04.01.2013 Views

leila TumaniSvili istoriuli ganaSenianebis kvlevis da dacvis ...

leila TumaniSvili istoriuli ganaSenianebis kvlevis da dacvis ...

leila TumaniSvili istoriuli ganaSenianebis kvlevis da dacvis ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>leila</strong> <strong>TumaniSvili</strong><br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>kvlevis</strong> <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>cvis meTodologiuri safuZvlebi<br />

(saqarTvelos qalaqebis magaliTze)<br />

wardgenilia doqtoris akademiuri xarisxis<br />

mosapoveblad<br />

saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

Tbilisi, 0175 saqarTvelo<br />

27 noemberi, 2008<br />

saavtoro ufleba © `<strong>leila</strong> <strong>TumaniSvili</strong>, 2008~


saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

arqiteqturis, urbanistikis <strong>da</strong> dizainis fakulteti<br />

Cven, qvemore xelismomwerni va<strong>da</strong>sturebT, rom gavecaniT<br />

<strong>TumaniSvili</strong> <strong>leila</strong>s mier Sesrulebul sadisertacio naSroms<br />

<strong>da</strong>saxelebiT: `<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>kvlevis</strong> <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis<br />

meTodologiuri safuZvlebi (saqarTvelos qalaqebis magaliTze)~<br />

<strong>da</strong> vaZlevT rekomen<strong>da</strong>cias saqarTvelos teqnikuri universitetis<br />

arqiteqturis, urbanistikis <strong>da</strong> dizainis fakultetis sadisertacio<br />

sabWoSi mis ganxilvas doqtoris akademiuri xarisxis<br />

mosapoveblad.<br />

xelmZRvaneli:<br />

recenzenti:<br />

recenzenti:<br />

TariRi: 27 oqtomberi, 2008 w.<br />

konstantine amirejibi<br />

dimitri <strong>TumaniSvili</strong><br />

ekaterine TevzaZe<br />

ii


saqarTvelos teqnikuri universiteti<br />

2008 weli<br />

avtori: <strong>TumaniSvili</strong> <strong>leila</strong><br />

<strong>da</strong>saxeleba: `<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>kvlevis</strong> <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis<br />

meTodologiuri safuZvlebi<br />

(saqarTvelos qalaqebis magaliTze)~<br />

fakulteti: arqiteqturis, urbanistikis <strong>da</strong> dizainis fakulteti<br />

xarisxi: doqtori<br />

sxdoma Catar<strong>da</strong>:<br />

individualuri pirovnebebis an institutebis mier zemomoyvanili<br />

<strong>da</strong>saxelebis disertaciis gacnobis mizniT moTxovnis SemTxvevaSi<br />

misi arakomerciuli miznebiT kopirebisa <strong>da</strong> gavrcelebis ufleba<br />

miniWebuli aqvs saqarTvelos teqnikur universitets.<br />

avtoris xelmowera<br />

avtori inarCunebs <strong>da</strong>narCen sagamomcemlo uflebebs <strong>da</strong> arc<br />

mTliani naSromis <strong>da</strong> arc misi calkeuli komponentebis ga<strong>da</strong>beWdva an<br />

sxva raime meTodiT reproduqcia <strong>da</strong>uSvebelia avtoris werilobiTi<br />

nebarTvis gareSe.<br />

avtori irwmuneba, rom naSromSi gamoyenebul saavtoro<br />

uflebebiT <strong>da</strong>cul masalebze miRebulia Sesabamisi nebarTva (gar<strong>da</strong><br />

im mcire zomis citatebisa, romlebic moiTxoven mxolod specifiur<br />

mimarTebas literaturis citirebaSi, rogorc es miRebulia<br />

samecniero naSromebis Sesrulebisas) <strong>da</strong> yvela maTganze iRebs<br />

pasuxismgeblobas.<br />

iii


eziume<br />

saqarTvelos umdidresi kulturuli memkvidreobis mniSnelovan<br />

nawils warmoadgens <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong>saxlebebi, uZvelesi qalaqebi Tu<br />

soflebi <strong>da</strong> maTSi arsebuli <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> uaRresad Rirebuli<br />

urbanuli <strong>da</strong> arqiteqturuli nimuSebi. <strong>da</strong>moukideblobis mopovebis<br />

Semdeg saqarTvelom mravali saerTaSoriso aqtis <strong>da</strong> qartiis<br />

safuZvelze aiRo valdebuleba sakuTari kulturuli memkvidreobis<br />

jerovani <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> reabilitaciis Sesaxeb. miuxe<strong>da</strong>vad imisa,<br />

rom saqarTvelos gaaCnia arqiteqturis ZeglTa <strong>da</strong>cvis mdi<strong>da</strong>ri <strong>da</strong><br />

mravalmxrivi gamocdileba, dRemde <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> kulturuli<br />

fenomeni, Tavis sivrciT-struqturul erTianobaSi, rogorc<br />

<strong>da</strong>cvis obieqti jer ar gamx<strong>da</strong>ra specialuri <strong>kvlevis</strong> sagani.<br />

warmodgenil naSromSi ucxoeTis mravali ganviTarebuli<br />

qveynis samecniero wyaros <strong>da</strong> kanonis mimoxilvis safuZvelze naTlad<br />

aris naCvenebi is, rom <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> reabilitaciis<br />

procesis savaldebulo safuZvels warmoadgens misi yvela<br />

obieqtis <strong>da</strong> elementis zusti <strong>da</strong> mecnierulad <strong>da</strong>sabuTebuli aRricxva<br />

<strong>da</strong> sistematizacia. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare Camoyalib<strong>da</strong> <strong>da</strong>cvaze<br />

warmodgenili naSromis mizani, saxeldobr: saqarTvelos <strong>istoriuli</strong><br />

qalaqebis magaliTze, maTSi arsebuli <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

mecnierulad <strong>da</strong>sabuTebuli aRricxvis <strong>da</strong> <strong>kvlevis</strong> gziT, istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis Sedgenis meTodologiuri safuZvlebis<br />

<strong>da</strong>muSaveba.<br />

<strong>da</strong>smuli mizani mimarTulia iseTi mniSvnelovani amocanebis<br />

ga<strong>da</strong>sawyvetad rogoricaa: istoriul ganaSenianebaSi yvela Rirebuli<br />

obieqtis gamovlena, aRwera <strong>da</strong> Sefaseba, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

lokalizacia <strong>da</strong> misi vizualuri <strong>da</strong> fizikuri sazRvrebis<br />

<strong>da</strong>dgena, zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis diferenciaciis <strong>da</strong> maTSi qmedebaTa<br />

<strong>da</strong>saSvebi reJimebis principebis Camoyalibeba, istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis <strong>da</strong>muSavebis meTodebis <strong>da</strong> sainstruqcio<br />

miTiTebebis gamomuSaveba, istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis<br />

<strong>da</strong>muSaveba Tanamedrove geoinformaciuli sistemebis gamoyenebiT.<br />

disertaciis SesavalSi <strong>da</strong>sabuTebulia Temis aqtualoba, <strong>da</strong>smuli<br />

problemis mecnieruli siaxle, mocemulia ZiriTadi samecniero<br />

wyaroebi, ganimarteba problemis praqtikuli mniSvneloba,<br />

CamoTvlilia <strong>kvlevis</strong> obieqtebi, misi mizani, meTodebi, <strong>kvlevis</strong> Sedegebis<br />

adgili Tanamedrove ZeglTa<strong>da</strong>cviT <strong>da</strong> qalaqTmSeneblobiT<br />

dokumentaciaSi.<br />

disertaciis pirvel TavSi mocemulia literaturuli wyaroebis<br />

mimoxilva. samamulo <strong>da</strong> sabWoTa periodis wyaroTa Soris ganxilulia<br />

sxva<strong>da</strong>sxva dros miRebuli kanonebi <strong>da</strong> instruqciebi Zegl-<br />

Ta <strong>da</strong>cvis, maTi Seswavlis <strong>da</strong> aRricxvis Sesaxeb. warmodgenilia<br />

iv


saqarTveloSi ZeglTa<strong>da</strong>cviTi praqtikis qronologiuri ganviTareba.<br />

am wya roebis mimoxilvam gamoavlina maTi ZiriTadi xarvezi – <strong>istoriuli</strong><br />

<strong>ganaSenianebis</strong> kompleqsuri Seswavlis meTodologiis nakleboba,<br />

instruqciuli <strong>da</strong> normatiuli xasiaTis miTiTebaTa simwire.<br />

amave Tavis saerTaSoriso organizaciebis <strong>da</strong> evropis qveynebis<br />

normatiul aqtTa mimoxilvaSi naCvenebia is ZiriTadi principebi,<br />

romelic ideba <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Tanamedrove <strong>kvlevis</strong> safuZvelSi,<br />

moyvanilia savele <strong>da</strong> saaRricxvo baraTebis nimuSebi.<br />

disertaciis meore TavSi, miRebuli Sedegebis gansjaSi, mocemulia<br />

im proeqtebis aRwera <strong>da</strong> garCeva, romelic iyo Sesrulebuli<br />

avtoris uSualo monawileobiT an meTodologiuri xelmZRvanelobiT<br />

ukenaskneli aTi wlis periodSi. es aris Tbilisis sacdeli<br />

proeqti, zemo <strong>da</strong> qvemo kalas ubnis Seswavlis proeqtebi (1998 - 2001),<br />

qalaqebis: baTumis, foTis, goris <strong>da</strong> qobuleTis qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumentaciis SemuSavebis proeqtebi (2004 - 2005), q. Tbilisis<br />

<strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>farviTi inventarizacia (2006), q. Tbilisis<br />

<strong>istoriuli</strong> nawilis istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis<br />

<strong>da</strong>muSaveba (2006 - 2007), q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis istoriulkulturuli<br />

sayrdeni gegmis Sedgena (2006 - 2007), kurort abasTumnis<br />

istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgena (2007 - 2008).<br />

amasTan erTad, naSromSi warmodgenilia is Sedegebi, romelic<br />

miRebulia <strong>da</strong> <strong>da</strong>nergilia iseT sakanonmdeblo-normatiul aqtebSi,<br />

rogoricaa `saqarTvelos kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~<br />

(2007), instruqcia Zeglis saaRricxvo dokumentaciis formebis<br />

<strong>da</strong> maTi Sevsebis wesis Sesaxeb (2007) <strong>da</strong> `istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis Sedgenis instruqcia~ (proeqti). q. Tbilisis istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis farglebSi SemuSav<strong>da</strong> erovnuli<br />

Zeglis, Zeglis, fonuri, rigiTi <strong>da</strong> `Seusabamo~ Senobis kategoriis<br />

miniWebis kriteriumebi.<br />

disertaciis <strong>da</strong>skvnebSi warmodgenilia <strong>kvlevis</strong> ZiriTadi Sedegebi:<br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavlis <strong>da</strong> istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis Sedgenis stadiebi <strong>da</strong> maTi specifika, sawyisi<br />

etapi, specialistebis SerCeva <strong>da</strong> Treningi, bibliografiuli <strong>da</strong><br />

saarqivo kvleva, savele samuSaoebis mosamzadebeli etapi, sakuTriv<br />

savele <strong>kvlevis</strong> Catarebis miznebi, amocanebi <strong>da</strong> teqnologia, obieqtebis<br />

fotofiqsacia, miRebuli masalis kameraluri <strong>da</strong>muSaveba, Sedegebis<br />

grafikuli asaxva, obieqtebis seleqcia <strong>da</strong> sistematizacia,<br />

saboloo produqtis formireba. sadisertacio Temis meTodologiuri<br />

siaxle mdgomareobs kidev imaSi, rom istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegma Tanamedrove pirobebSi un<strong>da</strong> iyos Sesrulebuli<br />

geoinformaciuli sistemebis gamoyenebiT. samuSaoTa <strong>da</strong>gegmva, saprogramo<br />

uzrunvel yofis mobilizacia, erTiani geoinformaciuli<br />

bazis Sevseba <strong>da</strong> marTva, aris am tipis saproeqto dokumentaciis<br />

savaldebulo Semadgeneli nawili.<br />

v


SUMMARY<br />

Historic settlements, old cities and villages, as well as urban and architectural<br />

sites of the historic fabric of high value preserved in them, form a signifi cant part<br />

of the richest cultural heritage of Georgia. After its independence, Georgia, based<br />

on a number of international acts and charters, has taken an obligation of proper<br />

protection and rehabilitation of its cultural heritage. Although Georgia has rich and<br />

diverse experience in the protection of the architectural monuments, up to now,<br />

cultural phenomenon of the historic urban fabric in its spatial-structural unity, as an<br />

object of protection, has not yet been a subject of the special study.<br />

Based on the overview of scholarly sources and laws of many developed countries,<br />

the present work clearly shows that precise and scholarly justifi ed recording and<br />

systematisation of each object and element is an obligatory basis for the historic<br />

urban fabric rehabilitation process. Accordingly, the aim of the work is as follows:<br />

Elaboration of the methodological principles for the safeguard plan, through<br />

scholarly justifi ed recording and systematisation of the historic urban fabric, based<br />

on the case-studies of Georgian historic cities.<br />

This aim is targeted at such signifi cant tasks as: revealing, description and evaluation<br />

of all valuable objects in the historic urban fabric, localisation of the historic urban<br />

fabric and identifi cation of its visual and physical boun<strong>da</strong>ries, elaboration of principles<br />

for the differentiation of general protection areas and regimes of admissible actions<br />

within them, elaboration of methods and instructions to produce safeguard plan,<br />

elaboration of the safeguard plan using modern geographical information systems<br />

(GIS).<br />

Introduction of the dissertation presents justifi cation of the actuality of the theme,<br />

scientifi c novelty, major scholarly sources, practical signifi cance of the problem,<br />

research objects, research aims, objectives and methodology, place of the research<br />

results in the modern heritage protection and urban planning documentation.<br />

First Chapter of the dissertation deals with the overview of the literary sources.<br />

Among local and Soviet period sources, discussed are laws and instructions on<br />

the protection, study and recording of monuments adopted at different periods.<br />

Presented is chronological development of the heritage protection practice in<br />

Georgia. Discussion of these sources has revealed their major gaps – defi ciency of<br />

the methodology for complex study of the historic urban fabric, lack of instructions<br />

and normative acts.<br />

Discussion of international and European normative acts given in the same chapter<br />

presents general principles, forming basis of the modern study of the historic urban<br />

fabric, as well as samples of Core Data Index and Record.<br />

Second Chapter of the dissertation, analysing obtained results, provides<br />

description and discussion of projects implemented with the direct participation or<br />

methodological supervision of the author during the last decade. These are: Tbilisi<br />

Pilot Project, study of Zemo and Kvemo Kala Quarters (1998-2001), Elaboration of<br />

the Urban Planning Documentation for Batumi, Poti, Gori and Kobuleti (2004-2005),<br />

Rapid Inventorisation of the Tbilisi Historic District (2006), Elaboration of the<br />

Safeguard Plan of Tbilisi Historic District (2006-2007), Elaboration of Safeguard<br />

Plan of Batumi Historic District (2006-2007), Elaboration of the Safeguard Plan of<br />

Abastumani Resort (2007-2008).<br />

At the same time, the dissertation presents results obtained and introduced in<br />

vi


such legislative and normative acts as: “Law of Georgia on the Cultural Heritage”<br />

(2007), Instructions for the Object ID (2008), “Instruction for Elaboration of the<br />

Tbilisi Safeguard Plan” (proposal). Within the framework of Tbilisi Safeguard Plan,<br />

criteria for various categories – national monument, monument, regular urban<br />

fabric of cultural value, ordinary and “inappropriate” building – were identifi ed.<br />

Conclusion presents major results of the study: stages and specifi cs of the historic<br />

urban fabric study and elaboration of the safeguard plan, initial stage, identifi cation<br />

of the experts and training, bibliographic and archival study, preparatory stage for<br />

fi eld work, aims, objectives and technology of the fi eld work, photo recording of<br />

the objects, cameral processing of the obtained <strong>da</strong>ta, graphical visualisation of the<br />

results, selection and systematisation of the objects, fi nalisation. Methodological<br />

novelty of the dissertation lies in the fact that, under present conditions, safeguard<br />

plan should be produced using geographical information systems. Planning of works,<br />

mobilisation of software, compilation and management of the GIS <strong>da</strong>tabase is an<br />

obligatory component part of such project documentation.<br />

vii


Sinaarsi<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12<br />

Tavi 1. literaturis mimoxilva<br />

1.1. samamulo <strong>da</strong> sabWoTa periodis wyaroebi . . . . . . 18<br />

1.2. saerTaSoriso organizaciebis <strong>da</strong> evropis<br />

qveynebis wyaroebi . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />

Tavi 2. Sedegebis gansja<br />

2.1. q. Tbilisis sacdeli proeqtis Sedgenis gamocdileba -<br />

zemo <strong>da</strong> qvemo kalas ubnebis Seswavlis Sedegebi . . . 43<br />

2.2. saqarTvelos qalaqebis: baTumis, qobuleTis, foTis <strong>da</strong><br />

goris <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavlis Sedegebi . 52<br />

2.3. q. Tbilisis <strong>da</strong> q. baTumis istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmebis Sedgenis gamocdileba . . . . . . 64<br />

2.4. kurort abasTumnis istoriul-kulturuli sayrdeni<br />

gegmis Sedgenis gamocdileba . . . . . . . . . . . 80<br />

2.5. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis<br />

instruqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83<br />

<strong>da</strong>skvna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103<br />

gamoyenebuli literaturis nusxa . . . . . . . . . . . . . 111<br />

ilustraciebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114<br />

<strong>da</strong>narTi 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137<br />

<strong>da</strong>narTi 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139<br />

<strong>da</strong>narTi 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140<br />

<strong>da</strong>narTi 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144<br />

<strong>da</strong>narTi 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150<br />

<strong>da</strong>narTi 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151<br />

<strong>da</strong>narTi 7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153<br />

viii


cxrilebis nusxa<br />

cxrili 1.<br />

q. Tbilisi. <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi.<br />

statistikuri monacemebis Se<strong>da</strong>rebiTi analizi . . . . . . . . . . . . . 70<br />

cxrili 2<br />

q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi . . . . . . . . . . 79<br />

cxrili 3<br />

kurort abasTumnis <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi . . . 82<br />

ix


ilustraciebis nusxa:<br />

1. zemo kala. Senobebis <strong>da</strong>cvis statusi. Tematuri ruka.<br />

1997-1998 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114<br />

2. zemo kala. obieqtTa tipebi. Tematuri ruka. 1997-1998 ww. . . . . 115<br />

3. zemo kala – rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaciisaTvis.<br />

SesanarCunebeli Senobebi. Tematuri ruka. 1999 w. . . . . . . . . 116<br />

4. zemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaciisaTvis.<br />

ganviTarebis potenciuri arealebi. Tematuri ruka. 1999 w. . . 117<br />

5. qvemo kala. savele rukis nimuSi. 2000 w.. . . . . . . . . . . . . . . . .118<br />

6. qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad.<br />

<strong>da</strong>cvis statusi. Tematuri ruka. 2000 w. . . . . . . . . . . . . . . . . 119<br />

7. qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad.<br />

Carevis done. Tematuri ruka. 2000 w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120<br />

8. qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad.<br />

SesanarCunebeli Senobebi. Tematuri ruka. 2000 w. . . . . . . . . . 121<br />

9. Tbilisis proeqti. SesanarCunebeli Senobebi <strong>da</strong><br />

sacdeli arealebi. Tematuri ruka. 2000 w. . . . . . . . . . . . . . . 122<br />

10. Tbilisis proeqti. ganviTarebis potenciuri arealebi.<br />

Tematuri ruka. 2000 w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123<br />

11. Tbilisis proeqti. pirvel rigSi ga<strong>da</strong>sarCeni nagebobebi<br />

<strong>da</strong> arealebi. Tematuri ruka. 2000 w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124<br />

12. q. baTumis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia.<br />

gegmarebiTi SezRudvebis <strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w. . . . . . .125<br />

13. q. foTis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. gegmarebiTi<br />

SezRudvebis <strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w. . . . . . . . . . . . . . . . 126<br />

14. q. goris qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. gegmarebiTi<br />

SezRudvebis <strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w. . . . . . . . . . . . . . . . 127<br />

15. q. qobuleTis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia.<br />

gegmarebiTi SezRudvebis SeTavsebuli zogadi <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

x


16. q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

quCaTa qselis ganviTarebis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

qronologiuri ganviTarebis ruka. 2006-2007 ww. . . . . . . . . . . 129<br />

17. q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

kulturuli memkvidreobis TvalsazrisiT homogenuri<br />

ubnebis ruka. 2006-2007 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130<br />

18. q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

ZiriTadi ruka. 2006-2007 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131<br />

19. q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. quCaTa<br />

qselis ganviTarebis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> qronologiuri<br />

ganviTarebis ruka. 2006-2007 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132<br />

20. q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

<strong>istoriuli</strong> kvartlis Camoyalibebis <strong>da</strong> ganviTarebis<br />

sqema. 2006-2007 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133<br />

21. q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

ZiriTadi ruka. 2006-2007 ww. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134<br />

22. abasTumani. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

obieqtebis sarekomen<strong>da</strong>cio statusebi <strong>da</strong> kategoriebi.<br />

ZiriTadi ruka. 2008 w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135<br />

23. abasTumani. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

istoriul kulturuli analizis ruka. kulturuli<br />

memkvidreobis TvalsazrisiT homogenuri ubnebis ruka.<br />

2008 w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136<br />

xi


Sesavali<br />

problemis aqtualoba. XX saukunis meore naxevri<strong>da</strong>n ganvi-<br />

Tarebuli qveynebis sazogadoebriv-kulturul cxovrebaSi sul<br />

ufro did adgils ikavebs kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis, Ses-<br />

wavlis <strong>da</strong> reabilitaciis sakiTxebi. 60-iani wlebis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>n<br />

urbanuli memkvidreobis Seswavla <strong>da</strong> <strong>da</strong>cva xdeba am procesis<br />

ganuyofeli nawili. am memkvidreobis <strong>da</strong>cvis aqtualoba aRiniSna<br />

mraval saerTaSoriso Tu erovnul samarTlebriv <strong>da</strong> normatiul<br />

dokumentSi, saerTaSoriso qartiasa Tu xelSekrulebaSi. gaeros,<br />

iuneskos, evrokavSiris sxva<strong>da</strong>sxva qveganayofi, mravali arasamTav-<br />

robo organizacia <strong>da</strong> fondi did samuSaos atarebs, raTa <strong>da</strong>cul<br />

iqnas msoflio mniSvnelobis kulturuli memkvidreobis Zeglebi.<br />

saqarTvelo, rogorc am organizaciaTa sruluflebiani wevri, aq-<br />

tiurad aris Cabmuli ZeglTa<strong>da</strong>cviT saqmianobaSi, rogorc saerTa-<br />

Soriso, aseve erovnuli programebis doneze.<br />

saqarTveloSi erovnuli xuroTmoZRvrebis, rogorc kulturu-<br />

li memkvidreobis mniSnelovani nawilis mecnierul Seswavlas<br />

fuZe Cauyares jer kidev am asi wlis win iseTma didma pirovnebeb-<br />

ma, rogoric iyvnen batonebi ivane javaxiSvili, eqvTime TayaiSvi-<br />

li, giorgi CubinaSvili <strong>da</strong> Salva amiranaSvili. maT mier <strong>da</strong>arse-<br />

bulma erovnulma saxelovnebaTmcodneo skolam farTo gza gaux-<br />

sna qarTuli arqiteqturis Seswavlis sxva<strong>da</strong>sxva mimarTulebas. am<br />

skolis wiaRSi Seiqmna rigi fun<strong>da</strong>menturi naSromebisa, romelTa<br />

avtorebi iyvnen iseTi gamoCenili qarTveli mecnier-mkvlevarebi,<br />

rogorc batonebi vaxtang beriZe, vaxtang cincaZe, irakli ciciS-<br />

vili, leo rCeuliSvili, Tengiz kvirkvelia, no<strong>da</strong>r janberiZe <strong>da</strong><br />

sxva.<br />

rac Seexeba urbanuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvas, am samuSaoTa <strong>da</strong>-<br />

sawyisad SeiZleba iyos miCneuli q. Tbilisis 1966 wlis genera luri<br />

gegma, romelic Sesrul<strong>da</strong> arqiteqtorTa jgufis mier baton ivane<br />

Cxenkelis xelmZRvanelobiT, <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>c pirvelad qveynis saproeqto<br />

12


praqtikaSi gamoyofil iqna q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> ganaSenianeb-<br />

is <strong>da</strong>cvis zonebi. 1974 wli<strong>da</strong>n q. TbilisSi <strong>da</strong>iwyo farTo sares-<br />

tavracio samuSaoebi Zveli Tbilisis ama Tu im fragmentis aRsad-<br />

genad. am fragmentebis sazeimo gaxsna, rogorc wesi, Tbilisobis<br />

zeims ukavSirdebo<strong>da</strong>. sarestavracio samuSaoebs xelmZRvanelobd-<br />

nen batonebi SoTa yavlaSvili <strong>da</strong> giga baTiaSvili. miuxe<strong>da</strong>vad im-<br />

isa, rom es sarestavracio samuSaoebi ar eyrdnobo<strong>da</strong> mecnierulad<br />

<strong>da</strong>sabuTebul kvlevebs, ganaxlebuli fragmentebis magaliTze naT-<br />

lad gamoCn<strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> uzarmazari sazogadoe-<br />

brivi, kulturuli <strong>da</strong> ekonomikuri potenciali. samwuxarod 80-iani<br />

wlebis <strong>da</strong>sawyisSi es samuSaoebi Sewy<strong>da</strong>.<br />

1985 wels saqarTvelos mTavrobam miiRo ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

de<strong>da</strong>qalaqis sazRvrebSi ZeglTa <strong>da</strong>cvis, <strong>ganaSenianebis</strong> regulire-<br />

bis <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonebis gamoyofis Sesax-<br />

eb. <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> am zonebis sazRvrebi <strong>da</strong>, Zalian zoga<strong>da</strong>d, am zoneb-<br />

Si qmedebaTa reJimebi. amave dros, SenobaTa garkveul raodenobas<br />

mieniWa Zeglis statusi. TavisTavad es iyo uaRresad aqtualuri<br />

<strong>da</strong> drouli ga<strong>da</strong>wyvetileba, magram, samwuxarod, mas ar mohyva im<br />

savaldebulo normatiul-instruqciuli bazis <strong>da</strong>muSaveba, romel-<br />

ic moaxden<strong>da</strong> am zonebSi qmedebaTa zust reglamentacias, rogorc<br />

Zeglebis <strong>da</strong>cvis, aseve axali mSeneblobis parametrebis <strong>da</strong>dgenis<br />

TvalsazrisiT. amave dros, <strong>da</strong>cviTi zonebi <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> q. quTaisis <strong>da</strong><br />

q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilebisaTvis. rac Seexeba saqarTvelos<br />

sxva istoriul <strong>da</strong>saxlebebs, maT mimarT msgavsi <strong>da</strong>dgenileba miRe-<br />

buli ar yofila.<br />

problemis praqtikuli mniSvneloba. Tanamedrove saqarTvelos<br />

Tavisufali sabazro ekonomikis pirobebSi <strong>istoriuli</strong> ganaSeniane-<br />

bis reabilitacias SeuZlia xeli Seuwyos qalaqebis iseTi saWir-<br />

boroto sakiTxebis ga<strong>da</strong>wyvetas, rogoricaa:<br />

•<br />

•<br />

qalaqebis centrebSi moqceuli, Zalzed amortizirebuli sa-<br />

cxovrebeli fondis reanimireba <strong>da</strong> misi srulyofili CarTva<br />

qalaqis saerTo struqturaSi;<br />

am zonebSi mcxovrebi mosaxleobis sacxovrebeli pirobebis<br />

13


•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Tanamedrove normebTan SesabamisobaSi moyvana;<br />

reabilitirebul fondSi axali, masStaburi investiciebis mo-<br />

zidva <strong>da</strong> amiT <strong>ganaSenianebis</strong> klasis amaRleba;<br />

turistuli industriis mravali obieqtis aRmoceneba <strong>da</strong> qa-<br />

laqis qsovilis mravalferovnebis gamdidreba;<br />

adgilobrivi biujetis mniSnelovani zr<strong>da</strong> <strong>da</strong> mogebis rein-<br />

vesticia reabilitaciis axal proeqtebSi;<br />

<strong>istoriuli</strong> warsulis urbanuli artefaqtebis avTenturobis<br />

uzrunvelyofis gziT, maTi aqtiuri CarTva qveynis <strong>da</strong> eris<br />

zogad kulturuli ganviTarebis konteqstSi;<br />

am CamonaTvalis gagrZeleba savsebiT SesaZlebelia <strong>da</strong>, amasTan<br />

erTad, sayovelTaod cnobilia, rom <strong>istoriuli</strong> ganaSenianeba war-<br />

moadgens absolutur kulturul faseulobas, romlis movla-pat-<br />

ronobas, samecniero Seswavlas <strong>da</strong> reabilitacias gaaCnia udidesi<br />

socialur-ekonomikuri <strong>da</strong> kulturulogiuri efeqti.<br />

samamulo samecniero kvlevebis ZiriTadi nawili arqiteqtor-<br />

Ta <strong>da</strong> xelovnebaTmcodneTa Soris exeba, rogorc wesi, an calkeul<br />

Zegls, an arqiteqturul kompleqsebs <strong>da</strong> ansamblebs. gacilebiT na-<br />

klebia im naSromTa raodenoba, romelic eZRvneba <strong>da</strong>saxlebis is-<br />

toriul nawils mTlianad, ixilavs mas kompleqsurad, zogad ur-<br />

banul konteqstSi. nawilobriv am kuTxiT Catarebul kvlevaTa So-<br />

ris gamo irCeva, n. asaTianis, k. amirejibis, g. beriZis, g. baTiaSvi-<br />

lis, v. vardosaniZis, m. manias, d. <strong>TumaniSvili</strong>s, m. <strong>TumaniSvili</strong>s, g.<br />

saluqvaZis, T. CiCuas, g. SaiSmelaSvilisa <strong>da</strong> sxvaTa samecniero<br />

naSromebi.<br />

amasTan erTad, saqarTvelos uZvelesi qalaqebis (Tbilisis,<br />

quTaisis, baTumis, soxumis, Telavis, siRnaRis <strong>da</strong> sxv.), soflebis (Sa-<br />

tilis, omalos, mestiis, uSgulis <strong>da</strong> sxv.), kurortebis (borjomis, ba-<br />

kurianis, baxmaros, qobuleTis, abasTumnis, gagris <strong>da</strong> sxv.) istori-<br />

uli ganaSenianeba dReisaTvis jer ar aris Seswavlili im doneze<br />

<strong>da</strong> im siRrmiT, rom SesaZlebeli iyos maTi mecnierulad <strong>da</strong>sabuTe-<br />

buli reabilitaciis ganxorcieleba. amas naTlad a<strong>da</strong>sturebs<br />

is Warbi faqtobrivi masala <strong>da</strong> magaliTebi evropisa <strong>da</strong> amerikis<br />

14


mravali qalaqebis gamocdilebi<strong>da</strong>n amgvari samuSaoTa Catarebis<br />

Sesaxeb, romelic mopovebuli iyo winamdebare naSromis momzadebis<br />

procesSi.<br />

samamulo gamocdilebis <strong>da</strong> samecniero wyaroTa mimoxil-<br />

vaze <strong>da</strong>yrdnobiT SeiZleba <strong>da</strong>majereblad iTqvas, rom saqarT-<br />

velos qalaqebis <strong>istoriuli</strong> nawilebi, rogorc <strong>da</strong>cvis sagani,<br />

Tavis mTlianobaSi _ erTian istoriul <strong>da</strong> urbanul konteqstSi,<br />

jer kidev saWiroebs farTo mecnierul Seswavlas. amasTan erTad,<br />

droul pasuxs moiTxovs iseTi mwvave sakiTxebi, Tu ra aris Zegli,<br />

ra kriteriumebze <strong>da</strong>yrdnobiT un<strong>da</strong> mieniWos mas esa Tu is katego-<br />

ria, sad <strong>da</strong> ra kriteriumebze <strong>da</strong>yrdnobiT un<strong>da</strong> gavataroT sazR-<br />

vari <strong>da</strong>cvis ama Tu im tipis zonisaTvis, qmedebaTa ra reJimi aris<br />

mizanSewonili ama Tu im tipis zonaSi, <strong>da</strong> bolos, ra meTodologi-<br />

uri procedurebi un<strong>da</strong> iyos gamoyenebuli imisaTvis, rom yovelive<br />

zemoTCamoTvlil kiTxvebs gaeces koreqtuli, mecnierulad <strong>da</strong>s-<br />

abuTebuli pasuxi. swored am kiTxvebze pasuxebis samecniero Zieba<br />

aris winamdebare <strong>kvlevis</strong> sagani.<br />

<strong>kvlevis</strong> obieqti aris saqarTvelos <strong>da</strong>saxlebaTa <strong>istoriuli</strong><br />

ganaSenianeba, romelic warmoadgens eris kulturuli memkvidreo-<br />

bis mniSvnelovan nawils <strong>da</strong> romelzec kanonmdeblobiT gaTval-<br />

iswinebulia saxelmwifo <strong>da</strong>cva. <strong>istoriuli</strong> ganaSenianeba am naS-<br />

romSi qronologiurad Semoifargleba XX saukunis 20-ani wlebis<br />

<strong>da</strong>sawyisiT (arsebiTad saqarTvelos gasabWoebis dromde, radganac<br />

mas Semdgom iwyeba sruliad gansxvavebuli <strong>da</strong> ukve Tanamedrove<br />

<strong>istoriuli</strong> monakveTi). aseTi midgoma, ra Tqma un<strong>da</strong>, ar gamoricxavs<br />

uZrav ZeglTa ricxvSi mogvianebiT agebuli, maRali mxatvruli Ri-<br />

rebulebis mqone Senobebis moxvedras.<br />

<strong>kvlevis</strong> mizani aris <strong>da</strong>saxlebaTa <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

samecniero Seswavlisas Rirebuli obieqtebis gamovlenis, Sefaseb-<br />

is <strong>da</strong> sistematizaciis, <strong>da</strong>cviTi zonebis sazRvrebis <strong>da</strong> maTSi qmede-<br />

baTa reJimebis gansazRvris meTodologiuri procedurebis <strong>da</strong>dge-<br />

na <strong>da</strong> am amocanebis ga<strong>da</strong>sawyvetad Tanamedrove geoinformaciuli<br />

sistemebis gamoyeneba.<br />

15


<strong>kvlevis</strong> meTodebi warmodgenil naSromSi Seesabameba <strong>da</strong>smul<br />

amocanebs. es aris: bibliografiuli masalis Seswavla, samecnie-<br />

ro <strong>da</strong> sakanonmdeblo wyaroebis analizi, ucxouri gamocdilebis<br />

Seswavla, Tanamedrove tendenciebis gamovlena, samamulo praqti-<br />

kis analizi <strong>da</strong> Sefaseba, savele <strong>da</strong> saaRricxvo baraTebis Sedgenis<br />

gamocdilebis warmodgena, savele praqtikis Sedegebis analizi, er-<br />

Tiani geomonacemTa bazis Sedgenis <strong>da</strong> marTvis gamocdilebis ganx-<br />

ilva, monacemTa sistemuri analizi <strong>da</strong> Sedegebis grafo-analiti-<br />

kuri <strong>da</strong>muSaveba.<br />

warmodgenil kvlevaSi miRebuli Sedegebis siaxle mdgomare-<br />

obs imaSi, rom pirvelad samamulo ZeglTa<strong>da</strong>cviT samecniero praq-<br />

tikaSi <strong>da</strong>smulia sakiTxi <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavlisa<br />

mis mTlianobaSi, erTian urbanul konteqstSi, masSi Zeglebisa <strong>da</strong><br />

sxva Rirebuli obieqtebis, <strong>da</strong>cviTi zonebis sazRvrebis <strong>da</strong> reJime-<br />

bis <strong>da</strong>dgenis mizniT. pirveladi analizis <strong>da</strong> sistematizaciis sa-<br />

gnad aRebulia uZravi Zegli, rogorc <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

Zireuli erTeuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenilia is parametrebi <strong>da</strong> kriteriume-<br />

bi, romlebic ganapirobeben Zeglis statuss <strong>da</strong> kategorias, pirve-<br />

lad <strong>da</strong>muSavebulia integrirebuli sistema geomonacemTa bazis <strong>da</strong><br />

saaRricxvo baraTebSi arsebuli informaciisa. Catarebuli kvle-<br />

vis mTavar Sedegad warmodgenilia insrutuqcia istoriul-kul-<br />

turuli sayrdeni gegmis Sesadgenad, romelSic gaTvaliswinebulia<br />

<strong>kvlevis</strong> analitikuri nawilis ZiriTadi Sedegebi. amasTan erTad<br />

<strong>kvlevis</strong> ZiriTadi debulebebi asaxulia 2007 w-s miRebul saqarT-<br />

velos kanonSi kulturuli memkvidreobis Sesaxeb.<br />

miRebuli Sedegebis praqtikuli gamoyenebis sakiTxi uSual-<br />

od ukavSirdeba kulturuli memekvidreobis Sesaxeb saqarTvelos<br />

kanonis im nawilebs, romelic ganmartavs istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis raobas, moTxovnebs <strong>da</strong> Sinaarss, exeba calkeuli<br />

obieqtisaTvis istoriul-arqiteqturuli <strong>kvlevis</strong> moTxovnebs <strong>da</strong> im<br />

moTxovnebs, romelic exeba sxva<strong>da</strong>sxva donis qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumentis Sedgenisas <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis sakiTxebs.<br />

analogiuri moTxovnebi <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis Sesaxeb<br />

16


Setanilia saqarTvelos kanonSi qalaqTmSeneblobisa <strong>da</strong> sivrciTi<br />

mowyobis Sesaxeb. miRebuli Sedegebis praqtikuli Rirebuleba gan-<br />

isazRvreba, pirvel rigSi, praqtikul saqmianobaSi maTi <strong>da</strong>nergvis<br />

maRali saoperacio mzadyofnis doniT. naSromSi warmodgenilia<br />

<strong>da</strong>saxlebis an misi <strong>istoriuli</strong> nawilis istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmis Sedgenis detaluri instruqcia, romelic aprobi-<br />

rebulia realuri proeqtebis farglebSi <strong>da</strong> SesaZlebelia gaxdes<br />

samoqmedo-normatiuli dokumenti am profilis samuSaoebisaTvis.<br />

naSromSi moyvanili debulebebis aprobacia <strong>da</strong> <strong>da</strong>nergva xde-<br />

bo<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva urbanuli <strong>da</strong> kvleviTi samuSaoebis Sesrulebis<br />

procesSi. ase, magaliTad, Zeglis statusis misaniWeblad sarekomen-<br />

<strong>da</strong>cio obieqtTa identifikacia mosinjuli iyo zemo <strong>da</strong> qvemo ka-<br />

las Seswavlis procesSi (proeqtebi: `zemo kalas inventarizacia~,<br />

1997-1998 ww; `zemo kala_rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaciisaT-<br />

vis~ 1999 w; `qvemo kala_rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad~<br />

2000 w; `Tbilisis sacdeli proeqti~ 2000 w.). <strong>da</strong>cviTi zonebis saz-<br />

Rvrebis <strong>da</strong>dgena <strong>da</strong> <strong>da</strong>sabuTeba aprobirebulia qalaqebis: baTumis,<br />

qobuleTis, foTis <strong>da</strong> goris qalaqTmSeneblobiTi dokumentaciis<br />

Sedgenis dros (`q. baTumis, q. goris, q. foTis, q. qobuleTis qalaqT-<br />

mSeneblobiTi dokumentaciis SemuSaveba~ 2004 w.), <strong>istoriuli</strong> ga-<br />

naSenianebis struqtura <strong>da</strong> SenobaTa morfotipebi, geomonacemTa<br />

baza <strong>da</strong> misi Sevseba, SenobaTa diferenciacia istoriul-kulturu-<br />

li Rirebulebis mixedviT, maTi kulturologiuli fenomenologia<br />

<strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> qalaqebis, Tbilisis <strong>da</strong> baTumis istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmebis Sedgenis procesSi (2006-2007 ww.). disertaciaSi<br />

moyvanili debulebebi iyo aseve gamoyenebuli proeqtis: `kurort<br />

abasTumnis qalaqgegmarebiTi dokumentaciis <strong>da</strong> istoriul-kul-<br />

turuli sayrdeni gegmis Sedgena~ Sesrulebis procesSi (2008 w.).<br />

warmodgenili naSromis ZiriTadi debulebebi gamoqveynebulia<br />

oTx samecniero publikaciaSi. maT Soris erTi wigni `Tbilisis<br />

urbanuli reabilitaciis ZiriTadi sakiTxebi~ (saqarTvelos kul-<br />

turuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fondi, evropis sabWos kulturisa <strong>da</strong><br />

kulturuli <strong>da</strong> bunebrivi memkvidreobis departamenti, Tb., 2001 w.).<br />

17


Tavi 1.<br />

literaturis mimoxilva<br />

1.1. samamulo <strong>da</strong> sabWoTa periodis wyaroebi<br />

ZeglTa <strong>da</strong>cvis, restavraciis <strong>da</strong> aRricxvis sakiTxebi saqarT-<br />

veloSi, iseve rogorc zoga<strong>da</strong>d yofil sabWoTa kavSirSi, gansa-<br />

kuTrebiT mwvaved <strong>da</strong>dga meore msoflo omis Semdeg, maSin, roca omis<br />

dros <strong>da</strong>ngreuli qalaqebis aRdgenisas saWiro gax<strong>da</strong> <strong>da</strong>zianebuli<br />

arqiteqturuli Zeglebis aRdgenac.<br />

swored am periods miekuTvneba pirveli soliduri «Инструкция о<br />

порядке учета, регистрации, содержания и реставрации памятников архитектуры»,<br />

romelic <strong>da</strong>mtkicebulia ssrk ministrTa sabWos arqiteqturis<br />

saqmeTa komitetis mier 1949 wels. mas safuZvlad <strong>da</strong>edo ministrTa<br />

sabWos <strong>da</strong>dgenileba «О мерах улучшения охраны памятников архитектуры»,<br />

romelsac xels awer<strong>da</strong> pira<strong>da</strong>d i. v. stalini. instruqciis 94 gver-<br />

dze detalurad aris aRwerili yvela savaldebulo qmedeba Zegl-<br />

Ta aRricxvis, registraciisa <strong>da</strong> fiqsirebisaTvis. un<strong>da</strong> aRiniSnos,<br />

rom calke jgufad aq iyo gamoyofili `jgufuri Zeglebis~ saxiT «<br />

а) города, населенные пункты или часть их (район, площадь, улица), сохранившие<br />

историческую планировку или значительное количество историко-художественных<br />

зданий и сооружений». am Canawers CvenTvis aqvs gansakuTrebuli mniS-<br />

vneloba, radganac swored es obieqtebi warmoadgens Cveni <strong>kvlevis</strong><br />

mTavar sagans [1].<br />

instruqciis meoTxe TavSi, romelic eZRvneba fiqsaciis sakiT-<br />

xebs <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>c TiTqos <strong>da</strong> un<strong>da</strong> iyos detalurad aRwerili jgu-<br />

furi Zeglebis fiqsaciis <strong>da</strong> aRricxvis meTodika, ver vpoulobT<br />

saamisod veranair miTiTebebs an rekomen<strong>da</strong>ciebs. un<strong>da</strong> iTqvas, rom<br />

miuxe<strong>da</strong>vad am instruqciis u<strong>da</strong>od maRali profesiuli xarisxisa,<br />

swored qalaqgegmarebiTi rekomen<strong>da</strong>ciebis uqonlobam ganapiroba<br />

im dros <strong>da</strong> SemdgomSic am tipis instruqciebSi analogiuri Sec-<br />

domis gameoreba.<br />

18


instruqciebis am kategorias miekuTvneba sxva<strong>da</strong>sxva wlebSi<br />

gamocemuli: istoriis <strong>da</strong> kulturis ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> gamoyenebis<br />

kanoni (1976 w.), `instruqciis~ ganmeorebiTi gamocemebi (1975, 1986,<br />

1989 ww.) <strong>da</strong> sxva. sabWoTa periodis ukanaskneli drois «Инструкция<br />

о составе, порядке разработки, согласования и утверждения научно-проектной<br />

документации для реставрации памятников истории и культуры (архитектуры)»,<br />

gamocemuli 1989 wels, urbanuli ZeglebisaTvis awesebs mxolod<br />

«научно-реставрационные обоснования (Т.Э.О.)», <strong>da</strong> meti am sakiTxs aRar<br />

ubrundeba [2].<br />

yuradRebas imsaxurebs 1986 wels gamocemuli «Инструкция по<br />

организации зон охраны недвижимых памятников истории и культуры СССР» [3].<br />

aq pirvelad <strong>da</strong>wvrilebiT aris mocemuli ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> regu-<br />

lirebis zonebis arsi, moyvanilia zonebis gamoyofis principebi<br />

<strong>da</strong> zonebis proeqtebis Sedgenis meTodika. instruqcia gamoyofs<br />

zonebis sam tips: Zeglis <strong>da</strong>cvis zona, <strong>ganaSenianebis</strong> regulireb-<br />

is zona <strong>da</strong> <strong>da</strong>culi landSaftis zona. es dokumenti, rogorc sCans,<br />

yvelaze axlos aris imdroindel zogad evropul stan<strong>da</strong>rtebTan,<br />

magram aqac ar aris Camoyalibebuli urbanuli Zeglebis <strong>da</strong>cvis<br />

principebi.<br />

saqarTveloSi `kanoni istoriis <strong>da</strong> kulturis ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong><br />

gamoyenebis Sesaxeb~ miRebuli iyo 1979 wels. am kanonSi calke kat-<br />

egoriis saxiT gamoyofilia «памятники градостроительства и архитектуры<br />

– архитектурные ансамбли и комплексы, исторические центры, кварталы, площади,<br />

улицы, остатки древней планировки и застройки городов» [4], gamoyofilia Zeg-<br />

lis <strong>da</strong>cvis zona, <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona, bunebrivi land-<br />

Saftis <strong>da</strong>cvis zona. un<strong>da</strong> iTqvas, rom am droisaTvis ukve <strong>da</strong>wyebuli<br />

iyo masStaburi sarestavracio samu Saoebi TbilisSi, baraTaSvilis<br />

quCis monakveTze. am samuSaoebis <strong>da</strong>srulebisTanave naTeli gax<strong>da</strong><br />

qalaqis kulturuli memkvidreobis udidesi socialur-kulturuli<br />

potenciali <strong>da</strong> gansakuTrebiT mwvaved <strong>da</strong>dga reabilitaciis samec-<br />

niero safuZvlebze <strong>da</strong>yrdnobis sakiTxi.<br />

TbilisSi Catarebulma sarestavracio samuSaoebma misca saSu-<br />

aleba saqarTvelos mTavrobas mieRo <strong>da</strong>dgenileba №76, 29.01.1985 w.<br />

19


`qalaq Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis saxelmwifo <strong>da</strong>cvis Semdgomi<br />

gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb~ [5]. <strong>da</strong>dgenilebaSi iyo gamoyo-<br />

fili sami <strong>da</strong>cviTi zona: saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zona, <strong>ganaSenianebis</strong><br />

regulirebis zona <strong>da</strong> Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis landSaftis<br />

<strong>da</strong>cvis zona. <strong>da</strong>dgenileba moicav<strong>da</strong> uaRresad mniSnelovan debu-<br />

lebebs zonebis sazRvrebis zusti gatarebisa, zonebSi <strong>da</strong>saSvebi<br />

qmedebebis <strong>da</strong> reJimebisa <strong>da</strong> a.S. miuxedeved imisa, rom <strong>da</strong>dgenilebis<br />

aRsrulebis va<strong>da</strong> sabWoTa periodSi aRmoCn<strong>da</strong> sakmaod mcire, misi<br />

moqmedeba <strong>da</strong> mniSvneloba igrZnoba dRemde.<br />

saqarTveloSi ZeglTa <strong>da</strong>cvis gamocdilebis friad Rrma <strong>da</strong><br />

mravalmxrivi mimoxilva aris mocemuli prof. i. ciciSvilis 1986 w.<br />

gamocemul wignSi `kulturis ZeglTa <strong>da</strong>cva saqarTveloSi~. aq mo-<br />

cemulia ZeglTa<strong>da</strong>cviTi saqmianoba saukunis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>n dRemde,<br />

aRwerilia mravali proeqti, romlis monawile <strong>da</strong> momswre iyo Ta-<br />

vad wignis avtori. am naSromSi mocemulia saqarTveloSi ZeglTa<br />

<strong>da</strong>cvis istoriis mimoxilva. avtori aRniSnavs, rom ukanaskneli oci<br />

wlis manZilze mTel msoflioSi SeimCneva yuradRebis gamaxvileba<br />

kulturuli memkvidreobisadmi. memkvidreobis Secnobisas a<strong>da</strong>miani<br />

afarToebs Tavisi gonebis horizonts <strong>da</strong> rac mTavaria, uyalibdeba<br />

memkvidreobiTobis grZnoba, warmodgena winamorbedebze, romelTac<br />

<strong>da</strong>toves materialuri <strong>da</strong> sulieri faseulobani, man ki isini un<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>icvas, gaamdidros <strong>da</strong> aseve ga<strong>da</strong>sces Tavis STamomavlobas.<br />

amasTan erTad b-ni irakli ciciSvili exeba saqarTveloSi is-<br />

toriuli qalaqebis <strong>da</strong>cvis istorias. igi aRniSnavs, rom saqarTve-<br />

los mcire teritoria gasaocaria Zeglebis simravliTa <strong>da</strong> mraval-<br />

ferovnebiT. qalaqebsa <strong>da</strong> soflebSi, mTebsa Tu tyeebSi SemorCenil-<br />

ia bevri TvalsaCino Zegli. uZvelesi <strong>da</strong> saxelmoxveWili qalaqebi:<br />

mcxeTa, ufliscixe, noqalaqevi, ujarma, samSvilde, dmanisi, Tmogvi,<br />

gremi <strong>da</strong> sxvebi, ukve erTgvar muzeumebad gvevlineba. aseve mTli-<br />

anad Zeglebad gvesaxeba Tbilisis, quTaisis, Telavis, siRnaRis<br />

Zveli raionebis mTeli ubnebi, moednebi, quCebis qseli <strong>da</strong> maTi<br />

ganaSenianeba.<br />

saqarTvelos mTavrobis mier <strong>istoriuli</strong> Zeglebisadmi yuradReb-<br />

20


isa <strong>da</strong> mzrunvelobis maCvenebelia agreTve mniSvnelovani Zeg lebis<br />

nakrZalebad gamocxadeba. 1933 wels nakrZalad gamocxad<strong>da</strong> Tbilisis<br />

metexi, 1935 wels _ gamoqvabulebi `devis xvreli~ <strong>da</strong> `varZiis qva~, 1941<br />

wels _ saqarTvelos Zveli de<strong>da</strong>qalaqi mcxeTa, 1948 wels _ axmetis<br />

raionis ubani, sa<strong>da</strong>c aRmoCn<strong>da</strong> uZvelesi samarovani, 1948 wels varZiis<br />

qvabTa kompleqsi, 1967 wels varZias acxadeben muzeum-nakrZalad, 1968<br />

wels muzeum-nakrZalad gamocxad<strong>da</strong> qalaqi mcxeTac. 1970 wels arq-<br />

iteqturul nakrZalad iqca mestiis teritoriis zonebi, 1970 wels na-<br />

krZalad gacxad<strong>da</strong> xuroTmoZRvruli Zegli Satili, 1971 wels _ uS-<br />

gul-CaJaSi, 1975 wels Seiqmna saxelmwifoebrivi <strong>da</strong>cvis zona qalaq<br />

Tbilisis istoriul nawilSi, amave wels miiRes <strong>da</strong>dgenileba <strong>da</strong>viT<br />

garejis kulturis ZeglTa movla-patronobis gaumjobesebis Sesaxeb,<br />

1976 wels qalaqebis: Telavisa <strong>da</strong> siRnaRis <strong>istoriuli</strong> ansamblebis<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> aRdgenis Sesaxeb, 1977 wlis <strong>da</strong>dgenilebiT ki qalaqi mcx-<br />

eTa ga<strong>da</strong>iqca istoriul-arqiteqturul muzeum-nakrZalad [6] .<br />

1991 wels gamovi<strong>da</strong> rusuli eni<strong>da</strong>n naTargmni wigni `arqiteqturis<br />

ZeglTa restavracia~ [7], sa<strong>da</strong>c aris mocemuli mravali saxelmZRvane-<br />

lo meTodi sarestavracio samuSaoebisa, is gamocdileba, romelic<br />

Camoyalib<strong>da</strong> sabWoTa periodis farglebSi. 1990-iani wlebis ganmav-<br />

lobaSi, obieqturi mizezebis gamo, saqarTveloSi praqtikuli Zegl-<br />

Ta<strong>da</strong>cviTi samuSaoebi SeCerebuli iyo, magram 2000-iani wlebis <strong>da</strong>-<br />

sawyisi<strong>da</strong>n, maTi raodenoba matulobs. ar Sewyvetila agreTve kanon-<br />

SemoqmedebiTi samuSaoebi kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>rgSi, Tumca,<br />

axali Tavisufali ekonomikis pirobebSi, mis gar<strong>da</strong>maval etapze, am<br />

samuSaos Catareba jer <strong>da</strong>srulebuli ar aris <strong>da</strong> amitom, miTumetesad,<br />

kanonSemoqmedebiTi aqciebi Rebulobs gansakuTrebul aqtualobas.<br />

1999 wels saqarTvelos parlamentma miiRo `saqarTvelos kanoni<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb~ [8]. kanonSi specialu-<br />

ri muxli eZRvnebo<strong>da</strong> urbanuli Zeglebis <strong>da</strong>cvas. pirvelad kanonSi<br />

gaJRer<strong>da</strong> termini `istoriul-kulturuli sayrdeni gegma~ (Tavi<br />

3, muxli 23), gamoiyo <strong>da</strong>cvis zonebis 4 tipi: arqeologiis, Zegl-<br />

Ta <strong>da</strong>cvis, <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis <strong>da</strong> bunebrivi landSaftis<br />

<strong>da</strong>cvis zona (Tavi 5, muxli 32).<br />

21


es kanoni mniSvnelovnad iqna ga<strong>da</strong>muSavebuli 2005-06 wlebSi <strong>da</strong><br />

cvlilebebi, romelic exebo<strong>da</strong> istoriul-arqiteqturul kvlevas,<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebis reJimebs, istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis<br />

Sedgenas SemuSav<strong>da</strong> am naSromis avtoris uSualo monawileobiT <strong>da</strong><br />

xelmZRvanelobiT.<br />

kanonSi cvlilebebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>zustebis meTodologiuri bazis sax-<br />

iT, miRebulia is gamocdileba, romelic <strong>da</strong>ugrov<strong>da</strong> avtors iseTi<br />

proqtebis <strong>da</strong>muSavebisas, rogoric iyo qalaqebis: baTumis, qobuleTis,<br />

foTis <strong>da</strong> goris qalaqTmSeneblobiTi dokumentaciis Sedgena (2004<br />

w.), q. TbilisSi, zemo <strong>da</strong> qvemo kalas ubnebis <strong>istoriuli</strong> ganaSeniane-<br />

bis Seswavla (1997-2000 ww.). gansakuTrebiT didi gamocdileba <strong>da</strong>u-<br />

grov<strong>da</strong> avtors q. Tbilisis <strong>da</strong> q. baTumis <strong>da</strong>farviTi inventarizaci-<br />

is (2005 w.) <strong>da</strong> amave qalaqebis istoriul-kulturuli sayrdeni geg-<br />

mebis (2006-2007 ww.) Sedgenis meTodologiuri xelmZRvanelobisas.<br />

am samuSaoTa Catareba xdebo<strong>da</strong> ukve moqmedi <strong>da</strong> saerTaSorisod aRi-<br />

arebuli normebis <strong>da</strong> moTxovnebis sruli <strong>da</strong>cviT.<br />

1.2. saerTaSoriso organizaciebis <strong>da</strong> evropis qveynebis<br />

wyaroebi<br />

1972 wlis 16 noembers, parizSi iuneskos generaluri konfer-<br />

enciis meCvidmete sesiaze miRebuli iyo `msoflios kulturuli <strong>da</strong><br />

bunebrivi memkvidreobis <strong>da</strong>cvis konvencia (igive msoflio memkvi-<br />

dreobis konvencia)~. 1975 w-s igi ratificirebuli iqna 20 saxelm-<br />

wifos mier <strong>da</strong> ZalaSi Sevi<strong>da</strong>. mas Semdeg 118 qveynis yvelaze Rire-<br />

buli <strong>da</strong> mniSvnelovani 700-ze meti kulturis <strong>da</strong> bunebis Zegli ir-<br />

icxeba msoflio memkvidreobis nusxaSi.<br />

msoflio memkvidreobis konvencia efuZneba princips, rom arse-<br />

bobs gamorCeuli Rirebulebis kulturuli <strong>da</strong> bunebis memkvidreo-<br />

ba, romelTa <strong>da</strong>cva, konservacia <strong>da</strong> momavali TaobisTvis SenarCu-<br />

neba ara marto im qveynis movaleobaa sa<strong>da</strong>c is aRmocen<strong>da</strong>, aramed<br />

mTeli saerTaSoriso sazogadoebis.<br />

konvenciaSi, sxvaTa Soris, iyo mkafiod Camoyalibebuli kul-<br />

22


turuli memkvidreobis terminis ganmarteba, es aris: Zeglebi, arqi-<br />

teqturis nawarmoebi, monumentaluri qan<strong>da</strong>kebis <strong>da</strong> ferweris, arqe-<br />

ologiuri xasiaTis elementebi <strong>da</strong> struqturebi, warwerebi, <strong>da</strong> a. S.<br />

naTqvamia:<br />

«В настоящей Конвенции под «культурным наследием» понимаются:<br />

памятники: произведения архитектуры, монументальной скульптуры и живописи,<br />

элементы или структуры археологического характера, надписи, пещеры и группы<br />

элементов, которые имеют выдающуюся универсальную ценность с точки зрения<br />

истории, искусства или науки;<br />

ансамбли: группы изолированных или объединенных строений, архитектура,<br />

единство или связь с пейзажем которых представляют выдающуюся универсальную<br />

ценность с точки зрения истории, искусства или науки;<br />

достопримечательные места: произведения человека или совместные творения<br />

человека и природы, а также зоны, включая археологические достопримечательные<br />

места, представляющие выдающуюся универсальную ценность с точки зрения<br />

истории, эстетики, этнологии или антропологии.» [9].<br />

am konvenciis meoTxe statiaSi CamoTvlilia is mniSvnelovani<br />

amocanebi, romelic dgas saxelmwifos winaSe kulturuli <strong>da</strong> bune-<br />

brivi memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sferoSi. aRniSnulia:<br />

«Каждое государство – сторона настоящей Конвенции – признает, что обя-<br />

зательство обеспечивать выявление, охрану, сохранение, популяризацию и пере-<br />

дачу будущим поколениям культурного и природного наследия, упоминаемого в<br />

статьях 1 и 2, которое расположено на его территории, возлагается прежде все-<br />

го на него. С этой целью оно стремится действовать как путем собственных уси-<br />

лий, максимально использующих наличные ресурсы, так и, в случае необходи-<br />

мости, посредством международной помощи и сотрудничества, которыми оно мо-<br />

жет пользоваться, в частности, в финансовом, художественном, научном и техни-<br />

ческом отношениях.» [9].<br />

am konvenciis miRebis dros saqarTvelo iyo jer kidev sabWoTa<br />

kavSiris SemadgenlobaSi. 1991 wli<strong>da</strong>n, mas Semdeg, rac saqarTvelom<br />

moipova <strong>da</strong>moukidebloba <strong>da</strong> gax<strong>da</strong> saerTaSoriso Tanamegobrobis<br />

sruluflebiani wevri, igi Tavad SeuerT<strong>da</strong> iuneskos konvencias <strong>da</strong><br />

aiRo sakuTar Tavze qveynis kulturuli <strong>da</strong> bunebrivi memkvidreo-<br />

23


is <strong>da</strong>cvis misia.<br />

evropis qveyanaTa Soris safrangeTs gaaCnia kulturuli memkvi-<br />

dreobis <strong>da</strong>cvis mdi<strong>da</strong>ri <strong>da</strong> xangrZlivi gamocdileba. es gamocdile-<br />

ba aisaxa safrangeTis `kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis kodeqsSi~<br />

[10] <strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva normatiul aqtSi rogorc zoga<strong>da</strong>d qveynis, aseve<br />

adgilobrivi TviTmarTvelobis doneze. safrangeTis kulturuli<br />

memkvidreobis kodeqsi naTargmni iyo qarTul enaze 2005 wels <strong>da</strong><br />

masSi Cvens yuradRebas iqcevs pirvel rigSi VI wignis kari II _ is-<br />

toriuli Zeglebi, Tavi I _ Senobebi <strong>da</strong> kari IV _ <strong>da</strong>culi terito-<br />

riebi, Tavi I _ <strong>da</strong>culi zonebi, Tavi II _ arqeologiuri, urbanuli<br />

an peizaJuri memkvidreobis <strong>da</strong>cvis zonebi. kodeqsSi sagulisxmoa<br />

kulturuli memkvidreobis aRweris <strong>da</strong> inventarizaciis umaRlesi<br />

done <strong>da</strong>, amasTan erTad, is detaluri samoqalaqo, fiskaluri Tu<br />

sisxlis samarTlis sanqciebi, romelic <strong>da</strong>wesebulia kulturuli<br />

memkvidreobis mimarT ama Tu im <strong>da</strong>naSaulis Cadenis SemTxvevaSi.<br />

aranaklebi gamocdileba <strong>da</strong> samarTlebrivi baza gaaCnia <strong>da</strong>cviT<br />

sferoSi iseT Se<strong>da</strong>rebiT `axal~ qveyanas, rogoricaa amerikis<br />

SeerTebuli Statebi. kanonis: „Federal Historic Preservation Laws“ mixed-<br />

viT 1906 w-iT TariRdeba aqti siZveleebis Sesaxeb, 1916 wels miRebu-<br />

lia aqti <strong>da</strong>culi erovnuli parkebis Sesaxeb, 1935 wels gamoqveyn<strong>da</strong><br />

aqti <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong>saxlebebis Sesaxeb, 1966 wels gamovi<strong>da</strong> memkvi-<br />

dreobis <strong>da</strong>cvis erovnuli aqti [11].<br />

farTo ZeglTa<strong>da</strong>cviTi saqmianobis Sesaxeb SeerTebul Stateb-<br />

Si metyvelebs Tun<strong>da</strong>c 1991 wlis seqtemberSi gamosuli bosto-<br />

nis sainformacio krebuli `RELIGIOUS PROPERTIES PRESERVATION: A BOSTON<br />

CASEBOOK~, romelSic moyvanilia saaRricxvo-sainventarizacio in-<br />

formacia Seswavlili Zeglebis Sesaxeb [12].<br />

evropis sabWos farTomasStabiani <strong>da</strong> sistematuri muSaobis Ses-<br />

axeb metyvelebs agreTve 1993 wels gamocemuli dokumenti `Architec-<br />

tural heritage: inventory and documentation methods in Europe~ [13], sa<strong>da</strong>c Sejame-<br />

bulia mraval qveyanaSi ganxorcielebuli programebis gamocdile-<br />

ba. mniSvnelovania, rom am gamocemaSi mocemulia evropis sabWos<br />

specialistTa jgufis mier SemuSavebuli arqiteqturuli memkvi-<br />

24


dreobis dokumentirebis stan<strong>da</strong>rtebi, romelic exeba monacemTa<br />

teqstur, kartografiul <strong>da</strong> grafikul elementTa minimalur nusxas,<br />

romelic aucilebelia <strong>istoriuli</strong> Senobebis gansazRvra-aRweris<br />

registraciisTvis (<strong>da</strong>narTi 1, 2).<br />

evrosabWo gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs kulturuli<br />

memkvidreobis <strong>da</strong>cvis saqmianobaSi inventarizaciisa <strong>da</strong> dokumenta-<br />

ciis process, xarisxis SenarCunebis politikis ganmtkicebis miz-<br />

niT. kerZod, upiratesobas aniWebs kulturuli memkvidreobis Sesa-<br />

xeb informaciis gaziarebis waxalisebas saxelmwifo <strong>da</strong> saerTa-<br />

Soriso doneze.<br />

Cveni <strong>kvlevis</strong> miznebis misaRwevad sasurveli iqneba ufro de-<br />

talurad gavecnoT rigi ucxo qveynebis ZeglTa<strong>da</strong>cviT kanonmde-<br />

blobas <strong>da</strong> gavamaxviloT Cveni yuradReba im sakiTxebze, romel-<br />

ic uSualod exeba <strong>da</strong>saxlebaTa <strong>istoriuli</strong> zonis gamoyofas, misi<br />

sazRvrebis <strong>da</strong>dgenas, <strong>da</strong>cviTi reJimebis Camoyalibebas <strong>da</strong> a.S. am<br />

TvalsazrisiT aRniSvnis Rirsia espaneTis, sloveniis, poloneTis,<br />

ruseTis federaciis Sesabamisi kanonebi <strong>da</strong> veneciis, vaSingtonis<br />

<strong>da</strong> buras saerTaSoriso qartiebi [14-20].<br />

amasTanave, qvemoT warmodgenilia kanonebi ZeglTa<strong>da</strong>cviT <strong>da</strong>rg-<br />

Si iseTi qveynebisa, rogoricaa slovakeTi, CexeTi, litva, norvegia<br />

<strong>da</strong> bulgareTi.<br />

slovakeTis respublikis 2001 wlis kanonSi `ZeglTa <strong>da</strong> isto-<br />

riuli ubnebis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb~ ganmartebulia, rom <strong>istoriuli</strong><br />

<strong>da</strong>cvis zona warmoadgens teritorias erTgvarovani adgilobrivi<br />

<strong>istoriuli</strong> wesrigiTa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis uZrav ZeglTa<br />

didi koncentraciiT, kulturuli memkvidreobis Rirebulebis mqone<br />

obieqtebiT mdi<strong>da</strong>ri landSaftiT <strong>da</strong>/an adgils, sa<strong>da</strong>c aRmoCenilia<br />

jgufi mniSvnelovani kulturuli faseulobebisa <strong>da</strong> Tavmoyrilia<br />

topografiulad gansazRvruli arqeologiuri ubnebi (muxli 16-17).<br />

kanonSi mocemulia ganmarteba, romlis mixedviT <strong>da</strong>cviTi zona<br />

warmoadgens teritorias, romelic yalibdeba uZravi kulturuli<br />

memkvidreobis ZeglTa irgvliv arsebuli garemos <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> gan-<br />

viTarebisaTvis (muxli 18). amave kanonis mixedviT termini `Zeglebi<br />

25


<strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> ubnebi~ warmoadgens uZrav <strong>da</strong> moZrav obieqtTa er-<br />

Tobliobas, romelic mocemuli samarTlebrivi aqtis safuZvelze<br />

gamocxadebulia, rogorc erovnuli kulturuli memkvidreobis Ze-<br />

glebi, <strong>istoriuli</strong> naSTebi <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> zonebi. aseve is obieqte-<br />

bi, romelTa mimarTac es procesi mimdinareobs.<br />

amave kanonSi `kulturuli memkvidreobis Zegli~ ganmartebu-<br />

lia, rogorc kulturuli memkvidreobis moZravi an uZravi obieq-<br />

ti, romelic Zeglad iqna gamocxadebuli misi <strong>da</strong>cvis mizniT. arqe-<br />

ologiuri aRmoCenisas, arqeologiuri meTodebisa <strong>da</strong> teqnologie-<br />

biT mopovebuli uZravi Tu moZravi obieqti, SesaZloa aseve miCneul<br />

iqnas, rogorc kulturuli memkvidreobis Zegli.<br />

gansazRvreba `arqeologiuri ubani~ niSnavs topografiulad<br />

gansazRvrul erTeuls <strong>da</strong>faruli an <strong>da</strong>ufaravi arqeologiuri aR-<br />

moCenebiT, misTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel arqeologiur garemoSi.<br />

termini `Zeglebisa <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> ubnebis <strong>da</strong>cva~ niSnavs im<br />

qmedebebisa <strong>da</strong> zomebis erTobliobas, romelTa mizania kulturu-<br />

li memkvidreobis Zeglebisa <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> ubnebis identifikacia,<br />

gamokvleva, maTze dokumentaciis Sedgena, konservacia, ganaxleba, re-<br />

generacia, gamoyeneba <strong>da</strong> warmodgena [21].<br />

litvis 1994 wlis kanonis `uZrav kulturul obieqtTa <strong>da</strong>cvis<br />

Sesaxeb~ Tanaxmad, imisaTvis rom moxdes uZrav kulturul obieqt-<br />

Ta <strong>da</strong> maTi mimdebare teritoriis <strong>da</strong>cva gare zemoqmedebisgan, dg-<br />

indeba individualuri <strong>da</strong>cvis zonebi: fizikuri <strong>da</strong>cvis zona <strong>da</strong> vi-<br />

zualuri <strong>da</strong>cvis zona (muxli 17).<br />

<strong>da</strong>cvis zona warmoadgens teritorias, uZravi kulturuli Zeg-<br />

lis miRma, sa<strong>da</strong>c nebismieri saxis qmedebis ganxorcielebam Sesa-<br />

Zloa fizikurad <strong>da</strong>azianos obieqti an mimdebare teritoria.<br />

vizualuri <strong>da</strong>cvis zona warmoadgens teritorias, fizikuri<br />

<strong>da</strong>cvis zonis miRma, romlis cvlileba gavlenas axdens landSaf-<br />

tze an Zeglis srulad aRqmaze.<br />

kanonSi mocemulia ganmarteba, romlis mixedviT, droebi-<br />

Ti <strong>da</strong>cvis zonis <strong>da</strong>weseba SesaZlebelia individualuri zonebis<br />

<strong>da</strong>wesebamde <strong>da</strong> ganisazRvreba Semdegnairad:<br />

26


1. fizikuri <strong>da</strong>cvis zona 50 metris radiusiT;<br />

2. vizualuri <strong>da</strong>cvis zona 500 metris radiusiT.<br />

saWiroebisas vizualuri <strong>da</strong>cvis zonis radiusi SesaZloa aWar-<br />

bebdes 500 metrs.<br />

<strong>da</strong>cvis zonebSi moqmedebs Semdegi reJimebi (muxli 18). fizi-<br />

kuri <strong>da</strong>cvis zonaSi ikrZaleba:<br />

1. imgvar moqmedebaTa Catareba, romelic moaxdens miwis vibra-<br />

ciasa <strong>da</strong> deformacias.<br />

2. qimiuri, advilad aalebadi <strong>da</strong> feTqebadi nivTierebebis Senaxva.<br />

3. iseTi obieqtebis aRmarTva, romelic ar iTvaliswinebs<br />

obieqtebis <strong>da</strong>cvas.<br />

4. sxva saxis moqmedebaTa ganxorcieleba, rac <strong>da</strong>azianebs uZrav<br />

kulturul obieqtebs.<br />

vizualuri <strong>da</strong>cvis zonaSi ikrZaleba im saxis moqmedebaTa<br />

Catareba, rac <strong>da</strong>azianebs landSafts <strong>da</strong> obieqtis optimalur xed-<br />

vas [22].<br />

ganvixiloT norvegiis aqti kulturuli memkvidreobis Sesaxeb,<br />

romelic miRebulia 1978 wlis 9 ivniss (ukanaskneli Sesworeba Set-<br />

anilia 2000 w.-s). norvegiis kanonSi arsebiTia avtomaturi <strong>da</strong>cvis<br />

qveS myofi Zeglebis <strong>da</strong> ubnebis cneba. kerZod aRniSnulia, rom av-<br />

tomaturi <strong>da</strong>cvis qveS myof Zeglebze ikrZaleba fizikuri piris<br />

mier imgvar samuSaoTa Catareba, rac <strong>da</strong>azianebs, <strong>da</strong>angrevs, amoTxris,<br />

ga<strong>da</strong>aadgilebs, Secvlis, <strong>da</strong>faravs an formas Seucvlis Zegls, <strong>da</strong>/<br />

an warmoqmnis msgavsi Sedegis miRebis safrTxes. am kanonis Tanax-<br />

mad avtomaturi <strong>da</strong>cvis qveS imyofeba axali welTaRricxvis 1537<br />

wlamde <strong>da</strong>TariRebuli Zeglebi <strong>da</strong> ubnebi (Tavi II, paragrafi 3-6).<br />

TviT termini `arqeologiur-<strong>istoriuli</strong> Zeglebi <strong>da</strong> ubnebi~ gu-<br />

lisxmobs mocemul fizikur garemoSi arsebul, a<strong>da</strong>mianis qmedeba-<br />

Ta amsaxvel nebismieri saxis naSTs <strong>da</strong> im adgilebs, romelic ukav-<br />

Sirdeba qveynis istorias, rwmenasa <strong>da</strong> tradiciebs.<br />

termini `kulturuli garemo~ _ warmoadgens adgils, sa<strong>da</strong>c<br />

Zegli an ubani, qmnis nawils ufro didi kulturuli faseulobis<br />

mqone obieqtisa.<br />

27


norvegiis kanonSi gansazRvrulia, agreTve usafrTxoebis zone-<br />

bi, romelic warmoadgens avtomaturi <strong>da</strong>cvis qveS myofi Zegle-<br />

bis irgvliv individualurad <strong>da</strong>dgenil teritorias, romelic uz-<br />

runvelyofs Zeglis <strong>da</strong>cvas. usafrTxoebis zonebis sazRvrebis<br />

sabolood Camoyalibebamde Zeglis <strong>da</strong>sacavad iqmneba avtomaturi<br />

<strong>da</strong>cviTi zona, romelic moicavs Zeglis fizikuri sazRvrebi<strong>da</strong>n<br />

xuTi metris radiusiT gansazRvrul teritorias.<br />

am kanonSi mniSvnelovania savaldebulo kvlevebis moTxovna.<br />

sazogadoebrivi an farTo masStabis kerZo proeqtis Sedgenisas,<br />

proeqtis ganmaxorcielebeli fizikuri an iuridiuli piri val-<br />

debulia Seamowmos moaxdens Tu ara gavlenas proeqtis ganxor-<br />

cieleba avtomaturad <strong>da</strong>cul Zeglebsa Tu ubnebze.<br />

<strong>kvlevis</strong>aTvis saWiro proeqtis gegma un<strong>da</strong> waredginos am aqtiT<br />

gansazRvrul organos, romelsac evaleba Seamowmos Zegli an uba-<br />

ni <strong>da</strong> moamzados pasuxi wardgeni<strong>da</strong>n sami Tvis va<strong>da</strong>Si. amasTan Se-<br />

sabamis organos saWiroebis SemTxvevaSi SeuZlia mocemuli va<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>matebiT kidev erTi TviT gaagrZelos an uari Tqvas proeqtis<br />

ganxorcielebaze. mocemuli vadis amowurvamde proeqtis <strong>da</strong>wyeba<br />

<strong>da</strong>uSvebelia [23].<br />

bulgareTis kanonis, <strong>da</strong>culi zonebis Sesaxeb (miRebulia bul-<br />

gareTis erovnuli asambleis mier 1998 wels), mizania <strong>da</strong>culi zone-<br />

bis kategoriebis gansazRvra, maTi reJimebis <strong>da</strong>dgena <strong>da</strong> marTva.<br />

kanonis Tanaxmad miRebulia <strong>da</strong>culi zonebis Semdegi<br />

kategoriebi:<br />

mkacri bunebrivi nakrZali, erovnuli parki, bunebrivi Zeglebi,<br />

marTvadi nakrZali, bunebrivi parkebi, <strong>da</strong>culi ubani [24].<br />

bulgareTis kanonSi sagangebod gamoyofilia erovnuli par-<br />

kis ganmarteba <strong>da</strong> masSi moqmedi reJimi. termini `erovnuli mniS-<br />

vnelobis parki~ _ warmoadgens teritorias, romelic moicavs eko-<br />

sistemebs, mravalferovani mcenareebiTa <strong>da</strong> cxovelebis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

jiSebiT. misi farTobi meryeobs 1000-<strong>da</strong>n _ 30000 heqtaramde <strong>da</strong> ar<br />

moicavs <strong>da</strong>saxlebul teritoriebs. parkis sazRvrebSi ar un<strong>da</strong> Se-<br />

diodes monastrebi. agreTve didi yuradReba eTmoba <strong>da</strong>cul area-<br />

28


lebs <strong>da</strong> maT marTvas.<br />

CexeTis erovnuli kanonis, ZeglTa saxelmwifo mzrunvelobis<br />

Sesaxeb (2004 w.), mixedviT teritoria, romlis garemosa <strong>da</strong> xasiaTs<br />

ayalibebs masze mdebare uZravi kulturis Zegli <strong>da</strong>/an arqeolo-<br />

giuri monapovari, SesaZloa CexeTis mTavrobis mier gamocemuli<br />

dekretiT gamocxaddes ZeglTa <strong>da</strong>cvis zonad <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgindes pirobe-<br />

bi mis <strong>da</strong>sacavad. amasTanave, ga<strong>da</strong>udebeli aucileblobis SemTxveva-<br />

Si msgavsi pirobebi, SesaZloa <strong>da</strong>wesdes im uZravi obieqtebisaTvis,<br />

romlebic ar warmoadgenen kulturis Zeglebs.<br />

amave kanonis mixedviT, <strong>da</strong>saxlebuli teritoriis, an maTi<br />

nawilis, garkveuli raodenobis kulturuli Zeglebis, <strong>istoriuli</strong><br />

garemos an mniSvnelovani kulturuli RirebulebiTi niSnis mqone<br />

landSafturi kompleqsisaTvis, regionaluri xelisuflebis kompe-<br />

tentur organoebTan konsultaciebis Sedegad, kulturis saminis-<br />

tros SeuZlia <strong>da</strong>awesos ZeglTa zona <strong>da</strong> gansazRvros maTi <strong>da</strong>cvis<br />

pirobebi [25].<br />

gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia dokumenti _ msoflio memkvi-<br />

dreobis konvenciis Sesrulebis saxelmZRvanelo principebi [26]. am<br />

dokumentSi gansazRvrulia gansakuTrebuli zogadsakacobrio Ri-<br />

rebulebis kriteriumebi. gamoyofilia 10 ZiriTadi kriteriumi:<br />

kriteriumi I. Zegli un<strong>da</strong> warmoadgendes a<strong>da</strong>mianis Semoqmede-<br />

biTi geniis Sedegs;<br />

kriteriumi II. Zegli un<strong>da</strong> warmoadgendes kacobriobis fase-<br />

ulobaTa mniSvnelovan urTierTgacvlas, garkveuli drois mon-<br />

akveTSi an msoflios kulturuli arealis farglebSi, arqiteq-<br />

turis, teqnologiis, monumenturi xelovnebis, qalaqgegmarebis an<br />

landSaftis ganviTarebisa;<br />

kriteriumi III. Zegli un<strong>da</strong> iyos an yovel SemTxvevaSi moicavdes<br />

gamorCeuli kulturuli tradiciebis an civilizaciis niSnebs,<br />

romelic dResac gamqralia;<br />

kriteriumi IV. Zegli un<strong>da</strong> warmoadgendes RirSesaniSnav maga-<br />

liTs nagebobis tipisa an arqiteqturuli an teqnologiuri ansam-<br />

blisa an landSaftisa, romelic kacobriobis istoriis mniSvnelo-<br />

29


van etaps asaxavs;<br />

kriteriumi V. Zegli un<strong>da</strong> iyos gamorCeuli magaliTi tradici-<br />

uli sacxovrisis an miwaTmoqmedebis <strong>da</strong> ganasaxierebdes kulturas<br />

(kulturebs) gansakuTrebiT maSin, rodesac Seuqcevadi procesebis<br />

gavlenis gamo Zegli <strong>da</strong>ucveli xdeba;<br />

kriteriumi VI. Zegli un<strong>da</strong> iyos uSualod an erTgvarad <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli gansakuTrebulad universaluri mniSvnelobis movle-<br />

nebTan an yofis tradiciebTan, ideebTan an rwmenasTan, mxatvrul <strong>da</strong><br />

literaturul nawarmoebebTan (msoflio memkvidreobis komitets<br />

miaCnia, rom am kriteriumma mxolod gansakuTrebul SemTxvevaSi an<br />

sxva kulturul <strong>da</strong> bunebis kriteriumebTan Tanxvedris SemTxveva-<br />

Si SeiZleba gansazRvros Zeglis siaSi Setana);<br />

kriteriumi VII. Zegli un<strong>da</strong> Seicavdes aRmatebuli xarisxis<br />

bunebriv fenomens, an gamorCeuli bunebrivi silamazis <strong>da</strong> esTeti-<br />

kuri mniSvnelobis arealebs;<br />

kriteriumi VIII. Zegli un<strong>da</strong> warmoadgendes gamorCeul nimuSs<br />

istoriis umTavresi etapebisa, sicocxlis niSnebis, miwis formireba-<br />

Si mniSvnelovani mimdinare geologiuri procesebis an mniSvnelo-<br />

vani geomorfuli Tu fiziografiuli niSansvetebis CaTvliT;<br />

kriteriumi IX. Zegli un<strong>da</strong> warmoadgendes gamorCeul nimuSs<br />

mniSvnelovani mimdinare ekologiuri <strong>da</strong> biologiuri procesebisa<br />

miwis, mtknari wylis, sanapiro zolis <strong>da</strong> zRvis ekosistemebis <strong>da</strong><br />

mcenareTa <strong>da</strong> cxovelTa saxeobaTa evoluciasa <strong>da</strong> ganviTarebaSi;<br />

kriteriumi X. Zegli un<strong>da</strong> Seicavdes yvelaze mniSvnelovan<br />

buneb riv saarsebo arealebs biologiuri mravalferovnebis adgil-<br />

ze konservaciisaTvis, mecnierebis an konservaciis TvalsazrisiT<br />

gamorCeuli universaluri Rirebulebis mqone safrTxis qveS myof<br />

saxeobaTa gansaxlebis arealebis CaTvliT;<br />

msoflio memkvidreobis konvenciis Tanaxmad Zegli gansakuTrebu-<br />

lad universaluri Rirebulebis mqoned CaiTvleba maSin, roca is<br />

pasuxobs arsebuli kriteriumebi<strong>da</strong>n erTs an mets <strong>da</strong> akmayofilebs<br />

avTenturobis tests.<br />

dokumentis 99-e punqtis mixedviT, sazRvrebis gansazRvra<br />

30


aucilebeli moTxovnaa msoflio memkvidreobis nominirebuli Ze-<br />

glebis efeqturi <strong>da</strong>cvisaTvis. sazRvari ise un<strong>da</strong> iyos gansazRvru-<br />

li, rom uzrunvelyofdes Zeglis gamorCeuli universaluri Ri-<br />

rebulebis mTlianobis <strong>da</strong>/an avTenturobis warmoCenas. im Zegle-<br />

bisaTvis, romlebic aris nominirebuli kriteriumebiT 1-<strong>da</strong>n 6-mde,<br />

sazRvrebi ise un<strong>da</strong> iyos gansazRvruli, rom moicavdes yvela im<br />

areals <strong>da</strong> atributs, romelic aris uSualo xelSesaxebi gamoxat-<br />

uleba Zeglis gamorCeuli universaluri Rirebulebis <strong>da</strong> agreTve<br />

moicavdes im arealebsac, romelic samomavlo kvlevebis gaTval-<br />

iswinebiT potenciurad iZleva SesaZleblobas gaaRrmavos <strong>da</strong> gaa-<br />

Zlieros Zeglis gamorCeuli universaluri Rirebulebis gageba.<br />

dokumentis 102-e punqtis mixedviT, nominirebuli Zeglis saz-<br />

Rvrebi SeiZleba emTxveodes ukve arsebul an rekomendirebul<br />

<strong>da</strong>cviT zonebs, mag: <strong>da</strong>culi <strong>istoriuli</strong> parki, bunebrivi nakrZa-<br />

li an <strong>da</strong>culi <strong>istoriuli</strong> ubnebi. <strong>da</strong>cvis ukve arsebul sazRvreb-<br />

Si SeiZleba iyos ramodenime zona, magram msoflio memkvidreobis<br />

nusxaSi Sesatanad kriteriumebs maTgan mxolod ramodenime SeiZ-<br />

leba akmayofilebdes.<br />

dokumentis 103 - 107 punqtebi eZRvneba buferul zonebs. am pun-<br />

qtebSi aRniSnulia, rom buferuli zona un<strong>da</strong> arsebobdes nebismier<br />

SemTxvevaSi, roca amas moiTxovs Zeglis saTanado konservacia. no-<br />

minirebuli Zeglis efeqturi <strong>da</strong>cvisaTvis buferuli zona aris is<br />

areali, romelsac aqvs sakuTari samarTlebrivi <strong>da</strong>/an a<strong>da</strong>T-wesiT<br />

gansazRvruli SezRudvebi misi gamoyenebis <strong>da</strong> ganviTarebis Tval-<br />

sazrisiT, rac iZleva Zeglis <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong>matebiT Sres. buferul zo-<br />

naSi un<strong>da</strong> iyos Zeglis uSualo garemo, mniSvnelovani xedebi, sxva<br />

arealebi <strong>da</strong> atributebi, rac funqciurad mniSvnelovania Zeglis<br />

<strong>da</strong>cvisaTvis <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>saWerad.<br />

buferuli zonis areali yoveli calkeuli SemTxvevisaTvis<br />

dgin deba Sesabamisi meqanizmebis gamoyenebiT, yvela calkeuli<br />

SemTxveva individualur midgomas moiTxovs.<br />

2003 wels evrokavSiris proeqtis `evropis <strong>istoriuli</strong> Zeglebi-<br />

sa <strong>da</strong> ubnebis <strong>da</strong>mcavi zonebis Camoyalibebisa <strong>da</strong> ganviTarebis~ far-<br />

31


glebSi SemuSav<strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>cia evropis qveynebSi mdebare ZeglTa<br />

<strong>da</strong>cvis zonaTa Camosayalibeblad [27].<br />

dokumentis SedgenaSi monawileobden: evrokavSiris arqiteq-<br />

turisa <strong>da</strong> urbanuli <strong>da</strong>gegmvis ofisi (briuseli, belgia); safrange-<br />

Tis qalaq bordos urbanuli <strong>da</strong>gegmvis saagento; espaneTis qalaq<br />

valiadolidis urbanizaciis instituti; luqsemburgis erovnuli<br />

Zeglebisa <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> ubnebis samsaxuri;<br />

rekomen<strong>da</strong>ciis safuZvels warmoadgen<strong>da</strong>: 1931 wels aTenSi is-<br />

toriuli <strong>da</strong> xelovnebis ZeglTa <strong>da</strong>cvis konferenciaze miRebuli<br />

deklaracia, veneciis qartia, iuneskos q. nairobis 1976 wlis reko-<br />

men<strong>da</strong>cia <strong>istoriuli</strong> adgilebis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb, granadis konvencia,<br />

evrosabWos 1975 wlis amster<strong>da</strong>mis deklaracia <strong>istoriuli</strong> qalaqe-<br />

bis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb, evrokomisiis 1996 wlis briuselis saboloo<br />

moxseneba evropis qalaqebis Sesaxeb.<br />

am dokumentSi SemoTavazebulia <strong>da</strong>cvis zonis Semdegi gansaz-<br />

Rvreba: <strong>da</strong>culi zona warmoadgens sazRvars oficialurad <strong>da</strong>dge-<br />

nili Zeglis irgvliv an or Zegls Soris. igi SesaZloa <strong>da</strong>dgindes<br />

Zeglis, arqiteqturuli ansamblis, <strong>istoriuli</strong> qalaqis, arqeologi-<br />

uri an <strong>istoriuli</strong> ubnis irgvliv. igi ganisazRvreba saxelmwifoSi<br />

moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad, kulturuli memkvidreobisa<br />

<strong>da</strong> miwis <strong>da</strong>cva-ganviTarebis mizniT.<br />

<strong>da</strong>culi zonebis Seqmnis miznebSi gamoyofilia individualuri<br />

midgoma. rekomen<strong>da</strong>ciebSi aRniSnulia, rom <strong>da</strong>culi zonebis Seqmni-<br />

sa <strong>da</strong> marTvisas gaTvaliswinebuli un<strong>da</strong> iyos calkeuli Zeglis<br />

kulturuli faseuloba, bunebrivi, <strong>istoriuli</strong>, esTetikuri, ekolo-<br />

giuri, samecniero <strong>da</strong> socialuri garemo.<br />

erovnuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sakiTxTan mimarTebaSi naTqva-<br />

mia, rom <strong>da</strong>cviTma zonam un<strong>da</strong> uzrunvelyos erovnuli memkvi-<br />

dreobis kulturul faseulobaTa <strong>da</strong>cva, maTi rogorc istoriis<br />

mowmis rolis SenarCuneba.<br />

<strong>da</strong>culi zonis Seqmnis kidev erT mizans, kulturuli Ze-<br />

glebis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> ganviTarebis gar<strong>da</strong>, warmoadgens teritoriis<br />

mdgradi ganviTarebis TvalsazrisiT adgilze cxovrebis donis<br />

32


gaumjobeseba.<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebis mixedviT, <strong>da</strong>culi zonebi dgindeba Semdegi kri-<br />

teriumebis gaTvaliswinebiT: vizualuri <strong>da</strong> esTetikuri kriteri-<br />

umebi. aRniSnuli kriteriumis safuZvelze <strong>da</strong>mcavi zonebis Camoya-<br />

libebis mizans warmoadgens ZeglisaTvis saukeTeso xedis Seqmna<br />

<strong>da</strong> misi <strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa.<br />

mocemuli zonis Camoyalibebisas un<strong>da</strong> moxdes Semdegi specifi-<br />

kis gaTvaliswineba: 1. Zeglis arqiteqturuli detalebi (arqiteq-<br />

turuli elementebi, dekoracia, feri) 2. Zeglis zoma <strong>da</strong> zogadi<br />

ganaSenianeba 3. Zeglis vizualuri aRqmadoba. Semdeg kriteriums<br />

warmoadgens ganviTarebis SesaZlebloba.<br />

mocemuli kriteriumis gaTvaliswinebiT Seqmnili <strong>da</strong>mcavi zonis<br />

mizania im social-ekonomikuri <strong>da</strong> kulturuli konteqstis SenarCune-<br />

ba, romelic xels Seuwyobs Zeglis <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> mdgrad ganviTarebas.<br />

im SemTxvevaSi, Tuki <strong>da</strong>cul zonaSi Sedis erovnuli memkvi-<br />

dreobis Zeglebi (kaTedralebi, samrekloebi, cixe-simagreebi), rom-<br />

lebsac mniSvnelovani vizualuri zegavlena gaaCniaT teritoriaze,<br />

<strong>da</strong>culi zonebis Seqmnis gar<strong>da</strong> mizanSewonilad miiCneva aseve maTi<br />

saukeTeso xedebis aRmoCena <strong>da</strong> <strong>da</strong>cva.<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebSi aRniSnulia, rom <strong>da</strong>cviTi zonebi un<strong>da</strong> Seiqmnas<br />

sami sakiTxis gaTvaliswinebiT:<br />

1. prevencia _ SemTxveva, rodesac arsebuli situacia misaRebia<br />

vizualuri, esTetikuri <strong>da</strong>/an socialur-ekonomikuri Tval-<br />

sazrisiT. aRniSnuli regulacia <strong>da</strong>saSvebia, raTa Tavi<strong>da</strong>n<br />

iqnes acilebuli nebismieri saxis cvlilebebi, rac safrTx-<br />

es Seuqmnis <strong>da</strong>culi obieqtis kulturul Rirebulebas.<br />

2. koreqcia _ Tuki arsebuli situacia ara<strong>da</strong>makmayofilebelia<br />

<strong>da</strong> Secvlas saWiroebs.<br />

3. perspeqtiva _ gulisxmobs SemTxvevas, rodesac Zeglis ir-<br />

gvliv arsebuli garemo moiTxovs cxovrebis Tanamedrove<br />

moTxovnebTan a<strong>da</strong>ptirebas.<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebSi moyvanilia <strong>da</strong>culi zonis ganmarteba, rom es<br />

aris sivrce kulturul ZeglTa irgvliv an or maTgans Soris.<br />

33


igi SesaZloa iyos rogorc calke mdgomi Zegli, aseve Zeglebis<br />

jgufi, istoriul-arqeologiuri ubani. zonis sazRvrebi yalibde-<br />

ba ZeglTa <strong>da</strong>cvis kanonmdeblobis safuZvelze. zonis Camoyalibe-<br />

bisas gaTvaliswinebuli un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>culi Zeglis mniSvneloba,<br />

aseve bunebrivi garemo, simbolika, istoria, vizualuri, ekologiuri,<br />

samecniero <strong>da</strong> socialuri garemo.<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sakiTxTa sferoSi 2001 wels<br />

evropis sabWom gamosca teqnikuri TanamSromlobisa <strong>da</strong> sakonsul-<br />

tacio uzrunvelyofis programis farglebSi `kulturuli memkvi-<br />

dreobis inventarizaciisa <strong>da</strong> dokumentirebis saxelmZRvanelo~<br />

[28]. mis winasityvaobaSi kulturisa <strong>da</strong> kulturuli <strong>da</strong> bunebri-<br />

vi memkvidreobis direqtori xose-maria balesteri wers: evropis<br />

sabWo mravali welia cdilobs kulturuli <strong>da</strong> bunebrivi memkvi-<br />

dreobis sferoSi evropuli stan<strong>da</strong>rtebis <strong>da</strong>nergvas. misi saxelmZ-<br />

Rvaneloebis mizania evropis qveynebSi instutuciebis gaZliere-<br />

ba <strong>da</strong> saWiro sakanonmdeblo an administraciuli reformebis mx-<br />

ar<strong>da</strong>Wera saerTaSoriso konvenciebis <strong>da</strong>nergvisa <strong>da</strong> memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>cvis politikis harmonizaciisTvis.<br />

proeqtebma, romlebsac axorcielebs teqnikuri TanamSromlo-<br />

bisa <strong>da</strong> sakonsultacio uzrunvelyofis programa gamoaaSkarava<br />

`saxelmZRvanelo principebis~ SemuSavebis moTxovnileba <strong>da</strong> molo-<br />

dini, rac SesaZlebeli gax<strong>da</strong> am sferoSi miRebuli gamocdileb-<br />

is safuZvelze. eqspertebis sagangebo jgufma safuZvliani kvleva<br />

Caatara am `saxelmZRvanelo principebis~ <strong>da</strong>dgenis, <strong>da</strong>nergvisa <strong>da</strong><br />

gamocemis mizniT.<br />

am seriis pirveli tomi, romelic 2000 wels gamoqveyn<strong>da</strong> `sakanon-<br />

mdeblo mxar<strong>da</strong>Weris sagangebo komisiis~ mier, gvTavazobs kulturu-<br />

li memkvidreobis sferoSi `sakanonmdeblo <strong>da</strong> administraciuli<br />

sistemebis ganviTarebis saxelmZRvanelos~ [29]. meore tomi, romelic<br />

aq aris warmodgenili exeba kulturuli memkvidreobis inventariza-<br />

cias <strong>da</strong> dokumentirebas. es tomi warmoadgens specifikur sferoebSi,<br />

1990 wli<strong>da</strong>n moyolebuli, inventarizaciis mimarTulebiT Catarebu-<br />

li samuSaos kompilaciasa <strong>da</strong> ganaxlebas <strong>da</strong> ZiriTa<strong>da</strong>d efuZneba ar-<br />

34


qiteqturuli memkvidreobisa <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> nagebobebis Core Data In-<br />

dex-s (ZiriTadi monacemebis indeqsi), romelic <strong>da</strong>mtkicebulia evropis<br />

sabWos ministrTa komitetis mier 1995 wels rekomen<strong>da</strong>cia #3-Si [30].<br />

igi agreTve moicavs Se<strong>da</strong>rebiT axal <strong>da</strong>matebiT kvlevebs arqeologi-<br />

uri adgilebisa <strong>da</strong> kulturis obieqtebis sferoSi. es tomi, amtkicebs<br />

ra wlebis manZilze evropis sabWoSi mimdinare msjelobis Rireb-<br />

ulebas, inventarizaciisa <strong>da</strong> dokumentirebis cnebas abrunebs im kon-<br />

teqstSi, romlis mixedviT urbanuli ansamblebi un<strong>da</strong> ganixilebodes,<br />

rogorc gamoyenebis specifikuri sfero, riTac exmianebian menejmen-<br />

tis arsebul sakiTxebs sacxovrebeli pirobebisa <strong>da</strong> naSeni garemos<br />

Sesaxeb. marTlac, am koncefciis gafarToebis survili, gansakuTreb-<br />

uli aqcentis gakeTebiT inventarizaciis marTvis rolze, mWidrod<br />

ga<strong>da</strong>bmulia memkvidreobis gagebis cvalebadobasTan, romelic axla<br />

integrirebulia organizaciis prioritetebTan mdgradi socialuri<br />

<strong>da</strong> ekonomikuri ganviTarebis, socialuri erTobis, demokratiuli mo-<br />

qalaqeobisa <strong>da</strong> siRaribesTan brZolis TvalsazrisiT.<br />

es dokumenti, romelic naSeni memkvidreobis dokumentirebi-<br />

sas inventarizaciis gamoyenebas eZRvneba, efuZneba evropis sabWos<br />

wevri qveynebis saukeTeso Tanamedrove praqtikas <strong>da</strong> agreTve evro-<br />

pis sabWos `teqnikuri TanamSromlobisa <strong>da</strong> sakonsultacio uzrun-<br />

velyofis programis~ farglebSi miRebul gamocdilebas. mas ufro<br />

rCevisa <strong>da</strong> aRweris xasiaTi aqvs, vidre miTiTebisa, radganac aRi-<br />

arebulia, rom wevri qveynebis pasuxismgebel uwyebebSi gansxvave-<br />

buli moTxovnebi <strong>da</strong> viTareba <strong>da</strong> aseve gansxvavebuli teqnikuri<br />

SesaZleb lobebi <strong>da</strong> aRWurviloba arsebobs.<br />

es dokumenti ganzraxuli iyo rogorc saxelmZRvanelo doku-<br />

menti yvelasaTvis, vinc <strong>da</strong>kavSirebulia Cveni saerTo memkvidreo-<br />

bis gagebis, marTvis, konservaciis, <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weris saqmi-<br />

anobasTan <strong>da</strong> im qveynebisaTvis, romlebsac SesaZloa <strong>da</strong>sWirdeT<br />

teqnikuri TanamSromloba am sferoSi.<br />

1960 wli<strong>da</strong>n evropis sabWo muSaob<strong>da</strong> arqiteqturuli <strong>da</strong> arqe-<br />

ologiuri memkvidreobis <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> gaumjobesebaze, ideebis <strong>da</strong><br />

codnis gacvlis gziT <strong>da</strong> sakvanZo dokumentebisa <strong>da</strong> qmedebebis<br />

35


ganxorcielebiT.<br />

`evropis konvencia arqeologiuri memkvidreobis <strong>da</strong>cvis Tao-<br />

baze~ [31] xelmowerisaTvis mzad iyo 1969 wels. 1975 wels miRebul<br />

iqna `arqiteqturuli memkvidreobis qartia~ [32], romelic ganc-<br />

xad<strong>da</strong> amster<strong>da</strong>mis deklaraciis meSveobiT. masSi aRiarebuli iyo,<br />

rom `evropis unikaluri arqiteqtura misi yvela xalxebis saerTo<br />

memkvidreobaa~ <strong>da</strong> <strong>da</strong>cul un<strong>da</strong> iqnas yvela wevri qveynis mier erT-<br />

maneTTan TanamSromlobis gziT. qartiam <strong>da</strong>amkvidra `integrirebu-<br />

li konservaciis~ cneba, CarTo ra arqiteqturuli memkvidreobis<br />

konservacia urbanul <strong>da</strong> regionalur <strong>da</strong>gegmarebaSi, rogorc fun-<br />

<strong>da</strong>menturi komponenti <strong>da</strong> ara rogorc meoradi mniSvnelobis mqone.<br />

amster<strong>da</strong>mSi monaxazis saxiT mocemuli principebi <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebul<br />

iqna 1985 wels, rodesac xelmosawerad iqna warmodgenili granadis<br />

konvencia [33] _ evropis arqiteqturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis kon-<br />

vencia. masSi win wamoweul iqna <strong>da</strong>kanonebuli zomebi, romlebiTac<br />

xelmomwerma qveynebma un<strong>da</strong> <strong>da</strong>icvan arqiteqturuli memkvidreoba<br />

_ Zeglebi, nagebobaTa jgufebi, RirSesaniSnavi adgilebi, garkve uli<br />

minimaluri stan<strong>da</strong>rtebis <strong>da</strong> qmedebebis Sesabamisad. is moicavs<br />

reestrebis Senaxvas <strong>da</strong> teqnikur uzrunvelyofas, im obieqtebis<br />

identifikacias, romlebic un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>culi; <strong>da</strong>mxmare finansur<br />

<strong>da</strong> fiskalur zomebs restavraciisa <strong>da</strong> movla-patronobis mxar<strong>da</strong>-<br />

saWerad; sanqciebis uzrunvelyofas; konsercaviis integrirebul<br />

politikas; wvrTnas konservaciasTan <strong>da</strong>kavSirebul saqmianobebsa<br />

<strong>da</strong> xelobebSi; skolis asaki<strong>da</strong>n moyolebuli sazogadoebrivi Segne-<br />

bis amaRlebas arqiteqturuli memkvidreobis Taobaze, rogorc `<br />

kulturuli identurobis elementisa, aseve, rogorc STagonebis <strong>da</strong><br />

Semoqmedebis wyarosi axlandeli <strong>da</strong> momavali TaobebisaTvis~.<br />

evropuli konvencia `kulturis obieqtebis mimarT samarTal<strong>da</strong>r-<br />

Rvevebis Taobaze~ _ delfis konvencia [34] _ xelmosawerad <strong>da</strong>i-<br />

do 1985 wels, Tumca ver Sevi<strong>da</strong> ZalaSi arasakmarisi ratifikaciebis<br />

gamo. Caenacvla ra 1969 wlis konvencias, romelic koncentrirebul<br />

iyo arqeologiur gaTxrebze, maltis konvencia [35] asaxavs urbanuli<br />

ganviTarebis didi proeqtebis mzard gavlenas arqeologiur memkvi-<br />

36


dreobaze, ramac Seqmna sakonservacio saqmianobisaTvis sakanomdeblo<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>finansebis axali meTodebis povnis aucilebloba, gan-<br />

pirobebuli <strong>kvlevis</strong>, aRwerilobebis, informaciis gacvlis, mecnieru-<br />

li <strong>da</strong> tenikuri <strong>da</strong>xmarebis kargad <strong>da</strong>sabuTebuli moTxovnilebiT.<br />

1996 wels helsinkSi Catarebulma kulturul memkvidreoba-<br />

ze pasuxismgebeli ministrebis evropis meoTxe konferenciam xazi<br />

gausva integrirebuli konservaciis meqanizmebis Semdgom ganvi-<br />

Tarebas kulturuli memkvidreobis CarTviT mdgradi ganviTarebis<br />

procesSi, radganac aRiarebul iqna, rom kulturuli <strong>da</strong> bunebri-<br />

vi memkvidreoba, romlebic erToblivad qmnian Cvens garemos, iTx-<br />

ovs erTobliv qmedebebs maT <strong>da</strong>sacavad. konferenciam xazi gausva<br />

codnis xelmisawvdomobisa <strong>da</strong> saerTo kulturuli memkvidreobiT<br />

tkbo bis xelSewyobas; kulturuli turizmis ganviTarebis mod-<br />

elebis Seqmnis saWiroebas; <strong>da</strong>cvis sferoSi, iseve rogorc nebay-<br />

oflobiTi iniciativebis wasaqezeblad, erovnuli <strong>da</strong> adgilobri-<br />

vi pasuxismgeblobis ganxorcielebis uwyvet saWiroebas; memkvi-<br />

dreobis <strong>da</strong>cvaSi partniorul <strong>da</strong> seqtorTaSoris RonisZiebebs; <strong>da</strong><br />

kulturuli Rirebulebebis Seswavlas, dokumentirebasa <strong>da</strong> <strong>da</strong>c-<br />

vas, rogorc `kacobriobis civilizaciisa <strong>da</strong> kulturis istoriis<br />

avTenturi mowmobebisa~.<br />

principebi, romlebic gancxadebul iqna am qartiebSi, konven-<br />

ciebsa <strong>da</strong> konferenciebze, warmoadgens im masalas, romelsac <strong>da</strong>e-<br />

fuZna inventarizaciisa <strong>da</strong> dokumentirebis specialuri jgufis<br />

muSaoba, romelic mocemul dokumentSia asaxuli. is Cafiqrebul<br />

iyo sakanonmdeblo sferoSi Catarebuli Sesabamisi samuSaos Se-<br />

mavsebelad <strong>da</strong> Tanmyolad, kerZod, wignisa `sakanonmdeblo <strong>da</strong> ad-<br />

ministraciuli sistemebis ganviTarebis saxelmZRvanelo~, romel-<br />

ic gamoica evropis sabWos mier 2000 wels teqnikuri TanamSromo-<br />

bisa <strong>da</strong> konsultirebis programis farglebSi. es ganxilul un<strong>da</strong><br />

iqnas rogorc evropis sabWos wvlili, Setanili kulturuli mem-<br />

kvidreobis sferoSi im qmedebebisTvis, romlebic momavalSi un<strong>da</strong><br />

ganxorcieldes, rogorc es iqna <strong>da</strong>dgenili rezoluciaSi # 2 kul-<br />

turul memkvidreobaze pasuxismgebeli ministrebis konferenciaze<br />

37


partoracSi (slovenia), 2001 wlis aprilSi.<br />

`kulturuli memkvidreoobis inventarizaciisa <strong>da</strong> dokumentire-<br />

bis saxelmZRvanelo~ [28] eZRvneba dokumentaciis mniSvnelobas <strong>da</strong><br />

stan<strong>da</strong>rtebis saWiroebas. inventarizaciis mniSvneloba kulturu-<br />

li memkvidreobis marTvaSi didi xania aRiarebulia. isini aucile-<br />

belia moZravi obieqtebis, <strong>istoriuli</strong> nagebobebis, arqeologiuri<br />

adgilebis <strong>da</strong> kulturuli landSaftebis identifikaciis, <strong>da</strong>cvis,<br />

interpretaciis <strong>da</strong> fizikuri SenarCunebisaTvis. maT sagulisxmo<br />

adgili eniWebaT yvela mniSvnelovan saerTaSoriso konvenciaSi,<br />

romelic memkvidreobis <strong>da</strong>cvas exeba.<br />

saxelmZRvanelo principebi gvTavazobs sam saerTaSoriso stan-<br />

<strong>da</strong>rts kulturuli memkvidreobis dokumentirebisaTvis: Core Data<br />

Index (ZiriTadi monacemebis nusxa) <strong>istoriuli</strong> nagebobebisa <strong>da</strong> arqi-<br />

teqturuli memkvidreobis ZeglebisaTvis; saerTaSoriso Core Data<br />

Stan<strong>da</strong>rd (ZiriTadi monacemebis stan<strong>da</strong>rti) arqeologiuri adgilebi-<br />

sa <strong>da</strong> ZeglebisaTvis <strong>da</strong> Core Data Stan<strong>da</strong>rd kulturuli obieqtebis<br />

identifikaciisaTvis _ obieqtis ID (saidentifikacio monacemebi).<br />

es stan<strong>da</strong>rtebi gaerTian<strong>da</strong> 1998 wels gamoqveynebul publikaciaSi<br />

`kulturuli memkvidreobis dokumentireba~, (ISBN 0 89236-543-9), raTa<br />

uzrunvelyofiliyo gamzadebuli, xelmisawvdomi saxelmZRvanelo<br />

maTTvis, visac evaleba arqeologiuri, arqiteqturuli <strong>da</strong> moZravi<br />

memkvidreobis dokumentireba <strong>da</strong> marTva.<br />

kulturul memkvidreobaze pasuxismgebeli organizaciebi war-<br />

moadgenen urTierT<strong>da</strong>kavSirebuli qselis nawils, romlebsac gaaCni-<br />

aT informaciis gacvlisa <strong>da</strong> kontaqtebis <strong>da</strong>myarebis moTxovnileba<br />

kolega-profesionalebTan maT sakuTar <strong>da</strong> mominajnave sferoebSi.<br />

informaciis gacvla ar aris mxolod kulturuli memkvidreobis<br />

Seswavlisa <strong>da</strong> efeqturi marTvis winapiroba, aramed mniSvnelovania<br />

sxva, urTierT<strong>da</strong>kavSirebuli mizezebis gamoc, romlebic moicavs:<br />

•<br />

•<br />

memkvidreobis mxar<strong>da</strong>Wera <strong>da</strong> interpretacia ekonomikuri<br />

miznebiT, rogoricaa kulturuli turizmi <strong>da</strong> regionaluri<br />

ganviTareba;<br />

kulturuli <strong>da</strong> socialuri identurobis gaZliereba regio-<br />

38


•<br />

nalur, erovnul <strong>da</strong> saerTaSoriso doneze;<br />

kulturul faseulobaTa Zarcvisa <strong>da</strong> ukanono gatanasTan<br />

Sebr Zolebis unari.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom kulturuli memkvidreobis dokumentacia<br />

adgilobriv <strong>da</strong> erovnul doneze ukve SemuSavebulia, dokumentire-<br />

bis centrebis mier Sedgenili informaciis gamoyenebis moTxovnile-<br />

bam ukve saerTaSoriso masStabi miiRo, globaluri tendenciebis Se-<br />

sabamisad ekonomikur saqmianobaSi, kulturul gaTviTcnobierebasa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>naSaulSi. amJamad, sainformacio teqnologiebis mier kontaqti-<br />

sa <strong>da</strong> informaciis gacvlisaTvis SemoTavazebuli SesaZleblobebiT,<br />

kulturuli memkvidreobis sferoSi saerTaSoriso sainformacio<br />

qselis Seqmnis upiratesobebi yvelasaTvis naTelia. es gulisxmobs<br />

sxva<strong>da</strong>sxva organizaciis mier Seqmnili <strong>da</strong> marTuli aRwerilobe-<br />

bis (reestrebis) sazogado xelmisawvdomobas. magram sazogado xe-<br />

lmisawvdomoba SeiZleba miRweul iqnas mxolod im SemTxvevaSi, Tu<br />

sainformacio qselSi moqceuli monacemTa bazebi erTi<strong>da</strong>igive stan-<br />

<strong>da</strong>rtebiT aris Sedgenili. es Tavsebadoba yvelaze ukeT miiRweva<br />

rogorc minimum, `core~ (ZiriTadi) informaciis doneze, roca dokumen-<br />

taciis es sabaziso, arsebiTi kategoriebi saziaroa dokumentaciis<br />

SedgenisTvis gamiznuli mTeli rigi proeqtebisaTvis. amgvari `Core<br />

Data~ (ZiriTadi monacemebis) kategoriebis miReba <strong>da</strong> gamoyeneba aadvi-<br />

lebs eleqtronuli saSualebebiT informaciis aRnusxvas, mopovebas<br />

<strong>da</strong> gacvlas. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom `Core Data~-s koncefcia SemuSav<strong>da</strong><br />

kompiuteris gaTvaliswinebiT, igi farTod gamoiyeneba informaciis<br />

indeqsirebis, mowesrigebisa <strong>da</strong> klasifikaciisaTvis ganurCevlad im-<br />

isa, informacia qaRaldzea mocemuli, sakatalogo baraTebze Tu mo-<br />

nacemTa bazaSi. rogorc meqanizmi, igi ar warmoadgens TviTmizans,<br />

aramed Seqmnilia, raTa uzrunvelyos gza _ gasaRebi _ arqivsa an mo-<br />

nacemTa bazaSi <strong>da</strong>culi momdevno informaciisaken. amgva ri `momdev-<br />

no~ informacia gansxvavebulia im miznebisa Tu moTxovnebis Sesabam-<br />

isad, rac romelime konkretul organizacias gaaCnia.<br />

samma iniciativam gansazRvra core (ZiriTadi) informacia, rogorc<br />

aucilebeli arqiteqturuli, arqeologiuri <strong>da</strong> moZravi memkvidreo-<br />

39


is dokumentirebaSi. es kategoriebi SemuSavebul iqna samiveSi<br />

<strong>da</strong> mowonebulia potenciuri momxmareblebis mier imis safuZvelze,<br />

rom ar iTxoven organizaciebisagan iseTi informaciis Segrovebas,<br />

romelsac sxva SemTxvevaSi ar Seagrovebdnen, <strong>da</strong> ar iTxoven momx-<br />

mareblisagan miesa<strong>da</strong>gos iseT sistemas, romelic ar Seesatyviseba<br />

mis saWiroebebs. piriqiT, core <strong>da</strong>ta-s kategoriebi iZleva SeTanxmebul<br />

struqturebs im informaciis mowesrigebisTvis, romelic aucile-<br />

blad aris miCneuli kulturuli memkvidreobis marTvisaTvis. rad-<br />

gan isini SemuSav<strong>da</strong> msgavsi gzebiT, msgavsi miznebis misaRwevad, aq<br />

warmodgenili samive stan<strong>da</strong>rti SesaZlebelia calkec iqnas gamoy-<br />

enebuli, an, Tuki organizaciis saWiroebebi moiTxovs amas, urTierT-<br />

kavSirSi, raTa SesaZlebeli gaxdes arqeologiis, arqiteqturisa <strong>da</strong><br />

moZravi obieqtebis erTiani aRwerilobis Seqmna. am SesaZleblobis<br />

SemoTavazebiT isini qmnian niSansvets rogorc uZravi, aseve moZra-<br />

vi kulturuli memkvidreobis dokumentirebaSi.<br />

aRniSnul saxelmZRvaneloSi ZiriTadi Tavebis mokle Sinaarsi<br />

mdgomareobs SemdegSi:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

naSeni memkvidreobis Seswavla <strong>da</strong> dokumentacia arsebiTia<br />

Cvens mier Cveni geografiuli viTarebis Sefasebisa <strong>da</strong> Cve-<br />

ni <strong>istoriuli</strong> ganviTarebis gagebisTvis. Cven vadgenT memkvi-<br />

dreobis aRwerilobebs imisaTvis, rom gavigoT <strong>da</strong> movuaroT<br />

Cvens memkvidreobas (Tavi 1).<br />

bolo wlebSi `memkvidreobis~ gansazRvreba gafarTov<strong>da</strong> <strong>da</strong> ga-<br />

Rrmav<strong>da</strong> uprecendento materialuri <strong>da</strong> ekonomikuri cvlele-<br />

bebis paralelurad. aRwerilobebis Sedgena arsebiT wvlils<br />

Seitans cvlilebebis periodebSi Cveni saerTo memkvidreobis<br />

Semadgeneli nawilebis <strong>da</strong>dgenaSi <strong>da</strong> sazogadoebrivi mxar-<br />

<strong>da</strong>Weris SeqmnaSi misi gagebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvisaTvis (Tavi 2).<br />

inventarizacia mowodebulia <strong>da</strong>cvis, restavraciis, konser-<br />

vaciis, <strong>da</strong>gegmvisa <strong>da</strong> ganaTlebis miznebisaTvis. am farTo ka-<br />

tegoriebis farglebSi sxva<strong>da</strong>sxva amocanebisTvis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

inventarizacia aris saWiro. isini SesaZloa iyos detaluri,<br />

an mimoxilviTi, SerCeviTi an gamowvlilviTi, topografiuli<br />

40


•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

an Tematuri (Tavi 3).<br />

identifikacia <strong>da</strong> inventarizacia aris naSeni memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> marTvis safuZveli. sazogadoebrivi mxar<strong>da</strong>Wera<br />

ga<strong>da</strong>mwyvetia am procesis warmatebisaTvis (Tavi 4).<br />

ansamblurobis gageba _ nagebobaTa jgufebisa <strong>da</strong> Ria sivrcee-<br />

bis, romlebsac <strong>da</strong>matebiTi urTierTkavSiri aqvs _ ga<strong>da</strong>mwyvetia<br />

memkvidreobis Tanamedrove menejmentSi. SemoTavazebulia mar-<br />

tivi <strong>da</strong>ta index-is gamoyeneba ansamblebis dokumentirebisaTvis<br />

(Tavi 5).<br />

saerTaSoriso doneze aRiarebuli stan<strong>da</strong>rtebis gamoyeneba<br />

informaciis Segrovebisa <strong>da</strong> mowesrigebisaTvis mimdinareobs<br />

im instituciebis gaumjobesebis strategiis paralelurad,<br />

romlebic pasuxismgebelia maT <strong>da</strong>nergvaze (Tavi 6).<br />

inventarizacia arasdros mTavrdeba: saWiro aris SemuSavdes<br />

strategiebi, romlebic uzrunvelyofs maTi movlis, ganaxle-<br />

bisa <strong>da</strong> gamoyenebis siadviles <strong>da</strong> mudmivobas (Tavi 7).<br />

informaciis xelmisawvdomoba <strong>da</strong> floba Tanmxlebi uflebe-<br />

biTa <strong>da</strong> movaleobebiT, sasicocxlo mniSvnelobis sakiTxebia<br />

inventarizaciis Sedgenasa <strong>da</strong> marTvaSi (Tavi 8).<br />

SeTanxmebuli stan<strong>da</strong>rtebi aris naSeni memkvidreobis Taoba-<br />

ze informaciis katalogizirebisa <strong>da</strong> mowesrigebis, iseve ro-<br />

gorc asocirebuli monacemTa bazebis Seqmnis, ZiriTadi mo-<br />

Txovna (Tavi 9).<br />

procesis warmatebisaTvis arsebiTia praqtikosTa wvrTna na-<br />

Seni memkvidreobis identifikaciasa <strong>da</strong> aRnusxvaSi (Tavi 10).<br />

mocemuli publikacia ganmartavs calkeuli stan<strong>da</strong>rtebis<br />

geneziss <strong>da</strong> warmoadgens maTi gamoyenebis magaliTebs _ 11-13<br />

TavebSi (<strong>da</strong>narTi 1, 2). magaliTebi asaxavs am stan<strong>da</strong>rtebis<br />

Tavse badobas <strong>da</strong> aCvenebs dokumentirebis centrebSi maTi<br />

<strong>da</strong>kavSirebis SesaZleblobebs [28].<br />

samamulo <strong>da</strong> sazRvargareTis literaturuli wyaroebis mimoxil-<br />

vis Sedegad SeiZleba iTqvas, rom normatiuli <strong>da</strong> sainstruqcio do-<br />

kumentacia uZravi Zeglebis <strong>da</strong>cvis sferoSi dRemde gansakuTrebiT<br />

41


did yuradRebas uTmob<strong>da</strong> calkeuli obieqtis fiqsaciis, aRricxvis<br />

<strong>da</strong> sareabilitacio samuSaoebis Catarebis sakiTxebs. bevrad naklebi<br />

normatiuli <strong>da</strong> sarekomen<strong>da</strong>cio dokumenti iyo <strong>da</strong>muSavebuli bolo<br />

dromde qalaqTmSeneblobiTi obieqtebisaTvis. ar iyo saTanadod ax-<br />

snili `<strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong>saxlebis~, an `<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong>~ defi-<br />

nicia, ar iyo <strong>da</strong>muSavebuli am kategoriis obieqtebisaTvis Seswavlis,<br />

aRricxvis, sazRvrebis <strong>da</strong>dgenis meTodebi <strong>da</strong> stan<strong>da</strong>rtebi.<br />

amasTan erTad, un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom Tanamedrove saerTaSori-<br />

so Tu evropis calkeuli qveynebis sarekomen<strong>da</strong>cio dokumenteb-<br />

ze <strong>da</strong> gamocdilebaze <strong>da</strong>yrdnobiT SeiZleba iTqvas, rom urbanu-<br />

li tipis obieqtebTan <strong>da</strong>kavSirebiT samuSaoTa sawyisi etapi aris<br />

obieqtis <strong>da</strong>farviTi inventarizacia, romelic moicavs iseT saval-<br />

debulo meTodologiur stadiebs, rogoricaa <strong>istoriuli</strong> ganaSe-<br />

nianebis savele Seswavla <strong>da</strong> fiqsacia, calkeuli obieqtebis iden-<br />

tifikacia kameruli <strong>da</strong> saarqivo <strong>kvlevis</strong> safuZvelze, obieqtis yve-<br />

la elementis aRricxva SeTanxmebuli stan<strong>da</strong>rtebis safuZvelze.<br />

xolo Semdgomi etapi aris erTiani istoriul-kulturuli sayrde-<br />

ni gegmis Seqmna. orive etapze saaRricxvo teqnologiis safuZvels<br />

un<strong>da</strong> warmoadgendes Tanamedrove eleqtronuli saSualebebi _ gis<br />

teqnologiebi Sesabamisi programuli uzrunvelyofiT. istoriul-<br />

kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis ZiriTadi debulebebi asaxu-<br />

lia 2007 w-s miRebul saqarTvelos axal kanonSi `kulturuli mem-<br />

kvidreobis Sesaxeb~ [36], romelic <strong>da</strong>muSavebulia avtoris uSualo<br />

monawileobiT.<br />

samuSaoTa <strong>da</strong>rgTaSorisi xasiaTi <strong>da</strong> rTuli samecniero_meTodo-<br />

logiuri aparati ganapirobebs specialistTa momzadebis sakiT xis<br />

gamoyofas calke nawilad. es momzadeba, wvrTna <strong>da</strong> instruqtire-<br />

ba xorcieldeba urbanuli obieqtis Seswavlis <strong>da</strong> reabilitaciis<br />

yvela etapze: fiqsacia, inventarizacia, sareabilitacio proeqtebis<br />

Sedgena, maTi realizacia <strong>da</strong> Semdgomi administrireba.<br />

42


Tavi 2.<br />

Sedegebis gansja<br />

2.1. q. Tbilisis sacdeli proeqtis Sedgenis gamocdileba<br />

_ zemo <strong>da</strong> qvemo kalas ubnebis Seswavlis Sedegebi<br />

Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawili, rogorc urbanuli memkvidreobis<br />

metad saintereso <strong>da</strong> TviTmyofadi nimuSi, rTul <strong>da</strong> mravalplanian<br />

mxatvrul <strong>da</strong> kulturul-istoriul fenomens warmoadgens. masSi<br />

Serwymulia rogorc Suasaukunovani birTvi Tavisi araregular-<br />

uli <strong>da</strong>gegmarebiT, viwro quCebis qseliT, sxva<strong>da</strong>sxva saukuneebisa<br />

<strong>da</strong> religiebis sakulto nagebobebiT <strong>da</strong> sacxovrebeli saxlebiT,<br />

aseve XIX-XX saukuneebis mijnaze Camoyalibebuli ubnebi, romlebic<br />

gamo irCevian regularuli <strong>da</strong>gegmarebiT, sxva<strong>da</strong>sxva arqi teqturuli<br />

stilis Taviseburi interpretaciiT.<br />

istoriulad arsebulma politikurma ga<strong>da</strong>trialebebma, buneb-<br />

rivma katastrofebma, ekonomikurma Cavardnebma didi gavlena iqonia<br />

Zvel qalaqze. Sesabamisad, misi amJamindeli mdgomareoba ganpirobe-<br />

bulia rTuli urTierTga<strong>da</strong>jaWvuli problemebis erTobliobiT.<br />

ZiriTadi problemaa XX s-is II naxevarSi qalaqis istoriul nawil-<br />

Si mdgomareobis mkveTri gauareseba, rac gamoixateba urbanuli<br />

qso vilis <strong>da</strong> misi garemos cvlilebaSi.<br />

am procesis ganmsazRvreli umTavresi faqtoria nagebobebis<br />

didi raodenobis ngreva, rac Tavis mxriv sxva<strong>da</strong>sxva mizeziTaa<br />

gamowveuli, maT Soris:<br />

1.<br />

2.<br />

3.<br />

4.<br />

Senobebis xan<strong>da</strong>zmuloba;<br />

miwisqveSa wylebis arseboba, didwilad gamowveuli sainJinro<br />

komunikaciebis gaumarTaobiT, rac gansakuT rebiT agresiul<br />

zemoqmedebas axdens Zveli Senobebis saZir kvlebze;<br />

Senobebis regularuli movla-patronobis uqonloba;<br />

qalaqis Zvel ubnebSi mosaxleobis didi simWidrove, Sesa-<br />

bamisad, ara<strong>da</strong>makmayofilebeli sacxovrebeli pirobebi;<br />

43


5.<br />

Tanamedrove mSeneblobebis agresiuli Careva istoriu-<br />

lad Camoyalibebul ganaSenianebaSi.<br />

aRsaniSnavia, rom 1991-1992 ww-Si qalaqis istoriul centrSi sao-<br />

mari moqmedebebis Sedegad <strong>da</strong>ingra <strong>da</strong> <strong>da</strong>zian<strong>da</strong> mravali Senoba.<br />

Zveli Tbilisis mniSvnelobam <strong>da</strong> misma mdgomareobam ganapiro-<br />

ba 1997-2000 ww-Si `saqarTvelos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis<br />

fondis~ muSaobaSi e.w. Tbilisis sacdeli proeqtis erT-erT pri-<br />

oritetul mimarTulebad Camoyalibeba.<br />

proeqtis momzadeba <strong>da</strong>iwyo jer kidev 1997 wels saqarTvelos<br />

mTavrobisa <strong>da</strong> msoflio bankis erToblivi programis `kulturu-<br />

li memkvidreobis iniciativis~ farglebSi, romelic muSaob<strong>da</strong> IDF<br />

grantiT. programas imTaviTve teqnikur <strong>da</strong>xmarebas uwev<strong>da</strong> evro-<br />

sab Wo `teqnikuri TanamSromlobisa <strong>da</strong> sakonsultacio uzrunvely-<br />

ofis programis~ farglebSi.<br />

Tbilisis sacdeli proeqtis mizani iyo Zveli Tbilisis erT-<br />

erTi ubnis _ kalas magaliTze, istoriulad Camoyalibebuli<br />

qalaquri <strong>ganaSenianebis</strong> reabilitaciis strategiis <strong>da</strong>gegmvasa <strong>da</strong><br />

konkretuli praqtikuli samuSaoebis ganxorcielebaSi axali, kom-<br />

pleqsuri midgomisa <strong>da</strong> meTodebis SemuSaveba, gamoc<strong>da</strong> <strong>da</strong> <strong>da</strong>nerg-<br />

va. Tavi<strong>da</strong>nve proeqtis umTavres amocanad <strong>da</strong>isaxa sainventaro sam-<br />

uSaoebis Catareba Tbilisis istoriul centrSi, kerZod, kalaSi.<br />

kala uSualod emijneba Tbilisis amJamindel centrs <strong>da</strong> Sedge-<br />

ba ori nawilisagan, zemo <strong>da</strong> qvemo ubnebisagan. Tbilisis sacdeli<br />

proeqtiT gaTvaliswinebuli samuSaoebi <strong>da</strong>iwyo zemo kalaSi. sam-<br />

uSaos axorcieleb<strong>da</strong> e.w. `Tbilisis jgufi~ (arqiteqtorebi: m.<br />

buxaiZe, l. <strong>TumaniSvili</strong>, m. mania, g. gogolaSvili; geoinformaciuli<br />

sistemebis specialisti g. gociriZe).<br />

muSaoba warmoeb<strong>da</strong> Semdegi meTodologiiT:<br />

evrosabWos mier SemoTavazebul iqna mokle saaRricxvo bara-<br />

Tis forma Core Data Index (<strong>da</strong>narTi 1, 2), romelic Seicavs minimalur,<br />

aucilebel informacias masalis indeqsaciis, sistematizirebisa<br />

<strong>da</strong> klasifikaciisaTvis.<br />

baraTis es SemoTavazebuli forma ga<strong>da</strong>muSavebul iqna saqarT-<br />

44


veloSi ZeglTa pasportizaciis gamocdilebis gaTvaliswinebiT.<br />

saqarTveloSi wlebis manZilze ZeglTa pasportizaciis dros gamo-<br />

iyenebo<strong>da</strong> 2 ZiriTadi forma:<br />

•<br />

•<br />

mokle saaRricxvo baraTi (Senoba-nagebobaze);<br />

vrceli pasporti (Senoba-nagebobaze).<br />

saaRricxvo baraTi ZiriTa<strong>da</strong>d moicav<strong>da</strong> Semdeg sakiTxebs: Zeg-<br />

lis <strong>da</strong>saxeleba, misamarTi, saxeoba, tipi, TariRi, gamoyenebis xasiaTi,<br />

kategoria. TiToeuli maTgani, sagangebo formatis mixedviT, ivse-<br />

bo<strong>da</strong> qaRaldze.<br />

pasportizacia mimdinareob<strong>da</strong> winaswar SemuSavebuli geg-<br />

mis Sesabamisad, raionebis mixedviT <strong>da</strong> ZiriTa<strong>da</strong>d moicav<strong>da</strong> mxo-<br />

lod Zeglebs anu Senoba-nagebobebs, romlebsac <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong><br />

arqiteqturul-mxatvruli RirebulebiT Zeglis statusi hqon<strong>da</strong>T<br />

miniWebuli.<br />

Tbilisis sacdeli proeqtis farglebSi SemuSavebul iqna<br />

saaRricxvo baraTis axali varianti, romelic adgilobirivi speci-<br />

fiki<strong>da</strong>n gamomdinare warmoadgens Core Data index-is ga<strong>da</strong>muSavebul<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>zustebul variants. axali saaRricxvo baraTi gansxvavdeba<br />

formatiT, masSi informacia ganSreulia sxva<strong>da</strong>sxva punqtebsa <strong>da</strong><br />

qvepunqtebSi.<br />

gansxvavebiT Zveli saaRricxvo baraTisagan, axali saaRricxvo<br />

baraTi esa<strong>da</strong>geba monacemTa kompiuteruli bazis moTxovnebs <strong>da</strong><br />

Seicavs ufro vrcel informacias. gar<strong>da</strong> amisa, axali saaRricxvo<br />

baraTis gamoyenebam gaaadvila drois mxriv vrcel arealebSi in-<br />

ventarizaciis Catarebis procesi.<br />

q. Tbilisis erT-erTi uZvelesi ubnis _ zemo kalas magaliTze<br />

pirvelad ganxorciel<strong>da</strong> qalaqis <strong>istoriuli</strong> nawilis did mona-<br />

kveT ze arsebul yvela Senoba-nagebobaze informaciis mogroveba<br />

<strong>da</strong> erTiani sainformacio bazis Seqmna Tanamedrove teqnologiebis<br />

gamoyenebiT. es samuSao Sesrul<strong>da</strong> 1997-1998 ww-Si msoflio banki-<br />

sa <strong>da</strong> saqarTvelos mTavrobis erToblivi programis `kulturuli<br />

memkvidreobis iniciativis~ `Tbilisis sacdeli proeqtis~ farg-<br />

lebSi. programas teqnikur <strong>da</strong>xmarebas uwev<strong>da</strong> evrosabWo.<br />

45


zemo kala qvemo kalasTan erTad Zveli Tbilisis ZiriTad sa-<br />

mosaxlo ubans warmoadgen<strong>da</strong>. zemo kala SemosazRvruli iyo ka-<br />

las Suaze gamyofi dRevandeli leseliZis quCiT, puSkinis <strong>da</strong> ba-<br />

raTaSvilis quCebis xaziT <strong>da</strong> sanapiros zoliT. igi dResac inar-<br />

Cunebs am farglebs leseliZis quCasa <strong>da</strong> sanapiros Soris.<br />

zemo kalaze Seqmnil naSroms safuZvlad <strong>da</strong>edo `kulturu-<br />

li memkvidreobis iniciativis~ sxva eqspert-arqiteqtorebTan er-<br />

Tad, avtoris monawileobiT zemo kalaSi Catarebuli sainventa-<br />

rizacio samuSaoebi. saaRricxvo baraTebis sqema, romlis mixedvi-<br />

Tac aRinusxa zemo kalas qalaqgegmarebiT struqturaSi Semavali<br />

yvela Senoba-nageboba ganurCevlad maTi arqiteqturul-mxatvruli<br />

Rirebulebisa, eyrdnoba, erTis mxriv, saqarTveloSi wlebis ganmav-<br />

lobaSi SemuSavebul moqmed Zeglis pasportis formas, <strong>da</strong>, meores<br />

mxriv, evropis sabWos mier SemoTavazebul, evropis qveynebSi far-<br />

Tod gamoyenebul Cora Data Index-is nimuSs.<br />

samuSaos mizani iyo mokle drois ganmavlobaSi swrafad aR-<br />

nusxuliyo zemo kalaSi Semavali yvela Senoba-nageboba. muSaobis<br />

Sedegad gakeT<strong>da</strong> 366 saaRricxvo baraTi, Catar<strong>da</strong> nagebobe bis fo-<br />

tofiqsacia. Segrov<strong>da</strong> maqsimaluri informacia zemo kalas ara mxo-<br />

lod ZegladmiCneuli Senobebis Sesaxeb. velze mopovebuli masala<br />

ganTavs<strong>da</strong> monacemTa bazaSi, romlis safuZvelze geoinformaciuli<br />

sistemebis gamoyenebiT Sedga Tematuri rukebi. <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> sia maR-<br />

ali arqiteqturul-mxatvruli Rirebulebis Senobebisa, romlebic<br />

ar iyo Setanili saxelmwifos mier <strong>da</strong>culi istoriisa <strong>da</strong> kul-<br />

turis ZeglTa nusxaSi.<br />

Tematur rukebs safuZvlad <strong>da</strong>edo UTM kartografiul proeqcia-<br />

Si <strong>da</strong> WGS-84 wlis koordinatTa sistemaSi moyvanili cifruli, 15<br />

sm-is sizustis sabaziso ruka, romelic 1996 wlis Sav-TeTri aeroga-<br />

<strong>da</strong>Rebis masalis <strong>da</strong>muSavebis Sedegad Sedga. aRniSnul safuZvels<br />

geoinformaciul garemoSi <strong>da</strong>edo obieqtze orientirebuli grafi-<br />

kuli <strong>da</strong> alfanumeruli monacemTa fena, romlis manipulirebiTac<br />

Sedga Tematuri Sinaarsis rukebi, kerZod: obieqtTa tipebi; <strong>da</strong>Tari-<br />

Reba saukuneebis mixedviT; mxatvruli Rirebuleba; fizikuri mdgo-<br />

46


mareoba; kedlis masala; Senobebis sarTulianoba; Senobebis funqci-<br />

uri tipebi; gzebis funqciebi; gzebis safari; mflobelobis tipi;<br />

SenobaTa funqciebi; ezos tipebi; aivnebis masala; fasadebis mopir-<br />

keTeba; sar<strong>da</strong>febi; Senobebi mxatvruli Rirebulebis mqone aivnebiT;<br />

Senobebi mxatvruli Rirebulebis mqone SuSabandebiT; <strong>da</strong>mxmare nage-<br />

bobebis funqciebi; Senobebi mansardiT <strong>da</strong> sxva.<br />

<strong>kvlevis</strong> Sedegad gamoikveTa realuri suraTi, am ubnis dRevan-<br />

deli viTareba: erTis mxriv, saxlebis didi umravlesobis ukidure-<br />

sad cudi mdgomareoba, rac mraval sxva faqtorTan erTad, miwisqve-<br />

Sa wylebis cnobil problemas ukavSirdeba <strong>da</strong> calkeuli nagebo-<br />

bis ngrevas ganapirobebs, <strong>da</strong>, meores mxriv, zemo kalas Zvel qsovil-<br />

Si uxeSi Carevis SemTxvevebi, rac, Tavis mxriv, urbanuli qsovilis<br />

swraf erozias <strong>da</strong> ngrevas iwvevs.<br />

istoriul zemo kalaSi mimdinare ngrevis Tu, axlis Senebis<br />

procesi katastrofuli siswrafiT mimdinareobs <strong>da</strong>, amdenad, kalas<br />

mdgomareobis <strong>da</strong>fiqsireba udides mniSvnelobas iZens.<br />

zemo kalaSi Catarebuli samuSaoebis Sedegad, ZeglTa arsebul<br />

siebze <strong>da</strong>yrdnobiT, Semdegi suraTi iqna miRebuli:<br />

adgilobrivi mniSvnelobis Zeglebi _ 60 (16,5%);<br />

respublikuri mniSvnelobis Zeglebi _ 20 (5,5%).<br />

zemo kalas <strong>ganaSenianebis</strong> inventarizaciis procesSi gamoikveTa,<br />

rom, rig Senobebs Zeglis statusi ar gaaC niaT, magram isini, TavianTi<br />

mxatvrul-arqiteqturuli <strong>da</strong> qalaqgegmarebiTi RirebulebiT iseve<br />

mniSvnelovania, rogorc ukve Zeglad aRnusxuli Senobebi. amasTa-<br />

nave, es Senobebi, iseve rogorc Zeglebi imsaxureben yuradRebas,<br />

radgan, isini zemo kalas ganuyofel nawils Seadgenen <strong>da</strong> udidesi<br />

wvli li SeaqvT misi gegmarebiT-sivrciTi struqturis SeqmnaSi.<br />

zemo kalaSi Senoba-nagebobebis inventarizaciis Sedegad miRe-<br />

bul iqna Semdegi monacemebi:<br />

maRali mxatvrul-arqiteqturuli Rirebulebis<br />

Senobebi<br />

saSualo mxatvrul-arqiteqturuli Rirebulebis<br />

Senobebi<br />

_ 98 (26,9%)<br />

_ 160 (44,0%)<br />

47


<strong>da</strong>bali mxatvrul-arqiteqturuli Rirebulebis<br />

Senobebi<br />

Zalian <strong>da</strong>bali mxatvrul-arqiteqturuli<br />

Rirebulebis Senobebi<br />

_ 96 (26,4%)<br />

_ 24 (2,7%)<br />

miRebuli monacemebis analizis safuZvelze eqspertTa jgufma<br />

Seadgina Zeglis niSnis mqone obieqtTa nusxa, romelic wardgenil<br />

iqna ZeglTa <strong>da</strong>cvis sammarTveloSi gansaxilvelad maTi ZeglTa<br />

siaSi Setanis mizniT.<br />

Catarebuli samuSaos Sedegebi Sejamebul iqna albomSi `zemo<br />

kala~ (ilustracia 1,2), romelic am ubnis urbanuli Rirebulebisa<br />

<strong>da</strong> SenobaTa mdgomareobis amomwurav suraTs iZleva [37].<br />

zemo kalaSi Catarebulma samuSaoebma (1997 w. aprili _ 1998 w.<br />

seqtemberi) kidev erTxel warmoaCina inventarizaciis mniSvneloba;<br />

es ara marto arsebuli mdgomareobis warmosadgenad aucilebeli<br />

monacemebis Segrovebaa, aramed, rac ufro mniSvnelovania, Segrovebu-<br />

li monacemebis safuZvelze arsebuli mdgomareobis gaanalizebis<br />

saSualebaa. ama Tu im ubnis detaluri Seswavla, qmnis safuZvels<br />

misi momavali ganviTarebis strategiis, filosofiisa <strong>da</strong> zogadi<br />

principebis SemuSavebisaTvis.<br />

amiT <strong>da</strong>srul<strong>da</strong> `Tbilisis jgufi~-s muSaobis I etapi.<br />

TanamSromloba evrosabWosTan gagrZel<strong>da</strong> 1998-1999 ww-Si. am<br />

droisaTvis `kulturuli memkvidreobis iniciativa~ gar<strong>da</strong>iqmna<br />

`saqarTvelos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fon<strong>da</strong>d~. am peri-<br />

odSi mimdinareob<strong>da</strong> muSaoba Tbilisis sacdeli proeqtis Semdgo-<br />

mi ganviTarebis ZiriTadi mimarTulebebis gansazRvraze.<br />

1999 w-is seqtembri<strong>da</strong>n evrosabWos <strong>da</strong> saqarTvelos mTavrobis<br />

erToblivi Zalisxmevis Sedegad evrosabWos grantiT <strong>da</strong> teqnikuri<br />

<strong>da</strong>xmarebiT e.w. Tbilisis jgufma gaagrZela muSaoba Zveli Tbili-<br />

sis problematikaze.<br />

evrosabWosa <strong>da</strong> saqarTvelos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis<br />

fonds Soris <strong>da</strong>debuli xelSekrulebis farglebSi, SeTanxmebuli<br />

samoqmedo gegmis Tanaxmad, jgufis winaSe Semdegi amocanebi <strong>da</strong>isva:<br />

48


•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

zemo kalaSi 1997-1998 w-Si Catarebuli samuSaoebis analizi;<br />

sainventarizacio samuSaoebis gagrZeleba <strong>istoriuli</strong> qala-<br />

qis kidev erT mniSvnelovan monakveTze: qvemo kalas ubanze;<br />

sazogadoebis informireba jgufis muSaobisa <strong>da</strong> miRweuli<br />

Sedegebis Sesaxeb;<br />

adgilobrivi organizaciebisa <strong>da</strong> specialistebis CarTva pro-<br />

cesSi maTTan mWidro TanamSromlobis gziT;<br />

jgufis muSaobis meTodologiis <strong>da</strong>nergva saqarTvelos sxva<br />

qalaqebSi msgavsi saqmianobis warmoebisaTvis.<br />

1999 w-is seqtember-oqtomberSi SemuSavebul iqna dokumenti<br />

saxelwodebiT `zemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaci-<br />

isaTvis~ (Sedgenilia arqiteqtorebis: l. <strong>TumaniSvili</strong>, g. gogolaS-<br />

vili, gis specialistis g. gociriZis mier), romelic Sedgeba am ub-<br />

nis konservaciis gegmisa <strong>da</strong> zogadi rekomen<strong>da</strong>ciebisgan samomavlo<br />

qmedebebisaTvis [38]. Semdgom periodSi mox<strong>da</strong> am dokumentis ward-<br />

gena rogorc kulturuli memkvidreobis sferosTan <strong>da</strong>kavSirebul<br />

sxva<strong>da</strong>sxva organizaciebSi, aseve municipalur organizaciebsa <strong>da</strong><br />

qalaqis mmarTvel organoebSi. am procesis logikuri Sedegi iyo<br />

2000 wlis maisSi zemo kalas dokumentis miReba Tbilisis mTavar<br />

arqiteqtorTan arsebul sabWoze saxelmZRvanelo dokumentad mu-<br />

nicipaluri samsaxurebisaTvis Zveli qalaqis am ubanSi mimdinare<br />

procesebis <strong>da</strong>regulirebisa <strong>da</strong> sworad warmarTvis mizniT. doku-<br />

mentis `zemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaciisaTvis~<br />

(ilustracia 3,4) mniSvnelovanebas xazs usvams is faqti, rom am do-<br />

kumentSi identificirebuli sacdeli arealebi<strong>da</strong>n iqna SerCeuli<br />

3 konkretuli areali (sionis, Sardenis <strong>da</strong> erekle II quCebi) sare-<br />

abilitacio samuSaoebisTvis, romelic <strong>da</strong>finans<strong>da</strong> msoflio bankis<br />

mier.<br />

1999 wlis seqtembri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iwyo sainventarizacio samuSaoebi<br />

qvemo kalaSi.<br />

qvemo kala Suasaukuneebis Tbilisis yvelaze did teritorias<br />

moicavs. misi sazRvrebi uxsovari droi<strong>da</strong>n ucvlelia. igi Semofar-<br />

glulia aRmosavleTiT <strong>da</strong> samxreTiT leseliZis quCiT, <strong>da</strong>savle-<br />

49


TiT Salva <strong>da</strong>dianis quCis xaziT, CrdiloeTiT nariyalas cixiT <strong>da</strong><br />

sololakis qedis nawiliT.<br />

zemo kalaSi muSaobis Sedegad miRebulma gamocdilebam Tbili-<br />

sis jgufs <strong>da</strong>anaxa muSaobis meTodologiis Semdgomi <strong>da</strong>xvewis<br />

aucilebloba. amis gamo, geoinformaciuli sistemis monacemTa ba-<br />

zisaTvis, velze Segrovebuli masalis ukeT sistematizaciisa <strong>da</strong><br />

metad ganSrevis mizniT, qvemo kalas proeqtis mosamzadebel etapze<br />

SemuSavebul iqna gis savele anketa: unificirebuli kodirebis<br />

sistema nagebobaze, samSeneblo obieqtze, cariel adgilze <strong>da</strong> a.S.<br />

anketaSi ganSreulia nagebobis TiToeuli parametri <strong>da</strong> Ti-<br />

Toeuli parametris SesaZlo varianti: adgilmdebareoba, <strong>da</strong>TariRe-<br />

ba, sarTulebis raodenoba, nagebobis tipi, <strong>da</strong>cvis kategoria <strong>da</strong> tipi,<br />

sakuTreba, ojaxebis raodenoba, samSeneblo masala, ga<strong>da</strong>xurvis tipi<br />

<strong>da</strong> saxuravis masala, fasadis mopirkeTeba, komunaluri pirobebi,<br />

arqiteqturuli elementebis (mag. aivani) tipi <strong>da</strong> maTi mniSvnelo-<br />

ba; nagebobis zogadi <strong>da</strong> konkretuli funqciebi; arqiteqturul-<br />

mxatvruli Rirebuleba, nagebobis RirsSesaniSnaoba, intervenciis<br />

xarisxi (Carevis meTodi).<br />

minaSenebTan <strong>da</strong>kavSirebiT Segrov<strong>da</strong> Semdegi monacemebi: sarTu-<br />

lianoba, masala, saxuravis masala, funqcia, <strong>da</strong>TariReba.<br />

mSenebare obieqtebTan <strong>da</strong>kavSirebiT ki Segrov<strong>da</strong> monacemebi<br />

masalaze, mSeneblobis stadiaze, sarTulianobaze, mflobelobaze,<br />

momaval funqciaze <strong>da</strong> a.S.<br />

am anketis gamoyenebiT Segrovebul iqna monacemebi 519 nageboba-<br />

ze <strong>da</strong> 475 sxva obieqtze (minaSenebi, mSenebare obieqtebi, e.w. cari-<br />

eli adgilebi).<br />

es monacemebi kompiuterizirebul iqna monacemTa bazis saxiT,<br />

romelic safuZvlad <strong>da</strong>edo Tematur rukebs. monacemTa bazis Seq m na<br />

mniSvnelovania imiT, rom baza aris ganaxlebadi <strong>da</strong> garkveuli drois<br />

Semdeg SesaZleblobas iZleva axali monacemebis SeyvaniT, <strong>da</strong>fiqsird-<br />

es ara marto cvlilebebi, aramed moxdes ganviTarebis analizic.<br />

umTavresi ganmasxvavebeli zemo <strong>da</strong> qvemo kalas Tematur rukebs<br />

Soris aris is, rom qvemo kalas SemTxvevaSi <strong>da</strong>matebul iqna anali-<br />

50


tikuri xasiaTis informacia _ ubnis mniSvnelovanebis, urbanuli<br />

Rirebulebis xarisxis Sesaxeb, SemoTavazebul iqna konservaciis<br />

meTodebi, romelic SeiZleba miuyeno TiToeul nagebobas <strong>da</strong> Sesa-<br />

bamisad ubans.<br />

qvemo kalaze Sedga Semdegi Sinaarsis Tematuri rukebi:<br />

quCebis tipebi, nagebobaTa tipebi, <strong>da</strong>TariReba, <strong>da</strong>cvis statusi,<br />

nagebobaTa fizikuri mdgomareoba, sarTulianoba, kedlis masala,<br />

ga<strong>da</strong>xurvis tipebi, fasadebis mopirkeTeba <strong>da</strong> arqiteqturul mxatv-<br />

ruli Rirebuleba, funqciebi (zogadi <strong>da</strong> konkretuli), mflobeloba,<br />

sar<strong>da</strong>febis funqcia, fizikuri mdgomareoba, arqiteqturul_mxatv-<br />

ruli Rirebuleba; xis, liTonis, qvis aivnebi <strong>da</strong> SuSabandebi; aivne-<br />

bis mxatvruli Rirebuleba, ezoebis tipebi, mxatvruli Rirebuleb-<br />

is WiSkrebi <strong>da</strong> galavnebi, gviandeli minaSenebis funqcia, ojax-<br />

ebis raodenoba, komunaluri pirobebi, nagebobaTa arqiteqturul<br />

mxatvruli Rirebuleba <strong>da</strong> mniSvneloba, Carevis rekomendirebuli<br />

done, ganviTarebis potenciuri monakveTebi, pirvel rigSi ga<strong>da</strong>sar-<br />

Ceni nagebobebi (il. 5-8).<br />

`Tbilisis jgufi~-s mier qvemo kalaSi Catarebuli mTeli sam-<br />

uSao Sejamebul iqna dokumentSi `qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ub-<br />

nis SenarCunebisaTvis~, romelic msgavsad zemo kalas CarCo doku-<br />

mentisa, warmoadgens am ubnis yovelmxriv analizs <strong>da</strong> zogad midg-<br />

omas mis SesanarCuneblad aucilebeli RonisZiebebis gansazRvri-<br />

saTvis [39].<br />

1997-2000 ww-Si zemo <strong>da</strong> qvemo kalaSi Catarebulma samuSaom<br />

SesaZ lebeli gaxa<strong>da</strong> mTlianobaSi, sainformacio bazis saxiT, war-<br />

modgeniliyo <strong>istoriuli</strong> qalaqis erT-erTi umniSvnelovanesi ubnis<br />

_ kalas Rirebulebis sruli suraTi <strong>da</strong>, amasTanave, warmoCeniliyo<br />

am ubnis Semadgeneli ori nawilis Taviseburebebi <strong>da</strong> saerTo prob-<br />

lemebi. ori ubnis Seswavlis Sedegebi Sejamebul iqna albomSi<br />

`Tbilisis sacdeli proeqti~ (il. 9-11), [40].<br />

51


2.2. saqarTvelos qalaqebis: baTumis, qobuleTis, foTis <strong>da</strong><br />

goris <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavlis Sedegebi<br />

q. baTumis, q. foTis, q. goris, q. qobuleTis istoriul-kul-<br />

turuli memkvidreobis Seswavla mox<strong>da</strong> am qalaqebze qalaqTmSeneb-<br />

lobiTi dokumentaciis SemuSavebis farglebSi (dokumentacia <strong>da</strong>-<br />

muSavebulia gis <strong>da</strong> dz sakonsultacio centris `geografikis~ spe-<br />

cialistTa jgufis mier 2004 wels saqarTvelos ekonomikuri gan-<br />

viTarebis saministros <strong>da</strong>kveTiT).<br />

q. baTumis <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavla<br />

q. baTumis qalaqTmSeneblobiT dokumentaciaSi kulturuli mem-<br />

kvidroebis <strong>da</strong>cvis mimarTulebiT Catarebuli samuSao mimdina reob<strong>da</strong><br />

2004-05 wlebis mijnaze. am samuSaoTa farglebSi pirvelad saqarT-<br />

velos qalaqTmSeneblobis praqtikaSi mox<strong>da</strong> urbanuli obieqtebis<br />

zonireba axali ekonomikuri wesrigis gaTvaliswinebiT. amasTan er-<br />

Tad, Catarebuli iyo kvleva <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavlis<br />

mizniT. samuSaos mizani iyo qalaq baTumis <strong>da</strong>cviTi zonebis <strong>da</strong>dgena,<br />

Sesabamisi grafikuli <strong>da</strong> teqsturi masalis momzadeba [41].<br />

samuSaos amocanebi:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

qalaq baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zonis<br />

sazRvrebis <strong>da</strong>zusteba-koreqtireba;<br />

qalaq baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>ganaSenianebis</strong> regulire-<br />

bis zonis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena;<br />

qalaq baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis farglebSi landSaftis<br />

<strong>da</strong>cvis zonis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena;<br />

<strong>da</strong>cviTi zonisaTvis Sesabamisi dokumentaciis <strong>da</strong>muSaveba,<br />

(sazRvre bis aRweriloba, debuleba <strong>da</strong>cviTi zonis Sesaxeb,<br />

reJimebi <strong>da</strong> a.S.).<br />

Zeglis statusis mqone nagebobebis nusxis <strong>da</strong>zusteba, adgil-<br />

ze ga<strong>da</strong>mowmeba, fotofiqsacia, rukaze <strong>da</strong>fiqsireba <strong>da</strong> nusxis<br />

koreqtirebuli variantis <strong>da</strong>muSaveba;<br />

Zeglis niSnis mqone nagebobebis gamovlena, fotofiqsacia,<br />

rukaze <strong>da</strong>fiqsireba <strong>da</strong> nusxis Sedgena;<br />

52


•<br />

arqeologiuri <strong>da</strong>cviTi zonis <strong>da</strong>dgena.<br />

muSaobis meTodi:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

qalaq baTumis istoriul nawilze arsebuli masalebis (<strong>da</strong>d-<br />

genilebebi, rukebi, ZeglTa nusxebi, literaturuli wyaroebi<br />

<strong>da</strong> a.S.) moZieba, fiqsacia <strong>da</strong> analizi;<br />

savele pirobebSi arsebuli masalis ga<strong>da</strong>mowmeba, axali masa-<br />

lis Segroveba, fotofiqsacia <strong>da</strong> dokumentaciis samuSao ver-<br />

siis <strong>da</strong>muSaveba;<br />

adgilobriv wamyvan specialistebTan <strong>da</strong> xelmZRvanel pireb-<br />

Tan TanamSromlobis <strong>da</strong> koordinaciis safuZvelze adgilo-<br />

briv moTxovnaTa <strong>da</strong> TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT doku-<br />

mentaciis samuSao versiis Sejereba;<br />

samuSao versiis <strong>da</strong>mkveTTan ganxilva, koreqtireba <strong>da</strong> doku-<br />

mentaciis saboloo variantis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis Sesaxeb arsebuli dokumentebi-<br />

<strong>da</strong>n mopovebul iqna aWaris avtonomiuri respublikis ministrTa<br />

sabWos <strong>da</strong>dgenileba #186 02.11.1994 w. „q. baTumis <strong>istoriuli</strong> ubnis<br />

rekonstruqciis Sesaxeb.“ am <strong>da</strong>dgenilebiT aWaris avtonomiuri re-<br />

spublikis ministrTa sabWos Tavmjdomaris _ a. faRavas mier <strong>da</strong>mt-<br />

kicebulia saqarTvelos istoriis, kulturisa <strong>da</strong> bunebis ZeglTa<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> gamoyenebis mTavari samecniero-sawarmoo sammarTvelos<br />

mier <strong>da</strong>muSavebuli baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>cviTi zonebis<br />

sazRvrebi, maT Soris <strong>istoriuli</strong> nawilis saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zona,<br />

romelic gansazRvrulia Semdeg sazRvrebSi: WavWavaZis quCis <strong>da</strong>-<br />

sawyisi<strong>da</strong>n baraTaSvilis quCamde, baraTaSvilis quCa iberiis (amJa-<br />

mad _ eras q.) quCis ga<strong>da</strong>kveTamde. iberiis q. vaJa-fSavelas q. gad-<br />

akveTamde, vaJa-fSavelas q-iT rusTavelis q. ga<strong>da</strong>kveTamde, rusTave-<br />

lis q. meliqiSvilis q. ga<strong>da</strong>kveTamde, meliqiSvilis q. ninoSvilis<br />

q. ga<strong>da</strong>kveTamde, ninoSvilis q. barbiusis q. sazRvramde <strong>da</strong> sanapiro<br />

zoli sazRvao vagzli<strong>da</strong>n WavWavaZis q. ga<strong>da</strong>kveTamde.<br />

am <strong>da</strong>dgenilebis Tanaxmad, aRricxulia <strong>da</strong> <strong>da</strong>mtkicebulia 154<br />

arqiteqturuli Zegli, romelTagan 16 respublikuri <strong>da</strong> 138 adgi-<br />

lobrivi mniSvnelobisaa. aseve, q. baTumis merias evaleba „q. ba-<br />

53


Tumis <strong>istoriuli</strong> ubnis pirveli xarisxis <strong>da</strong>cvis zonaSi aikrZa-<br />

los sam sarTulze maRali Senoba-nagebobebis aSeneba.“<br />

am <strong>da</strong>dgenilebiT gamoyofilia mxolod <strong>istoriuli</strong> nawilis<br />

saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zona. rogorc <strong>da</strong>dgenilebis teqstSia aRniS-<br />

nuli, „Zveli baTumis ubnebisa <strong>da</strong> mimdebare teritoriebis nawili<br />

moqceulia pirveli xarisxis (<strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong>cvis) zonaSi.“<br />

SemdgomSi gamoyofil iqna qalaq baTumis <strong>ganaSenianebis</strong> reg-<br />

ulirebis zona. rogorc adgilobrivi specialistebis gadmoce-<br />

miT gax<strong>da</strong> cnobili, is ganxilul iqna garkveul saxelmwifoeb-<br />

riv doneze. amis <strong>da</strong>ma<strong>da</strong>sturebeli dokumentebi samuSao jgufma am<br />

etapze ver moipova. ganxilul <strong>da</strong> gaanalizebul iqna mxolod wina-<br />

<strong>da</strong>debis saxiT arsebuli, adgilobrivi specialistebis mier Sedge-<br />

nili <strong>da</strong> rukebze <strong>da</strong>tanili saxelmwifo <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

regulirebis zonis sazRvrebi. aRniSnuli dokumentebis analiz-<br />

isa <strong>da</strong> adgilze qalaqis kulturuli memkvidreobis Seswavlis sa-<br />

fuZvelze, mizanSewonilad iqna miCneuli saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zo-<br />

nis sazRvrebis koreqtireba maTi gafarToebis TvalsazrisiT. amis<br />

argumentacia mdgomareobs imaSi, rom mecxramete saukunis bolos,<br />

meoce saukunis pirvel naxevarSi Camoyalibebuli qalaqis cen-<br />

traluri nawilis ubnebi Tavisi kulturuli memkvidreobiT iseve<br />

faseulia Tanamedrove etapze, rogorc uZvelesi ubnebi, romlebic<br />

moqmedi dokumentebiT Sedis saxelmwifo <strong>da</strong>cviT zonaSi. zonis Se-<br />

moTavazebul gafarTovebul sazRvrebSi ganlagebulia mniSvnelo-<br />

vani ricxvi nagebobebisa, romlebsac aqvs Zeglis statusi an Zeg-<br />

lis niSnis mqone nagebobebad arian miCneuli. esec saxelmwifo<br />

<strong>da</strong>cvis zonis sazRvrebis gafarToebis erTerT argumentad SeiZle-<br />

ba iyos moyvanili.<br />

aseve, warmodgenil naSromSi <strong>da</strong>dgenil iqna <strong>ganaSenianebis</strong> regu-<br />

lirebis zonis axali sazRvrebi. koreqtirebuli sazRvrebi sam-<br />

uSao Sexvedrebis dros Sejerebuli iqna q. baTumis wamyvan spe-<br />

cialistebTan erTad.<br />

erT-erT mniSvnelovan sakiTxad samuSao jgufis mier miCneulia<br />

baTum-goris statusis <strong>da</strong> qalaqTan mimarTebaSi misi adgilmdebare-<br />

54


obis mniSvnelobis gansazRvra. qalaqis samxreT-aRmosavleT panora-<br />

maSi baTum-goras wamyvani roli eniWeba. misi <strong>da</strong>cva umarTavi gana-<br />

Senianebisagan prioritetul amocanad SeiZleba CaiTvalos bunebri-<br />

vi landSaftis <strong>da</strong>cvis kuTxiT. aseve aRsaniSnavia, rom baTum-goraze<br />

ganTavsebuli nagebobebi miekuTvneba baTums, xolo TviT baTum-gora<br />

miekuTvneba xelvaCauris raions. am TvalsazrisiT mizanSewonilia<br />

<strong>da</strong>isvas sakiTxi baTumis administraciuli sazRvrebis Sesaxeb, raTa<br />

baTum-gora Seyvanil iqnas baTumis administraciul sazRvrebSi <strong>da</strong><br />

mas mieces bunebrivi landSaftis <strong>da</strong>cvis zonis statusi.<br />

zemoaRniSnuli samuSaos farglebSi SemuSav<strong>da</strong> q. baTumis <strong>da</strong>m-<br />

cavi zonebis debulebis proeqti. masSi <strong>da</strong>dgenilia, rom q. baTumi<br />

<strong>da</strong> misi Semogareni mdi<strong>da</strong>ria samoqalaqo, sakulto <strong>da</strong> Tav<strong>da</strong>cviTi<br />

arqiteqturis, <strong>istoriuli</strong>, sabaRo-saparko xelovnebisa <strong>da</strong> landSaf-<br />

turi arqiteqturis ZeglebiT, Zeglis niSnis mqone obieqtebiTa <strong>da</strong><br />

maRali kulturuli faseulobis mqone fonuri ganaSenianebiT, unika-<br />

luri qalaqgegmarebiTi struqturiTa <strong>da</strong> sxva Senoba-nagebobebiT,<br />

romlebic erToblivad qmnian q. baTumis istoriulad Camoyalibe-<br />

bul garemos. am garemosa <strong>da</strong> masSi <strong>da</strong>cul kulturul faseulobebs<br />

saxelmwifos mier adeqvaturi samarTlebrivi <strong>da</strong>cva sWirdeba. aRniS-<br />

nuli, Tavis mxriv, Tavi<strong>da</strong>n agvacilebs istoriulad Camoya libebul<br />

garemoSi gauazrebel <strong>da</strong> mecnierulad <strong>da</strong>usabuTebel Carevas <strong>da</strong><br />

xels Seuwyobs zonebSi arsebuli kulturuli memkvideobis avTen-<br />

turi saxiT SenarCunebas, misi momavali TaobebisaTvis ga<strong>da</strong>cemas.<br />

winamdebare debuleba adgens q. baTumis kulturuli memkvidreo-<br />

bis <strong>da</strong>mcavi zonebis sistemas, romlis mizania zemoxsenebuli memkvi-<br />

dreobis samarTlebrivi <strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa. mis Tanaxmad:<br />

a) q. baTumis birTvSi, sa<strong>da</strong>c Zalze maRalia Zeglebis koncen-<br />

tracia, xolo urbanuli qsovili arsebuli saxiT Camoyali-<br />

b<strong>da</strong> jer kidev XIX saukuneSi, dgindeba Zeglebis <strong>da</strong>cvis zona<br />

(2007 w-is `saqarTvelos kanonis kulturuli memkvidreobis<br />

Sesaxeb~ Tanaxmad, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zona);<br />

b) Zeglebis <strong>da</strong>cvis zoni<strong>da</strong>n qalaqis <strong>da</strong>narCeni nawilisaken har-<br />

moniuli ga<strong>da</strong>svlis uzrunvelyofis, aseve Zeglebis <strong>da</strong>cvis<br />

55


zonis momijnaved ganlagebuli ZeglebisaTvis <strong>da</strong> kulturu-<br />

li faseulobis mqone Senobebis, istoriulad Camoyalibeb-<br />

uli <strong>da</strong>gegmarebis fragmentTa struqturisa <strong>da</strong> arqiteqtu-<br />

rul-sivrciTi garemos SenarCunebis mizniT, dgindeba ganaSe-<br />

nianebis regulirebis zona;<br />

g) q. baTumis istoriulad Camoyalibebuli bunebrivi garemos,<br />

bunebrivi reliefis, kompoziciuri dominantebis <strong>da</strong> sxva mniS-<br />

vnelovani obieqtebis vizualuri aRqmis xedebis, panoramebis,<br />

<strong>istoriuli</strong> landSaftis SenarCunebis, mcenareuli safaris<br />

<strong>da</strong>cva-regulirebis, tyisa <strong>da</strong> mwva ne safaris aRdgenis mizniT<br />

dgindeba landSaftis <strong>da</strong>cvis zona;<br />

amgvarad, proeqtis farglebSi, q. baTumSi <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> 3 <strong>da</strong>mcavi<br />

zona: Zeglebis <strong>da</strong>cvis zona, <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona <strong>da</strong><br />

landSaftis <strong>da</strong>cvis zona. <strong>da</strong>mcavi zonebisaTvis maTi specifiki<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> samSeneblo <strong>da</strong> sxva saqmianobis maregulire-<br />

beli reJimebi, romlebmac un<strong>da</strong> uzrunvelyon <strong>da</strong>mcavi zonebis miz-<br />

nebis praqtikaSi ganxocieleba (il. 12).<br />

q. foTis istoriul-kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cva<br />

urbanuli <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis TvalsazrisiT foTi<br />

saqarTveloSi erTaderTi qalaqia, romlis ganaSenianeba ganxor-<br />

ciel<strong>da</strong> erTiani qalaqgegmarebiTi proeqtis mixedviT <strong>da</strong> romlis<br />

urbanuli struqtura TiTqmis ucvlelad aris SenarCunebuli<br />

dRevandel dRemde. foTi pirveli `axali~ qalaqia saqarTveloSi,<br />

romelic aRmocen<strong>da</strong> erTiani avtoriseuli gegmarebiTi principebis<br />

ganxorcielebis Tanaxmad [42].<br />

Tav<strong>da</strong>pirveli gegma, romelic Seasrula n. nikolaZis xelmZR-<br />

vanelobiT v. maslovskim TiTqmis Tav<strong>da</strong>pirveli saxiT aris Senar-<br />

Cunebuli, rac iZleva safuZvels mizanSewonilad CaiTvalos geg-<br />

marebiTi struqturisaTvis urbanuli Zeglis statusis miniWeba.<br />

gegmarebiTi struqtura gamoirCeva logikuri sisa<strong>da</strong>viT <strong>da</strong><br />

dResac optimalurad iZleva saSualebas Tanamedrove qalaqis fun-<br />

qciuri kavSirebis realizaciisaTvis.<br />

qalaqis marcxena sanapiros nawili rkalur-radialur prin-<br />

56


cipzea agebuli. am nawilSi gamoirCeva ZiriTadi birTvi _ Zveli<br />

parki n. nikolaZis koSkiT <strong>da</strong> Zveli `soboroTi~ <strong>da</strong> rkalze gan-<br />

lagebuli 3 moedniT, romelTagan Tav<strong>da</strong>pirveli saxiT SemorCenil-<br />

ia mxolod erTi, ori ki _ saxecvlilia.<br />

marjvena sanapiros nawili gamoirCeva sworxazovani gegmarebiT,<br />

romelic xasiaTdeba urTierTga<strong>da</strong>mkveTi quCebis erTobliobiT.<br />

marcxena sanapiro SemosazRvrulia qalaqis struqturis Zveli<br />

ZiriTadi birTvis sazRvrebis gayolebiT, rac saSualebas aZlevs<br />

qalaqs Sesabamisi reJimis ganxorcielebis safuZvelze SenarCune-<br />

bul <strong>da</strong> aRdgenil iqnas am nawilis struqturis saxecvlili frag-<br />

mentebi. aseve aq koncentrirebulia <strong>istoriuli</strong> mniSvnelobis <strong>da</strong><br />

arqiteqturul-mxatvruli Rirebulebis mqone Senoba-nagebobebi <strong>da</strong><br />

sabaRe-saparko xelovnebis Zegli.<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d zemoaRniSnuli kriteriumis safuZvelze gamoyofil<br />

iqna ZeglTa koncentraciis zona qalaqis marcxena sanapiros nawil-<br />

Si. es aris ZiriTadi RerZebi, romlebic qalaqis <strong>da</strong>arsebi<strong>da</strong>n iz-<br />

i<strong>da</strong>ven centralur funqciebs <strong>da</strong> romlebze<strong>da</strong>c ganlagebulia Rire-<br />

buli Senoba-nagebobebi, romlebic warmodgenilia samuSao jgufis<br />

mier Zeglis niSnis mqone obieqtis statusis misaniWeblad. Zegl-<br />

Ta koncentraciis zona grZeldeba zRvis sanapiromde <strong>da</strong> moicavs<br />

agreTve mTel rig qalaqisaTvis mniSvnelovan obieqtebs.<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona gamoyofilia qalaqis mTel is-<br />

toriul, erTianad <strong>da</strong>gegmarebul teritoriaze <strong>da</strong> am zonis gamoyo-<br />

fa miznad isaxavs: ZeglTa koncentraciis zoni<strong>da</strong>n, qalaqis <strong>da</strong>nar-<br />

Ceni nawilisaken harmoniuli ga<strong>da</strong>svlis uzrunvelyofas, saxecvli-<br />

li gegmarebiTi fragmentebis aRdgenis SesaZleblobas (sami mcire<br />

moe<strong>da</strong>ni), zonaSi ganlagebuli mniSvnelovani arqiteqturul-mxat-<br />

vruli Rirebulebis mqone Senoba-nagebobebis dominirebuli mdgo-<br />

mareobis uzrenvelyofas, qalaqis gegmarebiTi struqturis ZiriTa-<br />

di Canafiqris xazgasmas <strong>da</strong> am Tav<strong>da</strong>pirveli Canafiqris mixedviT<br />

ganviTarebis stimulirebas.<br />

q. foTis <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonis sazRvrebis aRwera<br />

Camoyalib<strong>da</strong> Semdegnairad:<br />

57


sazRvris aRweris sawyisi wertili emTxveva foTis portis mo-<br />

lis <strong>da</strong>sawyiss, miyveba zRvis sanapiro zols md. rionis SesarTa-<br />

vamde, ga<strong>da</strong>dis rionis marcxena sanapiroze, moicavs md. rionis mar-<br />

cxena sanapiros ganaSenianebas citrusebis meurneobis sazRvram-<br />

de, meurneobis sazRvars kuibiSevis quCis ga<strong>da</strong>kveTamde, kuibiSevis<br />

quCas, guriis quCas, besikis quCas, ninoSvilis quCas, aragvispirelis<br />

quCas, zeragias quCas, 1 maisis quCas, 8 martis quCas, md. rionis mar-<br />

cxena napirs, 9 aprilis xeivans portis molis ga<strong>da</strong>kveTamde sawyis<br />

wertilSi.<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonaSi <strong>da</strong>cvis sagans warmoadgens<br />

quCaTa qseli, rogorc urbanuli Zegli. zonaSi <strong>da</strong>dgenili reJimiT<br />

<strong>da</strong>uSvebelia quCaTa qselis, maTi parametrebis cvla, garRveva, niS-<br />

nulebis <strong>da</strong>weva an amaRleba, savaldebuloa perimetraluri ganaSe-<br />

nianebis SenarCuneba, quCaTa qselis restavracia gulisxmobs sami<br />

mcire moednis restavracias.<br />

q. foTis landSaftis <strong>da</strong>cvis zonis aRweriloba Camoyalib<strong>da</strong><br />

Semdegnairad:<br />

sazRvris aRweris sawyisi wertili emTxveva mSvidobis quCis<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis xidis ga<strong>da</strong>kveTas <strong>da</strong> grZeldeba zRvispira<br />

zolamde, miyveba zRvispira zols Zveli rionis marcxena sanapiro<br />

zols <strong>da</strong>viT aRmaSeneblis xidis mSvidobis quCis ga<strong>da</strong>kveTamde.<br />

rusTavelis rkali farnavazis quCis ga<strong>da</strong>kveTi<strong>da</strong>n mSvidobis quCis<br />

ga<strong>da</strong>kveTamde, mSvidobis quCa farnavazis quCamde (il. 13).<br />

amgvarad, kulturuli memkvidreobis TvalsazrisiT, q. foTis<br />

Taviseburebi<strong>da</strong>n gamomdinare, <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> 2 <strong>da</strong>mcavi zona: ganaSeniane-<br />

bis regulirebis zona <strong>da</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zona.<br />

q. goris istoriul-kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cva<br />

winamdebare naSromi q. goris qalaqTmSeneblobiTi dokumenta-<br />

ciis nawilia <strong>da</strong> misi mizania gamoikveTos qalaqis <strong>istoriuli</strong><br />

zona <strong>da</strong> mis garSemo, zonis mniSvnelovani obieqtebis vizualuri<br />

aRqmis wertilebi, raTa igi kanonmdeblobiT iqnas <strong>da</strong>culi yovel-<br />

gvari uxeSi Carevisagan <strong>da</strong> Semdeg periodSi, qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumentaciis morigi stadiis <strong>da</strong>muSavebis dros, SenarCunebuli<br />

58


iqnes qalaqis <strong>istoriuli</strong> nawilis Tav<strong>da</strong>pirveli ieri [43].<br />

samuSaos safuZvlad <strong>da</strong>edo qalaqis arsebuli <strong>da</strong> arqiteqtu-<br />

rul-<strong>istoriuli</strong> obieqtebis dRevandeli mdgomareoba.<br />

adgilze Catar<strong>da</strong> istoriul ZeglTa aRricxva. <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> maTi<br />

klasifikacia <strong>da</strong> Zeglis niSnis statusis mqone obieqtebi. <strong>da</strong>zust-<br />

<strong>da</strong> adrindel periodSi kulturis saministros mier Sedgenili<br />

nusxa, romelic Seivso qalaqis mniSvnelovani obieqtebiT, rom-<br />

lebic aSen<strong>da</strong> 1930-iani wlebis me-2 naxevarSi <strong>da</strong> 1950-iani wlebis<br />

<strong>da</strong>sawyisSi, im periodSi, rodesac q. gorSi mimdinareob<strong>da</strong> intensi-<br />

uri mSenebloba. am proeqtebis avtorebi arian cnobili qarTveli<br />

arqiteqtorebi: a. qurdiani, m. SaviSvili, m. CxikvaZe, m. TavaZe, m. ne-<br />

princevi <strong>da</strong> sxva, romelTa namuSevrebmac, aramc Tu Seqmnes dRevan-<br />

deli qalaqis saxe, aramed saTave <strong>da</strong>udes sabWoTa qarTuli arqi-<br />

teqturis ganviTarebas.<br />

q. gori saqarTvelos erT-erTi uZvelesi qalaqia, romelsac<br />

Tavisi strategiuli mdebareobis wyalobiT, saqarTvelos istori-<br />

is yovel monakveTSi wamyvani adgili eWira, rogorc politikuri,<br />

aseve ekonomikuri TvalsazrisiT. igi yovelTvis iyo <strong>da</strong> amJama<strong>da</strong>c<br />

aris Si<strong>da</strong> qarTlis administraciul-kulturul-saganmanaTleblo<br />

centri.<br />

goris cixe am adgilze SemTxveviT ar aSenebula. igi aSen<strong>da</strong><br />

md. mtkvrisa <strong>da</strong> md. liaxvis xeobebis Sesayarze, sa<strong>da</strong>c gadio<strong>da</strong><br />

saqarTve los mniSvnelovani komunikaciebi <strong>da</strong> evropa-aziis saqara-<br />

vno gza, ramac Semdgom periodSi ganapiroba qalaqis zr<strong>da</strong>.<br />

qalaqis <strong>da</strong>arsebis TariRi jerjerobiT ucnobia. igi pirvelad<br />

saqarTvelos matianeSi moixsenieba VII saukuneSi. Tumca arqeolo-<br />

giurma <strong>da</strong>kvirvebam, romelic Catar<strong>da</strong> goris cixis CrdiloeTi fer-<br />

dobis miwis didi masivis Camongrevis Semdeg, cxadyo, rom bor-<br />

cvi jer kidev Cvens eramde I aTaswleulis pirvel naxevarSi iyo<br />

<strong>da</strong>saxlebuli.<br />

Tav<strong>da</strong>pirvelad cixeSi mxolod mecixovneebi idgnen. Semdeg<br />

gaCn<strong>da</strong> mosaxleoba cixis farglebSi, Semdeg ki mosaxleoba gamovi-<br />

<strong>da</strong> cixis farglebi<strong>da</strong>n, mis ferdobebze.<br />

59


<strong>da</strong>viT aRmaSeneblis dros saqarTveloSi gaizar<strong>da</strong> qalaqebis<br />

ricxvi, gayvanil iqna axali gzebi, qalaqebSi gaCn<strong>da</strong> qarvaslebi <strong>da</strong><br />

sastumroebi mogzauri vaWrebisaTvis. am periodSi sruliad bune-<br />

brivia goris, rogorc qalaqis ganviTareba. miuvali cixis mfarvel-<br />

obiT, mniSvnelovani komunikaciebis gzajvaredinze, saqarTvelos ay-<br />

vavebis periodSi gori vaWrobis <strong>da</strong> xelosnobis mniSvnelovani pun-<br />

qti un<strong>da</strong> yofiliyo.<br />

1770 wlis aRweriT qalaqSi 500 saxli yofila.<br />

XIX saukunis <strong>da</strong>sawyisi<strong>da</strong>n, saqarTvelos ruseTis imperiasTan<br />

SeerTebis Semdeg, goris cixem <strong>da</strong>karga Tavisi funqcia. gori gax-<br />

<strong>da</strong> samazro qalaqi. am periodi<strong>da</strong>n iwyeba qalaqis intensiuri zr<strong>da</strong>.<br />

gaCn<strong>da</strong> axali ubnebi: cixisubani, rusTubani, `poselenie~, suluxi <strong>da</strong><br />

gareubani. am periods miekuTvneba qalaqis pirveli topoga<strong>da</strong>Reba.<br />

1880 wlis aRweriT qalaqSi iyo 36 quCa, romelTagan sakmaod<br />

swori iyo mxolod 3. Semonaxulia 1913 wliT <strong>da</strong>TariRebuli<br />

qalaqis gegma. aq ukve, qalaqis samxreT <strong>da</strong> aRmosavleT nawileb-<br />

Si gamokveTilia sakmaod didi zomis, sworkuTxa formis kvartle-<br />

bi, romlebic ratomRac <strong>da</strong>usaxlebeli iyo. ZiriTad birTvad jer<br />

kidev rCebo<strong>da</strong> cixisubani. swrafad viTardebo<strong>da</strong> mxolod erTi<br />

quCa - samefo, romelic am raions akavSireb<strong>da</strong> xidTan md. mtkvarze;<br />

qalaqis es nawili iwodebo<strong>da</strong> `<strong>da</strong>saxlebad~.<br />

mdinareebs liaxvsa <strong>da</strong> mtkvars im periodSi <strong>da</strong>fiqsirebuli ka-<br />

lapoti ar hqonia. sakmarisia iTqvas, rom dRevandeli qalaqis par-<br />

kis umetesi nawili, liaxvis marcxena sanapirosTan, erT dros mis<br />

gaRma iyo. XIX saukunis bolos ki dRevandeli parkis teritori-<br />

aze iyo tye Semofargluli ori mxri<strong>da</strong>n liaxvis totebiT. gar<strong>da</strong><br />

amisa, 1913 wlis gegmaze kargad Cans, rom liaxvi miedineba uSualod<br />

cixis borcvis Ziras.<br />

XX saukunis <strong>da</strong>sawyisSi gori swrafad izrdeba. 1912 wels mosax-<br />

leobam Seadgina 17133 macxovrebeli, 1915 wels ki _ 18211.<br />

saukuneTa manZilze citadelis <strong>da</strong> mis mimdebare teritoriaze<br />

ganlagebul qalaqs araerTi rbeva ganucdia, ris gamoc misi ganax-<br />

lebis procesSi icvlebo<strong>da</strong> nagebobaTa saxe <strong>da</strong> gansaxlebis sim-<br />

60


Widrove. amas cota mogvianebiT <strong>da</strong>emata 1920 wlis saSineli miwisZv-<br />

ra, romlis Sedega<strong>da</strong>c gori TiTqmis mTlianad <strong>da</strong>ingra. qalaqis 1500<br />

saxli<strong>da</strong>n 600 <strong>da</strong>ingra mTlianad, <strong>da</strong>zian<strong>da</strong> 450 saxli, <strong>da</strong>narCeni <strong>da</strong>-<br />

zian<strong>da</strong> Se<strong>da</strong>rebiT naklebad. mTlianad ga<strong>da</strong>rCa mxolod 2 saxli.<br />

aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, cxadia, pirvel rigSi <strong>da</strong>ingreo<strong>da</strong> Zveli,<br />

XVII saukunis nagebobani, romlebic, albaT, saswaulad ga<strong>da</strong>urCa<br />

mtrebis mier <strong>da</strong>rbeva-aoxrebas. magram miwisZvram TiTqmis mTli-<br />

anad gaanadgura mxatvrul-<strong>istoriuli</strong> Rirebulebis mqone saxle-<br />

bi, dReisaTvis SemorCenili nagebobaTa raodenoba, iseTi uZvelesi<br />

qalaqisaTvis rogoric goria metismetad mcirea.<br />

dRevandlamde SemorCenili istoriul-xuroTmoZRvruli obieq-<br />

tebi<strong>da</strong>n yvelaze mniSvnelovania goris cixe <strong>da</strong> cixisubani.<br />

cixisubani moSenebulia 1-2 sarTuliani sacxovrebeli saxlebiT.<br />

es ubani uZvelesia qalaqSi. misi nawili ganekuTvneba XIX saukunis <strong>da</strong><br />

XX saukunis <strong>da</strong>sawyiss. es ubani sanaxaobrivi TvalsazrisiTac yve-<br />

laze koloritulia qalaqSi.<br />

gamomdinare zemoT aRniSnuli<strong>da</strong>n, qalaqis struqturi<strong>da</strong>n, misi<br />

ganviTarebis xedvi<strong>da</strong>n, Rirebuli obieqtebis dislokacii<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

qalaqis gegmarebiT-moculobiTi dominantis goris cixis efeq-<br />

turad aRqmis wertilebis <strong>da</strong>dgeni<strong>da</strong>n, sasurveli sizustiT <strong>da</strong>-<br />

zust<strong>da</strong> qalaqis <strong>istoriuli</strong> nawilis farglebi <strong>da</strong> misi <strong>da</strong>cviTi<br />

zonis sazRvrebi (il. 14).<br />

miRebulia <strong>da</strong>cvis ori zona: Zeglebis <strong>da</strong>cvis zona <strong>da</strong> ganaSe-<br />

nianebis regulirebis zona.<br />

•<br />

•<br />

ZeglTa <strong>da</strong>cvis zonaSi akrZalulia yovelgvari mSenebloba,<br />

ganaxleba-ga<strong>da</strong>keTeba <strong>da</strong> miwis samuSaoebi ZeglTa <strong>da</strong>cvis sa-<br />

Tanado samsaxuris nebarTvis gareSe.<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonaSi axali <strong>ganaSenianebis</strong> nage-<br />

bobebis gabarituli <strong>da</strong> moculobiTi zomebis kontroli gu-<br />

lisxmobs <strong>istoriuli</strong> nawilis vizualuri xedebis garemoSi<br />

SeWris regulirebas, ZiriTadi <strong>istoriuli</strong> dominantis _ go-<br />

ris cixis kompleqsis vizualuri aRqmis SenarCunebas. am zo-<br />

nis farglebi moicavs qalaqis <strong>istoriuli</strong> nawilis sivrci Ti<br />

61


aRqmis aqtiur ubnebs. am ori <strong>da</strong>cviTi zonis meSveobiT saSua-<br />

leba mogvecema saTanado doneze vakontroloT SemorCenili<br />

ganaSenianeba <strong>da</strong> misi sivrce.<br />

q. qobuleTis istoriul-kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cva<br />

amave samuSaoTa kompleqsSi Seswavlili iyo q. qobuleTis kul-<br />

turuli memkvidreobis mdgomareoba [44].<br />

Seswavlis Sedegad q. qobuleTis teritoriaze gamoyofilia<br />

Semdegi <strong>da</strong>cviTi zona:<br />

1. Savi zRvis sanapiro zoli _ ganlagebulia qalaqis teri-<br />

toriis mTel sigrZeze zRvasa <strong>da</strong> Tamar mefis quCas Soris,<br />

atarebs plaJis funqcias <strong>da</strong> warmoadgens mkacri ze<strong>da</strong>mxed-<br />

velobis zonas, romelzec vrceldeba bunebrivi landSaftis<br />

<strong>da</strong>cvis reJimi;<br />

2. qobuleTis zRvispira parki, romelic ganlagebulia d. aR-<br />

maSeneblisa <strong>da</strong> Tamar mefis quCebs Soris <strong>da</strong> warmoadgens<br />

saqarTvelos sabaRe-saparko xelovnebis erovnuli mniS-<br />

vnelobis Zegls. zonaSi, romelic <strong>da</strong>farulia ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

fiWv nariT, ganlagebulia sanatoriumebi, <strong>da</strong>sasvenebeli sax-<br />

lebi, pansionatebi, sastumroebi, sazogadoebrivi kvebis <strong>da</strong><br />

kulturul-gasarTobi <strong>da</strong>niSnulebis obieqtebi. am zonaze<br />

vrceldeba bunebrivi landSaftis <strong>da</strong>cvis reJimi.<br />

3. kulturuli fenis <strong>da</strong>cvis zona, ganlagebulia qalaqis Crdi-<br />

loeT nawilSi, zRvis sanapiro zolsa <strong>da</strong> irigaciul arxs<br />

Soris mdebare teritoriaze. am zonaze vrceldeba arqe-<br />

ologiuri zonis <strong>da</strong>cvis reJimi (ix. arqeologiuri zonis<br />

aRwera).<br />

4. qalaqis teritoriaze ganlagebulia 10 Senoba, romelsac eni-<br />

Weba Zeglis niSnis mqone Senobis statusi, <strong>da</strong> maTi <strong>da</strong>cvis<br />

zona <strong>da</strong>sadgenia specialuri <strong>kvlevis</strong> Catarebis meSveobiT.<br />

pirveladi <strong>da</strong>skvniT am Senobebis <strong>da</strong>cvis zonebi Semoifar-<br />

gleba im miwis nakveTis sazRvrebiT, romelzec ganlagebu-<br />

lia aRniSnuli Senobebi (il. 15).<br />

q. qobuleTis arqeologiuri zonis `qobuleTi_fiWvnari~ aRwe-<br />

62


a Camoyalib<strong>da</strong> Semdegnairad:<br />

fiWvnari mdebareobs mdinareebis Coloqis <strong>da</strong> oCxamuris xe-<br />

rTvisTan qobuleTis CrdiloeTiT me-10 kilometrze. moicavs<br />

arqeologiuri Zeglebis mniSvnelovan kompleqss, kerZod: mis<br />

samxreT-aRmosavleT nawilSi mdebareobs adre brinjaos xanis (Zv.<br />

w. IV aTaswleulis bolo _ III aTaswleulis I nax.) torfqveSa<br />

namosaxlari.<br />

aRmosavleT nawilSi gaSlilia 100 ha. momcveli sxva<strong>da</strong>sxva<br />

epoqis kulturuli fenebi, kerZod: gvianbrinjao _ adre-rkinis xana,<br />

klasikuri <strong>da</strong> elinizmis epoqa.<br />

naqalaqars <strong>da</strong>savleTiT, <strong>da</strong>axloebiT 2 km. sigrZeze miuyveba<br />

qviSazvinulebi, romlebic moicavs Zv. w. VIII-VII ss-bis <strong>da</strong>naSrevebs<br />

(kulturul fenebs).<br />

Seiswavleba Zv. w. V s. kolxuri samarovani. erTaderTi Zv. w.<br />

V-IV ss. berZnuli nekropoli amierkavkasiaSi <strong>da</strong> elinizmis epoqis<br />

(IV-I Zv. w.) vrceli samarovani. bolo w-Si gamoCn<strong>da</strong> ax. w. IV-V s.<br />

samarxebic.<br />

fiWvnars <strong>da</strong>savleTi<strong>da</strong>n zRva esazRvreba, aRmosavleTiT mde-<br />

bareobs oCxamuris <strong>da</strong>saxleba (meurneoba) samxreTi<strong>da</strong>n ekvris is-<br />

panis torfnari, Crdi loeTiT sazRvari miyveba natanebisken mimaval<br />

saavtomobilo gzas (il. 15).<br />

q. baTumis, q. foTisa <strong>da</strong> q. goris magaliTebisgan gansxvavebiT,<br />

q. qobuleTSi kulturuli memkvidreobis TvalsazrisiT Rirebuli<br />

obieqtebi gabneulia qalaqis teritoriaze, maT Soris sivrce Sevse-<br />

bulia araRirebuli ganaSenianebiT, Sesabamisad teritoria ar xasi-<br />

aTdeba kulturuli memkvidreobis obieqtebis koncentraciis mqone<br />

arealebiT. am faqtorebis gaTvaliswinebiT ar iqna gamoyofili<br />

Zeglebis <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona. <strong>da</strong>fiqsir<strong>da</strong><br />

mxolod calkeuli Zeglis niSnis mqone obieqtebi, romelTac Semd-<br />

gomSi mieniWa Zeglis statusi <strong>da</strong> mieca calkeuli obieqtis indi-<br />

vidualuri <strong>da</strong>mcavi zonis <strong>da</strong>dgenis rekomen<strong>da</strong>cia. am SemTxvevaSi, q.<br />

qobuleTis kulturuli memkvidreobis potenciali<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> mxolod kulturuli fenis<br />

63


<strong>da</strong>cvis zona (2007 w-is `saqarTvelos kanonis kulturuli memkvi-<br />

dreobis Sesaxeb~ Tanaxmad arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zona) <strong>da</strong> bune-<br />

brivi landSaftis <strong>da</strong>cvis zona.<br />

2.3. q. Tbilisis <strong>da</strong> q. baTumis istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmebis Sedgenis gamocdileba<br />

q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma<br />

q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis istoriul-kulturuli sayrdeni<br />

gegma Sesrulebulia erToblivad gis <strong>da</strong> dz sakonsultacio centr<br />

`geografikis~ <strong>da</strong> `saqarTvelos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis<br />

fondis~ mier saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> sportis<br />

saministros <strong>da</strong>kveTiT. samuSao mimdinareob<strong>da</strong> 2006-2007 ww.-Si [45].<br />

proeqtis mosamzadebel etapze eqspertTa jgufi gaecno istoriul-<br />

kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis mraval magaliTebs, maT Soris<br />

adgilze, safrangeTSi q. bordos <strong>da</strong> q. baionis sareglamentacio do-<br />

kumentacias [46].<br />

proeqtis farglebSi <strong>da</strong>igegma <strong>da</strong> Sesrul<strong>da</strong> samuSaoTa kom-<br />

pleqsi, romlis mTavari amocana mdgomareob<strong>da</strong> q. Tbilisis isto-<br />

riuli nawilis istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis SedgenaSi,<br />

am gegmis Sedgenis meTodologiuri <strong>da</strong> teqnologiuri safuZvlebis<br />

<strong>da</strong>dgenaSi, urbanuli kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sakanonm-<br />

deblo <strong>da</strong> normatiuli moTxovnebis gaTvaliswinebiT. amasTan er-<br />

Tad, Catarebuli samuSao eyrdnobo<strong>da</strong> kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong><br />

sportis saministros <strong>da</strong>kveTiT 2005-06 wlebSi gis <strong>da</strong> dz sakon-<br />

sultacio centr `geografikis~ mier Catarebul samuSaos, romel-<br />

ic miznad isaxav<strong>da</strong> q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>farviT<br />

inventarizacias.<br />

winamdebare istoriul-kulturuli sayrdeni gegma moicavs Sem-<br />

deg Ziri Tad nawilebs:<br />

•<br />

•<br />

teqsturi nawili _ q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>cvis,<br />

reabilitaciis <strong>da</strong> perspeqtiuli ganviTarebis xedva;<br />

grafikuli nawili _ istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis<br />

64


•<br />

•<br />

•<br />

Tematuri, analitikuri <strong>da</strong> <strong>da</strong>skvniTi rukebi;<br />

sayrdeni gegmis geomonacemTa baza <strong>da</strong> proeqtis sruli pro-<br />

gramuli uzrunvelyofa;<br />

q. Tbilisis uZravi Zeglebis <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> nawilis yvela<br />

<strong>da</strong>narCeni Senobebis saaRricxvo baraTebi;<br />

istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis instruq cia.<br />

amasTan erTad, proeqtis SemadgenlobaSi <strong>da</strong>matebiT warmodge-<br />

nilia uZravi Zeglebis (Sesabamisi siiT), fonuri Senobebis <strong>da</strong> Rire-<br />

buli dekoratiuli elementebis fotoalbomebi, romlebic sagrZno-<br />

blad amaRleben saboloo produqtis xilvadobis <strong>da</strong> erTiani aR-<br />

qmis xarisxs.<br />

sayrdeni gegmis <strong>da</strong>muSavebis samarTlebriv bazas warmoadgen<strong>da</strong><br />

yvela is sakanonmdeblo <strong>da</strong> normatiuli aqti, romelic moqmedeb-<br />

<strong>da</strong> samuSaoTa warmoebis dros. gansakuTrebuli yuradReba eTmobo-<br />

<strong>da</strong> im moTxovnebs, romelic mocemulia saqarTvelos axal kanonSi<br />

`kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~, romelic <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> <strong>da</strong> iyo<br />

wardgenili saqarTvelos parlamentSi <strong>da</strong>samtkiceblad am proeq-<br />

tis <strong>da</strong>srulebis periodSi. swored am kanonis CarCoebSi aris mo-<br />

cemuli sakvlevi obieqtebis, <strong>da</strong>cvis zonebis reJimebis <strong>da</strong> sayrde-<br />

ni gegmis sruli Semadgenlobis ganmartebebi, romlis mixedviT iyo<br />

Sedgenili q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis istoriul-kulturu-<br />

li sayrdeni gegma.<br />

sayrdeni gegmis <strong>da</strong>muSavebis procesSi SemsrulebelTa jgufis<br />

mier mxedvelobaSi miRebuli iyo sxva<strong>da</strong>sxva wlebSi (1975, 1985, 2005,<br />

2006 ww.) mTavrobis mier miRebuli <strong>da</strong>dgenilebebi <strong>da</strong>cviTi zonebis,<br />

erovnuli <strong>da</strong> adgilobrivi mniSvnelobis Zeglebis, Zeglis niSnis<br />

mqone Senobebis nusxebis <strong>da</strong>mtkicebis Sesaxeb <strong>da</strong> sxva, masTan <strong>da</strong>kav-<br />

Sirebuli normatiuli aqtebi.<br />

sayrdeni gegmis erT-erTi mTavari meTodologiuri xasiaTis<br />

amocanad gamoikveTa sakvlevi obieqtebis sistematizacia <strong>da</strong> maTi<br />

Sefasebis im kriteriumebis <strong>da</strong>dgena, romlis safuZvelze un<strong>da</strong> xde-<br />

bodes am obieqtebis kategoriebis <strong>da</strong>dgena. amave dros, mniSvnelo-<br />

vani yuradReba <strong>da</strong>eTmo ZiriTadi cnebebis <strong>da</strong> terminologiis iden-<br />

65


tifikacias, rogorc qmedebaTa sferoSi, aseve sakvlevi obieqte-<br />

bis <strong>da</strong> maTi elementebis zusti <strong>da</strong>saxelebebis <strong>da</strong>dgenas. am sam-<br />

uSaos Catarebam saSualeba mogvca mogvexdina savele, kameraluri<br />

<strong>da</strong> prog ramuli nawilebis organuli integracia erTiani termi-<br />

nologiuri bazis safuZvelze.<br />

sayrdeni gegmis Sedgenisas mniSvnelovani siZnele gamoikveTa<br />

obieqtTa aRricxvis nawilSi: qalaqs ar gaaCnia erTiani samisamar-<br />

To baza, TviT misamarTebis cvla xdeba ara marto quCis <strong>da</strong>saxeleb-<br />

is Secvlis SemTxvevaSi, aramed rekonstruqciis, Senobis aRebis <strong>da</strong><br />

axalmSeneblobis procesSic. rigi obieqtebisa, romelic figurireb<strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>farviTi inventarizaciis dros, aRmoCn<strong>da</strong> <strong>da</strong>ngreuli, rigi obieqte-<br />

bisa gaCn<strong>da</strong> iq, sa<strong>da</strong>c adre sicariele iyo, ramdenime Zegli, Zeglis niS-<br />

nis mqone Senoba <strong>da</strong> Rirebuli arqiteqturul-dekoratiuli elementi<br />

Zvel adgilze aRar <strong>da</strong>gvxv<strong>da</strong> <strong>da</strong> a.S. am movlenebma naTlad <strong>da</strong>gvanaxa,<br />

Tu raoden aqtualuria Zveli qalaqis <strong>ganaSenianebis</strong> mudmivi moni-<br />

toringi <strong>da</strong> am <strong>da</strong>niSnulebis saqalaqo samsaxu ris <strong>da</strong>arseba.<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom sayrdeni gegmis Sesadgenad mowveuli iyo<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>rgis specialistTa didi jgufi. savele samuSaoebs<br />

awarmoebden qalaqis istoriis <strong>da</strong>rgSi momuSave maRali kvali-<br />

fikaciis arqiteqtorebi <strong>da</strong> xelovnebaTmcodneebi, monacemTa bazis<br />

kameralur <strong>da</strong> kompiuterul <strong>da</strong>muSavebas awarmoebden programu-<br />

li uzrunvelyofis <strong>da</strong> gis-kartografiis specialistebi, samuSao-<br />

Ta msvlelobas akvirdeboden <strong>da</strong> erTobliv sakomisio muSaoba-<br />

Si monawileobas iRebdnen kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> sportis<br />

saministros wamyvani specialistebi.<br />

`q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>cvis, reabilitaciis <strong>da</strong> per-<br />

speqtiuli ganviTarebis xedvaSi~ warmodgenilia am xedvis zogadi<br />

meTodologiuri wanamZRvrebi, sakanonmdeblo bazis analizi, <strong>da</strong>cvi-<br />

Ti samuSaoebis mimoxilva, Catarebuli samuSaos aRwera, <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong><br />

reabilitaciis ZiriTadi debulebebi, sakiTxisadmi miZRvnili bib-<br />

liografia <strong>da</strong> <strong>da</strong>narTebi.<br />

samuSaos amocanebi:<br />

qalaq Tbilisis <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonis saz-<br />

66


Rvrebis <strong>da</strong>zusteba-koreqtireba;<br />

qalaq Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>ganaSenianebis</strong> regulire-<br />

bis zonis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena;<br />

<strong>da</strong>cviTi zonisaTvis Sesabamisi dokumentaciis <strong>da</strong>muSaveba (saz-<br />

Rvrebis aRweriloba, debuleba <strong>da</strong>cviTi zonis Sesaxeb, reJimebi);<br />

Zeglis statusis mqone nagebobebis nusxis <strong>da</strong>zusteba, adgilze<br />

ga<strong>da</strong>mowmeba, fotofiqsacia, rukaze <strong>da</strong>fiqsireba <strong>da</strong> nusxis kore-<br />

qtirebuli variantis <strong>da</strong>muSaveba;<br />

Zeglis niSnis mqone nagebobebis gamovlena, fotofiqsacia, ruka-<br />

ze <strong>da</strong>fiqsireba <strong>da</strong> seleqciis gziT ZeglTa nusxaSi Setana;<br />

muSaobis meTodi:<br />

qalaq Tbilisis istoriul nawilze arsebuli masalebis (<strong>da</strong>dge-<br />

nilebebi, saarqivo rukebi, ZeglTa nusxebi, literaturuli wyaroebi<br />

<strong>da</strong> a.S.) moZieba, fiqsacia <strong>da</strong> analizi;<br />

savele pirobebSi arsebuli masalis ga<strong>da</strong>mowmeba, axali masa-<br />

lis Segroveba, fotofiqsacia <strong>da</strong> dokumentaciis samuSao versiis<br />

<strong>da</strong>muSaveba (<strong>da</strong>farviTi inventarizaciis <strong>da</strong> eqspertebis savele ba-<br />

raTebis nimuSebi ixileT <strong>da</strong>narTi #4);<br />

adgilobriv wamyvan specialistebTan <strong>da</strong> xelmZRvanel pirebTan<br />

TanamSromlobis <strong>da</strong> koordinaciis safuZvelze adgilobriv moTxov-<br />

naTa <strong>da</strong> TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT dokumentaciis samuSao<br />

versiis Sejereba;<br />

samuSao versiis <strong>da</strong>mkveTTan ganxilva, koreqtireba <strong>da</strong> dokumen-<br />

taciis saboloo variantis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis Sesaxeb arsebuli dokumente-<br />

bi<strong>da</strong>n mopo vebul iqna saqarTvelos kp. centraluri komitetisa<br />

<strong>da</strong> saqarTvelos ssr ministrTa sabWos 1985 wlis 29 ianvris #76<br />

<strong>da</strong>dgenileba `qalaq Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis saxelmwifo<br />

<strong>da</strong>cvis Semdgomi gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb~, romelSic<br />

<strong>da</strong>dgenilia q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis saxelmwifo <strong>da</strong>cvis,<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis <strong>da</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonebi, am zone-<br />

bis sazRvrebis aRweriT <strong>da</strong> zonebSi moqmedi reJimebis miTiTebiT.<br />

saqarTvelos urbanizaciisa <strong>da</strong> mSeneblobis saministros brZaneba<br />

67


#13, 08.04.2003 w., saqarTvelos kulturis saministros brZaneba #3/97,<br />

05.2003 w., `q. TbilisSi, orTaWalis monakveTze, <strong>istoriuli</strong> nawilis<br />

saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zonisa <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonis<br />

gafarTovebis Sesaxeb~ <strong>da</strong> qalaq Tbilisis meriis urbanuli <strong>da</strong>geg-<br />

marebis saqalaqo samsaxuris gankarguleba #120, 20.06.05 w., q. Tbili-<br />

sis landSaftis <strong>da</strong>cvis zonis sazRvrebis grafikuli dokumentis<br />

<strong>da</strong>samuSaveblad Camoyalibebuli sauwyebaTSorisi komisiis mier<br />

momzadebuli masalebi.<br />

sayrdeni gegmis <strong>da</strong>muSavebis safuZvlad miRebuli iyo agreTve<br />

saqarTvelos ssr ministrTa sabWos <strong>da</strong>dgenileba #706, 10.14.1986<br />

wlis q. Tbilisis erovnuli mniSvnelobis ZeglTa siis <strong>da</strong>mtkice-<br />

bis Sesaxeb, q. Tbilisis saxalxo deputatTa saqalaqo sabWos aR-<br />

masrulebeli komitetis ga<strong>da</strong>wyvetileba #06.22.185, 03.10.1988 wlis<br />

q. Tbilisis adgilobrivi mniSvnelobis ZeglTa siis <strong>da</strong>mtkicebis<br />

Sesaxeb <strong>da</strong> saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis<br />

saministros brZaneba #3/34 02.08.2006 wlis q. Tbilisis Zeglis niS-<br />

nis mqone SenobaTa siis <strong>da</strong>mtkicebis Sesaxeb.<br />

2005-06 wlebSi `geografikis~ mier Catarebuli q. Tbilisis is-<br />

toriuli nawilis <strong>da</strong>farviTi inventarizaciis <strong>kvlevis</strong> safuZvelze,<br />

aRniSnuli dokumentebis analizisa <strong>da</strong> adgilze qalaqis kulturu-<br />

li memkvidreobis Seswavlis safuZvelze mizanSewonilad iqna miC-<br />

neuli saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zonis sazRvrebis koreqtireba maTi ga-<br />

farToebis TvalsazrisiT. amis argumentacia mdgomareobs imaSi,<br />

rom mecxramete saukunis bolos, meoce saukunis pirvel naxevar-<br />

Si Camoyalibebuli qalaqis centraluri nawilis ubnebi Tavisi<br />

kulturuli memkvidreobiT iseve faseulia Tanamedrove etapze,<br />

rogorc uZvelesi ubnebi, romlebic moqmedi dokumentebiT Sedis<br />

saxelmwifo <strong>da</strong>cviT zonaSi. zonis SemoTavazebul gafarTovebul<br />

sazRvrebSi ganlagebulia mniSvnelovani ricxvi nagebobebisa, rom-<br />

lebsac gaaCnia Zeglis statusi an Zeglis niSnis mqone nagebobebad<br />

arian miCneuli. esec saxelmwifo <strong>da</strong>cvis zonis sazRvrebis gafar-<br />

Toebis erTerT argumentad SeiZleba iyos moyvanili.<br />

aseve warmodgenil naSromSi <strong>da</strong>dgenil iqna <strong>ganaSenianebis</strong><br />

68


egu lirebis zonis axali sazRvrebi. koreqtirebuli sazRvrebi<br />

samuSao Sexvedrebis dros Sejerebul iqna q. Tbilisis meriis <strong>da</strong><br />

kulturis saministros wamyvan specialistebTan erTad.<br />

2006-07 wlebSi Catar<strong>da</strong> samuSaoebi q. Tbilisis istoriul-kul-<br />

turuli sayrdeni gegmis SedgenasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. 2006 wlis seq-<br />

tember-oqtomberSi Catar<strong>da</strong> Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>far-<br />

viTi inventarizaciis Sedegebis <strong>da</strong>zusteba, xolo dekember-ianvar-<br />

Si <strong>istoriuli</strong> nawilis Zeglebis <strong>da</strong> sxva Rirebuli obieqtebis<br />

savele Seswavla eqspertebis mier. am samuSaos Sedegad miRebulia<br />

15000-ze meti Senobis amomwuravi informacia, romelic integrirebu-<br />

lia gis-sistemaSi. 2007 wlis ianvar-TebervalSi muSobdnen proeqtis<br />

eqspertebi kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>rgSi miRebuli masalis kam-<br />

eraluri <strong>da</strong>muSavebis etapze. Zeglebis <strong>da</strong> sxva Rirebuli obieqtebis<br />

(2300 obieqti) detaluri Seswavlis Sedegad Sevsebuli iyo savele<br />

<strong>da</strong> saaRricxvo baraTebi <strong>da</strong> Catar<strong>da</strong> yvela obieqtis fotofiqsacia.<br />

es informacia agreTve integrirebuli iyo gis monacemTa bazaSi.<br />

2007 wlis martSi Catar<strong>da</strong> Semsruleblis <strong>da</strong> <strong>da</strong>mkveTis erTobli-<br />

vi komisiuri sxdomebi, romelebzec mox<strong>da</strong> Rirebuli obieqtebis de-<br />

taluri ganxilva <strong>da</strong> maTi saboloo seleqcia. am samuSaos Sedegad<br />

<strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> q. Tbilisis ZeglTa sarekomen<strong>da</strong>cio sia <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis zone-<br />

bis saboloo koreqtireba. <strong>da</strong>cvis zonebis sazRvrebi sarekomen<strong>da</strong>-<br />

cio variantSi nawilobriv Semcirebulia im sazRvreb Tan Se<strong>da</strong>rebiT,<br />

romlebSic mimdinareob<strong>da</strong> savele kvlevebi (ix. cxrili 1).<br />

q. Tbilisi <strong>da</strong> misi Semogareni mdi<strong>da</strong>ria samoqalaqo, sakulto<br />

<strong>da</strong> Tav<strong>da</strong>cviTi arqiteqturis, <strong>istoriuli</strong>, sabaRo-saparko xelovne-<br />

bisa <strong>da</strong> landSafturi arqiteqturis ZeglebiT, Zeglis niSnis mqone<br />

obieqtebiTa <strong>da</strong> maRali kulturuli faseulobis mqone fonuri ga-<br />

naSenianebiT, unikaluri qalaqgegmarebiTi struqturiTa <strong>da</strong> sxva Se-<br />

noba-nagebobebiT, romlebic erToblivad qmnian q. Tbilisis isto-<br />

riulad Camoyalibebul garemos. am garemosa <strong>da</strong> masSi <strong>da</strong>cul kul-<br />

turul faseulobebs saxelmwifos mier adeqvaturi samarTlebrivi<br />

<strong>da</strong>cva sWirdeba. aRniSnuli Tavis mxriv Tavi<strong>da</strong>n agvacilebs is-<br />

toriulad Camoyalibebul garemoSi gauazrebel <strong>da</strong> mecnierulad<br />

69


<strong>da</strong>usabuTebel Carevas <strong>da</strong> xels Seuwyobs zonebSi arsebuli kul-<br />

turuli memkvideobis avTenturi saxiT SenarCunebas, misi momavali<br />

TaobebisaTvis ga<strong>da</strong>cemas.<br />

<strong>kvlevis</strong> Sedegad miRebuli saerTo statistika:<br />

sul <strong>da</strong>farviTi inventarizaciis farglebSi mox<strong>da</strong> 12253 obieq-<br />

tis aRricxva <strong>da</strong> kvleva.<br />

cxrili 1.<br />

q. Tbilisi. <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi.<br />

statistikuri monacemebis Se<strong>da</strong>rebiTi analizi<br />

2006 w. arsebulioficialuri<br />

monacemebi<br />

Zegli<br />

(maT<br />

Soris<br />

erovnuli)<br />

Znm<br />

812 (162) 788<br />

2006-2007 w.<br />

istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis<br />

farglebSi <strong>kvlevis</strong>a <strong>da</strong> analizis<br />

Sedegebi<br />

Zegli<br />

axlad<br />

gamovlenili<br />

sarekomen<strong>da</strong>cio<br />

Znm<br />

1309 749<br />

maT Soris sarekomen<strong>da</strong>cioerovnuli<br />

kategoria 204<br />

fonuriSenoba<br />

Seusabamo<br />

Senoba<br />

rigi-<br />

Ti<br />

Senoba<br />

2007 w.<br />

komisiis*<br />

ganxilvis<br />

Sedegebi<br />

Zegli<br />

fonuri<br />

Senoba<br />

1523 124 9519 1799 792<br />

* kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis saministrosa <strong>da</strong> q. Tbilisis<br />

meriis warmomadgenlebiT <strong>da</strong>kompleqtebuli kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>cvis komisia.<br />

winamdebare debulebebi adgens q. Tbilisis kulturuli memkvi-<br />

dreobis <strong>da</strong>mcavi zonebis sistemas, romlis mizania zemoxsenebuli<br />

memkvidreobis samarTlebrivi <strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa. mis Tanaxmad:<br />

a) q. Tbilisis centralur nawilSi, sa<strong>da</strong>c Zalze maRalia Zeg-<br />

lebis koncentracia, xolo urbanuli qsovili arsebuli sax-<br />

iT Camoyalib<strong>da</strong> jer kidev XVIII saukuneSi, dgindeba istoru-<br />

li <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zona;<br />

b) <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zoni<strong>da</strong>n qalaqis <strong>da</strong>narCeni<br />

nawilisaken harmoniuli ga<strong>da</strong>svlis uzrunvelyofis, aseve Ze-<br />

glebis <strong>da</strong>cvis zonis momijnaved ganlagebuli ZeglebisaT-<br />

70


vis <strong>da</strong> kulturuli faseulobis mqone Senobebis, istoriu-<br />

lad Camoyalibebuli <strong>da</strong>gegmarebis fragmentTa struqturisa<br />

<strong>da</strong> arqiteqturul-sivrciTi garemos SenarCunebis mizniT, dg-<br />

indeba <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona;<br />

g) q. Tbilisis istoriulad Camoyalibebuli bunebrivi garemos,<br />

bunebrivi reliefis, kompoziciuri dominantebis <strong>da</strong> sxva mniS-<br />

vnelovani obieqtebis vizualuri aRqmis xedebis, panoramebis, is-<br />

toriuli landSaftebis SenarCunebis, mcenareuli safaris <strong>da</strong>c-<br />

va-regulirebis, tyisa <strong>da</strong> mwvane safaris aRdgenis mizniT dgin-<br />

deba <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zona.<br />

proeqtis Tanaxmad, <strong>da</strong>mcavi zonebisaTvis maTi specifiki<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare dgindeba samSeneblo <strong>da</strong> sxva saqmianobis maregulire-<br />

beli reJimebi, romlebmac un<strong>da</strong> uzrunvelyon <strong>da</strong>mcavi zonebis miz-<br />

nebis praqtikaSi ganxocieleba.<br />

SenobaTa identifikaciis <strong>da</strong> klasifikaciis principebi<br />

samuSaos Sesrulebis procesSi mTavari meTodologiuri xasia-<br />

Tis amocanad gamoikveTa Sesaswavli obieqtebis zusti identifika-<br />

cia <strong>da</strong> maTi klasificireba istoriul-kulturuli mniSvnelobis<br />

mixedviT. Seswavlis Sedegad miRebuli SenobaTa sruli simravle<br />

iTxov<strong>da</strong> mkafio seleqcias Rirebulebis kriteriumis safuZvelze.<br />

am amocanis ga<strong>da</strong>wyveta mimdinareob<strong>da</strong> ori mimarTulebiT: saeqsper-<br />

to Sefasebis, specialistTa Soris diskusiebis gziT konsensusis<br />

miRwevis meSveobiT, saerTo azris gamomuSavebiT <strong>da</strong>, amave dros, miR-<br />

weuli SeTanxmebis aRweriTi terminologiis fiqsirebiT. am samu-<br />

Saos safuZvelze mox<strong>da</strong> SesaZlebeli gagvevlo zusti gamyofi xazi<br />

Rirebul <strong>da</strong> araRirebul obieqtTa Soris. Rirebuli obieqtebi<br />

<strong>da</strong>iyo Zeglebad <strong>da</strong> fonur Senobebad, xolo araRirebuli obieqtebi<br />

_ rigiT <strong>da</strong> Seusabamo Senobebad, Sesabamisad Zeglebis kategoriaSi<br />

gamoyofili iyo erovnuli mniSnvelobis Zeglebi. gansakuTrebuli<br />

yuradReba <strong>da</strong>eTmo Rirebuli obieqtebis jgufi<strong>da</strong>n Zeglebis <strong>da</strong> fo-<br />

nuri SenobebisaTvis Sefasebis kriteriumebis <strong>da</strong>dgenas.<br />

eqspertTa koleqtiuri gansjis Sedegad, Sefasebis sagnad miRe-<br />

buli iyo obieqtis avTenturoba, saxasiaTo sivrciT-gegmarebiTi<br />

71


struqtura, maRali <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong> kulturuli Rirebuleba, mdi-<br />

<strong>da</strong>ri mxatvrul-dekoratiuli aRWurviloba <strong>da</strong> ieri, gansakuTrebu-<br />

li adgili <strong>istoriuli</strong> nawilis urbanul qsovilSi.<br />

fonuri Senobebis kategorias miekuTvna iseTi obieqti, romelic<br />

Seesabameba <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> masStabs, gegmarebiT struq-<br />

turas, Tanadroulia <strong>istoriuli</strong> nawilis Camoyalibebis periodisa,<br />

qmnis urbanuli qsovilis ganuyofel nawils, magram mas ar gaaCnia<br />

Rirebuli arqiteqturul-dekoratiuli elementebi.<br />

SenobaTa klasifikaciis kriteriumebi mocemulia am naSrom-<br />

Si warmodgenil istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis<br />

`instruqciaSi~.<br />

warmodgenili kriterumebis mixedviT mox<strong>da</strong> sakvlevi obieqte-<br />

bis zusti identifikacia <strong>da</strong> <strong>da</strong>jgufeba. amasTan erTad, eqsperte-<br />

bis mier mox<strong>da</strong> arqiteqturuli <strong>da</strong> dekoratiuli elementebis ter-<br />

minologiuri bazis erToblivi ganxilva <strong>da</strong> identifikacia. SeTan-<br />

xmebuli terminologiuri baza ga<strong>da</strong>tanil iqna savele baraTis<br />

im nawilSi, romelic aRwer<strong>da</strong> sakvlevi obieqtebis struqturul<br />

<strong>da</strong> dekoratiul elementebs. Sesabamisad amisa, aRweriTi termino-<br />

logiis semantikuri identifikaciis safuZvelze aigo saaRricxvo<br />

baraTis aRweriTi nawili. am samuSaos safuZvelze SesaZlebeli<br />

gax<strong>da</strong> monacemTa bazaSi zusti saZiebo meqanizmis SemuSaveba (ma-<br />

galiTad, SesaZlebelia <strong>da</strong>isvas amocana yvela mansardiani obieq-<br />

tis amokrefisa, an amokrefa yvela 2 sarTuliani saxlisa, romelic<br />

aSen<strong>da</strong> XIX saukunis ukanasknel mesamedSi, xis aivnebiT <strong>da</strong> vitra-<br />

JebiT <strong>da</strong> a.S.).<br />

debulebebi q. Tbilisis kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zo-<br />

nebis reabilitaciis <strong>da</strong> ganviTarebis Sesaxeb.<br />

1. winamdebare debulebis mizania:<br />

a) q. Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis, masSi arsebuli Zeglebis,<br />

maTi istoriulad Camoyalibebuli bunebrivi <strong>da</strong> xelovnuri<br />

garemos SenarCuneba.<br />

b) kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zonebisa <strong>da</strong> maT fargleb-<br />

Si samSeneblo <strong>da</strong> sxva saqmianobis maregulirebeli reJime-<br />

72


is <strong>da</strong>dgena.<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebi, maTi sazRvrebi, gegmarebiTi reJimebi <strong>da</strong> ZeglTa<br />

sia mtkicdeba moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />

<strong>da</strong>mcav zonebSi, Zeglebze, aseve teritoriebze, romlebzec isini<br />

arian ganlagebuli, SeiZleba Catardes mxolod „kulturuli mem-<br />

kvidreobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT gansazRvruli Zeglze<br />

Casatarebeli samuSaoebi.<br />

2. <strong>da</strong>cviT zonebSi <strong>da</strong>saSvebi axalmSeneblobis obieqtebis<br />

ricxvs ganekuTvnebian Semdegi Senoba-nagebobebi, romlebic eqvem-<br />

debarebian am debulebaSi moyvanil gegmarebiT SezRudvebs:<br />

•<br />

•<br />

Senoba-nagebobebi, romlebic enacvlebian mwvave avariul<br />

mdgomareobaSi myof, istoriul <strong>da</strong> mxatvrul Rirebulebas<br />

moklebul Seno bebs, agreTve analogiur mdgomareobaSi myof<br />

sainJinro-sakomunikacio qselebsa <strong>da</strong> nagebobebs;<br />

Senoba-nagebobani, romlebmac un<strong>da</strong> gaaumjobeson degradirebu-<br />

li urbanuli qsovili (Seavson istoriul ganaSenianebaSi ngre-<br />

vis Sedegad gaCenili sicarieleebi, Secvalon Rirebul Senobe-<br />

bs Soris moqceuli gviani, araRirebuli nagebobebi <strong>da</strong> sxva).<br />

3. <strong>da</strong>cviTi zonebis farglebSi SesaZlebelia moqmedi kanonmdeb-<br />

lobiT gansazRvrul instanciebTan SeTanxmebiT miRebul iqnas re-<br />

alizaciisaTvis qalaqTmSeneblobiTi dokumentebi (miwaTsargeblo-<br />

bis generaluri gegma, <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis gegma). qalaqis<br />

<strong>istoriuli</strong> nawilisTvis Sesrulebuli qalaqTmSeneblobiTi doku-<br />

mentacia Seicavs saproeqto teritoriis istoriul-arqiteqturul<br />

kvleviT nawils. qalaqTmSeneblobiT dokumentaciaSi Setanili cv-<br />

lilebebi aisaxeba istoriul-kulturul sayrden gegmaSi.<br />

4. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma (ganmartebiTi bara-<br />

Ti <strong>da</strong> grafikuli nawili) asaxavs: kulturuli fenebisa <strong>da</strong> arqe-<br />

ologiuri <strong>kvlevis</strong> zonebis dislokacias, uZravi Zeglebisa <strong>da</strong> maTi<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebis sazRvrebs, <strong>ganaSenianebis</strong> qronologiur ganviTare-<br />

bas, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> sivrciT struqturas, am struqturis<br />

ele mentebis ierarqias, kompoziciuri dominantebis <strong>da</strong> sxva mniS-<br />

vnelovani obieqtebis vizualuri aRqmis xedebs, panoramebs, isto-<br />

73


iul landSaftebs, araxelsayrel hidro <strong>da</strong> geologiur pirobebs,<br />

<strong>istoriuli</strong> zonisaTvis Seusabamo Senoba-nagebobebs, asaReb avariul,<br />

amortizebul <strong>da</strong> araRirebul fonds, saarqivo <strong>da</strong> bibliografiuli<br />

<strong>kvlevis</strong> masalebs, naturuli <strong>da</strong>kvirvebis <strong>da</strong> fotofiqsaciis masa-<br />

las, saproeqto teritoriis <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>TariRebas, fizikur<br />

mdgomareobas, konstruqciul mdgradobas, sarTulianobas, funqcias<br />

<strong>da</strong> a.S; <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> morfologiur <strong>da</strong> struqturul<br />

analizs, mxatvruli Rirebulebis Sefasebas.<br />

5. proeqtirebisas, ZeglTa <strong>da</strong> Zeglis niSnis mqone obieqtTa<br />

ukeT warmoCenis mizniT <strong>da</strong>mcav zonebSi aucilebelia <strong>da</strong>dgindes<br />

qalaqis panoramis <strong>da</strong> mniSvelovan ZeglTa aRqmis gansakuTrebu-<br />

lad xelsayreli wertilebi, SenarCunebul iqnas qalaqis panorami-<br />

sa <strong>da</strong> calkeul ZeglTa xilvis SesaZlebloba Sesabamis vizualur<br />

zonebSi axal mSeneblobaTa reglamentirebis gziT, Tavis Sekaveba<br />

fonur ganaSenianebaSi im axal Senoba-nagebobaTa CarTvisagan, rom-<br />

lebic amcirebs ZeglTa arqiteqturul-kompoziciur rols qalaqis,<br />

quCebisa <strong>da</strong> moednebisaTvis ieris SenarCunebaSi.<br />

6. sainJinro qselebis mdgomareobis Sefaseba, reabilitacia<br />

<strong>da</strong> ganaxleba un<strong>da</strong> iyos saproeqto dokumentaciis aucilebeli<br />

nawili <strong>da</strong>, amasTan erTad, Tu axali samSeneblo moculoba iTxovs<br />

magistraluri sainJinro komunikaciebis gamtarunarianobis an te-<br />

vadobis zr<strong>da</strong>s, am zrdisaTvis saWiro xarjebi <strong>da</strong>dgenili wesiT<br />

un<strong>da</strong> gaiRos Sesabamisma menaSenem an investorma. qalaqis marTvis<br />

Sesabamisma samsaxurebma un<strong>da</strong> droulad gascen teqnikuri pirobebi<br />

<strong>da</strong> Seasrulon maT mier sainJinro komunikaciebis ganaxlebi saTvis<br />

aRebuli valdebulebebi mSeneblobiT gaTvaliswinebul vadebSi.<br />

7. <strong>da</strong>cvis zonebSi gegmarebiTi RonisZiebebi un<strong>da</strong> iyos mimarTu-<br />

li xelsayreli geologiuri <strong>da</strong> hidrogeologiuri pirobebis, sani-<br />

tarul-higienuri pirobebis, dinamikuri zemoqmedebis Tavi<strong>da</strong>n aci-<br />

lebis <strong>da</strong> xanZarsawinaaRndego moTxovnebis <strong>da</strong>sakmayofileblad.<br />

8. <strong>da</strong>mcav zonebSi istoriulad Camoyalibebuli quCaTa qselis<br />

Secvla, gafarToeba, niSnulebis amaRleba an <strong>da</strong>weva <strong>da</strong> sxva cvli-<br />

leba <strong>da</strong>uSvebelia. aseTi cvlileba <strong>da</strong>saSvebia mxolod Sesabamisi<br />

74


gegmarebiTi <strong>da</strong> mecnieruli <strong>da</strong>sabuTebis safuZvelze. qalaqgegmare-<br />

biTi politika <strong>da</strong> marTvis principebi <strong>da</strong>cvis zonebSi mimarTul<br />

un<strong>da</strong> iqnas satransporto nakadebis mizan<strong>da</strong>saxul <strong>da</strong> gegmazomier<br />

Semcirebaze.<br />

9. <strong>da</strong>mcav zonebSi akrZalulia iseTi sawarmoo, satransporto,<br />

sasawyobo meurneobisa <strong>da</strong> sxva obieqtebis mSenebloba, romelnic<br />

xanZarsaSiSia, warmoqmnian Zlier satvirTo <strong>da</strong> satransporto na-<br />

kadebs, aWuWyianeben haerisa <strong>da</strong> wylis auzebs.<br />

10. <strong>da</strong>mcavi zonebis farglebSi nebismieri samSeneblo proeqti<br />

eqvemdebareba profesiul eqspertizas, xolo adgilobrivi TviTm-<br />

marTvelobis Sesabamisi samsaxuri proeqts SeiTanxmebs <strong>da</strong> mSen-<br />

eblobis nebarTvas gascems mxolod saqarTvelos kulturis, Zegl-<br />

Ta <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis saministros Sesabamisi sabWos <strong>da</strong>debiTi<br />

<strong>da</strong>skvnis safuZvelze.<br />

11. <strong>da</strong>mcavi zonebi un<strong>da</strong> ganTavisufldnen qalaqis istoriul<br />

garemoSi disonansis Semtani, misi aRqmisa <strong>da</strong> sworad gamoyenebisaT-<br />

vis xelSemSleli Senoba-nagebobebisagan, am zonisaTvis Seusabamo<br />

Senobis an Seusabamo miwis nakveTis statusis miniWebis meSveobiT.<br />

disonansis Semtani nagebobebis statuss aniWebs saqarTvelos kul-<br />

turis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis ministri adgilobrivi TviTm-<br />

marTvelobis organoebTan SeTanxmebiT. disonansis Semtani nagebo-<br />

bis aRebis SemTxvevaSi mis adgilas <strong>da</strong>saSvebia mxolod am reJimiT<br />

<strong>da</strong>dgenili gegmarebiT SezRudvebs <strong>da</strong>qvemdebarebuli mSenebloba.<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebi un<strong>da</strong> ganTavisufldnen mavne sawarmoebis, saremonto<br />

saxelosnoebis, sawyobebisa <strong>da</strong> sxva praqtikulad Tu esTetikurad<br />

zianis momtani, tvirTis nakadebis warmomqneli, nia<strong>da</strong>gis, atmosfe-<br />

rosa <strong>da</strong> wyalsatevebis gamaWuWyianebeli sxva obieqtebisagan.<br />

12. saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis samin-<br />

istro mimarTavs am punqtiT gaTvaliswinebuli obieqtebis aRebis,<br />

saqmianobis SeCerebis, SezRudvis an adgilmonacvleobis moTxovniT<br />

adgilobriv TviTmmarTvelobas. adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

organoebi valdebulni arian yovelwliur biujetSi gaiTvalis-<br />

winon disonansis Semtani obieqtis aRebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli so-<br />

75


cialuri, teqnikuri <strong>da</strong> sxva xarjebi (il. 16-18).<br />

q. baTumis istoriul-kultureli sayrdeni gegma<br />

q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis istoriul-kulturuli sayrdeni<br />

gegma Sesrulebulia erToblivad gis <strong>da</strong> dz sakonsultacio centr<br />

`geografikis~ <strong>da</strong> `saqarTvelos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis<br />

fondis~ mier saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> sportis<br />

saministros <strong>da</strong>kveTiT. samuSao mimdinareob<strong>da</strong> 2006-2007 ww-Si [47].<br />

q. baTumis kulturuli memkvidreobis sistemuri Seswavla <strong>da</strong>i-<br />

wyo XX saukunis 60-70-ian wlebSi. 1987 wels qalaqis sabWos aR-<br />

maskomis mier #748 <strong>da</strong>dgenilebiT <strong>da</strong>mtkicebuli iyo q. baTumis ar-<br />

qiteqturul ZeglTa sia <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> qalaqis <strong>istoriuli</strong> nawilis<br />

<strong>da</strong>cvis zonis sazRvari. 2004 wels saqarTvelos ekonomikuri gan-<br />

viTarebis saministros <strong>da</strong>kveTiT gis <strong>da</strong> dz sakonsultacio cen-<br />

tris `geografikis~ mier momzadebuli iyo q. baTumis qalaqTmSen-<br />

eblobiTi dokumentacia, romlis farglebSi Catar<strong>da</strong> qalaqis is-<br />

toriuli nawilis gaRrmavebuli Seswavla <strong>da</strong> arsebuli ZeglTa<br />

siis ga<strong>da</strong>mowmeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>zusteba. am <strong>kvlevis</strong> Sedegad gamovlin<strong>da</strong><br />

axali Zeglis niSnis mqone obieqtebis didi jgufi. amasTan erTad,<br />

gamoyofili iyo <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>cvis zonis axali saz-<br />

Rvrebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>matebiT <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonis<br />

sazRvrebi. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom es dokumentacia ar iyo oficial-<br />

urad <strong>da</strong>mtkicebuli, masSi <strong>da</strong>dgenili kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>cvis principebi mniSnelovan <strong>da</strong>debiT gavlenas axdendnen mim-<br />

dinare qalaqTmSeneblobiT procesebze.<br />

2006 wels saqarTvelos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis<br />

fondis eqspertTa jgufis mier iyo Catarebuli q. baTumis ZeglTa<br />

axali inventarizacia, ris safuZvelzec saqarTvelos kulturis,<br />

ZeglTa <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> sportis saministros mier 2006 wlis 30 martis<br />

#3/133 <strong>da</strong> 12 seqtembris #3/311 <strong>da</strong>dgenilebebiT iyo <strong>da</strong>mtkicebuli<br />

q. baTumis ZeglTa <strong>da</strong> Zeglis niSnis mqone obieqtebis axali siebi.<br />

q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis<br />

farglebSi <strong>da</strong>isva amocanad q. baTumis ZeglTa siis sruli Se-<br />

madgenlobis <strong>da</strong>dgena <strong>da</strong> Zeglis niSnis mqone obieqtebis ga<strong>da</strong>r-<br />

76


Ceva maTTvis Zeglis statusis miniWebis an moxsnis mizniT, <strong>da</strong>cvis<br />

zonebis sazRvrebisTvis rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSaveba. Catarebuli<br />

savele <strong>kvlevis</strong> Sedegad aRmoCenil iqna rigi axali obieqtebisa,<br />

romelnic CarTuli iyo analizis <strong>da</strong> seleqciis procesSi. amasTan<br />

erTad, <strong>kvlevis</strong> sagnad miRebuli iyo axali, dRemde ucnobi, saarqi-<br />

vo <strong>da</strong> bibliografiuli masala, romelmac bevrad gazar<strong>da</strong> miRebu-<br />

li ga<strong>da</strong>wyvetilebebis samecniero sandoobis done <strong>da</strong> gaamdidra<br />

<strong>kvlevis</strong> analitikuri <strong>da</strong> faqtobrivi safuZvlebi.<br />

q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenaze<br />

2006-07 wlebSi saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> spor-<br />

tis saministros <strong>da</strong>kveTiT erToblivad muSaobden gis <strong>da</strong> dz sa-<br />

konsultacio centris `geografikis~ <strong>da</strong> `saqarTvelos kulturu-<br />

li memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fondis~ specialistebi. sayrdeni gegma<br />

moicavs teqstur <strong>da</strong> grafikul nawilebs. teqstur nawilSi warmod-<br />

genilia q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis perspeqtiuli ganviTare-<br />

bis xedva, Catarebul samuSaoTa detaluri aRwera <strong>da</strong> miRebuli<br />

Sedegebis ganmartebebi, <strong>da</strong>cvis zonebis sazRvrebis aRwera, maTSi<br />

<strong>da</strong>saSveb qmedebaTa reJimebi <strong>da</strong> Zeglebis sruli sia. sayrdeni geg-<br />

mis grafikuli nawili moicavs sainformacio, analitikur, Tematur<br />

<strong>da</strong> integralur rukebs, Zeglebis <strong>da</strong> Rirebuli dekoratiuli ar-<br />

qiteqturuli elementebis fotofiqsaciis alboms. proeqtis sru-<br />

li moculoba mocemulia erTiani geoinformaciuli bazis sax-<br />

iT. saydeni gegmis Sedgenis samarTlebriv safuZvels warmoadgens<br />

saqarTvelos kanoni `kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb~<br />

<strong>da</strong> saqarTvelos mTavrobis mier miRebuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebi kul-<br />

turuli memkvidreobis sferoSi saerTaSoriso normebis <strong>da</strong> wese-<br />

bis <strong>da</strong>cvis Sesaxeb.<br />

q. baTumSi 2006-2007 wlebSi avtoris meTodologiuri xelmZR-<br />

vanelobiT Catarebuli samuSaos amocanebi iyo:<br />

•<br />

•<br />

qalaq baTumis <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonis sazR-<br />

vrebis <strong>da</strong>zusteba-koreqtireba;<br />

qalaq baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>ganaSenianebis</strong> regulire-<br />

bis zonis sazRvrebis <strong>da</strong>dgena;<br />

77


•<br />

•<br />

•<br />

<strong>da</strong>cviTi zonisaTvis Sesabamisi dokumentaciis <strong>da</strong>muSaveba (sazR-<br />

vrebis aRweriloba, debuleba <strong>da</strong>cviTi zonis Sesaxeb, reJimebi);<br />

Zeglis statusis mqone nagebobebis nusxis <strong>da</strong>zusteba, adgilze<br />

ga<strong>da</strong>mowmeba, fotofiqsacia, rukaze <strong>da</strong>fiqsireba <strong>da</strong> nusxis ko-<br />

reqtirebuli variantis <strong>da</strong>muSaveba;<br />

Zeglis niSnis mqone nagebobebis gamovlena, fotofiqsacia, ruka-<br />

ze <strong>da</strong>fiqsireba <strong>da</strong> seleqciis gziT ZeglTa nusxaSi Se tana;<br />

muSaobis meTodi:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

qalaq baTumis istoriul nawilze arsebuli masalebis (<strong>da</strong>d-<br />

genilebebi, saarqivo rukebi, ZeglTa nusxebi, literaturuli<br />

wyaroebi <strong>da</strong> a.S.) moZieba, fiqsacia <strong>da</strong> analizi;<br />

savele pirobebSi arsebuli masalis ga<strong>da</strong>mowmeba, axali masa-<br />

lis Segroveba, fotofiqsacia <strong>da</strong> dokumentaciis samuSao ver-<br />

siis <strong>da</strong>muSaveba (<strong>da</strong>farviTi inventarizaciis <strong>da</strong> eqspertebis<br />

savele baraTebis nimuSebi ixile <strong>da</strong>narTi #4);<br />

adgilobriv wamyvan specialistebTan <strong>da</strong> xelmZRvanel pireb-<br />

Tan TanamSromlobis <strong>da</strong> koordinaciis safuZvelze adgilo-<br />

briv moTxovnaTa <strong>da</strong> TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT dokumen-<br />

taciis samuSao versiis Sejereba;<br />

samuSao versiis <strong>da</strong>mkveTTan ganxilva, koreqtireba <strong>da</strong> doku-<br />

mentaciis saboloo variantis <strong>da</strong>muSaveba.<br />

2006 wlis 12 seqtembers (brZ. #3/311) <strong>da</strong> 30 marts (brZ. 33/133)<br />

saqarTvelos mTavrobis mier <strong>da</strong>mtkicebuli iyo q. baTumis Zegleb-<br />

is (142 obieqti) <strong>da</strong> Zeglis niSnis mqone Senobebis (60 oboieqti) sia.<br />

es siebi safuZvlad <strong>da</strong>edo istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis<br />

Sedgenas.<br />

2006-07 wlebSi Catar<strong>da</strong> samuSaoebi q. baTumis istoriul-kul-<br />

turuli sayrdeni gegmis SedgenasTan <strong>da</strong>kavSirebiT. 2006 wlis oq-<br />

tomberSi Catar<strong>da</strong> baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>farviTi inventa-<br />

rizacia. am samuSaos Sedegad miRebulia 3417 Senobis amomwuravi<br />

informacia, romelic integrirebulia gis-sistemaSi. 2007 wlis ian-<br />

varSi baTumSi muSobdnen proeqtis eqspertebi kulturuli memkvid-<br />

reobis <strong>da</strong>rgSi. Zeglebis <strong>da</strong> sxva Rirebuli obieqtebis (332 obieq-<br />

78


ti) detaluri Seswavlis Sedegad Sevsebuli iyo savele baraTebi<br />

<strong>da</strong> Catar<strong>da</strong> yvela obieqtis fotofiqsacia. es informacia agreTve<br />

integrirebuli iyo gis monacemTa bazaSi.<br />

2007 wlis martSi Catar<strong>da</strong> Semsruleblis <strong>da</strong> <strong>da</strong>mkveTis er-<br />

Toblivi komisiuri sxdomebi, romelebzec mox<strong>da</strong> Rirebuli obieqte-<br />

bis detaluri ganxilva <strong>da</strong> maTi saboloo seleqcia. am samuS aos<br />

Sedegad <strong>da</strong>dgin<strong>da</strong> q. baTumis ZeglTa sarekomen<strong>da</strong>cio siis SemuSave-<br />

ba <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis zonebis saboloo koreqtireba. <strong>da</strong>cvis zonebis saz-<br />

Rvrebi sarekomen<strong>da</strong>cio variantSi nawilobriv Semcirebulia im saz-<br />

RvrebTan Se<strong>da</strong>rebiT, romlebSic mimdinareob<strong>da</strong> savele kvlevebi.<br />

cxrili 2<br />

q. baTumis <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi:<br />

1. <strong>da</strong>farviTi inventarizaciis obieqtebi 3400<br />

2. Rirebuli obieqtebi (Zeglebi <strong>da</strong> Znm) 330<br />

3. rekomen<strong>da</strong>cia Zeglis statusis misaniWeblad 243<br />

4. maT Soris erovnuli mniSvnelobis Zegli 30<br />

5. fonuri Senobebis raodenoba 429<br />

6. rigiTi Senobebis raodenoba 2700<br />

7. Seusabamo Senobebis raodeboba 28<br />

8. Zeglebze minaSenebis raodenoba 171<br />

winamdebare debulebebi adgens q. baTumis kulturuli memkvi-<br />

dreobis <strong>da</strong>mcavi zonebis sistemas, romlis mizania zemoxsenebuli<br />

memkvidreobis samarTlebrivi <strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa. mis Tanaxmad:<br />

a) q. baTumis birTvSi, sa<strong>da</strong>c Zalze maRalia Zeglebis koncen-<br />

tracia, xolo urbanuli qsovili arsebuli saxiT Camoyalib-<br />

<strong>da</strong> jer kidev XIX saukuneSi, dgindeba istoruli ganaSeniane-<br />

bis <strong>da</strong>cvis zona;<br />

b) <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zoni<strong>da</strong>n qalaqis <strong>da</strong>narCeni<br />

nawilisaken harmoniuli ga<strong>da</strong>svlis uzrunvelyofis, aseve, Ze-<br />

glebis <strong>da</strong>cvis zonis momijnaved ganlagebuli ZeglebisaT-<br />

vis <strong>da</strong> kulturuli faseulobis mqone Senobebis, istoriu-<br />

lad Camoyalibebuli <strong>da</strong>gegmarebis fragmentTa struqturisa<br />

<strong>da</strong> arqiteqturul-sivrciTi garemos SenarCunebis mizniT, dg-<br />

79


indeba <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona;<br />

g) q. baTumis istoriulad Camoyalibebuli bunebrivi garemos,<br />

bunebrivi reliefis, kompoziciuri dominantebis <strong>da</strong> sxva mniS-<br />

vnelovani obieqtebis vizualuri aRqmis xedebis, panoramebis,<br />

<strong>istoriuli</strong> landSaftebis SenarCunebis, mcenareuli safaris<br />

<strong>da</strong>cva-regulirebis, tyisa <strong>da</strong> mwva ne safaris aRdgenis mizniT<br />

dgindeba landSaftis <strong>da</strong>cvis zona.<br />

proeqtis Tanaxmad, <strong>da</strong>mcavi zonebisaTvis maTi specifiki<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare dgindeba samSeneblo <strong>da</strong> sxva saqmianobis maregulire-<br />

beli reJimebi, romlebmac un<strong>da</strong> uzrunvelyon <strong>da</strong>mcavi zonebis miz-<br />

nebis praqtikaSi ganxocieleba (il. 19-21).<br />

2.4. kurort abasTumnis istoriul-kulturuli sayrdeni<br />

gegmis Sedgenis gamocdileba<br />

abasTumanSi istoriul-kulturul sayrden gegmaze muSaobis<br />

procesSi mTavari meTodologiuri xasiaTis amocanad gamoikveTa<br />

Sesaswavli obieqtebis zusti identifikacia <strong>da</strong> maTi klasificireba<br />

istoriul-kulturuli mniSvnelobis mixedviT [48]. Seswavlis Sed-<br />

egad miRebuli SenobaTa sruli simravle iTxov<strong>da</strong> mkafio seleq-<br />

cias Rirebulebis kriteriumis safuZvelze. am amocanis ga<strong>da</strong>wyveta<br />

mimdinareob<strong>da</strong> ori mimarTulebiT: saeqsperto Sefasebis, special-<br />

istTa Soris diskusiebis gziT konsensusis miRwevis meSveobiT,<br />

saerTo azris gamomuSavebiT <strong>da</strong>, amave dros, miRweuli SeTanxmebis<br />

aRweriTi terminologiis fiqsirebiT. am samuSaos safuZvelze mox-<br />

<strong>da</strong> SesaZlebeli gagvevlo zusti gamyofi xazi Rirebul <strong>da</strong> araRi-<br />

rebul obieqtTa Soris. Rirebuli obieqtebi <strong>da</strong>iyo Zeglebad <strong>da</strong><br />

fonur Senobebad, xolo araRirebuli obieqtebi _ rigiT <strong>da</strong> Seusa-<br />

bamo Senobebad, Sesabamisad Zeglebis kategoriaSi gamoyofili iyo<br />

erovnuli mniSvnelobis Zeglebi. gansakuTrebuli yuradReba <strong>da</strong>eT-<br />

mo Rirebuli obieqtebis jgufi<strong>da</strong>n Zeglebis <strong>da</strong> fonuri Senobebi-<br />

saTvis Sefasebis kriteriumebis <strong>da</strong>dgenas.<br />

eqspertTa koleqtiuri gansjis Sedegad, Sefasebis sagnad miRe-<br />

80


uli iyo obieqtis avTenturoba, saxasiaTo sivrciT-gegmarebiTi<br />

struqtura, maRali <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong> kulturuli Rirebuleba, mdi-<br />

<strong>da</strong>ri mxatvrul-dekoratiuli aRWurviloba <strong>da</strong> ieri, gansakuTrebu-<br />

li adgili <strong>istoriuli</strong> nawilis urbanul qsovilSi.<br />

fonuri Senobebis kategorias miekuTvna iseTi obieqti, romelic<br />

Seesabameba <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> masStabs, gegmarebiT struq-<br />

turas, Tanadroulia <strong>istoriuli</strong> nawilis Camoyalibebis periodisa,<br />

aris urbanuli qsovilis ganuyofeli nawili, magram mas ar gaaCnia<br />

Rirebuli arqiteqturul-dekoratiuli elementebi.<br />

2007 wels Sps `geografikis~ mier abasTumanSi Catarebuli kv-<br />

levis Sedegad miRebul iqna detaluri informacia abasTumnis is-<br />

toriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sesadgenad. kerZod, <strong>da</strong>farvi-<br />

Ti inventarizaciis masalebi <strong>da</strong> sarekomen<strong>da</strong>cio obieqtebis deta-<br />

luri Seswavlis Sedegebi gaerTianebulia geomonacemTa bazaSi.<br />

<strong>da</strong>farviTi inventarizaciis Sedegad miRebulia sruli infor-<br />

macia yvela Senobis Sesaxeb (monacemebi saka<strong>da</strong>stro erTeuleb-<br />

is, mflobelebis, Senobebis fizikuri mdgomareobis, sarTulianobis,<br />

aSenebis periodis <strong>da</strong> sxva monacemebi). am monacemebze <strong>da</strong>yrdnobiT<br />

Seswavlilia <strong>da</strong> detalurad aRwerilia yvela is Senoba, romelic<br />

eqspertTa SexedulebiT imsaxurebs uZravi Zeglis statusis mini-<br />

Webas <strong>da</strong> maT Soris, erovnuli Zeglis kategorias. informacia <strong>da</strong>-<br />

muSavebulia gis formatSi <strong>da</strong> aRWurvilia Sesabamisi programuli<br />

uzrunvelyofiT.<br />

savele samuSaoebis <strong>da</strong>srulebis <strong>da</strong> maTi kameraluri <strong>da</strong>muSave-<br />

bis Semdeg SenobaTa monacemebi <strong>da</strong> maTi fotofiqsaciis masalebi<br />

wardgenili iyo Semsruleblis <strong>da</strong> kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong><br />

sportis saministros eqspertebis erTobliv sxdomaze, romelzec<br />

Catarebuli iyo sarekomen<strong>da</strong>cio obieqtebis seleqcia.<br />

kurort abasTumnis <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi<br />

sul Seswavlil iqna 451 obieqti. aqe<strong>da</strong>n savele baraTi Sevse-<br />

bulia 350 obieqtze; baraTi ar Seivso _ 101 obieqtze (arakapita-<br />

luri amortizirebuli nagebobebi, avtofarexebi, fardulebi, mcire<br />

sawyobebi, calke mdgomi tualetebi <strong>da</strong> sxva);<br />

81


cxrili 3<br />

kurort abasTumnis <strong>istoriuli</strong> nawilis Seswavlis Sedegebi<br />

(sarekomen<strong>da</strong>cio)<br />

sul obieqtebi 350<br />

erovnuli mniSvnelobis Zegli 46<br />

Zegli 88<br />

sabaRe-saparko xelovnebis Zegli 3<br />

sainJinro xelovnebis erovnuli mniSvnelobis Zegli 1<br />

fonuri Senoba 16<br />

rigiTi Senoba 176<br />

<strong>istoriuli</strong> garemosaTvis Seusabamo Senoba 20<br />

kurort abasTumnis uZravi Zeglebis sarekomen<strong>da</strong>cio sia war-<br />

modgenili iyo specialur albomSi. amasTan erTad kurort abas-<br />

Tumnis <strong>istoriuli</strong> nawili iyofa 2 <strong>da</strong>cviT zonad:<br />

•<br />

•<br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zona (68 Zegli, 2 parki);<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona (49 Zegli, 1 parki);<br />

amasTanave, <strong>da</strong>cvis zonebis gareT ganlagebulia 17 Zegli (50-me-<br />

triani individualuri <strong>da</strong>cvis zoniT) <strong>da</strong> md. ocxes napirebis re-<br />

mertiseuli jebiri _ Zegli ganTavsebulia <strong>da</strong>cvis orive zonaSi.<br />

<strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zona calke gamoyofili ar<br />

aris, radganac uSualod <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong> ganaSeniane-<br />

bis regulirebis zonebs maT mTel perimetrze emijneba borjom-<br />

xaragaulis erovnuli parkis zona, Tavisi sakmarisad mkacri <strong>da</strong>cvis<br />

reJimiT. abasTumnis teritoriaze arsebuli samive Zveli saparko<br />

obieqti <strong>da</strong>culia Zeglis sarekomen<strong>da</strong>cio statusiT.<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebis sazRvrebi, romlebic SeTanxmebulia eqsper tebTan,<br />

warmodgenilia topogeodeziuri koordinatebis saxiT istoriul-kul-<br />

turuli sayrdeni gegmis grafikul nawilSi. amave nawilSi aris war-<br />

modgenili ZiriTadi ruka _ obieqtebis sarekomen<strong>da</strong>cio statusebi <strong>da</strong><br />

kategoriebi <strong>da</strong> istoriul-kulturuli analizis ruka _ kulturuli<br />

memkvidreobis TvalsazrisiT homogenuri ubnebis ruka (il. 22-23).<br />

<strong>da</strong>cviT zonebSi qmedebaTa reJimi ganisazRvreba 2007 w-is<br />

„saqarT velos kanoniT kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~ muxli<br />

37, 38 -is mixedviT.<br />

82


2.5 istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis<br />

instruqcia (proeqti)<br />

ukanasknel wlebSi avtoris mier uSualo monawileobiT Ses-<br />

rulebuli samuSaoebi <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Seswavlis, is-<br />

toriul-kulturuli sayrdeni gegmebis Sedgenis, samuSaoTa orga-<br />

nizaciis, savele baraTebis Sedgenis <strong>da</strong> sxva meTodologiuri de-<br />

bulebebis <strong>da</strong>xvewis Sedegad miRebuli gamocdileba asaxulia<br />

winamdebare `instruqciis~ SinaarsSi.<br />

I. zogadi debulebebi<br />

1. saqarTvelos <strong>da</strong>saxlebaTa <strong>istoriuli</strong> nawilis istoriul-<br />

kulturuli sayrdeni gegmis (SemdgomSi _ `sayrdeni gegma~)<br />

Sedgenis mizania - saqarTvelos <strong>da</strong>saxlebebis <strong>istoriuli</strong><br />

nawilis kulturuli <strong>da</strong> urbanuli memkvidreobis <strong>da</strong>cva <strong>da</strong><br />

misi reabilitaciis gziT, <strong>istoriuli</strong> qalaqebis kulturuli<br />

<strong>da</strong> ekonomikuri potencialis srulyofili realizacia;<br />

2. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma warmoadgens ganaSe-<br />

nianebis regulirebis gegmis SemuSavebis safuZvels. misi<br />

principebi gaTvaliswinebul un<strong>da</strong> iqnes sivrciT-teritori-<br />

uli <strong>da</strong>gegmvis dokumentaciis Sedgenisas.<br />

3. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma aris mravaldisci-<br />

plinaruli midgomis safuZvelze SemuSavebuli special-<br />

uri kompleqsuri samecniero-kvleviTi dokumenti, romelic<br />

moicavs kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zonebisa <strong>da</strong> maT-<br />

Si arsebuli Zeglebis, istoriulad Camoyalibebuli garemos<br />

amsaxvel informaciul <strong>da</strong> analitikur masalas <strong>da</strong> Seicavs<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebs maTi <strong>da</strong>cvisaTvis aucilebeli qalaqmSen-<br />

eblobiTi <strong>da</strong> gegmarebiTi reglamentaciis Sesaxeb.<br />

4. <strong>da</strong>farviTi inventarizacia _ kulturuli memkvidreobis uZ-<br />

ravi obieqtebis gamovlenis, am obieqtebis <strong>da</strong> maTi gare-<br />

mos Sesaxeb informaciis moZiebis mizniT ganxorcielebul<br />

RonisZiebaTa erToblioba.<br />

83


5. <strong>istoriuli</strong> nawilis sayrdeni gegmis instruqcia eyrdnoba<br />

saqarTvelos kanons `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~,<br />

muxli 42-is moTxov nebs [36];<br />

6. sayrdeni gegmis <strong>da</strong>muSaveba un<strong>da</strong> iyos warmoebuli Taname-<br />

drove geoinformaciuli teqnologiebis <strong>da</strong> sistemebis gamoy-<br />

enebiT. savele <strong>da</strong> kameraluri samuSaos procesSi miRebuli<br />

Sedegebi <strong>da</strong> informacia integrirdeba erTian monacemTa ba-<br />

zaSi, romelic misi marTvis programuli uzrunvelyofis sa-<br />

SualebebTan erTad ga<strong>da</strong>ecema kanonmdeblobiT <strong>da</strong>dgenil Se-<br />

sabamis samsaxurs;<br />

II. sayrdeni gegmis Semadgenloba. sayrdeni gegma Sedgeba sain-<br />

formacio, analitikuri <strong>da</strong> <strong>da</strong>skvniTi nawilebisagan.<br />

1. sayrdeni gegmis sainformacio nawili aris <strong>da</strong>farviTi inven-<br />

tarizaciis Sedegad miRebuli kompleqsuri sainformacio<br />

baza teritoriis arsebuli mdgomareobis Sesaxeb <strong>da</strong> Sedgeba<br />

Semdegi nawilebisagan:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

miTiTeba Sesabamis <strong>da</strong>mcav zonebze;<br />

teritoriis situaciuri gegma;<br />

teritoriis sazRvrebis gegma koordinatebis miTiTebiT;<br />

teritoriis topografiuli gegma;<br />

saarqivo-bibliografiuli masala;<br />

uZravi Zeglis saaRricxvo baraTiT gaTvaliswinebuli in-<br />

formacia Zeglebsa, kulturuli memkvidreobis sxva obieq-<br />

tebsa <strong>da</strong> ZiriTadi informacia yvela sxva Senoba-nageboba-<br />

ze <strong>kvlevis</strong> sazRvrebSi;<br />

teritoriaze arsebuli Zeglebis <strong>da</strong> sxva kulturuli me-<br />

mkvidreobis obieqtebis ruka;<br />

fonuri <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong> Seusabamo obieqtebis ruka;<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> morfologiis <strong>da</strong> gegmarebiTi struqturis<br />

ruka;<br />

Senoba-nagebobebis funqciuri <strong>da</strong>niSnulebis ruka;<br />

Senoba-nagebobebis sarTulianobis ruka;<br />

Senoba-nagebobebis fizikuri mdgomareobis ruka;<br />

84


•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

Senoba-nagebobebis asakis ruka;<br />

Senoba-nagebobebis arqiteqturul-mxatvruli Rirebule-<br />

bis ruka;<br />

teritoriaze arsebuli urbanuli <strong>da</strong> bunebrivi dominan-<br />

tebis ruka;<br />

mniSvnelovani panoramebisa <strong>da</strong> perspeqtivebis aRqmis wer-<br />

tilebis ruka;<br />

istoriulad Camoyalibebuli landSaftis sazRvrebis<br />

ruka;<br />

teritoriaze arsebuli mwvane masivebis, skverebis, baRebis<br />

<strong>da</strong> parkebis ruka;<br />

quCaTa qselis <strong>da</strong> gzebis klasifikaciis ruka;<br />

teritoriis ZiriTadi grZivi <strong>da</strong> ganivi Wrilebi, mniSvne-<br />

lovan quCaTa sqematuri ganSlebi Senoba-nagebobaTa Ziri-<br />

Tadi niSnulebis CvenebiT;<br />

istoriul-kulturuli Rirebulebis mqone obieqtebis, ur-<br />

banuli <strong>da</strong> bunebrivi panoramebis fotofiqsaciis masala;<br />

2. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis analitikuri nawili<br />

Sedgeba Semdegi nawilebisagan:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

istoriulad Camoyalibebuli garemos zogadi <strong>da</strong>xa-<br />

siaTeba:<br />

teritoriis mniSvnelobis gansazRvra zogad konteqstSi;<br />

istoriulad Camoyalibebuli arqiteqturuli <strong>da</strong> bunebri-<br />

vi sivrciTi dominantebis mniSvnelobis Sefaseba-analizi;<br />

istoriul-kulturuli analizi:<br />

•<br />

•<br />

quCaTa qselis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> qronologiuri ganviTa-<br />

rebis analizi;<br />

istoriulad Camoyalibebuli funqciebis Sefaseba-<br />

analizi;<br />

• <strong>ganaSenianebis</strong><br />

fizikuri mdgomareobis zogadi Sefaseba-<br />

•<br />

anali zi;<br />

Senoba-nagebobaTa istoriul-kulturuli Rirebulebis<br />

Sefaseba-analizi <strong>da</strong> istoriul-kulturuli Tvalsazri-<br />

85


•<br />

siT homogenuri ubnebis sazRvrebis identifikacia;<br />

konservaciis <strong>da</strong> ganviTarebis arealebis <strong>da</strong>dgena;<br />

3. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis <strong>da</strong>skvniTi nawili<br />

Sedgeba Semdegi nawilebisagan:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebis farglebSi kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> reabilitaciis ZiriTadi debulebebi <strong>da</strong> ganvi-<br />

Tarebis principebi;<br />

istoriul-kelturuli sayrdeni gegmis grafikuli nawili<br />

(sinTezuri ruka);<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebis farglebSi arsebuli Zeglebisa <strong>da</strong> kul-<br />

turuli memkvidreobis sxva obieqtebis nusxa;<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi <strong>da</strong>mcav zonebSi <strong>da</strong>saSvebi qmedebebisaTvis,<br />

maT Soris, rekomen<strong>da</strong>ciebi sareabilitacio obieqtebisa<br />

(Zeglebi, kulturuli memkvidreobis sxva obieqtebi, fonu-<br />

ri ganaSenianeba, sazogadoebrivi sivrce <strong>da</strong> sxva) <strong>da</strong> maTi<br />

reabilitaciis meTodologiis Sesaxeb.<br />

4. sayrdeni gegmis sazRvrebSi arsebuli yvela Zeglis, kul-<br />

turuli memkvidreobis sxva Rirebuli obieqtis <strong>da</strong> sazRvreb-<br />

Si arsebuli yvela <strong>da</strong>narCeni Senoba-nagebobis saaRricxvo<br />

baraTebi <strong>da</strong>dgenili formis mixedviT;<br />

5. <strong>kvlevis</strong> Sedegad miRebuli sruli informacia eleqtronul<br />

formatSi saTanado programuli uzrunvelyofiT;<br />

6. sayrdeni gegmis zemoT miTiTebul savaldebulo nawilebTan<br />

erTad SesaZlebelia <strong>da</strong> sasurvelia samuSaos Semadgenloba-<br />

Si warmodgenili iyos calke albomebis saxiT yvela Zeglis,<br />

sxva Rirebuli obieqtebis, fonuri Senobebis, dekoratiuli<br />

elementebis fotosuraTebi <strong>da</strong> Zeglebis sruli sarekomen<strong>da</strong>-<br />

cio nusxa maTi misamarTis, individualuri kodis, statusis<br />

<strong>da</strong> kategoriis miTiTebiT;<br />

III. sayrdeni gegmis Semadgeneli nawilebis Sinaarsi.<br />

1. Teoriuli <strong>da</strong> analitikuri nawili. <strong>da</strong>saxlebis istoriu-<br />

li <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis, reabilitaciis <strong>da</strong> perspeqtiu-<br />

li ganviTarebis xedva SesaZlebelia Sedgebodes Semdegi<br />

86


nawilebisagan:<br />

a) Sesavali. sayrdeni gegmis Sedgenis mizani <strong>da</strong> amocanebi, sa-<br />

kanonmdeblo safuZveli, samamulo <strong>da</strong> ucxoeTis gamocdileba,<br />

bibliografiuli <strong>da</strong> saarqivo wyaroebis mimoxilva, samuSao-<br />

Ta Catarebis etapebi <strong>da</strong> meTodebi, sayrdeni gegmis struqtura,<br />

Semsruleblebi <strong>da</strong> Catarebuli samuSaos mokle anotacia.<br />

b) <strong>da</strong>saxlebis kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis zogadi<br />

wanamZRvrebi<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

<strong>da</strong>saxlebis zogadi <strong>da</strong>xasiaTeba, misi adgili <strong>da</strong> roli re-<br />

gionis gansaxlebis struqturaSi;<br />

<strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong> ganviTarebis <strong>da</strong> Camoyalibebis<br />

etapebi;<br />

<strong>da</strong>saxlebis Tanamedrove demografiuli, ekonomikuri, so-<br />

cialuri <strong>da</strong> kulturuli maxasiaTeblebi;<br />

kulturuli memkvidreobis sferoSi <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong> moqme-<br />

di sakanonmdeblo-normatiuli bazis analizi;<br />

g) <strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong> nawilis Camoyalibebis <strong>da</strong> Taname-<br />

drove mdgomareobis maxasiaTeblebi<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

<strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong> raionebis, nawilebis, ubnebis <strong>da</strong><br />

quCaTa qselis qronologiuri ganviTareba;<br />

<strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>istoriuli</strong> ganaSeniane-<br />

bis lokalizacia <strong>da</strong> <strong>da</strong>xasiaTeba;<br />

<strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>ganaSenianebis</strong> Tanamedrove mdgomare-<br />

oba <strong>da</strong> mimdinare urbanuli procesebi <strong>da</strong> tendenciebi;<br />

qalaqgegmarebiTi proeqtebis retrospeqtiuli analizi <strong>da</strong><br />

maTi realizaciis Sefaseba ZeglTa<strong>da</strong>cviT WrilSi;<br />

<strong>da</strong>saxlebis marTvis <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong> Tanamedrove meTode-<br />

bis <strong>da</strong> saorganizacio formebis analizi;<br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong> Tanamedrove toponimebi;<br />

• <strong>istoriuli</strong> nawilis ZiriTadi maxasiTeblebis SWOT-<br />

analizi;<br />

d) <strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong> nawilis <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> reabilitaci-<br />

is ZiriTadi debulebebi.<br />

87


•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

<strong>da</strong>cvis obieqtebis identifikacia, maTi Sesabamisoba saka-<br />

nonmdeblo moTxovnebTan;<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebis tipebi, maTi lokalizacia <strong>da</strong> sazRvrebis<br />

<strong>da</strong>sabuTeba:<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi uZravi Zeglebis konservaciis, restav-<br />

raciis <strong>da</strong> rekonstruqciis mimarT;<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi axalmSeneblobis gegmarebiTi parametre-<br />

bis <strong>da</strong>sadgenad;<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi satransporto <strong>da</strong> sainJinro qselebis re-<br />

abilitaciis mimarT;<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi keTilmowyobis <strong>da</strong> garemos <strong>da</strong>cvis mimarT;<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebi reabilitaciis <strong>da</strong> ganviTarebis zonebis<br />

mimarT;<br />

qalaqTmSeblobiTi dokumentaciis Sedgenis Tanmimdevroba<br />

<strong>da</strong> normatiuli parametrebis gansazRvra qalaqTmSeneblo-<br />

biTi kanonmdeb lobis mixedviT;<br />

2. <strong>da</strong>skvniTi rukebi. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma _<br />

sinTezuri ruka un<strong>da</strong> moicavdes Zeglebs, kulturuli mem-<br />

kvidreobis sxva obieqtebs, maT Soris <strong>da</strong>cvis zonebis gareT<br />

mdebare obieqtebis CvenebiT <strong>da</strong> yvela qvemoT CamoTvlil<br />

elementebs:<br />

rukis legen<strong>da</strong>:<br />

sarekomen<strong>da</strong>cio zonebi <strong>da</strong> sazRvrebi (<strong>istoriuli</strong> ganaSenianeb-<br />

is <strong>da</strong>cvis zona, <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona, <strong>istoriuli</strong> land-<br />

Saftis <strong>da</strong>cvis zona, calkeuli Zeglebis <strong>da</strong>cvis zonebi, arqeolo-<br />

giuri <strong>da</strong>cvis zona);<br />

sarekomen<strong>da</strong>cio obieqtebi (erovnuli mniSvnelobis Zeglebi, yve-<br />

la <strong>da</strong>narCeni kategoriis <strong>da</strong> tipis Zeglebi, fonuri Senobebi, rigi-<br />

Ti Senobebi, Seusabamo Senobebi);<br />

rukis sxva elementebi (gzebi, quCebi, moednebi, xidebi, gamwvaneba,<br />

carieli nakveTebi, wyliT <strong>da</strong>faruli teritoriebi, sagareo trans-<br />

portis teritoriebi, sasoflo-sameurneo miwebi, tyis fondis miwebi,<br />

<strong>da</strong>udgeneli nakveTebi);<br />

88


<strong>da</strong>cvis zonebis sarekomen<strong>da</strong>cio sazRvrebis geodeziuri koor-<br />

dinatebis ruka (am rukaze un<strong>da</strong> iyos naCvenebi agreTve yvela zonis<br />

Zveli <strong>da</strong> arsebuli sazRvrebi);<br />

3. uZravi Zeglebis, fonuri Senobebis, Rirebuli dekoratiu-<br />

li elementebis <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> (saarqivo) fotosuraTebis<br />

albomi<br />

Zeglebis fotosuraTebi un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>lagebuli specialuri<br />

rubrikebis mixedviT (erovnuli mniSvnelobis Zeglebi, Zeglebi, Ze-<br />

glebi, romlebsac ecvleba statusi an kategoria, arsebuli <strong>da</strong> ax-<br />

lad aRmoCenili Zeglis niSnis mqone Senobebi, obieqtebi, romlebsac<br />

exsnebaT statusi <strong>da</strong> a.S.). fotoalbomSi un<strong>da</strong> iyos warmodgenili<br />

Zeglebis, fonuri Senobebis <strong>da</strong> Rirebuli dekoratiuli elementeb-<br />

is TiTo, yvelaze <strong>da</strong>maxasiaTebeli <strong>da</strong> informatiuli fotosuraTi.<br />

Zeglebis, fonuri Senobebis <strong>da</strong> Rirebuli dekoratiuli elemen-<br />

tebis fotosuraTebi un<strong>da</strong> iyos warmodgenili misamarTis <strong>da</strong> Seno-<br />

bis individualuri kodis CvenebiT.<br />

yvela moZiebuli Zeglis <strong>istoriuli</strong> (saarqivo) fotosuraTebi<br />

un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>lagebuli aSenebis qronologiuri TanmimdevrobiT,<br />

aseve misamarTebis CvenebiT (gar<strong>da</strong> panoramuli xedebisa), albomis<br />

<strong>da</strong>skvniT rubrikaSi un<strong>da</strong> iyos naCvenebi <strong>da</strong>ngreuli Rirebuli Se-<br />

nobebis fotosuraTebi;<br />

<strong>istoriuli</strong> saarqivo fotosuraTebis albomSi SesaZlebelia<br />

ganTavsdes <strong>istoriuli</strong> nawilis grafikuli Canaxatebi, peizaJebi,<br />

grafikuli rekonstruqciebi <strong>da</strong> sxva gamosaxviTi xasiaTis isto-<br />

riuli masalebi.<br />

Zeglebis, Rirebuli dekoratiuli elementebis <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong><br />

fotoalbomebis albomis sarekomen<strong>da</strong>cio formati _ A3, araumetes<br />

8 fotosuraTis erT gverdze, fonuri Senobebis _ araumetes 24 su-<br />

raTis erT gverdze.<br />

4. uZravi Zeglebis <strong>da</strong> yvela <strong>da</strong>narCeni Senobis saaRricxvo<br />

baraTebi<br />

uZravi Zeglis <strong>da</strong> yvela <strong>da</strong>narCeni Senobis saaRricxvo baraTe-<br />

bis forma <strong>da</strong> Sinaarsi mtkicdeba saqarTvelos kulturis, ZeglTa<br />

89


<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis saministros mier <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>ecema sayrdeni gegmis<br />

Semsrulebels (<strong>da</strong>narTi 7.2);<br />

saaRricxvo baraTi un<strong>da</strong> iyos Sevsebuli savele baraTis safuZ-<br />

velze <strong>da</strong> moicavdes Senobis srulyofil aRweras, rogorc baraTis<br />

rubrikebis, aseve sityvieri (verbaluri) teqstis meSveobiT. saaR-<br />

ricxvo baraTi un<strong>da</strong> iyos aRWurvili obieqtis erTi, yvelaze Tval-<br />

saCino fotosuraTiT;<br />

saaRricxvo baraTebis Sevseba xdeba savele baraTis kamer-<br />

aluri <strong>da</strong>muSavebis Semdeg <strong>da</strong> miRebuli informacia integrirdeba<br />

erTian geomonacemTa bazaSi. am bazaSi Seyvanili saaRricxvo bara-<br />

Tis monacemebis safuZvelze warmoebs sayrdeni gegmis grafikuli<br />

nawilis Sesruleba.<br />

5. kulturuli memkvidreobis obieqtTa nusxa<br />

uZravi Zeglebis nusxa un<strong>da</strong> iyos warmodgenili Sesabamisi<br />

grafikis _ tabulis saxiT, rogorc istoriul-kulturuli sayrde-<br />

ni gegmis <strong>da</strong>narTi (<strong>da</strong>narTi 5).<br />

sayrdeni gegmis Sedgenis sawyis etapze <strong>da</strong>mkveTi ga<strong>da</strong>scems<br />

Semsrulebels <strong>da</strong>saxlebis teritoriaze arsebuli uZravi Zegleb-<br />

is <strong>da</strong> Zeglis niSnis mqone Senobebis arsebul sias <strong>da</strong> im sa-<br />

kanonmdeblo <strong>da</strong> normatiul aqtebs, romlebic a<strong>da</strong>stureben am sia-<br />

Si CamoTvlili obieqtebis statuss <strong>da</strong> kategorias. Semsrule-<br />

beli awarmoebs am siis ga<strong>da</strong>mowmebas, misamarTebis Sesabamiso-<br />

bas, axali obieqtebis fiqsacias <strong>da</strong> am siis <strong>da</strong>xvewas samuSaos<br />

<strong>da</strong>srulebamde;<br />

uZravi Zeglebis sarekomen<strong>da</strong>cio nusxa un<strong>da</strong> iyos warmodge-<br />

nili tabulis saxiT obieqtebis uwyveti numeraciiT. Sveul svet-<br />

Si Zeglebi un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>lagebuli kategoriis rubrikebiT (iseve,<br />

rogorc fotosuraTebis albomSi) misamarTebis alfavituri<br />

TanmimdevrobiT.<br />

nusxis tabula un<strong>da</strong> moicavdes informacias TviToeuli obieq-<br />

tis raobis Sesaxeb, mis ZeglTa<strong>da</strong>cviT „biografias~: sxva<strong>da</strong>sxva<br />

dros, ama Tu im instanciis mier Sesabamisi sakanonmdeblo aqtiT<br />

miniWebul, Secvlil an moxsnil statuss Tu kategorias;<br />

90


sarekomen<strong>da</strong>cio siaSi un<strong>da</strong> iyos gamoyofili ukanaskneli sveti,<br />

raTa iq <strong>da</strong>fiqsirdes ga<strong>da</strong>wyvetileba obieqtisaTvis statusis <strong>da</strong><br />

kategoriiis miniWebis, Secvlis Tu moxsnis Sesaxeb, am siis <strong>da</strong>mkve-<br />

Tis mier kanoniT <strong>da</strong>dgenili wesiT ganxilvis Semdeg.<br />

6. <strong>da</strong>cvis zonebis sazRvrebi <strong>da</strong> reJimebi<br />

saqarTvelos kanoni „kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~, Tavi<br />

VIII, muxlebi 33-39, gansazRvravs <strong>da</strong>saxlebaTa istoriul nawilSi<br />

<strong>da</strong>cvis zonebis SesaZlebel Semadgenlobas <strong>da</strong> reJimebs. sayrdeni<br />

gegmis farglebSi miRebuli ga<strong>da</strong>wyvetilebebi <strong>da</strong>cvis zonebis <strong>da</strong><br />

reJimebis Sesaxeb un<strong>da</strong> Seesabamebodes kanonis moTxovnebs;<br />

sayrden gegmaSi un<strong>da</strong> iyos argumentirebulad <strong>da</strong>sabuTebuli<br />

yvela zonis gamoyofis <strong>da</strong> reJimis <strong>da</strong>dgenis aucilebloba, arseb-<br />

uli zonebis sazRvrebis Semcireba an gazr<strong>da</strong>, arsebul reJimebSi<br />

cvlilebebis Setana an <strong>da</strong>mateba;<br />

ga<strong>da</strong>wyvetileba sayrdeni gegmis <strong>da</strong>cvis zonebis sazRvrebis <strong>da</strong><br />

reJimebis <strong>da</strong>wesebis Sesaxeb miiReba kolegialuri wesiT, samuSaoSi<br />

CarTuli eqspertebis SeTanxmebuli ga<strong>da</strong>wyvetilebiT <strong>da</strong> <strong>da</strong>mkveT-<br />

Tan winaswari konsultaciebis safuZvelze;<br />

gansakuTrebuli yuradReba <strong>da</strong>cvis zonebis reJimebis <strong>da</strong>dgenis<br />

nawilSi un<strong>da</strong> mieqces axalmSeneblobis gegmarebiTi parametreb-<br />

is gansazRvras <strong>da</strong> reJimebis moTxovnebis harmonizacias arse-<br />

buli teritoriebis gamoyenebis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis<br />

wesebTan, sxva qalaqTmSeneblobis <strong>da</strong> sivrciTi mowyobis moqmed<br />

normebTan.<br />

<strong>da</strong>cvis zonebis sazRvrebis aRwera sayrden gegmaSi un<strong>da</strong> iyos<br />

warmodgenili rogorc topogeodeziuri koordinatebis saxiT,<br />

aseve teqsturi aRweriT. sazRvrebis teqsturi aRwera iwyeba ru-<br />

kaze mkafiod fiqsirebuli sawyisi wertili<strong>da</strong>n <strong>da</strong> miyveba quCebis<br />

<strong>da</strong>saxelebiT <strong>da</strong> saxlebis nomrebis CamoTvliT, quCis RerZs an mis<br />

romelime mxares, an nakveTis sazRvrebs, misi frontaluri an zur-<br />

gis mxaris miTiTebiT, landSaftis mkafiod gamoyofil elements, an<br />

rukaze <strong>da</strong>tanil mkveTr orografiul zRudes <strong>da</strong> brundeba sawyis<br />

wertilSi;<br />

91


7. sayrdeni gegmis eleqtronuli versia <strong>da</strong> teqnikuri uzrun-<br />

velyofa<br />

sayrdeni gegmis sruli Semadgenloba (saboloo produqcia)<br />

waredgineba <strong>da</strong>mkveTs eleqtronul formatSi _ kompaqturi diske-<br />

bis (CD) saxiT. sayrdeni gegmis topogeodeziuri safuZveli un<strong>da</strong><br />

iyos mowodebuli UTM kartografiul proeqciaSi <strong>da</strong> WGS 84 wlis<br />

sakoordinato sistemaSi;<br />

<strong>da</strong>cvis zonebis geomonacemTa baza<br />

Semsrulebeli <strong>da</strong>mkveTs saboloo produqcias abarebs <strong>da</strong>mkve-<br />

Tis Sesabamis samsaxurebSi arsebuli sainformacio sistemebTan<br />

Tavsebad erTiani geomonacemTa bazis formatSi. amasTanave, grafi-<br />

kuli obieqtebi warmodgenili un<strong>da</strong> iyos gis-Si organizebuli veq-<br />

toruli <strong>da</strong> rastruli fenebis saxiT <strong>da</strong> Sesabamisad organizebuli<br />

atributuli monacemTa baza.<br />

geomonacemTa bazis ZiriTadi maxasiaTeblebia:<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

SemoTavazebuli cifruli safuZveli waredgineba poligona-<br />

luri, xazovani <strong>da</strong> wertilovani veqtoruli fenebis saxiT.<br />

yvela wertilovani, xazovani <strong>da</strong> poligonaluri fena warmod-<br />

genilia WGS 84 wlis koordinatTa sistemis UTM (merkato-<br />

ris ganivcilindrul mkveT) proeqciaSi.<br />

arcerT wertilovan, xazovan <strong>da</strong> poligonalur fenaSi ar xde-<br />

ba obieqtebis dublireba.<br />

arcerT xazovan <strong>da</strong> poligonalur fenaSi ar xdeba obie-<br />

qtebis urTierTga<strong>da</strong>farva, dublireba, momijnave obieqtebis<br />

miubmeloba.<br />

yvela poligonalur fenaSi momijnave obieqtebis wveroebi<br />

(Vertex) momijnave gverdze identuria (raodenoba <strong>da</strong> Sesabamisi<br />

wveroebis (Vertex) X, Y koordinatebi <strong>da</strong>emTxveva erTmaneTs).<br />

yvela wertilovan, xazovan <strong>da</strong> poligonalur fenaSi <strong>da</strong>culi<br />

un<strong>da</strong> iyos topologiuri sizuste.<br />

yvela wertilovani, xazovani <strong>da</strong> poligonaluri fenis atri-<br />

butuli cxrilis velebis struqtura <strong>da</strong> Canawerebis sizus-<br />

te un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>culi.<br />

92


•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

yvela wertilovani, xazovani <strong>da</strong> poligonaluri fenis atri-<br />

butuli cxrilis arcerT velSi ar un<strong>da</strong> iyos carieli<br />

Canaweri.<br />

SemoTavazebuli cifruli safuZvlis sizuste ar un<strong>da</strong> aRe-<br />

matebodes 0.3 m-s.<br />

saproeqto samuSaoebis farglebSi Seqmnili mTeli masala<br />

waredgineba <strong>da</strong>mkveTTan arsebul sistemasTan Tavsebad geo-<br />

monacemTa bazis formatSi.<br />

veqtoruli fenebis atributuli monacemebi organizebuli<br />

un<strong>da</strong> iyos geomonacemTa bazis saxiT <strong>da</strong>mkveTTan Tavsebad mo-<br />

nacemTa bazis formatSi.<br />

samuSaoebis msvlelobisas Seqmnili yvela atributuli<br />

cxrilis velebi organizebuli un<strong>da</strong> iyos koreqtulad, mo-<br />

nacemTa bazebis modelirebis saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

atributuli monacemTa baza<br />

atributuli monacemebi organizebuli un<strong>da</strong> iyos geomonacemTa<br />

bazis saxiT _ <strong>da</strong>mkveTisaTvis misaReb <strong>da</strong> Tavsebad formatSi, xolo<br />

samuSaoebis msvlelobisas Seqmnili yvela atributuli cxrilis<br />

velebi organizebuli un<strong>da</strong> iyos koreqtulad, monacemTa bazebis<br />

modelirebis saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebis gaTvaliswinebiT.<br />

sabazo licenzirebuli programuli uzrunvelyofa<br />

<strong>da</strong>mkveTs ga<strong>da</strong>ecema gis-is sabazo programuli paketi, romelic<br />

Tavsebadi un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>mkveTTan ukve arsebul sabazo <strong>da</strong> special-<br />

izirebul programul uzrunvelyofasTan.<br />

<strong>da</strong>mkveTisaTvis mosamzadebeli specialistebi<br />

Semsrulebeli amzadebs <strong>da</strong>mkveTis Sesabamisi raodenobis spe-<br />

cialistebs gis-is, specializirebuli programuli uzrunvelyofis<br />

<strong>da</strong> sainformacio sistemis marTvaSi.<br />

8. sayrdeni gegmis Sedgenis meTodologiuri rekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

8.1. sayrdeni gegmis Sedgena un<strong>da</strong> moxdes sam etapad:<br />

pirveli mosamzadebeli etapi, romelzec xdeba obieqtis zoga-<br />

di Seswavla, specialistebis SerCeva, samuSao gegmis <strong>da</strong> grafikis<br />

93


<strong>da</strong>dgena, sayrdeni masalis Segroveba, saarqivo <strong>da</strong> bibliografi-<br />

uli masalebis moZieba <strong>da</strong> <strong>da</strong>muSaveba, teqnikuri resursebis<br />

mobilizacia;<br />

meore etapi. savele kvleva <strong>da</strong> kameraluri Seswavla. am etapze<br />

xdeba savele rukebis <strong>da</strong> baraTebis Sedgena, savele samuSaoebis<br />

Catareba, miRebuli Sedegebis kameraluri <strong>da</strong>muSaveba, maTi integri-<br />

reba erTian geomonacemTa bazaSi, fotofiqsaciis masalebis <strong>da</strong>x-<br />

arisxeba, kartografiuli, savele <strong>da</strong> fotomasalis identifikacia,<br />

obieqtebis klasifikacia <strong>da</strong> ranJireba Sefasebis <strong>da</strong>dgenili krite-<br />

riumebis mixedviT;<br />

mesame etapi. saboloo produqtis formireba. analitikuri pro-<br />

cedurebis Catareba, rukebis <strong>da</strong> obieqtTa siis formireba, miRebuli<br />

Sedegebis <strong>da</strong>mkveTis monawileobiT ganxilva komisiuri wesiT, sab-<br />

oloo produqciis grafikuli nawilis momzadeba <strong>da</strong> re<strong>da</strong>qtireba,<br />

saboloo angariSis momzadeba.<br />

8.2. saarqivo <strong>da</strong> bibliografiuli masalebis Segroveba <strong>da</strong> <strong>da</strong>x-<br />

arisxeba warmoebs samuSaos sawyis etapze. un<strong>da</strong> iyos moZiebuli<br />

<strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong> rukebi, grafikuli suraTebi <strong>da</strong> Canaxate-<br />

bi, <strong>istoriuli</strong> fotosuraTebi, literaturuli wyaroebi, sa<strong>da</strong>c moy-<br />

vanilia Sesaswavli obieqtis aRweriloba, statistikuri monaceme-<br />

bi, moiZebnos is sakanonmdeblo <strong>da</strong> normatiuli aqtebi, romlebic<br />

iyo moqmedebaSi <strong>da</strong>saxlebis ganviTarebis sxva<strong>da</strong>sxva etapze, wina<br />

wlebSi Sesrulebuli qalaqTmSeneblobiTi <strong>da</strong> msxvili arqiteq-<br />

turuli proeqtebi, informacia warsuli periodis saSeni masaleb-<br />

is, konstruqciuli <strong>da</strong> dekoratiuli elementebis warmoebis Ses-<br />

axeb, saxelovnebadmcodnebo wyaroebi <strong>ganaSenianebis</strong> mxatvrul <strong>da</strong><br />

stilistikur TaviseburebaTa Sesaxeb. am masalis safuZvelze ga-<br />

keTebuli <strong>da</strong>skvnebi bevrad ganapirobebs samuSaos saerTo xarisxs<br />

<strong>da</strong> Sedegebis koreqtulobas.<br />

savele samuSaoebis Sesrulebis procesSi eqspertis mier xde-<br />

ba savele baraTis im nawilis Sevseba, romelic moicavs informa-<br />

cias <strong>da</strong>farviTi inventarizaciis nawilis mixedviT. im SemTxvevaSi,<br />

roca Oobieqtis Seswavlis Sedegad, eqsperti iRebs ga<strong>da</strong>wyvetile-<br />

94


as obieqtis maRali arqiteqturul-mxatvruli Rirebulebis Sesax-<br />

eb, igi avsebs savele baraTis im nawils, romelic saWiroa obieqtis<br />

srulyofili SefasebisaTvis, SemdgomSi misTvis Zeglis sarekomen-<br />

<strong>da</strong>cio statusis miniWebisaTvis (<strong>da</strong>narTi 4).<br />

<strong>da</strong>farviTi inventarizaciis mizania <strong>da</strong>saxlebis <strong>istoriuli</strong><br />

nawilis <strong>ganaSenianebis</strong> sruli aRricxva <strong>da</strong> Rirebuli obieqteb-<br />

is gamovlena. am stadiaze ivseba savele baraTi yvela nagebobaze,<br />

minaSenze, mSenebar obieqtze <strong>da</strong> cariel teritoriaze, fiqsirdeba<br />

obieqtebis yvela mniSnelovani parametri, xdeba obieqtis arqiteq-<br />

turul-mxatvruli <strong>da</strong> istoriul-kulturuli Rirebulebis zoga-<br />

di saeqsperto Sefaseba, xdeba arsebuli Zeglebis <strong>da</strong> Zeglis niSnis<br />

mqone Senobis adgilmdebareobis, fizikuri mdgomareobis, funqciis<br />

<strong>da</strong> sxva monacemebis Segroveba.<br />

<strong>da</strong>farviTi inventarizaciis Sedegad miRebuli masalebi, kamer-<br />

aluri <strong>da</strong>muSavebis Semdeg, integrirdeba geomonacemTa bazaSi <strong>da</strong><br />

aisaxeba rukebis pirvelad versiaSi. am gziT <strong>da</strong>muSavebuli masala<br />

xdeba analitikuri ganxilvis sagani. am etapze SesaZlebelia ga-<br />

keTdes iseTi mniSnelovani <strong>da</strong>skvnebi, rogorc <strong>ganaSenianebis</strong> asaki<br />

<strong>da</strong> qronologiuri Camoyalibeba, <strong>ganaSenianebis</strong> saerTo struqtura<br />

<strong>da</strong> xasiaTi, Senobebis tipebi <strong>da</strong> funqciebi, <strong>istoriuli</strong> obieqtebis<br />

lokalizacia <strong>da</strong> koncentracia, ikveTeba samSeneblo aqtiurobis<br />

zonebi <strong>da</strong> urbanuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis problemebi <strong>da</strong> aqtua-<br />

luri amocanebi.<br />

samuSaoTa sawyis etapze gansakuTrebuli yuradReba un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eT-<br />

mos terminologiuri aparatis <strong>da</strong>zustebas. es exeba rogorc zogad<br />

cnebebs (konservacia, restavracia, a<strong>da</strong>ptacia, rekonstruqcia), aseve<br />

mravalricxovan specialur termins, romelic aRwers Senobis arqi-<br />

teqturul <strong>da</strong> dekoratiul elementebs. radganac sxva<strong>da</strong>sxva gan-<br />

martebiT leqsikonSi xSirad erTi <strong>da</strong> igive termini ganimarteba<br />

ramdenime an sapirispiro gagebiT, am amocanis ga<strong>da</strong>wyveta SesaZle-<br />

belia mxolod eseTi terminebis <strong>da</strong>zustebis gziT, eqspertTa er-<br />

Toblivi ganxilvis, msjelobis <strong>da</strong> SeTanxmebis safuZvelze.<br />

terminologiuri bazis semantikuri identifikacia aisaxeba<br />

95


eqspertebis mier Zeglis savele baraTis teqstur aRweraSi <strong>da</strong> im<br />

gansakuTrebul komentarebSi <strong>da</strong> SeniSvnebSi, romelic Tan erTvis<br />

savele <strong>da</strong> saaRricxvo baraTebs <strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n integrirdeba monacemTa<br />

bazaSi. aseTi midgomis <strong>da</strong>matebiTi, iribi Sedegia is, rom am gziT<br />

minimumzea <strong>da</strong>yvanili eqspertTa Sefasebis subieqturi faqtori, aR-<br />

weris teqsti xdeba erTob unificirebuli <strong>da</strong> teqnikurad zusti, ar<br />

moicavs bundovan an zedmetad emociur intonaciebs.<br />

savele <strong>kvlevis</strong> orive etapze TiToeuli eqsperti iRebs sakv-<br />

levi obieqtebis sias, misamarTebis <strong>da</strong> Senobebis kodebis CvenebiT,<br />

sakvlevi zonis zogad rukas, romelzec <strong>da</strong>tanilia sakvlevi zonis<br />

sazRvrebi <strong>da</strong> obieqtebis misamarTebi <strong>da</strong> Senobebis kodebi <strong>da</strong> deta-<br />

lur grafikul rukebs (m. 1:500 an 1:1000), romelzec eqsperti aRniS-<br />

navs im cvlilebebs, romelic man aRmoaCina obieqtis <strong>da</strong>Tvaliere-<br />

bis procesSi (miSeneba, <strong>da</strong>Seneba, rekonstruqcia, ngreva).<br />

8.3. <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong> Senobebis struqturuli <strong>da</strong> morfologiuri<br />

analizi. <strong>ganaSenianebis</strong> struqturuli analizis mizania - savele mo-<br />

nacemebis kameraluri <strong>da</strong>muSavebis Semdeg, miRebuli masalis samecni-<br />

ero Seswavlis <strong>da</strong> sistematizaciis meSveobiT, im kanonzomierebis <strong>da</strong><br />

struqturuli maxasiaTeblebis gamovlena, romelic warmoadgens is-<br />

toriuli zonis mTavar maxasiaTeblebs, moicavs uTuod istoriul-<br />

kulturul Rirebulebas <strong>da</strong> xdeba <strong>da</strong>cvis sagani.<br />

am maxasiaTebeli niSnebis gamovlena SesaZlebelia rogorc vi-<br />

zualuri <strong>da</strong>kvirvebis <strong>da</strong> kartografiuli masalis grafo-anali-<br />

tikuri meTodebis gamoyenebiT, aseve gis-teqnologiis farTo pro-<br />

gramuli saSualebebis safuZvelze. gis teqnologiebi iZleva sa-<br />

Sualebas swrafad <strong>da</strong> didi sizustiT <strong>da</strong>dgindes <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong><br />

misi Semadgeneli nawilebis, struqturuli elementebis <strong>da</strong> maCven-<br />

eblebis lokalizaciis, koncentraciis, dinamikis, sivrciTi param-<br />

etrebis urTierT <strong>da</strong>mokidebulebis <strong>da</strong> korelaciis <strong>da</strong>dgenas <strong>da</strong><br />

yovelive amis grafikul warmosaxvas grafikebis, diagramebis, sivr-<br />

ciTi (samganzomilebiani) modelebis saxiT.<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> struqturuli analizi gulisxmobs mis difer-<br />

enciacias Semadgenel nawilebad. magaliTad, <strong>istoriuli</strong> nawilis<br />

96


pirveli struqturuli safexuri SesaZlebelia iyos warmodgeni-<br />

li raionebad an ubnebad. ubnebis sazRvrebi <strong>da</strong> toponimebi dgin-<br />

deba savele pirobebSi mosaxleobis gamokiTxvis gziT, amis safuZ-<br />

velze SesaZlebelia Sedges <strong>istoriuli</strong> nawilis mentaluri rukebi,<br />

am rukebis Se<strong>da</strong>reba istoriul rukebTan <strong>da</strong> bibliografiul wy-<br />

aroebTan, gvaZlevs ubnebis Camoyalibebis qronologiur suraTs <strong>da</strong><br />

Tanamedrove mdgomareobas.<br />

analizis Semdeg safexurze Seswavlis sagani SesaZlebelia iyos<br />

ubnebis kvartlebi an sxva Semadgeneli nawilebi. gis-teqnologi-<br />

is grafo-analitikuri meTodebis safuZvelze SesaZlebelia <strong>da</strong>dg-<br />

indes kvartlebis raodeoba, farTobebi, <strong>ganaSenianebis</strong> asaki, fizi-<br />

kuri mdgomareoba, konfiguracia, simWidrove, quCaTa <strong>da</strong> sainJinro<br />

qselebis mdgomareoba <strong>da</strong> teqnikuri maCveneblebi, moxdes kvartleb-<br />

is <strong>da</strong>jgufeba ama Tu im parametris mixedviT.<br />

<strong>kvlevis</strong> am etapze un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>dgenili satransporto <strong>da</strong> sain-<br />

Jinro infrastruqturis mdgomareoba. am Sefasebas akeTeben Ses-<br />

abamisi <strong>da</strong>rgis specialistebi, rogorc savele <strong>da</strong>kvirvebis gziT,<br />

aseve adre Sesrulebuli saproeqto <strong>da</strong> sareabilitacio samuSaoe-<br />

bis Seswavlis safuZvelze. adgilze SeswavliT dgindeba quCaTa<br />

safaris tipi, misi fizikuri mdgomareoba, quCebis gamtarunarianoba,<br />

sadgomebis tipebi, raodenoba <strong>da</strong> sxva. sainJinro qselebis Semowme-<br />

ba warmoebs analogiurad: dgindeba qselis tipi, simZlavre, fizi-<br />

kuri mdgomareoba, arsebuli <strong>da</strong> samomavlo moTxovnileba, igegmeba<br />

pirveli rigis, ga<strong>da</strong>udebel samuSaoTa CamonaTvali.<br />

kvartlebis saerTo analizis Semdeg SesaZlebelia ga<strong>da</strong>svla<br />

kvartlebSi arsebul Senobebze, gaxsnil sivrceebze, garemos sivr-<br />

ciT organizaciaze. rogorc <strong>ganaSenianebis</strong> morfologiis struq-<br />

turuli elementebi, cal-calke un<strong>da</strong> iyos aRwerili Senobebis ti-<br />

pebi, Si<strong>da</strong> sakvartalo komunikaciebi, vizualuri <strong>da</strong> funqciuri kav-<br />

Sirebi quCas, ezos <strong>da</strong> Senobas Soris.<br />

<strong>istoriuli</strong> Senobebis sivrciT-gegmarebiTi Taviseburebebis gam-<br />

ovlena SesaZlebelia am Senobebis ZiriTadi morfotipebis <strong>da</strong>dgen-<br />

iT. amisaTvis sakmarisia SeirCes Senobebis ZiriTadi Semadgeneli<br />

97


nawilebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgindes maTi tipiuri urTierTganlagebis forme-<br />

bi (magaliTad: quCa, ezo, Senoba) an ufro siRrmiseuli analiziT<br />

(quCa, ezo, Senoba, sa<strong>da</strong>rbazo, kibis ujredi, binebis gegmarebiTi for-<br />

ma, aivani <strong>da</strong> a.S.). <strong>da</strong>dgenili morfotipebis raodenoba un<strong>da</strong> iyos<br />

gonivrulad kompaqturi, iseTi, romelic iZleva realuri kanonzom-<br />

ierebis warmodgenis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> masaSi dominirebuli tipeb-<br />

is gamovlenis saSualebas. eseTi morfotipebis gamovlenis <strong>da</strong> maTi<br />

<strong>da</strong>TariRebis safuZvelze SesaZlebelia <strong>ganaSenianebis</strong> im Tvisebeb-<br />

is <strong>da</strong>fiqsireba, romelic warmoadgens istoriul-kulturul Rire-<br />

bulebas <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis sagans.<br />

Senobebis tipologiuri analizis miznebs emsaxureba agreTve<br />

Senobebis sistematizacia misi ZiriTadi arqiteqturuli <strong>da</strong> deko-<br />

ratiuli elementebis mixedviT. Seswavlis <strong>da</strong> analizis sagani<br />

am SemTxvevaSi SeiZleba iyos Senobis arqiteqturuli nawilebi:<br />

sar<strong>da</strong>fi, beletaJi, rigiTi sarTulebi, mansar<strong>da</strong>, saxuravi, fasadis<br />

fenestracia, fasadis kompoziciuri wyoba <strong>da</strong> sxva. dekoratiuli<br />

elementebis mixedviT Seswavlis sagani SeiZleba gaxdes Senobis<br />

stilistikuri identifikacia, fasadis mopirkeTeba, mcire plastika,<br />

moxatuloba, aivnebis masala <strong>da</strong> dekori, Riobebis alaTebis masala<br />

<strong>da</strong> dekori, <strong>da</strong>mcavi cxaurebis, Robeebis <strong>da</strong> alayafis karebebis masa-<br />

la <strong>da</strong> dekori.<br />

saTanado yuradReba un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eTmos Senobis arqiteqturul <strong>da</strong>x-<br />

asiaTebas imis <strong>da</strong> mixedviT, Tu riTi gansxvavdeba fasadebi quCis<br />

<strong>da</strong> ezos mxri<strong>da</strong>n, ra arqiteqturuli Tu dekoratiuli elementebiT<br />

aRiWurveba igi erT <strong>da</strong> meore SemTxvevaSi.<br />

struqturuli analizis mniSvnelovani nawilia, ZiriTadi mor-<br />

fotipebis <strong>da</strong>dgenis Semdeg, am tipis Senobebis saarqivo masalebSi<br />

originaluri proeqtebis moZieba <strong>da</strong> maTi Se<strong>da</strong>reba am Senobebis Tan-<br />

amedrove mdgomereobasTan, gviandeli Carevebis <strong>da</strong>dgena <strong>da</strong> amis sa-<br />

fuZvelze, samagaliTo sareabilitacio RonosZiebebis gamovlena.<br />

8.4. obieqtebis identifikacia. <strong>istoriuli</strong> nawilis obieqtebis<br />

Seswavlis <strong>da</strong> sistematizaciis mizania <strong>da</strong>dgindes maTi istoriul-<br />

kulturuli Rirebuleba. amgvari <strong>da</strong>skvnis miReba xdeba obieqtze<br />

98


Segrovebuli informaciis safuZvelze <strong>da</strong> im kriteriumebis gamoy-<br />

enebiT, romelic warmodgenilia sakanonmdeblo normebiT <strong>da</strong> Se-<br />

muSavebulia eqspertebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>mkveTis saerTo Sexedulebis Sed-<br />

egad. samamulo <strong>da</strong> saerTaSoriso gamocdilebi<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

<strong>da</strong>saxlebaTa istoriul nawilebSi obieqtebis determinireba gu-<br />

lisxmobs maT <strong>da</strong>yofas Semdeg oTx jdufad: Zeglebi, fonuri Se-<br />

nobebi, rigiTi Senobebi <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> garemosaTvis Seusabamo Se-<br />

nobebi. Tanaxmad saqarTvelos kanonisa `kulturuli memkvidreo-<br />

bis Sesaxeb~, Zeglis statusis mqone jgufi<strong>da</strong>n calke gamoiyofa<br />

erovnuli mniSvnelobis Zeglebis kategoria. sayrdeni gegmis Sed-<br />

genis erT-erTi mTavari amocanaa im kriteriumebis <strong>da</strong>dgena, romlis<br />

safuZvelzec moxdeba Seswavlili obieqtebis <strong>da</strong>jgufeba <strong>da</strong> seleq-<br />

cia zemodmoyvanili <strong>da</strong>yofis mixedviT.<br />

am amocanis ga<strong>da</strong>sawyvetad SesaZlebelia miRebul iqnas obieqte-<br />

bis Sefasebis Semdegi kriteriumebi:<br />

erovnuli mniSvnelobis Zegls un<strong>da</strong> hqondes Semdegi niSnebi<br />

(ramdenime an Zalze mkveTrad gamoxatuli erTi mainc):<br />

nawili.<br />

a. hqondes individualuri saxe, ga<strong>da</strong>wyveta (gegmarebiTi, mocu-<br />

lobiTi, dekoratiuli);<br />

b. gamoirCeodes mxatvruli gaazrebisa <strong>da</strong> Sesrulebis gansa-<br />

kuTrebiT maRali doniT:<br />

g. warmoadgendes qalaqis (an samosaxlos, landSaftis) an/<strong>da</strong><br />

misi didi nawilis maorganizebel dominants:<br />

d. warmoadgendes Senobis (gegmarebiT, moculobiTi ieriT, deko-<br />

riT) odesRac arsebuli tipis TavisTavad Tugind rigiT, ma-<br />

gram sadReisod unikalur nimuSs;<br />

e. <strong>da</strong>kavSirebuli iyos istoriul movlenasTan Tu pirovne-<br />

basTan, romelTac gansazRvres qveynis (regionis, iqneb kaco-<br />

briobisac) <strong>istoriuli</strong> bedi, misi kulturis samomavlo gza;<br />

v. gamorCeuli siZveliT un<strong>da</strong> warmoadgendes qveynis istoriis<br />

niSansvets.<br />

z. SemorCenili hqondes avTenturi elementebis ZiriTadi<br />

99


Zegls un<strong>da</strong> hqondes Semdegi niSnebi (ramdenime, an romelime<br />

erTi mainc, oRond gamokveTilad):<br />

a. hqondes met-naklebad individualuri saxe;<br />

b. hqondes met-naklebi Rirebuleba mxatvruli TvalsazrisiTa<br />

<strong>da</strong> Sesrulebis doniT;<br />

g. warmoadgendes samosaxlos nawilis (quCis, ubnis an maTi mon-<br />

akveTis) an momcro landSaftis dominants;<br />

d. warmoadgendes Senobis raime tipis sadReisod iSviaT nimuSs;<br />

e. <strong>da</strong>kavSirebulia ama Tu im samosaxlos (kuTxis) istoriisaT-<br />

vis RirsSesaniSnav movlenasa an pirovnebasTan, kulturis<br />

ama Tu im <strong>da</strong>rgis TvalsaCino moRvawesTan.<br />

v. Tavisi siZveliT warmoadgendes samosaxlos (kuTxis) an misi<br />

nawilis istoriis niSansvets.<br />

z. moicavdes naxevarze met avTentur elementebs.<br />

fonuri Senoba:<br />

Senoba, romelsac ar gaaCnia SesamCnevi individualuri maxasi-<br />

aTeblebi, magram Tavisi masStabiT, <strong>da</strong>muSavebiT, (mag., Riobebis rit-<br />

miT, sarTulTa SefardebiT <strong>da</strong> a.S.), Sesrulebis xarisxiT exameba<br />

Rirebul ganaSenianebas, tipiuria Tavisi droisTvis <strong>da</strong> ayalibebs<br />

istoriul qalaqmSeneblobiT qsovils.<br />

rigiTi Senoba:<br />

Senoba, romelsac arc individualuri saxe gaaCnia, arc Ses-<br />

rulebis maRali xarisxi <strong>da</strong> arafers hmatebs <strong>istoriuli</strong> ubnis mx-<br />

atvrul saxes.<br />

Seusabamo Senoba:<br />

Senoba, romelic Tavisi masStabiT, sarTulianobiT, gegmarebiTi<br />

struqturiT <strong>da</strong> garegnuli iersaxiT mkeTrad upirispirdeba irgv-<br />

liv arsebul istoriulad Camoyalibebul ganaSenianebas, UuxeSad<br />

arRvevs istoriul urbanul qsovils, xels uSlis Zeglebis <strong>da</strong> Ri-<br />

rebuli landSaftis aRqmas, konkurencias uqmnis arsebul isto-<br />

riul sivrciT dominantebs.<br />

am kriteriumebze <strong>da</strong>yrdnobiT warmoebs sakvlevi obieqtebis<br />

seleqcia <strong>da</strong> <strong>da</strong>jgufeba statusebis <strong>da</strong> kategoriebis mixedviT. sam-<br />

100


uSao procesis organizacia am etapze sasurvelia atarebdes ses-<br />

iur xasiaTs eqspertebis <strong>da</strong> <strong>da</strong>mkveTis mier gamoyofili special-<br />

istebis monawileobiT. miRebuli Sedegebis Sesabamisad dginde-<br />

ba sarekomen<strong>da</strong>cio obieqtebis sia <strong>da</strong> formirdeba sayrdeni gegmis<br />

grafikuli nawili.<br />

8.5. Carevis formebi. sayrdeni gegmis farglebSi un<strong>da</strong> iyos war-<br />

modgenili rekomen<strong>da</strong>ciebi Zeglebis sareabilitacio samuSaoebis<br />

zogad formebze. obieqtis istoriul-kulturuli Rirebulebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare. eqsperti savele baraTSi aRniSnavs, moqmedi sakanonmde-<br />

blo normebis gaTvaliswinebiT, Tu ra tipis Carevas eqvemdebareba<br />

sakvlevi obieqti: konservacia, restavracia, a<strong>da</strong>ptacia, rekonstruq-<br />

cia, <strong>da</strong>Sla <strong>da</strong> aRdgena pirvandeli saxiT <strong>da</strong> sxva. es rekomen<strong>da</strong>cie-<br />

bi, ga<strong>da</strong>mowmebis Semdeg, aisaxeba saaRricxvo baraTSi. informacia<br />

Carevebis tipebis Sesaxeb integrirdeba monacemTa bazaSi <strong>da</strong> gad-<br />

adis grafikul formatSi _ specialur rukebze. eqspertTa Sesabam-<br />

isi SefasebiT <strong>ganaSenianebis</strong> qsovilSi SesaZlebeli xdeba iseTi<br />

teritoriebis lokalizacia, sa<strong>da</strong>c sareabilitacio qmedebaTa kom-<br />

pleqsi iTvaliswinebs upiratesad konservacia-restavracias, an up-<br />

iratesad sarekonstruqcio <strong>da</strong> aqtiuri ganviTarebis RonisZiebebs.<br />

8.6. sivrciTi wyoba. analitikuri nawilis mniSvnelovani amocanaa<br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> sivrciTi wyobis <strong>da</strong>dgena, sivrciTi <strong>da</strong> kompo-<br />

zociuri dominantebis, Rirebuli panoramebis <strong>da</strong> xedebis gamovlena.<br />

savele baraTebSi eqspertebi aZleven Sefasebas TiToeul<br />

obieqts misi qalaqTmSeneblobiTi rolis mixedviT (zogadsaqalaqo,<br />

kvartlis, quCis Tu lokaluri mniSvnelobis), adgenen obieqtis<br />

adgils ganaSenianebaSi (rogorc dominantis, dominantis mxar<strong>da</strong>m-<br />

Weris Tu rigiTi Zeglis). am informaciis safuZvelze eqspertTa<br />

koleqtiuri gansjiT, <strong>ganaSenianebis</strong> konkretuli pirobebis gaT-<br />

valiswinebiT, ganisazRvreba Zeglis aRqmis vizualuri areali, misi<br />

mniSvneloba istoriul ganaSenianebaSi.<br />

ZeglTa realuri ganawilebis, dominantebis struqturis<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>saxlebis reliefis xasiaTis mixedviT dgindeba istoriu-<br />

li nawilis Rirebuli panoramebi, xedebi <strong>da</strong> dominantebis aRqmis<br />

101


wertilebi. es informacia integrirdeba <strong>ganaSenianebis</strong> samganzo-<br />

milebian modelze. proeqtirebis avtomatizirebuli saSualebebi,<br />

Segrovili foto fiqsaciis masalebi <strong>da</strong> gis-teqnologiebi iZl-<br />

eva saSualebas am modelebis sivrciTi manipulaciis, sxva<strong>da</strong>sxva<br />

kuTxiT <strong>da</strong> profiliT <strong>ganaSenianebis</strong> warmosaxvisa <strong>da</strong> yvelaze mniS-<br />

nelovani rakursebis SerCevas. virtualuri meTodiT SerCeuli xe-<br />

debis <strong>da</strong> panoramebis aqtualoba SesaZlebelia <strong>da</strong><strong>da</strong>sturdes adg-<br />

ilze, realuri wertili<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>Rebuli fotosuraTebiT.<br />

8.7. rukebis grafikuli gaformeba.<br />

sayrdeni gegmis rukebis grafikuli ga<strong>da</strong>wyveta un<strong>da</strong> Seesabame-<br />

bodes moqmed saerTaSoriso kartografiul normebs. rukebis for-<br />

mati <strong>da</strong> masStabi un<strong>da</strong> SerCeuli iyos sakvlevi teritoriis <strong>da</strong><br />

obieqtebis zomebi<strong>da</strong>n gamomdinare ise, rom rukis yvela elementi<br />

(zona, sazRvari, obieqti, niSnuli, misamarTi <strong>da</strong> sxva) ikiTxebodes<br />

garkveviT <strong>da</strong> gasagebad. rukebis koloristika <strong>da</strong> ferTa gama un<strong>da</strong><br />

iZleodes rukis elementebis mkafio warmosaxvis saSualebas. ru-<br />

kaze un<strong>da</strong> iyos miTiTebuli samuSaos <strong>da</strong>mkveTi, Semsrulebeli, samu-<br />

Saos <strong>da</strong> rukis <strong>da</strong>saxeleba, masStabi, legen<strong>da</strong> <strong>da</strong> rukis Sedgenis<br />

TariRi. sasurvelia rukebis Sekvra albomis saxiT.<br />

102


<strong>da</strong>skvna<br />

I. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sedgenis saxelmZRva-<br />

nelo debulebebi.<br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong> urbanuli Zeglebis aRricxvis,<br />

Seswavlis <strong>da</strong> reabilitaciis amocana SesaZlebelia iyos warmate-<br />

biT ga<strong>da</strong>wyvetili mxolod im SemTxvevaSi, Tu iqneba miRweuli sru-<br />

li harmonizacia <strong>da</strong> mWidro koordinacia proeqtis sakanonmdeblo,<br />

meTodologiur <strong>da</strong> teqnologiur SemadgenelTa Soris. swored am<br />

miznis miRwevis magaliTs warmoadgens winamdebare naSromi. di-<br />

sertaciis avtori akeTebs sakuTari gamocdilebis Sejamebas, ro-<br />

melic mas <strong>da</strong>ugrov<strong>da</strong> wignis „Tbilisis urbanuli reabilitaciis<br />

ZiriTadi sakiTxebi“-s [49] gamocemis, saqarTvelos kanonis `kultu-<br />

ruli memkvidreobis Sesaxeb~ (<strong>da</strong>narTi 7.1), instruqciis `istori-<br />

ul-kulturuli sayrdeni gegmis“ Sedgenis, <strong>istoriuli</strong> qalaqebis<br />

(Tbilisi, baTumi, gori, foTi, qobuleTi, abasTumani) <strong>istoriuli</strong> ga-<br />

naSenianebis (zemo, qvemo kala) Seswavlis, zonebis <strong>da</strong>dgenis <strong>da</strong> aR-<br />

ricxvis samuSaoTa safuZvelze.<br />

1. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis mosamzadebeli etapi<br />

moicavs obieqtis saarqivo <strong>da</strong> bibliografiul kvlevas, saaRricx-<br />

vo dokumentaciis momzadebas, programuli saSualebebis mobili-<br />

zacias, savele samuSaoTa <strong>da</strong>gegmvas <strong>da</strong> eqspertTa jgufebis Ser-<br />

Cevas <strong>da</strong> instruqtirebas. gansakuTrebuli yuradReba un<strong>da</strong> mieqc-<br />

es savele baraTis Sedgenas, mis Sesabamisobas sakanonmdeblo-in-<br />

struqciul nimuSebTan <strong>da</strong> mis adekvaturobas geomonacemTa bazis<br />

struqturasTan. aseTive didi yuradReba un<strong>da</strong> mieqces savele ru-<br />

kis legen<strong>da</strong>s <strong>da</strong> mis eleqtronul versias.<br />

2. savele samuSaoTa kompleqsis mizania <strong>ganaSenianebis</strong> siRrm-<br />

iseuli Seswavla <strong>da</strong> analizi uSualod adgilze. aq xdeba eqsper-<br />

tis mier calkeuli Senobis identifikacia, am Senobis amomwuravi<br />

fotofiqsacia, kartografiuli safuZvelis koreqtireba <strong>da</strong> savele<br />

baraTis Sevseba. savele baraTis Sevseba moicavs rogorc stan<strong>da</strong>r-<br />

103


tizirebuli rubrikebis Sevsebas informaciis kompiuteruli <strong>da</strong>-<br />

muSavebisaTvis, aseve Senobis teqstur aRweras (savele baraTis ni-<br />

muSi ix. <strong>da</strong>narTi #4);<br />

3. saqarTvelos <strong>istoriuli</strong> qalaqebis (baTumi, qobuleTi, foTi<br />

<strong>da</strong> gori) qalaqTmSeneblobiTi dokumentaciis Sedgenis procesSi,<br />

<strong>da</strong>isva <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonebis <strong>da</strong>dgenis <strong>da</strong> maTi<br />

sazRvrebis aRweris amocana. am gamocdilebaze <strong>da</strong>yrdnobiT, Sei-<br />

Zleba iTqvas, rom <strong>da</strong>cvis zonebis sazRvrebis <strong>da</strong>sadgenad ar ar-<br />

sebobs raime universaluri kriteriumi, an formula (mag. iseTi<br />

maCvenebeli, rogorc ZeglTa <strong>da</strong>dgenili raodenoba teritoriis er-<br />

Teulze, an maTi koncentraciis fiqsirebuli parametri quCis mon-<br />

akveTze, kvartalSi <strong>da</strong> a.S.). sinamdvileSi arsebobs <strong>istoriuli</strong> ga-<br />

naSenianebis Camoyalibebis <strong>da</strong> ganviTarebis yovelTvis konkret-<br />

uli, ganumeorebeli, unikaluri pirobebi <strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n gamomdinare<br />

zonebis gamovlena <strong>da</strong> sazRvrebis <strong>da</strong>dgena xdeba yovel calke aRe-<br />

bul, sakuTari specifikis mqone situaciaSi. am specifikis gamov-<br />

lenas isaxavs miznad avtoris mier <strong>da</strong>muSavebuli <strong>da</strong> am naSromSi<br />

warmodgenili zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis <strong>da</strong>dgenis meTodologiuri<br />

debulebebi;<br />

4. zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis <strong>da</strong>sadgenad eqpertTa jgufma un<strong>da</strong><br />

gamoimuSavos SeTanxmebuli <strong>da</strong>skvna, romelic un<strong>da</strong> eyrdnobodes<br />

istoriul cnobebs, saarqivo rukebs <strong>da</strong> arqivebSi <strong>da</strong>cul isto-<br />

riul proeqtebs, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> Tanamedrove mdgomare-<br />

obis analizs, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> iersaxis, struqturis <strong>da</strong><br />

morfologiis avTenturobis dones, unikaluri <strong>da</strong> rigiTi obieqte-<br />

bis TanaSefardebas <strong>da</strong> sxva. amave principebze <strong>da</strong>yrdnobiT un<strong>da</strong><br />

xdebodes <strong>da</strong>mcavi zonebis diferenciacia;<br />

5. zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis sazRvrebis aRwera xdeba rukebze<br />

grafikuli <strong>da</strong>taniT <strong>da</strong> Semdeg gis-teqnologiebis gamoyenebiT am<br />

sazRvrebis topogeodeziuri koordinatebis CvenebiT. istoriul<br />

ganaSenianebaSi zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis sazRvris gatareba sasur-<br />

velia xdebodes mkafiod gamokveTili urbanuli an bunebrivi, oro-<br />

grafiuli elementebis gamoyenebiT: quCis Sua RerZis, mis romelime<br />

104


mxares, nakveTebis frontaluri, gverdiTi an zurgis mxares, sain-<br />

Jinro xazobrivi obieqtis gaswvriv, sanapiro zolis, xevis an sxva<br />

analogiuri elementis gamoyenebiT. zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis sazR-<br />

vari xdeba samarTlebrivi dokumentis nawili <strong>da</strong> axdens gavlenas<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> sivrciTi regulirebis procesebze;<br />

6. q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis Sed-<br />

genisas gamovlin<strong>da</strong>, rom didi qalaqis, masStaburi <strong>istoriuli</strong> ga-<br />

naSenianebis Seswavlis procesi sasurvelia Catardes or eta-<br />

pad: pirveli etapi _ <strong>da</strong>farviTi inventarizacia, meore etapi _ is-<br />

toriul-kulturuli sayrdeni gegma. am sididis obieqtebi iTx-<br />

ovs aRricxvis gansakuTrebul sizustes <strong>da</strong> mkacr meTodologiur<br />

disciplinas.<br />

7. sayrdeni gegmebis Sedgenis erTerTi mniSvnelovani <strong>da</strong><br />

aucilebeli komponentia samisamarTo ruka. am rukis zusti ver-<br />

siis Sedgena <strong>da</strong> misi asaxva geomonacemTa bazaSi un<strong>da</strong> win uswreb-<br />

des savele samuSaoTa Catarebas. amasTan erTad samisamarTo ba-<br />

zis <strong>da</strong>zusteba <strong>da</strong> koreqtireba un<strong>da</strong> xdebodes sayrdeni gegmis<br />

<strong>da</strong>srulebamde.<br />

8. sayrdeni gegma, rogorc mudmiv cvalebadi urbanuli obieq-<br />

tis gamosaxuleba konkretuli drois monakveTSi, iTxovs sistemati-<br />

ur koreqtirebas. istoriul nawilSi nakveTebis axleburad gami-<br />

jvnis _ <strong>da</strong>nawevrebis, an piriqiT - gaerTianebis, Senobebis <strong>da</strong>Slis,<br />

axali obieqtebis gaCenis <strong>da</strong> sxva mizezebis gamo, savaldebulo<br />

xdeba am procesebis fiqsireba <strong>da</strong> maTi asaxva sayrden gegmaSi. amis<br />

idealur saSualebas iZleva gis-teqnologiebi. aqe<strong>da</strong>n gamomdin-<br />

are mizanSewonilia Sesabamisi uflebamosilebis mqone samsaxure-<br />

bis mxri<strong>da</strong>n am procesebze mudmivi monitoringis warmoeba <strong>da</strong> misi<br />

Sedegebis asaxva sayrden gegmaSi, <strong>da</strong>dgenili periodulobiT.<br />

9. warmodgenili naSromis meTodologiuri debulebebi gu-<br />

lisxmoben Tanamedrove geoinformaciuli teqnologiebis gamoyen-<br />

ebas. am teqnologiebis farTo <strong>da</strong>nergva kulturuli memkvidreo-<br />

bis Seswavlis <strong>da</strong> <strong>da</strong>cvis saqmeSi, maT Soris <strong>istoriuli</strong> ganaSe-<br />

nianebis Seswavlis procesSi, xsnis Tanamedrove mkvlevarebisaTvis<br />

105


farTo SesaZleblobebs <strong>kvlevis</strong> gaRrmavebisa <strong>da</strong> misi Sedegebis<br />

sistematizaciis <strong>da</strong> analizis TvalsazrisiT.<br />

10. disertaciaSi warmodgenili `instruqcia~ ajamebs avtoris<br />

mier <strong>da</strong>grovil gamocdilebas saqarTvelos <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong>saxle-<br />

bebis Seswavlis procesSi. istoriul-kulturuli sayrdeni geg-<br />

mebis <strong>da</strong>muSaveba Tanamedrove pirobebSi Tvisobrivad gansxvavde-<br />

ba sabWoTa periodis analogiuri samuSaoebisagan. es gansxvaveba<br />

mdgomareobs imaSi, rom Seicvala qveynis ekonomikuri wyoba <strong>da</strong> uZ-<br />

ravi qonebis mflobelobis struqtura, amasTan erTad gaCn<strong>da</strong> ax-<br />

ali geoinformaciuli <strong>da</strong> kompiuteruli teqnologiebi. yovelive<br />

amis gaTvaliswinebiT naTeli xdeba axali Taobis sainstruqcio<br />

masalebis momzadeba <strong>da</strong> <strong>da</strong>nergva.<br />

11. samuSaoTa <strong>da</strong>rgTaSorisi xasiaTi <strong>da</strong> rTuli samecniero-<br />

meTodologiuri aparati ganapirobebs calke nawilad special-<br />

istTa momzadebis sakiTxis gamoyofas. maTi momzadeba, wvrTna <strong>da</strong><br />

instruqtireba xorcieldeba urbanuli obieqtis Seswavlis <strong>da</strong> re-<br />

abilitaciis yvela etapze: fiqsacia, inventarizacia, sareabilitacio<br />

proeqtebis Sedgena, maTi realizacia <strong>da</strong> Semdgomi administrireba.<br />

12. avtoris uSualo iniciativiT <strong>da</strong> monawileobiT <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong><br />

sakiTxTa kompleqsi, romelic Sesulia saqarTvelos kanonSi `kul-<br />

turuli memkvidreobis Sesaxeb~. es kompleqsi moicavs istoriul-<br />

kulturuli sayrdeni gegmis, istoriul-arqiteqturuli <strong>kvlevis</strong>,<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebis tipebis, sazRvrebis <strong>da</strong> maTi reJimebis <strong>da</strong>dgenis,<br />

terminebis <strong>da</strong>mateba-<strong>da</strong>zustebas <strong>da</strong> rig sxva sakiTxebs.<br />

II. kulturuli memkvidreobis zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebis gansaz-<br />

Rvris meTodologia.<br />

<strong>istoriuli</strong> qalaqebis kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zone-<br />

bis gansazRvra erT-erTi umniSvnelovanesi sakiTxia istoriul-<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sferoSi. kulturuli memkvi-<br />

dreobis <strong>da</strong>mcavi zonebis gansazRvra kompleqsuri amocanaa, romlis<br />

ga<strong>da</strong>saWrelad aucilebelia Sesabamisi, mecnierulad <strong>da</strong>sabuTebuli,<br />

meTodologiis arseboba.<br />

winamdebare debuleba eyrdnoba avtoris mier <strong>da</strong>muSavebuli kul-<br />

106


turuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zonebis gansazRvris gamocdilebas.<br />

es gamocdileba mas <strong>da</strong>ugrov<strong>da</strong> saqarTvelos <strong>istoriuli</strong> qalaqebis<br />

_ Tbilisi, baTumi, gori, foTi, qobuleTi, abasTumani, Seswavlis sa-<br />

fuZvelze. am <strong>da</strong>saxlebaTa magaliTze <strong>da</strong> Tanamedrove uaxlesi kv-<br />

levebis Sedegebze <strong>da</strong>yrdnobiT, SeiZleba gamoyofil iqnas zogadi<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebis gansazRvris Semdegi meToduri Tanmimdevroba:<br />

1. mosamzadebeli etapi<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

sakvlevi teritoriis Sesaxeb saarqivo-bibliografiuli cno-<br />

bebis moZieba;<br />

teritoriaze arsebuli ZeglTa nusxebis moZieba;<br />

teritoriis Zveli gegmebis moZieba-analizi;<br />

Zveli gegmebis <strong>da</strong> rukebis mixedviT <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

sazRvrebis <strong>da</strong>tana teritoriis arsebuli mdgomareobis amsax-<br />

vel uaxles rukaze, teritoriis ganviTarebis qronologiuri<br />

suraTis miRebis mizniT;<br />

teritoriis Sesaxeb <strong>istoriuli</strong> cnobebis moZieba, misi kul-<br />

turuli memkvidreobis TvalsazrisiT Rirebulebis <strong>da</strong>dgenis<br />

mizniT;<br />

sxva<strong>da</strong>sxva periodis rukebis zeddebis Sedegad istoriu-<br />

lad Camoyalibebuli <strong>ganaSenianebis</strong> zogadi konturis moxa-<br />

zva. Kkonturis SigniT un<strong>da</strong> iyos moqceuli ganaSenianeba, ro-<br />

melic Camoyalib<strong>da</strong> uaxlesi istoriis <strong>da</strong>wyebamde (rogorc<br />

wesi _ aranakleb asi wlis <strong>da</strong> meti <strong>da</strong>SorebiT);<br />

2. inventarizacia (savele kvleva)<br />

•<br />

•<br />

zogad konturSi, romlis farglebSic saarqivo masalis <strong>da</strong><br />

vizualuri <strong>da</strong>Tvalierebis Sedegad <strong>da</strong>sturdeba kulturuli<br />

memkvidreobis TvalsazrisiT Rirebuli ganaSenianeba, an misi<br />

fragmentebi, an Rirebuli quCaTa qseli an <strong>da</strong> misi fragmentebi<br />

<strong>da</strong> a.S. inventarizaciis Catareba;<br />

teritoriis sruli eqspertiza _ teritoriaze ganlagebu-<br />

li yvela Senoba-nagebobis, sabaRe-saparko xelovnebis <strong>da</strong><br />

sxva tipis obieqtebis vizualuri Sefaseba, kulturuli me-<br />

mkvidreobis TvalsazrisiT Rirebuli obieqtebis gamovlenis<br />

107


•<br />

•<br />

mizniT;<br />

amave etapze Seswavlis arealSi fonuri, rigiTi <strong>da</strong> Seusabamo<br />

obieqtebis gamovlena, fotofiqsacia <strong>da</strong> rukaze <strong>da</strong>tana;<br />

teritoriaze arsebuli yvela ZeglTa nusxis (Tuki Zegl-<br />

Ta nusxa odesme Sedgenila mocemul teritoriaze) analizi<br />

_ ZeglTa nusxebis mixedviT Zeglebis adgilze ga<strong>da</strong>mowmeba<br />

(gansakuTrebuli yuradReba un<strong>da</strong> <strong>da</strong>eTmos misamarTebis ga-<br />

<strong>da</strong>mowmebas. Tu obieqti ori an sami quCis ga<strong>da</strong>kveTaze dgas<br />

mieTiTeba yvela misamarTi);<br />

3. kameraluri analizi<br />

•<br />

•<br />

•<br />

ZeglTa nusxis analizis safuZveze axali nusxis momzadeba,<br />

romelSic un<strong>da</strong> mieTiTos misamarTebis cvlilebis SemTxveva-<br />

Si Zveli <strong>da</strong> axali misamarTebi, Zeglis <strong>da</strong>ngrevis faqtebi <strong>da</strong><br />

a.S. (e.w. Zeglis biografia);<br />

teritoriis eqspertizis safuZvelze gamovlenili kulturu-<br />

li memkvidreobis TvalsazrisiT Rirebuli obieqtebis nusxis<br />

Sedgena misamarTebis miTiTebiT. (Tu obieqti ori an sami qu-<br />

Cis ga<strong>da</strong>kveTaze dgas, mieTiTeba yvela misamarTi);<br />

teritoriis eqspertizis safuZvelze gamovlenili kulturu-<br />

li memkvidreobis TvalsazrisiT Rirebul obieqtebze saaRri-<br />

cxvo baraTis nimuSis Sesabamisi punqtebis Sevseba <strong>da</strong> foto-<br />

fiqsacia (fotoebi un<strong>da</strong> asaxavdes obieqtis <strong>da</strong>maxasiaTebel<br />

xedebs _ fasadebi, <strong>da</strong>maxasiaTebeli detalebi);<br />

4. <strong>da</strong>skvniTi etapi _ zonebis <strong>da</strong>dgena<br />

•<br />

•<br />

Zveli rukebis gaanalizebis <strong>da</strong> arsebuli mdgomareobis<br />

Seswavlis safuZvelze, teritoriaze arsebuli kulturuli<br />

memkvidreobis kuTxiT avtenturi saxiT SenarCunebuli, Ri-<br />

rebuli quCaTa qselis, <strong>ganaSenianebis</strong> fragmentebis, ZeglTa<br />

nusxaSi Sesuli obieqtebis <strong>da</strong> axladgamovlenili kulturu-<br />

li memkvidreobis obieqtebis rukaze <strong>da</strong>tana.<br />

rukaze Zeglebisa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis obieqtebis<br />

<strong>da</strong>tanis Semdgom, maTi koncentraciis mixedviT zogadi <strong>da</strong>m-<br />

cavi zonebis (<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zona, ganaSe-<br />

108


nianebis <strong>da</strong>cvis zona, landSaftis <strong>da</strong>cvis zona, arqeologi-<br />

uri <strong>da</strong>cvis zona) sarekomen<strong>da</strong>cio sazRvrebis moxazva;<br />

<strong>da</strong>skvniT etapze miRebuli <strong>da</strong>mcavi zonebi un<strong>da</strong> pasuxobdes Sem-<br />

deg ZiriTad kriteriumebs:<br />

a. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zona un<strong>da</strong> moicavdes<br />

<strong>da</strong>saxlebis istoriul nawils, romelSic Sedis <strong>da</strong>saxlebis Casa-<br />

xvis <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> ganviTarebis uZvelesi fenebi, urbanuli <strong>da</strong><br />

landSafturi elementebi, romlebic moicavs mdi<strong>da</strong>r arqeologiur<br />

Tu sxva tipis kulturul fenas, adrindeli <strong>ganaSenianebis</strong> fragmen-<br />

tebs, teritoriebs avTenturi urbanuli qsoviliT, Senobebis, gze-<br />

bis, quCebis, sainJinro qselebis <strong>da</strong> safortifikacio nagebobebis<br />

nawilebs, Zeglebis maRal koncentracias, istoriul SenobaTa kom-<br />

pleqsebs <strong>da</strong> ansamblebs, moednebs <strong>da</strong> gamzirebs, sivrciT domonan-<br />

tebs, Zeglebis <strong>da</strong> fonuri Senobebis uwyvet rigebs an kvartlebs,<br />

ganaSenianebas, sa<strong>da</strong>c SemorCenilia warsuli <strong>istoriuli</strong> periodis<br />

masStabi, morfologia, dekoratiuli elementebi <strong>da</strong> mxatvruli<br />

mimzidveloba.<br />

b. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonas un<strong>da</strong> axasiaTebdes zoga-<br />

<strong>da</strong>d <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong>aTvis maxasiaTebeli masStabi, sarTu-<br />

lianoba, Senobebis morfotipebi, avTenturi saxiT SenarCunebuli<br />

Rirebuli gegmarebiTi struqtura <strong>da</strong> sxva. regulirebis zonaSi<br />

SesaZlebelia Sediodes <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong> quCaTa qse-<br />

lis fragmentebi, calke mdgomi Zeglebi, fonuri <strong>ganaSenianebis</strong> msx-<br />

vili nawilebi.<br />

amasTan erTad aq xdeba axali mSeneblobis regulireba im mi-<br />

marTulebiT, rom igi ar upirispirdebodes istoriul ganaSeniane-<br />

bas, uxeSad ar arRvevdes urbanul qsovils <strong>da</strong> mis masStabs.<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona, umetes SemTxvevaSi, uSualod<br />

emijneba <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonis sazRvars, asru-<br />

lebs gar<strong>da</strong>mavali, `buferuli~ zonis rols istoriul <strong>da</strong> Taname-<br />

drove ganaSenianebas Soris.<br />

g. <strong>istoriuli</strong> landSaftis zona warmoadgens, rogorc wesi, <strong>da</strong>sax-<br />

lebis <strong>istoriuli</strong> nawilis farglebSi an/<strong>da</strong> mis mimdebare sivrceSi<br />

109


ganlagebul bunebrivi landSaftis teritoriebs, <strong>ganaSenianebis</strong> ga-<br />

reSe, sa<strong>da</strong>c aRiniSneba kulturuli saqmianobis niSnebi, adrindeli<br />

rekreaciuli funqciebi <strong>da</strong> mwvane nargavebi. es teritoriebi imyofe-<br />

ba mWidro sivrciT-vizualur <strong>da</strong> esTetikur kavSirSi istoriul ga-<br />

naSenianebasTan, warmoadgens mis ganuyofel nawils.<br />

d. arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zona un<strong>da</strong> moicavdes teritorias, sa-<br />

<strong>da</strong>c gamovlenili, <strong>da</strong>fiqsirebuli an <strong>da</strong>zverilia kulturuli fene-<br />

bi an/<strong>da</strong> arqeologiuri obieqtebi.<br />

istoriul <strong>da</strong>saxlebas, yovel konkretul SemTxvevaSi, kul-<br />

turuli memkvidreobis Taviseburebebis gaTvaliswinebiT (kul-<br />

turuli memkvidreobis obieqtebis saxeoba, ganlageba, koncentraci-<br />

is xarisxi, avTenturoba <strong>da</strong> sxva) SeiZleba ganesazRvros, rogorc<br />

calkeuli <strong>da</strong>cviTi zona/an zonebi, aseve mas SeiZleba <strong>da</strong>udgindes<br />

oTxive <strong>da</strong>cvis zona.<br />

am zonebis identifikacia xdeba sazRvrebis teqsturi <strong>da</strong> grafi-<br />

kuli masalis safuZvelze. sazRvrebis demarkacia xdeba topogeo-<br />

deziuri koordinatebis CvenebiT.<br />

naSromSi moyvanili axali normatiuli debulebebi mimarTu-<br />

lia saqarTvelos istoriul <strong>da</strong>saxlebaTa kulturuli memkvidreo-<br />

bis Seswavlis <strong>da</strong> aRricxvis samecniero safuZvlebis <strong>da</strong>dgenaze<br />

Tanamedrove teqnologiebis gamoyenebiT. am memkvidreobis kore-<br />

qtuli aRricxva ganapirobebs SemdgomSi eseTive koreqtuli kon-<br />

servacia-reabilitaciis <strong>da</strong> rekonstruqcia-ganviTarebis proeqte-<br />

bis Sedgenas <strong>da</strong>, saboloo jamSi, eris kulturuli memkvidreobis<br />

Rirseul movla-patronobas.<br />

110


gamoyenebuli literaturis nusxa<br />

1. Инструкция о парядке учета, регистрации содержания и регистрации<br />

памятников архитектуры. Москва: Государственное Архитектурное<br />

Издательство, 1949, стр. 12.<br />

2. Инструкция о составе, порядке разработки, согласования и утвер ждения<br />

научно-проектной документации для реставрации памятников истории и<br />

культуры (архитектуры). Москва, 1989, 42 стр.<br />

3. Инструкция по организации зон охраны недвижемых памятников истории и<br />

культуры СССР. Москва, 1986, 15 стр.<br />

4. saqarTvelos ssr kanoni istoriisa <strong>da</strong> kulturis Zeglebis<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> gamoyenebis Sesaxeb. Tbilisi: sabWoTa saqarTvelo,<br />

1979, gv 46.<br />

5. qalaq Tbilisis <strong>istoriuli</strong> nawilis saxelmwifo <strong>da</strong>cvis Semdgomi<br />

gaumjobesebis RonisZiebaTa Sesaxeb. saqarTvelos<br />

mTavrobis <strong>da</strong>dgenileba #76, 29.01.1985, Tbilisi, 22 gv.<br />

6. ciciSvili i. kulturis ZeglTa <strong>da</strong>cva saqarTveloSi. Tbilisi:<br />

sabWoTa saqarTvelo, 1986, 47 gv.<br />

7. arqiteqturis Zeglis restavracia. Tbilisi: ganaTlebis<br />

saministros stamba, 1991, 107 gv.<br />

8. saqarTvelos kanoni kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis Sesa xeb.<br />

Tbilisi: sakanonmdeblo macne, 1998, #33, 32 gv.<br />

9. Организация обьединенных наций по вопросам образования, науки и<br />

культуры. Конвенция об охране всемирного культурного и природного<br />

наследия, принятая Генеральной конференцией на семнадцатой сесии,<br />

Париж: 1972 г., стр. 35-36.<br />

10. safrangeTis kulturuli memkvidreobis kodeqsi. Tbilisi:<br />

fondi `Ria sazogadoeba _ saqarTvelo~, 2005, 109 gv.<br />

11. Federal Historic Preservation Laws. Washington DC, 2002, 190 p.<br />

12. Religious Property Preservation: A Boston Casebook. Boston, Massachusetts,<br />

1991, 99 p.<br />

13. Architectural heritage: inventory and documentation methods in Europe.<br />

Strasbourg, Council of Europe Press, 1993,183 p.<br />

14. Law 16/1985 <strong>da</strong>ted 25 June, on the Spanish Historical Heritage (Offi cial State<br />

Bulletin of 29, June 1985), 33 p.<br />

15. Cultural Heritage Protection Act (CHPA), Ljubljana, 28 January 1999 No:<br />

001-22-7/99, 24 p.<br />

16. Polish Act on the Protection of Monuments and the Guardianship of Monuments,<br />

(Journal of Laws No.162, item 1568), 23 July 2003, 47 p.<br />

17. Федеральный закон об объектах культурного наследия (памятниках<br />

истории и культуры) народов российской федерации, Принят Государ ственной<br />

Думой 24 мая 2002 г. Одобрен Советом Федерации 14 июня 2002 ,72 стр.<br />

111


18. Venice Charter International Charter for the Conservation And Restoration of<br />

Monuments and Sites, 1964, 5 p.<br />

19. Washington Charter Charter for the Conservation of Historic Towns and Urban<br />

Areas, 1987, 4 p.<br />

20. The Australia Icomos Charter for the Conservation of Places of Cultural<br />

Signifi cance (Burra Charter), 1979 (revised 1981 and 1988), 4 p.<br />

21. Act on the Protection of Monuments and Historic Sites, adopted by the National<br />

Council of the Slovak Republic, December 19, 2001, No. 49, 23 p.<br />

22. The Republic of Lithuania Law on Protection of Immovable Cultural Properties,<br />

Vilnius December 22,1994, No. I -733, 20 p.<br />

23. Cultural Heritage Act of Norway, Act of 9 June 1978 No. 50 Concerning the<br />

Cultural Heritage Last amended 3 March, 2000, No, 14, 26 p.<br />

24. Bulgaria Protected Areas Law, 1998, 22 p.<br />

25. Czech National Law, Chech Heritage Act, March 30, 1987, No 20, 67 p.<br />

26. Operational Gidelines for the Implementation of the World Heritage Convetion,<br />

United Nations Educational, Scientifi c and Cultural Organisation, World Heritage<br />

Centre, 2008, 81 p.<br />

27. Establishment and Development of Protection Zones of Historic Monuments and<br />

Sites of Europe, EU, 2003, 21 p.<br />

28. Gui<strong>da</strong>nce on inventory and documentation of the cultural heritage, Strasbourg:<br />

Council of Europe Publishing, 2001,130 p.<br />

29. Orientation pour le développement de legislations et de systémes de gestion du<br />

patrimoine culturel, Editions du Conseil de I´Europe, 2000, 102 p.<br />

30. Core Data Index for Historic Buildings and Monuments of the Architectural<br />

Heritage. Recommen<strong>da</strong>tion R (95) 3 of the Council of Europe to Member States<br />

on co-ordinating documentation methogs and systems related to historic buildings<br />

and monuments of the architectural heritage. January 1995, 23 p.<br />

31. European Convention on the Protection of the Archaeological Heritage,1969, 10 p.<br />

32. European Charter of the Architectural Heritage, Adopted by the Council of<br />

Europe,1975, 3 p.<br />

33. Convention for the Protection of the Architectural Heritage of Europe, Grana<strong>da</strong>,<br />

1985, 10 p.<br />

34. European Convention on Offences relating to Cultural Property, Delphi, 1985,<br />

10 p.<br />

35. European Convention on the Protection of the Archaelogical Heritage (revised)<br />

(same as Malta Convention). Valetta, 1992, 9 p.<br />

36. saqarTvelos kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb.<br />

Tbilisi: sakanonmdeblo macne #18, nawili I, 22 maisi, 2007, 46 gv.<br />

37. Tbilisis sacdeli proeqti. saangariSo albomi - zemo<br />

kala. msoflio bankis <strong>da</strong> evrosabWos erToblivi programa.<br />

kulturuli memkvidreobis iniciativa, Tbilisi, 1997-1998., 91 gv.<br />

112


38. Tbilisis sacdeli proeqti. saangariSo albomi - zemo kalarekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

ubnis revitalizaciisaTvis, rekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

ubnis SesanarCuneblad. msoflio bankis <strong>da</strong> evrosabWos<br />

erToblivi programa. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fondi,<br />

Tbilisi, 1999, 58 gv.<br />

39. Tbilisis sacdeli proeqti. saangariSo albomi - qvemo kalarekomen<strong>da</strong>ciebi<br />

ubnis SesanarCuneblad. evrosabWos programa.<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fondi, Tbilisi, 2000, 95 gv.<br />

40. Tbilisis sacdeli proeqti. saangariSo albomi _ Tbilisis<br />

sacdeli proeqti. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fondi,<br />

Tbilisi, 2000, 23 gv.<br />

41. q. baTumis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. saqarTvelos<br />

ekonomikuri ganviTarebis saministro, Tbilisi, 2004.<br />

42. q. foTis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. saqarTvelos<br />

ekonomikuri ganviTarebis saministro, Tbilisi, 2004.<br />

43. q. goris qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. saqarTvelos<br />

ekonomikuri ganviTarebis saministro, Tbilisi, 2004.<br />

44. q. qobuleTis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. saqarTvelos<br />

ekonomikuri ganviTarebis saministro, Tbilisi, 2004.<br />

45. q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma.<br />

saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis<br />

saministro, Tbilisi, 2007.<br />

46. Plan de Souvegarde et de Mise En Valeur. Bayonne. Reglament. Ministere des<br />

Transports de L’Equpement du Turisme et de la Mer, Ministere de la Culture et de<br />

la Communication, Direction de L’Architecture et du Patrimoine, Commune de<br />

Bayonne, Juillet, 2006, 82 p.<br />

47. q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. saqarTvelos<br />

kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis saministro, Tbilisi.<br />

2007.<br />

48. abasTumnis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. saqarTvelos<br />

kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis saministro, Tbilisi,<br />

2008.<br />

49. buzu b., <strong>TumaniSvili</strong> l., gogolaSvili g., ugulava i., Tbilisis<br />

urbanuli reabilitaciis ZiriTadi sakiTxebi. saqarTvelos<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvis fondi, evropis sabWo,<br />

Tbilisi: tria<strong>da</strong>, 2001, 135 gv.<br />

113


ilustracia 1<br />

zemo kala. Senobebis <strong>da</strong>cvis statusi. Tematuri ruka. 1997-1998 ww.<br />

114


ilustracia 2<br />

zemo kala. obieqtTa tipebi. Tematuri ruka. 1997-1998 ww.<br />

115


ilustracia 3<br />

zemo kala – rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaciisaTvis.<br />

SesanarCunebeli Senobebi. Tematuri ruka. 1999 w.<br />

116


ilustracia 4<br />

zemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis revitalizaciisaTvis. ganviTarebis<br />

potenciuri arealebi. Tematuri ruka. 1999 w.<br />

117


ilustracia 5<br />

qvemo kala. savele rukis nimuSi. 2000 w.<br />

(Sesrulebulia l. <strong>TumaniSvili</strong>s mier)<br />

118


ilustracia 6<br />

qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad. <strong>da</strong>cvis statusi.<br />

Tematuri ruka. 2000 w.<br />

119


ilustracia 7<br />

qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad. Carevis done.<br />

Tematuri ruka. 2000 w.<br />

120


ilustracia 8<br />

qvemo kala _ rekomen<strong>da</strong>ciebi ubnis SesanarCuneblad. SesanarCunebeli<br />

Senobebi. Tematuri ruka. 2000 w.<br />

121


ilustracia 9<br />

Tbilisis proeqti. SesanarCunebeli Senobebi <strong>da</strong> sacdeli arealebi.<br />

Tematuri ruka. 2000 w<br />

122


ilustracia 10<br />

Tbilisis proeqti. ganviTarebis potenciuri arealebi. Tematuri ruka.<br />

2000 w<br />

123


ilustracia 11<br />

Tbilisis proeqti. pirvel rigSi ga<strong>da</strong>sarCeni nagebobebi <strong>da</strong> arealebi.<br />

Tematuri ruka. 2000 w.<br />

124


ilustracia 12<br />

q. baTumis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. gegmarebiTi SezRudvebis <strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w.<br />

125


ilustracia 13<br />

q. foTis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. gegmarebiTi SezRudvebis<br />

<strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w.<br />

126


ilustracia 14<br />

q. goris qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. gegmarebiTi SezRudvebis<br />

<strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w.<br />

127


ilustracia 15<br />

q. qobuleTis qalaqTmSeneblobiTi dokumentacia. gegmarebiTi<br />

SezRudvebis SeTavsebuli zogadi <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli ruka. 2004 w.<br />

128


ilustracia 16<br />

q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. quCaTa qselis ganviTarebis <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

qronologiuri ganviTarebis ruka. 2006-2007 ww.<br />

129


ilustracia 17<br />

q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. kulturuli memkvidreobis TvalsazrisiT<br />

homogenuri ubnebis ruka. 2006-2007 ww.<br />

130


ilustracia 18<br />

q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. ZiriTadi ruka. 2006-2007 ww.<br />

131


ilustracia 19<br />

q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. quCaTa qselis ganviTarebis <strong>da</strong><br />

<strong>ganaSenianebis</strong> qronologiuri ganviTarebis ruka. 2006-2007 ww.<br />

132


ilustracia 20<br />

q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. <strong>istoriuli</strong> kvartlis Camoyalibebis <strong>da</strong><br />

ganviTarebis sqema. 2006-2007 ww.<br />

133


ilustracia 21<br />

q. baTumis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. ZiriTadi ruka. 2006-2007 ww.<br />

134


ilustracia 22<br />

abasTumani. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. obieqtebis sarekomen<strong>da</strong>cio<br />

statusebi <strong>da</strong> kategoriebi. ZiriTadi ruka. 2008 w.<br />

135


ilustracia 23<br />

abasTumani. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. kulturuli memkvidreobis TvalsazrisiT<br />

homogenuri ubnebis ruka. 2008 w.<br />

136


<strong>da</strong>narTi 1. evropis sabWos specialistTa jgufis mier<br />

SemuSavebuli monacemTa minimaluri nusxa arqiteqturuli<br />

memkvidreobis dokumentaciisaTvis. wigni<strong>da</strong>n `arqiteqturuli<br />

memkvidreoba: inventarizaciis <strong>da</strong> dokumentirebis meTodebi<br />

evropaSi~ (1993 w.).<br />

137


138


<strong>da</strong>narTi 2. saaRricxvo baraTis nimuSi safrangeTis generaluri<br />

reestris monacemebi<strong>da</strong>n. wigni<strong>da</strong>n `arqiteqturuli memkvidreoba:<br />

inventarizaciis <strong>da</strong> dokumentirebis meTodebi evropaSi~ (1993 w.).<br />

139


<strong>da</strong>narTi 3. ZiriTad monacemTa indeqsi arqiteqturuli<br />

memkvidreobis ZeglebisaTvis <strong>da</strong> <strong>istoriuli</strong> SenobebisaTvis.<br />

wigni<strong>da</strong>n `kulturuli memkvidreobis inventarizaciis <strong>da</strong><br />

dokumentirebis saxelmZRvanelo~ (2001 w.).<br />

140


141


142


143


<strong>da</strong>narTi 4. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis savele baraTis nimuSi (Tbilisis<br />

istoriul-kulturuli sayrdeni gegmi<strong>da</strong>n).<br />

savele baraTi<br />

nagebobis saxeoba: arqiteqturuli<br />

1 saero 3 saTav<strong>da</strong>cvo 5 sameurneo 7 Tanamedrove tipobrivi mSenebloba<br />

2 sakulto 4 samrewvelo 6 sainJinro<br />

11<br />

1 Semdgenelis gvari saxeli Tanamdeboba TariRi<br />

nagebobis saxeoba: qalaqTmSeneblobis<br />

1 baRi 3 skveri 5 arqiteqturuli kompleqsi 7 sasaflao<br />

2 parki 4 sainJinro <strong>da</strong> sxva sistemebi 6 ansambli <strong>da</strong> misi nawilebi<br />

12<br />

2 nagebobis saxelwodeba nagebobis kodi<br />

nagebobis saxeoba: mecniereba, teqnika, mrewveloba<br />

1 mecnierebis ganviTarebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

2 teqnikis ganviTarebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

3 mrewvelobis ganviTarebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

13<br />

administraciuli raioni<br />

1 mTawmin<strong>da</strong>-krwanisi 2 isani-samgori 3 vake-saburTalo 4 didube-CuRureTi<br />

3<br />

ubnis <strong>istoriuli</strong> saxelwodeba (mosaxleobis azriT)<br />

1 kala 5 avlabari 9 abanoTubani 13 vera<br />

2 sololaki 6 isani 10 xarfuxi 14 vake<br />

3 mTawmin<strong>da</strong> 7 samgori 11 CURureTi 15 saburTalo<br />

4 gareTubani 8 aRm. gamz. mimd. teritor. 12 didube 16 sxva<br />

4<br />

14 Tav<strong>da</strong>pirveli funqcia: saero (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 sacxovrebeli saxli 11 maRazia 21 ofisi 31 fosta<br />

2 saerTo sacxovrebeli 12 afTiaqi 22 policia 32 banki<br />

3 saxelmwifo samsaxuri 13 restorani 23 klubi 33 koleji<br />

4 municipaluri samsaxuri 14 kafe 24 biblioTeka 34 skola<br />

5 sanotaro kantora 15 bari 25 abano 35 baga-baRi<br />

6 saxlmmarTveloba 16 Teatri 26 muzeumi 36 seminaria<br />

7 samecniero <strong>da</strong>wesebuleba 17 kino 27 saavadmyofo 37 stadioni<br />

8 umaRlesi saswavlebeli 18 galerea 28 poliklinika 38 qarvasla<br />

9 sportuli kompleqsi 19 qarxana 29 sastumro 39 sxva<br />

10 puris sacxobi 20 fabrika 30 saxelosno<br />

5 misamarTi 1 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

6 misamarTi 2 – quCa nomeri<br />

15 amJamideli funqcia: religiuri (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime))<br />

1 marTlmadidebluri eklesia 4 grigorianuli eklesia 7 sinagoga 10 aTeSga<br />

2 kaTolikuri eklesia 5 samonastro kompleqsi 8 samreklo<br />

3 luTeranuli eklesia 6 meCeTi 9 minareTi<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

7 misamarTi 3 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

mflobeloba<br />

1 kerZo 3 saxelmwifo 5 <strong>da</strong>udgeneli<br />

2 municipaluri 4 Sereuli<br />

16<br />

8 sarTulianoba 1 sarTulianoba 2 sarTulianoba 3<br />

ricxvi ricxvi ricxvi<br />

17 kedlis masala (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 aguri 3 bloki 5 xe 7 qva<br />

2 Zveli aguri 4 rkinabetoni 6 paneli<br />

9 saukune periodi TariRi<br />

1 2 3<br />

arabuli ricxvi SemoxazeT TariRi<br />

18 mopirkeTeba (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 Selesili 3 aguri 5 naZerwoba 7 SeRebili 9 xe<br />

2 Seulesavi 4 qva 6 dekoratiuli Selesva 8 SeuRebavi<br />

10 nagebobis saxeoba: <strong>istoriuli</strong> maxasiaTebeli (SegiZliaT SemoxazoT orive)<br />

1 ist. procesTan an movlenasTan <strong>da</strong>kavSirebuli 2 ist. pirTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

2<br />

1<br />

144


27 amJamindeli funqcia: saero (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 abano 41 maRazia 68 saministro<br />

2 aviabileTebi 1. avejis 69 samorine<br />

3 avtosadgomi 2. audio-video 70 samrecxao<br />

4 akademia mecnierebaTa 3. el-teqnikis 71 samxedro <strong>da</strong>niSnulebis obieqti<br />

5 akademia samxatvro 4. zoo-veterinaruli 72 samxedro hospitali<br />

6 akademia samxedro 5. Tambaqos 73 sasamarTlo<br />

7 akademia sxva 6. iaraRis 74 sastumro<br />

saxuravis safari<br />

1 liToni 3 qva 5 rkina-betoni<br />

2 kramiti 4 azbo-cementi<br />

19<br />

20 aivnis masala: liToni xe qva rkina-betoni<br />

raodenoba (ricxvi)<br />

8 asociacia 7. kompiut. teqnikis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

9 atelie 8. optikis 75 saswavlebeli samxedro<br />

1. samkervalo 9. parfiumeriis 76 saswavlebeli umaRlesi<br />

2. saiuveliro 10. saavtomobilo/nawilebi 77 sasjel-aRsrul. <strong>da</strong>wes. (cixe)<br />

3. tele-radio 11. sakancelario 78 satelefono kvanZ. (ATC)<br />

4. foto 12. sakonditro 79 saqalaqo samsaxuri<br />

5. fexsacmlis 13. sameurneo 80 sacxovrebeli saxli<br />

10 afTiaqi 14. samSen. masalebis 81 sawyobi<br />

15. santeqnikis<br />

qselis <strong>da</strong>saxeleba<br />

82 saxanZro<br />

11 baga-baRi 16. sasporto 83 saxelosno<br />

12 bavSvTa kveba 17. saCuqrebis 84 saxlmmarTveloba<br />

13 bavSvTa saxli 18. sursaTis 85 seminaria<br />

14 bazari 19. tansacmlis 86 silamazis saloni<br />

15 banki 20. tansacmlis meoradi 87 skola-internati<br />

16 bankomati 21. fexsacmlis 88 skola saSualo<br />

17 bari 22. Rvinis 89 skola sportuli<br />

18 biblioTeka 23. yvavilebis 90 skola sxva<br />

19 biuro mmaCis 24. Sereuli 91 sportuli kompleqsi<br />

20 biuro sanotaro 25. wignis 92 sportuli <strong>da</strong>rbazi<br />

21 galerea 26. sxva 93 stadioni<br />

22 gamgeoba 42 moxucTa TavSesafari 94 stamba<br />

23 gamomcemloba 43 muzeumi 95 studia<br />

24 <strong>da</strong>cvis samsaxuri 44 oranJerea 1. art<br />

25 departamenti 45 ofisi 2. arqiteqturuli<br />

26 valutis ga<strong>da</strong>mcvl. punqti 46 poliklinika/ambulatoria 3. kino<br />

27 Teatri 47 policia 4. tele<br />

28 internet kafe 48 prozeqtura 5. foto<br />

29 instituti kvleviTi 49 profilaqtika 6. xmis Camweri<br />

30 instituti saswavlo 50 puris sacxobi 96 swrafi kveba<br />

31 kafe 51 radio 97 televizia<br />

32 kino 52 re<strong>da</strong>qcia 98 totalizatori<br />

33 klinika 53 restorani 99 universiteti saxelmwifo<br />

34 klinika stomatologiuri<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

100 universiteti teqnikuri<br />

35 klubi 54 saagento sainformacio 101 universit. sxva<br />

1. gasarTobi 55 saagento turistuli 102 ufaso sasadilo<br />

2. diskoTeka 56 saagento uZravi qonebis 103 fabrika<br />

3. saTamaSo 57 saavadmyofo 104 federacia<br />

4. sabavSvo centri 58 sa<strong>da</strong>zRvevo kompania 105 fiWuri kavSiris ofisebi<br />

5. tiri 59 sadguri avto 106 fosta<br />

6. fitnes 60 sadguri metros 107 qalTa konsultacia<br />

7. jaz 61 sadguri rkinigzis 108 qarvasla<br />

8. sxva 62 saelCo 109 qarTuli samzareulo<br />

36 koleji 63 saerTo sacxovrebeli 110 qarxana<br />

37 komun. momsax. servis cent. 64 sazogadoeba 111 qimwmen<strong>da</strong><br />

38 laboratoria 65 saTburi 112 warmomadgenloba<br />

39 lombardi 66 sakonsulo 113 sxva:<br />

40 macivar kombinati 67 samecn. <strong>da</strong>w. sxva<br />

ezo<br />

1 aqvs 2 ar aqvs<br />

21<br />

ezos tipi<br />

1 Ria 2 <strong>da</strong>xuruli 3 ezo-bani<br />

22<br />

nagebobis fizikuri mdgomareoba: zogadi Sefaseba<br />

1 kargi 3 cudi 5 nangrevebi<br />

2 saSualo 4 Zalian cudi<br />

23<br />

<strong>da</strong>zianebis gamomwvevi mizezebi<br />

1 bunebrivi 2 a<strong>da</strong>mianis zemoqmedeba<br />

24<br />

arqiteqturuli gegmarebiTi struqtura<br />

25<br />

1 3 5 7<br />

2 4 6<br />

sar<strong>da</strong>fi an naxevarsar<strong>da</strong>fi<br />

1 ara aqvs 2 Rirebulia 3 araa Rirebuli<br />

26<br />

4<br />

3<br />

145


ivseba mxolod eqspertis mier<br />

ivseba mxolod eqspertis mier<br />

nagebobis mokle <strong>da</strong>xasiaTeba<br />

38<br />

nagebobis amJamindeli statusi <strong>da</strong> kategoria<br />

1 erovnuli Zegli 3 Zeglis niSnis mqone<br />

2 adgilobrivi Zegli 4 statusis gareSe<br />

28<br />

sarTulebis raodenoba:<br />

sar<strong>da</strong>fi, naxevarsar<strong>da</strong>fi, funqcia:<br />

sarekomen<strong>da</strong>cio statusi <strong>da</strong> kategoria<br />

1 erovnuli Zegli 3 Zeglis niSnis mqone<br />

2 adgilobrivi Zegli 4 statusis gareSe<br />

29<br />

quCis fasadi<br />

ezos fasadi<br />

30 Tav<strong>da</strong>pirveli funqcia: religiuri (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime))<br />

1 marTlmadidebluri eklesia 4 grigorianuli eklesia 7 sinagoga 10 aTeSga<br />

2 kaTolikuri eklesia 5 samonastro kompleqsi 8 samreklo<br />

3 luTeranuli eklesia 6 meCeTi 9 minareTi<br />

Tav<strong>da</strong>pirveli funqcia: saTav<strong>da</strong>cvo<br />

1 galavani 2 cixe 3 koSki<br />

31<br />

sa<strong>da</strong>rbazos interieri<br />

amJamindeli funqcia: saTav<strong>da</strong>cvo<br />

1 galavani 2 cixe 3 koSki<br />

32<br />

saxuravi, mansar<strong>da</strong>:<br />

arqiteqturul-mxatvruli Rirebuleba<br />

1 maRali 2 saSualo 3 <strong>da</strong>bali 4 araRirebuli<br />

33<br />

fizikuri mdgomareobis mokle <strong>da</strong>xasiaTeba:<br />

34 mxatvruli Rirebulebis mqone elementebi (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 WiSkari 6 TaRi 11 svetebi 16 Suqfarnebi<br />

2 cxauri 7 kibe 12 Suqfra 17 gumbaTi<br />

3 aivani 8 moajiri 13 Zveli abrebi 18 Spili<br />

4 karebi 9 balustra<strong>da</strong> 14 safosto yuTebi 19 <strong>da</strong>rabebi-Jaluzebi<br />

5 fanjara 10 mcire plastika 15 afiSis tumboebi<br />

mxatvruli Rirebulebis mqone elementebi:<br />

35 monumenturi saxviTi xelovnebis obieqtebi (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 sa<strong>da</strong>rbazos moxatuloba 4 qvajvari 7 obeliski<br />

2 reliefi 5 xaCkari 8 saflavis qva<br />

3 qan<strong>da</strong>keba 6 stela<br />

<strong>da</strong>matebiTi informacia:<br />

<strong>da</strong>Seneba<br />

1 ara aqvs 2 Rirebulia 3 araa Rirebuli<br />

36<br />

39 minaSenebis raodenoba minaSenebis kodi (01, 02, 03, ...)<br />

ricxvi<br />

37 miTiTeba arsebul dokumentaciasa <strong>da</strong> bibliografiaze (velze ar ivseba)<br />

pasporti mieTiTos adgilmdebareoba<br />

1 aqvs 2 ara aqvs<br />

bibliografia mieTiTos adgilmdebareoba<br />

1 aqvs 2 ara aqvs<br />

6<br />

5<br />

146


minaSeni<br />

mSenebare obieqti<br />

kodi<br />

kodi<br />

1<br />

1 Semdgenelis gvari saxeli Tanamdeboba TariRi<br />

sarTulianoba<br />

2<br />

2 misamarTi 1 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

3 kedlis masala (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 aguri 3 bloki 5 xe 7 qva<br />

2 Zveli aguri 4 rkinabetoni 6 paneli<br />

3 misamarTi 2 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

4 misamarTi 3 – quCa nomeri<br />

saxuravis safari<br />

1 liToni 3 qva 5 rkina-betoni<br />

2 kramiti 4 azbo-cementi<br />

4<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

funqcia (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 sacxovrebeli saxli 11 maRazia 21 ofisi 31 fosta<br />

2 saerTo sacxovrebeli 12 afTiaqi 22 policia 32 banki<br />

3 saxelmwifo samsaxuri 13 restorani 23 klubi 33 koleji<br />

4 municipaluri samsaxuri 14 kafe 24 biblioTeka 34 skola<br />

5 sanotaro kantora 15 bari 25 abano 35 baga-baRi<br />

6 saxlmmarTveloba 16 Teatri 26 muzeumi 36 seminaria<br />

7 samecniero <strong>da</strong>wesebuleba 17 kino 27 saavadmyofo 37 stadioni<br />

8 umaRlesi saswavlebeli 18 galerea 28 poliklinika 38 qarvasla<br />

9 sportuli kompleqsi 19 qarxana 29 sastumro 39 sxva<br />

10 puris sacxobi 20 fabrika 30 saxelosno<br />

5<br />

funqcia (SegiZliaT SemoxazoT ramdenime)<br />

1 sacxovrebeli saxli 11 maRazia 21 ofisi 31 fosta<br />

2 saerTo sacxovrebeli 12 afTiaqi 22 policia 32 banki<br />

3 saxelmwifo samsaxuri 13 restorani 23 klubi 33 koleji<br />

4 municipaluri samsaxuri 14 kafe 24 biblioTeka 34 skola<br />

5 sanotaro kantora 15 bari 25 abano 35 baga-baRi<br />

6 saxlmmarTveloba 16 Teatri 26 muzeumi 36 seminaria<br />

7 samecniero <strong>da</strong>wesebuleba 17 kino 27 saavadmyofo 37 stadioni<br />

8 umaRlesi saswavlebeli 18 galerea 28 poliklinika 38 qarvasla<br />

9 sportuli kompleqsi 19 qarxana 29 sastumro 39 sxva<br />

10 puris sacxobi 20 fabrika 30 saxelosno<br />

5<br />

6 sarTulianoba 1 sarTulianoba 2 sarTulianoba 3<br />

SesanarCunebelia<br />

1 ki 2 ara<br />

6<br />

ricxvi ricxvi ricxvi<br />

mflobeloba<br />

1 kerZo 3 saxelmwifo 5 <strong>da</strong>udgeneli<br />

2 municipaluri 4 Sereuli<br />

7<br />

7 saukune periodi TariRi<br />

1 2 3<br />

arabuli ricxvi SemoxazeT TariRi<br />

samuSaos <strong>da</strong>wyebis TariRi<br />

8<br />

arqiteqturul-mxatvruli Rirebuleba<br />

1 maRali 2 saSualo 3 <strong>da</strong>bali 4 araRirebuli<br />

8<br />

proeqtis avtori<br />

9<br />

samSeneblo organizacia<br />

10<br />

147


carieli teritoria<br />

kodi<br />

1 Semdgenelis gvari saxeli Tanamdeboba TariRi<br />

2 misamarTi 1 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

3 misamarTi 2 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

4 misamarTi 3 – quCa nomeri<br />

quCis <strong>da</strong>saxeleba quCis tipi ricxvi<br />

mflobeloba<br />

1 kerZo 3 saxelmwifo 5 <strong>da</strong>udgeneli<br />

2 municipaluri 4 Sereuli<br />

5<br />

148


eqspertis savele baraTi<br />

10 aRwera<br />

qalaqgegmarebiTi mniSvneloba<br />

� saqalaqo � ubnis � moednis kvartlis � quCis � lokaluri<br />

(<strong>da</strong>matebiTi)<br />

1 eqsperti: gvari saxeli TariRi<br />

Senobis roli ganaSenianebaSi<br />

� dominanta � dominantis mxar<strong>da</strong>Wera � rigiTi<br />

kodi<br />

2<br />

stilisturi identifikacia<br />

� romanuli � rokoko � moderni (arnuvo, iugendi) � islamuri � stalinuli `ampiri~<br />

� goTika � klasicizmi � ardeko � ekleqtika � <strong>da</strong>udgeneli<br />

� renesansi � ampiri � Tbilisuri aivniani � erovnuli<br />

� baroko � romantizmi � istorizmi � konstruqtivizmi<br />

sarekomen<strong>da</strong>cio statusi<br />

1 mieniWos Znm 2 moexsnas statusi<br />

4<br />

arsebuli statusi<br />

1 Zegli 2 Znm 3 statusis gareSe<br />

3<br />

arqiteqturul mxatvruli Rirebuleba<br />

1 maRali 2 saSualo 3 <strong>da</strong>bali<br />

5<br />

Senobis gegmarebiTi struqtura<br />

� Ria galereebiT � seqciuri � anfiladuri (talaniani) � koridoruli � sxva<br />

sar<strong>da</strong>fi<br />

1 Rirebuli 2 araRirebuli 3 ar aris<br />

6<br />

naxevarsar<strong>da</strong>fi<br />

1 Rirebuli 2 araRirebuli 3 ar aris<br />

7<br />

fasadis kompozicia<br />

� simetriuli � asimetriuli � aqcentebiT (rizalitebiT) � sa<strong>da</strong><br />

Garevis forma<br />

1 konservacia 3 restavracia 5 a<strong>da</strong>ptacia 7 <strong>da</strong>ngreva<br />

2 transformaciis 4 rekonstruqcia 6 <strong>da</strong>Sla <strong>da</strong> aRdgena<br />

8 <strong>da</strong>Sla <strong>da</strong> aRdgena<br />

SesaZlebloba<br />

struqturis SenarCunebiT pirvandeli saxiT<br />

8<br />

arqiteqturuli elementebi<br />

� kurdoneri � fligeli � atikis sarTuli � beletaJi � aivani<br />

� karnizi � mezonini � sa<strong>da</strong>rbazo � SuSabandi � lojia<br />

� parapeti � mansar<strong>da</strong> � TaRebi � portali � pilastrebi<br />

� imposti � erkeri � kolonebi � portiki � sandrikebi<br />

� balustra<strong>da</strong> � cokoli � kronStainebi � roton<strong>da</strong> � gumbaTi<br />

� frontoni � pergola � samercxluli � Spili � gumbaTis yeli<br />

� pandusebi � Suqfarani � faxverki � terasa � kibeebi<br />

� belvederi � konsoli � galerea � arka<strong>da</strong> � niSi<br />

� frizi � rikulebi � koSki � Tamasebi � sxva.<br />

� timpani<br />

Senobis morfologia<br />

9<br />

1 6 11 16<br />

<strong>da</strong>xuruli ezo kuTxiseburi wertilovani `Н~-seburi<br />

2 7 12 17<br />

dekoratiuli elementebi:<br />

� mopirkeTeba � Robe � dekoratiuli lesva � markizebi � abrebi<br />

� aguris wyoba � cxaurebi � mcire plastika � moxatuloba � vitraJebi<br />

� rustika � moajirebi � alaTebis dekori � Suqfra � WiSkari<br />

� xis elementebi � <strong>da</strong>rabebi � karebis dekori � Jaluzebi � sxva.<br />

`П~-seburi xazovani wertilovani `Т~-seburi<br />

3 8 13 18<br />

`П~-seburi xazovani usistemo `Ш~-seburi<br />

4 9 14 19<br />

ezos keTilmowyobis elementebi:<br />

� talaveri � kibe � bavSvTa saTamaSo moe<strong>da</strong>ni � xeebi � buCqebi<br />

� klumba � auzi � sportuli moe<strong>da</strong>ni � sabaRe skamebi � gazoni<br />

� wylis mcenareebi � Sadrevani � gazonebi yvavilebiT � magidebi � qan<strong>da</strong>kebebi<br />

� groto � CanCqeri � fanCaturi (besedka) � qvafenili � vazi<br />

� oranJerea � saTburi � mcocavi mcenareebi � zamTris baRi � sxva.<br />

� ganaTebis elementebi<br />

`П~-seburi xazovani kurdoneriT jvariseburi<br />

5 10 15 20<br />

kuTxiseburi wertilovani kurdoneriT ezos gareSe<br />

149


<strong>da</strong>narTi 5. q. Tbilisis istoriul-kulturuli sayrdeni gegma. ZeglTa nusxis warmodgenis nimuSi.<br />

150


<strong>da</strong>narTi 6. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis teqnologiuri<br />

uzrunvelyofa (amonaridi q. Tbilisis istoriulkulturuli<br />

sayrdeni gegmi<strong>da</strong>n)<br />

samuSaoebi un<strong>da</strong> Sesruldes gis-is monacemTa bazebis marTvis,<br />

topogeodeziuri agegmvebisa <strong>da</strong> fotogrammetriuli teqnologiebis<br />

Tanamedrove saSualebebis ESRI-sa <strong>da</strong> Leica-s mier warmoebuli programul-aparaturuli<br />

saSualebebis gamoyenebiT.<br />

monacemTa baza<br />

aRniSnuli kvlevebisa <strong>da</strong> analizis procesis sainformacioteqnologiuri<br />

uzrunvelyofis farglebSi un<strong>da</strong> Seiqmnas erTiani<br />

eleqtronuli monacemTa baza, romelSic integrirebulia yvela<br />

atributuli monacemi, analizis Sedegad miRebuli analitikuri maxasiaTeblebi,<br />

fotofiqsaciis, saarqivo <strong>da</strong> sxva <strong>da</strong>mxmare <strong>da</strong>niSnulebis<br />

monacemebis formireba Sesabamisad gawerili velebis kavSirebis<br />

mixedviT <strong>da</strong> geomonacemTa bazaSi integrirebis uzrunvelyofiT.<br />

amasTanave un<strong>da</strong> Seiqmnas erTiani geomonacemTa baza, romelic gansazRvrulia<br />

Sesabamisi programuli uzrunvelyofis meSveobiT <strong>da</strong>mkveTis<br />

nebismieri proceduruli, analitikuri <strong>da</strong> marTviTi qmedebebis<br />

kompleqsuri uzrunvelyofisaTvis.<br />

programuli uzrunvelyofa<br />

samuSaoebis msvlelobisas <strong>da</strong>mkveTs un<strong>da</strong> miewodos sabazo licenzirebuli<br />

programuli produqtebi <strong>da</strong> maTze <strong>da</strong>yrdnobili monacemTa<br />

nakadebis marTvis specializirebuli qarTulenovani programuli<br />

uzrunvelyofa, romelic Seiqmneba, istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegmiT gaTvaliswinebuli sainformacio-teqnologiuri<br />

procedurebisa <strong>da</strong> istoriul-kulturuli resursebis sferoSi Sesabamisi<br />

ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miRebis procesis xelSewyobisTvis.<br />

sainformacio sistema<br />

saproeqto samuSaoebis <strong>da</strong>masrulebel etapze un<strong>da</strong> Seiqmnas saproeqto<br />

teritoriaze istoriul-kulturuli resursebis marTvis<br />

sainformacio sistema, romelic ga<strong>da</strong>ecema <strong>da</strong>mkveTs misi mudmivi eqspluataciisaTvis.<br />

aRniSnuli sistema gansazRvruli un<strong>da</strong> iyos <strong>da</strong>mkveTis<br />

teqnikuri <strong>da</strong>valebiT gaTvaliswinebul yvela moTxov naze,<br />

<strong>da</strong>moukidebel <strong>da</strong> Seuferxebel eqspluataciaze, ganaxlebis Sesa-<br />

Zleblobebze <strong>da</strong> sxva momijnave sferoebSi arsebul sainformacio<br />

sistemebTan informaciis Tavsebadobasa <strong>da</strong> gacvlaze.<br />

sainformacio sistemis ga<strong>da</strong>cemasTan erTad <strong>da</strong>mkveTs ga<strong>da</strong>ecema<br />

saeqpluatacio teqnikuri dokumentacia.<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebis topo-geodeziuri safuZveli<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebis detaluri cifruli (veqtoruli) safuZveli<br />

un<strong>da</strong> iyos warmodgenili geomonacemTa bazis formatSi Semdegi<br />

maxasiaTeblebiT:<br />

geodeziuri safuZveli<br />

kompaniis mier mowodebuli produqcia un<strong>da</strong> iyos warmodgenili<br />

UTM kartografiul proeqciaSi <strong>da</strong> WGS 84 wlis sakoordinato<br />

sistemaSi.<br />

151


<strong>da</strong>cviT zonebSi arsebuli Senoba-nagebobaTa monacemTa baza<br />

<strong>da</strong>mkveTs un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>eces atributuli monacemTa baza, romelic<br />

moicavs saproeqto teritoriaze gamokvleul <strong>da</strong> inventarizirebul<br />

yvela Senoba-nagebobas (maT Soris Zeglebis <strong>da</strong> Zeglis niSnis mqone<br />

obieqtebi) <strong>da</strong> sxva urbanul sivrceebs Sesabamisad <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

maxasiaTebeli velebiTa <strong>da</strong> am velebis mixedviT Sevsebul monacemebs,<br />

romlebic integrirebulia geomonacemTa bazaSic <strong>da</strong> amavdroulad<br />

gamoyenebadia <strong>da</strong>moukidebla<strong>da</strong>c, Tumca sistemis erTianobis fargleb-<br />

Si Canawerebis re<strong>da</strong>qtireba un<strong>da</strong> xdebodes interaqtiul reJimSi.<br />

<strong>da</strong>cviTi zonebis geomonacemTa baza<br />

saboloo produqcia bardeba ArcGIS-is erTiani geomonacemTa bazis<br />

formatSi. amasTanave, grafikuli obieqtebi warmodgenilia gis-<br />

Si organizebuli veqtoruli <strong>da</strong> rastruli (Geotiff) fenebis saxiT <strong>da</strong><br />

Sesabami sad organizebulia atributuli monacemTa baza.<br />

geomonacemTa bazis ZiriTadi maxasiaTeblebi<br />

cifruli safuZveli un<strong>da</strong> iyos warmodgenili poligonaluri,<br />

xazovani <strong>da</strong> wertilovani veqtoruli fenebis saxiT.<br />

yvela wertilovani, xazovani <strong>da</strong> poligonaluri fena warmodgenilia<br />

WGS 84 wlis koordinatTa sistemis UTM (merkatoris ganivcilindrul<br />

mkveT) proeqciaSi.<br />

arcerT wertilovan, xazovan <strong>da</strong> poligonalur fenaSi ar un<strong>da</strong><br />

xdebodes obieqtebis dublireba.<br />

arcerT xazovan <strong>da</strong> poligonalur fenaSi ar un<strong>da</strong> xdebodes<br />

obieqtebis urTierTga<strong>da</strong>farva <strong>da</strong> momijnave obieqtebis miubmeloba.<br />

yvela poligonalur fenaSi momijnave obieqtebis wveroebi (Vertex)<br />

momijnave gverdze un<strong>da</strong> iyos identuri (raodenoba <strong>da</strong> Sesabamisi<br />

wveroebis (Vertex) X, Y Y koordinatebi <strong>da</strong>emTxveva erTmaneTs).<br />

yvela wertilovan, xazovan <strong>da</strong> poligonalur fenaSi <strong>da</strong>culi<br />

un<strong>da</strong> iyos topologiuri sizuste.<br />

yvela wertilovani, xazovani <strong>da</strong> poligonaluri fenis atributuli<br />

cxrilis velebis struqtura <strong>da</strong> Canawerebi un<strong>da</strong> iyos koreqtulad<br />

Sedgenili.<br />

yvela wertilovani, xazovani <strong>da</strong> poligonaluri fenis atributuli<br />

cxrilis arcerT velSi ar un<strong>da</strong> iyos carieli Canaweri.<br />

SemoTavazebuli qalaqis cifruli safuZvlis sizuste ar un<strong>da</strong><br />

aRematebodes 0.3m-s.<br />

saproeqto samuSaoebis farglebSi Seqmnili mTeli masala warmodgenili<br />

un<strong>da</strong> iyos Arc-GIS-is geomonacemTa bazis formatSi.<br />

veqtoruli fenebis atributuli monacemebi organizebuli un<strong>da</strong><br />

iyos geomonacemTa bazis saxiT. mag: Microsoft Access-is formatSi.<br />

samuSaoebis msvlelobisas Seqmnili yvela atributuli cxrilis<br />

velebi organizebuli un<strong>da</strong> iyos koreqtulad, monacemTa bazebis<br />

modelirebis saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebis gaTvaliswinebiT.<br />

sabazo licenzirebuli programuli uzrunvelyofa<br />

gis-is sabazo programuli paketi sasurvelia warmodgenili<br />

iyos ESRI-s programuli uzrunvelyofa ArcView 9.2.-s avtorizirebuli<br />

licenziis saxiT.<br />

152


<strong>da</strong>narTi 7. sadisertacio TemasTan <strong>da</strong>kavSirebuli sakanonmdeblo<br />

<strong>da</strong> sainstruqcio dokumentebis amonaridi, romelic<br />

Sedgenilia avtoris uSualo monawileobiT<br />

7.1. saqarTvelos kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb (2007)<br />

Tavi VIII<br />

kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zonebi <strong>da</strong> maTi reJimebi<br />

muxli 34. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zonebis<br />

struqtura <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenis wesebi<br />

1. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi zonebis struqtura Sedgeba<br />

Zeglis individualuri <strong>da</strong>mcavi zonisa <strong>da</strong> zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebisagan.<br />

2. Zeglis individualuri <strong>da</strong>mcavi zona Sedgeba Semdegi arealebisagan:<br />

a) Zeglis fizikuri <strong>da</strong>cvis areali;<br />

b) Zeglis vizualuri <strong>da</strong>cvis areali.<br />

3. zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebia:<br />

a) <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zona;<br />

b) <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona;<br />

g) <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zona;<br />

d) arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zona.<br />

4. Zeglis individualuri <strong>da</strong>mcavi zona dgindeba avtomaturad,<br />

kulturuli memkvidreobis uZravi obieqtisaTvis Zeglis statusis<br />

miniWebis momenti<strong>da</strong>n. <strong>da</strong>sabuTebuli aucileblobis SemTxvevaSi Zeglis<br />

individualuri <strong>da</strong>mcavi zona an misi Semadgeneli areali Sei-<br />

Zleba gafarTovdes ministris brZanebiT. „saqarTvelos saxelmwifosa<br />

<strong>da</strong> saqarTvelos avtokefalur marTlmadidebel eklesias Soris<br />

konstituciuri SeTanxmebiT“ gansazRvruli nagebobebis SemTxvevaSi<br />

ministris brZaneba Zeglis individualuri <strong>da</strong>mcavi zonis an misi Semadgeneli<br />

arealis gafarToebis Sesaxeb un<strong>da</strong> SeuTanxmdes saqarTvelos<br />

samociqulo avtokefalur marTlmadidebel eklesias.<br />

5. zogadi <strong>da</strong>mcavi zonebi dgindeba adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

organoebTan SeTanxmebiT, ministris wardginebis safuZvelze,<br />

saqarTvelos mTavrobis gankargulebiT.<br />

6. saqarTvelos mTavrobis gankarguleba zogadi <strong>da</strong>mcavi zonis<br />

<strong>da</strong>dgenis Taobaze, aseve ministris brZaneba Zeglis individualuri<br />

<strong>da</strong>mcavi zonis <strong>da</strong>dgenis an gafarToebis Sesaxeb qveyndeba saqarTvelos<br />

zogadi administraciuli kodeqsiT <strong>da</strong>dgenili wesiT.<br />

7. erTi teritoria SeiZleba moeqces ramdenime <strong>da</strong>mcavi zonis<br />

farglebSi, romelTagan zogadi <strong>da</strong>mcavi zona SeiZleba iyos mxo lod<br />

erTi.<br />

8. Tu erTi teritoria ramdenime <strong>da</strong>mcavi zonis farglebSi<br />

153


moeqceva, <strong>da</strong>mcavi zonebis reJimebi<strong>da</strong>n, yovel konkretul SemTxvevaSi,<br />

moqmedebs amkrZalavi norma.<br />

9. <strong>da</strong>mcavi zonebis SemuSavebis meTodologia, Sesabamisi grafikuli<br />

<strong>da</strong> teqsturi masalebis Sedgenis wesebi ganisazRvreba saqarTvelos<br />

mTavrobis <strong>da</strong>dgenilebiT.<br />

muxli 35. <strong>da</strong>mcavi zonebis <strong>da</strong>dgenis miznebi <strong>da</strong> amocanebi<br />

1. <strong>da</strong>mcavi zonis <strong>da</strong>dgenis miznebia: mis sazRvrebSi arsebuli<br />

kulturuli memkvidreobis, maT Soris, Zeglebis, kulturuli Rirebulebis<br />

mqone urbanuli qsovilisa <strong>da</strong> calkeuli Senoba-nagebobebis,<br />

<strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong>, quCaTa qselis, gegmarebiTi struqturis,<br />

<strong>istoriuli</strong> landSaftis, arqeologiuri obieqtebis arasasurveli<br />

zemoqmedebisagan <strong>da</strong>cva; mis sazRvrebSi arsebuli kulturuli memkvidreobis<br />

bunebrivi, <strong>istoriuli</strong>, esTetikuri, ekologiuri garemos,<br />

misi avTentikuri elementebis, istoriulad Camoyalibebuli xedebisa<br />

<strong>da</strong> panoramebis, aseve im socialur-ekonomikuri <strong>da</strong> kulturuli<br />

konteqstis SenarCuneba, romelic xels Seuwyobs Zeglisa <strong>da</strong> misi<br />

garemos <strong>da</strong>cvasa <strong>da</strong> mdgrad ganviTarebas, Zeglis, rogorc istoriis<br />

mowmis, rolis SenarCunebas.<br />

2. <strong>da</strong>mcav zonebSi gansaxorcielebeli RonisZiebebi un<strong>da</strong> iTvaliswinebdes<br />

xelsayreli geologiuri <strong>da</strong> hidrogeologiuri pirobebis<br />

SenarCunebas, sanitariul-higienuri, seismuri <strong>da</strong> xanZarsawinaaRmdego<br />

moTxovnebis <strong>da</strong>kmayofilebas, Zeglebze <strong>da</strong> istoriulad Camoyalibebul<br />

garemoze arasasurveli zemoqmedebis Tavi<strong>da</strong>n acilebas.<br />

aRniSnuli RonisZiebebis ganxorcielebisas <strong>da</strong>culi un<strong>da</strong> iqnes am<br />

sferoSi saerTaSoriso samarTliTa <strong>da</strong> saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />

<strong>da</strong>dgenili stan<strong>da</strong>rtebi <strong>da</strong> normebi.<br />

3. <strong>da</strong>mcav zonebSi Zeglebis aqtiuri vizualuri aRqmis sivrce-<br />

Si <strong>da</strong>uSvebelia didmasStabiani sareklamo abrebis, eleqtro- <strong>da</strong><br />

satelefono anZebis, satelevizio antenebis <strong>da</strong> sxva didmasStabiani<br />

miwisze<strong>da</strong> sainJinro <strong>da</strong> teqnologiuri mowyobilobebis ganTavseba.<br />

4. <strong>da</strong>mcav zonebSi akrZalulia iseTi sawarmoo, satransporto, sasawyobo<br />

meurneobisa <strong>da</strong> sxva obieqtebis mSenebloba, romlebic xan-<br />

ZarsaSiSia, warmoqmnis Zlier satvirTo <strong>da</strong> satransporto nakadebs,<br />

aWuWyianebs haerisa <strong>da</strong> wylis auzebs.<br />

5. sazogadoebrivi sivrcis keTilmowyobis saSualebebi imgvarad<br />

un<strong>da</strong> <strong>da</strong>igegmos, rom isini harmoniulad erwymodes istoriulad<br />

Camoyalibebul garemos. qalaqgegmarebiTi politika <strong>da</strong> marTvis<br />

principebi <strong>da</strong>mcav zonebSi mimarTuli un<strong>da</strong> iqnes satransporto nakadebis<br />

mizan<strong>da</strong>saxuli <strong>da</strong> gegmazomieri Semcirebisaken, safexmavlo<br />

infrastruqturis ganviTarebisaken.<br />

6. <strong>da</strong>mcav zonaSi arsebuli Senobebisa <strong>da</strong> sxva arqiteqturuli<br />

obieqtebis <strong>da</strong>Sla (demontaJi) <strong>da</strong>saSvebia mxolod:<br />

a) Sesabamisi reJimiT <strong>da</strong>Svebuli mSeneblobisas;<br />

b) iseTi ga<strong>da</strong>udebeli aucileblobisas, rodesac <strong>da</strong>sturdeba<br />

154


obieqtis CamoSlis safrTxe;<br />

g) Tu <strong>da</strong>saSlel obieqts miniWebuli aqvs Seusabamo obieqtis<br />

statusi an <strong>da</strong>Sla (demontaJi) ganpirobebulia <strong>da</strong>mcavi zonis miznebiT.<br />

7. calkeuli <strong>da</strong>mcavi zonis <strong>da</strong>dgenis specifikuri miznebi <strong>da</strong><br />

amocanebi ganisazRvreba Sesabamisi <strong>da</strong>mcavi zonis reJimiT.<br />

muxli 36. Zeglis individualuri <strong>da</strong>mcavi zonis, misi Semadgeneli<br />

arealebisa <strong>da</strong> reJimis <strong>da</strong>dgena<br />

1. Zeglis individualur <strong>da</strong>mcav zonad ganisazRvreba teritoria<br />

uZravi Zeglis garSemo, romelic Sedgeba fizikuri <strong>da</strong> vizualuri<br />

<strong>da</strong>cvis arealebisgan <strong>da</strong> dgindeba Zeglis fizikuri <strong>da</strong> vizualuri<br />

<strong>da</strong>cvis mizniT.<br />

2. Zeglis fizikuri <strong>da</strong>cvis areali aris teritoria uZravi Zeglis<br />

garSemo, sa<strong>da</strong>c nebismierma qmedebam SesaZloa fizikurad <strong>da</strong>azianos<br />

Zegli an misi mimdebare teritoria. fizikuri <strong>da</strong>cvis areali<br />

ganisazRvreba Semdegi manZiliT – Zeglis simaRle gamravlebuli<br />

2-ze, magram aranakleb 50 metris radiusiT.<br />

3. fizikuri <strong>da</strong>cvis arealSi akrZalulia yovelgvari saqmianoba,<br />

romelic <strong>da</strong>azianebs an <strong>da</strong>zianebis safrTxes Seuqmnis Zegls an<br />

gaauaresebs mis aRqmas an gamoyenebas, maT Soris:<br />

a) imgvari moqmedebebi, romlebic gamoiwvevs miwis mniSvnelovan<br />

vibracias an deformacias;<br />

b) qimiur, advilad aalebad <strong>da</strong> feTqebad nivTierebaTa Senaxva;<br />

g) iseTi obieqtebis aRmarTva, romlebic ar emsaxureba Zeglis<br />

<strong>da</strong>cvas an misi garemos gaumjobesebas;<br />

d) mcenareTa im saxeobebis an imgvarad <strong>da</strong>rgva, romlebmac an ramac<br />

SeiZleba <strong>da</strong>azianos Zegli.<br />

4. Zeglis vizualuri <strong>da</strong>cvis areali aris teritoria fizikuri<br />

<strong>da</strong>cvis arealis miRma, romlis cvlilebac gavlenas axdens Zeglis<br />

istoriulad Camoyalibebul garemoze an/<strong>da</strong> Zeglis srulfasovan<br />

aRqmaze. vizualuri <strong>da</strong>cvis areali ganisazRvreba:<br />

a) ZeglebisaTvis – 300 metris radiusiT;<br />

b) erovnuli mniSvnelobis ZeglebisaTvis – 500 metris<br />

radiusiT;<br />

g) msoflio memkvidreobis nusxaSi Setanili ZeglebisaTvis –1000<br />

metris radiusiT.<br />

5. Tu Zegli qalaqis teritoriaze mdebareobs, am muxlis me-4 punqtis<br />

„a“ <strong>da</strong> „b“ qvepunqtebSi miTiTebuli Sesabamisi manZili mcirdeba<br />

orjer.<br />

6. vizualuri <strong>da</strong>cvis arealSi akrZalulia imgvari moqmedebebi,<br />

romlebic <strong>da</strong>azianebs Zeglis istoriulad Camoyalibebul garemos,<br />

xels SeuSlis Zeglis optimalur xedvas, mis srulfasovan aRqmas<br />

an Seamcirebs mis mniSvnelobas.<br />

7. am muxlSi miTiTebuli arealebis gansazRvrisaTvis Zeglis<br />

155


simaRled miiCneva misi umaRlesi niSnuli, xolo manZili Zegli<strong>da</strong>n<br />

<strong>da</strong>mcavi arealis sazRvramde aiTvleba Zeglis gare konturi<strong>da</strong>n, Zeglis<br />

centri<strong>da</strong>n gavlebuli radiusis mimarTulebiT.<br />

muxli 37. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonisa <strong>da</strong> reJimis<br />

<strong>da</strong>dgena<br />

1. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonad ganisazRvreba teritoria,<br />

sa<strong>da</strong>c gamovlenilia Zeglebisa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis<br />

sxva uZravi obieqtebis didi koncentracia, avTentikuri saxiT<br />

SenarCunebuli quCaTa qseli, ganaSenianeba, gegmarebiTi stuqtura <strong>da</strong><br />

morfologia.<br />

2. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonis <strong>da</strong>dgenis mizania mas-<br />

Si <strong>da</strong>culi Zeglebis istoriulad Camoyalibebuli sivrciT-arqiteqturuli<br />

garemos, <strong>ganaSenianebis</strong> tradiciuli formebisa <strong>da</strong> iersaxis<br />

SenarCuneba, qalaqis <strong>istoriuli</strong> nawilis, rogorc istoriulad<br />

Camoyalibebuli organizmis (<strong>da</strong>gegmarebis struqtura, morfologia,<br />

Senobebis masStabi, xasiaTi, silueti, iersaxe, landSafti <strong>da</strong> sxva),<br />

<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> SenarCunebis uzrunvelyofa,<br />

sareabilitacio, samSeneblo <strong>da</strong> sxva samuSaoTa regulireba,<br />

qalaqis garemos gajansaReba, degradirebuli urbanuli qsovilis<br />

istoriul saxesTan maqsimalurad miaxloeba, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

ekonomikuri <strong>da</strong> kulturuli potencialis realizacia.<br />

3. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonaSi qalaqgegmarebiTi <strong>da</strong><br />

samSeneblo dokumentaciis Sedgenisas uzrunvelyofili un<strong>da</strong> iqnes<br />

<strong>istoriuli</strong> garemos <strong>da</strong>gegmarebis, <strong>ganaSenianebis</strong>, landSaftis Senar-<br />

Cuneba, maTi <strong>da</strong>karguli elementebis aRdgenis SesaZlebloba.<br />

4. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonaSi mSenebloba <strong>da</strong>saSvebia<br />

mxolod im SemTxvevaSi, Tu:<br />

a) samSeneblo obieqti enacvleba mwvave avariul mdgomareobaSi<br />

myof, istoriul <strong>da</strong> mxatvrul Rirebulebas moklebul Senobas, nagebobas<br />

an sainJinro-sakomunikacio qsels;<br />

b) samSeneblo saqmianobam un<strong>da</strong> gaaumjobesos degradirebuli<br />

urbanuli qsovili (Seavsos istoriul ganaSenianebaSi ngrevis Sedegad<br />

gaCenili sicarieleebi, Secvalos Rirebul Senobebs Soris moqceuli<br />

araRirebuli nagebobebi, gaaTavisuflos sivrce istoriulad<br />

Camoyalibebul garemoSi disonansis Semtani nagebobebisagan, Tav<strong>da</strong>pirveli<br />

saxiT aRadginos misi <strong>istoriuli</strong> garemo <strong>da</strong> sxva).<br />

5. saproeqto obieqtis konfiguracia, proporciebi <strong>da</strong> gegmarebiTi<br />

struqtura un<strong>da</strong> Seesabamebodes saproeqto teritoriis irgvliv<br />

istoriulad Camoyalibebul tips. Senoba organulad un<strong>da</strong><br />

erwymodes <strong>ganaSenianebis</strong> tradiciul formebs <strong>da</strong> garemos, ar un<strong>da</strong><br />

upirispirdebodes <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> iersaxes, morfologiasa<br />

<strong>da</strong> masStabs, landSaftur garemos.<br />

6. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonaSi akrZalulia iseTi<br />

teritoriebis ganaSenianeba, romlebic istoriulad ar yofila ga-<br />

156


naSenianebuli.<br />

7. im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c mecnieruli <strong>kvlevis</strong> safuZvelze <strong>da</strong>sturdeba<br />

ara umetes 50 wlis win maRali istoriul-kulturuli<br />

Rirebulebis mqone arqiteqturuli obieqtis arseboba, mSenebloba<br />

<strong>da</strong>saSvebia mxolod saTanado <strong>kvlevis</strong> safuZvelze <strong>da</strong>muSavebuli, am<br />

obieqtis proeqtTan maqsimalurad miaxloebuli proeqtiT.<br />

8. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvis zonaSi istoriulad Camoyalibebuli<br />

quCaTa qselis Secvla, gafarToeba, niSnulebis amaRleba,<br />

<strong>da</strong>weva an sxva cvlileba <strong>da</strong>saSvebia mxolod Sesabamisi gegmarebi-<br />

Ti <strong>da</strong> mecnieruli <strong>da</strong>sabuTebis safuZvelze, istoriul iersaxesTan<br />

maqsimalurad miaxloebiT.<br />

muxli 38. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonisa <strong>da</strong> reJimis<br />

<strong>da</strong>dgena<br />

1. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonad ganisazRvreba teritoria,<br />

sa<strong>da</strong>c avTentikuri saxiT SemorCenilia <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong>,<br />

quCaTa qselis, gegmarebiTi struqturis fragmentebi an/<strong>da</strong> calkeuli<br />

Zeglebi, kulturuli Rirebulebis mqone sxva uZravi obieqtebi,<br />

fonuri ganaSenianeba. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zona SeiZleba<br />

aseve iyos kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcavi sxva zonis buferuli<br />

zona.<br />

2. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonis <strong>da</strong>dgenis mizania istoriulad<br />

Camoyalibebuli <strong>da</strong> axali <strong>ganaSenianebis</strong> harmoniulad Serwymis<br />

uzrunvelyofa.<br />

3. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonaSi uzrunvelyofili un<strong>da</strong><br />

iqnes istoriulad Camoyalibebuli sivrciTi dominantebis ganmtkiceba<br />

<strong>da</strong> aRdgena garemos arqiteqturul-sivrcobriv organizaciaze,<br />

ZeglebisaTvis <strong>da</strong> kulturuli Rirebulebis mqone sxva uZravi<br />

obieqtebisaTvis arqiteqturuli <strong>da</strong> sivrciTi garemos, istoriulad<br />

Camoyalibebuli <strong>da</strong>gegmarebis struqturis an misi fragmentebis SenarCuneba.<br />

4. <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonaSi, <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

<strong>da</strong>cvis zonaSi <strong>da</strong>Svebuli mSeneblobebis gar<strong>da</strong>, aseve <strong>da</strong>saSvebia<br />

iseTi samSeneblo samuSaoebi, romlebic ar ewinaaRmdegeba am muxlis<br />

<strong>da</strong> am kanonis 35-e muxlis moTxovnebs.<br />

5. ZeglTa ukeT warmoCenis, istoriulad Camoyalibebuli <strong>da</strong> axali<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> harmoniulad Serwymis uzrunvelyofis mizniT<br />

<strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis zonaSi un<strong>da</strong> <strong>da</strong>dgindes aRqmis gansakuTrebulad<br />

xelsayreli wertilebi, SenarCunebuli un<strong>da</strong> iqnes panoramebisa<br />

<strong>da</strong> calkeul ZeglTa xilvis SesaZlebloba axal mSeneblobaTa<br />

reglamentirebis <strong>da</strong> istoriulad Camoyalibebul garemoSi Seusabamo<br />

obieqtebis aRebis gziT.<br />

muxli 39. <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonisa <strong>da</strong> reJimis<br />

<strong>da</strong>dgena<br />

1. <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonad ganisazRvreba isto-<br />

157


iuli, kulturuli, esTetikuri Rirebulebis mqone bunebrivi, sasoflo<br />

an urbanuli teritoria, romlis Camoyalibeba <strong>istoriuli</strong> ganviTarebis<br />

manZilze mTlianad an nawilobriv a<strong>da</strong>mianis saqmianobis<br />

Sedegia an romelic calkeuli Zeglebis istoriulad Camoyalibebuli<br />

bunebrivi garemoa.<br />

2. <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonis <strong>da</strong>dgenis mizania kulturuli<br />

memkvidreobis uZravi obieqtebisa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebis, aseve istoriul movlenebTan, gadmocemebTan<br />

<strong>da</strong> folklorTan <strong>da</strong>kavSirebuli adgilebis istoriulad Camoyalibebuli<br />

bunebrivi garemos SenarCuneba <strong>da</strong> misi iersaxis aRdgena.<br />

3. <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonaSi aucilebelia: bunebrivi<br />

reliefisa <strong>da</strong> wyalsatevebis SenarCuneba, landSaftis gan-<br />

Tavisufleba kulturul Rirebulebas moklebuli, disonansis<br />

Semtani Senoba-nagebobebisa <strong>da</strong> nargavebisagan, mcenareuli safaris<br />

<strong>da</strong>cva-regulireba, tyisa <strong>da</strong> mwvane safaris bunebrivi aRdgenis uzrunvelyofa,<br />

mdeloebisa <strong>da</strong> sxva teritoriebis <strong>da</strong>cva <strong>da</strong>mewyvrisa <strong>da</strong><br />

walekvisagan.<br />

4. <strong>istoriuli</strong> landSaftis <strong>da</strong>cvis zonaSi <strong>da</strong>Svebulia mxo lod:<br />

a) Semdegi samSeneblo samuSaoebi:<br />

a.a) kulturuli an <strong>istoriuli</strong> Rirebulebis mqone Senoba-nagebobebis<br />

kvleviTi <strong>da</strong> sareabilitacio samuSaoebi;<br />

a.b) <strong>da</strong>sabuTebuli aucileblobis SemTxvevaSi, am muxlis me-2<br />

<strong>da</strong> me-3 punqtebSi miTiTebul miznebTan <strong>da</strong> amocanebTan funqciurad<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli nagebobebis, sazogadoebriv interesebTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

droebiTi nagebobebis an saxelmwifoebrivi interesiT ganpirobebuli<br />

imgvari xazobrivi nagebobebis mSenebloba, romlebic<br />

mniSvnelovnad ar ucvlis saxes istoriul reliefsa <strong>da</strong> landSafts,<br />

ar auaresebs zonaSi <strong>da</strong>culi <strong>da</strong> vizualuri <strong>da</strong>cvis arealebSi ganlagebuli<br />

kulturuli memkvidreobis aRqmas;<br />

b) iseTi sameurneo saqmianoba, romelic ar ewinaaRmdegeba am muxlis<br />

pirvel <strong>da</strong> me-2 punqtebSi miTiTebul miznebsa <strong>da</strong> amocanebs.<br />

muxli 40. arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zona <strong>da</strong> reJimis <strong>da</strong>dgena<br />

1. arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zonad ganisazRvreba teritoria, sa<strong>da</strong>c<br />

gamovlenili, <strong>da</strong>fiqsirebuli an <strong>da</strong>zverilia kulturuli fenebi an/<br />

<strong>da</strong> arqeologiuri obieqtebi.<br />

2. arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zonis <strong>da</strong>dgenis mizania masSi arsebuli<br />

arqeologiuri Zeglebis, kulturuli fenebis, gamovlenili an <strong>da</strong>zverili<br />

arqeologiuri obieqtebisa <strong>da</strong> maTi mimdebare teritoriebis<br />

<strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa.<br />

3. arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zonaSi akrZalulia yovelgvari saqmianoba,<br />

romelic gamoiwvevs zonaSi <strong>da</strong>culi kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>zianebas, ganadgurebas, misi aRqmis gauaresebas an xels SeuSlis<br />

masze srulfasovani mecnieruli <strong>kvlevis</strong> Catarebas, maT Soris:<br />

a) miwis samuSaoebi, gar<strong>da</strong> sasoflo-sameurneo <strong>da</strong> arqeologiur<br />

158


samuSaoebTan <strong>da</strong>kavSirebuli miwis samuSaoebisa;<br />

b) nebismieri saxis samSeneblo, sayofacxovrebo, samrewvelo <strong>da</strong><br />

sameurneo narCenebis, aseve arqeologiuri gaTxrebis dros <strong>da</strong>grovili<br />

fuWi qanebis <strong>da</strong>yra.<br />

4. Tu <strong>da</strong>dgindeba, rom arqeologiuri <strong>da</strong>cvis zonaSi zogier-<br />

Ti saxis saqmianoba, maT Soris, satransporto saSualebaTa moZraoba,<br />

garkveuli sasoflo-sameurneo samuSaoebi an safexmavlo mimosvla<br />

<strong>da</strong>zianebis an ganadgurebis safrTxes Seuqmnis arqeologiur<br />

obieqtebs an kulturul fenebs, saministros wardginebiT saqarTvelos<br />

mTavroba uflebamosilia zonis farglebSi SezRudos an<br />

akrZalos amgvari saqmianoba. am SemTxvevaSi zonis teritoriaze<br />

TvalsaCino adgilas un<strong>da</strong> ganTavsdes sainformacio <strong>da</strong>fa, satransporto<br />

mimosvlis SezRudvis an akrZalvis SemTxvevaSi – aseve Sesabamisi<br />

niSani, romlebze<strong>da</strong>c mieTiTeba zonis farglebSi saqmianobis<br />

SezRudvis an akrZalvis Sesaxeb.<br />

muxli 41. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcav zonebSi qalaqTmSeneblobiTi<br />

dokumentaciis SeTanxmebisa <strong>da</strong> samSeneblo saqmianobis<br />

ganxorcielebis wesi<br />

1. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcav zonebSi qalaqTmSeneblobiT<br />

dokumentacias amtkicebs saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli<br />

organo saministrosTan SeTanxmebiT, kanonmdeblobiT <strong>da</strong>dgenili<br />

wesiT.<br />

2. kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcav zonebSi samSeneblo <strong>da</strong><br />

sarekonstruqcio proeqtebze mSeneblobis nebarTvas gascems saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT gansazRvruli organo saministros TanxmobiT,<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT <strong>da</strong>dgenili wesiT.<br />

3. q. Tbilisis teritoriaze kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>mcav<br />

zonebSi samSeneblo <strong>da</strong> sarekonstruqcio proeqtebis gansaxorcieleblad<br />

(gar<strong>da</strong> kulturis uZravi Zeglisa, romelze<strong>da</strong>c mSeneblobis nebarTvas<br />

gascems saministro) qalaqTmSeneblobis pirobebis gacemis<br />

sakiTxs ixilavs q. Tbilisis meriisa <strong>da</strong> saministros warmomadgenel-<br />

Tagan q. Tbilisis meriaSi Seqmnili saTaTbiro organo saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT <strong>da</strong>dgenili wesiT.<br />

muxli 42. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong><br />

regulirebis zonebSi <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>gegmva, istoriul-kulturuli<br />

sayrdeni gegma, <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis gegma<br />

1. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis<br />

zonebSi <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis gegmas saministrosTan<br />

SeTanxmebiT amtkicebs saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli<br />

Sesabamisi organo.<br />

2. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis<br />

zonebSi <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis gegmis SemuSavebis safuZvelia<br />

istoriul-kulturuli sayrdeni gegma, romlis principebic<br />

gaTvaliswinebuli un<strong>da</strong> iqnes sivrciT-teritoriuli <strong>da</strong>gegmvis do-<br />

159


kumentaciis Sedgenisas.<br />

3. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma aris mravaldisciplinuri<br />

midgomis safuZvelze SemuSavebuli specialuri kompleqsuri<br />

samecniero-kvleviTi dokumenti, romelic moicavs kulturuli memkvidreobis<br />

<strong>da</strong>mcavi zonebisa <strong>da</strong> maTSi arsebuli Zeglebis, istoriulad<br />

Camoyalibebuli garemos amsaxvel informaciul <strong>da</strong> analitikur<br />

masalas <strong>da</strong> Seicavs rekomen<strong>da</strong>ciebs maTi <strong>da</strong>cvisaTvis aucilebeli<br />

qalaqTmSeneblobiTi <strong>da</strong> gegmarebiTi reglamentaciis Sesaxeb.<br />

4. istoriul-kulturuli sayrdeni gegma Sedgeba sainformacio,<br />

analitikuri <strong>da</strong> <strong>da</strong>skvniTi nawilebisagan.<br />

5. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis sainformacio nawili<br />

aris <strong>da</strong>farviTi inventarizaciis Sedegad miRebuli kompleqsuri<br />

sainformacio baza teritoriis arsebuli mdgomareobis Sesaxeb <strong>da</strong><br />

Sedgeba Semdegi nawilebisagan:<br />

a) miTiTeba Sesabamis <strong>da</strong>mcav zonaze (zonebze);<br />

b) teritoriis situaciuri gegma;<br />

g) teritoriis sazRvrebis gegma koordinatebis miTiTebiT;<br />

d) teritoriis topografiuli gegma;<br />

e) saarqivo-bibliografiuli masala;<br />

v) uZravi Zeglis saaRricxvo baraTiT gaTvaliswinebuli informacia<br />

teritoriaze arsebuli Zeglebisa <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis<br />

sxva obieqtebis Sesaxeb, aseve ZiriTadi monacemebi teritoriaze<br />

arsebuli yvela sxva Senoba-nagebobis Taobaze;<br />

z) Semdegi informaciis Semcveli Tematuri rukebi <strong>da</strong> sxva grafikuli<br />

masala:<br />

z.a) teritoriaze arsebuli Zeglebi <strong>da</strong> kulturuli memkvidreobis<br />

sxva obieqtebi;<br />

z.b) fonuri ganaSenianeba <strong>da</strong> Seusabamo obieqtebi;<br />

z.g) <strong>ganaSenianebis</strong> morfologia <strong>da</strong> gegmarebiTi struqtura;<br />

z.d) Senoba-nagebobebis funqciuri <strong>da</strong>niSnuleba;<br />

z.e) Senoba-nagebobebis sarTulianoba;<br />

z.v) Senoba-nagebobebis fizikuri mdgomareoba;<br />

z.z) Senoba-nagebobebis asaki;<br />

z.T) Senoba-nagebobebis arqiteqturul-mxatvruli Rirebuleba;<br />

z.i) teritoriaze arsebuli urbanuli <strong>da</strong> bunebrivi sivrciTi<br />

dominantebi;<br />

z.k) mniSvnelovani panoramebisa <strong>da</strong> perspeqtivebis aRqmis wertilebi;<br />

z.l) istoriulad Camoyalibebuli landSaftis sazRvrebi;<br />

z.m) teritoriaze arsebuli mwvane masivebi, skverebi, baRebi <strong>da</strong><br />

parkebi;<br />

z.n) quCaTa qselis <strong>da</strong> gzebis klasifikacia;<br />

z.o) teritoriis ZiriTadi grZivi <strong>da</strong> ganivi Wrilebi, mniSvnelovan<br />

quCaTa sqematuri ganSlebi Senoba-nagebobaTa ZiriTadi niSnulebis<br />

160


CvenebiT;<br />

T) istoriul-kulturuli Rirebulebis mqone obieqtebis, urbanuli<br />

<strong>da</strong> bunebrivi panoramebis fotofiqsaciis masalebi.<br />

6. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis analitikuri nawili<br />

Sedgeba Semdegi nawilebisagan:<br />

a) istoriulad Camoyalibebuli garemos zogadi <strong>da</strong>xasiaTeba:<br />

a.a) teritoriis mniSvnelobis gansazRvra zogad konteqstSi;<br />

a.b) istoriulad Camoyalibebuli arqiteqturuli <strong>da</strong> bunebrivi<br />

sivrciTi dominantebis mniSvnelobis Sefaseba-analizi;<br />

b) istoriul-kulturuli analizi:<br />

b.a) quCaTa qselisa <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> qronologiuri ganviTarebis<br />

analizi;<br />

b.b) <strong>ganaSenianebis</strong> istoriulad Camoyalibebuli tipebis, maTi<br />

ZiriTadi maxasiaTeblebis analizi;<br />

b.g) tradiciuli samSeneblo masalebisa <strong>da</strong> teqnikis analizi;<br />

b.d) istoriulad Camoyalibebuli funqciebis Sefaseba-analizi;<br />

g) <strong>ganaSenianebis</strong> fizikuri mdgomareobis zogadi Sefaseba-analizi,<br />

Senoba-nagebobaTa istoriul-kulturuli Rirebulebis Sefaseba-analizi<br />

<strong>da</strong> istoriul-kulturuli TvalsazrisiT homogenuri<br />

ubnebis sazRvrebis identifikacia;<br />

d) konservaciisa <strong>da</strong> ganviTarebis arealebis <strong>da</strong>dgena.<br />

7. istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis <strong>da</strong>skvniTi nawili<br />

Sedgeba Semdegi nawilebisagan:<br />

a) <strong>da</strong>mcavi zonebis farglebSi kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvisa<br />

<strong>da</strong> reabilitaciis ZiriTadi debulebebi <strong>da</strong> ganviTarebis principebi;<br />

b) istoriul-kulturuli sayrdeni gegmis grafikuli nawili<br />

(sinTezuri ruka);<br />

g) <strong>da</strong>mcavi zonebis farglebSi arsebuli Zeglebisa <strong>da</strong> kulturuli<br />

memkvidreobis sxva obieqtebis nusxa;<br />

d) rekomen<strong>da</strong>ciebi <strong>da</strong>mcav zonebSi <strong>da</strong>saSvebi qmedebebisaTvis, maT<br />

Soris, rekomen<strong>da</strong>ciebi sareabilitacio obieqtebisa (Zeglebi, kulturuli<br />

memkvidreobis sxva obieqtebi, fonuri ganaSenianeba, sazogadoebrivi<br />

sivrce <strong>da</strong> sxva) <strong>da</strong> maTi reabilitaciis meTodologiis<br />

Sesaxeb.<br />

8. <strong>istoriuli</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis<br />

zonebSi <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis gegma, gar<strong>da</strong> „sivrciTi<br />

mowyobisa <strong>da</strong> qalaqTmSeneblobis safuZvlebis Sesaxeb“ saqarTvelos<br />

kanoniT gaTvaliswinebulisa, <strong>da</strong>matebiT un<strong>da</strong> Sedgebodes Semdegi<br />

nawilebisagan:<br />

a) moTxovnebi kulturuli memkvidreobis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> reabilitaciis<br />

Sesaxeb, kerZod, sareabilitacio obieqtebSi (Zeglebi <strong>da</strong> kulturuli<br />

memkvidreobis sxva obieqtebi, fonuri ganaSenianeba, sazogadoebrivi<br />

sivrce <strong>da</strong> sxva) Carevis Taobaze;<br />

b) moTxovnebi teritoriebis ganviTarebisa <strong>da</strong> axali mSeneblobe-<br />

161


is Sesaxeb:<br />

b.a) konservaciisa <strong>da</strong> ganviTarebis arealebis identifikacia<br />

(asaRebi <strong>da</strong> SesanarCunebeli Senobebis miTiTebiT);<br />

b.b) axali mSeneblobebis <strong>da</strong>saSvebi parametrebi (masStabi, simaRle,<br />

sivrciTi <strong>da</strong> gegmarebiTi konfiguracia, fasadebis ritmi, fenestracia);<br />

b.g) moTxovnebi sazogadoebrivi sivrcis keTilmowyobis Taobaze.<br />

9. Tu <strong>da</strong>mcavi zona, romlisTvisac muSavdeba <strong>ganaSenianebis</strong> regulirebis<br />

gegma, moicavs araerTgvarovan ubnebs an arealebs, <strong>ganaSenianebis</strong><br />

regulirebis gegmis reglamenti un<strong>da</strong> SemuSavdes individualurad,<br />

Sesabamisi ubnisaTvis, mikroubnisaTvis an arealisaTvis.<br />

7.2. Zeglis saaRricxvo dokumentaciis formebi <strong>da</strong> maTi Sevsebis wesi,<br />

(amonaridi) saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis ministris<br />

brZa neba #3/175, 25.09.2007. (amonaridSi moyvanilia moTxovnebi<br />

uZravi obieqtebis <strong>da</strong> ZeglebisaTvis)<br />

Zeglis saaRricxvo dokumentaciis formebi<br />

<strong>da</strong> maTi Sevsebis wesi<br />

muxli 1 zogadi debulebebi<br />

1. am wesis SemuSavebis mizania kulturuli memkvidreobis uZravi<br />

<strong>da</strong> moZravi Zeglebis/obieqtebis aRricxvisa <strong>da</strong> identificirebis<br />

mizniT, saaRricxvo dokumentaciis formebisa <strong>da</strong> maTi Sevsebis wesis<br />

<strong>da</strong>dgena.<br />

2. Tvisobrivad gansxvavebuli maxasiaTeblebi<strong>da</strong>n gamomdinare,<br />

kulturuli memkvidreobis Zeglis saaRricxvo dokumentaciis<br />

formebi ganisazRvreba kulturuli memkvidreobis uZravi <strong>da</strong> moZravi<br />

Zeglis/obieqtisaTvis cal-calke.<br />

3. kulturuli memkvidreobis Zeglebis/obieqtebis saaRricxvo<br />

dokumentacias warmoadgens:<br />

a) kulturuli memkvidreobis uZrav obieqtTa sia <strong>da</strong>narT #2_Si<br />

mocemuli formis Sesabamisad;<br />

b) kulturuli memkvidreobis moZrav obieqtTa sia <strong>da</strong>narT #3_Si<br />

mocemuli formis Sesabamisad;<br />

g) kulturuli memkvidreobis uZravi obieqtis/Zeglis saaRricxvo<br />

baraTi <strong>da</strong>narT #4_Si mocemuli formis Sesabamisad;<br />

d) kulturuli memkvidreobis moZravi obieqtis/Zeglis saaRricxvo<br />

baraTi <strong>da</strong>narT #5_Si mocemuli formis Sesabamisad;<br />

e) uZravi Zeglebis saxelmwifo reestri <strong>da</strong>narT #6_Si mocemuli<br />

formis Sesabamisad;<br />

v) moZravi Zeglebis saxelmwifo reestri <strong>da</strong>narT #7_Si mocemuli<br />

formis Sesabamisad;<br />

z) uZravi Zeglis pasporti <strong>da</strong>narT #8_Si mocemuli formis<br />

162


Sesabamisad;<br />

T) moZravi Zeglis pasporti <strong>da</strong>narT #9_Si mocemuli formis<br />

Sesabamisad.<br />

4. kulturuli memkvidreobis Zeglebis/obieqtebis saaRricxvo<br />

dokumentacias awarmoebs saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa<br />

<strong>da</strong> sportis saministro (SemdgomSi _ saministro), saministros kulturuli<br />

memkvidreobis departamentis meSveobiT.<br />

5. axali cnobebis mo<strong>kvlevis</strong> an garemoebaTa cvlilebebis Sem-<br />

TxvevaSi, saaRricxvo dokumentacia eqvemdebareba ganaxlebas, cvlileba<br />

warmoadgens Sevsebuli dokumentaciis <strong>da</strong>narTs.<br />

muxli 2. kulturuli memkvidreobis obieqtTa sia<br />

1. kulturuli memkvidreobis obieqtTa sia warmoadgens nusxas,<br />

romelSic saqarTvelos kulturis, ZeglTa <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> sportis ministris<br />

(SemdgomSi_ministri) individualuri administraciuli samarTlbrivi<br />

aqtiT_brZanebiT (SemdgomSi_samarTlebrivi aqti), obieqti<br />

SeiZleba Setanil iqnes im SemTxvevaSi, Tu ver xerxdeba kulturuli<br />

memkvidreobis obieqtis raobis srulyofili gansazRvra, aseve,<br />

rodesac mis istoriul an kulturul RirebulebasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

monacemebi ga<strong>da</strong>mowmebas an <strong>da</strong>matebiT Seswavlas saWiroebs.<br />

2. kulturuli memkvidreobis obieqtTa siaSi obieqtis Setanis<br />

momenti<strong>da</strong>n masze vrceldeba `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoniT Zeglis mimarT <strong>da</strong>dgenili samarTlebrivi<br />

reJimi.<br />

3. kulturuli memkvidreobis uZrav obieqtTa sia, ivseba cxrilis<br />

saxiT <strong>da</strong> Seitaneba uZravi obieqtis Taobaze Semdegi monacemebi:<br />

a) rigiTi nomeri;<br />

b) <strong>da</strong>saxeleba;<br />

g)AmisamarTi an adgilmdebareoba;<br />

d) SeniSvna (grafaSi saWiroebis SemTxvevaSi Setanil iqneba<br />

obieqtis identificirebisaTvis saWiro sxva <strong>da</strong>matebiTi informacia).<br />

(...)<br />

5. obieqti, kulturuli memkvidreobis obieqtTa siaSi SeiZleba<br />

Setanil iqnas mxolod eqvsi Tvis vadiT. am vadis gagrZeleba Sei-<br />

Zleba mxolod erTxel, araumetes 6 Tvisa.<br />

6. saministro, kulturuli memkvidreobis obieqtTa siaSi Setanil<br />

obieqts, misTvis Zeglis statusis miniWebis Sesaxeb ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

misaRebad, misi saxeobis, mniSvnelobis, mdgomareobis, <strong>istoriuli</strong><br />

<strong>da</strong> kulturuli Rirebulebisa <strong>da</strong> kategoriis gansazRvrisaTvis<br />

Sesabamisi <strong>da</strong>skvnis miRebis mizniT, warudgens kulturuli<br />

memkvidreobis <strong>da</strong>cvis sabWos.<br />

7. Tu saTanado kvlevebis Sedegad <strong>da</strong>dgindeba, rom ar arsebobs<br />

kulturuli memkvidreobis obieqtTa siaSi Setanili obieqtisaTvis<br />

Zeglis statusis miniWebis `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoniT gansazRvruli safuZvlebi, sabWos <strong>da</strong>skvnis sa-<br />

163


fuZvelze, ministri uflebamosilia amoricxos obieqti kulturuli<br />

memkvidreobis obieqtTa sii<strong>da</strong>n am muxlis me-5 punqtiT <strong>da</strong>dgenili<br />

vadis gasvlamde.<br />

8. ministris samarTlebrivi aqti obieqtis kulturuli memkvidreobis<br />

obieqtTa siaSi Setanis an amoricxvis, Sesaxeb, ZalaSi Sedis<br />

kanonmdeblobiT <strong>da</strong>dgenili wesiT gamoqveynebis momenti<strong>da</strong>n.<br />

muxli 3. kulturuli memkvidreobis obieqtis/Zeglis saaRricxvo<br />

baraTi<br />

1. kulturuli memkvidreobis obieqtis/Zeglis saaRricxvo bara-<br />

Ti warmoadgens obieqtisaTvis Zeglis statusis miniWebis an kulturuli<br />

memkvidreobis obieqtTa siaSi Setanis Sesaxeb ministris samarTlebrivi<br />

aqtis <strong>da</strong>narTs. Zeglis an kulturuli memkvidreobis<br />

obieqtTa siaSi Setanili obieqtis identifikaciisaTvis aucilebel<br />

zogadi informaciis Semcvel dokuments.<br />

2. kulturuli memkvidreobis uZravi obieqtis/Zeglis saaRricxvo<br />

baraTi <strong>da</strong>yofilia punqtebad. saaRricxvo baraTi moicavs, misi Sevsebis<br />

momentisaTvis arsebul, obieqtis/Zeglis identifikaciisaTvis<br />

saWiro pirvelad monacemebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>matebiT ganaxlebad monacemebs.<br />

3. uZravi obieqtis/Zeglis identifikaciisaTvis saWiro pirveladi<br />

monacemebia:<br />

a) baraTis saidentifikacio kodi # (aseTis arsebobis SemTxveva-<br />

Si, kodirebis erTiani erovnuli sistemis SemuSavebamde);<br />

b) obieqtis/Zeglis fotosuraTi (obieqtis/Zeglis saerTo xediT);<br />

g) punqti 1. obieqtis/Zeglis saxelwodeba;<br />

d) punqti 2. obieqtis/ Zeglis mdebareoba/misamarTi _ (aRniSnul<br />

punqtSi un<strong>da</strong> mieTiTos:<br />

d.a) zusti misamarTi _ administraciuli erTeulis (avtonomiuri<br />

respublika, qalaqi, <strong>da</strong>ba, sofeli) saxelwodeba, qalaqis raionis<br />

saxelwodeba, quCa, Senobis #;<br />

d.b) zusti misamarTis ararsebobis SemTxvevaSi, Tu obieqti/Zegli<br />

ar mdebareobs <strong>da</strong>saxlebul punqtSi, adgilmdebareobis geografiul/<br />

<strong>istoriuli</strong> gansazRvra, romelSic un<strong>da</strong> mieTiTos: <strong>istoriuli</strong> mxare,<br />

geografiuli erTeuli, <strong>istoriuli</strong> <strong>da</strong>saxlebis saxelwodeba <strong>da</strong> man-<br />

Zili <strong>da</strong> mimarTuleba uaxloesi <strong>da</strong>saxlebuli punqti<strong>da</strong>n obieqtamde/<br />

Zeglamde;<br />

e) punqti 3. obieqtis/ Zeglis saxeoba _ aRniSnul punqtSi un<strong>da</strong><br />

mieTiTos obieqtis/Zeglis Sesabamisi saxeoba (uZravi Zeglis saxeobebia:<br />

arqiteqturis, arqeologiuri, sainJinro, memorialuri, qalaqTmSeneblobis<br />

(urbanuli), sabaRe saparko xelovnebis <strong>da</strong> landSafturi<br />

arqiteqturis, monumenturi saxviTi xelovnebis, paleografiuli, eTnografiuli<br />

mecnierebis, teqnikisa <strong>da</strong> mrewvelobis ganviTarebasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli) am saxeobebi<strong>da</strong>n Sesabamis SemTxvevaSi SesaZlebelia<br />

mieTiTos erTi an meti saxeoba;<br />

v) punqti 4. agebis TariRi _ aRniSnul punqtSi un<strong>da</strong> mieTiTos<br />

164


obieqtis/Zeglis agebis periodi, saukune(ebi) an/<strong>da</strong> zusti TariRi<br />

Tuki is cnobilia;<br />

4. uZravi obieqtis/Zeglis identifikaciisaTvis saWiro <strong>da</strong>matebi-<br />

Ti, ganaxlebadi monacemebi Seicavs Semdeg punqtebs:<br />

a) punqti 5. Zeglis/obieqtis statusi <strong>da</strong> kategoria _ aRniSnul<br />

punqtSi aisaxeba obieqtis/Zeglis samarTlebrivi <strong>da</strong>cvis istoria,<br />

romelSic un<strong>da</strong> mieTiTos:<br />

a.a) obieqtis/ZeglisaTvis miniWebuli yvela wina <strong>da</strong> aseve amJamindeli<br />

statusi, misi miniWebis TariRi, mimniWebeli organizacia, dokumentis<br />

#;<br />

a.b) ZeglisaTvis miniWebuli yvela wina <strong>da</strong> aseve amJamindeli kategoria,<br />

kategoriis miniWebis TariRi, mimniWebeli organizacia, dokumentis<br />

#;<br />

a.g) Zeglis ZeglTa saxelmwifo reestrSi Setanis Semdgom mocemuli<br />

punqtis Sesabamis grafaSi aseve aRiniSneba reestrSi Setanis<br />

TariRi <strong>da</strong> nomeri;<br />

b) punqti 6. funqcia _ aRniSnul punqtSi un<strong>da</strong> mieTiTos obieqtis/Zeglis<br />

Tav<strong>da</strong>pirveli <strong>da</strong> amJamindeli funqcia, romelic SeiZleba<br />

iyos religiuri, saTav<strong>da</strong>cvo <strong>da</strong>/an saero, punqtSi aseve un<strong>da</strong> mieTi-<br />

Tos, obieqtis/Zeglis rogorc zogadi, aseve konkretuli funqcia;<br />

g) punqti 7. sakuTreba _ aRniSnul punqtSi ivseba zogadi informacia<br />

obieqtis/Zeglis mesakuTris(ebis) Taobaze, xolo SesaZleblobis<br />

SemTxvevaSi mieTiTeba konkretuli fizikuri <strong>da</strong> iuridiuli piris<br />

vinaoba;<br />

d) punqti 8. obieqtis/Zeglis mokle <strong>da</strong>xasiaTeba _ aRniSnuli<br />

punqti moicavs Zeglis /obieqtis im ZiriTadi maxasiaTeblebis mokle<br />

aRweras risTvisac mas mieniWa obieqtis/Zeglis statusi;<br />

e) punqti 9. informacia obieqtis/Zeglis fizikuri mdgomareobis<br />

Sesaxeb. aRniSnuli punqti moicavs:<br />

e.a) obieqtis/Zeglis fizikuri mdgomareobis zogad Sefasebas Semdegi<br />

kriteriumebiT: kargi, saSualo, cudi, Zalian cudi, <strong>da</strong>ngreuli;<br />

e.b) obieqtis/Zeglis fizikuri mdgomareobis mokle aRweras;<br />

e.g) miTiTebas <strong>da</strong>zianebis gamomwvevi mizezebis Sesaxeb (bunebrivi<br />

a<strong>da</strong>mianis zemoqmedeba an sxva konkretuli mizezi);<br />

e.d) informacias mosalodnel saSiSrobebze <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebs<br />

Casatarebeli RonisZiebebis Sesaxeb;<br />

v) punqti 10. obieqtis/Zeglis Sesaxeb arsebuli dokumentacia <strong>da</strong><br />

bibliografia _ aRniSnul punqtSi un<strong>da</strong> mieTiTos obieqtis/Zeglis<br />

arsebuli pasporti, saaRricxvo baraTi, uaxlesi an saarqivo grafikuli<br />

masala, fotoebi <strong>da</strong> bibliografia. dokumentis miTiTebisas<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos misi <strong>da</strong>saxeleba, Sesrulebis dro, Semsrulebeli <strong>da</strong><br />

Senaxvis adgili;<br />

z) punqti 11. miTiTeba obieqtTan/ZeglTan <strong>da</strong>kavSirebul sxva<br />

obieqtebis/Zeglebis dokumentaciaze _ aRniSnul punqtSi un<strong>da</strong> mie-<br />

165


TiTos informacia obieqtTan/ZeglTan <strong>da</strong>kavSirebul sxva uZrav<br />

obieqtTa/ZeglTa pasportebis/saaRricxvo baraTebis, aseve obieqtSi/<br />

ZeglSi <strong>da</strong>culi kulturuli memkvidreobis moZrav obieqtTa/ZeglTa<br />

pasportebis/saaRricxvo baraTebis <strong>da</strong> sxva dokumentaciis Sesaxeb.<br />

dokumentis miTiTebisas un<strong>da</strong> aRiniSnos misi <strong>da</strong>saxeleba, Sesrulebis<br />

dro, Semsrulebeli <strong>da</strong> Senaxvis adgili);<br />

T) punqti 12. <strong>da</strong>matebiTi informacia _ punqti ivseba saWiroebis<br />

SemTxvevaSi <strong>da</strong> Seitaneba im saxis informacia, romelic ar aris gaTvaliswinebuli<br />

baraTis punqtebiT, magram saWiroa obieqtis/Zeglis<br />

identificirebisaTvis;<br />

i) punqti 13. baraTis Sedgenis TariRi _ punqtSi mieTiTeba bara-<br />

Tis Sedgenis weli, Tve, ricxvi;<br />

k) punqti 14. baraTis Semdgeneli _ punqtSi mieTiTeba baraTis<br />

Semdgeneli piris saxeli, gvari <strong>da</strong> profesia; (...)<br />

muxli 4. kulturuli memkvidreobis Zeglis saxelmwifo reestri<br />

1. obieqtisaTvis Zeglis statusis miniWebis an moxsnis Sesaxeb<br />

samarTlebrivi aqtis ZalaSi Sesvli<strong>da</strong>n erTi Tvis va<strong>da</strong>Si, Sesabamisi<br />

monacemebi aisaxeba Zeglebis saxelmwifo reestrSi;<br />

2. kulturuli memkvidreobis uZravi Zeglebis saxelmwifo reestri<br />

ivseba cxrilis saxiT <strong>da</strong> moicavs uZravi Zeglis Sesaxeb Semdeg<br />

informacias:<br />

a) rigiTi nomeri;<br />

b) Zeglis saxelwodeba;<br />

g) Seqmnis (agebis) TariRi (zusti TariRi, periodi, saukune);<br />

d) adgilmdebareoba/misamarTi;<br />

e) reestrSi Setanis TariRi;<br />

v) Zeglis sarRicxvo baraTis, xolo aseTis arsebobis SemTxveva-<br />

Si, aseve pasportis nomrebi;<br />

z) SeniSvna; (...)<br />

muxli 5. kulturuli memkvidreobis Zeglis pasporti<br />

1. kulturuli memkvidreobis obieqtis, Zeglebis saxelmwifo reestrSi<br />

Setanis Semdeg, saministro uflebamosilia Seadginos Zeglis<br />

pasporti. Zeglis pasporti warmoadgens ministris samarTlebrivi<br />

aqtiT <strong>da</strong>mtkicebul dokuments.<br />

2. uZravi Zeglis pasporti moicavs Zeglis saaRricxvo baraTiT<br />

gaTvaliswinebul Zeglis identifikaciisaTvis saWiro (1_11 punqtebi)<br />

<strong>da</strong> samecniero-kvleviT informacias. amasTan, uZravi Zeglis pasportSi<br />

SesaZlebelia saaRricxvo baraTiT gaTvaliswinebuli informaciis<br />

gaRrmaveba <strong>da</strong> <strong>da</strong>zusteba, kerZod:<br />

a) me-7 punqtSi mesakuTris Taobaze informaciaSi miTiTebul<br />

un<strong>da</strong> iqnas Zeglis konkretuli mesakuTre/mesakuTreebi;<br />

b) me-9 punqtSi Zeglis fizikuri mdgomareobis zogadi Sefaseba<br />

un<strong>da</strong> moxdes misi arqiteqturuli <strong>da</strong> konstruqciuli mdgomareobis<br />

Sevsebis TvalsazrisiT;<br />

166


g) me-10 punqtSi aseve miTiTebul un<strong>da</strong> iqnas ZeglTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

informaciis Semcveli saarqivo wyaroebi;<br />

3. uZravi Zeglis pasportis samecniero-kvleviTi nawili moicavs<br />

Zeglis Sesaxeb Semdeg informacias:<br />

a) punqti 12. <strong>istoriuli</strong> cnobebi _ punqtSi ivseba informacia<br />

Zeglis Sesaxeb arsebul istoriul cnobebze:<br />

a.a) monacemebi Zeglis <strong>da</strong>arsebis, aRmoCenis, mSeneblobis, Seqmnis,<br />

avtoris, <strong>da</strong>mkveTis, nagebobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli pirebisa <strong>da</strong> organizaciebis<br />

<strong>da</strong> sxv. Sesaxeb;<br />

a.b) informacia ga<strong>da</strong>keTebis <strong>da</strong>/an <strong>da</strong>nakargis Sesaxeb, ramac Secvala<br />

Zeglis Tav<strong>da</strong>pirveli saxe;<br />

b) punqti 13. Zeglis aRwera _ punqti moicavs monacemebs:<br />

b.a) Zeglis garemos Sesaxeb;<br />

b.b) arqiteqturul-mxatvruli kompoziciis Sesaxeb;<br />

b.g) rogorc mzidi konstruqciebis, aseve ga<strong>da</strong>xurvis samSeneblo<br />

masalisa <strong>da</strong> teqnikis Sesaxeb;<br />

b.d) ZeglSi <strong>da</strong>cul monumenturi ferweris, plastikis <strong>da</strong> epigrafikis<br />

nimuSebze;<br />

g) punqti 14. mxatvrul-<strong>istoriuli</strong> reziume;<br />

d) punqti 15. informacia Zeglze Catarebuli samuSaoebis Taobaze<br />

_ aRniSnul punqtSi Zeglze Catarebuli samuSaoebis zogad aRwerasTan<br />

erTad un<strong>da</strong> mieTiTos samuSaoebis Catarebis dro, avtori,<br />

dokumentaciis Senaxvis adgili;<br />

e) punqti 16. Zeglis kartografiul monacemebi _ punqtSi mieTiTeba<br />

Zeglis X <strong>da</strong> Y koordinatebi; simaRle zRvis doni<strong>da</strong>n;<br />

v) punqti 17. saka<strong>da</strong>stro informacia _ punqtSi mieTiTeba miwis<br />

(uZravi qonebis) saka<strong>da</strong>stro kodi <strong>da</strong> ivseba misi arsebobis<br />

SemTxvevaSi;<br />

z) punqti 18. informacia infrastruqturis Sesaxeb _ aRniSnuli<br />

punqti ivseba im SemTxvevaSi, Tu Zegli ar mdebareobs <strong>da</strong>saxlebul<br />

punqtSi <strong>da</strong> moicavs Semdeg monacemebs:<br />

z.a) ZeglTan arsebuli uaxloesi <strong>da</strong>saxlebuli punqti;<br />

z.b) manZili samanqano gzi<strong>da</strong>n Zeglamde;<br />

z.g) manZili uaxloesi rkinigzis sadguri<strong>da</strong>n Zeglamde;<br />

T) punqti 19. sailustracio masala _ punqti moicavs, pasportze<br />

Tan<strong>da</strong>rTuli sailustracio masalis CamonaTvals:<br />

T.a) fotoebi;<br />

T.b) situaciuri gegma;<br />

T.g) gegma(ebi);<br />

T.d) Wrili(ebi);<br />

T.e) fasadi(ebi);<br />

T.v) interieris ganSla (ebi);<br />

i) punqti 20. <strong>da</strong>mcavi zonebis sqema _ aRniSnuli punqti ivseba<br />

Zeglis <strong>da</strong>mcavi zonebis (individualuri <strong>da</strong> zogadi) arsebobis<br />

167


SemTxvevaSi <strong>da</strong> moicavs informacias <strong>da</strong>mcavi zonis <strong>da</strong>dgenis Sesaxeb<br />

dokumentis saxelwodebis, dokumentis <strong>da</strong>mtkicebis TariRis, Semdgeneli<br />

piris/organizaciis, samarTlebrivi safuZvelis Sesaxeb <strong>da</strong><br />

aseve grafikul gamosaxulebas; amave grafaSi aisaxeba informacia<br />

<strong>da</strong>mcavi zonis cvlilebebis Sesaxeb;<br />

k) punqti 21. <strong>da</strong>matebiTi informacia _ punqti ivseba saWiroebis<br />

SemTxvevaSi <strong>da</strong> Seitaneba im saxis informacia, romelic ar aris<br />

gaTvaliswinebuli pasportis punqtebiT, magram saWiroa Zeglis<br />

identificirebisaTvis;<br />

l) punqti 22. pasportis Sedgenis TariRi punqtSi mieTiTeba pasportis<br />

Sedgenis weli, Tve, ricxvi;<br />

m) punqti 23. pasportis Semdgeneli piris vinaoba _ punqtSi mieTiTeba<br />

pasportis Semdgeneli piris saxeli, gvari <strong>da</strong> profesia;<br />

n) punqti 24. informacia pasportSi Setanili cvlilebebis Sesaxeb<br />

_ punqtSi mieTiTeba cvlilebebis Setanis TariRi, Semdgeneli<br />

piri. (...)<br />

168

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!