ECONOMIANëi programada tl comun da <strong>Corvara</strong>Le raiun <strong>de</strong> comun da <strong>Corvara</strong> tolite 46 km <strong>de</strong> pistes da jì cun i schia na altëza danter i 1.500 y i 2.530metri. An po jì cun i schi, inc´ecanche al é püc´ia nëi naturala,chësta poscibilité vëgn garantidada <strong>de</strong> gragn implanc´ da fà nëiprogramada cun chi che ara vada curì passa l’ 80% dla spersada jì cun i schi.Por mirit dla nëi programada vara dad’avëi na spersa dles pistes lizia y dürache ti garantësc ai schiadus le maiù <strong>de</strong>vertimëntche ara va te bones condiziuns<strong>de</strong> segurëza y laprò vëgnel implüãiamò sconè le terac y la vegetaziun sotiterespet al passaje di mesi mecanicsy <strong>de</strong> chi che va cun i schi che passa suraìa.Les pistes vëgn laura<strong>de</strong>s jö vignidé dër avisa. Vigni sëra apontin vëgneladorè bëgn 12 iaã dala nëi che laôratresfora ãina canche les pistes ne n’éperfetes por le dé do.I resservars d’egaL’ega da fà nëi vëgn tuta aladô <strong>de</strong> lizënzesaposta fora di rüs, dles fontanesy ãi che va porsura dla condüta dal’ega<strong>de</strong> comun y vëgn controlada regolarmënterdal’Agenzia provinziala porl’ambiënt. Pro l’ega ne vëgnel metü nialaprò. L’ega vëgn piada sö te resservarsd’ega sot tera ite, cun na portada che vada 500 a 7.000 m³, o te lêã che à cotan<strong>de</strong> plü lerch. L’ega tl raiun <strong>de</strong> comunfej fora al momënt indöt 83.900 m³,45.000 m³ <strong>de</strong> chisc tl lêch “Planac“ y38.900 m³ te <strong>de</strong> plü resservars sot teraite. L’ega é a <strong>de</strong>sposiziun por la sconanzazivila cuntra le me<strong>de</strong>füch forapor döt l’ann. Sce ara va da fà cun 1 m³d’ega da 2 a 2,5 m³ <strong>de</strong> nëi, spo garantësci resservars che an à al momënt a<strong>de</strong>sposiziun ma mesa la cuantité <strong>de</strong> nëiche va <strong>de</strong>bojëgn por la nëi <strong>de</strong> basa (30cm <strong>de</strong> nëi). La nëi che vëgn fata <strong>de</strong>dôse damana a secunda dla situaziuncotan <strong>de</strong> plü ega (da 2 a 3 iadi). Tl dagnìmessaràn porchël aumentè ãiamò<strong>de</strong>plü les resserves d’ega y fà ãiamòd’atri resservars o lêã, chësc por ti jìpormez ãiamò damì al inevamënt <strong>de</strong>basa che mëss gnì garantì te tëmps tresplü cörã.La rëi <strong>de</strong> <strong>de</strong>stribuziun yi canuns dala nëiLes staziuns da pumpè à le dovëi <strong>de</strong>portè l’ega dai resservars olache l’egavëgn piada sö tla direziun dles singolespistes da jì cun i schi; l’ega passafora por les tors da <strong>de</strong>sfridé y na rëispëssa <strong>de</strong> rôs metüs jö sö por les pistes,en pert inãe sön terac ërã y che se möitresfora (p.ej. Costes dal’Ega, Pralongià,Frara). Porchël se damana inãe larëi <strong>de</strong> <strong>de</strong>stribuziun tres indô che ara vëgnescontrolada y cunãiada. Sö por lespistes da jì cun i schi él <strong>de</strong> plü punã olacheal vëgn tut fora ega (pozëã yidranã) olache al vëgn tachè ite plü omanco 200 canuns da fà nëi, si<strong>de</strong>s da napresciun bassa (cun na vëntora) co dana presciun alta (aria compressada).Por mëte a jì l’implant <strong>de</strong> inevamëntval <strong>de</strong>bojëgn <strong>de</strong> na gran cuantité <strong>de</strong>forza eletrica che <strong>de</strong>pënn dal sistemtecnich chirì fora, dala posiziun olacheal é, dala condüta dal’ega y dales condiziunstlimatiches. Tl comun da <strong>Corvara</strong>fej fora la potënza adorada porl’inevamënt 7.394 kW.Le sistem <strong>de</strong> automaziunN sistem <strong>de</strong> automaziun sofistiché pormëtche al vëgnes gestì döt l’implant <strong>de</strong>Raiun da jì Pistes curi<strong>de</strong>s SpersaCanunsPotënzaLêã d’egacun i schi<strong>de</strong> nëi curida <strong>de</strong> nëi adoràBoè 10,2 km 32,2 ha 68 2.409 kW 45.000 m³Pralongià 5,5 km 16,4 ha 13 439 kW --Col Alt - Arlara 6,2 km 22,8 ha 37 1.146 kW --Calfosch 14,1 km 65,7 ha 80 3.400 kW --INDÖT 36,0 km 137,1 ha 198 7.394 kW 45.000 m³14 | PLATA DE COMUN <strong>03</strong>_<strong>2009</strong>
SORVISC PUBLICHinevamënt metü adöm dai resservarsdal’ega, les staziuns da pumpè, les torsda <strong>de</strong>sfridé, la rëi <strong>de</strong> <strong>de</strong>stribuziun y igeneradus <strong>de</strong> nëi. N gran numer <strong>de</strong>sensors y <strong>de</strong> pices staziuns meteorologichesmetü<strong>de</strong>s dlungia i canuns da fànëi ti dà al sistem zentral les informaziuns,danter l’ater sön la temperatöray la umidité dl’aria, la intensité y la direziundl vënt, che va <strong>de</strong>bojëgn por fànëi sön vigni pista da jì cun i schi. Cuni generadus da fà nëi mo<strong>de</strong>rns vara damodulé la strotöra dla nëi, insciö cheara va da fà 10 sorts <strong>de</strong>svalies <strong>de</strong> nëi,che va da chëra mola a chëra dër süta,aladô <strong>de</strong> sciöche an l’adora. Al é chilòche i lauranã plü esperã, che laôraadöm dër dassënn cun i responsabli dabate la pista, é bogn <strong>de</strong> <strong>de</strong>smostrè dötasüa abilité por ti garantì ai schiadus pistesperfetes por n <strong>de</strong>vertimënt sigü.I posć <strong>de</strong> laûrPor ãi che reverda i lauranã él atualmëntertl comun da <strong>Corvara</strong> 20 responsablipor la nëi programada, <strong>de</strong>chisc nen él 1/3 che à n contrat anual.D’isté se conzentrëia süa ativité sön lamanutenziun dl implant <strong>de</strong> inevamënty <strong>de</strong> vigni süa pert. La funziun dl responsablpor l’implant <strong>de</strong> inevamënts’à dassënn trasformè ti agn, insciö chean é passà da manjiuns dantadöt manuales(spostè y mëte a jì i canuns) a nasupervijiun esperta <strong>de</strong> sistems <strong>de</strong> automaziunrafinà. Porchël s’àl smendrì lenumer di lauranã, mo al é aumentè laprofescionalité y la competënza chevëgn damanada.Investimënć y cosćL’invern plü da nëi di ultimi 35 agnPassa 200.000 euro ti à costè alcomun la novüda straordinara<strong>de</strong> chësc ultim invernL’ultima sajun da d’invern é <strong>de</strong>ssigüstada na sajun straordinara sot a <strong>de</strong> plüpunã <strong>de</strong> odüda. Presënzes y numer <strong>de</strong>sciori gnüs adalerch da record tl’AltaBadia, mo impröma<strong>de</strong>döt se recordunsedl gran gröm <strong>de</strong> nëi che é tomè,en gran pert dantadöt al mëteman dlasajun.Por se recordè <strong>de</strong> na te’ novüda tan te nia<strong>de</strong> messunse jì zoruch a forà dl 1986olache la nëi tomada sura nöt â gaujè nisolamënt feter total di paîsc alã dla valadadal rest dl monn por n valgügndis.L’ultim invern é inãe stè le plü rich <strong>de</strong>nëi da passa 30 agn incà.Les noveres dl ultim ann à <strong>de</strong>ssigüdaidé pro a soflè <strong>de</strong>mez, por le momënt,i vënã <strong>de</strong> crisa che soflâ bele daalmanco n ann sura döta Europa y lerest dl monn, stravardan le setur turistich<strong>de</strong> nosta valada. Les condiziuns dltëmp, dal’atra pert, é n fatur che l’aministraziun<strong>de</strong> comun mëss in<strong>de</strong>re tignìtla dërta conscidraziun, dantadöt ãiodichesituaziuns plü o manco <strong>de</strong> emergënzagauja<strong>de</strong>s dal tëmp po avëi conseguënzespesoães si<strong>de</strong>s por ãi chereverda l’adoranza <strong>de</strong> infrastrotöres,<strong>de</strong> mesi y <strong>de</strong> porsones, si<strong>de</strong>s por le pëiscun chël che chisc intervënã se lascia jösön le bilanz <strong>de</strong> comun. Ponsun ma acaji <strong>de</strong> smöies, punã <strong>de</strong>sdrüã, rogossies,lovines, o d’atri evënã catastrofics.Robert Rottonara, assessur ai laûrs publics,nes cunta che i intervënã nezesciarspor <strong>de</strong>libré dala nëi plazes ystra<strong>de</strong>s sön le teritore <strong>de</strong> comun, se à<strong>de</strong>strat fora dai pröms <strong>de</strong> <strong>de</strong>zëmberpor indöt 21 dis, zënza lascè do. N impëgndër gran da pert di lauranã <strong>de</strong>comun y <strong>de</strong> <strong>de</strong>svalies atres dites cherda<strong>de</strong>sadalerch aposta por ti jì pormeza na situaziun particolara. Le laûr s’àsambëgn conzentrè dantadöt sön lesstra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> comun, sön les plazes, i marciapisc.Por fortüna êl ãiamò püã sciori,y insciö ân podü tó y jì la nëi cun nacerta prescia. La trazaria orô in<strong>de</strong>re che<strong>de</strong> plü mesi <strong>de</strong> comun rovâ propi chiDal punt <strong>de</strong> odüda economich é i investimënãpor i implanã <strong>de</strong> inevamënt alãy inãe süa adoranza se damana vigniann <strong>de</strong> gran somes. Normalmënter vëgnelcalcolè por n chilometer <strong>de</strong> pista<strong>de</strong> nëi artifiziala n investimënt <strong>de</strong> ca.700.000 euro. I cosã <strong>de</strong> gestiun vëgn calcolàdanter i 2,5 y i 3 euro por n metercubich <strong>de</strong> nëi realisada (cun laprò iamortamënã, i cosã dla forza eletrica, icosã por le personal). De regola se damanai implanã portamunt danter le12% y le 15% dl faturé por l’inevamënttecnich, cun na picia <strong>de</strong>sfarënzia dantern invern normal y un cun püãia nëi.Por i sciori é la garanzia che al si<strong>de</strong>sbëgn nëi n fatur important canche ai sechir fora olâ jì en vacanza mo <strong>de</strong>ssigünia le su: i sciori tëgn cunt dla nëi garantidaoramai sciöche na pîta <strong>de</strong> basache é tan co normala. Por i operadus turistics<strong>de</strong>perpo rapresentëia i implanã<strong>de</strong> inevamënt impò na garanzia che anne po nia lascè <strong>de</strong>mez por n bun garatèdles sajuns da d’invern.15 | PLATA DE COMUN <strong>03</strong>_<strong>2009</strong>