G}AJNSIELEM • FESTA 2009 Hekk kif jibda x ... - Ghajnsielem.com

Hekk kif jibda x-xahar t'Awwissu, ir-ra]al
tag]na jibda bil-mod il-mod jilbes il-libsa
tal-festa. L-g]aqdiet kollha tar-ra]al jibdew
ja]sbu g]all-a]]ar preparamenti biex ikollna
festa sabi]a u kbira. Meta mbag]ad tasal la]]ar
[img]a t'Awwissu, l-ispirtu tal-festa
jkun jin]ass b'mod mill-aktar intens. Hekk
kif b]alissa qed ni``elebraw il-festa g]a\i\a
tal-Madonna ta' Loreto, il-Parro``a tistieden
lil kul]add g]all-fer] [enwin li ji[i biss millg]aqda
m'Alla u ma' Marija Santissima
Ommu.
Matul din is-sena, il-Knisja qed
tipproponielna l-persuna ta' San {wann
Marija Vianney, biex ikun g]alina mudell ta'
qdusija f'din is-sena Sa`erdotali li g]adna kif
bdejna. Il-Kurat t'Ars jg]idilna hekk fuq
Marija: “L-aktar mezz `ert li bih tkun taf irrieda
t'Alla hu billi titlob lill-Omm twajba
tag]na.”
Hekk kif ninsabu fil-qofol tal-festa, dan ilkliem
tal-Kurat t'Ars g]andu jistedinna biex
f'qalbna nkomplu nkebbsu dik il-fjamma ta'
m]abba lejn l-Omm tag]na tas-sema u Binha
{esù. Mhux ta' b'xejn li g]al din il-festa, il-
Parro``a g]a\let dan il-motto: Marija Omm
Kristu s-Sa`erdot tie]u ]siebna b]ala
wliedha. Marija hija l-omm li t]obb lil
kul]add u allura kul]add jista' jirrikorri lejha
b]ala ommu.
J'Alla fil-familji tag]na nkomplu nag]tu
mportanza spe`jali lill-pre\enza ta' Marija
fid-djar tag]na.
Minn qalbna nawguraw lil kul]add il-festa ttajba.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
G]ajnsielem Nru 64 Festa 2009.
Rivista ma]ru[a mill-Parro``a t'G]ajnsielem.
Editorjal 1
Il-Kelma ta' l-Ar`ipriet 2
Djarju tal-Parro``a 3
Radju Lauretana 8
Mill-Album ta' Radju Lauretana 9
Tag]lim fuq il-Beatitudnijiet 10
Mill-G]aqdiet Reli[ju\i fi ]dan il-Parro``a 12
M.U.S.E.U.M. (Subien) 12
M.U.S.E.U.M. (Bniet) 13
L-Azzjoni Kattolika 14
Il-Le[jun ta' Marija 15
It-Tieni Komunità Ewkaristika fil-Parro``a tag]na 16
Il-Pa[ni ta' l-Abbatini 18
Night Fun Games 20
Minn fuq il-koppla 22
Aprezzament-Sr Alphonsine Refalo 23
Mir-Re[istri tal-Parro``a 24
Kelma Tajba g]all-Koppji 26
X'qalilna Francis dwar i\-|wie[ 27
Messa[[ g]a\-|g]a\ag] 28
Mill-komunità Fran[iskana 30
Messa[[ tal-Gwardjan 30
Kronaka knisja Sant'Antnin 31
Messa[[ mis-Sindku 34
Mill-Iskola tag]na 36
Mill-G]aqda tal-Armar 38
Le]en il-Banda San {u\epp 40
Ir-Rokna tal-Blacks 43
Omelija tal-Isqof f'Jum il-Festa 45
Intervista ma Fr Anthony Bajada 50
Intervista ma Sr Bernardette Attard 52
G]as-servizz ta' ]utna fil-b\onn 53
Missjoni fil-Guatemala 54
Sena Sa`erdotali 56
Mil-Litanija Lawretana 57
Tradizzjonijiet Lawretani 58
|vilupp fir-ra]al f'dawn l-a]]ar 60 sena 60
G]ajnsielem u l-Persona[[i Stori`i 63
Biex ma jintesewx 64
G]ajnsielem… fl-img]oddi 65
Is-Sorijiet Fran[iskani f'G]awdex fi \mien il-gwerra 67
Bord Editorjali: Ar`. Kan. Frankie Bajada, Samuel Grech, Tere\a Lucas, Jessica Sultana.
Setting u Stampar: 'Gozo Press', G]ajnsielem.
Qoxra: Il-kwadru titulari tal-Madonna ta' Loreto fil-knisja l-qadima. }ajr lil Joseph Sultana u Vincent Galea.
Ritratti: }ajr lil Sr Bernardette Attard, Frances Busuttil, Vincent Galea, Pauline Grech, Anthony Scicluna,
Josephine Scicluna, Josianne Scicluna, Gherard Steffenhagen, Joseph Sultana, Mario Xerri, Marija Xerri,
Raymond C. Xerri, Fra Lorrie Zerafa.
Il-fehmiet li jistqarru l-awturi u l-korrispondenti ta' l-artikli m'humiex ne`essarjament dawk tal-Bord Editorjali.
Nilqg]u kritika, su[[erimenti jew kummenti o]ra dwar din ir-rivista.
1

2
Il-Kelma ta’ l-Ar`ipriet
BIDU TAL-FER} TAG}NA
Fost il-bosta titli li bihom insej]u lill-omm tag]na Marija fil-litanija
Lawretana, insibu dak li jg]idilha “Bidu tal-Fer] tag]na”. Huwa titlu
sabi] ]afna li jg]aqqad lilna lkoll ma' din ommna f'g]aqda ntima ta'
m]abba.
“ Bidu tal-Fer] tag]na”
ser tkun ukoll wa]da mis-sej]at li ser
jag]mlulna l-qniepen li g]ad ikollna fil-knisja tag]na. Dan g]aliex fuq
it-tielet qanpiena ser ikollna miktuba din l-invokazzjoni tal-litanija
lawretana u ser tkun rappre\entata wkoll f'disinn sabi].
“ Bidu tal-Fer] tag]na”
hija tassew Marija g]ax, jing]ad x'jing]ad, u
ji[ri x'ji[ri, il-veru fer] tag]na kien, g]adu u jibqa' Kristu, li tnissel u
ssawwar fil-[uf safi tag]ha. Bl-iva tag]ha Marija tat bidu fi\-\mien
g]all-pre\enza ta' Kristu fostna li tnissel fiha bil-qawwa tal-Ispirtu s-
Santu u trabba b]ala bniedem fi ]dan din l-omm ]anina.
“ Bidu tal-Fer] tag]na”
g]ax hi tat lid-dinja lil dak li [ie j[ibilna lveru
fer] meta ]elisna mill-]akma tad-dnub.
“ Bidu tal-Fer] tag]na”
b'mod spe`jali g]alina G]ajnselmi\i li
g]a\ilniha biex tkun il-padruna tag]na li tie]u ]siebna u t]arisna.
G]alina li a]na tant devoti tag]ha, Marija Lawretana trid tkun il-bidu
tal-fer] tat-tfal tag]na. Mhuwiex il-fer] tat- television, tal- playstation
jew ta' xi psp.
Imma huwa l-fer] li jaf jag]ti Kristu li`-`kejknin, il-fer]
li jg]ixu fl-istennija [ewwa fihom ta' {esù fl-Ewkaristija ta' kuljum,
il-fer] li jwassalhom biex jifir]u meta jkunu flimkien ]a jgawdu ttfulija
tag]hom.
Marija hija bidu tal-fer] ta\-\g]a\ag] g]ax tg]allimhom x'inhi s-safa
tal-qalb, tal-mo]] u tal-[isem u tg]inhom ikunu sodi bi\\ejjed biex
jg]ixuha. Dan hu fer] li jin\el fil-fond u jibqa dejjem fil-qalb mhux
b]al dak it-taparsi fer] li jispi``a aktar i]awwad il-mo]] u l-qalb g]ax
hu frott xi sustanza jew perver\joni tal-bniedem.
Marija hi l-bidu tal-fer] ta' kull nisrani adult li jrid jg]ix sewwa s-sej]a
tieg]u, il-bidu tal-fer] tal-familji tag]na g]ax tg]allimhom kif i]obbu
tassew b]alma ]abbet hi u kif ]abbna Binha {esù.
Motto tal-Festa
Marija Omm Kristu s-Sa`erdot tie]u ]siebna b]ala wliedha.
Dan il-motto li qed imexxina matul il-festa tag]na f'din is-sena
sa`erdotali. Kristu Sa`erdot hu dak li [ie biex ji\ra' fil-qalb tag]na lbnedmin
dak il-fer] [enwin li ji[i mill-g]aqda tag]na ma' Alla.
Huwa minn din is-sa]]a li niksbu minn din l-g]aqda ma' Alla li
nistg]u tabil]aqq ng]ixu fer]anin minkejja t-toqol tal-problemi tal-
]ajja, i`-`par tad-dubji li ja]kmuna u l-we[g]at tad-dnub li jkidduna.
Dan hu l-awgurju tieg]i g]alikom ilkoll g]al din il-festa tag]na li
Ommna Marija tkun dejjem il-“ Bidu tal-Fer] tag]na ”. In]ossni fid-
dmir, b]ala rag]aj ta' din il-parro``a li nag]mel kulma nista', anke
meta ma ninftiehemx, biex nag]tikom dak li hemm b\onn anke meta
dan ma tantx jin\el ]elu. Naf! Mhuwiex fa`li li wie]ed jifhem li l-fer]
ta' Kristu mhuwiex b]al dak li taf tag]ti d-dinja. }alli mag]ha nkunu
nistg]u ng]idu “L-Ispirtu tieg]i jifra] f'Alla s-Salvatur tieg]i!”
Kan. Frankie Bajada
Ar`ipriet
G}AJNSIELEM FESTA 2009

April 2009
Il-}add 19:
Il-}amis 30:
Mejju 2009
Il-{img]a 1:
Il-}add 3:
Festa tal-}niena Divina. Fl-4.00pm
saret sieg]a adorazzjoni fil-knisja.
Saret laqg]a g]all-voluntiera kollha ta'
Radju Lauretana, bi preparazzjoni
g]all-iskeda spe`jali tal-festa ta' Sant'
Antnin.
Festa ta' San {u\epp }addiem.
F'12.00pm saret Quddiesa fil-kappella
ta`-`imiterju b'suffra[ju tal-bandisti
mejtin.
Il-Knisja Kattolika fakkret Jum il-
Vokazzjonijiet. Fil-Quddiesa tal-
10.00am ing]aqadna ma’ Dun Karm
Cassar fir-radd ta' ]ajr lil Alla f'g]eluq
is-60 Anniversarju mill-Ordinazzjoni
Sa`erdotali tieg]u. Wara komplejna
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Minn April 2009 sa Lulju 2009
Il-}amis 7:
Il-}add 10:
It-Tnejn 11:
nifir]u mieg]u permezz ta' party fi`-
`entru parrokkjali.
Fil-Quddiesa ta' filg]axija g]amilna ttifkira
ta' San {or[ Preca. }adu sehem
il-membri tal-M.U.S.E.U.M.
Fil-Parro``a ``elebrajna l-festa ta' San
{u\epp. Fl-4.30pm saret it-talba tar-
Ru\arju u fil-5.00 Quddiesa mmexxija
minn Mons. Lawrenz Xerri. Wara
bdiet ]ier[a l-pur`issjoni bl-istatwa ta'
San {u\epp.
Illum ilqajna fostna l-istatwa ta' San
{wann Bosco li hija venerata fl-
Oratorju fir-Rabat. Dan sar fl-
3

It-Tnejn 18:
Il-{img]a 22:
Is-Sibt 23:
Il-}add 24:
It-Tnejn 25:
Is-Sibt 30:
4
okka\joni tal-75 sena millkanonizzazjoni
ta' San {wann Bosco u
mit-twaqqif tal-Oratorju, kif ukoll
b'tifkira tal-150 sena mit-twaqqif tal-
Komunità Salesjana minn San {wann
Bosco. L-istatwa damet fostna salg]ada
t-Tlieta 12 tax-xahar.
Bdiet il-{img]a Marjana fil-Mu\ew
tas-Subien. Din kienet tinkludi
adorazzjoni mmexxija minn Dun {or[
Bezzina u play bl-isem 'Im]abba ta'
\ew[ ommijiet'.
Il-Parro``a [iet mistiedna biex
ti``elebra l-Quddiesa fil-knisja
Parrokkjali tal-Fontana, b]ala
preparazzjoni g]all-festa tal-Qalb ta'
{esù
{iet i``elebrata l-festa ta' Santa Rita
fil-kappella tal-kunvent tas-Sorijiet
Agostinjani. Illum ukoll bdiet l-iskeda
spe`jali ta' Radju Lauretana, flokka\joni
tal-festi f'[ie] Sant' Antnin.
Illum saret il-funzjoni tal-Ewwel
Tqarbina waqt Quddiesa li bdiet fil-
5.00pm. Qabel il-funzjoni t-tfal
imxew f'pur`issjoni mill-knisja lqadima
g]all-knisja l-[dida.
Fl-4.30pm sar il-party r`ivew l-Ewwel Tqarbina.
g]at-tfal li
Illum ilqajna fostna lill-Kardinal
Gerardo Majella Agnelo li huwa
Ar`isqof mill-Brazil. Il-Kardinal kien
fostna fl-okka\joni tas-Sena Pawlina u
fuq stedina personali ta' l-Ar`ipriet,
huwa \ar il-knisja tag]na fejn
inawgura l-kateke\i fuq il-
Beatitudnijiet, f'rabta mal-pro[ett tal-
Qniepen.
Il-}add 31:
{unju 2009
It-Tnejn 1:
Il-{img]a 5:
Il-}add 7:
Il-{img]a 12:
Is-Sibt 13:
Il-}add 14:
G]id il-}amsin. Illum ukoll il]aqna lqofol
tal-festa ta' Sant'Antnin,
i``elebrata mill-komunità
Fran[iskana fil-Parro``a tag]na. Fit-
8.30am Quddiesa solenni fil-knisja ta'
Sant'Antnin, immexxija mill-
Ar`ipriet. Filg]axija mbag]ad saret ilpur`issjoni
bl-istatwa ta' Sant' Antnin.
Matul dan ix-xahar ukoll:
Beda x-
xog]ol ta' bini mill-[did tal-lanterna
tal-koppla.
Fl-4.30pm saret Quddiesa fil-knisja lqadima
g]all-membri ta' l-Azzjoni
Kattolika, fit-tmiem ta' sena so`jali
o]ra.
Fr Joe Cardona mexxa laqg]a g]a\-
\g]a\ag] li g]andhom minn g]oxrin
sena 'l fuq.
Saret it-tieni [abra bieb bieb b'risq ilfesta
titulari. Illum ukoll intemmet liskeda
ta' Sant'Antnin ta' Radju
Lauretana.
Saru BBQ u tombla b'risq il-festa fi`-
`entru parroKkjali. Illum ukoll saret
laqg]a g]all-[enituri fil-Mu\ew tas-
Subien, immexxija minn Dun Renato
Borg. Is-su[[ett kien 'L-Ewkaristija
fit-tag]lim ta' San Pawl'.
Id-djaknu Anthony Bajada [ie ordnat
sa`erdot ma’ tnejn o]ra minn s]abu
waqt kon`elebrazzjoni solenni
mmexxija mill-Isqof Mario Grech
[ewwa l-Katidral.
Illum i``elebrajna s-Solennità tal-
{isem u d-Demm tal-Mulej. Fl-
4.30pm Ru\arju u fil-5.00 Quddiesa.
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Il-{img]a 20:
It-Tnejn 22:
Is-Sibt 27:
It-Tlieta 30:
Wara saret il-pur`issjoni bis-
Santissimu Sagrament. Wara lpur`issjoni
[ie mog]ti `ertifikat ta'
rikonoxxenza lil dawk kollha li taw issehem
tag]hom fil-Missjoni
Djo`esana.
Illum i``elebrajna l-Festa tal-Qalb ta'
{esù. Fis-6.30pm Ru\arju u Quddiesa
fis-7.00. Wara bdiet ]ier[a lpur`issjoni
bis-Santissimu Sagrament.
Din is-sena l-pur`issjoni g]addiet mittoroq
Perellos, Simirat, Wied ir-
Rajjes, Fuq il-G]ajn, }amri u
Fawwara.
Fid-djo`esi tag]na fakkarna l-festa tal-
Madonna ta' Pinu. B]ala Parro``a
]adna sehem fil-Quddiesa tal-5.30pm
[ewwa s-Santwarju Ta' Pinu. Illum
ukoll fit-8.00pm saret laqg]a g]allvoluntiera
ta' Radju Lauretana, fi`-
`entru parrokkjali, bi preparazzjoni
g]all-iskeda tal-festa.
Bdew is-Sibtijiet bi t]ejjija g]all-festa
titulari.
Illum ]abat il-120 Anniversarju middedikazzjoni
tal-knisja l-qadima. Il-
Quddiesa ta' filg]axija saret f'din ilknisja.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Lulju 2009
Il-{img]a 3:
Il-}add 5:
It-Tnejn 6:
Il-}add 12:
It-Tlieta 14:
L-Erbg]a 15:
Il-}amis 16:
Is-Sibt 18:
It-Tnejn 27:
L-Erbg]a 29:
Il-}amis 30:
L-Isqof Mons. Mario Grech iltaqa'
mal-istudenti li ser jir`ievu l-Gri\ma
tal-Isqof. Mag]hom kien hemm ukoll
il-[enituri u l-parrinijiet.
Filg]axija saret i`-`elebrazzjoni tal-
Gri\ma tal-Isqof, immexxija mill-
Isqof Mons. Mario Grech. Intant fil-
Quddiesa tal-10.00am Dun Manwel
Magro radd ]ajr lil Alla f'g]eluq it-30
sena mill-Ordinazzjoni Sa`erdotali
tieg]u.
L-Abbatini bdew camping ta' erbat
ijiem [ewwa Marsalforn.
Saret car wash b'risq is-sorijiet ta'
Madre Tere\a, biswit il-ka\in talbanda.
Saret laqg]a tal-kunsill parrokkjali.
Fuq l-agenda, il-festa titulari.
{iet i``elebrata l-Quddiesa ]dejn inni``a
tal-Madonna tal-Karmnu fi Triq
l-Im[arr.
Festa tal-Madonna tal-Karmnu.
Filg]axija [iet i``elebrata l-Quddiesa
]dejn in-ni``a tal-Madonna tal-
Karmnu fi Triq }amri. Illum ukoll
saret Treasure Hunt madwar ir-ra]al
bil-parte`ipazzjoni ta' bosta tfal u
adoloxxenti. Dan b]ala parti min-
Night Fun Games li qed isiru dan is-
Sajf.
{ew organizzati BBQ u tombla b'risq
il-festa, fil-parking ta' ]dejn il-ka\in
tal-banda.
Saret l-a]]ar laqg]a g]all-voluntiera
kollha ta' Radju Lauretana, qabel tibda
l-iskeda tal-festa.
Saret tombla b'risq il-festa, ]dejn l-
istudios ta' Radju Lauretana.
{iet organizzata ]ar[a lejn Kemmuna.
5

6
IL-FESTA
TITULARI
MAG}NA
Il-bniedem hu mag]mul mir-ru] u mill-[isem,
g]alhekk ma hemm xejn ]a\in, jekk b'mod de`enti u
moderat, juri anke esternament il-fer] nisrani tieg]u,
spe`jalment f'xi okka\jonijiet spe`jali, b]alma hi l-
Festa tal-Patrun jew tal-Patruna tal-ra]al tieg]u.
Il-Knisja tag]mel il-festi reli[ju\i mhux biss biex
tferra] lil uliedha b'mod estern imma aktar biex
ting]ata glorja'l Alla b'mod intern, estern u
komunitarju, u biex tfakkarna fil-virtujiet tal-qaddis
jew tal-qaddisa li tag]hom tkun qed issir il-festa u
biex, xejn inqas, a]na wliedha, nitg]allmu ng]ixu
kif g]ixu l-qaddisin li tag]hom inkunu
niffeste[[jaw.
Jekk a]na fil-festi tag]na ma nimmirawx lejn dawn
l-g]anijiet spiritwali tag]hom, il-festi tag]na jkunu
saru g]alxejn, u flok festa nkunu stajna g]amilna xi
karnival.
Il-Festa tal-Madonna ta' Loreto m'g]andhiex tkun
meqjusa biss b]ala Festa tad-Dar Imqaddsa, li [o
fiha se]]ew g]e[ubijiet kbar, imma i\jed, skont ilfehma
tieg]i, g]andna nqisuha b]ala festa tal-
Familja Mqaddsa meqjuma fid-Dar ta' Na\aret.
Difatti jekk nosservaw sew il-kwadru Titulari tal-
Knisja l-Qadima fih naraw impittra mhux biss ilfigura
tal- Madonna bil-Bambin u dik tad-Dar, imma
wkoll il-figuri ta' San {u\epp, ta' Sant' Anna u wkoll
ta' San {wakkin. Dawn kienu persuna[[i qaddisin li
fformaw familji ideali, li g]alina jew, forsi a]jar jekk
ng]id, g]all-familji tag]na g]andhom ikunu familji
e\emplari, li fuqhom g]andna nibnu l-familji
tag]na.
L-ikbar g]an g]alina l-G]ajnselmi\i allura qabel
kull g]an ie]or, g]andu jkun li nag]tu glorja 'l Alla ,
imbag]ad li nqimu lil Marija ta]t it-titlu glorju\ ta
Loreto, u wkoll biex infasslu l-familji tag]na fuq dik
ta' Nazaret u fuq dik ta'Anna u {wakkin.
Min qed jikteb g]adu jiftakar kif il-Qaddej t'Alla, l-
Isqof Emanwel Galea,li b]ala Isqof kien g]amel ilpani[ierku
tal-festa tag]na u li kien bdieh hekk:
“Ave gratia plena” li bil-Malti jfisser “Ifra]
mimlija bil-grazzja”. Jalla li t-twe[iba tag]na
allura tkun b]al dik ta'Marija:” Fiat mihi secundum
verbum tuum” li bil-Malti tinqara hekk: “}a jsir
minni skont kelmtek” .
Nixtiequ l-festa t-tajba lil kul]add. Nitolbu li nkunu
ta' e\empju tajjeb g]al kul]add, li ma noffendu lil
]add u li ma niskandalizzaw lil ]add.
Dun Karm Cassar
G}AJNSIELEM FESTA 2009

MEYLAK
JEWELLERY
GOZO AGENT FOR
LONGINESS WATCHES
24B, Republic Street,
Victoria, Gozo.
Tel: 21566303
E-mail: meylakgo@maltanet.net
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Il-Yogi Il-Yogi
We We build and renovate farmhouses.
farmhouses.
We have farmhouses in Qala with Comino view and a
Penthouse in San Lawrenz with Dwejra view for rent.
Triq Triq il-Kuncizzjoni, il-Kuncizzjoni, Qala Qala Mob: Mob: 99236027 99236027
JOE CORDINA
B.A. (Hons) Accty., M.I.A., C.P.A.A.
Certified Public Accountant
& Auditor
Apex Business Services
Level 3, Tigrija Palazz,
Republic Street, Victoria, Gozo, Malta.
Tel: (00356) 21 559999
Mob: 79 559999,
Fax: (00356) 21 557185
E-mail: cordinaj@vol.net.mt
7

L-Erbgħa 5 ta' Awwissu, Radju Lauretana għalaq sentejn
ixandar. Tiskanta kif jgħaddi ż-żmien. Meta nħares lura,
malajr nintebaħ kemm sar xogħol biex il-parroċċa tagħna
jkollha l-istazzjon tar-radju tagħha. Sentejn huwa żmien
qasir, iżda tiskanta kif f'dan il-perijodu relattivament qasir, irradju
tagħna mexa 'l quddiem, għamel passi ta' ġgant, ħa
dejjem aktar sura professjonali. Dan kien possibli għaliex ilparroċċa
tagħna hija mogħnija b'diversi persuni li qegħdin
jagħtuna programmi sbieħ u li tant ikunu segwiti, nies adulti
u żgħażagħ li b'ħidma volontarja u ftit kuraġġ jersqu
ppreparati quddiem il-mikrofoni u jsemmgħu leħenhom bliskop
li jwasslu l-leħen ta' Għajnsielem ma' kullimkien. Dan
qed ikun megħjun mill-qlub ġenerużi tal-poplu tagħna ta'
Għajnsielem li sa mill-bidu nett ta' Radju Lauretana fehem li
biex jaħdem radju, hemm bżonn tal-għajnuna finanzjarja
tiegħu. Tul dawn is-sentejn, l-għajnuna f'dan ir-rigward ma
naqset qatt u r-radju dejjem ħallas l-ispejjeż dovuti. Huwa ta'
sodisfazzjon tikkunsidra l-fatt li r-radju tagħna qatt ma
għamel ġbir bieb bieb, iżda dejjem ħalla f'idejn issemmiegħa
li min-naħa tagħhom dejjem irrispondew b'mod
qawwi għal kull sejħa li saritilhom. Qed insemmi ssemmiegħa.
Hawnhekk irrid bilfors ninkludi lill-
Għajnselmiżi emigranti. Dawn ukoll għandhom sehem
qawwi. Dawn ukoll jikkontribwixxu biex l-istazzjon jibqa'
miexi 'l quddiem. U Radju Lauretana ħaseb u jaħseb fihom
kuljum. Ta' min ifakkar li l-emigranti tagħna setgħu jsegwu
Radju Lauretana sa mill-ewwel ġurnata ta' xandir tiegħu.
Mhux biss, iżda issa jistgħu ukoll jaraw min ikun qed
jippreżenta l-programm permezz tal- web cam.
Ir-rispons ta'
ħutna msefrin inħossuh ħafna, l-aktar fil-ġranet għeżież talfesta
tagħna. L-emails ta' inkoraġġiment huma xi ħaġa talgħaġeb,
id-donazzjonijiet tagħhom mhumiex b'anqas. Tajjeb
li wieħed ifaħħar l-inizjattiva tat-tekniċi tagħna li jieħdu
ħsieb il-website ta' Radju Lauretana, liema website din is-
sena qed tingħata dehra ġdida, aktar friska u moderna. Kemm
qed nirċievu kummenti sbieħ!
Sentejn mhumiex twal, iżda kemm saru affarijiet matulhom.
Huwa kważi impossibli li nsemmi dak kollu li għadda minn
għalina matul dan iż-żmien, iżda tajjeb li wieħed jagħti
pinzellata. Bdejna bi studjo wieħed, fqir iżda effiċjenti. Bilmod,
sar ix-xogħol neċessarju biex isiru żewġ studjos li issa
bil-mod il-mod qegħdin jintramaw kif suppost, mingħajr
8
lussu żejjed. L-apparat li kien misluf, inxtara. Din is-sena
nxtara t-transmitter li bħalissa qed jaqdi dmiru fil-għoli fuq
il-kampnar. Il-kwalita' ta' programmi wkoll ħadet
imbuttatura 'l quddiem. Sal-lum qed ikollna numru sabiħ ta'
voluntiera li joħolmu u jkunu kreattivi waqt il-programmi
tagħhom. Ma nistgħux inħallu barra n-numru kbir ta'
kollegamenti u xandiriet minn barra l-istudjos, fosthom
kuntatti ma' missjunarji, mas-seminarista Samuel meta kien
l-Amerika matul is-sena intermedjarja, mill-Gozo Stadium
għax-xandir esklussiv tal-logħob tal-ballun, minn Loreto
għall-Velja nhar id-9 ta' Diċembru u r-rużarju mxandar mid-
Dar tal-Verġni Mbierka. Dan biex ma nsemmux xandiriet
oħra minn inħawi f'Għawdex u f'Malta. Irridu nżommu
f'moħħna li dan kollu jfisser taħbit, taħbil il-moħħ u
sagrifiċċju. Iżda jekk wieħed ikun determinat li jasal, allura
jasal.
Din is-sena pruvajna ntejbu fuq dak li diġa' huwa tajjeb. Liskeda
li tqassmet fid-djar tagħna ingħata dehra oħra. Kif
semmejt qabel anke l-website xiddet libsa ġdida. Inkludejna
programmi ġodda, biddilna xi ħinijiet ta' programmi. Dan
biex anke r-radju tagħna jiċċeleba l-innovazzjoni u lkreattivita'
li din is-sena hija ddedikata għalihom.
Riflessjoni qasira tal-aħħar. M'għandna qatt nieħdu laffarijiet
for granted.
Ir-radju drajnieh iżda qatt m'għandna
ninsew li dan ifisser impenn u dedikazzjoni. Meta nħares lura
lejn dawn is-sentejn ninduna x'bidla kbira ġab Radju
Lauretana fil-kommunita' parrokkjali tagħna. Kemm huwa
sabiħ li jkollok radju fil-parroċċa u tkun tista' ssegwi kollox u
tħossok parti minnha! L-aħħar kelma tmur għall-anzjani u lmorda.
Ħafna xtaqu li minn darhom jisimgħu r-radju talparroċċa
tagħhom iżda laħqu marru ħdejn il-Mulej Ġesu'.
Intom il-fus ta' Radju Lauretana. Nitolbukom biex dejjem
issostnuna bit-talb tagħkom għax jekk jonqos dak, allura rradju
tagħna jkun biss leħen komuni fost ħafna. Il-leħen
tagħna huwa l-vuċi ta' Ommna Marija Lauretana u ta' binha
Ġesu' li permezz tal-kru ta' Radju Lauretana jasal fid-djar,
jidħol fil-widna u kapaċi jmiss u jibdel il-qalb.
Grazzi mill-qalb lil kulħadd.
Lelio Spiteri
Direttur
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G}AJNSIELEM FESTA 2009 9

Kif tafu l-Parro``a g]adha kemm nediet il-Kateke\i
(Tag]lim) dwar il-Beatitudnijiet biex isservi b]ala
t]ejjija spiritwali g]all-wasla fostna tal-Qniepen.
Fuq kull qanpiena ser ikun hemm wa]da mit-tmien
Beatitudnijiet li g]allem Kristu fid-diskors tal-
Muntanja. Mons Lawrenz Sciberras ser jag]i ]arsa
lejn kull beatitudni, b'tag]lim g]alina lkoll.
L-evan[elista Mattew, fl-ewwel parti tal-kapitlu ]amsa,
g]andu dak li jissejja] 'id-Diskors tal-Muntanja.'
Mattew li kien Lhudi u kiteb il-Van[elu tieg]u lil
komunità Lhudija-Aramajka, meta fassal dan iddiskors,
f'mo]]u kellu x-xeb] mal-le[islatur Mosè.
Hawn jid]ol il-prin`ipju tat-tipolo[ija, jew xeb] bejn
persuna u o]ra. Mosè tela fuq il-muntanja u minn hemm
ta lil-Lhud l-g]axar kmandamenti. {esù wkoll tela’ fuq
g]olja u ta l-Li[i tat-Testment il-{did. Meta ni\el minn
fuq il-muntanja, Mose kellu madwaru ]afna nies. Listess
{esù meta ra l-folla, g]allem il-Beatitudnijiet.
G]alhekk id-diskors tal-Muntanja wie]ed g]andu
dejjem jaqrah f'dan il-kuntest.
10
TAG}LIM FUQ
IL-BEATITUDNIJIET
L-Ewwel Beatitudni:
“}enjin il-foqra fl-ispirtu, g]ax tag]hom
hija s-Saltna tas-Smewwiet.” (Mt 5,3)
{esù ma setax jifta] id-diskors tieg]u b'nota aktar
qawwija minn din. Anke Luqa jifta] bl-istess ton (Lq
6,20). Kull fejn tmur, ftit huma dawk li jaqblu li l-faqar
huwa barka, jew li hemm xi hena meta wie]ed jinsab filb\onn
u fin-nuqqas. Il-faqar hu l-akbar g]adu g]allbniedem.
~ertament dan ifarrak il-libertà u min]abba
f'hekk, wie]ed ma jistax jiprattika `erti virtujiet. }afna
huma dawk li jitkellmu mis-sa]ta tal-faqar milli millbarka.
Il-Grieg jikteb ptochos,
li huwa a[[ettiv. Dan ifisser
mhux biss wie]ed fqir, imma nieqes kompletament
minn kollox. Herodotus ju\a l-kelma ptochos biex
jiddeskrivi dak il-bniedem li twieled g]ani imma li g]al
xi ra[uni ftaqar u wasal biex jitbaxxa, tant li jibda
jittallab il-]ob\. F'g]ajnejn id-dinja Griega, li wie]ed
ikun fqir, ptochos, dan ifisser ]asra. Hija xi ]a[a ta'
mist]ija, mela ta' min iwarrabha. Fil-le[islazzjoni g]al
stat ideali, Platun ike``i l-ptochos mill-komunità.
Bil-Lhudi l-kelma fqir hija âni ânawim. Fil-Bibbja, lanawim
huma dawk il-fqar u l-umli, [wejdin lejn Alla,
li ma g]ndhom ebda g]ajnuna fuq l-art u g]alhekk
intelqu totalment f'Alla. Hekk is-salm: “dan il-fqajjar
sejja] il-Mulej u semg]u u mid-dwejjaq tieg]u kollha
]elsu” (Sl 34, 6). “Int te]les l-imsejken u l-fqajjar minn
dawk li jisirquh” (Sl 35,10b). “Imma jien fqajjar u
msejken, g]andi 'l Sidi ja]seb fija. Inti l-g]ajnuna u l-
]elsien tieg]i, iddumx ma tg]inni, Alla tieg]i!” (Sl 40,
18).
Mela ptochos u anawim, ifisser dak il-bniedem li
rrealizza bis-s]i] kemm huwa mhux kapa`i g]al xejn,
meta wa]du kemm ikun limitat u kemm jiddependi
minn Alla. Hu ma jista' jag]mel xejn g]alih, jiddependi
g]al kollox minn Alla. Bniedem ta' din il-kwalità
ming]ajr ma jrid, ji``ekken quddiem il-Mulej u jitlob
dejjem l-g]ajnuna tieg]u.
Il-Van[elu jag]tina stampa `ara ta' min huma dawn il-
ptochos foqra:
• La\\ru, tallab im`er`er, mimli [rie]i, u ma g]andux
biex jimla \aqqu (Lq 16,20).
• L-armla fqira li xe]tet kull ma kellha fil-kaxxi tatte\or
tat-tempju (Mk 12,42).
• Dawk il-foqra tat-triq li s-sid sej]ilhom g]all-ikla
(Lq 14,21).
• L-armla ta' Najm, li tilfet il binha u li ma kelliex
]liefu (Lq 7,12).
• Il-fqir li ji[i mwarrab g]all-[enb u postu je]duh issinjuri
lebsin id-deheb ({ak 2,2.3).
It-tieni parti tal-ewwel barka tkompli hekk: “g]ax
tag]hom hija s-saltna tas-smewwiet”. Di[a g]edna li
Mattew kiteb il-Van[elu lil komunità Lhudija-
Aramajka. Allura dawn, l-isem ta' Alla ma jsemmu]x.
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G]alhekk Mattew, minflok Alla, jikteb "is-saltna tassmewwiet.”
{esù hawn qieg]ed jg]idilna li biex
wie]ed jasal is-sema g]andu ja``etta r-rieda t'Alla. Ilfaqar
fl-ispirtu jfisser li inti ma tkunx marbut i\\ejjed
mal-[id ta' din id-dinja. Li dan il-[id ma t]alli]x
ifixklek milli timxi, ming]ajr ma t]ares lura, lejn bieb
is-sema. {esù widdeb sew dwar min hu g]ani u kemm
huwa diffi`li ghalih li jid]ol fis-sema. Imma l-istess
{esù kompla jg]id li dak li huwa impossibli ghallbniedem,
huwa possibli g]al Alla. (Mt 19,24).
B'dan il-mod wie]ed i]ossu fer]an u f'postu ]afna
g]aliex il-fidu`ja s]i]a tieg]u tkun f'Alla. “Imm'int
Mulej tarka madwari, inti l-[ie] tieg]i, int terfg]ali
rasi”.
It-Tieni Beatitudni
“}enjin l-imnikkta, g]ax huma jkunu
mfarr[a” (Mt 5,4).
Fost it-tmien barkiet m'hemm l-ebda wa]da qawwija
daqs din. Hija xi ]a[a li tnissel g]ag]a, g]a[eb u
paradoss qawwi tassew. U dan g]aliex trid titkellem
mill-fer] tad-dwejjaq, mill-kuntentizza tal-hemm, millhena
tal-qsim il-qalb u l-ilfieq. G]ad dinja dan jidher
totalment kontradittorju. Fl-a]]ar mill-a]]ar, tag]lim
il-Van[elu kollhu jidher hekk g]al g]ajnejn id-dinja.
Il-kelma bil-Grieg g]all-imnikket hija pantheín. Issa
biex wie]ed jiddeskrivi dan il-biki jo]or[u \ew[ fatti.
Hawn niket li jaqsam il-qalb. Dan mhux xi forma ta'
dwejjaq li min]abba fih il-bniedem i]ossu
demorali\\at, imma niket li jislet il-qalb, iniggi\a u
jtaqqabha. Dwejjaq li jidher u t]ossu. Immela x'mar
jifhem {esù meta tkellem mill-fer] ta' dawk b'qalbhom
maqsuma?
(a)
Donnu jidher, almenu sa `ertu livell, li wie]ed
g]andu jie]u din il-Barka f'sens litterali s]i]. Ma hemm
ebda dubju li n-niket g]andu `ertu valur fih innifsu u li
fil-]ajja n-niket jilg]ab parti importanti ]afna. Fil-]ajja
je\istu ]wejje[ li ji[u valurizzati ferm aktar meta jkunu
mse]bin mill-esperjenza morra u ta' niket. Esperjenza li
twe[[a' sew. }alli nie]du e\empju klassiku. Il-Lhud
ivvalurizzaw l-aktar u bil-kbir is-siwi tat-tempju, lofferti
'l Alla ta' kuljum u t-tag]lim tal-profeti meta
dawn kienu fl-e\ilju ta' Babel, im`a]]din minn kollox u
fit-tbatija. Dan jissejja] kastig medi`inali.
Wie]ed g]alhekk jista jikkonkludi li n-niket u l-hemm
huma l-g]ajn ta' skoperti kbar fil-]ajja. Huwa permezz
tan-niket li wie]ed jiskopri tassew il-valur tal-]a[a.
Huwa permezz tan-niket li fih wie]ed jikxef it-tifsira
vera ta' ]biberija [enwina u ta' m]abba sin`iera. Huwa
permezz tal-hemm li wie]ed jikxef jekk g]andux fidi
vera jew superfi`jali. Neville Talbot darba qal: “Huwa
G}AJNSIELEM FESTA 2009
meta inti tin\el sal-qieg] li hemm issib 'l Alla”. Huwa
kollu minnu g]alhekk li d-dwejjaq u l-biki g]andu
barka unika x'joffri u jag]ti.
(b)
Il-kliem ta' {esu’ f'din il-beatitudni jista’ jfisser
ukoll li hemm il-barka g]al dawk li huma mnikkta g]aldnubiethom.
Wie]ed g]andu kemm jista' jitbieg]ed
minn `erti ]wejje[ li ijassruh, mela ma jorbotx qalbu
mag]hom. Dan però ma jitbeg]idx mill-persuni.
Hawn sewwa li wie]ed jiftakar fl-opri tal-]niena li {esù
tant jinsisti dwarhom (Mt 25,31-46). Fil-Van[elu
ripetutament insibu kemm {esù kellu ]asra kbira lejn
dawk li huma anqas ixxurtjati jew id-dinja warrbithom
g]al kollox, g]aliex forsi sfaw romol, jew ]akmithom
xi marda serja, jew g]aliex huma foqra.
Fil-Van[eli ripetutament insibu kemm {esu’ kellu
]asra lejn dawk li huma anqas ixxurtjati jew emar[inati
mis-so`jeta’. Il-kelma “nit]assarhom” (Mk 8,2) u li fil-
Grieg taqra eslagxnízomai tfisser u trid turi ]niena u
]asra wisq aktar minn daqshekk. Splagchna tfisser lintern,
il-vixxeri tal-individwu, il-post minn fejn tinbet
il-]niena. G]all-mara huwa l-[uf. Mela {esù jrid juri li
m'g]andux ]niena akbar u og]la minn din tieg]u lejn lemar[inati.
Din il-beatitudni jista’ jkollha tifsira aktar fonda.
Wie]ed i]ossu tassew imnikket g]al dnubietu, imnikket
g]aliex tbieg]ed minn Alla ]anin u twajjeb. Immela
aktar imnikket fir-ru] milli fil-[isem. Hawn tid]ol lindiema
u s-sog]ba g]aliex wie]ed kiser formalment illi[i
t' Alla u dineb.
Dawn in-nies se jkunu mfarr[a, bil-Grieg
paraklethèsontai. Dan il-bniedem issa jmur g]and Alla
niedem u Alla, g]aliex g]ani fil-]niena, ja]firlu. Meta
bniedem imur g]and bniedem ie]or b]alu u jitolbu
ja]firlu, mhux dejjem ikun \gur mill-ma]fra. Mhux
hekk ji[ri ma' Alla. Dan qalb niedma u sobg]iena \gur
li ma jwarrabhiex. Hawn tajjeb li wie]ed jiftakar filparabbola
tal-Iben il-}ali (Lq 15,11-32).
Il-verb grieg huwa parakelein, li tfisser issejja]. Hawn
forma ta' stedina u li mag]ha ikun hemm ikla, g]aliex
saret festa. Alla mhux biss jilqa u ja``etta l-bniedem,
imma jqieg]du ]dejh fil-mejda. Ideja ta' mistieden
spe`jali, mela, ifisser isir is-sie]eb s]i] tieg]u u
mieg]u.
Hemm mela tassew il-barka fil-hemm u fin-niket.
Hemm il-barka tassew g]aliex kull min iwarrab iddnub,
ikun aktar liberu u kuntent. F'qalbu jkollu tassew
il-pa`i.
(Ikompli fil-]ar[a li jmiss)
11

M.U.S.E.U.M. (Subien)
Kif jafu tajjeb dawk li huma mid]la tal-Museum, San {or[
Preca, fundatur tag]na, xtaq li l-]idma tag]na tkun li
ng]allmu lill-o]rajn. B'hekk, meta nwasslu lill-o]rajn
g]and {esù, a]na wkoll inkunu qed insiru bnedmin a]jar.
G]alhekk il-]idma fil-Qasam tag]na g]andha dan l-iskop
ewlieni: li ng]allmu kif u lil min nistg]u dak li a]na
tg]allimna.
Matul is-sena li g]addiet, komplejna bil-]idma tag]na mattfal
u l-adoloxxenti li jattendu l-Qasam. Kuljum, sajf u
xitwa, il-Qasam infeta] biex verament isevi ta' for[a fejn
jin]araq id-dnub. Huwa ta' gost spiritwali g]alina li
ninnutaw l-attendenza ta' tant tfal u adoloxxenti g]allezzjonijiet
tal-kateki\mu kif ukoll g]all-attivitajiet l-o]ra li
norganizzawlhom.
Minbarra din il-]idma mat-tfal u l-adoloxxenti, komplejna
wkoll il-]idma tag]na mal-[enituri tag]hom b'laqg]a
g]alihom kull l-a]]ar {img]a tax-xahar. G]andna grupp ta'
[enituri li jattendu regolari g]al din il-laqg]a tag]hom. |gur
12
MILL-G}AQDIET
RELI{JU|I FI }DAN
IL-PARRO~~A
li din il-laqg]a sservi
b]ala opportunità ta'
tag]lim g]all-[enituri kif
ukoll ta' e\empju tajjeb
g]al uliedhom. Minn
hawn nixtiequ nag]mlu
appell lill-[enituri kollha
biex, hekk kif f'Settembru
jer[g]u jibdew dawn illaqg]at,
jattendu
g]alihom regolarment.
Kull xahar nippubblikaw
ukoll il-fuljett Nixxieg]a
ta' sliem bejnietna biex
iservi ta' ]olqa bejn il-
Qasam u l-familji tal-
Parro``a. Huwa fuljett li
]afna jie]du gost jir`evuh u jaqrawh. Din is-sena
ppubblikajna l-200 ]ar[a ta' dan il-fuljett. G]alhekk ]sibna
biex f'din l-okkazzjoni ni[bru ]afna mill-istejjer li dehru
f'dan il-fuljett fi ktieb. Min jixtieq jakkwista kopja ta' dan ilktieb
ikellem lil xi membru tal-Museum.
Nie]du din l-okka\joni biex nirringrazzjaw mill-qalb lill-
Ar`ipriet u l-Kleru kollu ta' l-g]ajnuna siewja li dejjem
tawna. Grazzi wkoll mill-qalb lill-benefatturi kollha tag]na
li b'tant im]abba jg]inuna nwettqu l-]idma tag]na, b'mod
spe`jali ]afna [enituri. Nawguraw lil kul]add il-festa t-
tajba.
Ivan Farrugia
Superjur
G}AJNSIELEM FESTA 2009

M.U.S.E.U.M. (Bniet)
Nawgurawlkom mill-qalb il-festa t-tajba. J'Alla l-
Madonna ta' Loreto tg]inkom tersqu i\jed lejn Binha
{esù.
Naqsmu mag]kom dawn il-]sibijiet mill-kitba tal-
Qaddis fundatur tag]na San {or[:
X'inhuwa liAlla jrid:
1.
2.
3.
4.
5.
li nag]rfuh, li n]obbuh u li naqduh
li nemmnu dak kollu li tg]allem il-Knisja
Kattolika
li nissaportu lil xulxin fid-difetti kollha
li nie]du pa`enzja dejjem
li nag]mlu l-mezzi biex ma nidinbux
X'inhuwa liAlla ma jridx:
1.
2.
3.
4.
5.
ma jridx li nag]mlu lil ]addie]or dak li ma rridux
mag]mul lilna
ma jridx li npattu deni b'deni
ma jridx li ng]iru
ma jridx li nqarrqu b']add
ma jridx li naqtg]u qalbna mill-]niena tieg]u
NIFIR}ULHOM U NIRRINGRAZZJAWHOM
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Inweg]dukom it-talb tag]na.
Grazzi ]afna talkoperazzjoni
li dejjem sibna
mill-Ar`ipriet u min-nies
kollha ta' G]ajnsielem.
Il-Pa`i Mag]kom
Superjura u So`i
Nie]du din l-opportunità biex nifir]u u nroddu ]ajr,
Lis-Superjur Ivan Farrugia li [ie nnominat Superjur tal-Kumitat E\ekuttiv Re[jonali fi ]dan is-So`jetà
tal-M.U.S.E.U.M. Minn qalbna nawgurawlu g]all-]idma [dida tieg]u.
Lil Ms Bernardette Pavia li temmet il-]idma tag]ha b]ala Superjura tal-Qasam tag]na tal-Bniet. Minn
qalbna nroddulha ]ajr tal-]idma tag]ha b'risq il-MUSEUM tal-bniet fil-Parro``a tag]na.
Lil Ms DorisAttard li dan l-a]]ar [iet nominata Superjura tal-Mu\ew tal-bniet fil-Parro``a tag]na. Minn
qalbna nag]tuha mer]ba u nawgurawlha ]idma fejjieda fl-g]alqa tal-Mulej.
13

L-AZZJONI KATTOLIKA
Nhar is-Sibt 18 ta' Ottubru 2008, l-Azzjoni Kattolika
f'Għawdex tat bidu uffiċjali għas-sena soċjali 2008/2009
bl-Assemblea Ġenerali. It-tema ta' din is-sena hi “L-
Imħabba ta' Kristu ġġedidna” marbut mal-motto tal-
Missjoni Djoċesana, “L-Imħabba ta' Kristu ssuqna”.
Minn Ottubru sa Mejju, kull nhar t'Erbgħa mis-siegħa
sas-sagħtejn attendejna għal-laqgħat ta' tagħlim siewi
mmexxija mill-Assistent Ekklesjastiku l-Monsinjur
Ġu\eppi Zerafa. Bħalma għamilna drabi oħra, nerġghu
nistiednu lin-nisa u lix-xebbiet biex jidħlu fl-Azzjoni
Kattolika ħalli jiġu jitgħallmu fuq l-Evanġelju u suġġetti
oħra tar-Reliġjon. Matul din is-sena kellna diversi
okka\jonijiet fejn esprimejna l-għajnuna tagħna kemm
għall-ġid ta' l-għaqda u kemm tad-djoċesi, fosthom il-
Missjoni Djoċesana li fiha ħadu sehem tnejn millmembri
tagħna. Fid-9 ta' Frar saret il-preżentatazzjoni
tat-trabi organizzata mill-Azzjoni Kattolika fil-Knisja ta'
Pinu. Kienet immexxija minn Mons. Isqof Mario Grech.
Għal din l-okkazjoni aħna qassamna inviti lil dawk ilkoppji
fir-raħal tagħna li kellhom tarbija matul is-sena.
Bħal fis-snin l-oħra organizzajna l-ġimgħa ta' l-Azzjoni
Kattolika fir-raħal tagħna. Kulħadd kien mistieden
għall-irtir li sar fid-dar tas-Sorijiet Agostinjani, kif ukoll
għall-Quddiesa u siegħa adorazzjoni. Il-parruċċani ġew
mistiedna wkoll biex jingħaqdu magħna f'pellegrinaġġ
għall-knisja ta' Marsalforn. F'din il-ġimgħa \orna lmorda
fl-isptar u fir-raħal tagħna. Permezz tal-bullettin
stedinna lin-nies tar-raħal tagħna biex jattendu għalllaqgħat
soċjo-edukattivi li saru fid-Dar Ċentrali mill-
Azzjoni Kattolika tad-djoċesi, kif ukoll għall-Kampanja
Favur Ambjent Moralment Nadif. Waqt l-omelija Mons.
Isqof Nikol Cauchi ħeġġiġna biex inxerrdu d-devozzjoni
lejn il-Madonna għax donnha qiegħda tonqos. Dan
għandu jsir matul is-sena kollha u mhux biss meta toqrob
il-festa. Qalilna wkoll biex nitolbu ħalli npattu għalloffizi
li jsiru lilha u lil binha bid-dagħa u bid-di\onestà fl-
14
ilbies. Fid-diskors tiegħu, l-president djoċesan kellimna
fuq l-ambjent morali u qalilna biex inħarsu l-valuri nsara
kull fejn inkunu. Ħajja moralment laxka toħloq ħsara
kbira fil-familji tagħna kif ukoll fir-raħal tagħna. Jeħtieġ
li nkunu Insara ta' veru kull fejn inkunu.
Fl-aħħar xieraq li nsellmu lil San Pawl li din is-sena
kienet iddedikata għalih, kif ukoll lil dawk kollha li ħadu
sehem fil-Missjoni Djoċesana. L-iskop ewlieni ta' dawn
iż-\ew[ avvenimenti kien li l-Maltin u l-Għawdxin
jerġgħu jiftakru mill-ġdid u jsiru aktar konxji ta' limħabba
t'Alla, jieħdu sehem aktar attiv fiċċelebrazzjoni
ta' l-Ewkaristija u jkompliu jiffurmaw ilħajja
nisranija li akkwistajna mingħand San Pawl.
Rita Said
Segretarja, Ferg]a Nisa
DVD RENTALS & MOBILE PHONES
G}AJNSIELEM FESTA 2009

IL-LE{JUN TA’ MARIJA
L-iskop tal-Leġjun ta'
Marija huwa l-glorja
t'Alla permezz talqdusija
tal-membri
tiegħu. Din tissaħħaħ
bit-talb u lkooperazzjoni
attiva
taħt it-tmexxija tal-
Knisja, mal-ħidma ta'
Marija u tal-Knisja li
jġibu l-quddiem issaltna
ta' Kristu. Lispirtu
tal-Leġjun ta'
Marija hu dak ta'
Marija nfisha. Il-
Leġjun ifittex li jimita
l-aktar l-umiltà
profonda tagħha, lubbidjenza
sħiħa tagħha, l-ħlewwa tagħha, it-talb
tagħha bla heda, it-tgħakkis tagħha f'kollox, is-safa
tagħha bla ebda tebgħa u l-imħabba kbira tagħha lejn
Alla. Ispirat minn Marija, il-Leġjun tagħha jmidd idejh
għal kull xorta ta' ħidma.
Il-Leġjun Ruman, li minnu ħa ismu l-Leġjun, baqa'
jissemma tul is-sekli għal-lealtà, kuraġġ, dixxiplina,
sagrifiċċju u suċċess. Għalhekk hi ħaġa ċara li ma
jixraqx li l-Leġjun ta' Marija joffrilha l-isem iżda mhux
il-kwalitajiet tajba tal-Leġjun Ruman. Fuq dan il-
G}AJNSIELEM FESTA 2009
pedament jinbnew fil-leġjunarju fidil virtujiet tant kbar
daqskemm hu għoli l-ideal tiegħu u b'mod speċjali,
ġenerozità nobbli li tidher bħala offerta sħiħa tiegħu
nnifsu. L-appostolat tal-Leġjun iġegħilna nersqu lejn
ħafna li jagħżlu jibqgħu bogħod mill-Knisja u lejn
oħrajn li juru stmerrija meta ssirilhom xi żjara minn
dawk li jaħdmu għall-ġid spiritwali tagħhom. Is-sigriet
ta' kull suċċess ma' l-oħrajn qiegħed filli toħloq kuntatt
personali, il-kuntatt ta' mħabba u mogħdrija. Qabel kull
ħidma li hi tassew ta' siwi, wieħed irid ikun lest li
jissagrifika ruħu f'kollox. Mingħajr dan, tkun ħidma li
ma tiswa xejn. Il-leġjunarju li jasal jgħid: “Daqshekk”,
u “mhux aktar jasal is-sagrifiċċju tiegħi”, ma
jirnexxilux jagħmel ħlief ħwejjeġ mill-iċken, minkejja
sforzi kbar. Min-naħa l-oħra, jekk ikun hemm dik ilħerqa
il-frott ikun bix-xaba'. Għalhekk is-sejħa tal-
Leġjun hi għal servizz bla qies u bla kejl. Dan mhux biss
parir ta' perfezzjoni, imma ukoll ta' ħtieġa, għaliex, jekk
aħna ma nfittxux l-aqwa, ma naslux għal tisħib
perseveranti.
Dak li fuq kollox għandu jqawwi qalb il-leġjunarji hu lħsieb
li Alla, il-Missier tajjeb tagħhom, jinsab dejjem
magħhom fiż-żewġ għamliet tax-xogħol tagħhom,
jiġifieri li jqaddsu lilhom infushom u li jaqdu lil
għajrhom. Xejn ma jista' jfixkilhom fit-triq tas-suċċess
ħlief in-nuqqas ta' tama. Kieku jkollna fidi biżżejjed,
Alla jinqeda bina biex nirbħu d-dinja għalih.
Mary Lourdes Falzon
Le[junarja
15

IT-TIENI KOMUNITÀ
EWKARISTIKA FIL-
PARRO~~A TAG}NA
Wara l-esperjenza ta' l-ewwel Komunità Ewkaristika li
bdiet f'Ottubru 2007, is-sena l-o]ra ng]ata bidu g]al
Komunità Ewkaristika o]ra, it-tieni wa]da fil-parro``a
tag]na. Fl-a]]ar ta' Settembru 2008 saret stedina lillkoppji
mi\\ew[in biex jibdew mixja ta' fidi ispirata
mill-Kelma ta' Alla. Fil-bidu kien hemm g]axar koppji
li laqg]u din l-istedina. G]alhekk minn Ottubru 'il
quddiem, kull nhar ta' Sibt fis-sebg]a ta' filg]axija,
bdejna niltaqg]u fi`-~entru Parrokkjali biex nisimg]u
l-Kelma ta' Alla u niddiskutu flimkien kif il-Kelma
tmiss il-]ajja tag]na llum. Bil-mod il-mod bdejna
niskopru li din il-Kelma ta' Alla, li nkitbet elfejn sena
ilu, hija attwali llum ukoll u toffri ]afna sfidi u
opportunitajiet lill-bniedem ta' llum biex jg]ix bi spirtu
ta' fer] veru.
Fil-bidu ta' Marzu g]amilna irtir flimkien. Kienet
esperjenza sabi]a ]afna. G]al ]afna persuni kienet lewwel
esperjenza ta' irtir. Qabel l-irtir kien hemm ]afna
dubji u bi\g]at dwar dan l-imbierek irtir. Xi ftit ta'
qtieg] il-qalb ma naqasx ukoll. Però dan huwa normali
g]ax ix-xitan ma ja]milx li jsir it-tajjeb u jipprova
jdeffes denbu biex ikisser u jtellef. Bil-mod irnexxielna
16
ng]elbu dawn il-bi\g]at u t-tfixkil u kien possibili li
nag]mlu l-irtir. Infatti l-esperjenza tal-irtir kienet
wa]da qawwija ]afna u kul]add kien kuntent u
entu\jast biex ikompli l-mixja. L-irtir kien mument
spe`jali fejn qag]adna aktar fil-qrib ta' Alla tag]na li
huwa im]abba infinita. Wara, kul]add beda jistaqsi
meta se jer[a' jkollna irtir ie]or, tant kemm kienet
esperjenza sabi]a!
Sa dan i\-\mien konna g]adna nippreparaw ru]na
g]all-Komunità. Il-mixja vera u propja tal-Komunità
bdiet fil-mument tal-irtir. F'dan i\-\mien ukoll, innumru
ta' koppji li ji[u g]all-Komunità beda ji\died u
wasalna g]al ]mistax il koppja li flimkien nippruvaw
ng]ixu b]al ma kienu jg]ixu l-ewwel Insara. G]alhekk
wara l-irtir bqajna niltaqg]u kull nhar ta' Sibt, i\da llaqg]at
bdew ikunu ftit differenti. Qabel xejn bdejna
nie]du l-Bibbja f'idejna u flimkien naqraw xi silta mill-
Van[elu. Il-laqg]at jinqasmu fuq erba ’ [img]at. Fl-
ewwel [img]a naqraw is-silta mill-Van[elu u flimkien
nippruvaw nifhmu x'irid jg]id Alla lil kull wie]ed u
wa]da minna. Wara dan, is-Sibt ta' wara ner[g]u
niltaqg]u biex nippruvaw nins[u kateke\i jew a]jar
tag]lim dwar dak li nkunu smajna u fhimna fil-[img]a
ta' qabel. Fit-tielet Sibt niltaqg]u u nag]mlu sharing
flimkien kif g]exna dik il-Kelma ta' Alla matul l-a]]ar
[img]a. Imbag]ad fir-raba' Sibt ni``elebraw flimkien l-
Ewkaristija, ji[ifieri l-Quddiesa, li nippruvaw ng]ixuha
b'mod differenti. Xi ]add jista' jistaqsi, f'liema sens
Quddiesa differenti? Il-Quddiesa nippruvaw ng]ixuha
b]al ma kienu jg]ixuha l-ewwel komunitajiet Insara,
ji[ifieri fi spirtu ta' g]aqda mas-Sinjur tag]na {esù u
ma' l-a]wa. Imbag]ad wara l-Quddiesa ni``elebraw
dak li nsej]ulu l-“agape”. Il-kelma “agape” tfisser
im]abba perfetta. Fl-“agape” kul]add i[ib xi ]a[a talikel
u naqsmuha ma' xulxin b]ala sens ta' g]aqda tala]wa,
fraternità u im]abba vera. B'dan il-mod, dik lim]abba
u g]aqda li nkunu ``elebrajna fl-Ewkaristija
(fil-qsim tal-]ob\) issa ng]ixuha b'mod konkret
flimkien fil-qsim ta' l-ikel materjali. Dan huwa `-`iklu
G}AJNSIELEM FESTA 2009

ta' laqg]at li jsir u wara s-Sibt ta' l-Ewkaristija ner[g]u
nibdew mill-[did `iklu ie]or ta' laqg]a fuq silta o]ra
mill-Van[elu.
Tajjeb li nsemmu ukoll xi ]a[a dwar il-parte`ipazzjoni
tat-tfal. Peress li fil-Komunità hemm ]afna tfal, kull
nhar ta' Sibt naraw li jkunu jistg]u jiltaqg]u flimkien u
jilag]bu u jifir]u flimkien. Meta ni``elebraw l-
Ewkaristija, it-tfal jipparte`ipaw u jie]du sehem ]aj fl-
Ewkaristija.
Din hija xi ftit dwar dak li jsir fil-Komunità
Ewkaristika. L-iskop tal-Komunità huwa li niskopru
aktar kemm Alla j]obbna b'mod personali. Dan nistg]u
nag]mluh billi nsiru mid]la sewwa tal-Kelma tieg]U li
tinsab fl-Iskrittura Mqaddsa. Hemm Alla jurina min Hu
verament u jurina kemm i]obbna, tant li kien lest li
joffri lil Ibnu l-ma]bub biex a]na nsiru mill-[did ]bieb
tieg]u, anzi aktar min hekk, uliedu. Meta niskopru din lim]abba
ninteb]u kemm huwa importanti li a]na nsiru
nixb]u aktar lil {esu’, dak li huwa l-Iben il-Ma]bub, u
hekk nibdew n]obbu lil Alla b'im]abba vera u n]obbu
lil ]utna l-bnedmin. Fuq kollox dan huwa lkmandament
il-kbir: li n]obbu lil Alla u li n]obbu lillproxxmu
tag]na b]alna nfusna. Meta l-bniedem
jiskopri din is-sbu]ija ta' l-im]abba u jibda jipprova
Ta’ Dirjanu Bottle Shop
St. George’s Fief Street,
Victoria, Gozo, Malta
G}AJNSIELEM FESTA 2009
t. +356 2156 5927
m. +356 9982 3647
e. info@agiusservices.com
jg]ixha kuljum, jibda j]oss il-fer] veru u s-sbu]ija tal-
]ajja li hija rigal ta' Alla l-Imbierek. Il-]ajja ssir xi ]a[a
sabi]a u mhux niket u dwejjaq. Dan huwa l-iskop tal-
Komunitajiet Insara u anke tal-Komunità Ewkaristika.
In-Nisrani llum, aktar minn qatt qabel, huwa msejja]
biex jg]ix il-fidi tieg]u. Mhux bi\\ejjed li ng]idu li
a]na nsara, i\da importanti li nimpenjaw ru]na biex
ng]ixu ta' nsara u n]obbu dejjem u kullimkien bl-istess
im]abba li Alla ]abb lilna fi Kristu {esù.
“Duqu u taraw kemm hu tajjeb il-Mulej.” Hekk jg]id issalmista.
Din hija s-sej]a li l-Parro``a tag]na qieg]da
tag]mel lil kul]add. }abib/a, ejja int ukoll biex idduq u
tara kemm huwa tajjeb il-Mulej. Jekk inti interessat/a,
tista' tkellem lill-Ar`ipriet.
Nawguralek il-festa t-tajba, ji[ifieri fer] kbir fil-qalb
tieg]ek, dak il-fer] li ]asset ommna Marija fil-qalb
tag]ha.
Fr Joseph Farrugia
GRECH
BUTCHER
17

IL-PA{NI TA' L-ABBATINI
G]all-grazzja t'Alla re[g]et waslet il-festa g]a\i\a tal-
Madonna ta' Loreto. G]all-abbatini tag]na, dan ikun
\mien ta' ]idma kontinwa f'dawk li huma servizzi filknisja.
Ming]ajr l-g]ajnuna tag]hom, \gur li `erti
affarijiet utli fil-knisja ma jkunux jistg]u jsiru.
Matul din is-sena, apparti s-servizzi fil-knisja, labbatini
kellhom ukoll numru ta' attivitajiet flimkien.
Insemmu fost l-o]rajn il-camping li g]amilna [ewwa
Marsalforn f'Lulju li g]adda. Fl-istess ]in qed nie]du
]sieb li l-post ta' ta]t il-knisja biswit ir-radju, ji[i
addattat b]ala `entru tal-vokazzjonijiet, biex fih labbatini
jkollhom il-laqg]at tag]hom u mumenti o]ra
ta' rikreazzjoni flimkien.
Il-formazzjoni g]al ]ajja tajba hija kru`jali fil-]ajja ta'
kul]add. Dan japplika wkoll b'mod partikulari g]allabbatini.
G]al dan il-g]an, kull nhar ta' sibt qed issir
laqg]a g]all-abbatini l-kbar, immexxija mill-Ar`ipriet.
Ta’ min jg]id ukoll li din is-sena ttie]det l-inizjattiva li
l-grupp tal-abbatini jkun jikkonsisti f'\ew[ gruppi
18
\g]ar. Kull grupp g]andu l-leaders tieg]u li ja]dmu
mal-Prefett tal-Abbatini, f'koordinament mal-
Ar`ipriet. Dan biex l-abbatini jkunu aktar involuti florganizzazzjoni
tas-servizzi u fl-istess ]in jitg]allmu
jkunu responsabbli fix-xog]ol tag]hom.
Issa n]allu f'idejn u]ud mill-abbatini tag]na biex
jaqsmu mag]na l-esperjenzi tag]hom b]ala abbatini:
Jiena Luke Butti[ie[, g]andi 14-il sena u ilni abbati
madwar 6 snin. D]alt abbati e\att wara l-ewwel
tqarbina. Ikollna bosta esperjenzi sbie] flimkien. B]ala
abbati trid tkun responsabbli g]aliex meta jmissek
servizz trid tattendi biex tg]in il-Quddiesa, avolja xi
kultant ma tantx ikollok aptit. Fi \mien il-festa nkunu
mpenjati ]afna bis-servizz, kif ukoll fl-G]id u fil-
Milied.
Din is-sena er[ajna morna camping t'erbat ijiem. F'dan
il-camping tg]allimna ]afna a]na l-abbatini.
Tg]allimna nkunu indipendenti (e\: nifirxu s-sodda u
na]slu l-platti) u mhux insibu kollox lest mill-[enituri.
F'dan il-camping sirna nafu aktar lil xulxin, u
tg]allimna wkoll biex naqsmu l-affarijiet li jkollna ma
xulxin u ma na]lux ikel. Tg]allimna wkoll li meta xxog]ol
jinqasam bejn hafna, ix-xog]ol je]fief u tie]u
gost tag]mlu.
Bil-g]ajnuna ta' Alla u l-voluntiera li g]enu, seta' jsir
dan il- camping.
Dan g]aliex kieku ]add mill-kbar ma ta
sehemu, kieku ma konniex nistg]u nqattg]u dawn lerbat
ijiem flimkien. Grazzi {esù tal-voluntiera li
kuljum kienu jin\lu jsajjrulna u jnaddfulna. Grazzi lil
Samuel u lill-Ar`ipriet li ]adu ]siebna f'dawn l-erbat
ijiem. Grazzi lis-sorijiet li ta' kuljum kienu jift]ulna lkappella
biex inkunu nistg]u nie]du sehem fil-
Quddiesa u grazzi lin-nies ta' G]ajnsielem g]ax kieku
huma ma tawniex id-donazzjonijiet tag]hom fit-tberik,
ma konniex nistg]u norganizzaw dan il- camping.
Imma
G}AJNSIELEM FESTA 2009

l-aktar grazzi g]ax morna ]adna gost u ]add ma
we[[g]a. Grazzi ]afna Mulej.
Luke Butti[ie[
B]ala abbati g]andi esperjenza twila u sabi]a. F'dan
iżżmien
g]addejt minn ]afna bidliet li kull waħda
g]allmitni għall-futur. Jien kelli tibdil ta' prefetti li
minnhom tg]allimt ħafna u li tg]allimt g]adni nużah
sal-[ urnata tal-lum. Anzi, na]seb li aktar ni[i b\onnu
biex jien inkun nista' mmexxi l-grupp sabiħ li g]andna
tal-abbatini. Kemm ilni abbati fil-parroċċa tag]na, [ie
Arċipriet [did li baqa' jgħallimna u kompla fuq ixxog]ol
li kien jagħmel Dun {u\epp Żerafa.
Imma dan
kollu ma kienx ikun possibli li kieku ma saritx lesperjenza
ta' preparazzjoni qabel ma l]aqt abbati.
F'dan i\-\mien tg]allimt ħafna affarijiet u għadni
nitgħallem sal [urnata tal-lum. Jien tg]allimt kif għandi
na]dem fi grupp taħt il prefett tiegħi. F'dawn l-aħħar
xhur qed nitgħallem kif għandi mmexxi l-grupp jien
bħala l-prefett tagħhom. Dan kollu ma kienx ikun
possibli li kieku aħna ma konniex mgħallmin ta]t `erta
dixxiplina, bħal, li għandna mmorru g]as-servizz u li
g]andna nkunu hemm fil-ħin. Imma jien naħseb li jekk
kull abbati ma jg]addix minn xi esperjenza u ma
jitg]allimx, b'dan il-mod, kieku m'g]andniex grupp ta'
abbatini tajbin.
Darren Cascun
Jien issa ser nag]laq sentejn abbati. Kienu sentejn
memorabbli. Minn mindu d]alt abbati kont fil-qrib
]afna tal-affarijiet li jintu\aw u li jsiru fil-Quddiesa.
Kif kul]add jaf, kull sena a]na mmorru erbat ijiem
camping Marsalforn. Hawn tg]allimt inkun aktar
indipendendi u aktar responsabbli. }adt ]afna pja`ir il-
camping ghax fra]na u lg]abna flimkien. Nirringrazja
lil Alla li kien mag]na dejjem biex jg]inna nkomplu
nag]mlu s-servizz taghna.
Josef Cutajar
Jien jisimni Jeremy Galea u g]andi disa' snin. Jien
abbati fil-parro``a t'G]ajnsielem. Dalwaqt nag]laq
sena li ilni nag]ti dan is-servizz ta' abbati. Nie]u ]afna
pja`ir meta ng]in fil-Quddiesa g]ax in]ossni li nkun
]afna qrib ta' {esù. Jien flimkien ma' s]abi l-abbatini
nie]du sehem f']afna funzjonijiet, fosthom
pur`issjoniet, }amis ix-Xirka, il-{imgha l-Kbira, l-
G]id il-Kbir, il-festa g]a\i\a tal-Madonna ta' Loreto u
festi o]rajn. In]obb immur ftit qabel il-knisja biex
nipprepara l-akkolta li hija l-aktar ]a[a li n]obb
nag]mel.
Ftit tal-[ranet ilu g]amilna erbat ijiem camping
f'Marsalforn flimkien ma' l-Ar`ipriet u Samuel isseminarista.
Tg]idx kemm ]adt gost ma' s]abi. Kienet
l-ewwel esperjenza tieg]i. Ta' kuljum konna nisimg]u
G}AJNSIELEM FESTA 2009
il-Quddiesa u wara konna mmorru ng]umu l-Qbajjar.
L-Ar`ipriet flimkien ma' Samuel ]adu ]siebna.
}asbulna g]al kollox u qatt ma naqasna xejn. Jien minn
din l-esperjenza tg]allimt ]afna affarijiet, fosthom li
ng]in lill-o]rajn u nkun responsabbli tieg]i innifsi.
|gur li esperjenza b]al din ma' ninsiha qatt!!
Jeremy Galea
Tul dawn is-snin li ilni abbati, waħda mill-affarijiet li
tgħallimt hija li trid tkun responsabli fis-servizz tiegħek
u tipprova taqdi dmirek mill-aħjar li tista'. L-esperjenza
tiegħi bħala abbati hija wahda sabiħa u mhux ta' min
jitlifha. Din l-esperjenza għallmitni kif għandi nkun
aħjar fl-imġiba tiegħi.
Fix-xahar ta' Lulju nagħmlu erbat ijiem
Marsalforn. F'dawn il-jiem li għamilna, sirna nafu aktar
lil xulxin u qsamna l-esperjenzi tagħna ma' xuxin.
Nixtieq nirringrazzja lil Alla talli tani din l-opportunità
li nkun aktar qrib tiegħu u biex inkun ta' għajnuna għall-
knisja kif ukoll ir-raħal tiegħi.
camping
Joseph Mizzi
Bħal kull sajf, għaddejna ftit jiem ta' mistrieħ
f'Marsalforn. Iltqajna l-grupp tal-Abbatini mal-
Arċipriet, flimkien mas-Seminarista Samuel Grech.
Kienu jiem li ddivertejna kif ukoll tgħallimna minn
xulxin. Il-Quddiesa ta' kull filgħodu kienet l-ewwel
ħaġa li biha nibdew il-ġurnata. Minn hemm konna
nibqgħu sejrin fuq xatt il-baħar fejn konna naħlu lenerġija
kollha tagħna. Xi voluntiera kienu
jippreparawlna l-ikel ta' kuljum. Il-fatt li tkun ma'
sħabek dejjem ikollok esperjenzi sbieħ u wieħed isir jaf
aktar lil ieħor. It-tagħlim u l-eżempji jispikkaw minn din
l-esperjenza. Naħseb li dan huwa ta' ġid kbir għalina labbatini.
Huwa minnu li kien hemm xi mumenti fejn ma
rrispettajniex lil xulxin, iżda fuq kollox kienet
esperjenza li għallmitni nkun aktar indipendenti.
Antonio Xuereb
19

NIGHT FUN GAMES
Matul dan is-sajf il-Parro``a organizzat sensiela ta' log]ob g]at-tfal u l-adoloxxenti tag]na. L-idea nibtet permezz
ta' Fr Joseph Farrugia li meta kien Ruma [ieli organizza xi log]ob g]at-tfal u \-\g]a\ag] hemmek. F'kemm ilni
ng]idlek [ie ffurmat kumitat mag]mul mi\-\g]a\ag] tag]na u flimkien ]admu biex jorganizzaw dan il-log]ob. Lewwel
log]ba saret il-}amis 16 ta' Lulju u kienet tikkonsisti fi Treasure Hunt madwar ir-ra]al. It-tfal inqasmu fi
gruppi u kellhom il-bi``a xog]ol li jsibu fejn kien mo]bi t-te\or. Il-}amis ta' wara mbg]ad kien imiss il-log]ba
hekk imsej]a Wild Safari. Din [iet organizzata [ewwa Ta' Passi. F'din il-pa[na qed nippubblikaw sensiela ta' ritratti
li ttie]du waqt dan il-log]ob.
20
Treasure Hunt
Wild Safari
G}AJNSIELEM FESTA 2009

J.C.
Hardware
Fortunato Mizzi Street,
Victoria, VCT 111, Gozo.
Tel: 2155 8808 Mob: 7970 6115
G}AJNSIELEM FESTA 2009
FEEL AT HOME
Fortunato Mizzi Street,
Victoria - Gozo
Tel: 2156 6300
Bubbles
Bathrooms
Ray Caruana
Director
Fortunato Mizzi Street
Victoria, Gozo
Malta
VCT 103
Tel: 2155 2413, 2155 2993
Fax: 2156 0179
Mob: 9949 6287
Email: fel@maltanet.net
21

MINN FUQ IL-KOPPLA
Sensiela ta' ritratti me]udin waqt ix-xog]ol tal-bini mill-[did tal-lanterna
22
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Apprezzament
Sr Alphonsine Refalo
Sr. Alphonsine Refalo twieldet ġewwa Għawdex fl-14
ta' Ġunju, 1924. Ta' 20 sena daħlet soru fi ħdan il-
Missjunarji Franġiskani tal-Qalb ta' Marija (Franciscan
Missionaries of the Immaculate Heart of Mary). Minn
Malta marret Ruma biex tkompli bl-istudji tagħha u
hekk iggradwat u bdiet ix-xogħol tagħha ta' għalliema.
Mill-1954 sa l-1988 kienet inkarigata bħala Kap ta' liskola
ta' l-istess komunità. Sr. Alphonsine marret biex
tagħti s-servizzi tagħha bħala missjunarja ġewwa l-
Eġittu, l-Italja, l-I\rael, kif ukoll Palermo. Hi ddedikat
ħajjitha kollha biex tkun ta' servizz għal ħaddieħor. Dan
jixhduh ħafna nies li kienu jafuha u li baqgħu
jikkomunikaw magħha matul ħajjitha.
Kull min jaf lil Sr. Refalo jgħid kemm kienet soru
ħabrieka sabiex tgħin lil kull min kien fil-b\onn. L-
Edukazzjoni kienet għal qalbha ħafna u meta ma kinitx
tkun impenjata b'xi xogħol tal-kunvent kienet tara kif
tagħmel biex tgħin lil dawk it-tfal anqas ixxurtjati
M&M
The Butcher
For Fresh Meat
Marcel Mizzi
Independence Square,
G] ajnsielem Gozo
(In front of old church)
Tel: 2155 5974
G}AJNSIELEM FESTA 2009
sabiex jitgħallmu jiktbu u jaqraw. F'ħajjitha dejjem
serviet lil ħaddieħor bi tbissima filwaqt li dejjem kienet
tirrikorri għat-talb. It-tfal kienet tħobbhom qishom
tagħha u dejjem tara kif tnissel tbissima fuq wiċċhom.
Kienet devota kbira tal-Qalb ta' Ġesu' u l-Qalb ta' Marija
u ma' kull min tiltaqa' kienet ixxerred din id-devozzjoni.
Għalkemm kienet soru, lill-għe\ie\ tagħha ġewwa
Għajnsielem qatt ma nsiethom għaliex meta kien
ikollha ċans kienet tiġi biex tqatta' ġranet magħhom.
Kienet tħobb titbissem u dan għamlitu sakemm il-Mulej
sejħilha fi ħdanu fit-18 ta' Settembru 2008.
PEN and Pencil
Stationery and Gift Shop
Greeting cards, gifts, toys,
stationery, books, magazines,
phone cards, ink-cartridges,
binding & photocopy service.
Sylvana Agius
Pjazza Indipendenza, G]ajnsielem
Tel: 21558306
23

24
MILL-}AJJA TAL-PARRO~~A
MEMBRI {ODDA FIL-KNISJA
PERMEZZ TAL-MAG}MUDIJA
11-04-09:
25-04-09:
25-04-09:
03-05-09:
10-05-09:
17-05-09:
17-05-09:
17-05-09:
17-05-09:
10-06-09:
19-07-09:
ING}AQDU FIS-SAGRAMENT TA|-|WIE{
01-05-09: Mario Mercieca u Josianne Zerafa
16-05-09: Giorgino Gauci u Loretta Marie Dempsey
23-05-09: Joseph Ellis u Simona Vassallo
23-05-09: Frank Cardona u Christine Attard
29-05-09: Amanda Said u Vincent Rapa
30-05-09: Noel Curmi u Michelle Buttigieg
30-05-09: Antoine Vella u MaryAnne Vella
06-06-09: Sandro Vella u Jolyne Attard née
Cremona
27-06-09: Beverlene Ann Borg u Noel Cini
04-07-09: Charles Buttigieg u Evelyn Fenech
04-07-09: Jason Hili u Antoinette Cauchi
10-07-09: Louis Portelli u Laurienne Portelli
18-07-09: Raymond Abela u Stephanie Azzopardi
18-07-09: Francesco Grima u Maxine Farrugia
DA}LU FL-ETERNITÀ
12-05-09:
29-05-09:
18-06-09:
19-06-09:
26-06-09:
27-06-09:
23-07-09:
05-08-09:
Minn Marzu sa Lulju 2009
Keran Saliba
Haley Rapa
Katelyn Rapa
Matteo Camilleri
Tyler Grima
Carlton Vella
Lucas Tabone
Marilyn Xuereb
Melanie Said
Kian Grima
William Mizzi
Loreto Spiteri
Maria Martha Zerafa
Consolata Zammit
Grazia Buttigieg
Rosa Xuereb
Rosa Muscat
Anthony Buttigieg
Anthony Grech
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G}AJNSIELEM FESTA 2009
IR~IVEW L-EWWEL TQARBINA
24 ta' Mejju 2009
Naim Ibrahim Belhadj, Christiana Bugeja, Chris Farrugia, Kurt Fenech, Kurt Fenech,
Rennée Marie Grima, Rebecca Grech, Twayne Grech, Wayne Hili, Gianella Mallia,
Luana Mercieca, Michaela Mercieca, Ryan Mifsud, Estelle Scicluna, Austin Lee Stellini,
Kyle Sultana, Marija Vassallo, Nathaniel Xerri, Denise Ann Xuereb, Gerrard Xuereb,
Julian Xuereb, Neil George Xuereb, Mark Zammit.
IR~IVEW IL-GRI|MA TAL-ISQOF
5 ta' Lulju 2009
Andrew Attard, Claire Attard, Nicole Attard, Ritienne Attard, Alessia Atzori, Kirstie Axiaq,
Janice Bajada, Nicholas Camilleri, Christian Cauchi, Francesca Cauchi, Charlotte Cordina,
Frederique Debrincat, Christopher Dimech, Christian Dingli, Malcolm Farrugia, Joshua Grech,
Silvio Grech, Damon Hili, Anne Marie Portelli, Reneé Portelli, Tyler Rapa,
Chayana Saliba, Nicole Saliba, Jamie Vella, Alberto Xuereb, Joseph Xuereb
25

Ġesù ma kienx miżżewweġ. Safrattant kien jaf x'titlob
il-ħajja miżżewġa. Hu kien lest li jaqsam il-ferħ ta'
meta koppja tiddeċiedi li tingħaqad flimkien fir-rabta
taż-żwieġ. San Ġwann jagħtina xhieda ta' dan. Dan levanġelista
jagħtina xena mill-isbaħ ta' Ġesù jiddeverti
fil-festin tat-tieġ. Ġesù, però, kien attent għal dak li kien
qiegħed jiġri madwaru. X'ħin ġie mgħarraf dwar ilħtieġa
ta' din il-koppja, hu għen kif seta' u biddel l-ilma
f'inbid mill-iktar fin ħalli l-festa tat-tieġ tkun tista'
titkompla bil-ferħ u l-għors kollu.
San Ġwann, ma jgħidilna xejn jekk Ġesù tax xi parir lil
din il-koppja sabiex isaħħu l-imħabba ta' bejniethom. Linteress
ta' dan l-evanġelista kien il-miraklu ta' Ġesù
sabiex b'hekk jippreżentah lilna u lid-dinja. Imma tgħid
Ġesù jaf xi ħaġa rigward ir-relazzjonijiet ta' bejn ilmaħbubin?
Ġesù ħabb lid-dixxipli tiegħu sa l-aħħar u ta ħajtu
għalihom u għalina. Li Ġesù kellu relazzjoni tajba maddixxipli
huwa fatt li jidher biċ-ċar fl-erba' rakkonti li
għandna dwaru. Hu kien iħoss għalihom. Kien jieħu
ħsiebhom. Kien jindukrahom. Kien jipprova jaqta'
minn qabel x'inhuma l-ħtiġijiet tagħhom. Kien jaħseb
dwarhom. Kien jirrispettahom. Kien jagħtihom il-ħin
tiegħu sabiex jismagħhom. Kien isib il-ħin sabiex
jitkellem magħhom. Kien jurihom li hu jħobbhom.
Prova ta' dan kollu nsibuha f'rakkont gustuż li jagtħina
San Mark. Wara li għażel id-dixxipli tiegħu, Ġesù
fdalhom il-missjoni tiegħu u bagħthom tnejn tnejn
sabiex ixandru l-messaġġ tiegħu ta' salvazzjoni u anke
jagħmlu mirakli billi jkeċċu x-xjaten u jfejqu l-morda.
Meta temmew il-missjoni tagħhom, huma reġgħu lura
għand Ġesù. San Mark ikompli jgħidilna: “...uqalu lil
Ġesù kulma kienu għamlu u għallmu. U hu qalihom:
'Ejjew miegħi intom biss waħedkom f'xi post imwarrab,
u strieħu ftit.' Għax tassew, kien hemm ħafna nies ġejjin
26
tan-namur. Konna nkunu miġnunin għal xulxin. Ma
konniex nissaportu l-ħin jgħaddi ħalli nkunu ħdejn
xulxin u ngħaddu kull minuta fil-preżenza ta' xulxin.
Tgħid x'sar minnu dan iż-żmien tan-namur? Tgħid ilħtiġijiet
tal-familja għelbu l-ħtiġijiet tagħna li ssib ftit ta'
ħin kuljum għalina t-tnejn?
Bħal Ġesù rridu nkunu attenti għal dak li qiegħed jiġri
f'ħajjitna. Irridu nkunu sensittivi għall-ħtiġijiet mhux
biss tat-tfal tagħna, imma wkoll tagħna, bħala ġenituri
kif ukoll bħala maħbubin. Bħal Ġesù rridu nieħdu
deċiżjoni sabiex inkissru drawwiet li daħlu u li qegħdin
ikissru milli jsaħħu r-relazzjoni ta' bejnietna. Bħal
Ġesù rridu niddeċiedu li nsibu ħin għal xulxin. Bħal
Ġesù li sab il-ħin għad-dixxipli tiegħu, irridu nsibu ħin
għalina t-tnejn. Bħal Ġesù rridu nsibu dik id-dgħajsa li
teħodna f'post imwarrab ħalli nkunu nistgħu nitkellmu
ma' xulxin, nisimgħu lil xulxin, niċċaċċraw flimkien!
Forsi dik id-dgħajsa hi passiġġata saż-Żewwieqa. Forsi
dik id-dgħajsa hi kikkra kafe flimkien. Forsi dik iddgħajsa
hi ftit tal-ħin flimkien wara li jinġabru t-tfal jew
qabel ma t-tfal iqumu fil-għodu. Forsi dik id-dgħajsa hi
tgħanniqa, bewsa mimlija mħabba. Irridu nkunu aħna li
nsibu dik id-dgħajsa li tiflaħna u teħodna għall-post
imwarrab.
Kienet Marija li għarfet li Ġesù seta' jwettaq miraklu u
jsalva t-tieġ ta' Kana. Bħalma hi omm Ġesù, hija wkoll
ommna. Hi taf li aħna kapaċi nsibu dik id-dgħajsa
sabiex immorru f'post imwarrab. Nitolbu lill-Madonna
ta' Loreto sabiex twettaq miraklu magħna. Nitolbuha
sabiex bl-interċessjoni tagħna niskopru d-dgħajsa li
teħodna f'post imwarrab. Nitolbuha sabiex hi tidħol
għalina u tgħinna fil-ħajja mgħaġġla tagħna. J'Alla blinterċessjoni
ta' Sidna Marija ta' Loreto, aħna nagħmlu
dak kollu li nistgħu sabiex ir-relazzjoni ta' imħabba ta'
bejnietna tkompli tikber u tissaħħaħ.
Dun Manwel Magro
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G}AJNSIELEM FESTA 2009
X'qalilna Francis dwar i\-|wie[
Tul dawn il-]amsin sena flimkien, ni\\u ]ajr lill-Mulej, ma' ]ofor
kbar u fondi ma ltqajniex, jew a]jar jekk kien hemm xi wa]da jew tnejn
g]amilna ]ilitna biex nimlewhom u jwittuhom. Hawn trid ta]dem id, f'id
it-tnejn b'g]an wie]ed, g]ax l-akbar g]adu hu il-“JIEN”.
Fejn jibda die]el l-egoi\mu, jg]awwar u jherri. Il-bi``a l-kbira talmi\\ew[in
jafuha r-regola li fi\-\wie[ iktar g]andek tag]ti milli tie]u.
Imma ma nafx kemm koppji jiprattikawha! Kemm minna jigdmu lsienhom!
Kemm minna lesti g]as-sagrifi``ju!
Affarijiet \g]ar dawn! Jien domt snin twal immur g]ax-xog]ol bil- bicycle,
g]ax fil-familja kien hemm ]ti[ijiet qabel il-mutur jew karrozza. Domna
ma rran[ajna xi ftit id-dar, sa ma bdew jil]qu t-tfal u marti bdiet ta]dem.
L-ewwel ridna li uliedna jkollhom saqajhom fis-sod, bla ma niddejnu.
Id-dejn hu mostru ie]or! Dejn esa[erat! Illum li tissellef mill-bank
biex tixtri appartament jew tibni dar saret ]aga komuni u b\onnju\a, imma
li tiddejjen fuq kull ]a[a li g]andek f'darek u ]wejje[ o]ra ta' lussu,
dan ifisser ngassa li llum jew g]ada tissikka u toqtol!
Hawn jid]ol il-per`imes! Biex nla]]qu ma' l-ispejje\, na]dmu t-tnejn,
u jekk jista' jkun xi \ew[ xog]olijiet. }in g]alina nfusna u g]al ta'
madwarna ma jifdalx. Tid]ol l-g]ejja u l-bruda. Forsi wkoll, nippruvaw
naljenaw billi nsibu lil xi ]addie]or li taparsi jifhimna!
Hekk naslu g]al dak li kiteb San Pawl dwar l-im]abba; kliem ta' elfejn
sena ilu, imma li hu [did daqs li kieku l-linka g]adha ``appas:
“L-im]abba taf tistabar u t]enn;
l-im]abba mhix g]ajjura;
ma tintefa]x biha nfisha;
ma titkabbarx fuq l-o]rajn;
ma tag]milx dak li mhux xieraq.
G]alija l-familja ti[i l-ewwel u qabel kull mpenn jew divertiment!
Francis Sultana.
G]ajnsielem.
15/05/09
27

Int bħala żagħżugħ/a, kif int?
Fid-dinja li ninsabu fiha jiġu
ppreżentati reklami li
jħallu impressjoni kbira fost iż-żgħażagħ tagħna.
Dawn ir-reklami ħafna minnhom g]andhom l-iskop li
jinstabu klijenti ġodda għas-servizzi jew prodotti
reklamati. U malajr tifhem għaliex: għax kulħadd
jixtieq li jkun jidher sabiħ.
Ejjew niġu għar-realtà: ma teżistix
sbuħija perfetta u
lanqas saħħa sħiħa. Is-sbuħija tiddependi ħafna minn
min iħares lejha u ħadd ma jista' jgħid “li jien f'saħħti
u ma jonqosni xejn!”
Int bħala żagħżugħ/a, tista tgħid li inti sabiħ/a kif
ukoll f'saħħtek fl-affarijiet spiritwali, li dawn
jirrigwardaw ir-ruħ? Huwa l-iżvilupp tat-talenti
tagħna li jagħmilna żgħażagħ ferħana. Huwa lgħarfien
tad-doni u tal-grazzji li tana l-Mulej li
jagħmilna wkoll żgħażagħ kuntenti u mħeġġa
biex
inkomplu nkabbruhom u nużawhom għall-ġid
tagħna
u tal-proxxmu.
28
MESSA{{ G}A|-|G}A|AG}
Ħbieb, hemm sbuħija li ma tidhirx u hemm saħħa li
ma titkejjilx. Huma dawn il-kwalitajiet tal-qalb u tarruħ
li għandu jkollna mingħajr ma nħallu s-sbuħija u
s-saħħa tal-ġisem nieqsa mill-attenzjoni tagħna.
Biex
hekk inkunu verament żgħażagħ sħaħ u b'differenza.
Ejjew niċċelebraw festa li verament tagħti ġieħ lill-
Ommna Marija Lawretana u nitolbuha biex
tagħmilna żgħażagħ fi sbuħija perfetta u f'saħħa sħiħa
maAlla.
Minn qalbi nixtieq il-festa t-tajba liż-żgħażagħ Għajnselmiżi
kollha.
Ħabibkom
Kan. Joseph Cardona
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G}AJNSIELEM FESTA 2009 29

Mill-Komunità
Mill-Komunità Fran[iskana
Fran[iskana
MESSA{{ TAL-GWARDJAN
Marija mera ta' Ġesù
Marija illum hija sinjal ta' kif inwieġbu għal dak li Ġesù
irid mill-ħajja tagħna. Marija twieġeb: “Ara, jiena lqaddejja
tal-Mulej: ħa jsir minni skond kelmtek”
(Lq1:38) Kienet tweġiba imqanqla mill-grazzja u
mimlija bl-ubbidjenza. U mill-ubbidjenza Marija
tgħaddi għat-tifħir. Marija tfaħħar lill-Missier bil-
Magnificat (Lq 1:46-55) għas-salvazzjoni li kienet
ġejja għall-umanità. U għalhekk mimlija fil-ferħ għattarbija
li kienet ġejja, tinfexx tfaħħar lil Alla għal dak
kollu li kien qed jagħmel magħha.
Marija tant kienet tfajla kontemplattiva li ma tħalli xejn
jibqa għaddej minn dak li hu ta' Alla, li fil-Vangelu
nsibu: “Marija, min-naħa tagħha, baqgħet tgħożż
f'qalbha dawn il-ħwejjeġ kollha u taħseb fuqhom
bejnha u bejn ruħha… U ommu kienet tgħożż f'qalbha
dawn il-ħwejjeġ kollha." (Lq 2:19, 51).
Issa, jiena kif inħares lejn Marija? Jekk qed niċċelebraw
il-festa tagħha, kif se nirrifletti fuq Marija u dak li
għandha x'tgħidina peremzz tal-Festa. Marija hija biss
30
figura bibblika? Hija biss il-Ver[ni Marija u daqshekk?
Marija għandha tkun dik li nħarsu lejha bħala dik li
tipprovdi l-għerf u d-direzzjoni lejn kif għandna
nirrispondu għal dak li Alla jrid minna. Għandha tkun
mezz biex inknu nafu kif nirrispondu għall-grazzja
t'Alla. Is-salvazzjoni tagħna għandha tkun fuq kif aħna
nwieġbu għall- grazzja u s-salvazzjoni ta' Alla.
Marija saret mera ta' Ġesù, u dan narawh meta Xmun
jgħidilha, li dan "se jġib il-waqgħa u l-qawmien ta'
ħafna f'Iżrael; se jkun sinjal li jmeruh." (Lq 2:34)
Naraw li Xmun induna li Marija kienet qrib ħafna ta'
binha u mqanqal mill-ispirtu jgħidilha: “u inti wkoll,
sejf jinfidlek ruħek" (Lq 2:35). It-tbatijiet futuri ta' Ġesù
kellhom ukoll ikun riflessi f'Marija. Marija kellha tkun
mera tal-ħajja ta' Ġesù. Illum, iktar minn qabel, irridu
nħarsu lejn Marija bħala r-rifless ta binha Ġesù. Marija
hija t-tieqa li trid turina lil Ġesù fil-ħajja tagħna.
Aħna wkoll irridu li permezz ta' din il-festa li
nagħmlulha, tkun il-mera u t-tieqa li turina lil Ġesù fil-
G}AJNSIELEM FESTA 2009

ħajja tagħna, turina kif għandna nwieġbu għas-sejħat li
Alla qed jagħmlilna. Imma Marija tgħidilna wkoll li
jekk aħna nagħmlu dak li jgħidilna Ġesù permezz tal-
Knisja, aħna ma nistgħux ma nfaħħrux lil Alla ta' dak
kollu li qed jagħmel magħna, anke jekk ma nkunux
nifmhu t-triqat tiegħu. Allura f'dawn il-jiem ta' festa
nersqu b'fiduċja lejn din Marija, il-mera li tirrifletti lil
Ġesù u nitolbuha biex fil-ħajja tagħna, minkejja dak li
Ottubru 2008
Festa ta' San Fran[isk
30 ta' Settembru - 2 ta' Ottubru: Jiem ta' t]ejjija.
Quddiesa bl-G]asar mir-Rev. Dun
Mikiel Borg.
3 ta' Ottubru: Quddiesa mmexxija minn P. George
Bugeja ofm u wara `elebrazzjoni talmewt
u d]ul fis-sema ta' Missierna
San Fran[isk.
4 ta' Ottubru: Jum is-Solennità ta' San Fran[isk.
Quddiesa kon`elebrata, mmexxija
mill-Gwardjan P. Joseph Magro ofm,
Antifona u Barka Sagramentali. Wara
sar ri`eviment fil-Kunvent.
5 ta' Ottubru: Tberik ta' l-annimali u pets fil-
12 ta' Ottubru:
parking tal-Kunvent, minn P. Alfred
Sciberras ofm.
Mi[ja tad-drieg] ta' San Pawl fostna,
fl-okka\joni tas-Sena Pawlina.
Novembru 2008
1 ta' Novembru: Quddiesa kon`elebrata, tifkira tal-
Qaddisin kollha.
2 ta' Novembru: Quddiesa, tifkira tal-mejtin kollha.
3 ta' Novembru: Quddiesa, tifkira tal-mejtin kollha
tal-Ordni Fran[iskan.
29 ta' Novembru: Quddiesa, tifkira tal-Qaddisin kollha
tal-Ordni Fran[iskan.
Di`embru 2008
5, 6, 7 ta' Di`embru: Jiem ta' t]ejjija g]all-Festa ta'
Marija Immakulata.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
ngħaddu minnu, ma naqtgħux qalbna, imma nħallu lil
Ġesù jaħdem fil-ħajja tagħna u nfaħħruħ għax ħwejjeġ
kbar jagħmel ma dawk li jagħmlu r-rieda tiegħu.
Il-Festa t-tajba lil kul]add!
KRONAKA
KNISJA SANT'ANTNIN
P. Joseph Magro OFM
6 ta' Di`embru: Adorazzjoni Ewkaristika u wara
pellegrina[[ aux flambeaux flimkien
mal-parro``a, lejn is-Santwarju tal-
Madonna ta' Lourdes, f'g]eluq il-
[ublew tal-150 sena mid-dehriet
8 ta' Di`embru:
[ewwa Lourdes.
Festa ta' Marija Immakulata, Sultana
tal-Ordni Fran[iskan. Quddiesa
kon`elebrata.
15 ta' Di`embru: Bidu tan-novena tal-Bambin {esù.
24 ta' Di`embru: Il-Lejl tal-Milied. G]anjiet tal-Milied
mill-band ta' animazzjoni.
Play/Priedka tat-tfal bl-isem ta' “It-
Tifel tat-Tanbur” imtella' mill-grupp
tal-kor u abbatini. Il-Priedka kienet
minn Markus Farrugia u Jessica
Spiteri. Pur`issjoni bil-Bambin u
Quddiesa kon`elebrata. Wara l-
Quddiesa, kokkodina fi`-`entru.
31 ta' Di`embru: Quddiesa ta' radd il-]ajr tal-a]]ar tassena.
Wara ikla fi`-`entru.
31

Jannar 2009
1 ta' Jannar: Quddiesa
ta' Marija
O m m
Alla u talewwel
tas-sena.
4 ta' Jannar: Festa tal-
Epifanija
tal-Mulej.
Illum [iet
mog]tija
ra[[iera
tal-fidda lill-bambin tal-istatwa ta'
Sant'Antnin.
Marzu 2009
17 ta' Marzu: Bidu tat-Tlettax-il Tlieta bi t]ejjija
g]all-Festa ta' Sant'Antnin.
April 2009
4 ta'April: Ftu] tal-Mejda tal-Appostli fuq stil
Lhudi, fi`-~entru Sant'Antnin.
5 ta'April: }add il-Palm u Jum l-Art Imqaddsa.
Tberik tal-frieg]i ta\-\ebbug u lpalm
fi`-`entru, pur`issjoni u
6 ta'April:
Quddiesa solenni.
~elebrazzjoni Penitenzjali g]at-tfal
tal-Ewwel Tqarbina u wara partyfi`- 32
`entru. Quddiesa b'tifkira tal-]asil
tar-ri[lejn, lit-tfal.
7 ta'April: Servizz penitenzjali u Quddiesa.
8 ta'April: Talb u riflessjoni quddiem il-kur`ifiss
u wara kun`ert ta' mu\ika sagra mill-
Banda San {u\epp.
Tlett ijiem Imqaddsa tal-G]id.
9 ta'April: Quddiesa solenni bir-rit tal-]asil tarri[lejn,
b'tifkira tat-twaqqif tal-
Ewkaristija. Wara vi\ti u adorazzjoni
quddiem l-altar tar-repo\izzjoni.
10 ta'April: Via Sagra u wara `elebrazzjoni
solenni tal-passjoni tal-Mulej.
11 ta'April: Tberik tan-Nar [did, Qari tal-Kelma,
tberik tal-Ilma u Quddiesa Solenni.
12 ta'April: Quddiesa tal-G]id il-Kbir.
Mejju 2009
23 ta' Mejju: }ru[ tal-Vara u bidu tal-Festa ta'
Sant'Antnin, 2009.
24 ta' Mejju: Vjatku Solenni u tqarbin tal-Morda
fid-djar.
25 ta' Mejju: Quddiesa g]all-Benefatturi ]ajjin u
mejtin. Wara ri`eviment fil-kunvent.
26 ta' Mejju: Pur`issjoni bl-istatwa ta' Sant'Antnin
\g]ira tat-tfal. Quddiesa u wara tberik
tat-tfal u pre\entazzjoni tat-trabi lil
Sant'Antnin.
27, 28, 29 ta' Mejju: Jiem tat-Tridu. Quddiesa mmexxija
minn P. Joe Xerri ofm conv, Innu,
Antifona u ~elebrazzjoni
Ewkaristika.
29 ta' Mejju: P izza u tombla fi`-`entru
Sant'Antnin.
G}AJNSIELEM FESTA 2009

30 ta' Mejju: Translazzjoni bir-relikwa ta'
Sant'Antnin mill-Vigarju Provin`jali
P. Richard Grech ofm. Quddiesa
solenni mmexxija minn Mons. Nikol
Cauchi, Isqof Emeritus, Antifona u
~elebrazzjoni Ewkaristika. Mar`
mill-Banda San {u\epp bl-istatwa, fi
Triq Sant'Antnin, li wara [iet
imtellg]a fuq il-pedestall quddiem ilknisja.
31 ta' Mejju: Festa ta' Sant'Antnin. Quddiesa
kon`elebrata mmexxija mill-
Ar`ipriet Dun Frankie Bajada.
Filg]axija G]asar immexxi mill-
Vigarju Provin`jali u wara
Pur`issjoni bl-istatwa ta'
Sant'Antnin, akkumpanjata mill-
Banda San {u\epp. Wara d]ul tal-
Pur`issjoni u ~elebrazzjoni
Ewkaristika.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
{unju 2009
G]all-ewwel darba, i`-
`elebrazzjonijiet kollha tal-festa gew
imxandra dirett mill-knisja ta'
Sant'Antnin, fuq Radju Lauretana.
12 ta' Gunju: Quddiesa g]at-tfal tal-iskejjel
primarji t'G]ajnsielem, Qala u Nadur.
Filg]axija Quddiesa kon`elebrata bl-
I Ghasar tal-Festa ta' Sant'Antnin,
immexxija minn P. George Bugeja
ofm.
13 ta' Gunju: Festa Litur[ika ta' Sant'Antnin ta'
Padova. Quddiesa solenni mmexxija
mill-Gwardjan P. Joseph Magro ofm
u wara sar it-tberik u tqassim tal-
]ob\, b'tifkira u devozzjoni ta'
Sant'Antnin.
Awwissu 2009
2 ta'Awwissu: Reb] tal-Indul[enza Plenarja tal-
Porzjunkola. Quddiesa tal-Festa ta'
Santa Marija tal-An[li tal-
Porzjunkola.
11 ta'Awissu: Festa ta' Santa Kjara t'Assisi,
fundatri`i tat-tieni ordni fran[iskan.
Fra Lorrie Zerafa OFM
33

G]al darb' o]ra re[g]et waslet il-festa tal-ma]buba
tag]na l-Madonna ta' Loreto. Qisu kien il-bierah li jien
g]amilt il-messa[[ tieg]i fuq din ir-rivista parrokkjali
s-sena l-ohra, imma b]al ma jg]idu, \-\mien itir u ma
jistenna lil ]add.
Din is-sena hi l-ewwel sena ta' ]idma ta' din ille[islatura
li tigi s-sitt Kunsill mit-twaqqif tal-Kunsilli
Lokali. G]al darb' o]ra kienet sena ta' ]idma kontinwa
bi sforz kollettiv bejn il-Kunsill Lokali, l-g]aqdiet tarra]al
u `-`ittadini G]ajnselmi\i.
Hu b'hekk biss li r-ra]al tag]na jista' jkompli miexi 'l
quddiem u ntejbu l-lokalità tag]na fejn ng]ixu. Ta' dan
nirringrazzjakom tal-koperazzjoni li dejjem sibt kemm
ilni Sindku ta' dan ir-ra]al.
Ta' kull sena mal-wasla tal-festa titulari tar-ra]al
tag]na, jo]or[u diversi appelli mill-g]aqdiet kif ukoll
minn individwi sabiex inkunu mag]qudin b]ala familja
wa]da biex ikollna su``ess a]jar f'din il-festa mill-festa
ta'qabel.
L-appell tieg]i minn hawn hu biex dawn l-appelli
n\ommuhom is-sena kollha u mhux fil-festa biss.
G]andna nkunu lkoll mag]qudin b]ala familja wa]da
G]ajnselmi\a u nuru din l-g]aqda billi nsarrfuha
f'su``ess u f'kull qasam.
Kull min vera j]obb lill-Madonna ta' Loreto, g]andu
ji``elebra l-festa tag]ha b'mod denju g]ax il-Madonna
\gur ma tie]ux gost tara l-esa[erazzjonijiet sabiex
niffeste[jaw il-festa dedikata ghaliha f'G]ajnsielem.
34
Messa[[
mis-Sindku
Minn hawn nawgura l-festa t-tajba lill-G]ajnselmi\i
kollha, lil dawk li g]andhom g]al qalbhom il-festa
tag]na, lill-emigranti tag]na li g]alkemm il-boghod
minn xtutna, a]na kburin bihom g]as-sehem tag]hom li
jag]tu lill-komunità tag]na u fl-a]]ar lill-morda u lanzjani
kollha li g]al xi ra[uni jew o]ra ma jistg]ux
jie]du sehem dirett biex ji``elebraw il-festa mag]na.
Minn hawn a]na nitolbu g]alihom u nawgurawlhom
fejqan ta' malajr.
Nag]laq billi nirringrazzjakom mill-qalb tal-appo[[ li
dejjem tag]tuni, flimkien mal-kollegi kunsilliera.
Viva l-Madonna ta' Loreto!
Francis Cauchi
Sindku
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Il-Ħamis, 13 ta' Awwissu:
Jum il-Konsagrazzjoni tal-Knisja Parrokkjali
Wara l-quddiesa tad-9.00am jibda Jum ta' Adorazzjoni
Ewkaristika fil-Knisja Parrokkjali bi tħejjija g]all-festa.
6.30 p.m. Talba tat-II Għasar tal-Konsagrazzjoni tal-
Knisja mmexxiha mill-E.T. Mons Isqof
Mario Grech.
7.00 p.m. Kon`elebrazzjoni fil-Knisja Parrokkjali flokkażjoni
tal-20 Anniversarju tal-
Konsagrazzjoni tal-Knisja Ar`ipretali.
Il-{img]a 14 ta' Awwissu:
8.15 p.m Velja f'Ta' Pinu. Il-komunita' parrokkjali
tieħu sehem flimkien mad-Djoċesi kollha
f'sahra ta' Talb lejlet l-Għid tal-Assunta.
Trasport provdut fis-7.30pm.
Is-Sibt 15 ta' Awwissu:
SOLENNITÀ TAT-TLUGĦ IS-SEMA TA' MARIJA
Katina ta' Rużarju mill-5am sa nofs il-lejl.
Il-ħin tal-Quddies ta' llum ikun bħal ta' nhar ta' Ħadd.
Il-Ħadd 16 ta' Awwissu:
Jum ta' Radd il-}ajr g] as-Sa`erdozju Kattoliku
Illum Radju Lauretana jiftaħ il-bibien tiegħu għallpubbliku
biex kulħadd ikun jista' jżur l-istudjos tagħna
bejn it-8a.m. u t-8p.m.
10.00am Fil-Knisja Parrokkjali,Quddiesa ta' Radd
il-}ajr mis-Sa`erdot Novell Fr. Anthony
Bajada. Janima bil-kant il-Kor Lauretana.
It-Tnejn 17 ta' Awwissu:
8.00 p.m. Quddiesa fiz-zona tat-Torri. Nofs siegħa
qabel ikun hemm possibilità ta' qrar. Wara
jkun hemm festin flimkien. Ikun hemm
trasport provdut mill-pjazza fis-7.30pm
It-Tlieta 18 ta' Awwissu:
Jum ta' G]aqda mad-Djo`esi
Illum nie]du sehem fil-pellegrina[[ Djo`esan li ser isir
g]all-Knisja tal-Im[arr Malta.
L-Erbg]a 19 ta' Awwissu:
Jum ta' G]aqda ma' }utna li g]addew g]all-}ajja
Eterna
Bi preparazzjoni g]all-festa, u b]ala ringrazzjament ta'
tant grazzji li l-Mulej tana matul din is-sena, tkun ]a[a
xierqa li min jista', matul dan il-jum jag]mel xi forma ta'
sawma.
8.00 p.m. Quddiesa fi`-~imiterju g]al ]utna li da]lu
qabilna fl-eternità mill-Ar`ipriet Dun
Frankie Bajada.
8.30 p.m. Mota li t]abbar il-ftu] tal-festa 2009.
IL-KOMUNITA' PARROKKJALI TA' GĦAJNSIELEM - GĦAWDEX TI~~ELEBRA L-FESTA AD UNUR TAL-
MADONNA TA' LORETO
Mit-13 sat-30 ta' Awwissu, 2009
Marija, Omm Kristu s-Sa`erdot t]arisna b]ala wliedha
Il-}amis 20 ta' Awwissu:
L-EWWEL JUM TAN-NOVENA
Jum ta' Talb g]all-Vokazzjonijiet
Matul il-Jiem tan-Novena ssir kampanja ta' g]otjiet ta' kari tà (affarijiet ta'
preserves, ecc u flus) ]dejn l-artal tal-Madonna ta' Loreto.
6.30 p.m. Ru\arju
7.00 p.m. Quddiesa kkon`elebrata mill-E.T. Mons Isqof Mario Grech li fiha ssir
l-Vestizzjoni tal-Abbatini l-[odda.
8.30 p.m. GĦAJNSIELEMFEST 2009 - imtella' mill-Kunsill Lokali
G]ajnsielem fil-Misra] tal-Knisja b'talent G]ajnselmi\u lokali.
Il-{img]a 21 ta' Awwissu:
IT-TIENI JUM TAN-NOVENA
Jum l-Impenn Nisrani
6.30 p.m. Ru\arju
7.00p.m. Quddiesa bis-sehem tal-Membri tal-G]aqdiet Reli[ju\i u l-
Komunitajiet Ewkaristi`i tal-Parro``a. Mistiedna wkoll dawk li
r`evew l-Ewwel Tqarbina u l-Gri\ma tal-Isqof flimkien mal-familji li
kellhom xi Mag]mudija matul din is-sena.
9.00 p.m. Bar-B-Que fi Triq Fuq il-G]ajn. Mistiedna spe`jali l-emigranti li
jkunu fostna.
Is-Sibt 22 ta' Awwissu:
IT-TIELET JUM TAN-NOVENA
Jum il-Fer] tat-Tfal
9.00 a.m. Quddiesa g]at-tfal kollha tal-Parroċċa fil-Knisja Arċipretali. Janimaw
il-Membri tal-Museum. Wara ssir attività apposta g]alihom fiċ-Ċentru
Parrokkjali.
6.15 p.m. Ru\arju, Salve Regina, u ~elebrazzjoni Ewkaristika.
7.00 p.m. Quddiesa tan-Novena fl-a]]ar Sibt tal-Madonna.
Il-}add 23 ta' Awwissu:
IR-RABA' JUM TAN-NOVENA
Jum l-Im]abba fil-Familja
Illum ikun hemm Open Day fil-Ka\in tal-Banda b'diversi attivitajiet kulturali.
10.00 a.m. Quddiesa b'talb spe`jali g]all-koppji mi\\ew[in. Isir it-ti[did tal-
Weg]diet ta\-|wie[. Mistiedna b'mod spe`jali l-koppji li \\ewgu
matul din is-sena u dawk li g]alqu 25, 50 u 60 sena mi\\ew[in.
Imexxi Fr. Joseph Farrugia Janima l-quddiesa bil-kant il-Kor
Lauretana
5.00 p.m. Quddiesa. Wara ssir il-Pre\entazzjoni tat-Tfal u t-Trabi lill-Madonna
ta' Loreto fil-Knisja.
It-Tnejn 24 ta' Awwissu:
IL-}AMES JUM TAN-NOVENA
Jum il-}ajja Kkonsagrata lil Alla
6.30 p.m. Ru\arju, Kurunella, Salve Regina u ~elebrazzjoni Ewkaristika.
7.00 p.m. Quddiesa bis-sehem tar-Reli[ju\i kollha tal-Parro``a
8.15 p.m. Mar` mill-Banda San {u\epp minn Triq il-{nien sal-Misra] tal-
Knisja.
10.00 p.m. }ru[ ta' l-istatwa min-ni``a tag]ha fost kant ta' innijiet Marjani. Listatwa
titpo[[a ta]t it-tron tag]ha.
Issir l-a]]ar [abra kbira g]all-festa ta' din is-sena.
It-Tlieta 25 ta' Awwissu
IS-SITT JUM TAN-NOVENA
Jum it-Talent |ag]\ug]
6.30 p.m. Ru\arju u ~elebrazzjoni Ewkaristika
7.00 p.m. Quddiesa tan-novena bis-sehem ta\-\g]a\ag] tal-parroċċa. Janima lquddiesa
bil-kant il-grupp ta\-\g]a\ag] tag]na.
9.00 p.m. Mar` mill-Banda San {u\epp li jitlaq mill-Ka\in ta' l-G]aqda
Mu\ikali sal-Plan`ier fil-Misra] tal-Knisja. Il-Banda tesegwixxi
programm mu\ikali b'siltiet varji ta]t id-direzzjoni tas-Surmast Sunny
Galea A.L.C.M. u l-Assistent Surmast Frankie Debono.
L-Erbg]a 26 ta' Awwissu:
L-EWWEL JUM TAT-TRIDU
6.30 p.m. G]asar Kantat.
7.00 p.m. Quddiesa mmexxija mill-Ar`ipriet Dun Frankie Bajada, li fiha l-
W.R. Kan. Mikiel Borg, jag]mel l-ewwel priedka tat-Tridu.
Mistiedna b'mod spe`jali l-emigranti li qeg]din fostna u dawk l-
G]ajnselmi\i kollha li jg]ixu barra mir-ra]al. F'din il-quddiesa ssir l-
Ewwel Tqarbina ta' xi tfal tal-emigranti. Antifona u ~elebrazzjoni
Ewkaristika
9.30 p.m Lejla Marjana ta' talb, qari u kant bit-tema
Marija, Omm Kristu s-Sa`erdot t]arisna b]ala wliedha.
fil-Misra] tal-Knisja. In]e[[u lil kul]add biex jing]aqad mag]na fi
klima ta' talb f'ri[lejn Ommna Marija Lauretana. Imexxi t-talb Fr.
Emmanuel Magro. Janima bil-Kant il-Kor Lauretana
Il-}amis 27 ta' Awwissu:
IT-TIENI JUM TAT-TRIDU
Jum is-Sej]a Sa`erdotali
6.30 p.m. G]asar Kantat.
7.00 p.m. Quddiesa mmexxija mill-Kan. Joe Cardona, bil-priedka tat-Tridu
mill- W.R. Kan. Mikiel Borg.
Antifona u ~elebrazzjoni Ewkaristika.
9.30 p.m. Jibda mar` briju\min-na]a ta' fuq ta' Triq Simirat u jispi``a ]dejn il-
Ka\in tal-Banda. Jie]du sehem il-Banda tag]na San {u\epp kif
ukoll il-Banda Ite Ad Joseph tal-Qala.
Il-Ġimgħa 28 ta' Awwissu:
IT-TIELET JUM TAT-TRIDU
Jum it-Tama fis-Salib
Illum isir it-tqarbin tal-Morda fi djarhom mis-sa`erdoti tal-parro``a b]alma jsir flewwel
[img]a tax-xahar.
9.00 a.m. Quddiesa li fiha ji[i amministrat is-Sagrament tal-Gri\ma tal-Morda.
6.00 p.m. G]asar kantat.
6.30 p.m. Quddiesa mmexxija minn Mons. {u\eppi Zerafa Ar`ipriet Emeritus
bil-priedka mill-W.R. Kan. Mikiel Borg. Antifona u Benedizzjoni
Ewkaristika
9.00 p.m. Mar` mill-Banda Mnarja tan-Nadur li jibda minn ]dejn i`-~entru
Parrokkjali u jibqa' sejjer sal-pjazza ewlenija tar-ra]al. Wara
tesegwixxi programm fuq il-plan`ier fil-pjazza.
9.30 p.m. Dimostrazzjoni bl-istatwa tal-Madonna tad-Dar li tibda min-na]a ta'
fuq ta' Triq l-Im[arr. Iddoqq l-Banda San {u\epp ta' G]ajnsielem u
l-Banda mistiedna Prekursur tax-Xewkija.
12.00 a.m Wasla tal-Madonna tad-Dar b'mod uniku g]al fuq il-Pedestall tag]ha
fil-Misra] tal-Knisja fost il-kant u l-briju tal-Poplu G]ajnselmi\.
Wirja ta' ajruplani pirotekni`i.
Is-Sibt 29 ta' Awwissu:
Lejlet il-Festa
8.30 a.m. Fil-Knisja l-Qadima ssir Quddiesa kkon`elebrata mmexxija minn
Mons. Giovanni B. Gauci Vigarju {enerali, li fiha jitkanta t-Te
Deum b]ala radd il-]ajr lil Alla.
5.00 p.m. Quddiesa fil-Knisja Parrokkjali.
5.15 p.m. Mar` mill-Banda San {u\epp li jibda minn Triq Cordina.
6.30 p.m. Il-Banda San {u\epp takkumpanja t-Translazzjoni Solenni.
6.30 p.m. Translazzjoni Solenni tar-Relikwija li titlaq mill-Knisja l-Qadima
mmexxija mill-Vigarju Mons Giovanni Bosco Gauci g]all-Knisja l-
Parrokkjali. Jie]du sehem il-fratellanzi tas-Sagrament u tar-Ru\arju.
7.00 p.m. L-Ewwel G]asar Solenni mmexxi mill-Ar`ipriet Dun Frankie
Bajada.
8.00 p.m. Quddiesa.
9.00 p.m. Mar` mill-Banda La Stella li jibda minn Triq il-{nien sal-Misra] tal-
Knisja fejn tesegwixxi program fuq il-plan`ier.
9.30 p.m. Mar` tradizzjonali ta' lejlet il-festa li jibda minn Triq }amri, jg]addi
g]al Triq Fawwara u jintemm fil-Misra] tal-Knisja. Il-baned San
{u\epp ta' G]ajnsielem flimkien mal-Banda Victory tax-Xag]ra
jferr]u lill-poplu pre\enti bid-daqq ta' mar`i briju\i.
12.00 a.m. Marija Lauretana, Protettri`i ta' l-Avjazzjoni. Wirja tradizzjonali ta'
ajruplani pirotekni`i segwita minn wirja spettakolari ta' loghob
tan-nar ta' l-art ma]duma minn Farrugia Brothers
Fireworks u m\ewqa bil-mu\ika.
Il-Ħadd 30 ta' Awwissu:
Jum il-Kommunità Lawretana
5.00 a.m., 6.00, 7.00 u 8.00 a.m. Quddies .
9.00 a.m. Konċelebrazzjoni Pontifikali mmexxija mill-Ecc. T.
Mons Nikol Ġ. Cauchi, Isqof Emeritus ta' Għawdex
. Il-Kan. Dun Gorg Bezzina jinseġ kuruna ta' tif]ir
lil Ommna Marija Lawretana b'tag]lim g]alina
lkoll. Tesegwixxi l-Mu\ika l-Cappella Diacono ta]t
id-direzzjoni ta' Mons. Ġwann Galea.
Quddies ieħor - 11.00 a.m., 5.00 p.m..
5.30 p.m. Mar` mill-Banda Santa Margerita ta' Sannat li jibda
minn Triq }amri u jintemm fil-Misra] tal-Knisja.
6.30 p.m. G]asar Solenni ta' Jum il-Festa mmexxi minn
Mons. {u\eppi Zerafa, Ar`ipriet Emeritus.
6.30 p.m. Mar` ta' qabel il-pur`issjoni mill-Banda San
{u\epp li jibda mill-Pjazza tad-Dehra
7.30 p.m. }ru[ solenni tal-Istatwa Devota tal-Madonna ta'
Loreto. Il-Banda S. {u\epp flimkien mal-Kor
Lauretana, isellmu lil Ommna Marija bid-daqq tal-
Innu Kbir Alla Vergine di Loreto .
Tibda miexja l-pur`issjoni akkumpanjata mill-
Banda tag]na San {u\epp.
Nistiednu lil kul]add biex nakkumpanjaw lil
Ommna Marija Lawretana permezz tat-talba tarru\arju
waqt il-pur`issjoni.
7.45 p.m. Il-Banda ~ittadina Leone tal-Belt Victoria tibda
mar` minn Triq il-Mog]dija u g]all-Misra] tal-
Knisja fejn tesegwixxi programm mu\ikali fuq il-
Plan`ier.
10.25 p.m. D]ul tal-vara tal-Madonna ta' Loreto fil-Knisja fost
il-Kant Marjan tal-[emg]a.
Antifona u ~elebrazzjoni Ewkaristika mmexxija
mill-Ar`.Frankie Bajada bis-sehem tal-Poplu kollu.
11.00 p.m. Mar` Briju\ ta' g]eluq il-Festa mill-Banda San
{u\epp li jag]laq dawn il-festi. Il-mar` jibda mill-
Pjazza tad-Dehra g]all-Pjazza Madonna ta' Loreto u
jispi``a fil-Misra] tal-Knisja.
It-Tnejn 31 ta' Awwissu
JUM ta' RADD IL-}AJR
6.30 p.m. Ru\arju u ~elebrazzjoni Ewkaristika
7.00 p.m. Quddiesa ta' ringrazzjament u d]ul tal-vara [ewwa
n-ni``a tag]ha.
NOTA ĠENERALI
• Fil-ġranet tal-festa jieħdu sehem il-Kor Lauretana taħt iddirezzjoni
ta' Lelio Spiteri u l-Orkestra taħt id-direzzjoni ta'
Mro. Frankie Debono.
• Il-Mużika ta' lejlet u nhar il-Festa tkun tal-Cappella Diacono
taħt id-direzzjoni ta' Mons. Ġwann Galea.
• Il-logħob tan-nar ordnat mill-Grupp tan-Nar tal-Festa ġie
maħdum minn dawn il-kmamar - Farrugia Brothers, Fontana
Fireworks, Madonna Tal-Virtu - Għarb, St. Mary Fireworks -
Qrendi, Madonna tal-Karmnu - |urrieq, San {u\epp Kirkop,
San {u\epp - G]axaq, Tal-Unjoni Luqa.
• Il-funzjonijiet tal-knisja u l-attivitajiet prinċipali tal-festa jkunu
mxandra dirett fuq Radju Lauretana 96.5FM Stereo li jkun
ukoll fuq il-website www.radjulauretana.com. Segwu l-iskeda
ta' programmi.
• Kull tibdil li jista' jinqala' f'dan il-programm jiġi avzat filknisja
u fuq Radjulauretana.
Inżejnu l-Festa tagħna bil-qrar u t-tqarbin u bi mġieba li tixraq lil
Ommna Marija Lawretana.
IL-FESTA T-TAJBA LIL KUL}ADD
QRAR matul il-Jiem tal-Festa
• L-Erbgħa, il-Ħamis u l-Ġimgħa, 26, 27 u 28 ta' Awissu
• mill-5.30pm sa tmiem il-funzjoni fil-knisja.
• Is-Sibt 29 ta' Awissu
• mill-5.00 pm sad-9.00pm.
• Il-Ħadd 30 ta' Awissu
• mis-7 am sad-9am u mill-4.30pm sal-5.30pm.
Sa fejn ikun possibbli il-qrar isir fil-konfessjonarji fil-knisja.
Minn qalbna nroddu ]ajr lil dawk kollha li ja]dmu u jistinkaw
biex jitwettaq dan il-programm u lill-voluntiera kollha li ja]dmu
g]all-festa u g]all-parro``a tul is-sena kollha.

G}AJNSIELEM FESTA 2009
on ready made wear & furnishings
3m wide curtain material from
€5 per mtr.
35

MILL-ISKOLA TAG}NA
L-ISKOLA: LEJN FORMAZZJONI FIL-VALURI NSARA
Illum, għall-grazzja t'Alla ħadd ma għad għandu dubju
dwar l-importanza tal-edukazzjoni tat-tfal sa miċċokon.
Jiena, bħala l-Kap tal-iskola Primarja ta'
Għajnsielem, fi ħdan il-Kulleġġ ta' Għawdex nista'
nixhed li l-maġġoranza tal-ġenituri Għajnselmiżi
iridu
l-aħjar
edukazzjoni għal uliedhom.
Li forsi mhuwiex ċar f'moħħ kulħadd huwa l-fatt li
edukazzjoni vera, dik li llum tissejjaħ edukazzjoni
ħolistika, jiġifieri edukazzjoni tal-bniedem sħiħ, ma
tikkonsistix biss filli t-tfal jakkwistaw il-ħiliet u tagħrif
bażiċi
fil-matematika, il-lingwi, ix-xjenza, linformatika
u l-kumplament tas-suġġetti akkademiċi.
Edukazzjoni vera, li jixirqilha dan l-isem, trid tinkludi
ukoll edukazzjoni fil-valuri. X'jiswa jekk ikollok innies
kollha tar-raħal li jkunu kisbu gradi akkademiċi
mill-aqwa Universitajiet tad-dinja, jekk imbagħad
dawn ħsiebhom biss fihom infushom, kif ser
jakkwistaw iktar flus, kif se jaħkmu fuq l-oħrajn u kif se
jgħixu ħajja mingħajr kontroll ta' xejn?
Huwa għalhekk li minn mindu ħadt f'idejja t-tmexxija
tal-iskola, waqt li fittixt li nipprova kemm nista' ntejjeb
il-livell tat-tagħlim tas-suġġetti li fihom it-tfal
għandhom
l-eżamijiet, ippruvajt li ma nittraskurax li
matul il-ġurnata nittrasmetti fiż-żgħar
tagħna sett ta'
valuri. Għalkemm l-iskola tagħna hija skola tal-istat,
skont il-Kostituzzjoni tar-Repubblika ta' Malta anke liskola
tagħna hija skola Kattolika. Waqt li nirrispettaw
it-twemmin ta' kulħadd, u naċċettaw lil kulħadd,
inkluż
tfal Musulmani, fl-iskola tagħna
nagħtu importanza
kbira lir-Reliġjon. Dan għax
nemmnu li l-valuri insara,
li wara kollox huma valuri umani, mhux talli jfixklu fliżvilupp
tat-tifel
jew tat-tifla, imma talli mingħajrhom
inkunu qed nagħtu servizz ħażin lill-istudenti tagħna infushom u lill-pajjiż.
B'xorti tajba, fl-iskola nsibu l-kooperazzjoni sħiħa tal-
Arċipriet u tal-membri l-oħra tal-kleru tal-parroċċa.
Jidher li l-Arċipriet tagħna fehem sew u qed jipprova
jgħix dak li jgħallem il-Konċilju Vatikan II fil-
Kostituzzjoni Christus Dominus (nru. 30):
“Meta jaqdu d-dmir tagħhom ta' rgħajja, il-kappillani
jfittxu qabel xejn li jsiru jafu l-merħla tagħhom. U
ladarba huma l-qaddejja tal-Insara kollha, jħabirku
sabiex ikattru l-ħajja nisranija f'kull nisrani, fil-familji,
fl-għaqdiet, speċjalment dawk dedikati għallappostolat,
u fil-komunità parrokkjali kollha kemm hi.
Għalhekk għandhom
iżuru d-djar u l-iskejjel kif jitlob
minnhom l-uffiċċju
pastorali tagħhom; jieħdu ħsieb bilħeġġa
kollha tal-adoloxxenti u taż-żgħażagħ; b'karità
ta' missier jinteressaw irwieħhom mill-fqar u millmorda;
jieħdu ħsieb partikulari tal-ħaddiema u jqanqlu
36
lill-insara biex jgħinu l-ħidmiet tal-appostolat”.
Bħala Direttur Spiritwali tal-Iskola, l-Arċipriet
iżur
sikwit l-iskola. Ħafna nies jaħsbu li l-ħidma tiegħu hija
ristretta għall-Quddiesa ta' darba fix-xahar u għall-Qrar.
Din mhix il-verità sħiħa. L-Arċipriet, f'kuntatt
kontinwu miegħi bħala Kap tal-Iskola, jagħmel ħafna
xogħol, li ma jidhirx, favur it-tfal tagħna. Tista' tgħid li
kull ġimgħa
huwa jżur l-iskola u flimkien niddiskutu
problemi li jkunu nqalgħu
biex naħdmu id f'id ħalli
naraw kif nistgħu nsolvuhom. Dan ix-xogħol jinkludi lkura
ta' tfal partikulari li l-familja tagħhom tkun
għaddejja minn xi saram bħal mard, inkwiet,
diffikultajiet finanzjarji u problemi oħra.
Ħaġa li tassew intgħoġbot minn kulħadd f'din is-sena li
għaddiet
kien meta fl-okkażjoni tal-Jum Ewkaristiku li
ċċelebrajna fl-iskola nhar id-19 ta' Ġunju 2009, il-Jum li
fih ġiet inawgurata s-Sena tas-Saċerdoti, iċ-ċelebrant
prinċipali kien Fr Anthony Bajada li matul is-sena kien
ta s-servizz tiegħu fil-parroċċa tagħna bħala
Djaknu.
Dakinhar kellna ukoll il-preżenza tas-Seminarista
Samuel Grech. Din il-ġrajja serviet biex tgħallem littfal
dwar l-importanza tas-saċerdoti fil-ħajja tagħna.
Mingħajr saċerdozju ma jistax ikollna Ewkaristija u
mingħajr Ewkaristija, ħajjitna ma tistax issib is-sens
veru tagħha, anke kieku nkunu l-iktar nies bravi taddinja.
B'xorti tajba, l-iskola tagħna hija mogħnija b'għalliema
li mhux biss jaħdmu ħafna mill-aspett akkademiku
imma għandhom ħafna għal
qalbhom il-valuri nsara.
Bil-kelma u bl-eżempju tagħhom
huma jippruvaw
inisslu fit-tfal tagħna valuri bħal rispett lejn l-oħrajn,
onestà, bżulija, solidarjetà, ġenerożità u maħfra. Lgħalliema
tagħna għandna nibżgħu
għalihom u
nikkoperaw magħhom, jekk verament inħobbu t-tfal
tagħna. Lit-tfal tagħna għandna ngħallmuhom li anke
meta xi għalliem jiżbalja, għax f'din id-dinja kulħadd
G}AJNSIELEM FESTA 2009

huwa suġġett għall-iżball, aħna
xorta waħda għandna
nuru rispett lejhom.
Nista' ngħid b'wiċċi minn quddiem li l-importanza li
qed nagħtu fl-iskola lill-valuri nsara mhux talli ma
fixklux l-andament tat-tagħlim imma talli għamluh
iktar effettiv u bl-għajnuna t'Alla anke din is-sena
rnexxilna mmorru tajjeb f'diversi oqsma. Matul din issena,
kif konna ddeċidejna flimkien bħala għalliema
meta fassalna il-Pjan ta' Żvilupp tal-Iskola, tajna
importanza kbira lit-tagħlim
tal-kompjuter. Kif kulħadd
jaf, waħda mill-miri ewlenin tal-Gvern fl-edukazzjoni
hija li t-tfal tagħna ikunu fost l-aħjar tfal fl-Ewropa f'dik
li hija teknoloġija tal-informatika. Meta f'Ottubru li
għadda
kellna żjara minn delegazzjoni mill-iskola ta'
Tolfa, huma baqgħu
mistagħġbin bl-ammont kbir ta'
kompjuters li għandna fl-iskola u bil-mod kif dawn jiġu
użati mit-tfal kollha, anke dawk tal-Kindergarten. Din
is-sena peress li kienet is-sena Ewropeja għall-
Kreattività u l-Innovazzjoni, d-Dipartiment tal-
Kurrikulu organizza kompetizzjoni fost l-iskejjel ta'
Malta u Għawdex għall-aħjar
użu tal-kompjuter. Kull
klassi kellha tagħmel proġett
li fih tuża programmi
differenti tal-kompjuter. Fil-ka\ tal- ħames sena, it-tfal
flimkien mal-għalliema tagħhom kellhom jibnu Blog.
Bi pjaċir ngħid li l-ħames klassi tal-iskola tagħna rebħet
din il-kompetizzjoni minħabba li rnexxielha ttella' laħjar
Blog.
Semmejt diġa
ż-żjara mill-iskola ta' Tolfa. F'Ottubru
2008, grupp ta' studenti flimkien ma xi għalliema
mal-
Kap tal-iskola u mas-Sindku ta' Tolfa żaru l-iskola
tagħna.
L-iskola tellgħet programm tassew sabiħ li
għalih kienu mistiedna fost l-oħrajn
l-Ispeaker tal-
Kamra tar-rappreżentanti kif ukoll l-Ambaxxatur tal-
Italja għal Malta. Kulħadd
baqa' impressjonat blispettaklu
li ppreżentaw it-tfal.
Inizjattiva oħra li żgur ħadu pjaċir biha t-tfal matul din
is-snea kienet is-sehem tagħna f'Betlem f'Għajnsielem.
Żgur li t-tfal minbarra li ħadu gost u taw gost tgħallmu
ħafna. Okkażjonijiet bħal
dawn jgħinu ferm biex it-tfal
joħorġu t-talenti tagħhom u jitgħallmu jgħixu fissoċjetà.
Ta' min isemmi wkoll is-sehem tal-iskola f'EkoSkola.
Għall-ewwel darba din is-sena l-iskola tagħna ħadet
sehem f'EkoParlament. Dakinhar żewġ studenti mhux
biss marru fil-Kamra tar-Rappreżentanti imma ukoll
taw il-veduti tagħhom
dwar it-tibdil fil-klima filpreżenza
tal-ispeaker u diversi Ministri u membri
parlamentari.
Il-motto tal-iskola tagħna huwa; “It-tagħlim: l-għajn
tas-sliem”. Aħna nemmnu li mingħajr edukazzjoni
ħolistika, il-bniedem ma jistax jakkwista s-sliem. J'
Alla, taħt il-Patroċinju tal-Madonna ta' Loreto, Sultana
tal-iskola tagħna, t-tfal tagħna ikomplu jikbru biex isiru
ċittadini onesti u nsara tajbin.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Pauline Grech
Kap ta' l-Iskola
37

38
MILL-G}AQDA MILL-G}AQDA TAL-ARMAR
TAL-ARMAR
Festa jew Festi!
Dan l-a]]ar it-tema tal-festa waqg]et fuq kliem
kul]add. Smajna ]afna ver\jonijiet differenti, min
jg]id ]a[a u min jg]id o]ra. Imma dawn kollha
huma qlajjiet jew inftemhu ]a\in g]aliex kliem u
ordnijiet diretti ma smajna qatt!
Jekk ti[[eneralizza kollox tara li l-festi kibru b'mod
allarmanti tant li f'`ertu postijiet kellha tit]assar ilfesta
sabiex jin\amm il-kontroll tas-sitwazzjoni. Ilfesti
huma tradizzjoni tag]na li [ejja minn \minijiet
fejn il-knisja kienet il-qofol ta' kollox. Il-festi nibtu
b'mod safi li minkejja l-faqar u s-sempli`ità li kienu
jg]ixu missirijietna, kienu xorta jag]tu l-og]la [ie]
u dak kollu li jist]oqq lill-patrun jew patruna tarra]al
jew belthom. I\da \-\minijiet jinbidlu u s-safa
tal-festa bdiet tittabba, tant li post il-knisja nbidel
mal-ka\in u l-funzjonijiet ta' [ol-knisja nbidlu ma'
dawk esterni. G]alkemm m'hemm xejn ]a\in f'dan,
l-i\ball sar g]aliex
sens veru ta qima
lejn il-qaddis jew
qaddisa ma baqax.
Minn festa wa]da
bdejna naraw minn
kollox [o [img]a
wa]da. Il-qaddisin,
minflok qed
nimitaw il-qdusija
tag]hom, bdejna
ndawruhom
kuljum fit-toroq
tag]na ]alli bissa]]a
tag]hom
no]olqu atmosfera
ta' briju u [enn
mill-aqwa. Il-vara
G}AJNSIELEM FESTA 2009

titulari tgawdi aktar `ap`ip minn dawk ta' barra
u anke minn vari li jinsabu [o l-istess knisja,
jekk mhux ukoll ta' l-istess qaddis jew qaddisa
tag]hom infushom. Irridu nitg]allmu li dawn
huma biss xbiehat u li l-qaddisin qeg]din
igawdu lil Alla, xbiehat li suppost ikomplu
jressquna lejn il-qaddis proprja skond il-fidi
tag]na. G]alhekk jist]oqqilhom kull rispett.
Mal-kbir ilaqqatha' \-\g]ir ukoll. Festi b'mod
semplici hawn ukoll, forsi g]aliex [o r]ula
\g]ar, imma jekk to]ro[ xi direttiva jrid
jobdiha kul]add. Kull ma jsir fil-festi tag]na
huwa sabih imma g]andu ji[i minna sa fejn
g]andna naslu ]alli ma nkunu [ibna xejn
b'idejna. Il-festa g]andna n\ommuha festa
wa]da kif kienet taf fl-g]eruq tag]ha u mhux
qsamniha f']afna festi, nimpikaw ma' xulxin u
ma ta' [enbna. Hija ]asra kbira li anke nitilfu
jum wie]ed biss mill-[img]a kollha g]aliex
nemmen li kollox isir bi ]sieb tajjeb, imbg]ad
waqt il-furja tal-mument jinqalg]u xi in`identi
minn partitarji, frott tal-fanati\mu tag]hom u
min]abba fihom je]lu l-organizzaturi, b'dell
ikrah fuq ir-ra]al jew il-belt kollha.
Dak li qed tag]mel il-Knisja hu li qed tipprova
tnaqqas dawn it-tebg]at li qed isewdu mis-safa
li kellhom xi darba il-festi tag]na. Perfetti m'hi
]a jirnexxielha [[ibhom qatt imma bilg]ajnuna
tag]na g]andna naslu nifhmu l-veru
sens li festa vera [[ib warajha.
G]al din is-sena komplejna g]addejjin bil-]idma tag]na lejn il-festa titulari sabiex inkomplu nag]tu l-og]la [ie]
lil Madonna ta]t it-titlu ta' Loreto. Nirringrazzjaw lil kull min g]enna b'xi mod sabiex ni[bru l-ispejje\ me]tie[a
u lill-membri voluntiera kollha li ji[u jg]inuna n\ejnu u ner[g]u ni[bru lura l-armar g]all-[ranet sbie] tal-festa.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Il-festa t-tajba lil kul]add.
Rudolph Cauchi.
39

Il-Festa re[g]et mag]na! X'fer] i[[ib mag]ha din ilfra\i
fina n-nies t'G]ajnsielem, li tant in]obbu
ni``elebraw il-festa g]a\i\a tag]na. I\da fuq kollox dan
il-fer] in]ossuh g]aliex ni``elebraw il-festa ad unur lg]a\i\a
Patruna tag]na l-Madonna ta' Loreto. Il-Banda
tag]na, b]al fis-snin l-img]oddija, ser tkun fuq
quddiem nett biex ikollna Festa mill-aqwa, kif nafu
nag]mlu a]na t'Ghajnsielem! Dejjem b'im]abba
specjali li a]na g]andna lejn is Sabi]a ta' Loreto.
B]al ma tafu, din is sena l-banda tag]na kienet
mistiedna biex tie]u sehem fil-festi ta' San Pawl [ewwa
Palazzolo Acreide, fejn kienet \jara ta' SU~~ESS minn
40
LE}EN IL-BANDA SAN {U|EPP
kull lat li pparte`ipajna fih. G]amilna lir-ra]al tag]na
kburi bil-parte`ipazzjoni li tajna fil festi esterni [ewwa
Sqallija. I\da G]ajnsielem ]a sehem ukoll fil-festi
interni ta' San Pawl, bis-sehem ta' l-Ar`ipriet taghna
Dun Frankie Bajada, fejn ]a sehem fil-Quddiesa tal-
Pani[ierku, bis sehem tan-Nunzju Apostoliku tal-
Bolivja.
G]ajnsielem g]andna tassew biex inkunu kburin u
fer]anin u niftakru li meta ning]aqdu, l-affarijiet dejjem
imorru a]jar. Il-Banda tag]na \gur li dejjem ser tkun
strument ta' g]aqda biex inkomplu ng]ollu isem
G]ajnsielem 'il FUQ.
Nawgura l-Festa t-tajba lill-G]ajnselmi\i kollha.
Viva x-Xemx!!
Gino Cauch
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G}AJNSIELEM FESTA 2009 41

42
G}AJNSIELEM FESTA 2009

IR-ROKNA TAL-BLACKS
Għajnsielem F.C. hu tagħna lkoll
Lorry fetaħ r-radju. 'Uff! Xi dwejjaq! Dejjem
problemi tisma'! Xegħel it-televiżjoni. X'ra?
X'sema'? Vjolenza u tixwix.. 'Anki hawn listess
diska!' nefaħ Lorry. 'Jien wara jum studju
rrid nistrieħ u mhux intaqqal moħħi bil-ħsibijiet
ta' qerda!' U dlonk xedd iż-żarbun tal-futbol, u
fi ftit ħin kien ferħan jilgħab ma' sħabu u
jitgħallem mill-eżempju tal-kowċ.
Illum madwarna nisimgħu b'ħafna problemi
dawk personali, so`jali, razzjali, ekonomi`i u
mitt elf problema oħra. F'kelma waħda, ilmezzi
tal-mass media kollha saru jtennu l-istess
diska problema hawn u problema hemm. U
dan hu żball.
Soluzzjoni: Aktar milli għandna nisħqu fuq ilproblemi,
għandna infittxu s-soluzzjoni. Fl-
Unjoni Ewropeja u f'diversi pajjiżi fid-dinja qed
jifhmu dejjem aktar kun`ett elementari aktar
ma jkollna so`jetà sportiva, aktar ikollna
komunitajiet maqgħuda. Fi ftit kliem, l-isports
hu wieħed mis-soluzzjonijiet l-aktar fa`li għal
bosta problemi fil-ħajja tal-lum. Pereżempju,
fl-Afrika t'Isfel adottaw l-isports bħala l-mezz
ta' soluzzjoni għall-problema ta' l-AIDS. Filkomunijiet
multi-razzjali ġo Franza, l-isports
instab li hu l-aħjar mezz inklussiv ta' għaqda
bejn nies ta' twemmin u razzez differenti. Fl-
Istati Uniti, l-isports instab li jnaqqas l-attakki
tal-qalb b'persentaġġ qawwi. Fiċ-Ċina, lisports
jintuża sabiex inissel fit-tfal dixxiplina
G}AJNSIELEM FESTA 2009
personali u rispett lejn il-familja u n-nazzjon.
Fl-Italja, l-isports qed jingħata importanza
kbira għax instab li dawk it-tfal u żgħażagħ li
jitħarrġu f'dixxiplina sportiva għandhom
possibilità inqas li jaqgħu vittmi tal-Ndraghetta,
Camorra u l-Mafja u jispiccaw iħallsu il-pizzo.
L-isports jgħin lil kull wieħed u waħda minna
jirrilassa wara jum studju jew xogħol. L-isports
hu mezz sabiex il-familja, il-missier u l-omm u
t-tfal isibu ħin flimkien u jipprattikaw l-isport
favorit tagħhom. L-isport mhux biss jgħinna
nikkontrollaw il-livell tal-kolesterol f'ġisimna;
iżda wkoll itaffilna ħafna mit-tensjoni u stress li
nakkumulaw matul il-ġurnata. Tieħu ferm
pjacir tara l-familja maqgħuda li ssib ħin ukoll li
tieħu t-tfal għat-taħriġ fil-grawnd u ssegwi millqrib
l-iżvilupp tal-ħiliet psikomotorjali ta'
wliedha.
Ħafna drabi aħna l-adulti naħsbu li l-isports hu
tat-tfal u mhux għal kbar. Nagħmluha ċara: lisports
hu bżonn. Hawn xi ħadd iħalli lillgħeżież
uliedu mingħajr ikel u xorb? Lanqas
qatt. Jekk nemmnu verament fil-qawwa ta' lisports,
nagħmlu minn kollox sabiex uliedna
jieħdu sehem f'xi dixxiplina sportiva, bħal ma
hu l-futbol.
U sewwasew dan hu l-irwol li Għajnsielem
Football Club għandu fir-raħal tagħna. Min jaf
kemm tfal ħadu t-taħriġ tagħhom fil-grawnd
tagħna u għaddew mumenti sbieħ fejn tgħallmu
43

jirrispettaw lit-tellief fir-rebħ u jaċċettaw ittelfa
b'umilta' u fairplay sportiv! X'valuri
sbieħ! Wara kollox, l-isports huwa mera talħajja
għaliex fil-ħajja mhux dejjem minn fuq.
Fil-preżent, fil-klabb tal-futbol, għandna n-
Nursery tal-futbol li tiddixxiplina lit-tfal
f'etajiet differenti fit-taħriġ ta' din il-logħba tant
popolari. Tajjeb li napprezzaw il-ħidma talkowċis
li volontarjament jiddedikaw il-ħin
liberu tagħhom sabiex irawwmu fit-tfal valuri
sportivi u ħiliet individwali u kollettivi. Tajjeb
ukoll li niftakru u minn hawn inroddu ħajr lil
dawk l-eluf ta' Għajnselmiżi li taw il-kontribut
tagħhom sabiex l-isports f'Għajnsielem kiber
permezz tal-klabb tal-futbol.
Ħidmet il-Kumitat: Għajnsielem F.C. hu filpreżent
immexxi b'tant entużjażmu minn
kumitat magħżul u approvat mill-membri talklabb.
Forsi tistaqsi, imma jien nista' nkun
membru? Iva, kulħadd jista' jkun membru għax
il-klabb hu ta' kull Għajnselmiż u
Għajnselmiża. Il-Kumitat, barra li jistinka
ħafna sabiex jgħolli l-isem tar-raħal permezz
tat-timijiet fil-kampjonati kollha, jisħaq ħafna
dwar l-edukazzjoni sportiva lit-tfal u żżgħażagħ
kollha tar-raħal. Qegħdin nfasslu
pjanijiet sabiex flimkien nibnu kultura sportiva
fejn il-partecipazzjoni u s-solidarjeta' jimxu id
f'id. Fl-istaġun li ġej ser nemfasizzaw aktar ilħtieġa
li l-ġenituri jibagħtu lill-uliedhom għattaħriġ,
u għaliex le, isegwuhom mill-qrib. Irridu
nnisslu fit-tfal kollha tagħna attitudni pożittiva
lejn il-ħajja u nsebbħulhom il-karattru tagħhom
b'sens ta' kunfidenza u stima personali. Dan
sabiex meta jikbru, qatt ma jersqu lejn id-droga
u l-alkoħol; iżda jżommu quddiem għajnejhom
l-isports bħala mezz ta' tagħlim, mistrieħ u
socjalizzazzjoni.
Kultura sportiva: Sabiex jirnexxielna nwettqu
din il-viżjoni, din is-sena flimkien mal-
President Sammy Rapa, ingħaqdu magħna s-sur
Frank Tabone (Assistent Kap ta' Skola) li
b'ħeġġa jaqdi l-irwol ta' segretarju kif ukoll issur
Eric Mercieca (Interior & Exterior Design
Consultant & Turnkey Contractor) bħala
kaxxier u promotur ta' ideat għall-ġid tal-klabb.
Ma nistax ma nifirħux ukoll lil seħibna Alex
Spiteri li fl-istaġun li ġej ser ikollu t-tmexxija
44
tat-tim tal-kbar f'idejh. Minn hawnhekk,
inħeġġu lil kulħadd jsir membru tal-klabb
tagħna u jitla' jagħti s-sapport tiegħu filgrawnd.
Kunu ċerti li ser ikun staġun eċitanti
ħafna għal kull supporter tal-Blacks; u huma
bosta dawk li diġa' qed jiġu jistaqsuna u
jħeġġuna sabiex ikollna tim li jasal li jirbaħ ittitlu
wkoll.
Biex nibnu kultura sportiva, il-kumitat ħass li
hemm bżonn li ntejbu aktar u aħjar il-facilitajiet
sportivi tal-klabb. Aħna lkoll nemmnu li t-tfal u
ż-żgħażagħ t'Għajnsielem jistħoqqilhom biss laqwa
u l-aħjar. Għalhekk, għandna pjanijiet
sabiex ikollna grawnd modern b'wiċċ sintetiku
sabiex it-tfal tar-raħal ikollhom post aktar
adegwat, b'inqas perikli, kif ukoll ta' serħan lmoħħ
għall-ġenituri. Ser nisħqu wkoll sabiex
it-tfal jitgħallmu mhux biss it-teknika talfutbol;
imma wkoll dwar in-nutrizzjoni, issaħħa,
il-ħidma kollettiva kif ukoll ir-rispett
lejn xulxin u lejn l-ambjent.
Għalhekk, għażiż Għajnselmiż/a li filwaqt li
nroddlok ħajr li qrajt dawn il-ftit ħsibijiet,
inħeġġeġ sabiex bi ħsibijietek, kliemek u
għemielek dejjem tfittex li tagħmel ġid lir-raħal
tagħna u l-klabb tal-futbol, Għajnsielem F.C.
Mr. Frank Tabone
Segretarju
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Omelija
ta' Mons. Isqof Mario Grech
f'Jum il-festa tal-
Verġni Mqaddsa Marija ta' Loreto
Ħarsa ħafifa madwarna, jiġifieri ħarsa fuq is-soċjetà
tagħna, tgħinna
nindunaw illi hemm distanza bejn ilkultura
ta' żmienna u l-Vanġelu,
u t-twemmin Kristjan.
Nosservaw ftit x'inhi l-mentalità ta' żmienna fuq ċerti
aspetti li huma importanti ħafna fil-ħajja tagħna lbnedmin,
ngħidu aħna d-diskors li jsir fuq l-affettività,
fuq l-imħabba; id-diskors li nisimgħu fuq il-valur talħajja;
id-diskors li nisimgħu fuq iż-Żwieġ
u l-familja.
Dan biex nagħtikom ftit eżempji. Dawn huma, nerġa'
ngħid, punti kardinali fil-qafas tas-soċjetà tagħna,
imma b'dispjaċir wieħed jinnota illi hemm dikotomija,
hemm din il-qasma bejn il-kultura u t-twemmin
Kristjan tagħna.
Issa forsi tistaqsuni: Għaliex qed iseħħ dan? Emmnuni,
it-tweġibiet jistgħu
jkunu varji. Jista' jkun illi ssekulariżmu
tant qiegħed
kulma jmur jaħkem il-moħħ u
l-qalb tagħna, illi b'xi mod qiegħed
jinnewtralizza lpreżenza
tal-Vanġelu. Jista' jkun illi aħna għandna
preżenza ta' Knisja li temmen, li tgħix bil-Vanġelu,
imma ma ppreparatx biżżejjed lill-Kristjani ħalli jkunu
ħmira
fil-kultura ta' żmienna. Imma jista' jkun ukoll illi
l-Kristjani huma għażżenin; aħna
irresponsabbli u
nagħżlu, għal motivi egoistiċi, illi nibqgħu fil-muta, illi
aħna stess nieħdu d-distanza “Kristjana” minn din ilkultura.
Jekk teżisti din id-dikotomija, dan m'iniex ngħidu
biex
naqtgħalkom qalbkom. Din m'għandniex
ninterpretawha bħala falliment, bħala disfatta, qisu
waslet is-siegħa ta' l-aħħar. Altru li m'hux hekk! Jien u
inti, li għandna viżjoni Kristjana, għandna
nikkunsidraw is-sitwazzjoni attwali tagħna bħala sfida,
bħala karba li lilna tissolleċitana biex inqumu fuq
riġlejna, narmaw lilna nfusna tajjeb fis-sens li nkunu
nafu l-għaliex tat-twemmin tagħna u ma jkunx
twemmin jew tagħlim bħal pappagall u nagħmlu
lproposta,
u nippreżentaw il-viżjoni pożittiva ta' Kristu u
tal-Vanġelu
lill-bniedem tal-lum.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Il-Ħadd 31 ta' Awwissu 2008
Il-Papa Benedittu, f'diskors li għamel lill-Isqfijiet
ta' l-
Isvizzera, qalilhom: “Hawn min irid jippreżenta lill-
Knisja bħala qawwa mudlama. Hawn min qed
jippreżenta l-Knisja bħala
dik illi tgħid dejjem 'Le',
bħala
dik li dejjem tikkundanna. Hemm min qed
jippreżenta l-Knisja bħala
għalliema ta' morali illi
jaqtgħu qalb in-nies”. Imma l-Papa jgħid: “Din m'hix
il-Knisja vera”. Il-Knisja vera hi dik li għandha l-Bxara
t-Tajba, hi dik illi rċiviet dan id-dawl tas-sewwa
mingħand Kristu, dawl illi jdawwal lill-bniedem, ilħajja,
iż-Żwieġ u l-familja, biex nerġa'
ntenni t-tliet
eżempji li semmejt fil-bidu; u l-Knisja, jiġifieri
aħna,
għeżież tiegħi, għandu jkollna l-kuraġġ illi quddiem din
il-konfużjoni, quddiem dak li jista' jidher bħala
falliment, bħala irtirar mill-ħajja soċjali, aħna nagħmlu
l-offerta tagħna, aħna nagħtu t-tweġiba tagħna.
Issa l-lum qegħdin niċċelebraw il-festa tal-Verġni
Mqaddsa ta' Loreto, illi skond it-tradizzjoni l-anġli
ttrasportaw id-dar ta' Nazareth u minn Nazareth ġabuha
f'Loreto. Dan fih messaġġ sabiħ u attwali, għeżież
tiegħi,
għaliex lilna jgħinna nagħrfu rresponsabbiltajiet
tagħna biex nikkontribwixxu ħalli ddar
tagħna u meta ngħid “id-dar tagħna” nifhem mhux
45

iss id-dar ta' kull familja, ta' kull wieħed u waħda
minna, imma anki d-dar komuni tagħna,
li hi allura
pajjiżna inkomplu nibnuha u mhux inħottuha.
U b'liema mod din il-ġrajja tal-Verġni ta' Loreto tista'
lilna tistimulana u toffrilna orjentament f'dan l-impenn
tant meħtieġ? Jiena nista' nitfa' l-ħarsa tiegħi fuq
Marija, li hi stess, il-persuna tagħha stess, diġà hija ddar
ta' Alla. Marija hija l-għamara illi fiha għammar
Kristu. U allura l-Verġni Mbierka minnha nfisha diġà
għandha messaġġ x'tibgħat lilna u lis-soċjetà: illi jekk
aħna niddisponu rwieħna Alla jgħammar magħna, Alla
jibni d-dar tiegħu fostna. U meta qed ngħid “Alla jibni
d-dar tiegħu fostna” x'qegħdin nifhmu? Darba David
ried jibni Tempju lil Alla, imma Alla qallu: “Mhux int
tibnili d-dar, imma jien nibni d-dar tiegħi għalik biex
inti tgħammar fiha”. U meta ngħidu illi Alla jibni d-dar
tiegħu jiena nifhem illi Alla jipprovdilna sitwazzjoni,
ambjent, realtà, dak li nistgħu nsejħulu ordni ta' ħajja illi
jekk aħna nirrispettawh, jekk aħna nagħżlu illi ngħixu
fih, dik tkun id-dar ta' Alla fostna li Alla jibni għal kull
wieħed u waħda minna kif għamel permezz ta' Marija.
Imma jekk ikolli nitkellem fuq id-dar tal-ġebel ta'
Marija “Domus Mariæ” jiena dalgħodu nixtieq
nistedinkom biex naraw flimkien tliet ritratti tad-dar ta'
Marija. Qatt rajtuhom? Fil-Vanġelu għandna “ritratti”
tad-dar ta' Marija.
L-ewwel ritratt, l-ewwel ikona jippreżentahielna l-
Vanġelu
li għadu kif tħabbrilna: proprju d-dar ta'
Nazareth fejn naraw lil Marija attenta, tfittex x'inhu lpjan
ta' Alla għaliha u għall-oħrajn. San Luqa jgħidilna
illi jidher l-anġlu illi jipproponilha x'inhu dan il-pjan ta'
Alla. Alla, għeżież tiegħi,
lilna ma ħalaqniex u tefagħna
bl-addoċċ fid-dinja. Imma Alla li tant iħobbna ried
kieku jipproponilna ordni ta' ħajja. Imma l-bniedem
ħawwadulu dan l-ordni. U Marija f'Nazareth nixtieq
nikkontemplaha bħala dik illi qed tfittex li tiskopri
x'inhu dan il-pjan, pjan illi nistgħu ngħidu
li Alla
46
jikkomunikah lill-bniedem fuq żewġ
livelli. Fuq livell
naturali, jiġifieri li m'hemmx għalfejn ikollok il-fidi fi
Kristu, m'hemmx għalfejn tkun Kattoliku biex inti tasal
ħalli tinduna b'dan il-proġett
ta' Alla; biżżejjed illi
tħaddem
ftit il-fakultà tar-raġuni. Ir-raġuni tagħna lbnedmin
jekk inħaddmuha sewwa tgħinna biex
niskopru dan l-ordni primordjali li Alla waqqaf sa millbidu
tal-ħolqien. Imma mbagħad hemm ukoll, għalina
li nemmnu, u dan mhux għax aħna bravi imma għaliex
irċivejna d-don tal-fidi, dik li tissejjaħ ir-Rivelazzjoni:
jiġifieri Alla jkellimna. “Fl-imgħoddi
Alla kellimna
b'diversi modi, imma meta waslet il-milja taż-żminijiet
hu kellimna permezz ta' Ibnu”. U f'din ir-Rivelazzjoni,
dak li aħna nsibu fl-Iskrittura imma issa jrid ikollok ilfidi
, aħna hemmhekk insibu konferma ta' dak il-pjan
primordjali li nistgħu naslu għalih bir-raġuni, u aktar
minn hekk ukoll.
U l-Verġni Mbierka fid-dar tagħha f'Nazareth hija dik
illi tixtarr, hija dik illi tikkontempla x'inhu dan il-proġett
ta' Alla. U meta tiskoprih hija tgħidlu: “Hawn jien ilqaddejja
tal-Mulej; ħa jkun minni skond il-pjan tiegħek,
skond il-Kelma tiegħek”. Mhux hekk biss, imma
Marija tagħti kelma, u dik l-għażla li hija tagħmel
tibqa'
magħha, anki jekk xi drabi tiswielha sagrifiċċju, anki
jekk dik switilha l-martirju. Imma, b'persuna ta' mara
responsabbli li tieħu
pożizzjoni quddiem Alla, hija
tibqa' żżomm il-kelma li tat sa l-aħħar.
Għeżież tiegħi,
jien dan il-kwadru nixtieq napplikah
għall-ħajja taż-Żwieġ u tal-familja. Anki ż-Żwieġ…
il-
Konċilju Vatikan II jgħid illi ż-Żwieġ
tant hu ta' ġid
għall-bniedem, għall-familja u għas-soċjetà illi Alla tah
l-istruttura tiegħu, ma ħalliehx f'idejn il-bnedmin għax
kienu jħarbtuhulu, kif qegħdin iħarbtuhulu! U aħna,
għeżież tiegħi, f'din il-verità fuq iż-Żwieġ u l-familja,
bħal Marija f'Nazareth, fid-dar tagħha ta' Loreto, aħna
nistgħu, jekk għandna rieda tajba, niskopru x'inhu lproġett,
il-pjan primordjali ta' Alla għaż-Żwieġ u l-
G}AJNSIELEM FESTA 2009

familja. U hemmhekk ikollna assigurazzjoni li
m'aħniex nagħmlu għażliet żbaljati. U għalina
li
nemmnu, li għandna d-dawl tal-fidi ta' Kristu u l-Kelma
tiegħu, aħna nkomplu mhux biss nikkonfermaw
fuq iż-
Żwieġ
u l-familja dak li tgħidilna r-raġuni, imma
niskopru aktar minn hekk, għaliex għalina limgħammdin
iż-Żwieġ
huwa sagrament.
Anki aħna, bħalma għamlet Marija fid-dar tagħha, jekk
naslu biex nagħtu kelma, biex nagħmlu deċiżjoni,
biex
nagħmlu għażla, għaliex
m'għandniex dik il-kelma, dik
id-deċiżjoni, dik l-għażla ma nżommuhiex sa l-aħħar?
Għaliex aħna tant sensittivi għall-irġulija li għandu jkun
hemm fostna, imma mbagħad f'materja daqshekk
delikata aħna nittraskuraw, jekk mhux ukoll nerġgħu
lura minn dik l-“Iva” li nkunu tajna mhux biss lis-sieħeb
jew lis-sieħba fiż-Żwieġ
imma anki lil Alla u quddiem
is-soċjetà? Għaliex iż-Żwieġ m'hux xi ħaġa
privata,
imma ż-Żwieġ
huwa ta' natura pubblika; għalhekk l-
Istat jagħmel il-liġijiet fuq iż-Żwieġ,
għaliex l-Istat
bħala responsabbli mill-ħajja tas-soċjetà jrid ukoll
jipprovdi dawk il-liġijiet illi jġibu
'l quddiem, illi
jiggarantixxu ż-Żwieġ
u l-familja.
Hemm ritratt ieħor tad-dar ta' Marija, id-dar ta' Loreto.
Imma din id-darba nitlobkom nagħmlu mixja żgħira
minn Nazareth għal Għajn Karem, fejn Marija tagħmel
dik iż-żjara lil qaribtha Santa Eliżabetta u 'l Żakkarija.
F'dik ukoll nistgħu
ngħidu li għandna ritratt ta' Marija;
Marija hemmhekk waqfet tgħix għal tliet xhur. U
x'indikazzjonijiet, x'messaġġ tagħtina din id-dar ta'
Marija f'Għajn
Karem? Illi Marija u Eliżabetta
jiċċelebraw il-ħajja, tant illi l-Vanġelu jgħidilna
illi kif
ikkomunikaw flimkien Marija u Eliżabetta t-tarbija li
kien hemm fi ħdanhom qabżet bil-ferħ. Iva, għeżież
tiegħi, anki dan jitfgħalna dawl importanti fuq il-ħajja
taż-Żwieġ u l-familja. Wieħed mill-għanijiet tal-ħajja
miżżewġa
hu proprju li jkun hemm l-ulied, ilprokreazzjoni.
Il-familja hija dak l-ambjent naturali illi
fih jitwieldu l-ulied, u dan jiggarantixxi futur għallistess
individwi u futur għall-istess soċjetà. Għandna
problema fuq dik li hija r-rata tat-twelid, imma issa
niġbdu
l-konsegwenzi ta' dak li żrajna.
Għeżież tiegħi,
is-sesswalità, li hija dimensjoni sabiħa
immens fil-ħajja ta' l-individwu, imma iktar u iktar filħajja
tal-koppja miżżewġa,
għandha l-milja tagħha
meta l-ko-operazzjoni bejn ir-raġel u l-mara twassal
ħalli jkun hemm ħajja ġdida. Imma ma jidhrilkomx li
anki fid-djar tagħna dan l-aspett tal-ħajja miżżewġa,
talħajja
tal-familja, kulma jmur qed jiġi mdellel? Ma
tħossux bħali illi anki fostna meta nitkellmu fuq issesswalità
nitkellmu b'mod illi rridu qisu noftmuha
mill-ħajja? U allura, kif jgħid l-istess Konċilju Vatikan
II, il-ġmiel tal-ħajja miżżewġa
mhux dejjem jiddi blistess
qawwa ta' dawl, għaliex l-imħabba tal-miżżewġin
G}AJNSIELEM FESTA 2009
li twassal biex ikun hemm l-ulied ħafna drabi qed tiġi
mirfusa proprju mill-propaganda ta' mezzi illeċiti illi
jħassru l-ġmiel tal-ħajja intima bejn il-miżżewġin.
Imma din hi r-realtà. Allura f'dan ir-ritratt tad-dar ta'
Marija, id-dar ta' Loreto f'sens wiesa', jiena nilmaħ iċċelebrazzjoni
tal-ħajja illi xieraq li jkun hemm f'kull
familja.
Hemm ritratt ieħor tad-dar ta' Marija, tad-dar ta' Loreto.
U dan huwa r-ritratt li jagħtina San Ġwann meta
jirrakkontalna fuq iż-żwieġ ta' Kana, illi għalih
kienet
preżenti Marija. Għeżież tiegħi,
ir-rakkont tal-Vanġelu
jgħidilna
illi f'dik id-dar, li fiha kienet preżenti Marija
waqt li kien qed jiġi ċċelebrat żwieġ,
naqas element
importanti ħafna, li huwa l-inbid. U Marija tintervieni
biex Kristu jirrimedja ħalli jgħinhom jirkupraw dak lelement
li kien nieqes. Għeżież tiegħi,
ma tħossux bħali
illi fid-djar tagħna, fejn niċċelebraw iż-żwiġijiet
tagħna,
xi drabi hemm nieqes element importanti? M'iniex
ngħid għall-inbid u x-xorb alkoħoliku;
dak kieku hemm
bżonn nikkontrollawh! Imma qed ngħid
għal dawk li
huma l-elementi essenzjali tal-ħajja taż-Żwieġ,
li huma
l-fedeltà u l-unità. Kieku dawk l-għarajjes ta' Kana ma
sabux lil Kristu li fakkarhom li hemm “inbid tajjeb”,
kieku ż-Żwieġ kien jisfrattalhom. U, għeżież tiegħi,
ċerti żwiġijiet
tagħna qegħdin jisfrattaw u ħa jkomplu
jisfrattaw aktar jekk aħna ma ngħożżux
dawn l-elementi
essenzjali li jappartienu lin-natura taż-Żwieġ,
jiġifieri lfedeltà:
mara waħda u raġel wieħed; u l-unità, lindossulibbiltà:
jiġifieri li ż-Żwieġ huwa commitment
għal dejjem.
47

Kull manuvra u kull inizjattiva illi b'xi mod tista' therri
fil-prinċipju, iktar u iktar fil-kultura u l-mentalità, dawn
iż-żewġ elementi, jiġifieri l-fedeltà u l-indossulibbiltà,
għeżież tiegħi, ikunu qed jikkontribwixxu ħalli
żżwiġijiet
tagħna jkomplu jiġġarfu. Dan l-aħħar kont
qed naqra statistika fuq x'ġara l-Irlanda minn meta
ddaħħlet il-liġi tad-divorzju. It-tkissir taż-Żwieġ
mhux
immultiplika ruħu imma żdied b'mod allarmanti
ħafna.
Għax jekk tidħol il-mentalità… Għax wieħed jista'
jgħid: “Dan ma japplikax għalija”. Veru… imma aħseb
fis-soċjetà; għax hemm min huwa dgħajjef
u jista' juża
dan il-mezz, u indirettament aħna
nkunu qegħdin
nagħtuh arma f'idejh jew f'idejha ħalli din l-esperjenza
tant sabiħa u tant qaddisa iż-Żwieġ
u l-familja ikunu dfid-diskrezzjoni
ta' l-individwu jekk ikomplix jew le.
Imma f'Kana sseħħ ħaġa oħra.
Marija tinduna illi lmiżżewġin
għandhom problema, u tirrikorri għand
Kristu u tgħidlu: “M'għandhomx inbid… Agħmel xi
ħaġa… Antiċipa s-siegħa tiegħek”.
U Marija titfa' żżejt
fuq il-ġerħa ta' dik il-koppja. U aħna, għeżież
tiegħi,
lanqas qegħdin ngħidu illi rridu nagħlqu
għajnejna, illi b'xi mod nikkundannaw, illi b'xi mod
niddisprezzaw jew naqtgħu minn magħna 'l dawk ilkoppji,
dawk il-familji illi naqashom wieħed minn
dawn l-elementi li semmejtilkom.
Ftit tax-xhur ilu f'Ruma sar kungress internazzjonali
proprju b'din it-tema: “Nitfgħu
ż-żejt fuq il-feriti tażżwiġijiet
u l-familji midruba”. Imma l-ewwel irridu
naraw x'inhuma dawn il-feriti, imbagħad naraw xħin
nitfgħu u kemm għandna nitfgħu minn din il-mediċina.
Imma mediċina li tfejjaq, mhux mediċina għall-mewt,
kif hemm min jista' jipproponi. U din għandha tkun
ukoll l-attitudni talinqas tal-komunità Kristjana, jekk issoċjetà
in genere tagħmel għażla oħra: illi aħna, għeżież
tiegħi,
quddiem dawn ir-realtajiet, bħalma għamlet
Marija fid-dar tagħha ta' Kana, nitfgħu,
insawbu ż-żejt
biex il- ġerħa li hemm tagħlaq.
Tinsewx x'qalu l-qaddejja, jew aħjar il-kap tal-qaddejja,
lill-għarajjes: “Dan l-inbid għax ħallejtuh għall-aħħar?
Dan l-inbid għax ma ġibtuhx mill-ewwel? Jaħasra,
xrobna ħafna nbid ħażin, ħawwadna, marradna… u issa
ġejjin bl-inbid tajjeb!”. Jiena dak li nawgura: illi ma
jgħaddix iż-żmien u aħna
nimlew il-ġarar tagħha b'inbid
qares, jekk mhux ukoll inbid ħażin, u mbagħad
wara
nindunaw u ngħidu: “Ara, kien hemm element
insejnieh, li huwa l-inbid li jipprovdilna Alla permezz
ta' Kristu”.
Dawn huma t-tliet ritratti tad-dar ta' Loreto, għeżież
tiegħi.
Intom tifhmuni illi aħna ritratti materjali
m'għandniex; aħna x'ġara fid-dar ta' Nazareth nafu ftit li
xejn, għaliex il-Vanġeli
huma sajmin fuq iż-żmien tattfulija
ta' Ġesù. Imma bid-dawl li jagħtina l-Vanġelu
48
fuq il-preżenza ta'
Omm Alla u Omm tagħna f'dawn iddiversi
għamajjar, diversi djar, il-lum stajt naqsam
magħkom dawn ir-riflessjonijiet fuq tema li hija ħafna
ħafna għal qalbna: iż-Żwieġ
u l-familja.
San Pietru, f'waħda mill-ittri tiegħu, jgħidilna: “Inbnew
bħal ġebel ħaj, biex issebbħu l-binja ta'Alla”. U f'din iċċirkustanza
ta' dalgħodu jiena dan l-appell li nagħmel
lilkom, devoti tal-Verġni Marija ta' Loreto: meta tilmħu
fl-istatwa tagħkom dak l-anġlu bid-dar f'idejh, ftakru
f'kull dar, mhux li hawn f'Għajnsielem imma
li hawn
f'pajjiżna, u itolbu lil Marija ħalli hi tkompli tispirana
bl-atteġġjamenti tagħha; dawk li semmejtilkom, nerġa'
nfakkarhomlkom: id-dar fejn għarfet il-proġett ta'Alla u
qalet “Iva” u l-“Iva” tagħha żammitha sa l-aħħar,
id-dar
fejn iċċelebrat il-ħajja,
id-dar fejn ipprovdiet elementi
essenzjali biex iż-Żwieġ
[ta' Kana] jirnexxi. Il-familji
tagħna kollha, għeżież tiegħi, għandhom
bżonn din lgħajnuna,
għandhom bżonn jinbnew bħala
ġebel ħaj,
biex l-għamara ta' Alla fostna l-bnedmin ma tiġix
nieqsa, biex din id-dar komuni tagħna, jiġifieri d-dar
tan-nazzjon tagħna, ma jkunx fiha konsenturi.
Ġejja l-Missjoni Djoċesana bl-għajnuna ta' Alla. Minn
hawn u ftit ġimgħat oħra nibdew bil-Missjoni
Djoċesana. Jien nixtieq, anzi nitlob lil Alla, blinterċessjoni
ta' Marija, ħalli l-Missjoni mhux biss
tgħinna
nibnu, u nsewwu jekk hemm bżonn, id-djar
tagħna
biex nagħmluhom jixbhu d-dar ta' Marija, imma
ħalli dak li għidtilkom
fil-bidu, dik id-distanza li hemm
bejn il-kultura ta' pajjiżna u l-Vanġelu,
jirnexxielna
nċekknuha, ħalli Kristu jkun tassew il-Bxara t-Tajba
mhux biss għalina imma għall-poplu tagħna kollu.
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Attard Auto Dealer
Tony Attard
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Mgarr Road, Ghajnsielem
Tel: 21559453, 21562754
Mob: 99494186
49

1. Fejn twelidt u għaddejt it-trobbija tiegħek? Kif
tiddeskrivi dan iż-żmien?
Trabbejt ix-Xagħra. Għandi tlett aħwa: tlett ibniet u
jiena tewmi ma waħda minnhom. It-tfulija tiegħi
għenitni ħafna biex nasal għal din id-deċiżjoni. Ittrobbija
tiegħi kienet waħda tajba. Il-ġenituri tiegħi
sa minn dejjem ippruvaw jagħtuna trobbija tajba,
kemm lili u kemm lil ħuti. L-importanza flattendenza
għall-Quddiesa kienet importanti ħafna
għalija, speċjalment dik ta nhar ta' Ħadd. Trabbejna
f'ambjent tajjeb ħafna.
2. Liema skola attendejt u liema kienu s-suġġetti
favoriti tiegħek?
Bħala skola attendejt l-iskola primarja tax-Xagħra.
Is-suġġetti favoriti tiegħi fil-primarja kienu r-
Reliġjon u l-Malti.
3. Meta ndunajt bil-ħajra tal-vokazzjoni?
Kelli madwar ħames snin. Meta kienu jgħiduli trid
tilħaq abbati kont ngħidilhom le għax abbati jilbes illibsa.
Sa minn meta kont zgħir kelli dik il-ġibda.
Niftakar meta kien jiġi xi birthday jew ngħaddi milleżamijiet,
ommi kienet tagħtina rigal. Xi haġa li kont
inkun irrid jien kienet xi statwa . Darba ġie l-
Arċipriet għat-tberik u ħeġġiġni nsir abbati. Ilġimgħa
ta' wara kont għal-laqgħa biex insir abbati.
4. Kien hemm xi hadd li nkoraġġik sabiex tidħol għal
din il-vokazzjoni?
Apparti l-familja, kelli żewġ għajnuniet li kienu lgrupp
ta l-abbatini u l-grupp tal-vokazzjonijiet.
Dawn għinuni nagħraf jekk din hix is-sejħa li jrid
minni l-Mulej. L-Arċipriet u dawk li kienu
jagħmlulna l-laqgħa kienu strumentali ħafna fiddeċiżjoni
tiegħi.
50
Intervista
mas-Saċerdot Novell
Fr Anthony Bajada
5. X'kien isir fil-grupp vokazzjonali?
Fil-grupp vokazzjonali kien ikollna laqgħa darba
f'gimgħa kull nhar ta' Sibt. Din kienet tkun laqgħa
b'tema vokazzjonali. Kien ikollna wkoll
spjegazzjoni tal-Bibbja. Żewġ mumenti importanti
fis-sena kienu żewġ irtiri li konna nagħmlu, wieħed
kien ikun fi żmien l-Avvent u l-ieħor fi żmien ir-
Randan. Dawn l-irtiri kienu importanti ħafna għalina
lkoll.
6. Kif tiddeskrivi l-ħajja tas-seminarju?
Il-ħajja fis-seminarju hi ħajja sabiħa. Fis-seminarju
hemm programm li wieħed irid jimxi miegħu. Ilġurnata
hi mqassma billi filgħodu ninġabru filkappella
għall-mumenti ta' talb. Ikollna wkoll nofs
siegħa meditazzjoni, ħafna drabi fuq l-Iskrittura.
Wara jkollna l-Quddiesa. Fin-nofs ta' nhar ta
filgħodu jkollna l- lectures.
Wara nofsinhar ikollna lħin
ta l-istudju. Fis-sebgħa ta' filgħaxija jkollna
siegħa adorazzjoni. Wara jkollna l-ħin tal-mistrieħ
fejn ikun hemm min jara t-televixin, min jidħol fuq linternet
u ġieli noħorġu wkoll.
7. F'hiex jikkonsisti l-proċess tas-seminarju ?
Il-proċess jieħu seba' snin. Għalija nħoss li dawn issnin
għaddew bħal ħolma. Qabel ma tidħol fisseminarju
ikun hemm screening minn psikoloġi li
jsaqsu diversi mistoqsijiet u jevalwaw jekk iżżagħżugħ
hux vokat. Iż-żagħżugħ jagħmel it-talba.
Jekk tiġi aċċettata ż-żagħżugħ jidħol is-seminarju.
Fl-ewwel tlett snin isir l-istudju tal-filosofija.
Imbagħad tasal is-sena barra fejn is-seminarista jmur
f'pajjiż barra minn Malta u jagħmel esperjenza
f'Parroċċa f'pajjiż ieħor. Wara jkun għad baqa' t-tlett
snin li jwassluh għall-ordinazzjoni saċerdotali. Filħames
sena ssir il-kandidatura jew ammisjoni u jiġi
G}AJNSIELEM FESTA 2009

8.
9.
aċċettat b'mod formali fil-ministeru tal-Lettorat fejn
is-seminarista jkollu l-kompitu li jipproklama lkelma
t'Alla. Fis-sitt sena jiġi mogħti l-ministeru ta'
l-Akkolitat fejn is-seminarista jkun jista' jqarben.
Fit-tmiem ta' din is-sena s-seminarista jieħu lordinazzjoni
għal djaknu. Fl-aħħar tas-seba' sena jsir
l-eżami ta' l-aħħar li jitlob ħafna talb u studju.
Kien hemm xi mumenti li qtajt qalbek li ma tkomplix
fil-vokazzjoni?
Xi mumenti li fihom tħossok taqta' qalbek jiġu. Jiġuk
domandi bħal 'jien kapaċi nkun qassis?' Jiġu
mumenti ta' biża' u ta' qtiegħ il-qalb. Iżda blgħajnuna
ta' ħafna talb u grazzi għad-direttur
spiritwali li jgħin ħafna, dawn il-mumenti jgħaddu
ukoll.
Kif spiċċajt f'Għajnsielem?
Is-seminarista hu assenjat li jagħmel esperjenza ġo
Parroċċa. Is-seminarju jissuġġerixxi diversi
postijiet. Qabel ma wieħed isir djaknu s-seminarista
jgħaddi l-weekend fil-parroċċa mentri meta jsir
djaknu s-seminarista jkun jista' jorqod fil-Parroċċa
wkoll.
G}AJNSIELEM FESTA 2009
10. X'inhi l-funzjoni tiegħek f'Għajnsielem?
Apparti l-laqgħa tal-vokazzjonijiet, flimkien ma' Fr
Joseph Farrugia ngħin fil-laqgħa tal-Komunita'
Ewkaristika li fiha jattendu għadd ta koppji. Din hija
esperjenza ġdida għalija fejn niltaqa' ma' koppji
żgħar u nħoss li jgħallmuni ħafna. Apparti dan
immur inqarben lil tlett persuni nhar ta' Ħadd
filgħodu.
11. X'appell tagħti lill-qarrejja tagħna?
L-appell tiegħi hu sabiex jitolbu ħafna għallvokazzjonijiet.
Kif Kristu qal “itolbu lil sid il-ħsad
biex jibgħat ħaddiema fil-ħsad tiegħu”. Il-messaġġ
tiegħi għal min iħoss xi vokazzjoni hu biex ma jaqtax
qalbu u jsib ir-risposta tiegħu fit-talb.
Mi[bura minn
Catherine Bartolo
u Roseann Butti[ie[
51

Xi tgħidilna dwar il-ħajja
tiegħek, it-trobbija u t-tfulija
tiegħek?
Twelidt Għajnsielem u minn
dejjem konna noqgħodu fil-pjazza. It-tfulija tiegħi nista'
ngħid li kienet waħda normali bħal ta' tfal oħra. Kont ngħin lil
ommi fix-xogħol tad-dar u kont nieħu ħsieb ħuti meta kienu
għadhom \għar, peress li jien ni[i l-kbira fost l-aħwa. Skola
kont nattendi dik li hemm fuq il-Ħamri li llum insejħula liskola
l-qadima.
Meta ndunajt li għandek din il-vokazzjoni?
Kelli madwar 22 sena meta [ew is-sorijiet Agostinjani
jg]ixu f'G]ajnsielem. Konna mmorru g]andom biex
ng]inuhom u bil-mod il-mod indunajt li kelli l-vokazzjoni.
Konna erba' sorijiet fis-sena meta d]alt jien.
X'ħajrek tidħol mas-sorijiet Agostinjani?
Konna jien u soru o]ra, dejjem konna noqg]odu flimkien.
Minn dejjem konna ng]idu u nitkellmu fuq u kif se nqattg]u
]ajjitna. Jien kont ng]idilha li sakemm g]andi lil ommi ]ajja,
la nid]ol soru u lanqas ni\\ewwe[, g]ax ma nkunx irrid
in]alliha. Imma `-`irkustanzi [ew kif [ew. Wara l-mewt ta'
ommi, peress li [ew is-sorijiet f'G]ajnsielem, kont qisni
bdejt nin[ibed lejhom. Kienet ]ajja kwieta.
Sorijiet Agostinjani hemm f'kull raħal?
Le mhux f'kull ra]al. F'Malta hemm il-Mosta, Rabat, G\ira,
Birkirkara u }al Qormi. F' G]awdex qeg]din f'G]ajnsielem.
Liema post minnhom jibqa f'qalbek?
Biex ng]id hekk, kull fejn kont u kull fejn mort kont nidra
bil-mod il-mod. Imma l-iktar post li jibqa f' qalbi huwa l-
Indja.
Għandek xi esperjenzi li trid taqsam magħna?
Kont ng]allem il-Kinder g]ax kont nie]u ]afna pja`ir
52
f'g]eluq is-60 sena minn meta ng]aqdet mas-Sorijiet Agostinjani
Mi[bura minn Catherine Bartolo u Roseann Butti[ie[
ng]allimhom. Kont nie]u ]sieb ]afna morda.
Kemm ilek fil-kunvent t'Għajnsielem u x'inhu x-xogħol
tiegħek?
Ilni mas-sorijiet Agostinjani t' G]ajnsielem mill-1997.
Xog]li hu li naghmel il-laundry.
Ilhom ma jingħaqdu xi tfajliet ma' l-ordni Agostinjan?
Minn G]awdex ilhom ]afna. Malta kwa\i kull sena jkun
hemm xi vokazzjoni. Malta b]alissa g]andna wa]da qeg]da
tag]mel l-esperjenza.
X'messa[[ g]andek g]al dawk kollha li j]ossu li
g]andhom xi ]ajra ta' vokazzjoni?
Tfajla li t]oss ix-xewqa jew il-]ajra tista' tavvi`ina lissorijiet
jew titkellem ma xi sa`erdot. Tista' wkoll tqatta' ftit
tal-]in fostna biex ikollha xi ftit esperjenza.
X'inhuma l-ħsibijiet tiegħek għal dan i\-\mien kollu li
għaddejt f'din il-vokazzjoni?
Nitlob lill-Bambin sabiex itini l-grazzja u s-sa]]a biex
inkompli na]dem. Nitolbu biex jibg]at aktar vokazzjonijiet,
spe`jalment mir-rahal tag]na. Nippruvaw na]dmu g]allglorja
tieg]u u nkunu ta' e\empju tajjeb.
G}AJNSIELEM FESTA 2009

G]as servizz ta’ ]utna fil-b\onn
Il-]idma tal-'Inspire' minn [o G]ajnsielem
I`-`entru ta' 'Inspire' [ewwa G]awdex jinsab fi triq
Ramon Perellos, G]ajnsielem, ftit passi 'l bog]od mill-
Knisja fejn darba ilu kienu jin[abru t-tfal u \g]a\ag].
Qaluli li kienu jsibuh b]ala `-`irklu tal-Azzjoni
Kattolka mmexxi minn Dun Karm u li ]afna jafuh hekk
anki llum. Dan il-post g]adu jservi biex jigbor fih tfal u
\g]a\ag], imma l-iskop u l-g]an tieg]u nbidel xi ftit
peress li fih nilqg]u persuni bi b]onnijiet spe`jali.
'Inspire' hija organizzazzjoni f'Malta li g]adha kemm
giet inawgurata. Fil-bidu ta' din is-sena l-Eden
Foundation u r-Razzett tal-}biberija ng]aqdu flimkien
G}AJNSIELEM FESTA 2009
f'organizzazzjoni wa]da biex itejbu u jkabbru dak kollu
li g]andhom x'joffru g]all-benefi``ju ta' persuni bi
b\onnijiet spe`jali f'dawn il-g\ejjer, ta]t dan l-isem
[did.
L-Eden Foundation bdiet topera g]all-ewwel darba
f'G]awdex fl-1996. Il-]idma ta' din il-fondazzjoni
kienet u g]ada (issa bl-isem Inspire) tikkonsisti fi
programmi edukattivi indirizzati lejn persuni li
g]andhom 'developmental disabilities'. M'hemmx
kemm irid ikollok eta' biex tibda jew tieqaf tie]u sservizz
i\da aktar ma jinbeda kmieni l-programm, aktar
se tibbenifika minnu. Is-servizz jing]ata wara li lklijent
isirlu dik li tissejja] IEP (individual educational
program) minn 'multi disciplinary team' li jevalwa
x'inhuma l-abiltajiet u l-]iliet l-aktar li jistg]u ji[u
\viluppati. Is-servizz jikkonsisti fi programm edukattiv
fuq ba\i individwali u personalizzat u l-klijenti jibqg]u
ji[u moniterjati d-dar kif ukoll l-iskola.
L-istaff hu mag]mul minn 'tutors', speech language
pathologists, physio u occupational therapists,
psychologist,u g[alliema fil-gym u tal-computer ilkoll
kwalifikati u m]arr[a spe`ifikament fil-qasam taddi]abilita'
mill-istess fondazzjoni.
Fil-pre]ent g[andna madwar 27 klijenti jattendu g]al
dawn il-programmi u s'issa bbenifikaw minn dan isservizz
madwar 54 o[rajn.
Ta' min isemmi li l-Eden Foundation [ewwa G]awdex
hija l-frott tal-]idma tas-Sinjura Grace Galea li kienet
indispensabbli biex din l-organizzazzjoni tag]ti servizz
[ewwa G]awdex. Kull min jafha personalment, jaf
kemm [admet u stinkat kemm g]all-klijenti u kemm
biex ti[bor fondi biex l-Eden tkun fis-sod.
Issa, li jiena nkarigata li nie]u ]sieb l-amministrazzjoni
ta' Inspire [ewwa G]awdex, nirringrazzja lin-nies ta'
G]ajnsielem tal-pa`enzja li jie]du bina biex nkomplu
bis-servizzi tag]na.
Il-festa t-tajba lil-G]ajnselmi\i kollha.
Frances Busuttil
Manager Inspire Gozo Unit
53

Faqar li ma jitwemminx
Ftit ġimgħat qabel il-festa tal-Madonna ta' Loreto, kelli
opportunita sabiħa li niltaqgħa ma' ħafna familji, b'mod
speċjali familji żgħażagħ bi tfal madwarhom, ilkoll
għatxana biex jisimgħu xi ħaġa fuq il-missjoni. Waħda
mit-tfajliet, saqsitni: “X'ġagħlek tmur il-missjoni?”
Semmejtilha, laqgħa li kelli ma' Dun Ġorġ Preca, illum
il-qaddis tagħna l-Maltin. Dan ġara dritt wara li ġejt
ordnat saċerdot. Niftakar għidtlu, “Dun Ġorġ, nixtieq
immur il-missjoni.” Poġġa idejh fuqi u qalli: “Mur,
oqgħod attent.” Illum ninsab fil-missjoni tal-
Gwatemala, pajjiż li jħaddan madwar 14-il miljun ruħ.
Tmenin fil-mija minn dawn in-nies jgħixu f'faqar kbir,
faqar li ma jitwemminx jekk ma tarahx u tmissu b'idejk.
Ma dan kollu, bejn kull familja għalkemm foqra teżisti
mħabba u għaqda speċjali. Veru li l-faqar iweġġa', iżda
fl-istess ħin jgħallimna ħafna. Niftakar f'mawra tiegħi
f'raħal 'il bogħod, raħal li nżuruh darbtejn f'sena biss,
54
ħadt miegħi borża ħelu biex inqassamha lit-tfal, iżda ma
kellix bizzejjed għat-tfal kollha li resqu lejja. Dawk li
ma messithomx ix-xorti li jieħdu ħelwa, fuq wiċċhom
deher disappunt kbir. Minn taħt il-għajn rajt tifel jaqsam
bi snienu l-ħelwa li kien rċieva u bil-moħbi hu ta' nofs
din il-ħelwa lill-oħtu. Eżempju ħaj ta' vera mħabba!
Il-Missjoni u l-Missjunarju
Il-kelma missjoni tħaddan ħafna kuluri. Biex twettaq
missjoni, mhux neċessarju li tħalli kollox u titlaq 'il
bogħod minn pajjiżek. Missjoni tista' twettaqha kull
fejn tkun. Iżda kliem Kristu li għadu attwali, jixtieq li lgħajta
tiegħu tinstema kulimkien: “Morru fid-dinja
kollha.” L-appostli lkoll obdew il-kmand ta' Sidhom,
ilkoll ħallew Ġerusalem. Ħlief San Ġwann l-
Evangelista, u dan għamlu sabiex iwettaq missjoni
speċjali, dik li jieħu ħsieb Omm Ġesu'.
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Gżiritna hija skoll żgħir f'nofs ta' baħar, sabiħa u
għażiża iżda ċkejkna. Fl-artijiet tal-missjoni kull
missjunarju irid iħabbat wiċċu ma' sitwazzjonijiet
territorjali kbar. Nieħdu pereżempju l-Gwatemala; kull
saċerdot għandu f'idejh 'il fuq minn tletin raħal, ilkoll
id-daqs tar-raħal tagħkom, Għajnsielem. Il-parti l-kbira
minn dawn l-irħula jinsabu 'il bogħod, b'toroq
inaċċessibli speċjalment fix-xhur tax-xitwa. Impenn,
stamina, vitalita` u kuraġġ iridu bilfors jakkumpanjaw
il-ħidma pastorali tas-saċerdot. Il-mumenti talmistrieħ,
li huma ferm meħtieġa, huma dawk ilmumenti
fis-skiet quddiem Ġesu' Sagramentat. Xi snin
ilu, flimkien ma' żewġ katekisti, mort inzur raħal żgħir
qalb il-muntanji. Niftakar domna tieghlin u neżlin fuq
dahar iż-żiemel sagħtejn sħaħ. Iż-żiemel donnu ma
kienx hu, aktar batejt jien minnu li refgħani. Iżda meta
wieħed iġib quddiem għajnejh kliem il-profeta Isaia
dwar is-sbuħija ta' min ixandar il-bxara t-tajba, l-għajja
tinbidel f'ferħ, kull tbatija teħfief u ġismek jieħu lmistrieħ.
Il-Qawwa fil-Mard
Niftakar tajjeb stedina li għamilli katekist: “Padre”
qalli, “Tajjeb li nżuru l-morda tar-raħal” Jiena weġibtu
“Bil-qalb kollha.” Kien qiegħed jidlam u hu qalli “f'dan
l-għarix qawn persuna li tixtieq tarak.” B'xemgħa bilkemm
tnemnem, ersaqna fid-direzzjoni tal-għarix,
baxxejna rasna biex nidħlu u eżatt f'rokna, mrekna
tajjeb ma' ħajt mibni bit-tafal, ilmaħt mara xwejħa. Ilkatekist
ħa l-innizjattiva li jintroduċini magħha u
qalilha: “Silvia, ġie jarak is-saċerdot tagħna.” Silvia
dritt qamet mir-raqda tagħha, ippruvat titfa' ħarsitha
G}AJNSIELEM FESTA 2009
fid-direzzjoni minn fejn kienet ġejja l-vuċi tal-katekist
u mill-ewwel qaltli, “ Padre, ma nistax narak, tlift iddawl
t' għajnejja snin ilu, iżda qatt ma tlift id-dawl li
jressaqni lejn Alla.” Għal ftit mumenti, ħassejtni
imħasseb nisma' kliem ta' fidi hekk kbira. Mara mixħuta
f'qiegħ ta' sodda, imdawra bil-faqar, ikel mill-anqas u
nieqsa minn dak kollu li jimla qalb il-bniedem. Ersaqt
lejha u saqsejtha “Silvia tixtieq titqarben?” Kienet
mistoqsija f'posta iżda ma kinitx neċessarja. Ħassejt li limġieba
tagħha, il-fidi tagħha u xewqitha, kollox kien
jurini li kienet mara diġa mimlija bi Kristu. L-
Ewkaristija li kienet se tirċievi, ma kinitx ħaġa oħra
għajr konferma tal-fidi tagħha.
Sptar {did fil- Gwatemala
Illum għaddew 16-il sena li ilni fil-Gwatemala. Kienet
Silvia u nies oħra bħalha li wassluna għall-idea li nibnu
sptar ġdid fil-parroċċa ċentrali. Illum dan l-isptar huwa
strument ta' fejqan, xhieda visibli tal-knisja tagħna
f'postijiet fejn il-mewt, taħkem bl-addoċċ.
Kristu qatt ma jitlob ]afna.... Jitlob kollox!
Forsi dan hu li qiegħed jitlob minnek il-Mulej, li tħalli
kollox u tmidd riġlejk fuq il-passi tiegħU. Niftakar
tajjeb kemm ħassejtha bi tqila, nagħmel dan il-pass.
Illum dan it-toqol, inħossu ħafif. Inħoss aktar it-toqol
tal-età tiegħi milli t-toqol tal-ħidma pastorali li qiegħed
inwettaq fil-Gwatemala.
NIFIR}ULU
Minn din ir-rokna nixtiequ nifir]u lil
Fr Joseph Cardona
tal-]atra tieg]u ta' Kanonku
effettiv fil-Kapitlu tal-Kolle[jata ta'
San Pietru u San Pawl [ewwa n-Nadur.
Dun {u\epp Camilleri
55

Sena Saċerdotali
Kien il-Papa Benedittu XVI li
ħabbar li mid-19 ta' {unju 2009
sad 19 ta' {unju 2010 ser tkun issena
ddedikata lis-Saċerdoti.
Dan hu mument qawwi mhux
biss ta' riflessjoni għallqdusija
tas-Saċerdoti, iżda
għad-dinja kollha.
Dan kollu wettqu l-Papa
għaliex din is-sena jaħbat ukoll
il-150 anniversarju tal-mewt tal-
Kurat ta' Ars San Ġwann Marija
Vianney. Dan il-qaddis Franċi\,
barra li hu l-Patrun tal-Kappillani, f'din
is-sena wkoll, il-Papa preżenti ser
jipproklamah Patrun tas-Saċerdoti kollha tad-dinja.
SANĠWANN MARIJAVIANNEY
Min hu San Ġwann Marija Vianney ?
Ġwann Maria Vianney twieled fit-8 ta' Mejju 1786, qrib
Lyon ġewwa Franża. Bata ħafna biex sar Saċerdot. Sar
saċerdot u ntbagħat f'raħal biex jikkonverti lin-nies li ma
riedux jagħtu widen għat-tagħlim ta' Alla. B'ħafna talb u
sagrifi`ċji personali, l-imġieba ta' dan ir-raħal tbidlet. Innies
bdew jersqu aktar lejn dan ir-raħal biex aktar minn
qatt qabel jirċievu s-sagramenti u jifrekwentaw il-knisja.
Kien l-4 ta' Awwissu 1859 meta raqad fi ħdan il-Mulej.
Il-Papa Piju XI għamlu qaddis fil-31 ta' Mejju 1925.
56
Is-Saċerdot illum
“F'nofskom hemm wieħed li intom ma tafu]x.” (Gw.
1:26), kliem Ġwanni l-Battista lill-Fari\ej imma \gur li
jgħodd għas-so`jetà tal-bniedem tal-lum, dwar is-
Saċerdot. Mhux ma nafux lil Dun… jew Fr… imma ma
nafux biżżejed dwar il-ħtieġa tiegħu fostna:
Il-missjoni li għandu x'jaqdi,
Il-ħidma bit-tbatija li jwettaq,
Id-dinjità vera tiegħu
Kemm jiswielna niftakru kliem Ġesu' li tenna għall-
Appostli li kienu l-ewwel saċerdoti: “min jisma' lilkom
jisma' lili, min imaqdar lilkom imaqdar lili.”
(Lq.10:16). Is-Saċerdot hu pont li jwassal il-ġenna."min
jiġi
warajja ma jimxix fid-dlam, iżda jkollu d-dawl talħajja”
(Ġw.8:12).
Kemm għandna bżonn tas-saċerdoti
tul ħajjitna kollha, mill-ewwel jiem ta' ħajjitna meta ssaċerdot
bil-magħmudija jdaħħalna fi ħbiberija m'Alla,
sa l-aħħar nifs tal-agunija tagħna, u anki wara mewtna blofferta
tal-Quddiesa għal-ruħna. Tant hija kbira d-dinjità
tas-saċerdot li wieħed qaddis kbir qal “jekk inkun fit-triq
u niltaqa' ma' Anġlu u ma saċerdot l-ewwel ninżel inbus
riġlejn is-saċerdot, imbagħad insellem lill-anġlu” ... u
bir-raġun, għax is-saċerdot għandu setgħa li l-anġlu
m'għandux, setgħa li tahielu Alla stess. L-Anġli jaduraw
'l Alla bla waqfien, igħidu “Qaddis Qaddis”imma ssaċerdoti
jġibuh fostna kuljum bis-setgħa lilhom
mogħtija minn Kristu
Ħbieb tiegħi, araw kemm hija kbira d-dinjità
tas-Sa`erdożju. Huma persuni li Alla tefa'
għajnejħ fuqhom minkejja n-nuqqasijiet li
għandom u għażilhom, (mhux huma
għa\lu lilu!) biex ikomplu sal-aħħar tażżmien
dak li hu stess beda fuq l-art.
Inti kif qiegħed turi rispett lejn is-
Saċerdot?
Fl-aħħarnett ejjew nitolbu għas-Saċerdoti,
b'mod partikulari dawk li jagħtu servizz filparroċċa
tagħna. Nirrikmandawhom lill-
Ommna Marija Lawretana biex iżżommhom
taħt il-protezzjoni speċjali tagħha, safja bħalha,
dejjem qrib t' Alla u tkompli timlihom bil-ħeġġa biex
jaħdmu għas-salvazzjoni ta' l-erwieħ.
Minn-qalbi nixtieq il-festa t-tajba lill-Għajnselmiżi
kollha.
Kan. Joseph Cardona
G}AJNSIELEM FESTA 2009

MIL-LITANIJA LAWRETANA
Omm l-i\jed nadifa
Forsi dan it-terminu fil-lingwa[[ tag]na tilef issinjifikat
tieg]u. L-indafa ma tfissirx xi ]a[a fi\ika,
i\da hija l-virtù tal-kastità.
Qabel ma naraw il-kastità ta' Marija, ikun xieraq li
ng]idu xi ]a[a dwar din it-tema. Ta' min jinnota li lvirtù
tg]odd g]al kul]add. }add ma jista' jie]u pja`ir
b'dak li mhux xieraq. Infatti din il-kastità tista' tinkiser
b']afna modi. Anki l-mi\\ew[in huma b'xi mod
marbuta bil-virtù tal-kastità; anki huma, biex jg]ixu l-
]ajja mi\\ew[a tag]hom b'armonija, iridu
jikkontrollaw ru]hom.
Hija rieda ta' Alla li l-bniedem jg]ix kast. U dan
g]amilhulna `ar fit-sitt kmandament li jg]id: “La
ti\nix” u d-disa' wie]ed li jg]id: “La tixtieqx nisa talo]rajn”.
San Pawl jg]idilna: “Din hi rieda ta' Alla: ilqdusija
tag]kom; li titbieg]du mi\-\ina; li kull wie]ed
G}AJNSIELEM FESTA 2009
minnkom ikun jaf jinqeda b'[ismu bil-qdusija u l-[ie],
bla ma j]alli l-passjoni teg]lbu, b]all-pagani li ma
jag]rfux lil Alla” (1 Tess 4, 3-5).
Imbag]ad hemm dik it-tip ta' kastità li wie]ed jag]\el li
ma ji\\ewwi[x minn rajh g]as-saltna ta' Alla. Ta]t din
il-kategorija jaqg]u r-reli[ju\i (patrijiet u sorijiet),
sa`erdoti, u laj`i (b]as-So`ji tal-Museum kif ukoll min
minn rajh jag]\el l-istat ta`-`elibat biex jiddedika ru]u
g]as-saltna ta' Alla).
L-istat `elibi ma jfissirx biss li wie]ed jirrinunzja li
ji\\ewwe[. I\da huwa jag]mel dan biex jag]ti lilu
nnifsu lil Alla kompletament; im]abbtu tkun biss diretta
lejn Alla. Qalbu ma tkunx marbuta ma' familja f'din iddinja
i\da biss ma' Alla.
I`-`elibat huwa g]alhekk g]otja inkondizzjonata lil
Alla. Jing]ata kollu kemm huwa g]as-saltna ta' Alla
ming]ajr xkiel ta' din id-dinja. Dan mhuwiex ideal fa`li,
i\da meta n]arsu lejn il-Ver[ni Marija dan narawh `ar.
Il-Ver[inità tag]ha ma tfissirx biss li nisslet lil Sidna
{esù bl-intervent spe`jali tal-Ispirtu s-Santu biss, i\da
hija ]addnet f'mo]]ha, f'qalbha u f'ru]ha l-ideal ta`-
`elibat. G]alkemm kienet attiva fil-]ajja ta’ kuljum
b]ala mara tad-dar, Marija ]abbet bla tarf lil Alla.
G]alih iddedikat ]ajjitha. Anki biss meta kienet tara lil
{esù, qalbha kienet timtela b'Alla. Meta kien tarbija u
kienet taqbdu f'idejha, din kienet tkun g]aliha l-aqwa
talba. Mhux ta' b'xejn li l-Litanija ssejl]ilha 'Omm li\jed
nadifa'.
B'xi mod il-virtù tal-kastità hija marbuta mal-umiltà. U
proprju dan narawh b'mod spe`jali fil-Ver[ni Marija.
Hija g]arfet ix-xejn tag]ha meta stqarret fil-Magnificat:
“g]ax ]wejje[ kbar g]amel mieg]i s-setg]ani” (Lq
1,49).
Il-bniedem dment, li jdum fl-art, qieg]ed jg]ix
f'battalja. Fid-dinja tal-lum hawn ]afna ]wejje[ li
jtellfu l-virtù tal-kastità. Barra minn dan, fid-dinja
sekulari li qeg]din ng]ixu fiha, il-materjali\mu qieg]ed
jo]noq ]afna vokazzjonijiet g]a`-`elibat.
G]alhekk fil-festa tal-Madonna ta' Loreto, ejjew
nitolbu lil Marija ]alli tinda]al g]alina quddiem Alla
]alli l-familji jissa]]u. Jekk il-membri tal-familja
jra\\nu lilhom infushom, kemm fil-kliem kif ukoll flazzjonijiet,
allura l-familja tissa]]a]. U f'familja
b'sa]]itha, mibnija fuq valuri nsara, ikun hemm mixtla
ta' vokazzjonijiet g]a`-`elibat.
Angelo Xuereb
57

Il-pellegrini dejjem kellhom il-kur\ità fuq ilg]ala
l-Madonna ta' Loreto hija sewda. L-ewwel
imma[ni li nsibu [od-Dar meta waslet Loreto,
kienet pittura ta stil bi\antin fejn lill-Madonna
nsibu li kienet impittra kemmxejn skura. Meta
mbag]ad fis-seklu 16 saret l-ewwel statwa tal-
Madonna, insibu li din kellha karna[[jon kemm
xejn skura, l-istess b]all-Bambin.
Fl-1921 insibu li nirien kienu qerdu din l-istatwa
u kienet saret o]ra minn zokk ta si[ra tal-lebanun
li kienet inqatg]et minn [ol-gnien tal-Vatikan.
Imnaqqxa minn Enrico Quattrini u mi\bug]ha
minn Leopolo Celani, l-istatwa l-[dida ng]atilha
58
Le[[endi fuq
il-Madonna s-Sewda ta' Loreto
karna[[jon skura esa[erata, tant li kull statwa
o]ra tal-Madonna ta' Loreto bdiet issir hekk.
Il-poplu ]are[ bl-ideat u l-ispjegazzjonijiet
tieg]u fuq il-g]ala l-imma[ni tal-Madonna hija
sewda. Storja minnhom tg]id li meta l-Madonna
kienet g]addejja bid-Dar tag]ha nstema `ertu
]oss qawwi li ]asad kemm lill-Madonna u anke
lil Bambin, tant li dawn skuraw. B'hekk meta
saret l-imma[ini, saret skura wkoll.Storja o]ra
tg]id li l-Madonna hija skura g]aliex bil-bi\a' li
taqsam il-ba]ar Adrijatiku, din skurat. Imma xxju]
ta Loreto jg]idu li l-Madonna hija sewda
g]aliex [ejja minn post fejn kul]add huwa ismar.
Studji li saru fuq l-ori[ini tal-kulur li ng]ata lillistatwa
tal-Madonna, iwassalna g]al \ew[
konklu\jonijiet. Wie]ed minnhom je]odna fuq
id-divinità pagana u l-ie]or fuq il-litur[ija
bibblika. Fi \mien il-poplu antik tal-mediterran,
il-kulur iswed kien simbolu misterju\ta' affarijiet
mhux mag]rufa. Kien ukoll is-simbolu tal-lejl. Liswed
ukoll kien mag]ruf g]all-]ajja selva[[a
g]aliex l-iswed jag]ti dik l-impressjoni ta'
kattività. U]ud mill-allat foloz tal-fertilità kienu
ji[u raffigurati lebsin l-iswed, sinjal tal-qawwa li
kienu jemmnu li kellhom. Kienu mag]rufa b]ala
l-ommijiet ta din id-dinja u msej]a bhal 'il-vergni
s-suwed', 'l-ommijiet ta kul]add.' Kien qishom il-
Madonna s-sewda ta\-\mien medjevali.
In`identalment l-alla Afrodite li hija l-alla talqamar
u hija ta’ kulur skur, kellha qima fl-artijiet
ta din il-parti tal-Italja, [ejja mill-orjent, b]alma
hi [ejja l-Madonna, it-tnejn li huma kellhom qima
kbira f'dawn l-in]awi, wa]da alla falz
irraffigurata skura u l-Madonna li hija omma Alla
li hija ukoll raffigurata skura u re[ina ta' dawn lin]awi
[o l-Italja wkoll.
Fuq in-na]a l-o]ra, dak bibbliku, nsibu
spjegazzjoni o]ra tal-Madonna s-sewda. Fuq ilktieb
il-kantiku tal-kanti`i, ktieb ta' tif]ir lill-
Madonna, insibu versi li l-Madonna qed tg]idilna
li hija samra imma sabi]a, tfajla minn
{erusalemm, tg]idilna “toqg]odux tiskantaw
b'dan g]aliex sammritni x-xemx.
Il-Madonna tg]idilna li hija l-Madonna s-samra
ma]kuma mix-xemx tal-verità u minn dawk li
G}AJNSIELEM FESTA 2009

qalu fuqha l-profeti. Naraw xeb] qawwi bejn il-
]ajja tal-Madonna li g]amlet dak li talab Alla
minnha, u max-xemx li tirrafigura l-qawwa ta
Alla. Ninnutaw ukoll li ta]t kull imma[ini ta'
Madonna skura naraw miktub: Nolite
considerare quod fusca sim quia coloravit me sol
li huma versi me]uda minn fuq il-kantiku talkanti`i.
Aktar strofi simili bhal Turris eburnean
mil-Litanija Lawretana u mill-ktieb tas-Sira`ide
fejn insibu l-kliem [ejt imrobbija b]al si[ra ta`-
`idru fuq il-Libanu huma kollha elementi li
jirreferu g]all-Madonna bhala mara skura.
Fi spjegazzjoni o]ra nsibu li l-kulur iswed li huwa
s-simbolu tal-eternità, ing]ata dan il-kulur lil
Madonna g]aliex kull min jemmen fiha u f'Binha
Gesù jid]ol fil-]ajja eterna. Fi strofa o]ra nsibu li
hija sewda b]ala sinjal ta luttu g]al dawk in-nies
kollha li sofrew u taw ]ajjithom sabiex jid]lu fil-
]ajja eterna.
E\attament, l-ispjegazzjoni `ara ta' minn fejn
ori[ina dan il-kulur fuq ix-xbieha tal-Madonna,
ma nafux, imma l-Madonna ta Loreto m'hijiex lunika
imma[ini li hija rappre\entata b]ala l-
Madonna s-Samra jew is-Sewda g]aliex bosta
imma[ini huma ta' dan l-istil. Il-kulur ismar fuq
il-Madonna ]are[ minn studji kbar li kienu jsiru
fuq il-Madonna, b'tifsira warajhom. Nafu li lewwel
kwadru li nstab [od-Dar kien wie]ed
minnhom. Meta mbag]ad saret l-ewwel statwa li
kienet ta' xbieha samra, serviet [od-Dar g]alaktar
minn tlitt sekli s]a] u li ma\-\mien din
skurat aktar b]al kull ha[a o]ra. Fl-1921 nirien
qerduwha u flokha saret o]ra li l-pittur taha
karna[[jon aktar skura milli kienet u baqg]et
mag]rufa b]ala l-Madonna s-Sewda.
}afna jsaqsu ghaliex il-Madonna hija liebsa dak
il-mant imsejja] dalmatiku u jdejha ma jidrux!
M'huwiex mag]ruf minn fejn [iet l-ori[ini
tieg]u. Nafu li tbiddel kemm il-darba u kellu
]afna varjazzjonijiet differenti wkoll, l-aktar misseklu
16 sas-seklu 18. L-ewwel mant li nafu bih
imur lura lejn is-sena 1383 u dan kien fuq l-ikona
tal-Madonna. Kien rigal minng]and wa]da
sinjura pellegrina, Isabetta Giles li tag]at tlitt
bi``iet tad-deheb sabiex issir libsa lill-Bambin li
jinsab f'idejn il-Madonna. Bejn is-sekli 16 u 18
\ejnet l-istatwa katina twila ta' valur imprezzabli
G}AJNSIELEM FESTA 2009
u li tispi``a b'salib fit-tarf, bi tmien \meraldi millisba].
Fl-1797, Loreto kien mahkum minn Napuljun li
kien \arma kompletament is-santwarju u
sa]ansitra l-istatwa tal-Madonna u l-]a[ar
prezzjuz li kien i\ejjinha. Mag]ha marret ukoll
id-dalmatika li kienet titlibbes fuqha u li kienet
sagra ]afna. Jinghad li din spi``at [ol-mu\ew ta'
Louvre u hemm hekk saru misteri kbar. Fl-1802,
il-Papa Piju VII kien irnexxielu j[ib l-istatwa lura
imma fi \mien li kienet nieqsa tpo[[iet o]ra minn
flokha. Wara li waslet dik ori[inali, din l-istatwa
sostituta tne]]iet u fl-1847 [iet mog]tija lil
mona`i [ewwa Ancona stess. Fl-1895 dawn ilmona`i
biddlu posthom u mag]hom [arrew ukoll
l-istatwa. Fl-1921, nirien qawwija qerdu g]al
kollox l-istatwa ori[inali [o Loreto u sakemm
saret dik attwali, re[g]et tpo[[iet dik sostituta
g]al xi sena o]ra, g]all- qima tal-pellegrini.
Il-Pro[ett tal-Qniepen
Rudolph Cauchi.
S’issa dan il-pro[ett kbir miexi skond kif
ippjanat. Din is-sena hija s-sena li fiha rridu
nkomplu ni[bru l-fondi me]tie[a u nlestu ddisinni
tad-dekorazzjoni tal-qniepen. Jekk Alla
jrid hu ppjanat ukoll li din is-sena wkoll jibdew
jin]admu l-qniepen fil-funderija.
G]alhekk nit]e[[u ]alli kollha kemm a]na
nibdew infaddlu xi ]a[a ]alli aktar ‘l quddiem
ner[g]u nag]tu offerta sabi]a o]ra g]al dan ilpro[ett
kbir. In]e[[u lil dawk li l-Mulej
ipprovdielhom u g]adhom iridu jag]tu l-offerta
tag]hom g]all-qniepen ]alli huma wkoll
jissie]bu ma’ tant o]rajn li di[a taw u qed jag]tu
l-kontribuzzjoni tag]hom. Aktar dettalji
nwassluhomkom wara l-festa.
Grazzi mill-qalb!
L-Ar`ipriet
59

Żvilupp fir-raħal f'dawn l-aħħar 60 sena
IL-ĦOFRA Iktar minn 60 sena ilu, l-pjazza ta' quddiem ilknisja
l-[dida konna nsibuha bħala l-ħofra u forsi
għal din ir-raġuni aħna n-nies t'Għajnsielem konna
magħrufin b]ala “Tal-Ħofra”. Din il-ħofra kienet
testendi minn tliet kwarti tal-pjazza għan-nofs it-
Triq Fawwara sa taħt il-bridge ta' Passi.
Iżda din il-ħofra kienet providenzjali. Meta lperit
Ugo Mallia għażel il-post fejn kellha tinbena lknisja,
l-Għajnselmi\i ma qablux g]ax irraġunaw li
ma kienx se jkollhom pjazza sabiħa għall-knisja
monumentali bħal din.
Il-perit Ugo stqarr li kieku kull binja kbira li jiġi
mqabbad biex jagħmel, kien jippreferi li jkollu
ħofra bħal dik biex fiha jkun jista' jintrema lmaterjal
bla użu fiha. Iż-żmien ta raġun lill-perit
għaliex fil-ħofra beda jintrema l-materjal ta' kull
għamla, qabel, terrapien, ramel li kien jitħammel
mill-port ta' l-Imġarr, u kull ħaġa oħra li żmiena
60
jkun għadda. Bil-ftit il-ftit il-pjazza bdiet timtela
sakemm imtliet għal kollox u llum il-ġurnata
nistgħu ngħidu li hi l-ikbar pjazza ta' Malta u
Għawdex. Biex inkunu għedna kollox, minn taħt ilpjazza
għaddej kanal imsaqqaf biex minnu jgħaddi
l-ilma tax-xita għal ġol-wied.
IL-PJAZZATAD-DEHRA
Sa aktar minn 60 sena ilu din iż-żona konna
nsibuha 'TAĦT IĊ-ĊAWSLI” għar-raġuni li
hawnhekk kien hemm ħafna siġar kbar taċ-Ċawsli
li minn taħthom kien jgħaddi l-wied. Dan kien post
imfittex ħafna speċjalment fil-ġranet tas-Sajf għaddell
tas-siġar u għal-logħob tat-tombla. Hawnhekk
kienet ukoll tinsab l-Għajn li b'nuqqas ta' ħsieb ġiet
imwaqqa' biex issir il-pjazza. Dak i\-\mien ilpurċissjoni
tal-festa u oħrajn sekondarji kienu
jgħaddu mal-ħajt ta' Lina ta' Nikol. L-ewwel xogħol
li sar kien li nqatgħu is-siġar kollha, tneħħa d-
G}AJNSIELEM FESTA 2009

debris,
ġebel u skart ieħor, twaqqg]et l-Għajn,
issaqqaf il-wied u mbag]ad saret il-pjazza (mhux
kif inhi llum), twessg]u t-toroq ta' madwarha u
anke ġiet irranġata t-triq li tieħu għat-triq ta'
Simirat. Iktar reċenti saret il-playing field u
rikostruzzjoni mill-ġdid tal-pjazza kif inhi llum.
IL-BENEFIZZJU TA' SAN MIKIEL
Dan il-benefizzju kien propjetà ta' ċertu kjerku
Malti Piju Gauci. Sa ftit ta' żmien ilu meta xi ġuvni
jkun qed jistudja għal saċerdot, il-familjari tiegħu
kienu jaħsbu biex jitolbulu xi binja jew biċċa art
biex mir-renta li jdaħħal minnhom jkollu l-għixien
tiegħu.
Issa dan il-benefizzju kien ikopri mill-pjazza sa
triq l-Imġarr, u donnu kien maħluq biex fuqu
jinbnew binjiet kbar kif ser naraw.
L-ewwel binja li nbniet fuq din l-art kienet
propju l-knisja monumentali tagħna fuq stil gotika
G}AJNSIELEM FESTA 2009
Lombardo, bil-pjazza b'kollox. Niftakar il-knisja
għadha xi erba' filati l-fuq mill-pedament, mimlija
xewk, ħaxix ħażin u ġebel tal-bini. Aħna t-tfal
konna mmorru nilgħabu ġo fiha, naqbżu minn
kolonna għall-oħra għax kienet mitluqa.
It-tieni binja li ħadet postha fuq dan ilbenefizzju
kien l-Istitut ta' San Ġuzepp il-ġdid. Dan
l-Istitut sar fuq pjanta tal-perit Ġuzi D'Amato u
nbena mill-imgħallem bennej Ġużepp Vella “Tal-
Malla” mix-Xewkija. Niftakar lil ċertu Mario,
Malti li kien ġie biex jintornja l-kolonni u niftakar
ukoll meta r-Reġina Elizabetta II, allura kienet
għadha Prinċipessa, meta kienet żaret dan il-bini
biex tara x-xogħol.
It-tielet binja kienet l-iskola Primarja fuq pjanta
ta' Joseph Huntingford.
Ir-raba' binja huwa l-kunvent tas-Sorijiet
Agostinjani fuq pjanta tal-perit Joseph Dimech.
Il-ħames u s-sitt binja huma l-aktar riċenti li
nbnew i.e. il-ka\in tal-banda San Ġu\epp u l-każin
61

t' Għajnsielem F.C. Tela anke ħafna bini privat.
Sa sittin sena ilu, apparti l-knisja l-ġdida, dan ilbenefizzju
kien jinħadem minn diversi bdiewa u
llum sar ċentru li kulħadd ifaħħru. Irrid ngħid ukoll
illi fi tfuliti il-Gudja, Tal-Kaxxa, ta' Cordina fejn it-
Torri ma kontx tara ħlief siġar tal-ħarrub, zkuk talbajtar
u ħitan tas-sejjieħ.
62
B'din id-daqqa t' għajn ħafifa ippruvajt nuri liżvilupp
kbir li sar fir-raħal pittoresk tagħna,
Għajnsielem
Il-festa t-tajba lil kulħadd.
Mons. Ġuzepp
Zerafa
G}AJNSIELEM FESTA 2009

Għajnsielem u l-Persona[[i Storiċi
JACQUES FRANCOIS
DE CHAMBRAY
L-aqwa sit storiku ċivili mibni f'Għajnsielem taħt ittmexxija
ta' l-Ordni {erosolomitan, bla dubju ta' xejn, hu
l-Fortizza Chambray. Il-post fejn hi mibnija din il-fortizza
kien destinat mill-inġinier Tignè fil-pjanta tiegħu.
Chambray hi belt storika mdawra bi swar mastizzi li
tiddomina l-Port ta' l-Imġarr u dak tax-Xatt l-Aħmar. Ilbini
ta' din il-Fortizza beda bil-qtugħ tal-ġebel nhar l-4
t'Ottubru, 1749.
Il-qtugħ tal-ġebel mil-lok fejn kellha tinbena din il-
Fortizza kien ta' tul u ta' siwi ta' flus, billi kien ta' daqs ta'
dak il-kobor li kien meħtieġ sabiex fuqu tinbena belt
ċkejkna, kif ta' spiss tinsab fil-kotba ta' l-Ordni
“Ċittadella”.
Kif kiteb il-Kan. P. Buttiġieġ (Leħen is-Sewwa, 26-10-
1948), li kkwota manuskritt li jinsab fl-Arkivju tal-
Parroċċa ta' Għajnsielem, il-kbir Forti Chambray jinsab
imwaqqaf fil-limiti ta' l-Imġarr ix-Xini, mibni ukoll fuq
id-difiza ta' l-Imġarr minn Chambray, fejn qabel ma kienx
hemm ħlief trunċiera ckejkna. Ġewwa dan il-Forti, hemm
G}AJNSIELEM FESTA 2009
mibni kwartier sabiħ li fih tmien imħażen kbar u erbgħa
minnhom jagħmlu l-ewwel pjan u erbgħa oħra t-tieni pjan
tiegħu. Hemm ukoll kmamar għall-fizzjali u għadd ta'
lokijiet oħra ta' ħtieġa. Ġewwa l-ħitan ta' dan il-Forti
hemm polvrista kif ukoll kappella ċkejkna, dedikata lill-
Verġni Marija. Hemm ukoll is-swar, għaxar kanuni, u
ġewwa hemm \ewg ġibjuni mill-aqwa, b'ilma mill-aktar
tajjeb.
Fl-1856 ġew imwaqqfa ġewwa l-Forti tletin barrakka kbar
ta' l-injam u kumditajiet oħra għas-servizzi ta' ri[ment
Ingliz li wasal mill-Krimea fis-16 ta' Ġunju ta' l-istess
sena. Fuq il-bieb ewlieni tal-Forti hemm skrizzjoni bil-
Latin, minquxa fuq lapida ta' irħam abjad. Fuq din liskrizzjoni
kien hemm \ewġ armi kbar tal-Gran Mastru
Manwel Pinto u l-oħra ta' {akbu de Chambray, skolpiti
f'basso rilev f'irħam abjad statwarju li jinsabu merfugħa
f'maħżen tal-Kwartier. Fuq il-quċċata ta' dan hemm ilqanpiena
ta' madwar qantar u nofs, miġjuba mit-Torri
Garzes fl-1830.
Fi \mien l-Inglizi saru xi modifikazzjonijiet u mbagħad
inqerdu \-\ewġ ċimiterji li kien hemm fil-foss u dan laħħar
sar iktar tibdil u bini ġdid li sa nqered l-isbaħ
ċimiterju li kien għad baqa' ġewwa l-Forti. Fortunatament
għadna naraw is-swar kolossali tiegħu.
Ngħidu issa xi ħaġa dwar it-twajjeb Jacques Francois De
Chambray. Twieled minn familja nobbli f'Evreus, fl-1687
u ta' għoxrin sena kellu ġa karriera mill-isbaħ fl-Ordni
bħala pa[[ tal-Gran Mastru Perellos, li fl-1707 għażlu
bħala gwerrier qalbieni fl-ispedizzjoni li ntbagħtet minn
Malta biex tiddefendi Oran, li allura kien ġie assejdat mill-
Al[erini, fejn wera kuraġġ u ħila, għalkemm ġie ferut
darbtejn. F'qasir \mien huwa ħareġ wisq kapaċi għassuċċessi
tiegħu f'kumbattimenti ta' fuq il-baħar u mexxa
spedizzjonijiet mill-aqwa kontra l-pirati Torok u ħaraq u
għarraq għadd ta' bastimenti li kienu jappartienu lir-
Re[[enzi ta' l-Alġier, ta' Tunes u ta' Tripli. Fl-1730 ġie
maħtur assistent-Ġeneral u ġie lilu mogħti l-kmand tal-
Flotta ta' l-Ordni. Sena wara rnexxillu jaqbad taħt idejh,
fil-baħar ta' Amiette, ġifen-Ammirall Tork, li kien
immexxi mill-famu\Imhamet-All. Kif wasal Malta, fl-
1733, gie mgħolli għad-dinjità ta' Kavallier tas-Salib il-
Kbir u Bali' ta' l-Ordni u ġiet lilu mogħtija l-Kommenda ta'
Metz.
Ftit wara li għalaq is-sittin sena, wara li kien ġab tant
trionfi fuq il-baħar bil-Flotta ta' l-ordni bħala Kmandant
tagħha, irtira biex jistrieħ, biss dejjem baqa' jiswa lill-
Ordni bil-pariri tiegħu u għalhekk irċieva onorificenzi
oħra. (ara Leħen is-Sewwa 15-10-49).
Kif għal kulħadd, anke għall-Bali' Chambray, il-glorja ta'
din id-dinja trid tispiċċa u għalhekk wara għadd ta' attakki
ta' epuplesija, l-kbir Bali' Chambray għadda għal għand il-
Mulej meta kellu tmienja u sittin sena nhar it-28 ta' April
1756, iżda mhux mingħajr ma ħalla testament nobbli,
mhux biss dak mibni bil-ġebla Għawdxija, iżda ieħor
aqwa miktub bil-linka.
Dun Karm Cassar
63

BIEX MA JINTESEWX
Dun Emmanuel Xerri, it-Tmien
Kappillan t'Għajnsielem Dun Manwel Xerri twieled il-Qala fit-30 ta' Jannar, 1895,
minn Antonju Xerri u Marija nee' Cefai. Ġie ordnat saċerdot
fit-21 ta' Diċembru, 1922. L-ewwel tliet snin ta' saċerdozju
huwa għaddihom fis-Seminarju bħala Prefett tal-Kjeriċi.
Wara huwa mar Missjunarju fl-Afrika, ġewwa Philippe Ville
fl-Alġerija, fejn dam aktar minn erba' snin. Lura mill-Afrika,
fl-1938 huwa ġie maħtur Kappillan ta' l-Għasri fejn dam sa l-
1948. Wara l-Għasri ġie maħtur Kappillan ta' Għajnsielem
fis-sena 1948. Minn Għajnsielem għadda fis-sena 1955
għall-parrokat tal-Qala, raħal twelidu fejn ukoll miet nhar it-
12 ta' Diċembru, 1964.
Matul il-parrokat tal-Kappillan Xerri fl-Għasri saru diversi
opri fil-knisja parrokjali, fosthom il-paviment tar-rħam talknisja
kollha, il-fonti tal-Magħmudija, il-Konsagrazzjoni ta'
sitt artali u sitt settijiet ta' gandlieri tar-ram.
Għall-ġieħ ta' l-istorja hu għaqli nsemmi li mill-mewt tal-
Kappillan Franġisk Mizzi, li seħħet fil-11 ta' Ġunju, 1948,
sal-pussess tal-Kappillan Xerri, il-parroċċa tagħna kienet
taħt it-tmexxija ta' Vigarju Ekonomu, il-Mons. Celestino
Galea, mill-Fontana, li tiegħi, bħala seminarista, kien lgħalliem
tal-Filosofija.
Milli jidher il-Kappillan Emmanuel Xerri ma kienx iħobb
wisq l-istorja u għalhekk, almenu sa fejn naf jiena, fil-
Kronaka tal-Parroċċa ma rreġistra xejn u għalhekk biex
inkompli ngħid xi ħaġa oħra dwar il-Kappillan Xerri sa
ninqeda b'dak li kiteb il-Mons. Ġużepp Zerafa fil-ktejjeb
tiegħu “{rajjet il-Parroċċa t' Għajnsielem” paġna 52:
“L-inkwiet ma jonqosx. Il-Perit Ugo Mallia, li fassal u
pproġetta
l-knisja, bagħat jgħarraf lill-Kappillan Xerri, li
kien ħa l-kariga wara li miet il-Kappillan Mizzi, li ma kienx
ser ikompli jieħu ħsieb il-bini. Il-Kappillan Xerri, li kien
għadu bilkemm laħaq talab l-għajnuna ta' Dun Ġuzepp
64
Galea Rapa u ta' Dun Alfonz Mizzi biex isolvu din ilproblema.
Dawn avviċinaw
lill-perit Ġuże D'Amato u dan,
bil-qalb kollha u mingħajr interessi aċċetta li jieħu ħsieb dan
ix-xogħol. Ix-xogħol mexa, u sas-sena 1955 il-kor kien
imsaqqaf u beda x-xogħol fuq in-nava tan-naħa
tal-ground
tal-football.
Ġara mbagħad li l-bennej Toni Vella li kien korra waqt il-bini
tal-knisja bagħat jgħarraf lill-Kappillan Xerri li ma kienx ser
ikompli jibni. Il-bini mbagħad reġa beda fis-sena 1955, fi
żmien l-Arċipriet il-Kan. Dun Espedito Tabone mix-Xagħra.
Allura wara li l-Kappillan Xerri kien trasferit għall-paroċċa
ta' raħal twelidu, il-Qala.
Fi żmien il-parrokat tal-Kappillan Xerri, kienet għall-ewwel
darba nawgurata mir-Reġina Elizabetta l-Pjazza tad-Dehra u
aħna l-Kleru ta' Għajnsielem offrejnielha bukkett fjuri sabiħ.
Billi l-pjazza u t-triqat tar-raħal kienu xi ftit imżejna u
lluminati jiena kont tlabt lill-Kappillan Xerri biex
naprofittaw minn dak l-armar u nagħmlu Konsagrazzjoni
Solenni fil-beraħ tal-parroċċa lil Marija Reġina. Il-Kappillan
aċċetta din il-proposta u saret purċissjoni solenni bl-istatwa
titulari tal-Madonna ta' Loreto u mxejna biha minn Triq
Għajnsielem, Triq Imġarr, Triq Sant'Antnin, Triq Ħamri u
waqafna fil-Pjazza tad-Dehra, li kienet reċentament
inawgurata, fejn hemm il-Kappillan Xerri għamel l-Att ta'
Konsagrazzjoni lill-Madonna filwaqt li d-diskors ta' lokka\joni
sar minn Mons. Mikiel Cefai, Arċipriet tal-
Katidral, li bhala test għad-diskors tiegħu għażel dan il-vers:
“ Regina coeli laetare, Alleluia.”
Il-poplu ta' Għajnsielem
għal din l-okkazjoni nġabar bi ħġaru u l-funzjoni spiċċat filknisja
bil-Barka Sagramentali.
Ħaġa partikulari oħra kienet fi żmien dan il-kappillan, li jekk
niftakar sew kienet okka\joni ta' xi Sena Marjana, meta jien u
s-Sagristan Ġuzeppi Attard konna tlabna lil dan il-Kappillan
biex bħala tifkira narmaw l-artal maġġur u fuqu ntellgħu l-
Madonna fuq il-pedestal iż-żgħir, imżejna bir-raġġiera. Il-
Kappillan Xerri laqa' l-proposta tagħna u tkanta l-matutin u
Quddiesa bil-ministri, kif kienet issir qabel ir-riforma
liturġika, u jekk m'inix niżbalja, id-diskors ta' l-okka\joni
kien sar minn patri Karmelitan, li kien wieħed mill-membri
tat-tieni missjoni Karmelitana li saret f'Għajnsielem.
Ma' dan li ktibt dwar il-Kappillan Xerri nixtieq inżid ngħid li
kien b'intervent tiegħu li l-parroċċa tagħna irnexxilha tikseb
l-Antifona “ Beata Mater”
li tindaqq fil-festa titulari tal-
Madonna ta' Loreto, kompożiżżjoni grandju\a tas-Surmast
Antonio Pace.
Meta jiena, Dun Karm Cassar u s-Sur Leli Xuereb, wara lmewt
tas-Surmast A. Pace, sirna nafu minn għand oħt s-
Surmast A. Pace, li l-repertorju mużikali tiegħu kien għadda
għand is-Surmast Lorenzo Galea, u aħna dan għarrafnieh lill-
Kappillan Xerri, il-Kappillan Xerri fil-pront niftakar qalilna,
li darba l-Antifona tinsab għand is-Surmast Galea, dik żgur
inġibuha. B'xorti tajba għalina, il-Kappillan Xerri, milli
jidher, qabel ma sar kappillan, jew forsi qabel ma mar iwettaq
missjoni pastorali barra minn xtutna, kien prefett fisseminarju
ta' xi membru tal-familja Galea, jekk mhux ukoll
ta' l-istess imsemmi Surmast L. Galea. Korrispondenza
b'ittra marret fin-nofs, għaliex wara ftit ġranet l-Antifona
“ Beata Mater”
waslet għandna u b'hekk, grazzi għall-
Kappillan Emmanuel Xerri, din l-Antifona għadna
nisimgħuha tindaqq sal-lum fil-parroċċa tagħna.
Dun Karm Cassar
G}AJNSIELEM FESTA 2009

GĦAJNSIELEM
...fl-Imgħoddi
Sensiela informattiva u edukattiva
dwar Għajnsielem
L-EMIGRAZZJONI MINN GĦAJNISELEM
LEJN IN-NAĦATA' FUQ TA' L-EWROPA
Tafu fejn kienet l-aktar destinazzjoni popolari ma' lemigrant
minn Għajnsielem fl-Ewropa ta' Fuq? F'liema
bliet ta' dan il-pajjiż, li darba kien imperu, kienu jgħixu
l-akbar komunitajiet ta' nies minn Għajnsielem?
Għaliex għażlu dan il-pajjiż, jew tlett pajjiżi f'pajjiż
wieħed?
Għajnsielem raħal tal-Emigranti
Għajnsielem minn dejjem kien raħal mnejn ħarġu mijiet
minn niesu ifittxu opportunitajiet ta' xogħol u studju, u
futur aħjar barra minn xtutna. Fil-fatt f'Għawdex, irraħal
ta' Għajniselem għandu fost l-għola rati ta'
emigranti. Li hu żgur hu, li kieku kellhom jirritornaw
lura l-emigranti kollha bit-tfal tagħhom, żgur li
Għajniselem ikollu popolazzjoni ferm akbar minn dik
preżenti. L-istess jista' jingħad għan-numru ta irħula
oħra Għawdxin bħalma huma l-Qala, in-Nadur, ix-
Xagħra, ix-Xewkija u Kerċem biex insemmu l-akbar.
L-Emigrazzjoni lejn pajjiżi ta' l-Ewropa ta' Fuq
Nistgħu ngħidu li l-emigrazzjoni minn Għajniselem
lejn din in-naħa tal-kontinent Ewropew kienet limitata
għal żewġ postijiet; l-Ingilterra jew kif inhi magħrufa r-
Renju Unit u n-naħa ta' fuq ta' Franza. Fl-istess
żminijiet li seħħet l-emigrazzjoni lejn il-pajjiżi ta' l-
Afrika ta' Fuq bħall-Alġerija, it-Tuneżija u l-Eġittu filbidu
tas-seklu dsatax, bdiet ukoll l-emigrazzjoni lejn l-
Ewropa ta' Fuq.
L-Emigrazzjoni lejn ir-Renju Unit
Ir-Renju Unit jikkonsisti fi tliet pajjiżi maqgħudin
flimkien. Dawn huma l-Ingilterra, l-Iskozja u Wales.
L-emigrazzjoni lejn dawn il-pajjiżi kien popolari għax
il-gżejjer tagħna kienu saru kolonnja Ingliża fl-1800 u
hekk infetħu ħafna bibien ta' opportunitajiet għal poplu
tagħna għax kull Malti u Għawdxi kien sudditu
Ingli\bid-drittijiet kollha. B'hekk mhux talli biss kull
kolonja tal-imperu kienet aċċessibli għalina, imma talli
anke l-istess pajjiż li jmexxi l-Imperu, jiġifieri l-
Ingilterra, kien pajjiż sinjur fejn kien hemm ħafna
opportunitajiet ta' xogħol u studju.
L-emigrazzjoni bil-massa lejn ir-Renju Unit bdiet ftit
G}AJNSIELEM FESTA 2009
wara l-aħħar gwerra dinjija. L-istorja tibda meta għadd
ġmielu ta' Għawdxin u Maltin emigraw lejn għadd ta'
bliet-portijiet. Ma dawn l-emigranti ġew oħrajn minn
Għajnsielem u postijiet oħra madwar Għawdex. Lemigrazzjoni
minn Malta lejn ir-Renju Unit kompliet
tiżdied u fil-fatt mit-3354 li emigraw bejn l-1919 u l-
1929, żdiedet għal madwar 14000 sal-1956. Sa l-1974
aktar minn 30,000 Malti u Għawdxi kienu emigraw lejn
ir-Renju Unit.
Mhux magħruf kemm kienu l-emigranti li siefru minn
Għajniselem għaliex ma' hemmx statistika għallperjodu
kollu. Fis-snin wara t-Tieni Gwerra Dinjija, l-
Ingilterra, partikolarment il-Belt kapitali ta' Londra,
kienet it-tieni l-aktar destinazzjoni importanti għallemigranti
minn Għajnsielem wara dik ta' l-Awstralja.
Mill-arkivji ta' l-applikazzjonijiet tal-passporti li
jinsabu fiċ-Ċentru ta' l-Arkivji Nazzjonali Santo Spirito
fir-Rabat ta' l-Imdina, insibu li ħafna nies minn
Għajnsielem emigraw lejn il-bliet-portijiet ta' Kardiff,
Londra, Portsmouth, Southampton, Glasgow,
Edinburgh u Lancshire. Illum dawn il-persuni minn
Għajnsielem jinsabu f'kull rokna tar-Renju Unit.
Minn Għajniselem jitilqu lejn l-Eġittu, l-Ingilterra u l-
Awstralja
Wara li nbena u nfetaħ il-Kanal ta' Swejz faqqg]et il-
65

kriżi politika fl-Eġittu fejn ħafna persuni minn
Għajniselem spiċċaw emigraw lejn l-Ingilterra u l-
Awstralja. Il-maġġoranza ta' dawn l-emigranti kienu
żgħażagħ subien u rġiel li kienu jaħdmu fil-bini ta' dan
il-proġett. Skont l-istatistika ppubblikata mid-
Dipartiment ta' l-Emigrazzjoni f'Malta (li għalaq fl-
1995) bejn is-snin 1946 u l-1956, in-numru ta' Maltin u
Għawdxin li emigraw lejn l-Ingilttera kienu
jammontaw għal 30,870. Fl-1962 il-Gvern Ingliż,
permezz ta' liġi ġdida, pprova jillimita l-emigrazzjoni
minn Malta lejn l-Ingilterra. Però din il-liġi rriżultat
f'żieda kbira t'emigranti minn Malta għar-Renju Unit
sal-1967. Wara din id-data kien hemm waqa'
sostanzjali fin-numru ta' dawk li emigraw. Minn dik issena
'l quddiem l-emigrazzjoni lejn l-Ingilterra baqg]et
tonqos u l-emigranti minn Għajnsielem bdew ifittxu
pajjiżi oħrajn bħall-Awstralja, l-Istati Uniti u l-Kanada.
Ħafna mill-emigranti minn Għajniselem li kienu marru
r-Renju Unit spiċċaw emigraw lejn il-pajjiżi li għadni
kif semmejt u użaw lill-Ingilterra biex jixtru passaġġ
irħis lejn dawn il-pajjiżi fuq l-inizjattiva tagħhom.
L-Emigrazzjoni minn Għajniselem lejn Pariġi
Fl-artiklu ta' qabel dan, rajna li l-emigranti minn
Għajniselem li emigraw lejn it-Tramuntana tal-
Mediterran għażlu l-bliet-portijiet ta' Marsilja u Lyon.
66
Matul is-snin 'il ftit emigranti minn Għajnsielem f'dawn
il-bliet integraw sew fis-soċjetà Franċiża u fittxew
opportunitajiet ġodda fi bliet oħra, speċjalment filkapitali
Franċiża Pariġi. Għalkemm in-numru minn
G]ajnsielem, Għawdxin u Maltin li emigraw lejn
Franza kien wieħed żgħir, illum għandek isib komunità
żgħira f'kull belt li semmejna.
Fl-artiklu li jmiss ser naraw kif persuni minn
Għajnsielem kienu fost il-pijunieri emigranti
Għawdxin fil-kontinent enormi ta' l-Awstralja, “pajjiż li
jnixxi l-ħalib u l-għasel u li jinsab fit-tarf tad-dinja,” fi
kliem missirijietna. Fi kliem ħafna minn ħutna lemigranti,
l-Awstralja kienet l-art tal-ħolm għallemigranti
minn Għajnsielem u l-Għawdxin li għexu lejn
l-aħħar tas-seklu dsatax u l-bidu tas-seklu għoxrin.
Dr. Raymond C. Xerri B.A.(Hons.)(U.S.A.), E.U.Sch.(E.U.Law)(F.R.G.),
D.D.S., M.A.(Dip.St.)(Malta), L.F.I.B.A.(U.K.), D.G.(U.S.A.), P.hD. (Australia)
Referenzi:-
Attard, Lawrence E., Early Maltese Emigration (1990-1914) , PEG Ltd.,
Malta, 1983.
Cauchi, M. N., Maltese-Migrant Experience,
Gozo Press, Malta, 1999.
L-Arkiviji ta' l-applikazzjonijiet tal-passaporti fi`-~entru ta' l-Arkiviji
Nazzjonali Santo Spirito, fir-Rabat ta' l-Imdina, Malta (1840-1940).
Xerri, Raymond C., Gozo in the World and the World in Gozo: a cultural
impact of migration and return migration on an island community,
Victoria University, Melbourne, Australia, 2002.
Mob: 79458869
G}AJNSIELEM FESTA 2009

IS-SORIJIET
FRAN{ISKANI F'G}AWDEX
FI |MIEN IL-GWERRA
Sa mill-ewwel attakki fuq Malta, eluf ta' refu[jati Maltin
bdew jg]addu g]al G]awdex biex isibu kenn. Dan g]ax
mill-bidu nett kien jidher li Malta kienet se tkun il-mira
]arxa tal-g]adu. B'hekk ir-refu[jati Maltin f'G]awdex
komplew ji\diedu ta' kuljum b'ritmu mg]a[[el u meta l-
{ermani\i dehru fis-sema ta' Malta fis-16 ta' Jannar
1941, ]afna Maltin tat-tlett ibliet u l-in]awi ta'
madwarhom, ]allew kollox u marru jfittxu kenn fi
bnadi o]ra anqas ibbumbardjati, fosthom G]awdex.
Bejn l-a]]ar ta' Frar u l-bidu ta' Marzu 1941, il-parti lkbira
tal-pazjenti ta' l-Isptar ta' San Vin`enz De Paul, li
kienu residenti ]dejn l-ajrudrom ta' }al Luqa, kienu
[ew trasferiti g]al G]awdex. Sa Awwissu 1942, irrefu[jati
Maltin f'G]awdex kienu la]qu xi ]amest elef u
l-popolazzjoni ta' G]awdex kienet tg]odd madwar
29,500. Fosthom kien hemm diversi qassisin li
min]abba l-]ruxija tal-gwerra fuq Malta g]a\lu wkoll li
G}AJNSIELEM FESTA 2009
jsibu kenn f'G]awdex. Fost dawn insemmi lill-Kan.
Emanuel Fleri, lill-Patri Bonefacio Bonello OSA, lil
Dun {u\epp Ascolese u lil Dun Vin`enz Caruana. Dan
ta' l-a]]ar kien qassis mill-Mosta u tul il-gwerra g]ex
fis-sagristija tal-kappella tal-Patro`inju, l-G]asri, fejn
ukoll kien iqaddes.
I\da ma' dawn il-Maltin kollha, kienu [ew trasferiti
f'G]awdex xi ordnijiet tas-sorijiet li kienu aktar minn
o]rajn esposti g]al `ertu periklu. B'hekk tul il-gwerra
f'G]awdex [ew trasferiti s-sorijiet tal-klawsura ta' l-
Ordni {erosolomitan ta' Sant' Orsla tal-belt Valletta u
dawk Agostinjani ta' Santa Katerina tal-belt Valletta.
Kienu [ew G]awdex ukoll is-sorijiet ta' St Joseph tal-
konservatorju ta' Bormla kif ukoll is-Sorijiet
Fran[iskani ta' Villambrosa, il-}amrun. Dan sar biex
titbieg]ed u ti[i evitata xi di\grazzja kbira min]abba lbombi.
Dan se]] bil-kunsens jew bl-ordni ta' l-Isqof ta'
Malta Mons. Mawru Caruana u bir-rieda tajba u lkoperazzjoni
ta' l-Isqof ta' G]awdex, Mons. Mikiel
Gonzi. Dan ta' l-a]]ar wettaq dawn it-trasferimenti
b'determinazzjoni kbira i\da fl-istess ]in b'`erta riserva
biex b'hekk ma jitqajjem l-ebda paniku fost ordnijiet ta'
sorijiet o]ra f'Malta.
Proprju l-ewwel sorijiet trasferiti f'G]awdex kienu s-
Sorijiet Fran[iskani ta' l-Orfanatrofju ta' Fra Diegu ta'
Villambrosa, il-}amrun. Dawn kienu [ew f'G]awdex
kmieni fil-gwerra u kienu tpo[[ew f'diversi postijiet.
Aktar tard marru fil-post mag]ruf b]ala “Ta' Gliex”, qrib
sewwa l-knisja u l-kunvent ta' {ie\u tal-patrijiet, fi Triq
Sant'Antnin, G]ajnsielem, fejn fil-11 ta' Mejju 1941,
min]abba l-bombi, kien in[ab il-kur`ifiss mirakolu\ta'
{ie\u mill-belt Valletta. Mit-tag]rif img]oddi u mislut
mill-Kronaka ta' l-Istitut ta' Villambrosa nixtieq
nikkwota:
It-tfal flimkien mas-sorijiet telqu lejn G]awdex fid-19
ta' {unju 1940 bil-kunsens u l-bontà
ta' l-Isqof Mons.
Mikiel Gonzi, li dak i\-\mien kien Isqof ta' G]awdex.
Peress li n-numru tat-tfal kien kbir, allura [ew
imqassmin fi bnadi differenti. G]all-ewwel
i\-\g]ar
po[[ewhom fil-Casa Madre tag]na - Triq Palma,
Victoria, u l-kbar qag]du g]al ftit is-Seminarju ta'
G]awdex. Wara xi xhur, il-kbar ]aduhom f'\ew[t idjar l-
Im[arr, ma' [enb il-Kunvent tal-Patrijiet ta' {ie\u u \-
\g]ar f'dar fi Strada t-Telg]a, il-Qala. Fir-Rebbieg]a
tal-1945, it-tfal u s-sorijiet bdew jaqsmu lura lejn
Malta ftit ftit u sas-6 ta' Mejju 1945 kollha re[g]u lura
fl-Istitut ta' Fra Diegu.
F'dokument ie]or hemm hekk dwar it-trasferiment u lqag]da
ta' dawn is-sorijiet u t-tfal orfni f'G]awdex:
Allo scoppio della medesima cioè
l'11 Giugno 1940 il
nemico diede improvvisamente l'assalto alla nostra
cara Patria. S'immagini lo spavento di tutta quanta la
67

Famiglia Diegana, Suore e fanciulle corrono per
ricoverarsi nella cantina. Essendo tutta quanta la
Comunità locale molto spaventata, la Madre Superiora
determinò di rifugiarsi nell' Isola sorella; quindi
ottenuto il permesso dal Padre Direttore e dalle Madre
Generale telefonò a Sua Eccellenza Rev.ma Monsignor
Michele Gonzi ad di ospitarci nel Seminario Vescovile,
il quale annui alla domanda. Perciò il di 18 dello stesso
mese partimmo per Gozo, dove passammo la giornata
nella nostra Casa Generalizia. L'indomani “19”
facemmo la nostra prima tappa del Seminario Vescovile
per un trimestre ove eravamo gentilmente aiutate nei
nostri bisogni spirituali e temporali da Sua Eccellenza
Rev.ma Monsignor Giuseppe Pace; che allora era
Arcidiacono della Cattedrale e Rettore del Seminario.
Siccome il Seminario doveva riapersi il Governo si è
gentilmente compiaciuto di procurarci un Villino situato
in Via Nadur, G]ajnsielem; quindi nel 17 Settembre
partimmo per questa nuova residenza. Siccome questo
locale sebbene ampio non bastasse per accogliere tutta
la Comunità dell'Istituto che allora presentava la cifre
di 151; cioè 15 Suore e 136 bambine, si pensò di
prendere in affitto altre due case; una situata nella
stessa Strada e l'altra a Casal Cala. Frattanto l'Autorità
civile discutava con l'autorita ecclesiastica il-progetto
di prendere l'Istituto fra le mani per usi diversi, cioe', per
rifugiare persone prive di tetto e per tenervi diverse sue
officine. Il che fu effettuato nello stesso anno 1940.
I Padri Francescani OFM Convento Sant' Antonio,
G]ajnsielem, prendevano cura spirituale dello Istituto,
cioè, uno diceva messa, spiega del Vangelo, Confessione
delle bambine ecc. La nostra assenza dall' Isola di
Malta fu solamente assenza personale, perchè i
benefattori continuavano a mandarci la solita
elemosina e le commissioni di lavoro. Anche la
popolazione Gozitana ci ha molto aiutato in tutti i modi.
Nonostante la carestia, nulla ci mancava. Ottenuto il
permesso dall' ufficio dell' Ingegneria nel 21 di Aprile
1941 si cominciò il lavoro per la costruzione di un
sottosuolo antiaero sotto la direzione di Mastro
Giuseppe Attard, Nadurese. Due suore un pò per volta,
nulla badando ai pericoli dei bombardamenti andavano
spesso a Malta per trovare i benefattori.
Alle bambine s'impartisce una Istruzione Infantile ed
Elementare, come pure di Religione nelle ore del
mattino. Al dopo pranzo esse ricevono lezione di canti e
di primi elementi di cucito, di ricamo e di merletto di
Gozo. Le due camerate delle Grandi e delle mezzane si
fanno occupare a turno nei lavori domestici, cioè
cucina, bucato, stiratura e faccende; si fanno ancora
perfezionare, ognuna secondo le sue attitudini, in lavori
di ricamo, passamanteria, cucito, tessitura ecc.
La cura delle orfanelle, che sono divise in quattro
categorie, cioe, Grandi, Mazzane, Mezzanette e'
68
Piccole. A queste oltre alla Istruzione letteraria e di
Lavoro d'ago, come gia si e' detto sopra, si cerca di dare
una formazione veramente Cristiana, e talfine nulla si
risparmia per farle crescere nella pietà, nel timore di
Dio e nella esatta osservanza della Legge Divina. Oltre
alla Santa Messa quotidiana, alla Confessione
settimanale e alla spiega Domenicale del S. Vangelo e
del Catechismo, si procura di farle attendere a otto
giorni di Esercisi Spirituali Annuali, al Ritiro Mensile
con una apposita Conferenza; all'Ora Santa in tutti I
Giovedi del mese, nonche' a molte altre funzione
religiose non escluse quelle della Settimana Santa. Nel
decorso di queste ultimi dieci anni ne abbiamo
preparate per la Santa Confermazione 52 bambine e per
la Prima Comunione 48 bambine …
Dopo tante suppliche a Gesù in Sacramento, a Nostra
Signora del Santissimo Rosario, San Giuseppe, a San
Francesco nostro Padre ecc, ecc e tante fatiche del Prof
Mgr Carmelo Bonnici DD, zelante Direttore e
Procuratore dello Istituto, nell' giorno di Marzo un
ufficiale Inglese consegno' le Chiavi dell' Istituto di Fra
Diego al Padre Direttore presente la Madre Superiora
Locale. L'indomani 1 Aprile (1945) s'incominciò il
trasferimento di Suore e di Recoverate un pò per volta e
nel sei del mese di Maggio tutta quanta la Famiglia
Diegana si recompose al }amrun.
Patri Charles Wickman jiftakar li fil-knisja ta' {ie\u
dawn kienu kull filg]odu jisimg]u l-Quddies u jiftakar li
tant kellhom tfajliet mag]hom li kienu jimlew l-ewwel
postijiet. G]all-]ti[ijiet spiritwali tag]hom kienu
jinqdew bil-patrijiet tal-kunvent. Dawn kienu l-a]]ar
sorijiet trasferiti li telqu minn G]awdex wara li ntemmet
il-gwerra. Xi sorijiet o]ra Fran[iskani minn postijiet
o]ra f'Malta kienu wkoll [ew trasferiti f'G]awdex u g]al
\mien tqieg]du fid-dar tal-ville[[jatura li s-Sorijiet
Fran[iskani tal-Karità g]andhom il-Qbajjar ta'
G]awdex.
Charles Bezzina
G}AJNSIELEM FESTA 2009