrTelobasTan dakavSirebul sakiTxebs.<br />

amasTan, 2011 wels momzaddeba <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis<br />

evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis<br />

programa, romelic moicavs cxoveluri warmoSobis produqtebis<br />

mixedviT evrokavSiris regulaciebTan miaxloebis<br />

sakiTxebs.<br />

mcenareTa dacvis sferoSi ramdenime samarTlebrivi<br />

aqti arsebobs (pesticidebis narCenebTan dakavSirebiT), magram<br />

maTi umetesoba ganaxlebasa da evrokavSiris moTxovnebTan SesabamisobaSi<br />

moyvanas saWiroebs. <strong>saqarTvelos</strong> kanoni `mavne<br />

organizmebisagan mcenareTa dacvis Sesaxeb~ 1994 wels iqna mi-<br />

Rebuli da aqedan gamomdinare ganaxlebas saWiroebs. 2014<br />

<strong>wlis</strong> IV kvartali aRniSnuli kanonis daxvewas daeTmoba, ris<br />

Sedegadac moxdeba misi evrokomisiis Semdeg regulaciebTan<br />

SesabamisobaSi moyvana: evrosabWos direqtiva 2009/1<strong>28</strong>/EC pestidicebis<br />

SezRuduli raodenobis gamoyenebis Sesaxeb da<br />

evrokomisiis 396/2005 regulacia sursaTSi, mcenareuli warmo-<br />

Sobis cxovelis sakvebsa da cxoveluri warmoSobis produqtebSi<br />

pesticidebis Semcvelobis donisa da pesticidebis maqsimaluri<br />

narCenebis donis Sesaxeb.<br />

mocemuli analizi aCvenebs, rom saqarTveloSi ukve arsebobs<br />

sakanonmdeblo baza pirveladi da meoradi kanonmdeblobis<br />

saxiT, romlis safuZvelze SesaZlebelia saxelmwifo<br />

kontrolis efeqtiani meqanizmebis danergva, ZiriTadi saval-<br />

68


debulo Semowmebebis CaTvliT. evrokavSiris ZiriTad horizontalur<br />

regulaciebTan etapobrivad miaxloebis Semdeg Seiqmneba<br />

mniSvnelovani sakanonmdeblo baza saxelmwifo inspeqtirebis<br />

efeqtiani implementaciisaTvis, maT Soris, sasazRvro<br />

Semowmebebis ganxorcielebisaTvis.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

miaxloeba rTuli procesia. aRniSnuli procesi daaxloebiT<br />

4 weli gagrZeldeba. aqve unda aRiniSnos, rom sakanonmdeblo<br />

miaxloebis procesSi aucilebelia dinamikuri<br />

midgomis SemuSaveba, radgan evrokavSiris sanitariisa da<br />

fitosanitariis kanonmdebloba cvalebadia da mudmivad ganicdis<br />

gaumjobesebas. aqedan gamomdinare, <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobac<br />

Sesabamisad unda daixvewos.<br />

rac Seexeba <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris<br />

vertikalur kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi moyvanas, samu-<br />

Sao jgufma SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos<br />

(SIDA) mier dafinansebul finel eqspertTan erTad moaxdina<br />

vertikaluri kanonmdeblobis identificireba, romelic aisaxeba<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobaSi. samuSao jgufi muSaobs<br />

evrokavSiris vertikaluri kanonmdeblobis prioritetulobaze<br />

da sakanonmdeblo miaxloebis programa evrokavSiris<br />

vertikalur kanonmdeblobasTan dakavSirebiT 2011 wels SemuSavdeba.<br />

evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloeba<br />

produqtebis tipebis mixedviT ganxorcieldeba. sursaTis<br />

uvneblobasTan dakavSirebuli evrokavSiris vertikalur<br />

kanonmdeblobasTan miaxloebis procesis pirvel etapze<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavroba im prioritetul produqtebs gansazRvravs,<br />

romlebzec gavrceldeba evrokavSiris Sesabamisi<br />

regulaciebi. prioritetuli produqtebi identifycirebuli<br />

69


iqneba ise, rom xeli Seewyos evrokavSirsa da <strong>saqarTvelos</strong><br />

Soris vaWrobis gaaqtiurebasa da <strong>saqarTvelos</strong> potencialis<br />

ganviTarebas. prioritetul produqtebTan dakavSirebuli sakanonmdeblo<br />

miaxloeba 2011 wlidan 2012 wlamde ganxorcieldeba.<br />

aRniSnuli procesis meore etapze evrokavSiris vertikalur<br />

kanonmdeblobasTan <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis<br />

miaxloebis rigiToba sxva tipis produqtebisaTvis ganisazRvreba<br />

evrokavSiris vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis<br />

programis SemuSavebisas. es programa gaxdeba samuSao<br />

dokumenti, romlis Casworeba saWiroebisa da evrokavSiris<br />

kanonmdeblobaSi momxdari cvlilebebis Sesabamisad iqneba<br />

SesaZlebeli. rogorc zemoT aRiniSna, evrokavSiris vertikalur<br />

kanonmdeblobasTan <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis miaxloebis<br />

ZiriTadi procesi <strong>saqarTvelos</strong> kanonmdeblobis evrokavSiris<br />

horizontalur kanonmdeblobasTan miaxloebis paralelurad<br />

moxdeba.<br />

70<br />

VI. teqnikuri daxmareba sursaTis uvneblobis sferoSi<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavroba gansakuTrebul yuradRebas dauTmobs<br />

saqarTveloSi sursaTis uvneblobis sistemis danergvisaTvis<br />

da arsebuli xarvezebis gamosasworeblad saWiro resursebis<br />

mozidvas.<br />

sursaTis uvneblobis myari da Tanamedrove sistemis danergvisaTvis<br />

saWiro iqneba damatebiTi saxsrebi rogorc saxelmwifo<br />

biujetidan, aseve donori organizaciebisgan. saxelmwifo<br />

biujetis garda proeqts donori organizaciebi,<br />

kerZod, evrokavSiri da misi wevri qveynebi daafinanseben.


am procesSi didi mniSvneloba mieniWeba donor organizaciebTan<br />

koordinaciis meqanizms. am mizniT Seiqmna specialuri<br />

sakoordinacio jgufi, romelic dakompleqtebulia saministroebisa<br />

da saagentoebis, saqarTveloSi evrokomisiis<br />

delegaciis, SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos<br />

(SIDA), ekonomikuri politikisa da samarTlebrivi sakiTxebis<br />

qarTul-evropuli sakonsultacio centrisa (GEPLAC) da germaniis<br />

teqnikuri TanamSromlobis sazogadoebis (GTZ) warmomadgenlebiT.<br />

am jgufis mizans warmoadgens efeqturi urTierTkoordinacia.<br />

<strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong>aTvis prioritetulia xangrZlivi,<br />

sistamaturi da miznobrivi TanamSromloba, romelic sami<br />

ZiriTadi mimarTulebiT ganviTardeba: 1. institucionaluri<br />

CarCoebis gaZliereba; 2. SesaZleblobebis gazrda da treningi;<br />

3. infrastruqturis Seqmna.<br />

erovnuli samsaxuri yovlismomcveli instituciuri SesaZleblobebis<br />

ganviTarebis programas (CIB) 2011 wlidan daiwyebs<br />

da 2013 wlamde gaagrZelebs. igive moxdeba ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris SemTxvevaSic. orive mxaris daxmarebis<br />

meqanizmebi am institutebis saWiroebebisaken iqneba mimar-<br />

Tuli.<br />

erovnuli samsaxuris samuSao programa dafuZnebuli iqneba<br />

estoneli eqspertis mier gakeTebul naklovanebaTa analizze.<br />

analizis process estoneTis respublikis mTavroba<br />

da gaeros ganviTarebis programa saqarTveloSi (UNDP Georgia)<br />

daafinansebs da igi dasruldeba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> IV kvartalSi. samuSao<br />

procesis dawyeba 2011 <strong>wlis</strong> dasawyisidan iqneba SesaZlebeli.<br />

71


am proeqtebis dawyebamde, 2011 wels, moxdeba orive<br />

institutis adamianuri resursebis potencialis gazrda. aRniSnuli<br />

procesisaTvis sami ZiriTadi donoris teqnikuri<br />

daxmareba iqneba gamoyenebuli: ekonomikuri politikisa da samarTlebrivi<br />

sakiTxebis qarTul-evropuli sakonsultacio<br />

centris (GEPLAC) (proeqtis xangrZlivoba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> martidan<br />

2012 <strong>wlis</strong> Tebervlamde), germaniis teqnikuri TanamSromlobis<br />

sazogadoebis (GTZ) (proeqtis xangrZlivoba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> ivnisidan<br />

2011 <strong>wlis</strong> ivnisamde); saqarTveloSi saerTaSoriso safinanso<br />

korporaciis (IFC) `sursaTis uvneblobis proeqti~ (proeqtis<br />

xangrZlivoba <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> martidan 2013 <strong>wlis</strong> martamde). es<br />

proeqtebi mimarTuli iqneba rogorc kadrebis momzadebisaken,<br />

aseve trenerebis gadamzadebisaken. ekonomikuri politikisa da<br />

samarTlebrivi sakiTxebis qarTul-evropuli sakonsultacio<br />

centri (GEPLAC) orientirebuli iqneba sursaTis uvneblobis<br />

inspeqtorebisa da maTi menejerebis treningze. germaniis<br />

teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba (GTZ) SeimuSavebs<br />

saxelmZrvaneloebs trenerebisaTvis. xolo saqarTveloSi<br />

saerTaSoriso safinanso korporacia (IFC) kadrebis treningTan<br />

erTad kerZo seqtoris warmomadgenlebsac moamzadebs<br />

sursaTis uvneblobis sistemasTan dakavSirebul sakiTxebSi.<br />

erovnuli samsaxurisa da ssip _ Semosavlebis samsaxuris<br />

infrastruqurisa da aRWurvilobis SeZena saxelmwifo<br />

biujetisa da sxvadasxva donori organizaciebis, gansakuTrebiT<br />

msoflio bankis, dafinansebiT moxdeba.<br />

msoflio bankma daafinansa erovnuli samsaxuris 10 adgilobrivi<br />

infrastruqturuli obieqtis mSenebloba, romelic<br />

2011 <strong>wlis</strong> bolos dasruldeba. aRniSnuls jamSi 680 000<br />

aSS dolari dasWirdeba. ssip _ Semosavlebis samsaxuris<br />

72


sasazRvro sainspeqcio punqtebis sanitariuli da fitosanitariuli<br />

SemowmebisaTvis saWiro resursebisaTvis aseve<br />

msoflio bankma gamoyo Tanxebi (saWiroa daaxloebiT 10 milioni<br />

aSS dolari). am sakiTxze saxelmwifo msoflio bank-<br />

Tan erTad muSaobs. portebisa da aeroportebis sasazRvro<br />

gamSvebi punqtebis sanitariuli da fitosanitariuli infrastruqturis<br />

dafinanseba 2011 wels ganixileba. sxva saxis<br />

infrastruqturuli saWiroebebis Sefaseba zemoaRniSnuli naklovanebebis<br />

analizis safuZvelze moxdeba.<br />

rogorc ukve aRiniSna, <strong>saqarTvelos</strong> kanonebis evrokavSiris<br />

kanonmdeblobasTan miaxloebis procesSi sxvadasxva formis<br />

teqnikuri daxmareba iqneba gamoyenebuli. damatebiTi teqnikuri<br />

daxmarebis moTxovna saWiroebidan gamomdinare moxdeba.<br />

sistemuri da gamarTuli daxmarebis meqanizmebis SesanarCuneblad<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavroba momavalSic ganagrZobs<br />

megobar qveynebsa da donor organizaciebTan TanamSromlobas.<br />

73<br />

VII. daskvna<br />

strategia `fermidan suframde~ principze dafuZnebul<br />

sursaTis uvneblobis sistemisaTvis saWiro yvela elements<br />

moicavs. strategia exeba <strong>saqarTvelos</strong> <strong>mTavrobis</strong> xedvas da<br />

samarTlebrivi bazis Seqmnis, institucionaluri ganviTarebisa<br />

da adamianuri resursebis potencialis gazrdis samomavlo<br />

gegmebs.<br />

strategiaSi mocemulia sursaTis uvneblobis mTliani<br />

instituciuri mowyoba. masSi aseve aRwerilia sxvadasxva in-


stitutebis, magaliTad, erovnuli samsaxuris, ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuris, laboratoriebis, sursaTis uvneblobis<br />

sferoSi politikis SemmuSavebeli institutebis TanamSromlobisa<br />

da koordinaciis meqanizmebi.<br />

strategiis mixedviT, saxelmwifo kontroli <strong>2010</strong> wels<br />

daiwyo da misi ganxorcieleba or etapad moxdeba. <strong>2010</strong> wlidan<br />

Semowmebas evrokavSirSi eqsportze orientirebuli sawarmoebi<br />

eqvemdebarebian. 2011 wlidan, meore etapze inspeqtireba<br />

yvela biznesoperators Seexeba. orive etapze dawyebuli<br />

saxelmwifo kontroli <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis kanonmdeblobiT<br />

daregulirdeba. paralelur reJimSi moxdeba<br />

<strong>saqarTvelos</strong> kanonebis evrokavSiris kanonmdeblobasTan miaxloeba.<br />

saxelmwifo kontrolisaTvis pasuxismgebeli instituti<br />

erovnuli samsaxuria. sursaTis uvneblobis saxelmwifo sasazRvro<br />

kontrols ssip _ Semosavlebis samsaxuri axorcielebs.<br />

mniSvnelovania aRniSnuli ori samsaxuris TanamSromloba.<br />

ufro metic, erovnuli samsaxuri, ssip _ Semosavlebis<br />

samsaxuri, laboratoriebi da akreditaciis centri SeTanxmebulad<br />

unda moqmedebdnen. am institutebis gaZlierebis mizniT<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavroba damatebiTi resursebis mozidvas<br />

apirebs. <strong>saqarTvelos</strong> mTavroba TanamSromlobs evrokavSirsa<br />

da mis wevr qveynebTan da maTTan erTad sistematuri teqnikuri<br />

daxmarebis programebis ganxorcielebas gegmavs.<br />

sursaTis uvneblobis sistemis sakanonmdeblo bazis<br />

Sesaqmnelad da misi evrokavSiris kanonebTan miaxloebis mizniT<br />

<strong>saqarTvelos</strong> mTavrobam SeimuSava sakanonmdeblo miaxloebis<br />

programa da <strong>2010</strong>-2014 wlebisaTvis gawera. am programis<br />

mizania <strong>saqarTvelos</strong> sursaTis uvneblobis, veterinariisa da<br />

74


mcenareTa dacvis kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan<br />

SesabamisobaSi moyvana. programaSi mocemulia horizontaluri<br />

sakanonmdeblo miaxloebisaTvis saWiro vadebi,<br />

nabijebi da resursebi. vertikalur kanonmdeblobasTan miaxloebis<br />

programa momzadebis procesSia da 2011 wels dasruldeba.<br />

strategiaSi warmodgenilia instituciuri da samarTlebrivi<br />

xarvezebis analizi, aRwerilia prioritetebi da samomavlo<br />

nabijebi. sursaTis uvneblobis instituciuri sistemis<br />

saWiroebebis Sefasebas estoneli eqsperti axorcielebs da<br />

mas <strong>2010</strong> <strong>wlis</strong> IV kvartalSi daasrulebs. samomavlo nabijebi<br />

da donorebis daxmarebis saWiroeba am Sefasebaze dayrdnobiT<br />

warmoCindeba.<br />

strategia aseve moicavs saqarTveloSi sursaTis uvneblobis<br />

sistemis dasanergad saWiro teqnikuri daxmarebis gegmebs.<br />

strategia da sakanonmdeblo miaxloebis programa SesaZlebelia<br />

Caswordes evrokavSiris sakanonmdeblo cvlilebebis<br />

Sesabamisad. ufro konkretulad ki, evrokavSiris kanonmdeblobaSi<br />

Setanili cvlilebebi mudmivad unda iyos asaxuli<br />

sakanonmdeblo miaxloebis programaSi.<br />

strategia momzadda evrokomisiisa da Sesabamisi eqspertebis,<br />

aseve sxvadasxva dainteresebuli pirebis monawileobiT.<br />

strategia saxelmwifo dokuments warmoadgens, romelsac<br />

amtkicebs da romelSic cvlilebebi Seaqvs <strong>saqarTvelos</strong> mTavrobas.<br />

75

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!