Grammatica lapponica, linguæ europearum prope ... - EoD
Grammatica lapponica, linguæ europearum prope ... - EoD
Grammatica lapponica, linguæ europearum prope ... - EoD
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ganander, Henric<br />
<strong>Grammatica</strong> <strong>lapponica</strong>, <strong>linguæ</strong> <strong>europearum</strong><br />
<strong>prope</strong> antiquissimæ solidam planamque<br />
viam genium <strong>linguæ</strong> lapponicæ addiscere<br />
desideranti monstrans, opfra [!] ac studio<br />
Henrici Ganandri Abœnsis ... elaborata. Q<br />
Stockholm<br />
1743
EOD – Miljoner böcker bara en knapptryckning bort.<br />
I mer än 10 europeiska länder!<br />
EOD bokens fördelar!<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Få samma utseende och känsla som med originalet!<br />
Använd ditt standardprogram för att läsa boken på skärmen, zooma och navigera genom bo-<br />
ken.<br />
Skriv ut enstaka sidor eller hela boken.<br />
Sök: Använd fulltextsökning för enskilda fraser.<br />
Klipp & klistra: Kopiera bilder och delar av texten till andra applikationer (t.ex. ordbehand-<br />
lingsprogram).<br />
Villkor för användning<br />
Genom att använda EOD-tjänsten accepterar du de villkor som ställs av biblioteket som äger den<br />
aktuella boken.EOD erbjuder åtkomst till digitaliserade dokument enbart för personlig, icke-kom-<br />
mersiell användning. För annan användning vänligen kontakta biblioteket.<br />
<br />
Terms and Conditions in English: http://books2ebooks.eu/odm/html/umub/en/agb.html<br />
Fler e-böcker<br />
Tack för att du väljer EOD!<br />
Redan nu erbjuder 25 bibliotek från 12 europeiska länder denna service.<br />
Mer information finns tillgängliga via http://books2ebooks.eu<br />
Europeiska bibliotek har miljontals böcker från 1400-<br />
till 1900-talet i sina samlingar. Alla dessa böcker går<br />
nu att få som e-böcker – de är bara ett musklick bort.<br />
Sök i katalogen från något av biblioteken i eBooks<br />
on Demand- nätverket (EOD) och beställ boken som<br />
e-bok – tillgängligt från hela världen, 24 timmar per<br />
dag och 7 dagar i veckan. Boken digitaliseras och<br />
blir tillgänglig för dig som e-bok.<br />
books2ebooks.eu Umeå University Library
NIVERSITET<br />
HJBLI0TEKE7<br />
VUMEA /<br />
UNIVERSITETS-<br />
BIBLIOTEKET<br />
UMEA
i£ 1C SfU'<br />
b iZ 1 ri<br />
T^rrtr-<br />
Retsrensbibliotek<br />
' IqfnT<br />
umeA 3
T.<br />
• / - V W<br />
•v '11/<br />
*iik:<br />
. 'j.* . . v; ' '<br />
..., -. . .<br />
• .<br />
. '<br />
• - .<br />
pr. |<br />
• ! V<br />
.<br />
•m : *~• • " . - . '<br />
.<br />
'• ' a\J$<br />
. - .r.
av^av-vA c r H<br />
CRAMMATICA<br />
LAPFONICJl,<br />
LINGUJE<br />
EUROPHARUM<br />
PROPE ANTIQUISSIMtE.<br />
SOLIDAM PLANAMQUE VIAM<br />
GENIUM<br />
LINGUIE LAPPONIC/E<br />
ADDISCERE DESIDERANTI<br />
MONSTRANS ,<br />
OPFRA AC STUDIO . .<br />
HemiCl GANANmi "jBmufis,<br />
Comminifl\ Lapm.irrh: Tornanjis,<br />
Jam defign. Paftoris in Siundo.<br />
Elaborata,<br />
Qux fit occafio , ac reliqua ratio operis, docebit<br />
prccfatio.<br />
HO L M IJE ,<br />
Confenfu & cura Dire&orum.<br />
Typis LAURENT. SALVII.<br />
Anno MDCCXLIII.
Imprimatur<br />
Guftaf Benzelfticrna,<br />
Stockholm d. ?i. Aug. 1743.
'• S;ae R:ae M:tis<br />
Sunrnix Tidei Viris Jlluftrijjimis<br />
Excdlaitijjimis,<br />
D:NO COMITI CAROLO<br />
GYLLENBORG,<br />
Regni Suecte SENATORI > Regix Cancel-<br />
^riac PRtfSlDI, Academiseque Upralieniis<br />
CANCELLARIO.<br />
D.*NO L:BARONI OLAVO<br />
CEDERS TROM,<br />
Rp gni Suecis SENATORI & Academise<br />
Aboenfis CANCELLARIO.<br />
D.NO COMITI JOHANNI<br />
GYLLENBORG,<br />
Regni Suecia- SENARORI & Academte<br />
Lundenfis C ANCELLARIO.<br />
)(2 D:NO
NecnonS:* R:
. UT ET<br />
Vtris Confnltijjimis Aiaximeque lleverendis<br />
D:NO PETRO AULTEVJL<br />
CivitatisHoImenlis Juftiria: Confuti A.'quislimo<br />
Confukiflimoque.<br />
D:NO DOCT. OLAVO<br />
KIORNING,<br />
Haclenus Eccleli® Gallics Ho'l menfis, nunc<br />
^ittem quac ad Div; Jacobum ,• & Joh%:<br />
Ibidem Dco Colligitur Paftori Summe<br />
Reverendo.<br />
D:NO MAG. ABRAHAMO<br />
FOUGF,<br />
Ecclefiarum Tornoee inferioris Paftori vigilantininio,<br />
& jnxta Tornoa? iupcrions<br />
adjacentiumque X.apmarchiarum<br />
n. o FrxpoHto Accuraiiffimo.<br />
Dirl(i;tonbus Regiisjoperis Ecciefiaftici Lapniarchiarum<br />
graviffirriis, Infpedtori»<br />
busque Accuratiffifnis.<br />
Dominis' Mcis GratrofiHimisi<br />
LttAm $diH%wntm luch btiitts ufaram<br />
•nuriqubm inltnopriMr K^fyhm<br />
*-* ^
F Lrt. iUuftrijfmi Qbncrofi. 'Nobilis-<br />
Jtmi.<br />
Summeqne. Rcvcrendr.<br />
Ne.<br />
Pereunte. Sorte.<br />
Stmul<br />
UJura«. hitereat.<br />
Pietatis# Et. Moris. Anttqui. Legel<br />
Cautum.<br />
J\Auneribus. St. Honoribus. Decorati«,<br />
Jn Qhentelam. €t. Ftdem. Recepti.<br />
Qommendationthus. Alicvpis. Qrati.<br />
Benefa&orum. Et. Fautonm.<br />
Mementote.<br />
Vi. Legis. Hujus.<br />
Virorum. Summi.<br />
Qutlibet. V)S. Qenfebit. Digniffimos.<br />
Ut.<br />
StdtMS, ^irgentcis. Z)c•l.JErtis.<br />
No-
Nomina, Incidercntur. f OeJlra%-<br />
€go.<br />
•StuYcam. llbiqitc.Non» Alorarer. Ponere<br />
Ghto.<br />
Qollatormn. In. Ade. Benejkiortfm4<br />
oZMemoria.<br />
lettatior. ElTet.'<br />
uift.<br />
Fortuna. \ld. Probibutt. -!<br />
Mo?mmentum. Itaque. Hoc\<br />
Qhartaceum.<br />
Venia. Veftra)<br />
Vefkrisque. Aufticiis,<br />
Utinam. Aufyicato Ji<br />
Publicatum.<br />
Oculis. Intuemini. Placidis.<br />
A4
\ V ^<br />
Pdtronos. 'Et. Pro?rroto*r5.' 'cumtrftos<br />
TtigmfJ-mos. ,<br />
- 0 ' * Lattdcs. St, Notnma. ><br />
ImmoHaUa,
L: B: S:<br />
POena turris Babylonicas aedificatoribus<br />
infiifta, rationecaufae & effedtus horribilis<br />
magnaque fuic, & adinftar<br />
cataclyfmi totum terrarum orbem oppresfit,<br />
nullique genti pepercit. Hinc pro unjca<br />
HobriEa > linguas piurimae , & gentis<br />
e usdem , dialeftus diveruffima?. Europct ,<br />
inquit B. Ericus Schroderus in prasfatione<br />
lexici latino Scondici , orbis minimci f&rs<br />
antiqui, Ji-cum cateris covferatur. Ntttic Vi\,<br />
in univerjfum Imguis loqtiitur plane diverjis,<br />
Kunica (cilicet, venedica , Slavonica , Grkca<br />
, Latina IJlandicq & Lapponica, unde<br />
omnes retiqua, fi qua jiwt, Junt autem vlu-<br />
• rhn*, ertfoh trahunt. -Septem jitnt dialetti<br />
qitte conjentiunt in Runts, Suecica fctltcet Jeu<br />
Gothica , Tanrica , Germanica, Betavica,<br />
. britanntca yJjauica ef Norvegica: hi Rttnica<br />
)( 5 qmppe
quippe tamquam commum conveniunt, qitia<br />
hinc ort£ Jirnt. Idem de iinguis Fennica feu<br />
Venedica , & JEfthonica affirmare aufim ,<br />
hasin Lapponica, tamquamcommuni con<br />
venire & huic licut ha?c Hebreas , origines<br />
fuas debere. N-am non modo accidentibus<br />
<strong>Grammatica</strong>libus, fed etiam vocibus<br />
perplurimis, vel integris, vel literis faitem<br />
mutatis concordant,<br />
Exempli Gratia,<br />
Hebraice Lapponicc. Fennice.<br />
«]»' Circumligavit Zjanam li?° Sidon<br />
Ncrvus Suodnac funisexnervis, Suonicko.<br />
dSi imago gjalbmc oculus, Silma.<br />
nV Ambulavit Juolke pes. Jalca.<br />
->' Manus. Kiedka, manus Kasi.<br />
m» Manavit,cievit. ^obant proficifcor Iudan.<br />
SVo Stravit, complanavit humi ^allio. locus<br />
(conculcando complanatus Silio.<br />
o» Fcrtuit , male oluit Puossuom pedo<br />
[ Pasca, flercus.<br />
nia Comcdit, devoravit Poram , comedo,<br />
( Puren mordao.<br />
nyn Tumultuatus cft. Humam tumultuor,<br />
( Huumisen.<br />
Quid multis , ipfum etiam vocabulum<br />
Deus, Lapponis BoreakImmd ,.IbpMiet,<br />
Auftral:
Auftra': Jummel, Inbmcl, ?t.'nnice Iu-<br />
Mala;ex Hebra^o csf cum Sc •>« Deus compotitum<br />
viderur. Pluriraa hujusmodi exempla<br />
meusdeHarmonia lingua? Lapponi-<br />
C9S & Hebres libellus, fuppeditabit, Ut<br />
aliis, otio & ingenio abur.dantibus , occafio<br />
, rem propiusinfpiciendidetur, Addam,<br />
m ; hi ipfum vocabulum Suomi. Suomenmaa,<br />
Suomalainen, Fennia , Feniandia, Fenno,<br />
a voce Lapponiea, (SrtrtMe , SaaMtladz,<br />
Sacime^dnam, Lappo, Lapmarchia, pullulare<br />
videtur. Adjiciam & illud, Norvegos<br />
ex adverfo habitantes, vocem Lappo non<br />
a^no(cere , fed quos alii Lappones , illi<br />
Hnnar , contra aliorum Finnar , OwrtNer<br />
Talutare folent. Cur nunc pro Finnar Lappones,<br />
! qUi plurimis in Finlandia locis,ut<br />
L wftraud , Lapsiord, Lapposocku, nomen<br />
dedere , nuncupentur , aptior dicendi locus<br />
qu^rendus cft. Quod linguiE huic tenebris<br />
fepulrce, elegantifrimas, pronunciationisque<br />
difficillima?,operam dederimmeam<br />
,cura animarum ,mihi commifla, ccegit.<br />
Qo$ utinam omnibus cura? cordique eflet!<br />
non laboraremus- Qum mea qualiscimque<br />
peritia hujus liuguce , innotuerit ,-S:a?:<br />
_M:tisMagn
cidt?nfalis & Lapmarehiarum Gubernatori<br />
Perilluftri Baroni Domino GABRIF LI<br />
GYLLENGKIP, C oepir Vk, rieluceEvangelii<br />
, iiiter Lappones diiaranda , maxime<br />
loliicitus , horrari, fcriptum aliquod imprimis<br />
<strong>Grammatica</strong>m cunfcriberem, quod<br />
li feciflem, magno mihi eraolumento, &<br />
genris utiiitati iuturum affirmat. Ego ne<br />
plane ingratus, in tantum Benetadorem meum<br />
, effem, in hoc quantum virium mearum<br />
ede credidi , morem gerenduin putavi.<br />
Scheduias itaque meas in unum volumen<br />
congero, easque femel iterumque percurro<br />
, qux mihi maximeneceflaria videnturexcerpo,<br />
& iibrum quem le&or B: heic<br />
videt, confcribo , adque Periliuftrem Gubernatorem<br />
mitto, qui ad Prcepof: Bygdoenfem<br />
Mag: Joh: Teliin iinguarum orientalium<br />
callentifiimum , &.Lapponic£e fatis<br />
peritum,utfententiam fuam dehoc (cripto<br />
diceret , transmittitur. Qaod autem<br />
viri hujus etiam in Cineribus venerandi,<br />
de hoc fcripto fuerit judicium , ex epiftola<br />
ejus ad amicum fuum lingularem , (qui «5c<br />
mihi ivafor fuif, ut hanc linguam difcere<br />
<strong>prope</strong>rarem:) D. Pra?p: Tornceniem Mag.<br />
"Abrahamum Fougt ,• die XVi-I Junii,<br />
•MDGCXLII data , claret;
Vemalte Herr Laqman ^slmer, hade<br />
Med stg (?IN3li6ri ^apsta (ZrammAticzue ,<br />
tom han fatt om hander af Hogwaldorne<br />
-vtrr Lcmdz-Hdfdmqcn, at tmd mig Communicera<br />
lll genomtasning, thet jag ock<br />
l yaftlghct giordc tll Syataxin , mera biny<br />
tiuct fdr hans afresa , emcdan<br />
M ^af honom thct f^rsiaqct, at han kun-<br />
^ lamna hcnnc at Ma^: Holmbom ,fiifcm<br />
inipedtcr oswcr Lapmurttcrna, och barsia<br />
|I U ^orlnndi, dekunt
Tale quoque teftimorrium , non modo per<br />
lireras ft' dediffe narr3C, verum etiam cum<br />
in aiiorum, tum llluftriffimorum Diredorum<br />
prsdentia, me audiente non femel exhibuit,vir<br />
minime fiiendus Pl: Rev: Mag:<br />
Petrus Holmbom. Hujus fvafu nonnulla<br />
mutavi, quas minus neceifaria videbantur,<br />
omifi, & opus quantum fieri potuit, accuratum<br />
perficere ftudui, Offendet fortealiouis,<br />
me aliquando neligentiort m in orthographia<br />
videri , dum in vocibus qu$ ,<br />
110, iC, OU, &c: admittunt, mox ambas aflumo<br />
vocales , iterumque aiterutram excludo<br />
; lit: Hiwlt vel caput, kijttltNl vel<br />
fijttcm, gratiarum aftio , puocrvc pUOVfC<br />
& pu^rre bonus,lic etiam cum confonantibus<br />
facio ; verum non incuria , fed ftudio<br />
fit, ut Lnpporum & fcriprorum concordantia<br />
appareat, Id aufim affirmare neminem<br />
, qui libro hoc fine prseconceptis<br />
opinionibus uti dignatur.feduci; qui Fennicam<br />
tenet linguam & iudicium adhibet,<br />
brevi Lapponice linguas fundamenta, folidiffime<br />
capere ; qui Fennicam <strong>Grammatica</strong>m<br />
,paulo curariorem haftenus editis, luci<br />
pubJica; dare defiderat, invetiict hic nonnulla<br />
fuis ufibus fervitura; qui convenientiam
tiam linguas Hebrear cym Lapponica cognofcere<br />
avet, hic eam videhit; qui libros<br />
A-apponicos publici juris fadlos , refte an<br />
lecus translati, probare cupit, ad normam<br />
jjujus examinet. Non pro perfefto ven-<br />
^o, interim in hac lingua perfefliorem<br />
^on habemus. Si primus vel fecundus<br />
vj^ammaticus totius linguas latins elegantias<br />
exhaufiHef, frudra Bibliopolarum tarnas<br />
, ejus linguas Grammaticis videremusrefertas.<br />
Omaes libri hujus reguias &<br />
notas memoriter recitare , eft fe iplumla-<br />
0re<br />
. enecare. Paradigmata probe me-<br />
^or^ mandafie, reliqua folummodo infpenfi<br />
a<br />
!t ' Exempla ideo cumulata funt,<br />
ector<br />
vim regula.- plenius caniat, & co-<br />
° cum babeat. Equidem non<br />
omnibus pJacere, quod nulli conceffum,<br />
it-domruhus prodefTe,ftudui. Si liber hic<br />
prec, bus<br />
. ' multisque vigiliis, Divina<br />
rUh COr ?P 0 ltu . s > Le< ^oris erudito palato arfi,,<br />
0rte a l' a quoque opera, linguarum<br />
hr 1 ° orum ufui prcrficua , meis^ue lucua<br />
lombus quo tasdium folitudinisfalle-<br />
, e 'aborata, fi Deus vitam & valetumem<br />
concefierit! fequentur. ValeJ<br />
Rolmtdic XllX. QSpb, Jy MDCCXLin.<br />
Au&.
Au&ori PrOfpera quarvis!<br />
Qlhnras moltftias , miferis , yXurrotrvy^mi 'Un<br />
Rbtqlonica, de\>orandjs creavcrii , quibusvis e-<br />
ti.tm nolentibus. ubicj/. conjiat j Aftfropter Cbriflnm<br />
Mcdiatorew nofirum un:cum omniutr,'tfc , etum br.t.r Gr.tcx, ettarn in fiudio TLeolefic* , r{fe<br />
exirriti:» , Fosquequi linguas , Gentisetiarn obfcur.e, addifcere<br />
cordi etir.eyLC habcnt, eo ut majori cumfrutlu , Ei iotitiarn ordinttnmic<br />
falutis inculcare qucant Jctant fe certo Deo fen ire ,<br />
bitr. ;«f j:bi Mcrcedcrn tffit alde rnagnam, nulliduhitent', Gr*~<br />
tulor 'ita.iu; Tibi, Fautortf Fratermihi, bonisqne amriibus tjlumariffimc,<br />
Te Dco duce ! labores , conctnnarni.t Grammatic.e<br />
l.fppouicj:, animo fat prvmpto ct alscri adiijfc > ets JummafeduLiqnc<br />
fulcrtia fupcrajfc, tandcmquc profpcrc cxantUJfc, eris<br />
igiturHENRICiJS GANAN.DF.R, hic ceu slrior 111 Horto^<br />
miru frugifera, Deo j>hiqucovt'iibus chariis , tar/dcm:juc corona<br />
Gloris honorandus / Faxit P . i t c r lumir.um, ut j\ijn:J}ri Ecclefiarum<br />
in Lapmarchia, pr.tcunte hac Grammat.c.1, hngua L.rpponic/c<br />
naturjtm adytaquc exhauriant, ut opcrafui Miuificrit,<br />
eo ffcihus felieiusque cxpcdire quear/t, tunc hngu.t huic h»s curn<br />
jiutiore nojiro, operam Juam nai
l i f f i S M 4 KKckK K K.F.H.KK<br />
!-'»»»»»»»<br />
# * # UUUU K<br />
A xai Z»<br />
GRAMMATICA<br />
LAPPONICA.<br />
Partes Grammatices funt quatuor.<br />
i.Orthographia. 2. Prolodia. S.Etymologia,<br />
4- Syntaxis.<br />
^ ORrnOGRAPHIA.<br />
§• 2. ORTHOGRAPHIA verfatur circa literas<br />
qux totidem qvot Suecis funt.<br />
5v> A' ?• C. D. E. F. G. H. I. K. L.M.<br />
R. S. T. U. W. X. % Z.<br />
' 4 -' " n guales. Palatin* ^GCK, veldtntdts.<br />
VScOCA. Vf/ L.ibults BFMPW.<br />
/• z ' H Ur * , un,us trgjni .fjciUf Labiales autem<br />
jrequentijjime, interdum eti.im Ljn°Halts. &T Dentales<br />
A
*S§ 2 §8*<br />
inter fe permutatitur, ut \ Nadzidet & Ladzidedt<br />
inftar ungularum concrepare , Sachza & zachza,<br />
tutummn, rawam ^ rabam «perioy Wierbme L'<br />
Fierbmie rete, Sazicr s' Sa^ziel Hcrreki<br />
& Helketi perturbabatur, Modnai & Monnai.<br />
tgoque, Todnai Tonnai^?«e,Sodnai c5Son«<br />
Nai illeque.<br />
?. Sunt quidem B,P, C, G, K. D- ^T/<br />
a/juifdnanres, fed alendum ne nobis indulgeamus magis,<br />
quam lingut pati pote/t, ut kiedta, manus, gtnet.<br />
Kieda, poradam commeftor, porahtam «&>, iugadaM<br />
multum & fepebibo, jugahtam bibert facio,<br />
Cotzam y>ig>lo, codzam rningo, Cadzam forbeo.<br />
Catzam ubor Iaq faller, Cazjaam interrogo.<br />
4. H bic ziere efi liter4, non tamen ubique<br />
flenis buccis & apertt ore proferenda, pr
& * M z<br />
r„ntr s * c D iphthongi Lapponum fequentes<br />
m ' a "' nu ' ci ' ku, iu, io, oi, ou,<br />
UI, uo, al, »k: alwan perquam bonum, aidnam,<br />
^aeo, auda viitus, audel, nnte, eipiel ttupi-<br />
^us, Keudnie L^nea , tiernt fordidus, tiedain<br />
jcio, tiuttam iino, niommel, lepus, oittastam in-<br />
^go. Pomtam excito, luickalam deglutio.<br />
^Luordtam expec^o, ai/am erro.<br />
Aota i. Dipbthongi , Sitecorum ,a , 0 , 0 ut f>Jfs<br />
(9m pofuionis audiittury emnciari fo/ent, ut :<br />
hS/ 1 ?' p^am, ferpo, puoerrie bomts.<br />
Lund fcripjiffe videturl PoadaM venio. So/ertt<br />
9 0 Jtante fulcto punEtutn /ibijcert v<br />
L*' penipiatur dbforhere, ut allMldZ, «iMadZ<br />
M/i - pa !? a '. paicka pasam, pa/am<br />
j quis dtxerit id, propter /iterarum g § al-<br />
j rn '\ tl0nem fi ert • /~/oc ftante^ forte o unicum quem-<br />
f " V ^ fufficeret*<br />
tf oe, U0, celerrimx funt prortuncittionii,<br />
vJ*1°" Um * r '° fP' T ' tu ffiruntur ; bine in plunum<br />
tioi blTfl C °" Ct ' r f" > P-' rs pr.efertim pofterior vix pe<br />
nnr, i " r cre< *° ca *f"n± cur vocemeindem.<br />
. C °. eV iem t duftores fcripfcre: qttod exempla<br />
** tnfintm p.iucijjima probabwt. '<br />
Wuol?^' qr> an -<br />
Anon y«n. Lund. fieiftrum,<br />
Puorrc ' ^7,'^L Wnosts. Wiloftks.Hwcstcs.primu,<br />
Puvtte. BilSre. Bonai.<br />
Wuosta 3 - n3crt - wuomga.hwe.gcnes' sPirit.<br />
|ffl uefl<br />
' ^ ' Wuejc. Wlwstat. hwcft. Ooyrr-.<br />
^ §-7.
*{§ 4 §?*<br />
§. 7* ORTHOPHONIAM obfcurat diverfus<br />
ille orthographiae modus apud translatores<br />
occurrens.<br />
Translatores quorum fcripta, in manus<br />
pervenere mcas, commode in tres clalTes<br />
dividi pofTunt.<br />
Primz clafiis eft Beat. Mag. Joh. Tornacus<br />
Paft. & Frzpofitus Tornoenfis , qui ut<br />
lins;uam communem crueret ,omnibusquepro*<br />
defte-t, fcribit fe preftantiffimos ex Lapmarchiis<br />
interpretes collegifle , quorum opera<br />
adjutus, tandem Holmia: 1648. Manualefuum,<br />
librum omnium qui Lapponice extant, confummatiffimum<br />
edidit.<br />
Viro huic, non quidem xtate fed Mi<br />
eonformitate proximus eft, Adm. Reverend.<br />
Dominus Prxpoiitus Martinus Lund, Miffionarius<br />
quondam Danicus Eccleliarum, Altenfis<br />
& Hammarfefteniis in Fin-feu Lapmarchia,<br />
poftea Paftor Altenfium; hodie vcro Paftor<br />
Ecclefis oefre Hallenfis & Przpolitus distri-<br />
*fl§ f • §s*<br />
nice publicum tecit. Ut primat, ita & fecuncialfis<br />
Auclores inter ie conlcntiunt.<br />
Tertium locum (ibi vcndim: vireruditione<br />
& fcriptis in linguam Lapponicam ver-<br />
»s, Holmiarque 1738. in lucem clatis, Clariflinui<br />
s , plur( KCVt £> Petrus Fieftr6m, tunc<br />
ladregogus, nunc vcro Paftor Lychlclenfium<br />
laudatiffimus. -<br />
Non modo in vocalium affumtionc, quemaamodum<br />
cx fupra allatis exemplis patet,<br />
1 ^ am ^ ter ^ Zcxpreffione, ut exemplaciectarabunt<br />
fequentia , Auclores laudati inter<br />
ft difcordant.<br />
Torn*m,Grjni Au6V. Anonym. Lund.FielftrSm<br />
Aggicackic.?ickie. Atze. Attje- ksrer<br />
Jegg,jcges.Jegie. Iedz. Ey,egje. Ixs-.<br />
^ldjod.AHgud. Aggiod. -Oitzot. Adtiot. -ccip-re.<br />
Oatzic. Kiatzje. Gmtze. Zjatze. Tjalz A^ua.<br />
Rotzot. Kuggud. GSckiot. Kotzot-Kottiot.Voc»».<br />
?>alme. Gialme. Eialmie. Zjalme.Tjalme» oculur.<br />
§. 8. ?!x allatis exemplis facile patet,<br />
quam diverfus fcribendi modus,proindequani<br />
difficile fit leclori, prxfertim linguse minus pento,<br />
genuinum incle haurire lonum. Ego tantum<br />
mihi non tribuo ut hanc difficultatem penitus<br />
tollere poffim. Potius patior quemlibet<br />
luo ieniu abundare. Id tamen dicere debeo,<br />
quod mco quidem captui admodum conveniat-<br />
A z mo-
6 A<br />
niodus fcribendi aB:Tornaco&DominoLund<br />
oblervatus. Ne autem hsc lcribendi ratiolingu?r<br />
Suecanx adfvetis difficultatempariat, icquentia<br />
monere necelTum duxi.<br />
•N°K i. Zja, zje, zjo, zju, tyejusmodi fylldl*<br />
exprtmuntur ab aliis per fhja , thjc, thjO , tdjll,<br />
vtl ftne afpirAtione, tjfl, rje, tju; «r Zjalam , fcri-<br />
*o, ^jcrruom/«, Zjorwuom cLmo, Zjuttam re<<br />
jardo} ab aliis tjalam, tjcrruom, tjuoetfe.<br />
2. Ubicurque autem A tbfijue l confotto voca^<br />
letn tmmediAte pnctdit, effertur (tmpliciter ut. ds<br />
tel . ut Wadzam «, w Wadsam, maazam,<br />
Vf/ maatsam, redeo, re\ertor, Quocina tansen tb*<br />
fer\ovdunt ( « ) $uod Jicet Z \.iLeat ds vel ts.<br />
t*men ad difftrentiam exp imendam vocum, quce b \e\<br />
T pofittlant, b & % Scribpndum putavi. (/2)<br />
VlurintdS \oces Ldpponieas retle fcribi & per nudum H<br />
& per Aj ut : adzuodt & adzjuodt *cciptrt. Pra<br />
dta/eSluutn enitjj divetfitatc nunc afperius nunc ienius<br />
prouunctaniur. Sic in f'ie votum, qute fibi/o termi^<br />
ttantur Z adhibeo, quia fibiks ejusmodi, huIIa fyU<br />
laba txpritni poteft. Termwatio Gie, td fibi/um /nalem<br />
exprimendum, aliis ufitata, fine piva vtce tton<br />
intcl.igitur. Si Z , in fine pronuncies , non<br />
malt, fi Gie, uti fcribitur legis , roale legis , ut<br />
Almatz,almagie, varnakugic, pardnechuotz.<br />
3. Mihi Zja, jic, & ad afperiorem fonnt» ex~<br />
ffttnendum^ pratter alias rationes propterea piace<br />
tiiam dtprcbt*di in littgua OHtcana var
•*§ 7 §*»<br />
differentiun mter / confonum (4 i voeale , */4 «/ ft-<br />
"Wf fit^utrum fcribatut Stjdt, /fvv fivlC Cjrus eodem<br />
tniw fouo lcguntur. SeA in tingua Lapponica ^ nettjfdrium<br />
ejl hoc difcrlmen okfervare ; Quonitm lingutt<br />
fninus gn.iri alijs confunderent \occs, wm ceclo di-<br />
^erfas, cxcmplis fcqutniibus patefcit.<br />
! c ^ Latrat Tiella obtufum fit.<br />
icrra Flebilis Ticrra fordibus<br />
^vam Inflar muris Tiebam affuofegmean.<br />
arrodo tapanni<br />
gJcrucmFleo . Tierruom inquino<br />
pMtom Relarcio Tmttam. fino,permitto.<br />
AbjeR.t duplicis parte * Xocibus ad pniflram collocatif,<br />
pari modo legercntur ba ac ilU *d Jextram j ut enim<br />
tlflra pix , 4 fvtcis fcribitur utrotjue modo, feduno<br />
fono legitur^ ita tjella & tiella eodcm modo legtrtn•<br />
1 tl *d abfonum ejjet: quare & obfer\avdum.<br />
4- Me nunquAm ufurpare J confonum, ubi<br />
dtphthongus ejje debet, fed i vocale atque dipbtbont,<br />
10 , & iu pronunciari ita^ nt i paululm Audi-<br />
* tur -> 'Veros o er u plcr.o fono.<br />
n.<br />
DE PROSODIA.<br />
§. Propter dialeduum varietatem certis<br />
£ircumicribere regulis Proiodiani nimis dif-<br />
A 4 fici-
«{§ 8 §»<br />
ficile cft, quare quilibct ejuslcci acccntuatio,<br />
nem ubi degit, difccre tenctur. interim fequentia<br />
oblcrvare juvabit.<br />
Not. l. Fofitio , diphtbongut & \oealis gemihi<br />
JB ntbis t° n g* m f-tciuvt Sy//.im, ut : potCCl<br />
tdie. aiwie Caput, Wiegam curro.<br />
2. Paucijjim* nomin.t VolyfylUba tccentum i*<br />
SylUbt ultima b/tbent: ut NialotaS jffumentum el,<br />
lavp, som kliZder lappas med. BiJJyllaba b.tbenr itt<br />
prtori Ut ^iefttduris, pelgie pollex, iaibk panisi<br />
Ad}e8i\it trium \el fturium (yllab/trunt b.tbent itt<br />
primt; Ht: Welaoaas
9<br />
locumy Aiaaaam vivo fed inftar ignit fopi*<br />
\vi( tU f° tn cn under ctiTari giomd eldanista,<br />
^"Ziaam Maneo, paaz/am itculor; caaffam mordet<br />
c '"lultll, ignetn t*tybe elicio, iag siar eld.<br />
Ils.<br />
ox ri-vMOLOGi^.<br />
vl-' r<br />
fcu veram origincm & pro»<br />
tim H e i ni c ^ < & onum , ex orientalibus przferi<br />
l 23 ' necnon Svecana & Fennica Lin.<br />
r'nn<br />
e P°^ Limus : ut Ruomash, infecta,<br />
d P c , ? reptans, quod reptat, ainam vi-<br />
„ , hinc ainadaak, quando veftigia inpruina<br />
' ^ nive a Pparere poflunt, ab pj> oculus, feu,<br />
a«rt?l n .' a wea, sperdi a sward gladius, pualfvs<br />
" polw, genu.<br />
Seft. I.<br />
DE FIGURIS ETYMOLOGICIS.<br />
ut. >1 l ' Enallage partis pro parte orationis, 1<br />
n,,' '"«nme lum iturus, pro manam ev;<br />
^i«i. Cn P s pro fingulari frequens, ut: ai«-<br />
4.,.$ ^auziastich, capita dolent, pro aiwie paufebo<br />
C £ lt l olet - Ziadtzidl jugam, aquas'<br />
i P^Ladzie mgam.<br />
vnriLnj ut: Scaiaam pro caiaam<br />
nam nr^Vs P r ® adtam, do, wuaid.<br />
««m pro aidnam vidco.<br />
A s K- ?.
•a§ io §><br />
Z- Aphxrefis «t: Meldzu pro smeldzu,<br />
guod ampli cft corporis, urttam pro furrtam,<br />
cogito, rneditor, rzstaqas proCkrijtagas, Chriftianus,<br />
rappe pro krovve, corpus. L.appones<br />
Tornoenfes alrque Borealiorcs ante R aliam<br />
confonantem rarillime ferre podunt.<br />
4. Syncopen&Crafin verba paffivafemper<br />
rerepariuntur, ut: Aialluiufwuiudr, pcrSyncopen<br />
Aialluiudt Le craiin 3jaIIuc>r, iixiki Nan--<br />
Hant continens fasta lander, pro nanna vel nait#<br />
vos adnam.<br />
§ 5. Epenthefis, ut : Tabdaim pro tab,<br />
pim agnovi, muittaim pro muittim memini,<br />
jn verborum prxteritis, nec non imperativis<br />
farpe, nonnunquam etiam in prxlenti ulurpatur,<br />
ut : Pieija pro pi,a ponit; c tzajeked pro<br />
cvtzed evigilate piega pro riaa ancilla.<br />
Z-
*f n gkf»<br />
, , 5- TO. Metathefis, ut : arbwa, abra, vel<br />
mvvra pluit tawrana, tabrana adha:ret, zawie,<br />
sulwe , uterus, tawja, taiwa iacpe.<br />
y- 'i- Synalsepha, aut, almui, pro auttj<br />
«imu!. ijni homini.<br />
f ... §- 12. Elliplis 5 Zjalmist tdm, OQUHS fum.<br />
rr!r cet 2 £ er ' ^>win schaddai capitibus fa&us.<br />
1Ucet x ger vel sgrotans,<br />
Seft. II.<br />
DE NOMINE<br />
- n. y- i. Nomen eft vel Subftantivum,vel AdU<br />
" Vlln |, Proprium vel Apellativum. Abftra-»<br />
um v d concretum. Ut MaWa la fauro Nei-<br />
', ^iarMi-etg ett pulcra virM. AbltraAa utz<br />
TK!*!A 1?^^IO, calle rham alnnist la raame, IA,<br />
eli in homine illo , pro raamen<br />
; H [ ) jaftuofus eft. Concretum, suddo al<<br />
hL i - o p m ° peccati, pro homo pcccator sudtnm<br />
n 'j 1 ?®/ P sudduo maidt tagric! opeccz.<br />
leciiii, fepiffime dicunt, pro, o ho*<br />
fiLuif S Cl k! 0r 9 U ^ fecifti ? Practerca Participia<br />
nrr> u„A antlv a concreta , cuoduoteijc pafcens<br />
redimenc r ' ta9fi< ftciens pro fador lanesteije<br />
redimens pro redemtor.<br />
mpr.io 2 x\? m ini accidunt odlo. Genus. Nu«<br />
li°. FiSS. U Ipe°g iaati - Stams -<br />
§« 3«
u §6»<br />
' . §- 3- Gcnus dirtinguitur maxime per nomina.<br />
War/cs, nias & Ningelas foemina, ut<br />
«ar/es niommel, lepus mas, ningielies niommel,<br />
Jepus fcemina, waries flai genus mafculinum,<br />
ningelies flai genus fccmininum ninqelies fTujft ad-<br />
JiHlt ex genere fcemimno acccpi war/es flaifl<br />
ldzum ex genere mafculino acccpi.<br />
In Jtquentlbus vUentur gencr* , mrfcutinum<br />
f
§• s. Cafus Nominum funt tredecinv<br />
*' Nominativus. 2. Gcnctrvus. 9. Dativus.<br />
4» Accufativus. s. Vocativus. 6. Ablativus.<br />
7- Locativus. 8« Mediativus. 9. Negativus,<br />
Jo. Fadtivus. n. Nuncupativus. 11. Pcnctrativus.<br />
15. Deicriptivus.<br />
p . 6. Declinationes nominum funt tres:<br />
fjnma definentium in vocalem vel diph-<br />
. on gum, Secunda exeuntium in coafonanetn,<br />
Tertia eft contradorum vel Literas<br />
P^^lUtantium. Noti. Omnts b* declinitiones.<br />
A J 0 ' ute , -dffixe Interrovative , cujus nota t/i aoi<br />
^90%fitLntur. J ^<br />
r , §- 7- Paradigmata PrimxDeclinationis Ab-<br />
Declinant:<br />
Singulariter.<br />
»T<br />
Gen 1 ' S u ? In5a ' genu, kna, polwi<br />
Dit Walwa, Zenu, knaets, polwen<br />
Accur S enu , knaet, polwelle<br />
Vocat A ? genu, fnnct, polwee<br />
AbLt genu, fria, polwi<br />
Dldt<br />
. Pualwast, de, e, ex, genu, om, Utaf<br />
ift#..* ~ o knacl, polwcsta.<br />
Pualwan, PuaIwc>sn,Pucllwast, in genu,<br />
Mediit- VM uti knact, polwesa<br />
pualwain cum gcnu, med klM, p»l-<br />
Ncxat. Pualwataga, fine genu, ufati , pob<br />
weta<br />
m.
«s 14 sk<br />
Fa& Pualwan, ut schaddai pualwan, mutstu»<br />
inzenu, bleftilkna, muultuivotwexi<br />
I>lune. Pualwan, jodta pualwan, inftar gena<br />
perZit, han far som et kna, polwena culke<br />
kenetrat. Pualwi, in^gcnu, in i kna. polwehen<br />
luliru^. vel Oeleript. Pualwai. ut: med kn^<br />
emot mig, polwin minuhun<br />
Plura/iter.<br />
Nom. Pualwach, genua, knana, polwet<br />
Genct. Pualwai, genuum, knanas, polwem<br />
Dativ. Pualwaidi, vel Pualwaidin, at knana,<br />
xcnilzus, polwille<br />
Aecul. Pualwaidt, gcnua, knav, polwet<br />
Vocat. ut Nominat.<br />
Ablat. Pualwaist, agenibus, af knana, polwista<br />
^.oeat. Pualwain, in genibus, i knana, pofc<br />
wisa<br />
Mcdiat. Pualwai ctioitn, med knana, curn genibus,<br />
palwilla<br />
Negat. Pualwaitaga, line genibus, knana forutan,<br />
polwitia '<br />
?a6tivus Lc Nuneupativus ut in lingulari<br />
kenecrativ.Pualwaidi, vc! Pualwaidin, in gc,<br />
nua, i knana, polwihin<br />
Inflrurtivus VEL Defcript. ut in fing.<br />
Noti. idem Jtgnijicat Jlbpie , vcl ubbif , brne'<br />
Ubent verbum zibbuostam vel Zlbpuostan, laggce<br />
nagot til som-ssat betacta kiiana. Fennts mina PO#<br />
jpst«n. • Siit*
«§ ls §i»<br />
SinguUritcr, Singulariter.<br />
5 rex avium cn ssoc? med foglar,Lindu<br />
. 3agfieabrnnnus,2Bu0jt,<br />
Gen cm°si tie ^om, Jagkie.<br />
^n. Madie.. Gcn. Agge.<br />
Ztiv Madtai. Vstiv. Aagcai.<br />
V ^ K d i e . Accull Jage.<br />
Mdte. Vocat. Iagke.<br />
r ' Madliest. Ablst. Iagest.<br />
^ocst. Madien, MZdiesn.Madich. Locat.<br />
^diat Madi. fe^ffcigie.<br />
Facf?! lV * Mddietaga. Negativ. Iagetaga.<br />
Nnnl Madlen. Facfiiv. Iagken.<br />
Pcnc£ U W>f a ^ a,/ Maticn. Nuncup. JagaaS.<br />
J^et. Madcai. Fenet. Aagcai-<br />
^cnxt. Madi. Deicript. ^gcfltafiOfv<br />
fhralitcr. fluralitcr,<br />
KS^Wdiech Nominat. Jag«ch.<br />
DnHv K?". Genet. Iami.<br />
Accili Z W . Dativ. Aflgidi.<br />
Vocitiv c^ 'v'x Accuf Jagiit.<br />
Abhtiv* Vocativ. Aagech.<br />
Mcdiitiv . Ablanv. ^agijst.<br />
L.-ocat5v « S C " 0mn Med,atlV - Iagiicuoim.<br />
^ocativ. Mqdm. iocativ. Iflg.)N,Jagisn.<br />
Negativ^
«s 56 N»<br />
Ne^ativ. Madijtaga. Negativ. Jaglitaga<br />
^evetrst. Madidin. Penetrat. Iagldin<br />
Defcript. Madin. Dplcript. Jagcalagai Fennis<br />
wuosittain.<br />
Singvltriter. Singnlarittr.<br />
Wietzuo, domus, hus> huone. Lautzia, tadanuz,<br />
broms, parma.<br />
Ncan. Wiefiuo. Norn. Lautzja<br />
Sen. Wichuo. Gen. Lautzja<br />
Ostiv. Wie§uoi. Dativ. Lautzjai<br />
Accuf Wiesuo. AccuC Lautz/a<br />
Vocst.Wie§uo Vocat. Lautzia<br />
Adlat. Wiekuost. Ablat. Lautziast<br />
I-ocst. Wicsuon, Locat. Lautzian<br />
' Wiesuost.<br />
Mediat. Wiesuoin. Mediat. Lautzfain<br />
Negat. Wiesuotaga. Negat. Lautzjaraga<br />
Factiv. Wichuon. Fadliv. Lautz an<br />
Nunc. Wie^uon. Nuncup. Lautzian<br />
Penet. Wiestuoi. Penctr. j.'autziai<br />
Defcr. Wie^uolagai. Delcript. Lautzialagai.<br />
P luralittr.<br />
Nominat. Wiesuoch.<br />
Genetiv. Wiesui.<br />
Dativi Wiesuoidi.<br />
Accufat Wiesuoidt.<br />
Pluraliter.<br />
Nomin. Lautzjach<br />
Genet. Lautziai<br />
Dativ. Laujatziaidi<br />
Accuf. . Lautziaidr<br />
Vocat-
I? A»<br />
Vocntiv. Wiesuoch. Vocat. Lautzjach<br />
Ablatiy. Wiesuoist. Ablat. Lautzsaist<br />
r?'cativ. Wicsuoin. Locat. Lautziam<br />
^eaigt. Wiesuoi cuoim. Medit. Lautzjai cuoim<br />
^ptiv. Wiesu^iraaa. Negativ.Paugiaitaga<br />
£ ;| ct reuMutativ.Wicfjucin. FacH:. Lautzjain<br />
^netrat. Wiesucidin. Perietr. Lautzjaioin<br />
AJeicript. Wie§uclagai. Deicript. ut in fing.<br />
1. §• 8» Paradigma Status affixi Pronomina-<br />
Jis Noniinum in vocalem definentium. Pertonac<br />
Seu Rei unius de Re una.<br />
SinguUriter.<br />
Piim.Perfonx.SecundxPerfonse.TertiarPerfbn.<br />
^grtusmeus. DigitusTuus. Digitus fuus.<br />
£|°m. Suarbmam Suarbmad Sumbmas<br />
^en. Suarbmam Suarbmad Suarbmas<br />
Suarbmasim Suarmased Suarbmases<br />
Suarbmam Suarmad Suarbmas<br />
^oc. Suarbmani Suarmad Suarbmas<br />
Suarbmastam Suarmastad Suarbmastes<br />
^vc. Suarbmasliu Suarbmased Suorbmoses<br />
Suarbmainam Suarbmainad Suarbmaines<br />
e £* Suarbmatagam Suarmatagad Suarbma-<br />
^lut. Suorbmanam Suarbmanad Suarmanes<br />
"enetrat ut Dativ.<br />
L Plun*
HZ 18 §s*<br />
PlurAliter. \<br />
PeriT i. PcrE a. Pcrf. z.<br />
Nom. ut in Singul.<br />
G. Suarbmaidam Suarmaidasad Suannai,<br />
dasaS<br />
AccuC ut Gcnct.<br />
Vocat.<br />
Abl. Suarbm. istam Suarmaistad Suarmaistes<br />
^Le6.Suarbmamam Suarmainad Suarmaincs<br />
^uarmaikagam Suarmaitaaad. Suarmai-<br />
Pcnet. ut Dativ. tagas.<br />
§. 9. Paradigma Affixi Pcr/onaruni Pluriura<br />
De Re una , vcl Poffeflivorum , noftcr,<br />
vefter, iftorum.<br />
Per/. i. Pcri. 2. Per£ g,.<br />
Digitus nofter. Digitus vefter. Digitusillorum.<br />
Nom. S iarbmame. Suarmade. Suarbmasa.<br />
Gcnit^ ut Noin.<br />
Dut.S'.iardnic scmi. Suarmasedli. Suarbmasiisa.<br />
Accuf, ut Noni.<br />
Vocat.<br />
Abl. Suarmastemi. Suarmastedti. Suarmastasa.<br />
^lcci. Suaunainemi. Suarbmainedri. Suarmai-<br />
NeL-SuarinataLamc.Snarbwatagate.Suanuatagasa
& 19 ft»<br />
M- Suarmanemi. Suarbmanedti. .0uSrma#<br />
Penetrat. ut Dativ. 'nflffl.<br />
• T , P larallttY.<br />
r Duarmamech. Suarbmadcch. Suarmasach<br />
Suarmaidemi. Suarbmaidccj. Suarinaidasa<br />
. ^uarmaidasame.Suarmflldasade. Suarmai-<br />
Acci^ut Gen. dasasa<br />
bl * Suarbmaistemi. Suarmajstedti. Suarmai-<br />
^ stasa<br />
cF.Suarmaitaaamc.Suarmaitagate.Suarmfli-<br />
«netrat. ut Dativ. tagasa.<br />
„ y- lp- Paradigma StatusAffixiConiunclioa'<br />
iS , Declinat. Primx.<br />
Sln g* Stalpic Lupus. Ptur.<br />
• Sralpinai, lupusque. Nom. Stalmbcagfl<br />
Tw' ^alpig. _ Gen. Stalpiiaga<br />
at. Stalpainai. Dat. Sralpidinnag.<br />
vS- RApw Acc. Sralpiragfl<br />
AW" ^'^>nai. Vocat. ut Nom.<br />
T « ' Al^.lpista«nai. Ablat. Stalvistnaga<br />
iu i Akalpistaga. Locat. ut Ablat.<br />
xw' Dtalpinaga. Med. Stalpiiagfl cuoim<br />
Fic'> §! a p ? fl 9 at - Ncg. Stalvibragagen<br />
Von Z fl plnag. Fad. ut Ablat.<br />
nir ^ fl lp«aga. Pcnet. ut Dat.<br />
"elcr.Stalpalagainai Defcr. ut in Sing.<br />
B 2 Anno-
«f 20<br />
Annotationcs in Declin. Primam.<br />
Notd i. Qu* bp , dt, g Vf/ck, rr, *ntc ultimat<br />
Wtminttivi JinguUris vocjlts hibcnt; in Genct. Accuf.<br />
Abljt. LocJt. Mcd. Ncgat. Nuncup, Singutaris,<br />
tottflurjliy po/ieriorcm confonmt; cxcludcrc fo/cnt,<br />
Ut ; fjeblft manus gcn. kjeda.<br />
2. Ex Gcnctivo omnes utriusquc numcri<br />
cafus,adje(flisliteris charaderilliciscomrr.ode<br />
formari polTunt, conf. Paradigm. Nec<br />
Genctivus natura , fea Paragogice in N delinit:<br />
nam Lappones Borealiores in Genet vix<br />
?? admittunt, fed eft nota cafus Locativi &<br />
F.idivi. Auftraliores licet farpiffimc admittant,quod<br />
etiam parsAuflralior Juckas jerfvicniium<br />
facit, tamcn non raro excludunt<br />
z. TerminatioLocativi in sn Borealibus<br />
rarius in ulu nihilo minus intelligitur, ipfi<br />
hunc cafura fitpiffinie parem Ablativo faciunt:<br />
ut shiitan ld/ vcl shutast la, in villa eK.<br />
4. Ncgativus tcrminatione & fignificatione<br />
ab Ablntivo diftinguitur, definitque Primx<br />
dcclinationis in raaa & per apocopen intci/<br />
Secundae vero declinationis in otta vel (ttaf<br />
quar pcr apocopen Ixpc amputantur; ut zialttujtaiw<br />
absqi e oculis , tolctaqa fine igne?<br />
fi;:e tympano. Quod in plurali<br />
per-
H& 2!<br />
pcrpetuum non efle, ex utriusquc dcclinat.<br />
uum collatione apparet.<br />
.5. Nuncupativus ut Plurimum*quoad<br />
crminationcm , cum Faftivo feu Muta ivo<br />
convenitj nifi cum certT cujusdam conditioti[<br />
s m ^ ntio fit: ut padam pmwas, jag kommer<br />
t)n ^g, ^nas adnadz ijas, gar lil denn? nar,<br />
j jabmas, jag siar il?jal, manam iagas,<br />
F-K r r L ftt ^br, piam palckas, satter pa lega.<br />
Mon piam palckan niidnien, iag fattcr<br />
l,?p? g^lilohn, eller detta ssal blifwa din l^h».<br />
Jinur. definunt in di, muttuom peiwidi, jagi,<br />
^ ^^gldi, jjaidi, til nagra dagar, ahr, gald,<br />
naner. ^ec minus tcrminatio da locum ha-<br />
. Pcnetrativus formam Dativi ubiquc,<br />
»v.rtsV 1 ^ atl j nem vero diverlam retinet,M adkam<br />
ImmVf' • avium & palkistam Madtai,<br />
& ^ t0in ? re S Gmav ium. ?lddestalpai,dslupv,<br />
cuagarn stalpai, ierpfit in lupum,<br />
c P 7> ^nftrud^ivus vel Defcriptivus, hunc<br />
P ec omnia agnolcunt nomina, nccu- 1<br />
n<br />
vp! ; communis terminatio eft i'<br />
'mi! ^'?lmi ld muidnien, l?an star med V*<br />
j:n l!J. 0 L® a - filtnin on mimchim, paldalaaar'<br />
^^ewid dwarannan, olemmerinnan<br />
u unoacaW, paarralagai, parthals, parittajn,<br />
L z Wuar-
22 §0<br />
W"arrolaaai ffiftewis, wuoroltain. ?i-eqnentcr<br />
»b k,5 czuT in ai 6e/inunt p.ir8 poiienor diphthongi<br />
abicinditur. Sunt & Sequcntia vocabula<br />
calus defcriptivi: Warasson, mc>an rhen<br />
ar farff, ruorelielda, lieggaskon, dum adhuc calet<br />
mkdan tden ar anttn warin, lmndymalda >!lorninativus<br />
eft Wara^ rcccns liegaas, calidus.<br />
Participiorum cafus delcriptivus terminaturin<br />
uodl m Zjuodzmodt raaca^ iians facit, Han gisr<br />
standande. Zjocknodt porra, ledcns commedit,<br />
fltcr slttiandcs, syo istuwalda.<br />
8. (^ni Katum Mxum ?rsnomina!em<br />
^ormgredcliderat, I^ominativis in, a, ja, no<br />
addat lolunjmodo in Prima Perf. m in 2. d.<br />
vel t, in 3 perf s, aliorum E finale vel ic prius<br />
inamutet: utcuSbbuam, urfus meus, cuaddziad<br />
urfijs tuus cuabzjas, urfus fuus vid. Paradigtn.<br />
9- Aliac Syllabicx adjediones, ut g;<br />
M, Nai, go6, gost, terminationem nominativi<br />
immutatam relinqunt: ut Zjalmieg, oculus<br />
guoque peiweges, diesetiam, pcubciiai&menw»<br />
juolgegost, pefne?<br />
IL Sc-
«9§ 2Z B»<br />
§.u. ^ccundavecljnAtio Ociincnr. Iix<br />
Confonantem,<br />
Paradigmata Secundac Declinationis Abfoluta.<br />
Singultriter. SinguUriter. SinguUriter.<br />
Gratiarura actio.<br />
Calceus. Potus.<br />
N* Cabmag, Kijttem. Nom. Juckamob<br />
Cabmaga, Kijttema. Gcn. Jugcamosa.<br />
Cabmagi Kijrtemi. Dat. Iugcamosi»<br />
Accui. Cabmaga. Kittema. Accui. Iuckamosa<br />
\v!? at * Cabmag. Kijttem. Vocat. Juckamos<br />
Abiat. Cabmagast. Kijtcmest Ablat. Juckamosast<br />
K oc . at -Cabmagciiv KittemanLocat. Apckamosan.<br />
v? Cabmagina KijtticmmaMed. Iuckamosaia<br />
ega«v. Cabmagelta Kijttcmctta Negativ. Iuci<br />
A • kamvsatta<br />
Cabmageu Kijttemen Fadl. Iuckamo-fiyi<br />
Nu nc. Cabmagan Kijttcmen Nunc. Juckamot.<br />
san<br />
renet. Cabmaqi Kijttemi Pen. Juckamo^t<br />
elcr * CabmaglaiKijttemlai Deic-Iuckamosalai.<br />
Pl
»3? 24 ftf»<br />
T5 (^abmagiidta Klittcmiirta D. Iuc?«mosaidi<br />
Ac.cabmaijjbt Ki.tremiidr Ac. C \ncfauu>(uit>t<br />
V. C
PluraHter.<br />
r? 111 * > ut In Singulari<br />
n 01 ^ Submclijttam. Iubmtli/ttad. Iubmiclntties<br />
Jt - vUbmcluttnma. ^ubmchjtrcfra.^ubmclijtttfja<br />
Accui. ut Geuct.<br />
Voc -3ubmclabjait)am. Jubmelad;aidt»d. Iubmeali<br />
fx ladzaides<br />
T ^ ^ubmclijstam. Jubmelijstad. Iubmcliistics<br />
Aubmclimam. Aubmeliinad. Zubmclmies<br />
"-Iubmclijam cueim. Jubmeltjadcuolm.Zubv<br />
_ mclijas cuom<br />
r^^Iu!>mcli>ttaM utGenet.<br />
raa ut in Sinsulari.<br />
ttttetr, utin Dativo.<br />
§• i \ StatusAffixusPerronarum Plurium<br />
^cReuna.<br />
Singulariter.<br />
Prim. Perf. Serund. Perf. Tert. Perf.<br />
eusnofter. Deusvcfter. Deus illorum.,<br />
N°m. Jubmclcmi. Zubmcledti. Jubmelasasa<br />
Tw' J? r N °niinat 4.<br />
Ar" ^"Nejafamc. Ju^mclafade. Iubmelasasa<br />
§2T-.^Nominat. .<br />
u ^omuadzame, Jubmelad;ade. Jubmetad,<br />
zasa -<br />
^ L 5 Abl,
-6 A.<br />
Abl. Iubmelesicmi. Jubmelcstcdi. Aubmclcstcsa<br />
.^lec!. Iubmcllinicmie. Iubmcljjnicde. Jiibmclij-<br />
^ ^ , x n a sa<br />
Aubmelettamen. Iubmelcttaden. Iubmelct,<br />
tasa<br />
rncr. Iubmclenimen. Iubmeleniden. Zubmelenasa<br />
Vcnct. ut Dativ.<br />
rluralis',<br />
Nominat ut in Singulari.<br />
Gcn. Iubmelljttemie. Iubmelijttede. Iubmclijt-<br />
. ^ tesa<br />
Vat. Iubmelijttasemi. Jubmeliittasedi. Iubmelijrtasasa<br />
/vccul-it. ut Genet.<br />
Voc.Iubmclcidzaidcmi.Iubmcladzaideti. Jubme-<br />
.,, ^ ladzaidasa<br />
Abl. Iubmelistemcn. Jubmelistede. Iubmelistcsa<br />
I.0c. Iubmclinimie. Iubmeliinede.Iubmeliinasa<br />
Iubmelijaiin cuoim. Iubmelijadecuoim. Iub^<br />
meliiasa cuoim<br />
Iubmelijttame. Iubntelijttade. Iubmelijtrasct<br />
kaA. uUnfing. Pcnet. utDativus.<br />
Noia. Jn vocatho vldes Lapponum Abninutivuw<br />
Aubmeladzam, quod nibilomihusper<br />
S citfus affixe<br />
ftSitur.
^ 27 Z-<br />
§- H- Status Affixus conjundionalis Declinat.<br />
Secuudx.<br />
SinguUris. plnralis.<br />
VT Seippig., Epitcthon lupi.<br />
^om. Sttpicaga, vel Scippignai. N. Seipmca--<br />
. " gack)<br />
Oen. Seipicannag.
H :8<br />
bus, & utroquc numero, in H mutant, ut: puo,<br />
lash gclu. (Zcn. puolaha, Accur Plur. puola,<br />
bibt, urdash lagg pa ftaril Gcn. urbaha, morash<br />
follicitudo Gcnet. moraba , wuawiask. Gen.<br />
wuawiaha, Lappo, Lapponis. Hanc mutationem<br />
lit. ^ lingua Fennorum quoque<br />
lubit, ut wicras, wierahan, bolpcz, ralas/<br />
racrahan, rota. NaaraS, naarahan, hoova.<br />
«c.<br />
z. Xominat. in ies, vocalcm geminatam,<br />
inreliquis cafibus&utroquenumero, in<br />
A mutant: ut raidnicS vel puttiis purus, gen.<br />
rainasa pultasa, paries vetus, genet. parrasa,<br />
?Iur. parrasach. Zjuahdzies locus inquietus,<br />
xen. zjuahdzasa.<br />
4. Energetice nimis , nominibus Abfblute,<br />
affixe, interrogative dcclinatis fupcr<br />
addunt, particulas inleparabiles pe vel be, bai,<br />
Hecraiorum n demonftrativo ferc relpon-<br />
2ux ent: ut jochsaba taahl la, rhetta ar da en ba-<br />
Sa, jubmelbe tbam tagai, rhet giorde da Gud.<br />
tjalmechpe muust lieddakadtich, Sgona wilia da<br />
blifwa sa tunga for mig, laugadpe tuust litti la,<br />
du Kafwer da tan kiaril. 8ic aKxis; /ubmelam»<br />
pe mon rockuodalam, iag tilbeder da min Gud.<br />
t^ota vcro intcrrogandi, accedente nota demonftraadi,<br />
ultimas conlonantes amittit: ut<br />
f ro, kirkosicos ron padac , kommer du iftan kyrckian,
29 A»<br />
!> an '. kirkostcobai ton padac, kommer du da ifran<br />
manackos kon rockuo, gardu dift? mauactoba»<br />
ton rocko, giallcr da refan dift fot tig?<br />
,. §- 1 f. Tertia Declinatio contraclorum vel<br />
nteras perniutantium.<br />
Singularis. SinguUrh,<br />
Ujca. Janua, N. Juoesa. Arcus. N. Kihcsa<br />
r<br />
Tinea<br />
r] "' Us°. G. gytnf«. G. Kiufa<br />
m D. JuMch. D. Kihili<br />
Vnr'11?' Ac Juou§a. Ac.Kiutza<br />
I?? U'sa. V. Juacsa. V. Klhcsa.<br />
^dl. Ujast. JuSutzast. A. Kiusiast<br />
^c.Usan. Juausian. L. Kiusian.<br />
MCD,u\m. M. Zuautiain. M* Kiutzain<br />
pfaitr 109 ^ N. Iuausiaraga. N.Kiutzacag»<br />
k. Juacsm. F. jfilicfa»-<br />
N. Jjuacfa». N.Sibcfa»<br />
fe n r. • P ' 5iu«k. P. Kikcsi<br />
Ucsalagai. v.Iuacjalagai. D. Kihcsalaga»<br />
Pluralis. Plurjlis. ?luralis. \<br />
C° m - Wch. N. Iuaugach. N. Kiufach<br />
EM' S&. 0. IiiauSai.
HZ 3° §8»<br />
Abl. Usaist. A.Auausiaist.<br />
Loc. Usain. L. Auausiain.<br />
Neg. Usaikiaga. N.Iuauffairaga.<br />
Pcn, Nsaidi. P. Juautzaibin.<br />
Singularis.<br />
Nom. vel apta<br />
unus, a, um<br />
Gcn. Autta, vcl autt'<br />
Dat. autt'<br />
Apc. Sutf<br />
Voc. autt'<br />
Abl. autl'<br />
Med- auttain.<br />
Nee, auttataga»<br />
Fnrt. achran.<br />
Nunc. achlan.<br />
kenet. achti.<br />
velcr. autai.<br />
A. Kiustaist<br />
L. Kiusiain<br />
N.KlusaitagS<br />
P. KiusaidiN'<br />
Plurtlis.<br />
Nom, auttach<br />
Gen. auttai<br />
Dat. auttaidi<br />
Acc. autrai<br />
Voc. aurrach<br />
Abl. aurraist<br />
Loc. auttain<br />
Neg. auttaitaga<br />
Fact. achlain<br />
Nunc. autlain<br />
Penet. amtaidi<br />
Defcr. aucai.<br />
Nott. AdjetflvA w eonflrufiione cum fubjlanti*<br />
9tf. non modo in fing. Kumero & flurimis caftbus iminohilla<br />
manenty \erum etiam fi in voca/em de/inant, / 2 "<br />
qnente \ocali apocepen pariuntur, cujus nota bie i»<br />
f)aiiv* Accuf. Vocat. Abl. apofirepbus eft.<br />
De Statu Nominum.<br />
§ xs. Qua: fparfim dc ffotu nominum diutfacilius<br />
oculis animisqucpateant, coiftjsaani,<br />
uutabisquc fcqucntia; i. Q-
M 31 §8*<br />
vttm T * ?£*'"* ^ tstHS dividitur in Abfolutum tf Affi-<br />
1lfO»is 71 on ejl Pronominis? ve 1 conjun-<br />
L i y h ' Certtr * e " ia > n Ariarum infeparabilium particutinm<br />
•' eXtr " COtt i un tt' onem tiim «his, nihil jii>nificAnr<br />
' f Uas twen quorundam libri a fulcris fuis avul-<br />
J* s nobis exbibtnt.<br />
/H tf J 2 * A ^* m figfraoi prima, fecunda declimtit,<br />
(onif tU • ^ roriomi nali, in cafuum quorundam Per-<br />
rnodtZmZ den poteft, effumk. Ouoment<br />
A 1 y>0ca}em dffmentia ftat. affixum forloco<br />
'r" r Cd CCr>l Prinl * declinat, annotavt], fed buic<br />
c. „ °"J onat >tfs feu dtclinat. fecund. rafer\a\i,<br />
CU)j({x e " et ' V9 tn Prima Pcrf. fuperaddunt M?- ln Se-<br />
' if S), inTerttt \ero 5(. Genet. mutant in<br />
TcrC 1 Unt ft" e ©• vid. Tarad. nomimquam , tertit<br />
snn,it er li ' atur i» 0»5. Vero Paragogictim iti<br />
UT cc ^'">ttenibus 5 Jlatus bic clidtrc f folet.<br />
rimum d t i m f ^ 0 ^ ' " com P eIUmes i ? }l *<br />
affixo / Ui ""' ur > e l U£ locum vocathi inftat.<br />
PliarrahMt1f ' u PP lere ^entur: ut 0 jubmeladzam<br />
3
*&§ 32 &<br />
foletut WSMMoZ , corcnlum, tt?a ltMf jjflll corcu-<br />
/««> m,v«, wammotziad, corculum tuun,, wammo-tzje^<br />
(Orculum fuum , /Zr lodtadz axicul*, M'I lodta<br />
' tzjam, rticula mta, tu lodtatzjad, ivicuUtua.<br />
Dc Comparationc Adje
*§ 33 K"<br />
vainasebmi^ puriffimus. Zjabbes, pulcher Afcibboul'<br />
pulchrior, Ziubbaftmos 6: ^javvasedmuS<br />
Pulcherimus.<br />
Not*. i. Sunt comparativa nonmododuarum<br />
& trium , ied quatvor & quinque teraiinationum.<br />
ut<br />
Iorbes. Jorbkfcbbuo Jorbcftbmus. 1<br />
Icrbas. Iorbascb' JorbasemoS. I<br />
Jvrba, Ivrbabbuo Iorbamus ^orun6ur, s, um.<br />
I.rdack,Jorbachcbbuo/Iorbachcmos i<br />
Iorbasatz.JorbasatzabJorbafatzamos j<br />
Zjaabbc ?jabbcb' ^iabbcmoS "j<br />
Zjaabbcs ^zaadbaseb- Zjaabbascmus t.<br />
Zjaabpac Zjaabpakcb. Zjaabpakcmus [ Pulcfaer.<br />
8jaabbasaK ZjaabbasaKab ?jaabbasatzamls ) 1<br />
?> 'ppad, 'Ziappadcb' Jjappadcbmos<br />
Aappuok Aappuokcd' Z,appuok«bmuos j- Niger, a »«.<br />
ajappadatz Zjappadazjcb' Zjappadatzjcmuos J<br />
A»e. Ancbbuo. Ancmus l<br />
Anck. 5lnckcbbuo, Enckemus r Brevis.<br />
Anckatz, Anckazcb, Anckazcmos )<br />
Nioffas Nio''ascb, Nioskastmuos ^ c^ucZu-. a. um.<br />
Niosta, Nwstab, Nloffamus j «umuiui. uat,<br />
NuAffie NuMeb, NuWicmusLor-ii-iu,. a. um.<br />
2. ©ruarra magnus , mihi irregulare<br />
,n on videtur: nam comparat: eft oturcoobui v ,<br />
yel vjtuarab , iuperralat. 0ttiairanuiC£i maxinius,<br />
fic Stuarat,Suarakeb, Stuara'ebmu.>s,<br />
iciem, ^tuares, Stuarrosebbuo, Sttia r
«8 34<br />
ff« fortis, fcd etiam paka malus <br />
mei; iu majus. Nifi ita efict, uade iftahabcremus.<br />
J s, Supcr-
5. Superlativus gradus frequenter per<br />
^ontiouam pofitivi rcpetitionem, indicari lolet,<br />
ut: Swarra ja stuarra, magnus Se msMuz,<br />
id cft niaximus.<br />
De comparatione Prsepofitionum<br />
fuo dicemus loco.<br />
De Fis;nra Nominum.<br />
§.t8. Figuraeft vel fimplexquac inalins indi*<br />
*idua eft:gja(mc Oculus, Wuapra, vel wuockka<br />
crinis vel Lompofita, qusc in alias dividipoteft:<br />
ut,Zialmecaacka, pupiila oculi,Zjoluozjaimie,<br />
ftrabo, wind^gd, aiwiezjock vertex.<br />
Not0(? vcfpertinum. 4, Curu P irritulis<br />
' ln fefdralilibu!, ut frons etiam. s. Cwn Prxhftiione,<br />
«t: ^alwekaudel niut om wimeren, peiwekMel,<br />
mitt pa dc.gen.<br />
2. In compofitis , Vfx poflerior , fXff/M<br />
trrulis me-vetur. ut, Mctzemanme , Vf»*tor, Jagare<br />
Mcl^cmanniest, ladbuokedta , flat dand»<br />
G . Labduo kedal, kedta laabpuo, Fyra<br />
^arfingcr, neljansormen leweyS , kammenen-i<br />
p«)!uus. Gtnet. kiedtalaabuo.<br />
C 3 DE
?6 K.<br />
Dc Specic Nominum.<br />
§ 19. Spccics cft vcl Primitiva , ftu prv<br />
mz originis , adzie Caro. Korr, Cualga. vo<br />
sucsam. Crinis, haar: vel Dcrivativa ut: adzi^<br />
d»fwat, carnostis vcl camulentus fieri, Cual<br />
gai vel sacameija, Pilolus Ludin.<br />
Dcrivativa noniolum ex Nominibus,vcf<br />
bis, Adverbiis Numcralibus, vcrum etiam Pr<br />
pofition bus erumpunt.<br />
Dcrivativa ex Nominibus orta funt.<br />
1. PolTcffiva: qusc pon*efl1oncm aut<br />
prietatem fignificant, quoriMii tcrminntio fetf<br />
eft ?ltz ut: aikasatz tcmporalis, ab aile tcmpus,<br />
galatz arternus xvum, ab aghe actas, Atzialatz patcrnus<br />
,ab , ?!tzie Pater, kanaqalatz regalis,; 1<br />
fSnaqae Rex , Wicljalatz Fraternus , a WitljS<br />
Frater, Adzialadz carnahs, ab Adzie Caro.<br />
2. Gcntilia,ut: Saameladz Lappo, ©u3<br />
waladz Finno. Ruo!>dzeladz Succus, Carjeladi<br />
Mofcnovita, Laddeladz, Ruricola.<br />
z. Denominativa, quz variarum funt tai' ><br />
minationum.<br />
(*) , ut:armocas clemens, ab armno cltf'<br />
mcntia, Laimogas,welcuogas,qui dcbet velopof'<br />
tct aliquidfacercj itcm arre alieno prelTus,a lai'<br />
fui scs alienun» , weike debitum, Zjcchjas^aquoium<br />
a A,atzje a^ua. (i; 6»
«g 37 §*<br />
(i) Eck vel Ac, ut: Tacktiec officus a tac-<br />
*if os ben, Zjuorrvec cornutus a Zjuo irc cornu,<br />
^«!ljcd>vel call|act>rl-atus,a (a(l)camplus a, um.<br />
(0 ?li. Zju^rwai Cornutum, a, Zjuorwe<br />
^rnu, tadbrai oificus benig, a tudjuc os, bca ,<br />
^iulmai dUtaculus fom ar stor i lrutcn, a Nialbme<br />
0s mtm, atroai capko, sterkosdcr, enwis, ab aicaput,giafeai<br />
uczuoiurn a Ziatzje aqua,Muar-<br />
^i Marast arbuftum , smaffvg, a Muarra<br />
ar bor. Quoniam acljeitivain cija , omniumfre-<br />
Suentiflime apocopen patiuntur,ideo hoc molonant,<br />
alias utroque dicunt modo: £uai ai<br />
Ve | Tuaijaieija iaboriofus artetfam , cuallai &<br />
Cl, 5ilaicija pifcofum, Harduo harduoieija huj^erolus,<br />
a ^uaijclabor, cuSUc, pifcis, harduo<br />
"Uinerus.<br />
{d) E6. ut Wiclacs, albus, Zjavpies, Nixer»<br />
p>elies auritus, qui aliosauditu luperat,a piclje<br />
, wielgad,candidus,W ^wies laboriolurn,'<br />
^vlel^urn, a waiwc, labor moleftia.<br />
(r) Eija, a nominibus in Ag^, ut Muat»<br />
^tija Nivofum, a Miall^g njx. Sau'aqci,ci,<br />
^NUino!um,a Saulag vermi5 in narjbus nm-<br />
Sifcrorum.<br />
(f) Ai Denominativorum clalTem Nega-<br />
*' v a vel Privativaquo minus referantur nonvidc<br />
o,luntque. ( .<br />
C 3 i.
M 38 g»<br />
J. In fcm vel fcw: ut ?tcrbmetebme de*<br />
mens, ajct*bme mcns, inreilertus, rubabtebwc/<br />
finc opibus a rti fcf ~ pecunia , lualkctebme fol»<br />
!o,", Ncdaiebme handloo, a )'uWcxe5,kiedta, msvus<br />
2 In ri.-; n.im a6je
#§ 39 ^<br />
pagadkedta, finc docere, impunitus, indodusmanuadtkenna<br />
fine ire , orest ogadt , fiunteD^ra<br />
Gne benedicere, non bencdictum, tflgaCtc.a line<br />
£icere, intedkmu<br />
HX4 l. Vaciiis eft forrnatio aJjiQivorum'in fU><br />
V*l tcm, tcbme, afubftantivis, quorum, fi in vocMem<br />
exeaat,- GenetiVn tdjunge kis, vt", fiejDTCl mnus, Grnr<br />
ficda. Hinc ficbatii/.fwbatcbmc/w »w«s*o» funt<br />
Si vero in confonantem , cum cafu negyiro p.ni medo^<br />
fas: ut cabrnaqclta , H ** l "°, cabmagettis , «**<br />
talcei non funt: ffol0s- Jubmcl Deuf> Cafus Negatix<br />
^ubmelctfa , fi** X>eo; kine SubmcUtt i ,<br />
yui fine Dei efi, imvius.. Jubmcl!NCttU0M '««, PlMtas<br />
pichtas , cnfus negat: pichtasatta/^<br />
vefit, pichlaMUS, 5«' veflibus caret,<br />
Not i. Pnvaxtva feu Negativs in nonfle'<br />
Buntur , fed herum fymnyms. in ^cbmc ieifigUrate<br />
$em. Non dkunt addc ruhd«ti§i ( f*d, adde rtibda-tcbmai-,<br />
Vfi ruKdaliMmui, gif atb dcn pcnmngfc<br />
lofa mcnnijfian, Zjuarwuo pelj^cbmm, »--» pcl»<br />
jciitzi, ropa den dbjwa till,<br />
Jtota z. Non foUm AdjeGiva h , verume.<br />
tjam JtJ, fli, a?, immobilia mavent: ut SL\>iclgi£ C" n -<br />
didus, gUappiecS /N&f* gjajai .
elqi^ , wielgadwucidr,albc>r, Kwitna, hwitl>er,<br />
ollaq, altus Kbq, allagwuadr, altitudo, hiahet,<br />
Zictfgal, profijndum , diup, Zjcngalwuadr & z,en,<br />
galiswuadt, profunditas, viuphet, puvtte bviws<br />
god, puarrewuadr bonitas godher.<br />
Not* i. Ca(ut ntgMivw borum , in Wuad«ta<<br />
QaJtfitH^ut: puarrewuadataga, dbtane bomute,<br />
allaqwu8dataqa, dhMuAme. Stpifimedtltuncsnt<br />
{ylhbm ultimMtn uf. Aengalwuadara fintprofunditate.<br />
2, Non modo partttul» in(ep,ir»biUs WuAdt<br />
f'd tfum daq: , tJjeflit.t in fubftjntiva eon\ertit *<br />
ut puarre 6-»«, puoru^dagc bonitas, Zjappad »*'l<<br />
r > Ziappucdagc nigrdo, swarra, paaka, «-»/«/,<br />
£*N'>, pahuodaae, nulitU, ondjla, c*fus *t*.uivus<br />
pai)Uodagatla/»< mdlitu.<br />
' 4. Dimi'
** I»<br />
4. Dirrrinutiva, quz non omnia, in ?stz, vel<br />
V^jieuaiodo lequcntiformcnturjdtjwentibus m<br />
» O / i- / u / U0 , Adyiftur g, vtl fipljcet tz, E<br />
n/t"'.um ante tuf>>.tn um mut.uur in J{. Nomina-<br />
"t"i, ^uc-wn ttitjlta iirtr* tonftnans eji^ agglutinetur \<br />
Vti;MU< VowOTBtrea/: A, /// a.ltCi capttt^4)ltff<br />
, flM'^ tz , capiruum , capittllum llltt t?U>WUd , ^<br />
rixor , 4«»/, ciacfvtz ,uxoriu!*,anicuU, fir/c<br />
^, nrjuij i/Mfo», fi iri bcin* spiritz bejliola, wie- •'<br />
U13 domuswiestliciz ,padnag "»",padcobmag<br />
calctusy csbiuaratz cahtolusy<br />
vuan cbuctz »eljufcu/ui , ftuo.rabuctz mafufcuhs,<br />
qndli* ab omnibus comparativis txfurguni, gradum-<br />
$ue comparati>ur» non in conftmrttem fed vocalcm,uti<br />
arttea dittum, dtftnere arguunt. Ex dimiriutixis igu<br />
tur ttplime judicari fotejt , in vocaiem \el cenftnanteynnt<br />
nomina defmant quod et facilius faltu ^cjunntr<br />
fer,fdor Hngua diminuthorum , qu* ab tmniiiur ftrg<br />
*>»rrtinibus extrahuntur,<br />
Seta ]. Diminutiyormm cjuadam commijtrAh*<br />
Hi , ytud.tm diminutioni , qu*d*m bhnditiii inf*rfi±<br />
Unt_ Horumtjue numerum augent particuU vel vacm<br />
^buatzje, vti kuatz,
«G 42<br />
vl wieliarockam,mm saligen ayeden Broder, eller<br />
mmBror stackare,maannaCbawach,stackarL bar,<br />
ncn, paidnie chawa, stackars Gubbc lilla, aackuochan»o,<br />
siackar5Gumma lilla, laddechawa stackar<br />
fogel fiUCt. liuj tintummodo difcrhnfah; Chuatzfe<br />
racke, vivis mortuis , chahwa folummodo vivir<br />
ttmfttit.<br />
Z. Utzie ^«m,Utzl'anatz cfi dimmutivum db<br />
fllt pAulklum , p/trvum , bornrn quafi diminutio.t funt<br />
unna V' unnatz, tdmodum parum , pjrvulitm: ut, UIP<br />
unnatz waldim, fumfiy unna maanatz<br />
ett ganssa litet Ba>n, unnadjiam maannadziam,<br />
mitt hjertans lilla Barn. a Ma bucceUa, babent<br />
$m
*§ 43 §5*<br />
Verbalia.<br />
Ut Paiticipia a verbis furgunt,
«8 44 A<br />
tior inquifitio, a Aecadom, firpeinquiro, Aeerahtehmic,<br />
cura inquircndi, a Iera^ram,inqyiro<br />
ipfc,vel in aliuui inquircndi curam transfcro.<br />
•'<br />
(b) Ovcl tio, ragcuo, fadum, gidrnina a<br />
tacam facio, ntannuD, itcr a manam co, lauls<br />
63ntus a lauluom cano.<br />
(O G. vel
«S§ 4? g*<br />
ziequoS, abfconditum , a zjegam abdo, abfcondo,<br />
(b) Ac vel ack, ak aqk, caaskak, mor5um<br />
g caastam, caatdac castnitum,s caaldam cattrc^,<br />
juqastaqk, vel juqastak, hauftus vel potus en<br />
dryck, sieine, a jugiestam, diminutivum verbi<br />
jugam bibo.<br />
(i) Uom, jagadmettutm, inobediens, a<br />
jagadam obedio, loacamelniem, innumcrabilis,<br />
a logam lego, numero, kiertemctruom ii>fcius,<br />
owelande okunnig, a riedam Icio.<br />
Nof/*. Alinrum Vrivatha in cf', qu* al ififinir<br />
tlxo aRivo reftiffune fermantur } non natura fed j£.'gura<br />
talia funt: astek' pro aste^ctma vel astcbf etc«,><br />
inemptui, JUOQCP pro ,U0gedkella, i>el juogekenna,'<br />
iudiYtfus ? porrek', /"-o porrakenna vei poradfma*<br />
jejunus, tarU0t',0j0MMat, pro favtlCrUnNfl>w fa?<br />
ruodkma.<br />
Advcrbialia<br />
Quz in ctz exeunt, ut odnatz hodiernus,<br />
ab odme hodie , raall.itz, modernus , a iaal<br />
nunc,modo jtallfltz, illius temporis a talle tunc<br />
katzatz, cujusnam temporis , a lafee quando,<br />
tolutz i priifinus a tault olim vel toiin , iium>4<br />
heUernus, ab ictsi heri, tdedis, matutinus ab<br />
uned
•*! 46 A-s<br />
jdicd man-?, «ckedis vel eeckedatz vespertmu?, ab<br />
recked vclpcri, abmedadz, qnod ante luftruin<br />
fuit, som »Sr fem eSer sex ahr sedan ar ssiedt, ab<br />
vbmcd, antc aliquot annos.<br />
Ex Prsepofitionibus.<br />
kusafatz qm adcft, » lusa ad, lu^tesatz qui<br />
apud, a liibte spud,ManAasatz qui poll a man-<br />
«ai poft, puattasatz vcl kaudasatz qui ex adverfo<br />
eit, a vuatta, vcl kauda qui e rcgione, audasetz<br />
qui sntc, ab audi antc , valdajc!tz qui<br />
juxta , a paldi juxta, virrasah qui circa, a pirra<br />
circum, tham pallasatz qui cis, tuom paallafaft<br />
qui ultra, olgosatz qui extra,ab clflcn extra<br />
velforis, caskasatz qui intcr, a CfllTi mtcr.<br />
Numeralia,<br />
i. Gardinalia, de quibus qusritur per<br />
quot, Lapponicc, calll? Acht unus, cuadte duo,<br />
colma trcs , liielie quatuor, wihtla quinque .<br />
cukdra lcx, zjc^ia, kiet'l-ia leptcm, cautzje vcl<br />
cachtz?e o&o , autzje vel achtz,e novem, logie<br />
dccem.<br />
Non eo inficias Numeralia, ubi numcrum<br />
denarium cxceffere, ab uno ordiri hoc<br />
jiaodo : acht' tac^e wal, unum iiiper decem,<br />
ruohre loge nal, duo luper decern, colma loae<br />
»al.
47 B<br />
Nal, tria fuper deccm, & cuak)te lsgc vel cuofifc<br />
logie, viginti, cuahte loge ja acht , cuahle ls-<br />
8e ja cuohte 22, colmaloge zo, colmalogie ia nielia<br />
Z4 , colmaloge >a zietzia 37, &c. Vcrura<br />
Hiulto accuratius & ufitatius, fequ»nti mod_9<br />
numeras , ubi a numero denario ad viginti,<br />
numero ordinali nubpie, lecundus, & cafu pe-<br />
Netrativo numcri denarii, loge, decem, locum<br />
cedis hoc modo : achtanMelogcai, undeeim,<br />
cuahtcnubbelogcai, duodecim, colmanubbelogcai<br />
tredecim, quafi diccres; unum, duo,<br />
tria Lcc. lecunda decadi,five in iecundam decadem.<br />
Nieljanubbelogcai 14. wihdtanubbelogcai<br />
15. cuhdranubbclogcai 16. Lc Lc dein»<br />
eeps. cuoblelcge, vel cuohtelogk 10. achtacoimadlogcai<br />
21. cuohticolmad logcai 22. col-<br />
Macolmadlogcai 2z. nieljecolmadlogcai 24.<br />
colmalogie vel colmalogc zc>. achranieljadlogcai<br />
Zl. cuohtenieljadlogcai ?2. Mtzjanieljadlog<<br />
rai 37. nielialogie 40. achtawidtalogcai unum<br />
in quintam decadcm. Widraloge fo. cuohte<br />
uidadlogcai, duo in fextam decadem f2. cud-lalogic<br />
6-?. cautziaz>etzjadlogcai 68. ziejjalo-<br />
Lie 70. autzjacautziadlogcai 79.^ cautzielogie<br />
80. widtaautzjadlogcaj, 8s- autzjalogie 90.<br />
^unc omnes decades addunt : Achtalogie,<br />
Una decas cuohletvgle, duodecades , colmalogie<br />
tres decades &c. Aiualte centum. Hinc for-<br />
"lula loquendi int«r JLappones ufitata, calle foit<br />
!U0
*{£ 43 §«*<br />
-jiw lilSAad logcai, nog Jc ban rcdau pi Tiionde<br />
.tijcnde'/ tbct ar Sftvcr nittjo, in cmct l>'indrade<br />
5hr aammat. Quamvis nec diffitear (equenti<br />
modo numcrari poflc. 'A.itzlaloM ja aa)t &c.<br />
tJita. I. Numtrum millentrlum fo"te l.tpponet<br />
mulris locis i'gnorant , M. Lund \rro, V icabu/o jpttd<br />
boretles ufitato, ^uKat cxprtjfit; Sic dkunr- ni.icdt<br />
rul)at labcit aidnim, rmlt* svium miUia tidi<br />
i. Zeecte , non propric dctem , fcd<br />
notam cultro incifam feu cziuram denotat. in<br />
conjugationc ?rim. Zeeckuoin eft cacluras incido<br />
, Fennicc py?al5itzen. Quod Lapponibus<br />
zccckes id Fennis pykala,teectcs muacra, pykyl^<br />
puu. i. Ordinalia dequibusquzritur perquofus,<br />
callad ? deiinuntquc ut plurimuin in ad.<br />
lit Miastamud; vel wuastadj Primtis. Nubbie<br />
Vel mtbbab, Secundus. Colinad I^crtius. Nieljad<br />
Quartus. Widad Quintus. Ctidad Scxtus.<br />
Zjezjad Septimus. Catitziad vel cachtziad<br />
Odavus. Autziad vel acbtz>ad Nonus. Loaad<br />
Decimus. Wuosteonubbcloqcai XI. Nubbe-<br />
Mtbbelogcai XII. Colmadntibbclogcai XIII.<br />
Nieljadnubbelogcai XIV. Widadnubbelog.ai<br />
XV. Cuodttloqad XX. Colmalogad XXX.<br />
Widadnieljadlogcai XXXV. Zjuodad Lcntcsunus.<br />
Tuhad ^lillclimus.<br />
- z. Oi-
M-49D»<br />
3- Diflcibutiva v dc quibiis quxritur pT<br />
quotcni , eallqfckut-: F'rn, air ,ai auit t linguli,<br />
a#ti cuahti^ bini, roiinai celmat, terni,<br />
Nicli nicli , quuterni, widai widoi, quini, .udai<br />
rudai,leni> ziezjaiueMi, 5exteni, c.iutzi coutzi,<br />
o&etfr,- autzi mttz"- noVeni, focit lccti, denf, aM,<br />
tai niitbelcat, undeni, cuauye'niibbclcm duodeni,<br />
kvlmamibpeloHt^ ternideni,<br />
gi, qunterni denij''widainul>v'eN'l./ quinideni,<br />
xubaviubpcloai lenideni, zfetzia'NMv'vt>-'9i' ieptenideni,<br />
cavtziaiuibpjcUvai oftenideni, autzienubjttloAi,<br />
novenideni veMeninOveni, aM^tit^i<br />
viceni, i?lmatcai trieelii, yuobi ccnteni, tu?<br />
hadi milleni.<br />
1 Ubi non ordofed nurherus folum obfer*<br />
vatur, locum hacc diftributiva habent: amtoc,<br />
cuol^es v colmas, nieljas, widas, cudao, ;-ed-<br />
^jav A vautzjss, utttzjev, logies , cuokteloge?, col-<br />
Matrges mij. tocko manaime^ Trettjo man starcke<br />
l^ro wi diir,- MaSrntij lap, wi aro sex styckm,<br />
rolmaS, pa tre nian hand. . . t .' i . J<br />
4. Numeralia in atz, quae quamvis de pluribus<br />
dicantur, raro Vei vix in plurali occurrunt,<br />
ur: aolnasfltz , communis, ctroHnf' tz. binat<br />
ius vcl duernio ,\oima(atz , tcrnarius vel ter-<br />
-nia, .Hrtufthiv, quatierbarius vel quaternio, wit<br />
quinariusv cuhtrafatz, ienanus &c. lo-<br />
-Lasatz, d?tr.viuz, ^uodlielogascitz, vicenariuZ,
«G t-> ?»<br />
inlmaloFSsttz tricenarius , zsuottasatz centena-<br />
-j-iUs, ut monnu cuokrasatz patta, noliri bini, aut<br />
nofter duernio venit, nieljasatzi addi, quatcrnioni<br />
dedit<br />
s. Numeralia divifiva in adas / ab ordi-<br />
.nalibus augmento as, formata ; ut a colmad,<br />
.tertius , colmadas, xars tertia , nieliadas-,<br />
czuarta pars, widadas, quinta-pars , cpdadas.,<br />
iexta pars, & fic deinceps; ut .zje^jadafa tuidni<br />
adoam, den siunde delen aifwer iiag at tig. widadas<br />
muidn.i peerri, den^femte drlen bop iag kaft<br />
wa. Idern valet ordinaIv,suxiIio vocis D»e<br />
pars; ut logad asie, pars decima , vei logada^,<br />
eautz/ad atzie sidam, partera o&avam vplp, vel<br />
'cautzjadasa sidam. " L " ! '; : •<br />
t • flvui.;- . ' H' :t;Uc 3Xfl '' l.nol .Ifi<br />
Multiplicativa, qutc in, ag , ain y vcl atz<br />
definunt; ut: auttakcrdag; auttakerdain, auttafcrdotz<br />
, fimplex, cuahtikerdan , cuadtikerda-gas<br />
cuoktekcrdagatz, duplex, colmakerdafatz,<br />
triplcx, &c. • i;. • 1 -<br />
Sed. III.<br />
DE PRONOMINE<br />
§. T. PRONOMINA in univerfum, finv<br />
pli~ia, Compofita, Diminwiva, luntviginti&<br />
•odo, X. M»N, ego, 2. Todn, vei^cn tu, Z.<br />
i - Sodn/
*5f Ti IZ»<br />
, ilfe. 4.-^haat, hic , s. ttrat, ille.<br />
tabt, is iflc, 7. ijttz, ip(e, 8-" curtc, quis,<br />
curremnd^ quisnam, (rditaaitri
*8g s'<br />
Prim.: ?Ofud > TUo, Suo, qux poffcfTivorum<br />
vicem (upplcnt; hzc capita, M. T. vcl D-<br />
S- nominibus affiguntur : ut zjalme, oculws.<br />
Affixe ;»atmaM, oculus meus, zialmaD, oculestuus,<br />
lialmaS, oculus fuus.<br />
Statum affixum admittunt Pronomina ab<br />
de & iicff; ut: allasim, allasid, allasis, rniki,<br />
tibi, fibiT ijctzjam, tjetz,ad, ijctzjes, mei,<br />
tui, lui ipfius.<br />
Status alfixus verbalis in verborum infinitivis<br />
clariffunc cernitur: ut porradt, cdere,<br />
porradinum, cdcrc mc, perradinad , edere te,<br />
pvrrodines / cdcre lc , potius ad ncriium liri-<br />
,guz latinz, mccdentc, teedente, &c.<br />
§. 2. Signrficatiories Pronominum font<br />
quinque:<br />
Dcmonftrativa: Mon, lon, son, thaat, tuat,<br />
Kclativai Cutte, iictz, mok, jocfo, taht, cufc<br />
tiq, joctahadz, ijetzcmtia, achtacutt , ki»ick.encs,<br />
culnckcncs, quicunquo .'<br />
Reciproca: Aldes, allasis, altzis fuo, sijen<br />
Intcrrogativa: Kijs, kiia?, culties, mij, mijas,<br />
. . mirX, cobba, jobbiccobba, maa, msirc,<br />
nxemudz.<br />
.Possclliv». Mun, tun, sun, misn, tijn, sijv.
•Jf sZ A»<br />
Nots i". VojjejfivA xlifolure frcmittere" \ & nihilt<br />
tniuus fufftxA Jdjuugrrt joiott •, cjui ^er.ium lirt-<br />
S"j atte/uiuut. Egregiv fenttnthtm tbfehunt nemitU<br />
ettnt folit fuffixis , non ittm y o/nijjo ftffixo (f. fotVKf<br />
»odo Pujfeffm .ibfoluH pQtrqitfi/. Qffwitmi in bjc tx<br />
«ccurjttftioius tjl D M: V-tnrl. Interim in concurfm<br />
1'ronominum , ubi pofleriur; tem~ q9*ff digittx demonjlrtt*<br />
Lippovcs ajfixum omittere obfervari, ut: 07ilU> thaCrt'<br />
padnag , meus .bic rji cjnis pro muo poimagam.'<br />
2. Xon nioclo Iucko Lc Mailc, verum etiain<br />
Wcke, ma,daS, achrscule&c.indecliiiabiiia iunt.<br />
3. Indefinita Pronomina funt, Mulluom;<br />
Auttlem, sabmas, sabmasatz Lcc.<br />
§. z Numeri ?ronominurn lunt trez,<br />
8ineuI.iri5,OuaIiz,?lurutiz. Duali ert locus»<br />
«Uin lermo de duobus.<br />
§•4-. Figurx Pronominum dua: funt.<br />
• Simplex ut tobn, m, sodn, illc. Compofit#<br />
Ut ^onao, tune, scnqo/iliene, kijictcnncs.qulcun<br />
^ue. Lomponuntur ?ronomina (i) interle,<br />
Ut: isetzcullig, czuilibet. (z) cum Nominibus,<br />
pardnam Klius nieus, (3)cum verborum infinitivis,<br />
«8§ f4 • S»<br />
nibus; de quibus notabis. Qiiasdam emphafin<br />
adderc. (l>) Conjunclioncm copulafivain<br />
incluJerc. •&) Nonnullas aliis quoque orarionis<br />
partibus adjungi. Suntquo Eck, eg><br />
, k>s , ,te, kcna, ai, b, vel p, ut taarrag<br />
tar i5,ruattec.m^nais, m nkena, ftdn
interogJintis^ fed exclamantis cft cura 'poflpaf<br />
nitur, ut ach mcianna m»I lcj, act) hwab fdr ctt<br />
LoU barii detl war, ach -padjuoi mij radi erld/<br />
ach kwad for en reen borlkom. Czetera ?rvnanunu<br />
indifferentcr prx-& poftponuntur.<br />
6. 6. Perfonz Pronominum lunt tres.<br />
Prima, Modn. Secuuda, ^ebn.Tcrti« funt<br />
feliquaomniajijclj trjum perfouarumell kqen;<br />
exprimitur per jura , & ickenes. Ut juramorl,<br />
jura tcn, jura son, rall- samme M, &c.:<br />
§- ?. Cafus Pronominum. funt undecim.- -<br />
: CaCus nuncupativus per fadlivum expriniitur,<br />
Cafu delcriptivo Pronomuia, non^*<br />
tem negativo carent ?><br />
r<br />
i 8 DeD.eclinntionibius Pronominum.<br />
Pronominum .quzdam peculiarem Iibi vendicant<br />
flectionem :, qua:dam morc nominu.m<br />
jJrarfertim in Pjuraliiguidam -ablQlute, qu$dam<br />
affixe , uti ex lcquentibus liquet^ moventur.<br />
- . . . , :<br />
, . . .<br />
Paradigmva .pcclinat. PronomipaL<br />
S-nz, ' E:S'o ' Dtulis flHTAlh.<br />
vsk r- " ivislni eucno.:): mtl*<br />
•^Kom: .-.Mon • Moi<br />
Qeji. Muo.-Muun;#onnj^ j s m<br />
' 1) 4 • • ' -'Vat<br />
>% a-i «t % j '
*f§ 55 §»<br />
Pat Muidnif Munien Monnuidi Mijdin-<br />
^eus. Muo. Monmlv Miin<br />
Vncat, Monnahtam. Mvijatebme Miiatebmie -<br />
Abl. Muffe Monnust Miiste<br />
I-oe. Mustnai Monmlstnai Miistnai<br />
^e6 MUidna Monnuin Miinna<br />
Kex;at. Muutca Monnuotaga Miitra<br />
Municn Mennuon Miicn<br />
ken. Muidnien McnnUcvdi Mijdin<br />
Sbig. Tu DuAis tlurjlif.<br />
Nom. Ton Todn T^i Vie Pi<br />
Gcn. Tuu Tuun Tannus Todnuo Tijen Tijn<br />
vat. Tuidnicn Tonnudi Tliditl ..<br />
Accus. Tuu Tednus Tije<br />
Vocat. o Todnatad Toijatcdti Tijatcdti<br />
At>lat. ^ustc Todnuostnai Tiistnai<br />
Locat. Tustnai Todnuostnai Bistnai..<br />
^le6. Tuidna Todnuoin Tijnna<br />
^lexst. Tuu Todnuotaga Tijetta<br />
k^^tiv. Tunien Todnuon Tien<br />
kenet. Tuidnien Tadnuoidi Tijdin<br />
ilicet Pronomina Mon, todn, sodn, Affix:<br />
Pronom: relpuant, ubi tamen invocativoex-'<br />
clamationibus inTerviunt * aflumunt<br />
: Singul. lUe 1 Ztudis F}uralit<br />
dZsW. Son. Sodn Soi Sij vel Sne<br />
^ Qea,
*'4 57 §*<br />
^cn. Swl. Suun Sodnuo Snn Sncn<br />
l^ae. Su»dnat, Suidnicn Sodmndi Siidiu<br />
Suun Sodnuo Siien<br />
Voca. Sodnahtas SojaMafa Siiakrasa<br />
Abl. Suust Sodnuost Smste<br />
!-ocat. Suustnai Sodnuostnai Sijstnai<br />
^lecl. Smona Sodnuoin Siina<br />
Suuira Sodnuolaga Sitetta<br />
k-iZ. Sunicn Sodnuon Sijen<br />
kenet. Sunjcn Sodnuoidin Sijdi<br />
Qui, $uiiy<br />
SinguUrttcr.<br />
Cubtte Kii Kijas Mij,Mijas Maidt<br />
^en. Eudi Keenna Man, MannaS<br />
dgt. Cosa Kciasa Masa, MasaS<br />
^ccus. Cudi Kecn Man, Maides .<br />
»ocat. Carct Garet Caret<br />
Ablat. Cost Kccst Mast, Mastes<br />
^vcat. Conne . '<br />
"le6: Cudin Keina Maina, MamaZ<br />
Cukdta Kecta Matta, Mattas<br />
5^. Cunjcn Kcnjen Manien,Manies<br />
renet. Cosa KM Masa, Masas..<br />
PluraliteT. ;.Z t.i r<br />
^om. • Cttdii Kaach Mach, Machat<br />
Cudii ^ c^i K
s8 P»<br />
Dat. I^oidta Keidta Maidta, Maidtas<br />
Accal^ Coidt Kcidr Maidl, Moidcas.<br />
Vocut: Care! Caret Cdret V<br />
Abliif. Coist Keift Maist, Majsties<br />
Locat. Coin Kein Main> Mainie?<br />
Ne^at. Coirta Kcidm Maidta Maidlas<br />
Fiidt: Conicn Kenicn Manien ManieS<br />
kenet.- Coidta Kcidta Pen: ut Dat.<br />
. Siitruhritcr. "•<br />
T/, ea, *W, i/7r, Jjle, Hic, £>yiliketymuu]uis
HZ 59 §••<br />
Voe: Cnret V. C;irct $<br />
Abi: ^ainit Tuaift Taaist A:<br />
Loc: ^skin ^uatn §aoin L: i, lzteinaA<br />
^eg; ^abirta ^uaitra ^aaittta N: uctzcvdi tagg<br />
Fa&: Tahnicn Tuancin Taonjen F: ijetzcmtinaq<br />
Pen: ijctzeottttg ve^<br />
ljetzcndidinnag<br />
Hcta T. n t tltorum djjeftmrum ,tta etiam •pron&.<br />
t* rjtie e/I, ut fequente fubfiintivo fere immobi-<br />
'fC utOllt almiti da htmini<br />
fyii non tuafa atmui, abfolure autem dicuut adkc tuq»<br />
ffl da ifii. \ ; . •<br />
2. Twt dc propiori, Tahtremoticlri, cob»<br />
ba,- luobbaccbba ae duobus di(?untur• •Flfcftitu*<br />
quidcni ccbfra ih Singulari ilt Nomina Prim4<br />
frcclinationis, -In.Plurali verotanquam becuni<br />
dx , & qunfi Nortikiaft. Sing. tcrminationis Z<br />
esset, fianificatquc amboj, .'imbae, anibo, ut<br />
H 6o K»<br />
Gcn: ut Nom: Mci Ipfius.Tui ipfius, Sui ipfiuS<br />
Dativ: Jjedzasim Ijedzasid Zjcdzases<br />
Accutl ut Nom:<br />
Vocat. o Ajezahlam o Ijezahlad o Ijetzahtcs<br />
Abl: Jjetzastam, Jjezastad Ijezastes<br />
I-ocat: Jiezanam Ajezanad Jjezanes<br />
Mediat: Jjezainam Jjezainad Jzczainis<br />
^e^t: Zjezahragam Jjezahtagad Ijezahlagas<br />
Flur.i/iter.<br />
Nom: Ajezaimech Jjezaidech Ijezaisa<br />
kien: Jiezaidebmie Ijezaldedri Ijezaidasa<br />
Vat- Ijezaidasame Iiezaidasade, Jjezaidasasa<br />
Accuf: ut Gen:<br />
Abl: Ij-zaiftcbmic Ijezaistedki Ijezaistasa<br />
Locat. Ijezainebmie, Iiczainedti Ijezanasa<br />
Mc6: Iiezaidebmie cuoim Lcc.<br />
kac^: ut locat<br />
Kcg: Iiezaidagame Ijezaidagade, Ijczaidagasa.<br />
Not: i. Ijez Abfolute \ix, nifi in Nominativit<br />
cteurrit , Genetivus vera huius Pronominis pro lati*<br />
norum Pojftffnis ufurpatur Ijedzam Meus^ vel mei<br />
tyfius. • . ( . • . .«r .. ./<br />
2. Iiezahtam kabet locum, quan6oin^i«<br />
xnantes cxclamant, solcntquc pramittere O,<br />
idcirco in vocat; collacavi. •.*<br />
z. FrcquentiiTime pro dativis,.aliisqutf<br />
fcujus ftoaominis affixati Cafibtu » ufurpa.n-
*5g 61 §*'<br />
tttrcnfusPronominisDefe&ivi alde, e}us: evfc»<br />
jus calus rcfidui ablolute & affixe moventUr,<br />
fimtque fequentes quos reperire potui. Ablou<br />
Genct: alde ejus, Dativ: attii, ej, Accul: Ald.<br />
Negat:alttaaa.Suffixe: Sing-Dat: ollaftm, niihi<br />
ipfi, aUafidtibi ipli,allasis. fibi ipli, vel allasam,<br />
«llasad allafts, vcl contra^e altzim altzid , altzes.<br />
Abl:altantameipfo,altad a teipfo,altc$aleipfo,<br />
^lur.Gen: alttame, alttade, altafq nofter,veftcr i?»<br />
lorum. Dat: allasfbmc, nobis ipfis, aliasede,<br />
Vobis iplis, «lla|a|*a fibi ipfis, vcl altz'«me^altzid?<br />
altztsa. Dualis Soi allasaffa, Ifti duo fibl<br />
ipfis. Dativ: Sodnudi allasasa.<br />
Paradigma Status affixi Conjun&ionalis. ;<br />
Singularis. Igo ttiam. Dudis. Pluralit.<br />
^om.Monnai, Monnag Maigies Mijag, Mijket<br />
Monckm majai ^ I. '<br />
^cn: Muunnai, Mugies Maannug Mijennag<br />
. Muunnaq<br />
D.it: Muidnienai Mannuidinnag Mjjdinnag<br />
' Munieqies<br />
^ccuf: ut Genet: Monnogcs Accuf. ut Gend;<br />
> r ocat. Monnacktammag Maiiatebmag Mijatebrnig<br />
i .<br />
^blat. Mustaq Monnuostaga Mijsteges r<br />
t Mustcqes ,<br />
*-°cat: Mustnai Monnostnai Mijestettai v-r<br />
Med;
62<br />
^uin^g Monnsoinqes Mijage cuoim<br />
< ' Mc^nnuoinag<br />
:^eZ: Muutaragagcn<br />
-- " MumtaWS Monnuotaga Mijetaga<br />
^unienaga Monnuonaga Mijenaga<br />
?enet: ut D-it: i<br />
lutcr Pronomina Oefec^iva venit etiiiw<br />
-Auef, vel/ocfo den fbfti, ut joftc ti«f&>&cnfom wct<br />
-Nom; J"at:<br />
^wfaa, Accul: ^ticiSu vcl jucqn. Vocat: carct,<br />
Fcift & NuricMpM Iuonan, >'enet:Zlic>>>. t-ZujuS<br />
^MitS deleriptivus vMctur etle^dpptaVj nivcjo<br />
quociam, naac^lcdk^ icinkin JPlurali Numcro<br />
plaj>« cafet. Dcfjpcluai hunc noilratcs cgnv<br />
penrlffltpT Pronoinen (luHfrcVcl ruhrrc, Quij<br />
nec uon caTibiuspcq rei circiu^Aaiitia a kij, ktjas,<br />
inijae/coinaiodato fumtis. "<br />
ori^cim n *-•• • •• ;f<br />
Seftio IV,<br />
DE VERBO.<br />
K- §. 1. Vcrbum per tcmpora, Numeroi.<br />
Perfonas flcditur; idque vcl abiblute fcu' nu^<br />
:ttev'i*tiMrwnam eo, raaam facio? vel affixc:<br />
•iis Affirmadve ;cujus Iigiium;ag; vel ges ; ut':<br />
NMamrnag, manamge?,certe eo, padommaa,<br />
veGHWl!.' 2. '.lntcrroFativS 6c dubitativo^<br />
quoruin nota go6 vq gest : nt: syidacostagcuvr,<br />
vi* ucifltiiccrci ja«ckamgos Crcdmn iie? z.. NA-<br />
^wlA. gati-
«BS 6z §9*<br />
Sativcvcl pfarmittcndo adverhiitra negandi<br />
>>, qux particula , motionem & formain per-<br />
'onarum in ie transfert, ut: im lcflo, adiam<br />
^aid(.adlam, nonle^o, do guid do; v.elfuf-<br />
^gendo infinitivis particulas fxiiiia vel fcbtq:<br />
: la taabmadkerra, cit fine^domare, h. ei<br />
jQdomitus, caabmadkedta / finie calceare, dii<br />
'^aloeatus 7<br />
Nota. QuemadmoAwn pturimt^ fuper\en\e»tibut<br />
Hniculis kemia pt/ forta , ul$im
H 64 Z»<br />
V". ^ , ' >5<br />
f. j. Gchera vcrborum funt tria:<br />
Aclivum. Paflivum. Neutrum.<br />
Adivum, quod adlionem fignificat; gi'<br />
gnitque ex fe Paffivum, ut culam, audio, Clil'<br />
Muswujum, audior.<br />
Paflivum, quod paffionem fignificat , $<br />
habet iuum aaivum.<br />
7 1 " #i<br />
Neutra : qux vel Adiva, formam Acft v ><br />
habeutia & iignificantia A^ionem Abibkunnit<br />
Iit: jagadam pareo, ziuedzjucm j^o, mwS<br />
siaicim, luperbio, stuorrasialam, elatii*s rntf<br />
gero; vel PaiTiva, lcu Neutralia PaiTiva, quO'<br />
rumformacum Adivo, fignificatio autemcu»'<br />
Paffivocongruit; quorum terminstiones. •<br />
?lnam, ut: utzamam minuor, jag fornM<br />
skaS, lastanam,- augeor jag okcs, pahauam, pe'<br />
M siO, bliftvcc warre. ^<br />
Dam: zjaappuodam, nigrefco,' jagivardet<br />
. swaxk-, svradam, intricor, ,ag warder insnard,<br />
wielgcuodam, albelco, iag wardcr hwit, warc<br />
kuodsm, fanelco, jag bliswcr friss, arcku»daa>imdev)<br />
jag r5rs, lvrdristar m i g . '<br />
'Uom, ut utzuom, diminuor, ja^ f^rmil^<br />
- staS, neuruom, pejor 6o, blifwer warre,' i fc<br />
.i .5 aftip
Jf 6 s §4*<br />
offluKt,. $j«f!uom> irigefio, iaa swfllkas, .sox»<br />
Kvm,-dckguom, xen6eo , jagch5nger. V<br />
Dofwam: Smgmedoswam , tenebrT in«<br />
^munt, m^rckrer ofwe.faller miq ^ ljmooswain^.<br />
!^ox tupervemt, narren pak^mmer mig, pei-<br />
Waidofwam, dies me xrzccurrjt^ bagen hinner<br />
forcinjag. M ^ ;<br />
-<br />
:<br />
Atdm, fcd ortum ferc cx Hfphil habcntia,ut:<br />
Slawahttglam,.zjabmahrakm^, vopulo,<br />
Ng warder stagen, wuoddahtalam, vcneo, ,ag<br />
salics>.:vcLckahtalum, objurzor, jag far banilot,<br />
iaitrchralam, virupcror^ jagwarder lastad.. '<br />
De Sbecic Verbomm/<br />
1<br />
§. T; Specibs verborum funt duae: Pn"fnitivs:<br />
abvam, dili^o; Derivativa j ut aytzie!<br />
siam, diligo parum ieu aliquantum. • '<br />
Derivativa fiuat multiplicia , tjuoniam<br />
non iblunv^X Nouiine, vcrum etiam^artibus<br />
orationis inflexibilibns verba deciucunt. Harc<br />
itcrum in omnibus conjugationibus , verba<br />
^ivcrftrum terminationuni & nunificationum<br />
Progencrant, qtix eo copiofius tradenda, quo<br />
taeviqr in diftionario elle ftudui Credo enini<br />
ad inlequcntiuhi tormam , alia iormari,
«k 66 Aj»<br />
& ab aliis forimta, facijc intelligi pofTe. 6b<br />
majorem itaque lucem, pro captu mcdiocritatis<br />
mex, ex omnibus conjugationibus exempla<br />
promam.<br />
x. Amo. KaU^iamamo, aktzjestam, amo<br />
Safiquantiim, Piel ahtzjaziam, frequenteramo, ah-i<br />
ieclam , frequentcr quiciem le6 minus amo,<br />
^tzjelestam, omnium minime amo. Hiphil.<br />
SWchram, curo ut amct, fag latec alffa, ahtzjeh^<br />
tatcam, jag lagar sa ar en annan far Zlssa, aktzkuheralam,<br />
jag warder alffad, eller later mig 6l<br />
ssas, adtzjehtattalam, jag later en avnan alsta vft<br />
ta eller lange, &c.<br />
i. Clamo. Kal zjuorwuom, ropar, hudan,<br />
tjuorwuolam, zjuorwuolestam, ropar ril en gang,<br />
huuasen, kerran Kuudan , kiel. jjuorwuodam,<br />
elamito, ropar ridt, Kuutelen. Hiph. zjuorwuodtam,<br />
clamare tacio, latep en ropa, huudmaa,<br />
ziuorwuohrattam, later en annan ropa for<br />
mig, annan huuta, zjuorwuoktalam, blifwer efter<br />
ropad, tulen huuderuxi. Hiph. nuorwuostuwam,<br />
hafwer lust «t ropa, mjeli reke huuta.<br />
z. Mifceo, Turbo. Kal. Maiwim, maiwistam.<br />
ktd Maiwiedam. Hiph. Maiwihtam,<br />
maiwiekrarram, maiwiehrarrelam, mai-><br />
wiekreestam. Hiph. maiwahuwam, zftzje maiwakuwa»,<br />
wAnct blef Lromlogt, wesi tuli samiaxi.<br />
- 4, Sene-
G 67 gfc<br />
Tr al Parasmuam. Hiph Para-<br />
Quadam derivativorum imitantur Lati-,<br />
^oruu). , .<br />
) iInchoativa, quorum nota confpicua par<<br />
Hcula fadain, Verborum infinitivis annexa,<br />
^Uovetur, verbo ipio immobili mancnte; ut:<br />
jackMdaim, jaa Mvac, jaqckekadla, incipio»<br />
inchiis , incipit, credere, &c. Horum for**<br />
niatio facilis; in verbis biflyllabis primz & le*<br />
cuncfx conjugationis, ablorbc ultimam confo-<br />
^inticm^; vel quod idem eft dt, in verbis bis- ><br />
fyllabis tertiz coniugationis, priorumque po?<br />
fylyllabis, muta illud in S, pari modo in<br />
quarra , qus in hqc ftatu fyncopen fzpiffime .<br />
patitur;- ut a loqcadt legere, toacakadam inci-»<br />
pio legere, ruorroncdt, revalefcere, puorra,'<br />
NkKtadaiN incipio convakfcere , saddldt, mit-'<br />
tvr.e, saddiskadam^ mittere incipio ; wiclfltuof<br />
bef, albcicers, wiclacuodcSkadam, niopsuodet.<br />
wbcicece, ruopsuodeskadam rubcfcei^ inci^<br />
p>o, wissuodcdt, wissuodeskadam Kavcicere in^<br />
cipiq vel flavefio, zialmctowat c-ccu^fieri, z,alttiMW:<br />
6k per fyncopen zjalmecoSkadlet.<br />
Mtzaidowat, matzaidowas - Lc matzaidoskadttt<br />
Nvel^ere,<br />
. .' 2. Diminutiva; dari diaainutiva in stam,<br />
>1 &<br />
E -<br />
n quO'<br />
11
S§ «8 &<br />
H'69 P»<br />
*is-conv«niunt, & nihilomituis notam inchoatiyi<br />
kadain aflTumunt; ut: nu»lrasmuat, bcyl)n»<br />
A ft yngxe m, nuarrasmuskadam , adzaidof-<br />
^am, jag blifwer frodiq, kommer til enyod hull,<br />
id^aidohltam, jag utmarglar, ad adzje cai-o.<br />
Nota. utmm nomen; verbum Priv/itlvum pO'<br />
t»hum emittit. Privativa fiunt ex Nominativo (S<br />
tivo ; Pofitfoa autem tx Penetr
tius eo , gZr b^ttre bort, lackanam , apxropin'<br />
quo a lafa<strong>prope</strong>,. cnckanam procul co, a ctic<br />
ken procul, o.jaiiam2ephyrum verlus conteiv<br />
do,* la^ar miy narmare tii w.ister, ab orias wa^<br />
st r at: Nuortchanam , Orientem verius tt>,<br />
fla r bartrc Kster ar, a nuorras ostcr ar, lullanam,<br />
zultrum verliiz proKcilcor s lulas , s^der ak,<br />
allanom, tuwwanam, boream verfus afcendo,<br />
siytter miq narmare at norr, ab alas leu tawas,<br />
nor at, moziedam, re
S-? !.<br />
olgroslmgcuom, cffundo, larwanam fasilM , kid,<br />
tatarwanam, fastnar fast, tagcr fgft. v<br />
Nota. jQu* Idtinorum Trjpo/irionibvs refpondtnt y<br />
*on infepdrjbilirer vtfbis adbtrent , fed nutic pra - m ir<br />
Pftponunrur, ut: pirr«l manam & manam pirra,<br />
eircumeo, audipiam , & zuamaudi,, proxono.<br />
Larlnorum Xerbst compo/ita , nirr/is elegtnttr per ferb*<br />
pmpt\cis , ex jhis orarionis partibus ifrfisque Prxpofi*<br />
tionibus orea^ exprimuntur, ut: rctstebtdM, trrtjich<br />
* rast» trans , zjadadam perforojermto, « zjada,<br />
w>lostalastam, rePug»o a wUostai aledam<br />
^ aka , f*per, fupra.<br />
Z. Tempora Verborum Ippt Septem;<br />
vuo?r«t'enti», Primum
#8 §S*,<br />
fet tney txfinithus conjlituunt? qttad leHipus tgre*<br />
gie per Fttturwn Participii attivi exprimere fotent, ttt<br />
irttl tatfc f*£Iurutfu>rrt lam mannie, iturus funl+<br />
*" A5li\o, e-tdem tcmpora ia Pjffia/o propria y ceur*<br />
tlunde mutuita funt. Prtfens Sccundnm , ?etjfeffunf<br />
Secundum & plusqumptrfeftum indictiivi if,<br />
Jruh>unQtDt% nec non, Juturum Subjun&tVt,<br />
ferfeilum (f Futurum mfinitivi , qutiam cum yclrt<br />
iatM , qu*dmt fint, Participio Prjfenr. Pafji)»(, fuJ<br />
incrrments de'tnt Prxfens Terttum imperfdiutn 4<br />
xcbo fum, &. t.tfu Lacativ. nom. jacficit , Fatururn<br />
Itere indtctti\i a \crbo calgcSM , £** infimti\i PafftO<br />
trefcunt.<br />
§- Mddi Vcrborum funt Quatuor:<br />
Indicativus, Imperativus. Subjumftivus ><br />
; Li Inknitivus.<br />
Vota l. Opfdtiyus per imptrfeQum Subju tiQipi<br />
tfp4rtic*lu ^.' tvai adap! Ivaipe, enunciatur ; ut<br />
a^ap muft tillic , tttinam mihi foret facultir*<br />
t! JOfpC IttOtt wsi/atzim jaacfcr , utinam credere V4-<br />
Urem.<br />
2. Malc Subjun&ivum indicativo committunt:<br />
qui tamen modus magnat elegantix,<br />
nec immerito Lapportica: linguat Iumen ac def"<br />
s ?EP c ! lari weretm-.- cujus ulus, non piruni<br />
Jplendoris B. Torni:i & p. JUindi 1 ' transiatio-<br />
Oifeasadait. '
7Z L»<br />
z. lmperkec^um SubjLmftivi' duplici mo-<br />
6y, iii jim
74 S*<br />
Tagac, taciz. loi Tagkabettt. ch''T" V ttdt.<br />
p,tom,to*L soiTagcaba. sij Tagkich.<br />
P^88!V^7^. '<br />
•. " i<br />
P.i. Tagcujufwujum. Tagcuiufwuo/edne. Taqcu,<br />
jufwuoiup.<br />
P.z. Tagcujufwuiuc. Tagcujufwuobttte. Tagcujuft<br />
wuoberid.<br />
k.z. Tagcuiufwuju. Tagcujufwuoba. Tagrujuft<br />
wuoich.<br />
Notd r. Cur not/ir» SecunJ* SinguUris alii ^rater<br />
Lund omiftrint, non video; tdbibuit tjmen AutTtf<br />
tAteebifmi Lapfonici /lo. l?z t »*<br />
' " • 4.'0b
7 f §*<br />
4^ Ob alternationem literarum Bumaph,<br />
per idem fit, live Jcripieris lagcaba vel ragcqwa<br />
, tagcawcc vel lagcal>et,Zjaliujlifwuimn Ajalluiuwwuium,<br />
Ziallujubbujum, tot modis ipfi<br />
Lappones lonant.<br />
§.6. CONJUGATIONES SUNT<br />
QUATVOR<br />
; Prdfens Trdttr: Supinum Ir.finWw.<br />
Prim. Slm Im Dzict ?llt vel Edt<br />
Loaam IcAo Logkim Logadziedt Logcadt<br />
Logahlam Logahtim LogaKtadzjcdt Logahtedt<br />
8ecun6: Uom Um Dzjct, Wuot.<br />
Kaiwuom tiaurio KaiwtimKaiwudzjetKaiwuot<br />
Paalcuom, Abrunipo, Parcum Palcudzjeht<br />
' Patcuodt'<br />
Tertia Am Jim Iduct Zdl<br />
Usiim cliudero, Uftiim Ujndzjet Ustidt<br />
Lcickim, itmclo Lcickijm Leickidzjedt./ Lcickidt<br />
Quarta. Uwqm, Uwim Uwad;>et Uwadt<br />
: Porastuwam, esurio Pocastuwim Porastu,<br />
wadzjedt Pomstuwar<br />
. Zialmetuwam, Ajalmetuwim Aalmeyjwadzje^<br />
' '' Zjalmeluwat.,<br />
*Vot4 i. Quddam yerba ad duds cerijugathnei,<br />
" in Secuntid frequentativa, iriTertid dimtnutiyj fi n ^<br />
fminnt, Ut: Zjuorwuom
^ 76 |»<br />
'ferttl , Suoppuom j'8o , Suoppim fcmel jdcb ,<br />
Paalaiom fcp'"* tbrumpo, cfltccn, paatkim,/e«e^<br />
abrufnpo , fatccifcil , Zjaaluom, Zjollum,<br />
' pjnres evifcero aves , ^JfUim evifcero AXem,<br />
Zsuagcuom /»«»?«> J^ ius , pistelen Zmvggim />«e/<br />
, pistan , Lcickuom /-/>e fundo, walelcn r<br />
leickim /e^' fu»do walan, Luadtuom />/«''-- Hg**<br />
findo, LuaddiM,«»»« lignum vel fcmet /w^P,ZjUOi(J'<br />
cucom, multum redarguo, Zjuocgim, minus fcu \tr<<br />
bulo increpo.<br />
2. Ouxdatn fcrc nihil mutant; ut: usta<<br />
dam, 6: Ustim, 6ell6ero,veclckam, incipio jurxari,<br />
peelcklm, jurgor, objurgo.<br />
z. Alia rurfus in conjugationc eademmu-<br />
' tationeminferunt, ut:©ucd)ctflm fcmcl gcmo.<br />
Suocham licpius gemo.<br />
4. Quoniam verba ex una pullulantia<br />
radicc., pro divcrfa terminatione 6c conlideratione<br />
» diverlas includcre fignificationes,<br />
verf>is Hebrxorum rcfpondentes, intellexi;<br />
ob raajorem itaque commoditatem , in lingua<br />
femi Hebrsa, Hebraris nominibus conjugationes<br />
fignandas putavi, liintquz. I. Attivum<br />
Kal, Pafilvum Niphal. II. A
«f 77 §*<br />
PARADIGMA PRIM£ CONIUGT:'KAL, ,<br />
Prtfens I.<br />
Sing: Dual. Vlumlir<br />
Iaackam Jaacke Jaackep<br />
Iaacka Aaackebctte Iaackcbet<br />
Iaacka Jaackeba Jaackich<br />
Credo Iag tror, Mma usson<br />
S'. Vraf: II. D. P.<br />
5mn . Lundcie Lap ,<br />
5ac Jaackemen Lappie Jaackemen LapitIaackemen<br />
La Laba Lach<br />
8um in crededo , ar i trona, olenuflosa ,<br />
Ussomasa. . .<br />
Imxerfeotum.<br />
Singulark Dualis fluralit<br />
Ai/nl Leijinc Leisme<br />
ceiicIaackemcn Leijdte Iaackemcn Leijdte Iaacke-<br />
^men<br />
HrQ Sdg<br />
(T 5 *<br />
Jaacki J Jaackiqa ' Iaackin<br />
Crcdidi Iaq rroddc Mina ussoin ^<br />
tertecium II.<br />
S. D. P.<br />
tam Lcldnie Lap<br />
fdc Jaackam Lappe Jaackam L^pit Jaackam<br />
La ^.. . Laba Lach<br />
.Aag hafwcr trodt ,.olen ussonut-<br />
Plusquam Pcrfedum.<br />
r S. D. p.<br />
kesim. Zaackam Leiimc Jaackam Lci>mc Jaackam<br />
Leijc ve! Leijdte vc! Leijde vc!<br />
keij Jackedt Leijcka Iaacket Leijc Iaackedt -<br />
Crcdidcrain Iag hade trobr-, clin ussonut<br />
futurum.<br />
S: D: P: ?<br />
Calgcam Calgen Calg,ep<br />
Calgcac Iaakicdt Calqabettt Iaackiedr Calqebet<br />
[ Jaackiedr<br />
Calaa Calqaba Calgich<br />
(^rcdam, Iag ssall tro. Minun pila ussoman /<br />
vc! ustoa.<br />
Impcrativus;<br />
Sixg: Dttolif Pluralis<br />
Jaackc Iaackuo moi Iaakuop mij<br />
'' Iaackied M<br />
" Iaackus
Ǥ 19<br />
Taackus Aaackussa foi Iaackufa sij'<br />
Crcdc, Tro, usko. ; .-7-- '<br />
Subjundivus Prsfens<br />
Sitig. Dua/is P luralis<br />
^aackezjam Iaackezie Aaackezjep<br />
^aackieziac Iaackiezeppje Jaackezjepit<br />
v)a»ckjczja Jaackiezieba Iaackejiech<br />
Lre6.ilp jag ma tro , uffoncn ^<br />
Imperfe
«8 80 K»<br />
Futurum.<br />
Sing: Dtnlis Plw*lit v. ';<br />
Lam Ladne - Lap ,<br />
Lac Jaqcke L^ppe Jaackech Laappit Iaackecy<br />
5
«Cg 81 §3*<br />
Prsefens l.<br />
StniuUru Duilit Vluralis<br />
J^ackujuwwujum Jaackuojuwwuoftdne Iauckuo-<br />
^tufwuojup<br />
Iaackujuwwuvjuc Jaackuojuwwu^beitc Jaackuo-<br />
£ juwwuovttldt<br />
Iaackujuwwuju Iaackuojuwwuojuwba Jaackuo-<br />
[ jufwuoich<br />
Prsfi II.<br />
J: D-. P: .<br />
5am ^aackuojufwuome 5adnie 5ap<br />
Lac vel Lappe Lapit Jaackuojubmje<br />
8i pi<br />
. Perfcclum I.<br />
. D. '' >. '<br />
Jaackuojustvuoim Jaackuo/uwwuoime.Jaackuo,<br />
f^jufwuoime<br />
Iaackuojufwuoic Jaackuojufwuoide. Jaackuo-<br />
Iufwuoide<br />
Iaackuojufwuoi Jaackuojufwuoiaa Iaackuo-<br />
II iubwuoin<br />
Creditus fum, jag troddes, Min^ uscoltihin.<br />
' ksr5e6ium II.<br />
& i>.<br />
5am Ladne Lap Jaackuojuf-<br />
Lapipt l^wuojubmai<br />
Lclc Lappe<br />
La Laba Lach Paadtam<br />
Iag hafwer blifwit trod, olen rullut uftotuxi.<br />
?Iu5quamperie
«§ 8 3 §?«<br />
TalararsZustvui)?Cakgabette(iufwuo'Calqabeksku,<br />
Calga(judr. Calgaba Hjudr Calgiecl) ( mina pica ustollamuhan.<br />
ImperLtivuz Mo6us.<br />
. ?' ' D:. P;<br />
Jaac.'Uojufwuojus^uunJaackuojubwu»msaMob-<br />
« •' _ C riuo Pl. Mnn<br />
-vlaackujufwojus Suun Iaackuojubwuojuft! Tod-<br />
(nuo -T>'n<br />
Jaackuojubwuojussa'Sodnuo Sijn<br />
^ ^reZexe, ware cu rrod / uffoiracohon sinu».<br />
Lulzjunc^ivu? Modus Prarfens.<br />
CL o. p.<br />
>icrackuojubwuod;jam Jaacduojufwuodzie Iaqckuo-<br />
^ - ' (juiwuoi zjep<br />
^aackuojubwuodziac Jaackuojufru dzicppe Jaac-<br />
^ Cluojulwuodzierir<br />
^aackuojuwwuodzia Iaackuoju-wuodzjeba, Iaac,<br />
(kuomswuodzjech<br />
^rectar, jag rros, ma tros , ustorcanehcn.<br />
ImxerleAum I.<br />
c 5. D: P.<br />
^aackuojufwuodzim ZaackuojufwuodMe Jaac-<br />
^ [ kudMwuodzime<br />
^ackuojufwuodzic Aaackuojufwuodzire Jaackuo-^.<br />
^ .--Miwuodjite<br />
' -ti Fi Ia-
*S S4 S*'<br />
Iaackuoiufwuodzi Jaackuojufwuotziga Jaackuo?<br />
(jufwuodzjn<br />
^rederer, jag troddes, ussotaisihtN.<br />
Imper5e
Puturura Jaackchteebpe cre6en6u8, som |tfl| tfd<<br />
Uonawa.<br />
ANNOTATIONES IN*ACT IVUMKALl<br />
1. llt in Hebr** ctrti Cbaratteres ctnjugAtionem<br />
* conjugAtitne dijUnguentes , djntur , ctrto rtfpc•<br />
7 lingu* L.ipponicW Neutr*hi; ut<br />
Poram, logam, wiegam adna-<br />
^am , mulXum mihi \idetur , tycker tvara MYLket<br />
vahoxun, stuorrabam, magnum mibi vidttur tpc»<br />
kcr wara stor, isostun, ytzaham mibtydttur<br />
tycker wara liten eller lijttet, wahaxyn wayasty»,<br />
WuoinahaM, contcmno. .. .<br />
z. D< CQwfoJttorum formdtnne antffi<br />
diQum , temforn Jimplicia (? ftucca & facilia formd•<br />
«I 86 Kt<br />
^dyen,- 'sarnsiufwuvtagcam ^/-tagcamad'jm,<br />
dicitur ftcife, Aelcmufwuo niannam vft ntajitlfl'<br />
mat>5ifn *pi$r, & p er ^pocopen tiiannauiab5<br />
binc mritofl'imat»j jWFe, mnus pr*tertkj>Jks, matv<br />
namadz wa^ uo , pr*rerit4 fepvmjna. ^ - .<br />
4. A/i.t> V r *fcn$ infinittvi , cu/us rei mentii JH'<br />
perius fjQ-fy. ("jfi»'.* P» , 0»0wfiw*/i.f nclrnrttit;<br />
Fedina-N W credenre , iackedinad ts credtntt, jaa^<br />
fe^inc^ , itf» credente Plural. jflacffbiltittltf ^ n ^ li<br />
credenribus, ,aacktd>Mede, vobis crtdentibus, jaOtf^<br />
HjffiH».i•<br />
nttronis neq.ue ab Infinitivo omnia deducuntur , »rf f<br />
twco Ge>-und'0, Latinorum Gerundia Supinjy L4fr<br />
fonice reddi poffunt, £)ui rgitur Lutinorum Gerundit<br />
Lt »ponice vertere defiderat boc fiet modo; I. ^<br />
ma, porrami, rnannarna mudduo, tempuscredendi,<br />
edendiy eundi. EjiqueGeruniium hocce Pritnum, N"'<br />
nen Gtnetivi Cafus., cjuafi diceres tempus fidei y.efeh^<br />
•itineris. Ultima xocjtis frtquenter eliditur. z. Ge* u "\<br />
Jiu-n in djy pari modo cum Imperattvi ftcunda<br />
fere fcmjtr definit, ut; Padi wiega ventt cunendo,<br />
aduuoi astie *tttpk. emendo, jaackie mij auduogap^<br />
Partiep , credendo fahamur, Aiaaska ?>aaskam<br />
tola, extinguendoextinSusefi ignis; b;efl penitus txft<br />
{ius. Gerundium hocce *liquandoy per cdfum mediJP'<br />
vum nomims vetbatis interpretari potefl, ut; ptlcklM^<br />
na jurgando, faggadellamiin lu^ando, cotzjemiin, p'<br />
^iUndo , lUvbbiMiiN expandenjo. Z. Gerund/uf» W
«g 87 P»<br />
tlnor; in dum. Lappfnice duplifi •morto formatur, tel<br />
tddunt Prtfenti lujjuit; Ul"*, abt)t'bt adhebtn<br />
, interdormiendum, COjjtbt vigiUre eOjicbUl inter<br />
\igilandum, t?" /«nc fujfixs pronominali* , ftcut P/•
«fg 88 Z»<br />
Prarions I.<br />
D uilis<br />
Iaackaz>am Jaackazje Aaackcizsep n<br />
^aackazjac Aaackazieppe Zaacka;,ep,t<br />
Zaackazja Aaackazjewa Iaackazjch<br />
Prxfens ll»<br />
5am<br />
Ut Iaacckaziebmie &c.<br />
xa<br />
Imperfedlam t<br />
Leiim^<br />
teijc Jaackaziebme &c.<br />
£eij' '<br />
Perfe&ura L<br />
Jaackazime<br />
"saackaziltte<br />
saackazijcka<br />
Perfe
*s§ z? U*<br />
- - Futurura.<br />
Ealqcam<br />
Calqac Jaacka;iedt<br />
Calga;<br />
Imperativus.<br />
p.<br />
s. o.<br />
Iaackazja ' Iaackazjednuo Aaackaziu^p<br />
Iaackaziedne Aaackaz»edd»<br />
Jaackazjus " Iaackazjussa ^aackazjuf»<br />
Subjun&ivus Prsefcns.<br />
S. D. P- ,<br />
Jaackacham ' Iaackmiye. ^^ckauzep<br />
J-a-kazi -c I-ackaW-b-tt» °s--,ck-;^°»d«<br />
Z°ck«j>!° J-ack-jiiab» Saack»!>!«b -<br />
Imperte
•sg JO<br />
INPINITIVUS MODUS.<br />
Prarfcns Iaackazjedt<br />
Pcrfe
M 9,1 §*<br />
Perfe&um. .<br />
^aackazjusivuim. Jaackazjufwuime. Jaackazstif-<br />
. i! wuime<br />
vsaaekaziufwuic. Jaackazjufwmde. Jaackaziuf-<br />
. - . Wndse.<br />
Jaackazjufwui. Zaackazufwuiga. Iaackazjuf-<br />
^ wmn.-<br />
kluzquamperfeciuin.<br />
Leijm ^ .<br />
5e,jc Jaackazium
•?3 9i s»<br />
Iaackazjusivuodz/a. Jaackazjufwuodzfeba. Iaacka-zjuswuozich^<br />
lmpcrfe^. I.<br />
'^aackazjufwudzim. Iaacka;»ufwuodzime. Iaacka<<br />
,'ii/a ziuswuozime<br />
'Jaackazjufwuodzic. Aaackazjufwuodzite. Jaackszjuswuozite<br />
Iaackazjufwuodji. Jaackazufwuoziga. Iaackazjuf,<br />
' ' ^ . wuozul.<br />
' ImxerteA.il.<br />
IaackaZjufwuolim, &c. ad formam impcrfccl»<br />
primi. .-.j.-v...... .-Us-. w<br />
Plusquampcrfecfl.<br />
Lichpzim, Zaackazjufwuom &c.<br />
Futurum.<br />
Padam<br />
Padac Aaackazjubmai Sro.<br />
Padta<br />
Infiniriv. Mod.<br />
Prscfcns Iaackazjufwadl Lc jaackazjudt.<br />
Perfcft. &PlusquampcrfecT;. IaackazjufwuojuM<br />
& jaackazjum,<br />
• Futurum Iaackazjubmai.<br />
-»• Parti-
•' • Participium^ v<br />
Prarterit, Iaackazjum.^<br />
Futurum. Jaackazjeeppe. . ^<br />
PIEL ET PYAL.<br />
1* ChiraUer bujus in conjugxtionc Prima, alaM/<br />
zam vW dam , '» tonjuganom ftcttndt udam , TtrjM<br />
idam , w m b*t ic biJfylUbis & quidtm gcncrahur<br />
primltivis wtcUigencU. £h* vtro cx bis furguntconjugaooncs,<br />
ccrminjrionem cjutdem eandem , /
#9+ A»<br />
§ 2. Significatio ab Acfbivis intenfiva feu<br />
frequcntiitiva. Interdnm a Kal vidctur alia<br />
fcu contraria , ut wadzam, eo, jag qm, Piel<br />
wadzclam, aufugio, jag bortrymmer, Ncutru-<br />
IiT; ut: reickeitelam, jaq srajzcra , Am«statam,<br />
vilurn me prxbere liitngo, stuorastalla, liiagnificum<br />
Je oltentat, hgn yjwes.<br />
PARAD16MA CONJUG. TERT. HIPHIL.<br />
Indicativ. Prxfcns I.<br />
; singular. Du.il. P/ural.<br />
AaackeKtam Aaackehtedne & • Iaackcdrep<br />
Iaackehtac Iaackebre Iaackchsepit<br />
Iaackehra Aaackedtceppe Zaackehrich.<br />
Iaackehret?a<br />
Pntfcns II.<br />
Lilm<br />
Lac Iaackehtebmc &c.<br />
La<br />
' Impcrfeclum.<br />
Leiim<br />
Leijc Iaackehtebme<br />
Leij ' .<br />
PerfeAum.<br />
Jqackehtim Iaackehtime Iaackehtime<br />
'' ' Iaac-
*§ 95 §»<br />
^aackehtic. Iaackel)tite Iaackebtite<br />
oaacfebli Iaackehliga Iaackehriss.<br />
Pcrfecluin II.<br />
Iaackehram &c.<br />
k - - : '<br />
Plusquamperf.<br />
k>l'm<br />
i fl ic Iaackehtam vcl Jaackebtedt &c.<br />
{(ij<br />
futurum.<br />
^lgcam<br />
^algcac Iaackehtxdt.<br />
Imxerstivus.<br />
Sirtg. D ual. Plur.<br />
* Iaackehtednuo Aaackchtup<br />
^aackehta Iaackchtedtie JaackeKted<br />
^aackehtus Iaacfiehtuffa Iaackehtusa.<br />
8udjun
«§ 9« 8*<br />
Imperfe&um. .<br />
Iaackebtifzim Aaackehtlfzmie Aaackedt»f;m,e<br />
^aackebtlfzic IaackeKri'zitie Zaackes>tin,ne<br />
Iaackehlifzi Jaackchtifziga IaackehMzich.<br />
klu5quampcr5c
*3§ 97 &<br />
Jaackehtufwuc Jaackehtufwuobettie Jaackehtuft<br />
wuoberidc<br />
Jaackehtufwuo Iaackehtufwuoba Jaackehlufwuoich.<br />
?rzesens II.<br />
Muun, Tuun, Suun lach jaackehtebme 6cc.<br />
Impersec^um.<br />
Muun, Tuun, Suun leiin jaackehtebmkn &c.<br />
Perfedluni I.<br />
Jaackehtufwuim Jaackchtufwuimicn Jaackeb,<br />
tufwuiluen<br />
Jaackehtuswuic Jaackehtufwuiden Jaackehtuf-<br />
' ^ wuiden<br />
Iaackehtufwui Jaackehrufwuiga Jaackebtuft<br />
wum.''<br />
Per5e6i. II.<br />
Hm, fcfc, (d, jaackehruswuium &c.<br />
Pcrted III.<br />
So.m, lac, la, padram jaackehtubmai &c.<br />
Futurum.<br />
Calgcam, calgcac, uilga , jaackehtud , jacfebtufV<br />
wudt.<br />
Subjajldiv. Modus pracfens.<br />
JaackehtuMdzjan,. Jaackehtuiwuodzie. Jaae,<br />
kehtufwuodzje<br />
G Aaac-
*f| 98 D<br />
Jaackehtufwuodzfae.Iaackehtufn'liod;ieppe •f<br />
kehtufwpodzepit<br />
Jaackehlufwuodzja.Jaackchtufwuod-ich.Ia.ickch-'<br />
' ^ , rufwuodzich.<br />
Imperiectum I.<br />
Iaackehtufwudzim. Iaacke?ruf»?uedzjednie. Aaac<br />
^ . keytuswuodzcip<br />
Iaackehruswudzic. Iaackchttifwuodzjcppi.'. IaackcbruffeuodzjepitIaackehtufwuodzi.Iaackehtufwuodzjeba.Iaackehrufwuodzin.<br />
Imxerteetum'.<br />
Iaackehtufwulim,jaackehrufwuolicLcc.ac!moctuw<br />
imxer5 I.<br />
?iu8qu2mxerie(5kum.<br />
L-chpzim padlam. Jaackehtubmai 6,'c.<br />
kuturum.<br />
Padam, padac, padta jaackehtubmai.<br />
Infinitivus.<br />
Pradens Jaackehtufwuojudt, & jaackehtudt.<br />
Perteccum &plusq. Iaackehtufwuo/um, zaackeh,<br />
. c , tufwum.<br />
Futurum Iaackehtufwuojubmai, & jaackehtub,<br />
nia ''<br />
PARTICIPIUM.<br />
Practeritiim Jaackcbtufwuoium, per Syncopcii<br />
Futuram S N p - 7 & '•
' «i 99<br />
ANNOTAT. IN CONJUGAT. TERT.<br />
T. Chinffer hujus conjugtrionis ejl litera H , an»<br />
te ultimam fyllabam taiU, ^ daiN, "t: porttM, cdoy<br />
porahram , manduco , pafco.<br />
2. Significdtio efl (a) Afl'w.1 A Xerbis Ntutrh in<br />
ut: wiegam, curro, wiegahtam, fefior fugientem<br />
, currere facio , puotzaM, agroto , puotzkhlaiN<br />
,
»5§ ioo a»<br />
3. Tertia Sing', prtfenth OtcundiSing,- {iHpf<br />
fJtivi bu/tts conjugationii fcmpcr in c»»(lru?no>;e W<br />
tofen pAtiiur, ut; Jugaht' MaaNNa , /w* irf*n<<br />
t ^W# ^<br />
4. llfurpjtur b*c conjugjtio ? wo,,<br />
verlum tn Kal inuftutum ejl , v„«»» ft/>m /,>„ /V<br />
Krf/ uftirfetur , £J" />
«&§ 101 ut<br />
Impcrfcflum.<br />
!eijm, Leijc, Leii, Iaacketufwamen &c,<br />
Perfectum. *<br />
Sin*. Daal. Plur.<br />
Iaackctufwim. Aaacketuwciimien. Jaacketuwainfien.<br />
Haacketufwie. Iaackctuwaidien. Jaackemwai-dicn.<br />
^aacketuwai. Jaackcluwaiga. Jaacketuwin,-><br />
^lusquawpcrfec^urn.<br />
5eijm, Leiic, Leij, Zaackerufwam
102<br />
Iaacketufwuodz/a. Iaacketufwadzieba. Iaacfe-»<br />
tuwadzjch,<br />
iinperiecium i.<br />
^aacketufwadzim. Iaaclerufwadzieme. Iaacke^<br />
Iaacketlifwadzic. Iaackelufwadzjedte/Iaacwuft<br />
Iaackenifwadzi. Jaacketufwadziga. Jaacketuft<br />
wadzin.<br />
Impertectum II.<br />
Zaacketufwalim, Jaacketufwalic, Iaacketufwali,<br />
&c.<br />
Plusquamperfeflum.<br />
5«chp;im, Lichpzic, Lichpzi, iaackerufwam, &c.<br />
Futurum.<br />
Padam, Padac, Padra, jaacketufwam.<br />
Inkiuitivu8.<br />
?rTlenz Iaacketufwadt.<br />
?er5. &plusquamp. Jaacketufwamadzjen.<br />
Futurum Jaackerufwamen.<br />
Gerund. I. Iaacfetufwama.<br />
Supinum Jaacketufwadzjcdt.<br />
Participia.<br />
Prxterit. Iaacketufwani.<br />
Futurum Iaacketufwe.<br />
ANNO-
M 103 ZG<br />
' ANNOTAT. IN HITHPAEL. *<br />
£baraftercs funtfylUb* lltUAin , UlflDflHt/ lltN<br />
wam, hufwam, stufwsm, schurvan, nuwam, duf><br />
s&ijicith efi (a) Reciprec.1 \>cl WeutrMis,<br />
Parysmuam, fenefce, coickaluwam, wuolatUfwaM,<br />
inebrior, >U0WUN.<br />
(b) »>"/«»*<br />
j circuwAgttur, b0t"t!UistCL" (l)CfC«U , Nust^tUwam,<br />
cmmeatui mibi dtjicit, jygNtahUwaM lCtgNlili l)U<<br />
wdnt 'fador, Hrffni P hil A a ' m m {naucunt fi~<br />
gni/icjtionenr, ut \ wuorrastuwam, wuorraidldttam<br />
, pericnlo aliquew objicio , uobstallcr UCt#<br />
gon, hadasiytan, paduclufwam, deutwusprnor<br />
blifwer randlos, tulcn hambaittomart,<br />
Padneluhttam, ^ts, g>5r, tandlos , tchm<br />
hambaittomari.<br />
(c) DefidetJtivi eujus not.t ejl stuwaM / Vf / stO?<br />
tvam, vtPorastuwam, jugastuwam, spiddestu."<br />
wam, kicrdadattcstuwam, depdero edere, bre-e^<br />
\erberAte, viere, waldlcstuwam , dtfidero «cctpere<br />
Pel fttm conjugii cttpidus, jflfl haswer lust Ctt fliltCt<br />
mig, adtcstuwam, deftdero d*re, wil gltwa.<br />
Tertid Sin%ularis Pr&teriti , etmque fequentes<br />
mmcri Dtuliittnomaliam fequi v,den-<br />
. g4<br />
m j
*s.tc>4 ffr<br />
' i^bm-wwai, addanuwam» adda-d«!<br />
ir'i S;/T:" a '' M u.qss«„ «V<br />
wn, ar, si.chlaraget, addanuwm, addanushai.<br />
. *•', Nw f xtrim orn »'" verbs in ommbus conjw<br />
giUombus ordinane occurrere. Imprhnis Keutnli*<br />
r*p« ptel: nifi ex Hipbil oru fere ignorant ;<br />
tyrvxtax\m revalefco, blifwer friffare, kommee<br />
S A ? p u s . z ! ! ^ b d ° w . , a - c k b a ^<br />
§. SECUNDA DESLV. JN UOM,<br />
Adivum Kal.<br />
Jndictthus prufens.<br />
Singal. M0lssU0M, U0c, U0.<br />
2 , ^lsiuo, ubettie, uoba.<br />
Flurat. Mvl^Uop, Uvbttt, U0ch.<br />
.. , ^ Perfe&um J,<br />
Molssum, uc, u.<br />
Duilis Molszuimie, uidic, uiga.<br />
flural, Molssuimie, uidie, sion-<br />
Imperativus.<br />
Siniul. M'lsiuo, Molssus.<br />
*r) 2^5' 6 ' ' ussa.<br />
Tlursl. Mol§uop, c§ud, usa.<br />
?ud-
•s§ 105 kt<br />
Perfcdam.<br />
Singul. Molstsjuwuim tS' Molstoim,> ic,<br />
Dual. Mol5'o»uwuimje, ide, wuiga.<br />
flural. MoWimie, idc, in.<br />
Inzpergtivu8.<br />
Stngul. MolAojufwu/us & Molstus.<br />
Dual. Ptur. MolZomwusa & mol§osa-<br />
Subjundivus l'rarfens.<br />
Sing. Molstoiuwudzam, ac, a.<br />
Vual. Moltzomwuodzje, zeppie, zcba.<br />
Flur, Moltzojufwuodzep/ zepit, zich.<br />
imoerfecium i.<br />
Singul. Molsiojuwudzim, tc, dzi.<br />
Dual. MolHojuwudzijme, zijrje zijcka.<br />
flur. Mblstojuwudziimie, zuie, zin.<br />
Imperfec^um II.<br />
Singnl. MolffojufwvllM, llC, li, &C.<br />
Infiaitivus.<br />
Przfens Molstojudt.<br />
Perfeft. Molstojum-<br />
Futurum Molstojumie.<br />
Participium.<br />
Pracfens Molstojuwum.<br />
Futurum Molstoreeppie.
*&t 107 at<br />
KotJ. Tempora compofita cum AEtrvi tutttfajfivif<br />
ndfurmam conjugationis prinw formtntur.<br />
CONJUGAT. TERT. VERB. IM.<br />
AAivum Kal.<br />
Indicativ. prxfens,<br />
singul. Saddim, k/ i.<br />
Dua/. Saddjedni, betrie, diba.<br />
(lural. Saddip, bcridr, dich.<br />
Perfectum.<br />
s\ngul. Saddijm, ssddijc, sqddij, &C.<br />
Irnperativu8.<br />
shgul. Saddi, saddius.<br />
Saddjednuo, saddjette, saddjussa.<br />
fluraJ. Saddlop, saddjedt, saddjusa.<br />
Subjunftivus.<br />
singul. Saddidzam, zac, za, &c.<br />
Imperfedum I.<br />
Singul. Saddizim, ic, i, &c,<br />
Imperfedum II.<br />
Singul. Saddilim, lit, li, Lcc.<br />
Iniinitivus.<br />
krTlens Saddidt.
*§ io8 be<br />
Berfeflum ©obbitn ^<br />
Gerund. I. Saddima. 2. Saddi. z-Saddiman. '<br />
Lupiuum Saddidz>cdr.<br />
» 1 • k * • ltie, lejcka.<br />
flural, Leijmie, leijrtje, leijn.<br />
Praeterirum II<br />
Singul. &mt, lac, la, &c. laamadz.<br />
PIus-
109 d,<br />
PlusquamperfeclrLim.<br />
singul. Leijm, teijc, leij, &c, L«madj.<br />
Imperativus. ' , ; - •"}<br />
singnl Loge ton , iaagcos sodn.<br />
Eualit Laagco vel faabnuo, laagie, laagcussa. . ^<br />
Plural. Laagcuop, l^agked, laugcusa.<br />
su^jun^ivu; xxzcleuz. - ^<br />
singul. Ladzjam, ladzjac, |at>;ia v -<br />
Dual. Ladzje, ladziabettie, ladzjaba<br />
Ladzjap, ladzjadetid, ladzich. •.<br />
Imperfectum Subjun&iv*<br />
singul. Li.chpzlM, lichpzic, lichpzi. ' "i<br />
Duai. Lichpjimie, zidie, ziga.<br />
flnr. Lichpzimie, zidie, zin, vel lihzim , lihzic,<br />
lihzi, t^ine L. ^ornri lifii.<br />
?Iu8czuamperfe
•Hs iro §;t<br />
Sum Negative»<br />
Vrafens.<br />
KA Am, ic, ij .<br />
Dual. Em, eevie , Aaba La<br />
-Ep, appjcd, aaij<br />
?rttel-!tum i.<br />
Sing. Im, ic, &c. fddm<br />
Pra:teritum II:<br />
sin 5> Im, ic, ij, &c. La Laamad;<br />
PlusquamPerfcdum.<br />
sing. Jm, ic, i/ &c. Lam.Laamadz<br />
, • Impcrativus.<br />
Allfe lagje, Alluos lagcuv<br />
Dual. 2iUuo laaacuo, allje lag/e<br />
allusta laagcuo<br />
Plur. Alluop lagcuo, alljed lagie<br />
allusa lagcuo 8ubjunn , ic, ij<br />
vuai. Am, appie/ 6wa Ladzja<br />
rtur. . Ap, oppjciz, aij.<br />
Imperfe^um.<br />
si"£' Im, ic, ij &c, Llchpzi
m a»<br />
Plusquam Perfcdum.<br />
*%• Im, ic , j/ &c. Lichpzi lamadz<br />
fr*[ens Ij Ladt<br />
Infinitivus.<br />
Verbum Subftantivum Fortius AfRrman&<br />
Indicativus Prafens.<br />
s! "g. Lamag, Lacag, Laga<br />
Laadnig lappig , IdBag<br />
Plun. Lapag, lepirennag, lacagh.<br />
perfe6ium i.<br />
s!n J' Lcilmaga, lcijckaga) laijaga<br />
"* l - Mmieg, lcijlncg, laijckaga<br />
fiur. Lcijmicg, lciirrieg laijnaga<br />
Perfecsium II.<br />
s '»g- Lamag &c. Lcimad;<br />
Piusquamperfedum.<br />
Si "g' Lcijmaga &c. Lamadz<br />
Imperativus;<br />
5lw
*ff iii §01<br />
Duai kcldzinaqa, labziabettig , Ladziabannaq<br />
fiural. Ladzjapaga, Ladzjabetitlnnag, vcl Ladzja><br />
betitaga, Ladzichcaga<br />
imxerfe6ium.<br />
^'»5. Lichzinnaqa, Lichzicaqa, Lichziiaga<br />
Lichpzimcnnag, Llchpzidennag, Lichpzjgaga<br />
plMr - Lichpzimennag, Lichpzitennag Lichpzinaga<br />
?iu5quam?erse(!ium.<br />
*'"g- Lichpzimaga caga, ijaga Lcc. Lamadj<br />
Tr*[ens Lafqq<br />
Inkuitivus.<br />
Plusqumperfcti: LamazjagS<br />
Vcrbum Snbflantivum Fortius Negans,<br />
Indic: Praclcns.<br />
sin £- Im, ic, ij &c. Lagken<br />
Perfeftum.<br />
sin i- Jm, ic ij &c. Lainqcn<br />
Plusquamperfeclum.<br />
si ȣ- Jm, ic, ij Lamgen Lamad;<br />
Futurum.<br />
siu £> Jm , »c, ij, &c. Lagken Lmje<br />
# Imper?'
113 m<br />
Imperativus,<br />
s! "l- Alie Laakm, Alluo Laqcuokena<br />
buai Alluo Lagcokena, allie Lagekeena, allussa<br />
, , ( Lagcokena<br />
tlural. Muop Lagcokena, alljed Laqekena allusa<br />
(Lagcoken<br />
Lubjunciivus krTleus:<br />
tingul Jm, ic, y, &c. Ladzjaken<br />
Imperfedlum:<br />
sin £- 3m, ic, ij Lichpzikena.<br />
PlusquamPerfedum.<br />
si »g- Jm, &c. Lichpzikena Lamadz<br />
Infinitivus.<br />
Prda;jamkes & hinc: Tbam<br />
^on sdlttimmas i6 eK quo6 volui. ^ham lon<br />
H * SKid-
*af 114 §•><br />
Shidaziccag, id eftquod vellcs, SicNegative:<br />
imchida vel im shidacken, nolo, FerfecUim nn|hit;<br />
tamgen nolui, aljcfbiba vel flljcflndacfen/noii<br />
vel ne velis , astunda icPe&c.<br />
§. 2. Prout imperativus verbi cujuS<br />
ue, ita verbum dum in Prefenri negamus<br />
3<br />
efinit, ut: Jm jaackje non credo , im pora,<br />
non edo. Im manaa, non eo , imsaddi, non<br />
mitto.<br />
INTERROGATIVE CONJUGANT UR<br />
VERBA.<br />
Modo Icquenti, Manaam eo, jag gar.<br />
SinguUrH<br />
Manamgos<br />
Managcos<br />
Mannagost<br />
5<br />
Manmmgos<br />
Mannigeos<br />
Manaigost<br />
Indicstivus Prscienz.<br />
Dualis<br />
Man'niego6<br />
Mannabcttiegos<br />
Manabagost<br />
Imxer5e<br />
^Mcmaigagosi-<br />
Per5e
I&§ lls gjt<br />
Subjunclivus Prsfcns<br />
Strtgularis Dualis Pl.<br />
V?ana;amgos Manazcdnigos Manazepigos<br />
Manazagcos Manazeppegos Manazcppiegos<br />
Vianazco Manazebagost Manazichcost<br />
imxertec^um i.<br />
Sitig. Dualis Vluralis<br />
Manazimgos Manazimegos Manazimegos<br />
Manazigcos Manazitegos Manaziregos<br />
Aianazigost Manazijckagost Manazijgcogos<br />
Imperlec^um ll.<br />
Sing. Dtul. Plur.<br />
Manalimgos Manaliimegos ManaljimegoS<br />
BZanaligcvs Manalijttegos Manalijttegos<br />
Aianaligost Manalijckagost Manaligcost<br />
in^nitivus.<br />
^rxfenz Mannadteos<br />
^erfe^um & Plusquampcrfectum Mannamgost<br />
Gcruhclium. i. Mannamago 2. Managost 3.<br />
Mannamamgost Supinum Manazetcos<br />
Participia.<br />
Jracteritum Mannamgost<br />
^uturum Mannicgost.<br />
H % Nor/
*S§ 1 : 6 §Sf<br />
Nora: Quando verha interrogativa Paragogt^<br />
ftr fylUbam bfli cenjugantur , tunc (A feu tdtintt not*<br />
interrogationis litera eliditur , ut: 0)iancnu'i)bci!, IN^<br />
nackoba , mannatobai , ibone , ibisne , ibitne. Ali'<br />
as ?aragog\ce ut in Komintbus ita verbis fytiaba 6'<br />
cwn empbtfi fuperadditur; ut Poramb t, Zjaglambt/<br />
rogambe, jag arer, ssriswer, bedcr ju.<br />
DE VERBIS ANOMALIS.<br />
Inter Anomala refero verba, quse in Praj'<br />
fentis , & prxteriti perfonis , nec non infini'<br />
tivo ,novam aiTumuntformani,quam aut cof'<br />
lonantes aut vocales figurant de quibus ic<br />
qentia notentur.<br />
1. Prima vel Tertia perfona prafentis indi'<br />
cat: radix communis reliquorum temporui 1 '<br />
ordinetur.<br />
2. Verba funtdifpefcenda in bifTyllaba&pf<br />
lyfyllaba: biflfyllaba kint velunamliquidarun 1 »<br />
Tel mediarum, in prima pcrfona praffent: iV<br />
dicat: ante am velaom habentia, in tertia pePj<br />
fing: & pluralis repetendam: vel eas in prii^<br />
perfona prsfentis muitiplicantia, in tertiav?<br />
ro perfonaabjicientia. Hiice annumeranda v ,''<br />
dentur S unicum ante am, item A in med 1 ''<br />
habentia. Exempli Gratia:<br />
I. Perf: ?raf: 3. Perf z. Prtter, Imperat, Infinitty<br />
Li- L Palam timeo palla , palai pala, pallH<br />
qui- Wualam/ wualla, wualai/ wuala,<br />
QX ( ladk, exalci^<br />
M:
u7 ft»<br />
M: Namam rcibma, ramai, rama, rabmadt,<br />
( krepere<br />
Ricmam, r/ebma, rjemai, rjema, rjebmat, ili-<br />
( cipcre<br />
Manam, mcmna, manai mana, mannat, irs<br />
Maanam,maanna,maanai,maana, maannar,<br />
( nominare.<br />
Uv: Poram, porra,vorai,Pora,porrat, eciere.<br />
. Cuoram, cuorra, cuorai, cuora, cuorrar, veliiZc».<br />
B. Wibam,wibpa wibai, wiba , wibpar.<br />
(Morari.<br />
Ribam, rib^a ribai, riba, ribpadr, raxers<br />
Niowam, niawwa, niawai,niowa, niewwadr,<br />
( cieglubere.<br />
vv Tagam, tagca, raaai, taga,tagcar tacere.<br />
Radam, radta, radai, rada,radtadr, dis«<br />
( luere.<br />
Tudam^ tudta, tudai,ruda,tudtadt, iuKeit.<br />
. ^ Inter vocales<br />
Masm, P5a, pafai, pasa pastadt, Igvare<br />
Wsaam, pasza, pajZjj, pasie pastkdt, torrere<br />
^aasham, maaKha, maa§hai maasi?a maaGat,.<br />
(vacure.<br />
^Laasam, waa§a, waasi, waasie waasiier, vrT-<br />
( terire.<br />
Z. in mcdio<br />
"Uozjam, puotzja, puotzai, puotzja, puohtzat,<br />
(aegrotare.<br />
*^tzjaam, paatzia paadsipaazie paatzier, jacalari.<br />
H 3 De
»:->! 11 s §?*<br />
De BifTyllabis qux plures confonantes ifl<br />
Prima Perfona Pracfentisindicativiconnedunt)<br />
in tertia vero periona diminuunt , ut & rcli*<br />
quis temporibus & modis; ut:<br />
Wuolgcam, wuolga, wuolgi, wuolgke, wuol-<br />
( get, abire.<br />
Colgcam, colga, colgai, colgca, colgat, Kuerc.<br />
Klerdtam, kierda, kierdtai, kierdta, kierdar /<br />
( tolerare.<br />
Pargcam, parga, pargcai, parca,pargar, labo*<br />
( rare.<br />
. Wjedzsam, wjedzja,wjedzjai, wjcdzja, wiedziat,<br />
( atrcrre.<br />
Ziassam, zjassa,ziassi, ziassie, zjassiet, verberare-<br />
Zjaassam, zjaassa, zjaassal, zjaassa, z,aassar ^ ex-<br />
(tingux.<br />
Plurium vocalium coneurfus quoque nupo<br />
analogiam mox anomaliam uti ex iequentibus<br />
patet, producit,<br />
Wuojaam, wuoja wuoij, wuaje, wuojet, ager*<br />
Wuoojam, wuooja, wuoojai wuoo,a , wuooual/<br />
( natare.<br />
Waajam, waaja, waaij.waSije,waaijet, valere><br />
Taaiam, taaja, raai, taaje, raaiet, tran£ere.<br />
Toiaam, toija, toij, toije toijet,fperare,frder c <<br />
Ex multis hacc in medium afferre libu^'
«i ri9<br />
quo citius Iingua: natura percipiatur. Jam ad<br />
Paradigmata Anomalorum.<br />
Indicativus Prsfens.<br />
Singul\ D u.tl: P/.<br />
Palam. Timco. Palle Pallap<br />
Palac Pallabctte Pallabet<br />
Palla Pallaba Pallich<br />
kerleaum . .<br />
Pallim Palaime Palaime<br />
Pallic Pulaide . PalqHe<br />
Palai Patciga Pallin<br />
Imperativus. . .<br />
Pala Palluo Palluop<br />
Pallus Balle Palled<br />
Pallussa Passusa<br />
Intinitivus.<br />
prTiens Palladt tirnore.<br />
Plusquamperleft: Pallam<br />
Participium.<br />
Prstcritum Pallam<br />
Futuriun Palle<br />
Prx-
e&<br />
Prarte^ enumerata , vcrba in Hukttam,<br />
ifuttam, autam , autziam, /euzam cjetinemia, a6<br />
clallem anomalorum tranleunt. ttvrum ?ara-<br />
6iLma fit verbum Louttam, imbuo, inwekec, doppar<br />
Zjeuz/am calcitro.<br />
Incjicativuz?rTlens.<br />
sing. 5outtam, Louttac, Lochta.<br />
Dual. Lochtc, Lochtebett/e Lochteba<br />
Plur. Lochtep, Lochlebct, Lochtich<br />
?rTteriturn.<br />
s!»g. Lochtim, Locbtic / Loutti<br />
Louttime Loultidc Louttiqa<br />
Tlur. Loutlime, Louttide, Lohtin<br />
Irnxerativuz.<br />
shp 5outt/e ton, LohtuSson<br />
Dwl. Lobuw moi, LoKt/e toi, Lohtussa soi<br />
* tur < Lohtupmi/, Lohtied ti/, Lohtusa si/<br />
Lubjunc^ivus ?rXlen8.<br />
Si»g. Loutkicdzam, Louttiedzac, Louttidz<br />
Duah Louttidze, Zepp/e, Z/eda<br />
rl"r. Loutlizep, Zjepit, Loultizich<br />
im^erie^ium.<br />
*iȣ. Louttalim, Louttalic, Louttali Sce.
*s| 121 A»<br />
Infinitivus»<br />
Tr^fens Jobfifbt<br />
Perfeff. £obtaitt<br />
Gcruml. 2, £cUffC. ?. 5ol)tSMaN<br />
Supinum. Loultadzjedt<br />
Participia.<br />
Prxteritum, Lohtam<br />
Futurum i'ol)tic.<br />
Adivum Indicativus Pracfens.<br />
sinsr. Aicuzam, Zjeutac, Zicchza-<br />
Zicchzic, Z,cch;iabettic, Zaba<br />
Plur. Zjcchzjap, Zjabct, Zjechzich<br />
Prxteritum. ^<br />
sh. Zjechzim, 3ic, Zjeutzai.<br />
Viu.il. Zicuzaimie, Zaidic, Zaiaa<br />
Vlur. Zjcuzaimie., Zaidie, Zjcchzin<br />
Impenitivus.<br />
si»g. Zjcutza ton Ziechzus son<br />
Duai. Z,cchzuomoi, Zicchzie, Acchzussa<br />
Hur. Zjechzup, Zjechzicd, Zjcchzusa<br />
Subjundivus Prxfcns.<br />
%. Zjeuzjazjam, Zjac, Zja
HZ 122. §fc<br />
d»4/. Zjcutzazse, Aeppie, Zcba<br />
Zjeuzjazjcp , Ajepit .Zjazich<br />
Iwxerseotum.<br />
Zjeuzjalim, lic, li, &c.<br />
Iiifinitivus.<br />
Prxfens Zjcchzjadt<br />
Perfedum Zjechziam<br />
Gerund. 2. ^jcuzia. ?. Zjechzjamasam<br />
Supinum Zjechzjadzjedt<br />
Participia.<br />
Prjeteritum Zjechzam<br />
Futurum Ajcchzie<br />
PASSIVUM.<br />
Indicativus Przfens,<br />
S. Lochtujuwum SrLochlum,Lochtuc, Lochtu. Ziech-<br />
(ziujum &c.<br />
v. Lochtui, Lochtubcttje, Lochmba<br />
Lochlup, Lochlubet, Lochcuich<br />
PrTteriturn.<br />
s. Lochttljuwwuim & Lochtuim Lochtuic, Lochtui.<br />
^ ^ . (Zicchzuim Lrc.<br />
D: Lochtuimie, Lochtuidic, Lochluiba<br />
r. Lochtuimie, Lochtuidie, Lochmin<br />
Im-
Ǥ i2z<br />
Imperativus.<br />
Lochtusa muutt, tuun , (uun & Zjechzusa<br />
Subjanflivus Praclens<br />
5. Lochtudzjam & Lochtujuwudzam , Lochtudzjac,<br />
Lochtudzia.<br />
v. Lochtudzje', Lochjndzjeppje, Lochludzjeba ZjechzujuwudZam.<br />
p. Lochtudziep , Lochtudzepit Lochtudzich.<br />
imperse^. i.<br />
s. Lochtujuwudzim,Lochtujuwudzic, Lochtujuwudzi<br />
Ajechzujuwudzuu.<br />
v. Lochtujuwudzimie, Lochtujuwudzitie Lochtujuwudziqa.<br />
P. Lochtujuwudzimie, Lochtujuwudzitie, LochtuM<br />
wudzm.<br />
ImxerteA. II.<br />
s. Lochtulim, Lochwlic, Lochtuli Bjcchzultt^<br />
i). Lochtulijmie, Lochtulijttie Lochtulycka<br />
p. Lochtulijmie Lochtulijliie, Lochtulin,<br />
Inllnitivus.<br />
krsclens Lohtujudt vel Loctztujuwudt<br />
krTterituin Lochtujum vel LochtujuwUM<br />
kuturuin Lochtujumie.<br />
Participia,<br />
Practeritum Lohtujum :
•»§ 1^4 |9»<br />
Futurum Loukttieteepp/e<br />
8ic pouttam cxcito , Ziuttam re/arcio, tiut#<br />
tam lino.<br />
DE VERBO IMPERSONALI.<br />
Habet lingua hsc imperfonalia & Achuar &<br />
Paffivac vocis ,quorum qusedam per accidens,<br />
quxdam per le&abfolute imperfonalia lunt,<br />
ut: Paitlalasts vel aickalutzha, 8o!es in aerc<br />
apparent, lhec wissa fia waderfolar. Kaylada<br />
circulus eft circa folem vel lunam , Solen,<br />
Mancn dafwer en krantz cller gard omkring sig :<br />
Zjorna inilar .jaculi in altum tendit, thct far<br />
fom pijl i hogden , niadeda, surora videtur,<br />
Morgonrodnan gar fSr Solen. Cborda, Sol<br />
affligit vel urit, folen sticker mycker ftarckt,at;a,<br />
squa exundat, walnct stigcr op. Jaagca retinet<br />
liquores, tbet lakcr icke. Awwieda, transmittit<br />
liquorem thctIdfer, lustieba, libct,thct bchaaar,<br />
tocfi, placet, tber behagar. WuaiKa pleurifilaboro<br />
iag hafwer styng,chet sticker mig,heiwi con,<br />
venit kommer Sfwer ens,soitta, contingit, chet<br />
kander sig,wailuo rel^at, thet star rilldaka, cuostuo,<br />
apparet, thet ar uppenbarr, synes. Lcc.<br />
Plura itaque verba vere imperfbnalia, huiclinqux<br />
, quam unicum wadnona defit , tbet felar<br />
sattas, inefferplurima ex hifce arguunt.<br />
Imperfonalia Paffivx vocis fcre per accidens<br />
talijl lunt, ut.-Pomio,editur, man ater,juckuo,<br />
t" - bibi-
•8§ I2f £><br />
«bibitur, Man dricker , Amodzsoiuswuo , ttatur<br />
man star, zockahufwuo, ie6etur man sitcer,mannuiufwuo.<br />
vel mannuo itur man gar, Nieliguojmwuc<br />
Ucet esurire man tar swalra, coickalufwuo.<br />
Licet fitire man far rorsta , lagcu a°itur, geritur,<br />
man qior, hafwerMsig, logcu,man laftr,<br />
cuUno, su6itur, lhtt hores xer craku xro cullujufwuo.<br />
Nota. Nimis frequentcr qtt/tndo Terr. Sing. Patfi\i,<br />
fine breViffima contrattione & imperfon.tliter urun~<br />
tur, ultimum U /'» a , quod. alias Jieri yix obfer\are<br />
potui, abit; ut: jpmertufwuojuwa intelligitur, porrujufwa<br />
editur, lagcujufwa fit, mannujufwa, /tttr.<br />
Ad imperfonalium quoque naturam accedunt<br />
verba exemtx adionis ieu poteftatis, ut:<br />
Zjuocklloda lucefcit tbct lysnar, raanuoda, tbet<br />
nc gryning , crcuoda vefperafcit, blifwcr aften<br />
snart, weickuoda, tbct ar ssymning, crepufculum<br />
inftat, Zjerguo tonat lhel dundrar , Zuormasia,<br />
grandinat thtt haglar, piegqastufwa, ventus incipitflare,<br />
thct arnar siq til blaft, cuostadi',satter<br />
til kall wahrwader, Zjasosta, aer frigefacit rhct<br />
kyler, ar kulit, jelacasta, forenat, thel ar klart,<br />
cuolduo , ldetyr, ar uhrewader. Aieraa, ventus<br />
con^Iodal nivem quoac! inclurefcat. Juouga,<br />
idem. Muaira, riingit, arwa, pluit,kernit,lhtt<br />
luchcar soin branc horn, zjurida stincker som en le«<br />
kat.
»5$ nC §gt<br />
kat, ziuuttida, stinckersom en kat bock eSer dylik,<br />
zjunid, thcr luchtar eftcr brandt har.<br />
^d imperlviialiuln nstursm accec!unt deniquc<br />
verba, qux in Latina, Nomen certum<br />
guftumaut odoreni fignificans, fibi adjungi volunt,<br />
hzcfiunt a nominibusadjecla particula<br />
njadda; ut: widnenjadda, vini odorem fpirat,<br />
tt?et hafwer lucht afbrsnwin wijnalle rule, w„iialle<br />
haise, Tuppacknjadda Nicocianum olet, ludttar<br />
af roback, Tupakille tule ,zjedganjadda, ialicis<br />
iaporem habet hafwer fmaE afwiide, pajulle tule,<br />
zjazjeniadda fapit utaqua, thet smakar som wam<br />
wedellclaimahta, mielckinjadda laftisgufiuna prx<br />
ie fert,lhafwer miolck smaken maidollemaista.<br />
tion i. Pei prfrfiim Perf: Sing: etinm, aliarum re-<br />
Sie iccurMt exponunt lingtutrum imperfonalia , ut\<br />
unuchastam piget rhetf^rrrytermig, saanqarram<br />
iniarram psnhet, rhct angrar mig, suttam, wiesam,<br />
t*Jet, lcdcs wid.<br />
2. Tertia Sing: Prctf: indicat: verbi orruom<br />
nomini jundum cfl minifter & adjutor imperionalium,<br />
ut crruo haappaden tber av cllcr blifwer<br />
ssam, orruo ackeden, t-rdct chct ar lcdsamt,<br />
orruounuchasian pigetthct fortryter orruowecken,<br />
rhet hjelper juvat, orruo haussuodagcan deledat<br />
tbct forlustar &c. Non tamen folius or> i:om, led<br />
& aliorum minifterio vcrborum, circumlocutio<br />
ficri potcft,<br />
DS
«B§ 127 Pi<br />
DE PARXICIPIO.<br />
Participia funt quatvor. Duo A&iva; Prsteritum<br />
joacfom qui credidit. Futurum jaacfie<br />
crediturus. Paffivaduo, utPrsterit: jaackujum,<br />
creditus. Futurum, Jaackehttcxpe credendus»<br />
Participio accidunt quinque; Status Numerus<br />
Calus Tempus & fignincatio. In ftatu Af-<br />
Lxo & Abfoluto habent Participia fi?'feut Notfnina.<br />
Pertinentqne Futura ad Declinat: Primam,<br />
& Praterita ad Declinat; fecundam.<br />
Tempora unde formentur quilibet videt.<br />
Significationem Syntaxis docet.<br />
DE ADVERBIO,<br />
§. 1. Adverbia funtvel primitiva vel derivata<br />
ex aliis orationis partibus. Suntque vel<br />
abfoluta, ut tocfuo eobut , vel affixa ut toc*<br />
kuogos eo ne, cofa quo, hwart . cosas quo-<br />
»am: ut cojasmanam , quonam i<br />
§. 2. Species & Significationes adverbiorumj,<br />
tot numerari quot latini habent, poslunt.<br />
Sunt itaque Adverbia loci quadruplicia.<br />
0) Inloco, coste, bwarcst, ubi. Taoft,<br />
har, nic. Touppe, TuoKe, Tobpe, ther, ibi<br />
iftic vel illic. Ijetzjasajjen, ijctzjaharen, annor-stades,<br />
alibi, juostag, nagorDdes, alicllbi,<br />
ej
*&§ 128 A»<br />
tj costigen, ingenjMes , nulxiam, i/mastigett /<br />
iNgenstadeS, nullibi. Olguon, urc, foris.<br />
-Siste, inne, mtus. Audlast, foic, ante.<br />
Augniold, cuduollagast, lanqt dakefter, vone.<br />
Manczest, bakeslcr, xoii. Paijen, oppe, aft<br />
wanfore, fupra. Wuallen, nere, ticdanforc, infra.<br />
Sistuospald, inwartes, intriniecus. Si^<br />
-sselest, inbaltre, olguospcild, olguolest, utwar»<br />
tes, extrinlccus. Lacka, hardt nar, <strong>prope</strong>.<br />
Cucken, langt bort, procul. Cost ickenes, l)wac<br />
som halst, udicunque. Saappuin, tilcst, juoust<br />
zam mudtuost, lackasiin', tilstades, prxciio.<br />
Aocke paikiest, fartisaijcst, allcstades, ubiqus.<br />
Paici, nagorstades, aiicudi. Talstmi^atz,<br />
jamwal ther, ctiam ibi. Aosca cust , nagorstades,<br />
ulpiam. Olguobun, olgcuobust, langre<br />
ut, exterius. Sistebun, sistebust, battre m,<br />
iuteriu8.<br />
(^) Oeloco. Coste, maste, hwadan, unue.<br />
Touppeli, tuabbele, tamen, fafrc radan/<br />
iftinc, illinc. Taabbeld, hadan,Kinc. Jjezia^<br />
saiicst, ifran annan ort, aliuncle. Iockehaarcst,<br />
farre suorest, suarrclogast, jockcpaikest, ifran al^<br />
la orter, un6ique. Costjckencs , cost latlus, cofl<br />
stttus, hwadan som halst, un6ecunque. .s^ui<br />
cucken, wiecka matkest, cuckes laiduost, langtifra,<br />
pcrc^re. Hui lacka wiccka lacka , nar in til, co^<br />
minuz. ^ Siste, innan ifran, ab intra. Olaueld/<br />
utan isran, ab cxtra. Olgcuobuft, langrc isran/<br />
lon^ius
«§ 129 A»<br />
longius. Paijelest, op ifrdn, c fupra, fuperne.<br />
Wuallelest, nedan ifr«n, infeme. Castuo, mit<br />
ifran, 6e mc6io.<br />
Noti. Allati\us & Cafufl locathus nominis, facU<br />
le iivtrbii naturam induunt, ut olmtcff, flf himmelen<br />
, calitus. o Jubpmekst , af Gudi, divinitus.<br />
Tokwdzjcst, parraftst, fordom dags, af alder,<br />
amiquitui. ?)!aadtast, wadtest, ifran roten,<br />
radicitus. Nuaritald, vstan cfrcr , ex orienic.<br />
Orjald, wastan cfter, ex occideme. Lulde, sunnan<br />
cftcr , ex plaga auflral, Tawield, alield,<br />
nordan cftcr , * x ^uilone,<br />
(r) Ad locum. Cosa, masa, kapus, hwart,<br />
quo. Tocko, dijt, eo. Taucko, tuackuo, tiit,<br />
illuc. Taja, niosa, dar, rijt, Miuc, illuc.<br />
Tiackic, taak, dijt, huc. Zuosagc, nagon bwart,<br />
nliquo. Joscosag, josjuosag, om nagon hwart,<br />
K quo. Ij masaac, ingcn hwart, ncquo. Si,<br />
sa ,n, intuz. Olgcuos, ut, for38. Cosa kauloi,<br />
cobbcli, hwart ut, quorium. Jjctzja saijai,<br />
til cn annan ovt, alio. Cobpag paallai, til bagge<br />
sidor, utrinque. Jj kabpag paallai, til ingenthcra<br />
sidan, ncutro. Muttuom couluoi, at na-<br />
. aor rum, verliis locum.; Tieackie couluoi, bijt<br />
at, horfum: Tocko couloi, dijt at, iilrorlum.<br />
Pcijaecouloi, up>ore,upat, lurlum. WuoluoS,<br />
Nedfore, 6corIum. Alckies - rieutties, paAai,<br />
1 til
izo A<br />
tilbZHer, 6extrorsum, curuopaallai, til wnnster,<br />
juulirorlum. Audascouloi, framcit, antrorfiun.<br />
Ruohptuodt, tilbaka, retrorsum. Pafmodt,<br />
som ar pa sne, som icke haswer sig ratt,<br />
Cilckas, langt borr, procul pcrcgre. Nuarrtbas,<br />
oster ur. Orjas, ril waster. Lulad, til<br />
sodcr. Alas, til norr.<br />
(«D Pcr locum ut: Co
*§ IZI D<br />
mangield, daqcn kster, poftridia. Pattieaut?<br />
tiebptiwie, ofwermargon, perendie. Wela,<br />
cinnu, adhuc. Taal, nu, nunc. Tuuli, fSr<br />
en tid sedan, non dudum. Teuli, fordom,<br />
olim. Waraa, ruuwa,, tasgawidi, radtiewid.^<br />
tie, straxt,^ ilatim. Aska ahdddasist, nyligen.<br />
nuper. Adna juo,.aigajo, lange sedan, ductuin.<br />
Nu cucka, sa lange, tanMper. Tahm<br />
padta, sa lange, tmndiu. Man eucka , quamdiu,<br />
huru lange. Paiwig, cm dsgen, interdiu.<br />
Jckuo, om mtten, noftu. Jdierist, om mSrponcn,<br />
mane. Ackiedist,! om astonen / vefpeji<br />
Jdiedisweigie, crcpufculum matutinum. Akkicdisweigie,,<br />
tempus quandofol ad occafum<br />
vergit. Aned)atz>e, til en liten stund, parumper,<br />
Tallanciga, taMmagpaikixst, taddiewidrie,<br />
straxr pa timan, confettim. Audel, for, «nte».<br />
Aarrad, birrida, mature. Mangied, senr, leto.<br />
Jodtieledt, snarr, cito. Faacta, faacki-<br />
Uvwa, wackadaga, hastcliga, bastigt, repente,<br />
lubito. Haappust, hastiar, a^utum. I»cosii^<br />
gen, ickenes, aldrig, nunquam. Agilmahadc'ct>r,<br />
ewinnerliga, arternum. Taijag peiwi,<br />
owrtoswat, innanikort , <strong>prope</strong>dicrn. Wiccka<br />
aiga, wicka melgad, melgad aige, fsr cr! cid scV<br />
ocm, pridem: Jcktijeladz, achtieles, ain,lgad<br />
Umad, aalluoc, altjd, l«nper. Sabmies daa-<br />
Wi, muttuomijn, undertidcn, aliquando, intcr-<br />
«um. Nubpe haafwe, en annm sang, alias.<br />
I s, B>ij?
^ sZ2 W<br />
Wijmag, fittsg, omsidcr, tandem; Muttu»mijn,<br />
undettiden, aliquando.
«J| 155 ^<br />
pa ttMkbanda satt, wfariam, mtt, ater sgen,<br />
iteyum. Qu* locutionei per tfli, »" f etmm per IflftC#<br />
ka mtnente ferme eadetn Jignificationt, formantur,<br />
ut ijuatte laacka, pa hundradekanda fatt ,<br />
f»r\m. Jabmem lai vel sabmem laacka. orruo,<br />
ban ser ut dodlik, ellcr som willc dando .mmentt<br />
fimtR.s. Sed in hac Uchtione compltxa, fmtUbusque^<br />
potius adverbittm fimilitudinis efftyidetur.<br />
L s. Affirmandi. Nu paitz, J«, sa, itZ.<br />
Nu mitzag, ja, altsa, 5ic etiarn. ^u maihtta,<br />
Nuphan, idern. Tuada;, sadnaschdt, wl§afthr<br />
ainies, sannerliga, wisierliga , ornmno ,<br />
profedo, fane. Manni ij. Hwj lcke, quictm.<br />
Copbtiba mudoin, cophttba nezja la,, buru el,elt,<br />
vuornodo aliter. Ollies tuadast, t sanning, re»<br />
Vera. Mackaaz. nemlig, nernxe, n?. ^obbie,<br />
friliaa, fcilicet. Aiwa atnas, anleuga,<br />
caical muduol, non alker.<br />
5. 6. Negandi. ij vel j, icfc, non. J malligcn<br />
muobuot , ingalunda, nullo modo.. Jfi<br />
suigie, ingalunda, nequaqunm. Heettl NU,<br />
knapt |a , icke sa, haud xta vix. Jb.e son,<br />
ij-nu, idem, ii nubpus , u uedziala., lcke annorledes,<br />
non aliter. Calle ij, sannerltaa lcke, ia.<br />
ne non. A j coittieg, ingalunda, haud quaquam.<br />
I j f • 7*
M lZ4 M<br />
l' 7. Dcmonftrandi. M, kaz, G / en,<br />
aeco.<br />
... 5' $• Optandi. Waipie, 0 wai, ach,<br />
oftic, gifwe Gud.<br />
. §: 9-. ^ortan6i. Ns nabbuo, nabpuofa^<br />
«e taai, tle nabbuo, a^e,aZedum.<br />
- xo ~9 r.<br />
Colmadien, til thec tredie / tertio. Neliadm,<br />
til thet ficrde, quarto, Tasto, ther naft fcdan,<br />
aemae, xottea^ Wiela, d^rrismed, prXterea.<br />
Wiivdasebbuodr, widare, porro. Wip<br />
iriaa, omsider, tum, deinum. Siltag, anttt<br />
ligen pa flutet, cieniczue, tauclem.<br />
fii/Interro&ndi. ManNi, btvisa, eur.<br />
Man ricdti ywarfore, czu-ite. Ickos, manne<br />
»cre, sunon? Nucos, aittocds, man sa> ficcine?<br />
Manm ij, bwi/icke, curni? Cuckasco,<br />
huru langt, nachr, jura.nycht, ,tit<br />
naut, taam laai, vcl laacka, fic, ita, taniquani.<br />
Nucht co ickenes, velut prout. •, :to;:<br />
§. !Z. Qualitatis. Audasts kabtziawadzicdt,<br />
ta»m«ladjjedt, fbrftchteliga, xru6emer. Puo><br />
-• . - rist,
13? W<br />
rist, mi, benc. Pahast, illa, male. Ziabbasidl,<br />
wackert, eleZonter, pulcre. .^aluvdr,<br />
rockadedr, ftimodeliga, auda&er. Zluarpcdt,<br />
tielpedt, of^rstandigt, l^ulre. 5awdredt, laicdr,<br />
siwwadedt, zjohrgadcdt, bestedeliga, nrodene,<br />
moderate.<br />
Noti. Ut e.r' t.xfu ?rimo Nominif dfoerlit qtw<br />
lUatis addendo dl W cbt deducunt j ut ptmtTfC, l>o~<br />
ms puarriedt vW puorist, bent. Waudnaladz^<br />
fonis. Waudnaladzjedt, fordter. Arwuock, qwick,<br />
arwuokedt, qwickc; >ta ex cafu 8 , adverbia ijn Vft<br />
ijtia jaaunt, ut wiegcamima, wieckamin^ wieqa,<br />
curfim, a wicgCQM, curfus: Et ex cafu uitimo adjtnis<br />
particulis lactcfd, lagai, lai, ut: wastiedt',<br />
wasties laacka, wastieslai, fuult, oanstandigt^<br />
turpiter. Iergalagai, ordenttliga, efter hwac<br />
annan.<br />
§. 14. (^usntitgtlz. tit: Cobtuladzjedt?/<br />
medelmattigt, mediocriter. Mudduoaasadt,<br />
idem. Lijckas, ftrmyckct, nimium. AdnagV<br />
mycket, multum. Utzan, utzanatz, xarum, liter.<br />
Jleednaa, schkegast , formvckct, xermu!»<br />
tum. Taicassast, raast, cuoutticastast, medelmattigt,<br />
lagom nog. Calle, callepuok, mabbe,<br />
nog, latis. Wijdasedl, cobdagedt, widt>, araxle.<br />
/; jf« Intcndendi. Aiwie, ila, sagqa,<br />
14 juro,
fata , peribdaga, rack, aldeles, gan»?a, alt for,<br />
vslcle, wmu, plaae. ?lito puorist, aldeleS wal<br />
perpulcre. ?l.to hanviedt, ganssa sMan, nil<br />
raro Stuaradt, stort, nimium. Saakia<br />
racr, alt for hardt, nirni8 cluritcr. Cauhadedt,<br />
harbmadedt, ganffa mycket, intenfiflime. Rack,<br />
«ngieredt, ganskastrangeligen, ieveriffime.<br />
. K. 16. Remittendi. Ilzanazai, udjfadzi,<br />
fmanmgom, vzuhtim. Hiljest, astost, astonafti,<br />
sachta, lente. Mafamasa, amahui, sabariovar,<br />
xarurn abeft, parum abfuit, fere. %
«g 137 §«•<br />
Maria. Nu Mar' , ita miki Maria faveat.<br />
§. 22. Eligendi vel Corrigendi. Puorrebuodr,<br />
audrcbuodr, hcire, Pvtiu8. ^argabudl,<br />
snarare, ocyus, quin xotius. ^ Adnadt<br />
audel, mycket mer, mulro rnagis. Earrmomaisist,<br />
arrenes, besynnerlrga, lpeciatim.<br />
§. 2Z. Cvugregandi. Autcst, ad)tanaga,<br />
auttahawi, auira aikie, fiinul, una pariter.<br />
Aorragi de quadrupedibus Madij , de avibus,<br />
gregatiai. Ziamai, kackij, scer^stim,<br />
Kippuoi, catervatim.<br />
H. 24. Lomparaudi, ut: Anabp, magis.<br />
Utzjeb, minus. Nuco, nu puorist co; ut;<br />
nu puorist achli, cv nubbai, uni «que ac alten.<br />
Rutla puorist, scque deue. Achlapuock, ma<br />
A0dt.<br />
§. 25. Lventuz. Tappicrorbmest, fortiiito.<br />
^ackistaga, inopinate. Makedra, cx improvifo.<br />
Laappuki, in caffum, fruftra, temerc.<br />
§. 26. Diverfitatis. Nubbi, aliter:<br />
za lai, muduoi, fecus.<br />
§. 27. Compdrantur quoque Adverbia*<br />
Mt • Buorist, puorebudl, puorriemusadt, bene,<br />
melius, optime. Cawwieledl, cawwiekbodt^ caw-
•5§ A»<br />
wicltinosadt} callide, callidius, callidiffimc.<br />
Kieuradt, kieurabodr, kicuramosadt, 5o>titer,<br />
/ortiuz, iortissrnie. Tawia, tawiadodt, tawjamusadt,<br />
iXpe, iTpiu8, fepiffime. Finiunt<br />
comparativa ctiam in uoidra ; ut: puorrebuo^<br />
idta/ mclius. Wargabuoira, citius.<br />
DE CONJUNCTIONE,<br />
CoujunQionutn qutdm funt:<br />
§ r. Cojmlativac: Ja, atte, maittai, maidae<br />
05, etiam, Scckc, cum; ut: Secke mon atte<br />
ton, cumcgo, tum ctiam tu.<br />
§. 2. Disjun&ivar. Taha, cli, vel,ve, Hve,<br />
feu, ijke, neque.<br />
§. 3- Adverfttivae. Wa?a, MUttU, lecZ<br />
autem, waickic, ehckie, waickaS, quamviz.<br />
Coittleg, tauga, taddi, tamen.<br />
§.4. Oauialcs. Talle, namquia, tvflif<br />
ut: quo, juos ij, nifi, abma, ne<br />
§. s. Illativa: feu Ratiocinativar. ^am»<br />
titbt, tantiedri, ideo, taddiwarren , igitur, icl*<br />
•irco, Mamicdc, quamobrem.<br />
§. Approbativx & Expletivse, ^uodazjes,
'«6§"*59 §«•<br />
ges, quidetfi» Nubason, nn Me, fatis equidem.<br />
Nu waarra, fic cquxdcm. Mai, cuiltic/<br />
quidem,<br />
! i c. . J i - *t" '<br />
Not.t. Non modo ken vel kcna, verumttim,<br />
•&§ 14» ><br />
rilbakas, a Nominativo obfoleto , ManW<br />
qui, incafu dcfcriptivo, manga lagai, som aro<br />
i caS efter hwarannan, nadet. Cuim', kum'/<br />
cuoime, med, cum, calus Nominativ. Svetice<br />
Kammerat. Fennice, Eumpani , Cansollincn<br />
, cafus iuos quemadmodum alia nomina<br />
retinet. Sic PjqnuoS, pignuolcn, piANUdt/<br />
transverfum, extra , ofsides , twart af, pq<br />
snee.. Fennice, poickipuolin, l istil^im, winakan ^<br />
ut pignuodl lci rakdiest, extruviam, gx pa sidan,<br />
eller afsides, ifran wagen.<br />
§. 2. Prapofitionum quxdam frequentiuSL<br />
przponuntur, alisc poftponuntur, nonnullx<br />
iadiffcrenter prarponuntur aut poftponuntur.<br />
J §. 5. Przpofitivi ordinis funt: Suoiied,<br />
clam , alma, wadni, pr-rter, nuutta , lino,<br />
kidta, kcezuos, «sque, tenus, pjgnuos, torics ,<br />
tvrrast, trans, transverfum.<br />
f<br />
§. 4 Poftponuntur, iufa, fuicfiiu , ad,<br />
wuastai, adverfus, lubne, luhttie, apud, paallast,<br />
paaldast, circa, juxta, pirra, circa, pirrasin,<br />
circumcirca, cassi, caskast, inter, cuim,<br />
cum, pnchti, per. Zjada, idem, fed ett tamen<br />
differentia, ticdti, propter, mongai, poft,<br />
micld, miedta, fecundum, couluo, verfus»<br />
tuockien, wualdi, penes, wuallai, fub, luhte^<br />
a, ex,
M 141 ffl»<br />
a, ex, ftfTic, ftfa, in, audi, ant-c, audtald, obviam,<br />
ala, nala, aldi, naldi, luxer, raiia»,<br />
tpims,-usqae.<br />
§. s. Indiffereater praponuntur aut poftponuntur<br />
: Coudo , adveriiim , cham paldi,<br />
cis, lhuom p^ld, ultra, rasta, trans, neiga,<br />
erga, puottha, contra, exadverio, olguolest,<br />
cxtra, julga, palam, lacla, <strong>prope</strong> r manqelest,<br />
pone, poft, paijel, lupra , wuolliel, xntra.<br />
6. Particulac Inleparabiles, Latinorum<br />
Pracpolitiones, certosque pnrtium declinabllium<br />
calus exprimentes, funt: s ")"v. in. ft. en.<br />
i, etta. ut; fiithimUv in villa efK tiipin, cum<br />
cultro, mustame, rudakttaga, iinepecunia,<br />
tobduo pciwen, likar sig til dag, laibetta, line<br />
pane, kirckoi, in templum.<br />
§. 7. Queemadmodum cafus aliquot, ita<br />
etiam ftatus mfixusPronominalis, hanc orationis<br />
partcm cogit mutationem, & quidem xn<br />
utroque numero, lubire.<br />
slng. Lusam, adme, lusad, ad te , lusas.<br />
ri Lusamcd), adnos, lusade, advos, lusasa,<br />
o acl<br />
Sing. Audasim. ante me, audaftd, antc te, audases,<br />
axue le.<br />
Tlttr.
«g 142 |3«<br />
Hudasemech, ante nos, audascdte, antc-<br />
„ vos, «Nldasasa.<br />
Audrastam, praemc,loco md, audtastad,<br />
0 audrastes.<br />
Audtasteme, audtastedte, audtastasa.<br />
-5-^. Piraam , circa mc, Pirad, piras.<br />
ri«r. Piramech , pirade, pirasa.<br />
8ic Manqiesiam, ponc rnc, bak efter mig.<br />
-paiielam , pa m,g/ alam, i6crn. Naldtam,<br />
cx mc, ,?ran mig. ^ Sistam, intr.i mc. Micld^ -<br />
tcim, mecum. tLculuofitn, ad mc, vcrfiis mc,<br />
at mig. *<br />
§• 8- Flc&untur Prarpofitioncs quoaue 1 1<br />
companiudo ut '<br />
0istc, intra. Sisseb, intcrior. Sissemus, intinius.<br />
Mangield, poft. Mangieb, poftcrior. Man-'<br />
o gieAUdz, poftrcmus.<br />
OJVHtillcn, infra. Hwualleb, infcrior. Hwuallemudz,<br />
mfimus.<br />
y<br />
Lacka, propc. Lagab, propior. Lamudz,pro-<br />
ximus.<br />
Cassa, intcr. Cassab, cassamns. Lte.<br />
DE INTERJECTIONE.<br />
etlam j»tcric
H3 Sfr<br />
& ufu ftabilitic funt Woi, Noch, oi, oioi, oh,<br />
ohoh, ai, ajcsi, ui, hei, hoi, hoh, hmh, hch,<br />
hahah, ha,ha, he.<br />
SYNTAXIS SIVE VOCUM<br />
STRUCTURA.<br />
DE SYNTAXI NOMINUM.<br />
§. 1. Duo Subftantiva ejusdem rei', conveniunt<br />
ia cafu; Hcrra Judpmel, Dorainus<br />
Dcus. Turdnuos cauppug , urbs Tornoa, keggam<br />
adnuo, Kuinen XenZ'unA.<br />
§. 2. Subftantivum regit alterumlubflantivum<br />
diverlar rei in gcnetivo, ut: Conagasa<br />
ntori, ira Rcgis, Niomn:ela waibmuo, cor Isporis,<br />
kirje lagkie, Auclor libri.<br />
Not. I. Genetivus fempcr pracedet,<br />
§. Duorum Subrtantivorum, prior frcquentiffimc<br />
adje&ivi circumfcriptio cft , abnrado<br />
pro eoncreto pofito , ut: kieles' almai,<br />
vir mendacii, pro kielastallie, kielastackies, mendax,<br />
piuge jafwuo^, farina hordei h. c. hordeacea.<br />
Jerbme almudz, homo ingenii, pro<br />
ierbmaladz, intelligens Muarra litti, vas arboris<br />
, pro arboreum, silba siiarmas, annulys<br />
argenti, pro argenteus.<br />
§. 4. Sub-
1.44 §*<br />
§. 4, Subftantivum regens reipfum, i»<br />
Geiietivo Plurali , luperlativain locutioneiu<br />
cUni fingulari energcja notat, utr^aal ld ralckiji<br />
ratckl , nunc elt tempeftas tempeftatum ,'id<br />
eft • fiimffl# jnrempenes, $aar la alimit atmudz,<br />
hic eilhomo hominum , i: e: hominum optimus,<br />
roierbmij tvieibnu , rete retium , i: e:<br />
omnium retium optimum , voerrim (at>t padnagii<br />
pcidnaq , oportet me elTe canem canum,<br />
h: e: viliflimum omnium.<br />
§. s. Dantur particuls; infeparabiles infignes<br />
jLapponilmos facientcs , harum,<br />
Prima S[)aac, forte a tagcuo, fadum, opus,<br />
adjundum: hinc 9)?ie{jabagc pcliis vituli, pei-weHagc<br />
, Iplendor lolis SodlstM , kaasadaac,<br />
tCinpeiias calida , blidwaherlek puorradagc, bona<br />
tcmpeltas, wackerr wader, raalwadaac, per*<br />
frigida tcippeftas, fulet, colckadagc fudum, lu^<br />
gnan, pieggadagc, ventola tempeftas, btoft, wierluodaac,<br />
lipbaldswader,palwadagc, ccrlum nubiIofum,mulir,<br />
Aauradagc, ol^ium iiagni,utt<br />
lop af etr trass. Euuodagc origo amais, hwarcst<br />
aan hafwec sin b6rjan , lastadaqc imber, flag><br />
regn, waattadagc, tempeltas humida, waatta ,<br />
jagcniadagc,rawadagc, tempestas torrida^, starck<br />
korcka, anvadagc, pluvia diulumior, langwa^<br />
rigt r
Ǥ ^45 AZ-<br />
Mierckadage,nedu!ol3 temxettaz tockm'gt,maanusoaac<br />
vel maanuadeebpe, lxlencjor!un-c, Man-<br />
Mst, manff/e», cuobd;jadagc, pellis urll, biSrw-<br />
P u 5' rluoduodagc, nebridis , cn gammar hiortshud,<br />
mdriodagc, xelliz cervr, bud af en hind,<br />
eiler di0rt-ko , radnuodagc, peJlis ccrvz, ou«e<br />
noc anno fccta non fuit, hind!>ud, som i bettd<br />
!'iq drachtig warit, wuattadagc, quando,<br />
tempeirate non impcdiente, veftigia apparent,<br />
damati fan hitta oo fotsparen, Aladagc vel. Ta-wadagc,<br />
.iquilo vel Lareaz Nordanwader, lula,<br />
dage. ^uster vel notkus SunitaMader, Nuartkadagc,<br />
Eurus yel Subiblanus,Ostanwa&cr, orladagc,<br />
^epbvrus vel favonius, wastanwader,<br />
Vtiedadagc, ventus iecundus, medwind.<br />
Secunda «7att vel gat, uf Sarwaffat, cort.<br />
Urn rangrteri |non durn caftrati , wuowierssat,<br />
triennis < cuddusstat quadriennis rangiferi pellis»<br />
sermagcat, vituli qui unius eft anni pellis,<br />
-!vuongielgat cetrx bienniscorium, war»egcat,<br />
Pelhs cervi vel rangifcri bicnnis , Jagaffat<br />
phcca: cutis, certi vero gcneris &c.<br />
Tcrtia Pai/e, cftjparticula certi temporis ;<br />
JJ t; Iagkiepaije tempus snni, Maanovaije, tempusmcnlis,caM^aadstid<br />
ellec vag,peiwiepaiie,<br />
L tem-
I46.ZS»<br />
tempus diei: totus dies, wackuopaije, tempus<br />
feptimanae vel tota feptimana, en wckos dag ,<br />
tampaije, interirn, des emellan<br />
()uarta eli paallie vel paalla, ut: aigiepaallis,<br />
jufto tempore , i rattan lid, peiwiepaalie, die,<br />
ieu temporc diei, medan lhek dimu ar dag, ija^<br />
paalie nodu, oni narrelijden mu paalie, meo<br />
tempore, t min rid. &c.<br />
Quinta Sastt dccretum rpi inferens, maxime<br />
cumaffixoPronominali occurrit, ut: wuappasafam,<br />
quem mihi iocerum dccrcvi, ach<br />
min Amnade SiVarfader, wiwasasam, Zcnero<br />
meo futuro, irqasastal, quem mihi fponfuin<br />
elegi. Morsiiesastm raam suarmasa adlam,<br />
qua>n mihi fponlam ftatui, illi hunc annuluin<br />
do, Mtn tilkommande fastmo stal hafwa denne<br />
ringen.<br />
8exta eft Particula £ogc, rem multiplicans,<br />
pt: kiejqlogc, divcrlT linZuse ^ kielaloga cuilim,<br />
diverlas audivi voces , puarreloga loppedi,<br />
varia promifit bona, han lafwade mig mangr oc»<br />
mycker godk , pahaloge la tagcar almu paaran ,<br />
varia incomrnodain ejusmodihominis conlor^<br />
tio cveniant, ifolje med en sadan mennistja Haft<br />
wcr man warjehanda ol^genl^er, siuniedus jubp^<br />
mel suorrielogast, hencdicatvcus undiquc! pa^<br />
pim pahalogast, ex multis emerfi malis, rijkalo^
«g 147 ^6«<br />
c,a (dm colgam , multas peragravi rcgiones, almudzloga<br />
aidnim oir.ni8 generis homines vidi,<br />
ladhelogast adzum, jag fict allehanda siags foglar.<br />
§. 5. Nomen Dei Jubpmel,exitketi locs<br />
fldhihcri fc^lcnt pro divino; quo lummum aut<br />
maximum iignificant, ut: puoch Jubmela puorcch<br />
hid) jauckcm , omnia Dei bona evanuere,<br />
i. e. Divina dona, vel omne quod boni nonien<br />
meretur, puoch jubmeta almuch/ mu riedtich,<br />
omnss Dei homines me lciunt: Lc Jubmela<br />
almi, Jubmela ralcki, tcmpettas Dei. "<br />
De Convenienda Adjediivi cum<br />
Subftantivo»<br />
§. 1. Adjedivum cum Subftantivo, eodem<br />
numero & calii convenire inteJligendum , li-j<br />
cet, prxcipue in fingulari,adjedivumin con-t<br />
ftruftione cum lubftantivo immobile maneat;<br />
Aiwoladz almai, vir animofus , walagas caaba<br />
vel caawa , virilis animac ioemina , armoladz<br />
conagafast, a Rege clementiffimo zjappes zjalnifch/<br />
nigri oculi. In Plurali vero: auttach pa-><br />
rach unaparia,pro unum par. Sagach lachzjapvadach<br />
co kiebmne kieppa, narrationes nigrsc ve-,<br />
luti fuligo aheni. Proverbium in mendaces. !<br />
Notd 1: AdjeQiva fubjlantixis in ta/i conflruRioni<br />
femftr pr^oncnJa; waackie p«lN?ieleje. fidtlis fer*<br />
K i r ' vxf 1
M 148<br />
' vus, jerbmalad; pardne intelligcns JiUus. si vtro<br />
Franomcn feparatum aut ajfixum intercefferit , nomen<br />
adjeQivo pr«eponi, atias vix fine infgri cbfcuritttc, pojj<br />
(ejhy ut; pro Ajuorpe pardne (4 tuust, filins infipiens<br />
tft ttbi^dices: part»nal> la ziuorpe, fMus tuus e(i ftoli*<br />
dus; luobdaac muust la p^adzuoi, h*beo r.wgiferum<br />
tefpitatorem , padzuom la luobdaq, rar.gifcr meus<br />
tfi cefpitator. reculiaria funt : Pardne cU0UtlU0,<br />
farfiliorum, vel duo fiiii ijli, alMU CUOUftiCtf MaN-<br />
Uaba / duo bomincs tunt\, Wpar iliud bominum ivit.<br />
1. Adje&ivo fingulari, SubftantivumPlufale<br />
jun£um,videtur nonnunquam partitionem<br />
feu diftributionem inferre , wiclgies riebanach<br />
lach coddum, vulxes candidx occilsc<br />
lunt: i e. quzvis vulpium., jabalad; clnnich<br />
Idch jabmam, potentes homines funtmortui;<br />
i c. quisque potentum.<br />
3. Anonialia Communis. (4)<br />
Ellipfis eft modo adjedivi modo fubftan*<br />
tivi!: Ujparemus tain pirauoin, ditillirna circumjacentium<br />
eft: Hla fcilicet fcemina, somb'<br />
tbat lag!almai, i!Ie is vel iple eft vir: h.e. ille<br />
iblum ie credit virum, divitem, honorandum,<br />
iapientem. Hic Subftantivum almai eft abfoute<br />
politum; quali modo etiam adjccUvum.'<br />
aon femcl ©ccurrit 5 ut: Somb' that lag<br />
wij§c6
H9 8»*<br />
wijstes, ille eft /apiens ipfe: h. c. ille vir folus;<br />
fapit. .<br />
(b) Pleonafmus. Primo in numeralibus,<br />
ut: loge faqe ja widra jage poris, lisbet snnos ^<br />
clecem habet annos quinquej dicunt etiam.<br />
complexe, ld widta jaqe nubdelogcai vel widta<br />
nubbeloge jage, eii quin6ecim annorum.<br />
8eeun6o in eontinua repetitione nune<br />
Subftantivi, nunc adjedivi, aiwe aiwe majdt<br />
tagkic, caput caput quidlecirti, caawa caawa<br />
catti ijctzad , fcemina icrmina caveas tibi. Solent<br />
& cafum lextum cum duodecimo conneclere;<br />
jagest jagcai, deannoin annum , pei«><br />
wiest pciwai, de die in diem , nialmest nialmal<br />
sardmiotallim, de ore in os locutus fum. Ad-<br />
-jc&ivi geminatio videtur fignificationem fu»<br />
j?erlativi haberc; kieura, kieura l^, fortis, fortis<br />
eft, h. e. fortiiTimus, paackas paackaK, fer^<br />
vidum fervidum: h. e. fummc ferviduni.<br />
(c) Quando gradum «omparstionis aliqucm<br />
augere volunt, fit pcr particulas wiecka,<br />
melgad, aiwe, qu^ poiitivis comparativix<br />
iicut, caickai Lcpuockai fupcrlstivis przemittun-<br />
Eur: Pahadt pahabbuo, malopejor, puorredt<br />
puorrebbuo, bono mclior; h. e. optima vcl<br />
pcffima rerum, Puarremusai puarre, optimoftuabonum<br />
vcl puorii puarremus, bonorutn<br />
- K 5 opti-
«g !s»<br />
©ptimus : h. e. fumme bonus ; Hxc, Pofitivum.<br />
comparativo & iuperlativo connectcre<br />
docent.<br />
Ad)e
*ii s»<br />
?. AdjecKva curx, defiderii, memorix<br />
mcmor, muittiel rahbbai,<br />
rnemtr in Xiam , mielcke waibmel waibmel<br />
mielckai, snal pa miolcken, ruda arwas, pecunU<br />
Hberalis arwas ruhdti, liberalis in pecuniam, pier-?<br />
qo Kanhies, avidus dbi ti hanhis pierguoi, m>jd«i<br />
in cibum.<br />
2. Huc pertinere vidcntur participia in<br />
«iia, & c, ie, Ut: Muiirra zmappie, prTcidens<br />
srboris, ti. e. qui ligna vcl arboresfrsccidit,<br />
wedbugaare, haaweralckuodeiit, lanans vulneris,<br />
chirurgus, wierbme zjuttadeije, refarcicns retis,<br />
nd3t lapparc, siellyo cohziedreije, sielluo piebmuoeije,<br />
sdvigilans animT, palcens animsc: h.<br />
c. cuftos & paftor animarum, hilce nominr<br />
bus Sacerdotes honorant.<br />
z. Hic ctiam videtur locum habere, lo-<br />
K 4 cutio
H m fr<br />
cutio Lappojium propria , monnu cuohtas vad-<br />
noUwL t : vcnit > mim «ldas mami,<br />
poflri irtvj&f jvit,<br />
Acc<br />
4* Adjeftivum comparative fumtum<br />
wlTrtK CUm J !- era aut D m fine,<br />
p?r co vcl cok>, exphcandum regit: Aarra'<br />
carflttflJ-•' ocyor vento » z iapvadebbuo<br />
duid<br />
Oiionunj © vel t :i plurimis abfirSetu<br />
> i- P erAccu ^ tlv um, qui autcm illas<br />
iS 8 *' pcrcafum negativum hanc re-<br />
^ulam Proterre. Alus Ablat. placct. Hac<br />
ratione zdem cfficeret, fi diceres : Niuchz/a<br />
[d Melgudebbuo caranasa, caranasadt & caranasaft.<br />
iorMreo lv c a ' a M i ' Cygnu, e f l S d t<br />
i b tfc<br />
major' & maxima natu fororum, wWasemuos<br />
conagasai!?, lapientiKmus reZum, logad soldtatin,<br />
6eciinuz inter milkes, mutticm Mi/st, £•<br />
hquis noftrum.<br />
§. 6. Reus & quae huic afRnia /unt, quacquc<br />
contra fignificant, ut; innocens, liber, &c,<br />
Cafum fextum , feptimum & duodecimum<br />
recipiunt; ut: rij parguost , libcr laborum,<br />
oiiebas jabmemest^ fecurus a morte, pulties<br />
wigin, infons criminum, wigalad; coddemi,<br />
reus cacdis vel in cicdcm, wigaladz suolawuodti,<br />
reus iurti.<br />
§. 7. Dativum adfcifcunt adjediva quz<br />
commodum aut incommodum , qus vero fimilitudiiiem<br />
aut affinitatem fignificant genetivo<br />
gaudent: Muidni la kadnagas', aptunl rnitii,<br />
caMStebme vel caudnetis rijdi, odnaelig<br />
for eder, inutilis vobis, atzjam laacka, fimilis<br />
patrxmeo, wieljam jebdasatz, par fratri meo.<br />
§. 8. Cuckje, Ion°;us, cobdaq, latus, allag<br />
, altus, castag, asia , crafliis Accufativo<br />
gaudent quando ufurpantur; namquc ex hifcc<br />
natis.fubftantivis libentius utuntur,qux lunt,<br />
ciicfuo Lc euckuodaqc, cobdagwuodt, cobduo,<br />
cobduodagc, latitudo, allagwuadt aluy, aU<br />
luodagc, altitudq, ccchaqwuodt, casuo, caKuo-<br />
K 5 daA
l?4 §»•<br />
>aqc aftitj, asiuodagc & asiawuodt, craflirudo",<br />
ax vcro gcnctivum requirunt: ut alma flluo,<br />
en mans HKgd, aallana cuckuo, ens alns lenad,<br />
molge asuo, en fotS tiockhet, vel aallana cucke,<br />
«g Iss M<br />
^iialas, caruz,' tiuras, vilis, kalble, calum<br />
MI. fedcaptus,^ loppium, vcnatis, wuabdWkeebpie,<br />
calum fibi vendicant iextum & Xl{,<br />
^aubatebme palckai , indignus mercede, laija-<br />
Wz fabmoi, fretus potentia , wuabdlchtcbpie<br />
tlldast, venalis xeeuuia.<br />
§. ,2. ^djec^iva ordini; aut diverlltatss<br />
^blativ, adfcilcunt: Nubpe conagasast, lecun-<br />
^us a Rege, wuostes muust, primus a me.<br />
I)e Conflru
m 156 §*<br />
§. z. Queties Pronomina PofTeffiva W<br />
Meus, ^u/Tuus,
,r-:<br />
,, •, • •<br />
. " «^157 §5*<br />
Jduntur, ut: Mon wiegam, ego curro, ton<br />
%ac, tu facis, son logca, ille legit, ftn jjab-»<br />
«qrlala», iUa vajpulavit.<br />
j §. ?. Tertia quoque perfona abfolute u-<br />
«ntur fine nomiiiativo in iis fcilicet, quX per<br />
Wipfzn , leu iecundum intelle
«g ls8 §8»<br />
dam, zftimo, lam, 5um, fhfafcbflm, fio, P^l<br />
bam, evado, oruom, rnaneo, cuostuo, wtuo,<br />
nppzret, aidnani, kaabtzjastam, video, tagW^<br />
tacio, rieaadam, naicor, ut: Conagas cotzM<br />
nifnnto atzien, Rex appcllatur pnter , kiKliedM<br />
rt»ui mor§ien , in fponiam delponfata et j<br />
schiadraj Paappan, evuiit 8acerdos, Swain^<br />
adNujufwu jallan, tamuluz Ksdetur, Xfiimatu^<br />
katuuz, CKtistus taaai muun Aubvmela maa«?<br />
nan , Chriflus fecit me fUium Dei , Cast^<br />
pachri lqm ricaadam?lbrakama Nicidan, ^<br />
baptifmum nata in filiam Abrahz ium,<br />
lairta mu paahan , herus me ut malum vi
•Bi U9 §8»<br />
Nota, Ubi in Ungud latina fubinteUigi peteft £&u*<br />
fj, utfurti^ a/iulurii cduftt accufituSy inlinguaLapponic/t<br />
erit cafus fl, XI , vel etiarn genetx\Hs ddjefia<br />
frtpofuione, ut: Tuobmium (4 ssalckan , skalctawuodast<br />
& stalckawuoda ticdti. Jcc*[atus efi nequam<br />
, nequiti
hz l6a §&<br />
" §. i. Vcrba seftimandi, vendendi, emendi,<br />
& qu£ horum luppleritlocum, cafuquarto,<br />
o&avo , vel duodecimo gaudent, ut:<br />
TaalZara addim, ttialerurn dedi, jorba taala<br />
vcl oW taala fbidam , thalcrum imperialenv<br />
volo. Seu,ad qusftionem quanti, reipondetur<br />
per callim duodecimum , ied ad quxftioriemqua<br />
materia, pecunia, veftibus, vel alii$,<br />
liiercibus ne emifti, & quali pretio, parvo,<br />
oimio Ckc. relpondetur per cafuin octavum,<br />
ut; TMKseMs arwicdac, quanti ariliaias iep<br />
miigni ne acftimas? colma warckaj. tribus rnar^<br />
cis, anviedi utziebuoi, minoris -riiimavit, arwledi<br />
anubuoi, majoris zcliimavit, wuabpdam<br />
tiurafl, vcndo magni , luitram loqe faalari,<br />
concedo decem thulcris, astam colma malarina,<br />
erao tribus tlialeris , utzanma, paulo ,.<br />
utzjebuoina, minori, utzcmosain, minimo, ufcna*<br />
kina, magno , anabuoina, nimio, anamusain,<br />
plurimo , ^acillic , dimidio , cuohtikcrhgMhaddin<br />
>mm astim tcbac wuobdim , duplo merces<br />
emi tel vendidi. Verba xftimandi unico<br />
nonnuncfuam vocabulo efferuntur, anal>am,.<br />
multum mihi viderur, utzaham, parvi pendco<br />
ieu paruiji mihi videtur.<br />
§. z. Verba memoria: & oblivionis, adjuncla<br />
prarpofitione genetivum, alias Accufat/<br />
-V - poftu-
»8§-<br />
poftulanr,, ut: Muittie Iubmelq vals,<br />
wAeloatlc almiiidr, noli hominum obliVilci.<br />
Dadvus cum Vcrbo. u<br />
§' r * Quodlibct verbum admittit DatiV<br />
vum per/ona: autrei, cui qualicunque modo<br />
alxquid acquiritur, ut: adram aDii, do ipfi ,<br />
Jubmel, lagcos kijttos >a cudne, Oeo fit laus &<br />
glona. Quardam etiam per Accufativum ef-,<br />
leruntur, jaackam tuidni, credo tibi, & iaasrant<br />
tu , credo te, luoihttam tmDttij, permitto,<br />
concedo tibi, & luoil>t'am tuun, permitto te ,<br />
cotziuo mmdm, pnecipit mihi, I c.tzioj muun,<br />
pnrcep^t me. '<br />
§. 2. Quzdam vcrba Dativo cafum nuncupotivum<br />
addunt: La lUidnii auckicn, eli tibi<br />
commodo vel lucro, adtam tuidni Mnclan,<br />
do tibr dono, schiadda muidni haappadcn, datur<br />
mitti vjtio vel probro , Undcr miq tii skam,<br />
« a[ !« ^vdum paantan, datum eft illi pignori,<br />
ac glswit honom til nnderpant.<br />
§• Z. Sd,eft, pro adiiam habeo 5 Ablativo<br />
gaudet: La muust rubdta , eK mihijpecUnia,<br />
pro adnam rnhda, habeo pecuniam , atziest l&<br />
IfaiifMa, patri eftbarba, pro adna ffauhja', habet<br />
barbam, pardnest la pierquo, filio eft cibus,<br />
pro adna pierauo, habet cibum, hidie^<br />
Vorcuo la tham almust, lentus homini Uli eft<br />
cfus, h. s, nimis lente hgmo illc CQmmedit..<br />
. «• a " L Ae-
m 162<br />
^ccusarivus cum Vcrbo,<br />
§, 1. Adiva vcrba & quaecunque aclionem<br />
ligmficant Accufat. adicifcunt: Saarai<br />
^imuidt, creavit homines, jucka wuailagZt, bi-<br />
,bit cerevifiam ., adnuom puarre peiwe, pets<br />
.bonurn cliern, i.e. ialuto, adtSM puarrs<br />
c!o bonurn ctiern , b. e. va!e6jco.<br />
§. 2. Verba maxime intranfitiva, elegaiiter<br />
evidenter,- Acculativo (u«e ociginjsiadriixrent,<br />
ut: Tobpe mou iuckamosaidr juckim ,<br />
ibi potus bibi , mon lam otzamosaidt otzam><br />
.qUTuvi quxstiones, wicgccmudt lam wicgcam^<br />
curius cucurri, haallamidt lflM haallam/.varra.-<br />
^iones narravi.. -- ('<br />
Nota, Hujusmedi loquendl formula yehewefr<br />
fiam indicant. ,' ,.>fi rr.uJ<br />
$•3* Verba benedicendi, malelltccndi 1 ,<br />
ierviendi, miniihandi , reGordandi, appre-<br />
^iendendi, contincndi,. detinendi, rctifiendi,<br />
videndi, cligendi, reprobandi, fpcrnencli^<br />
-increpandi, urgendi , inftandi , amandi,<br />
pericquendi, acculativuni- amant ; ut: ^iu*<br />
ncd Jubvincla la pvra, benedic Deo & ede,<br />
siunicd Jubpmela ja wuatke, walsigna Gud och<br />
fahr astad: h. e. walsicma.tiq och sahr.<br />
§.4. ?ronomcn inlerrogativumMij quid^<br />
abiolute pofitum, Accuiativum Pluralem, vcl<br />
calum nuncupativum fingularis cupit *. ut:<br />
Mij
xf i6z a»<br />
Mii faaqaidt tijst lu caffancdti', bwad at det for<br />
tal j Hafwen/Ver emeklan? Mij pe!ck'oidt tist ta,<br />
vel nni rijst la pelckuon? k>irad hafwen j for trator,<br />
elier hwad ha/wen j at trata?<br />
Z. 5. &ccufativum vel Ablativum recipiunt,<br />
verba curam aut perturbationem anirni<br />
fignificantia , ut: Palam wlidnidl, timeo vina<br />
M* 164 d<br />
lcijm cuobtelogc pciwe, 5ui 6ies viginti, jodanz<br />
zictzad pciwe raijai, jag rescr eller forrsatter min<br />
resa alt til den siunde dagen, ketzuos zjeza jage,<br />
xer mtexros! leptem Lnnos , im mon ta eolm,<br />
ijast ahddam, jag hafwer icke sofwit i tre natter,<br />
im mon la aWe peiwcst porram, i nio dagar haft<br />
wer jag intet atit, jura colmad jagcai mon wuardim,<br />
aci tertmm usqucannum cxpeftavi, zjetzjad<br />
jagcai lmn mannamcn, lcprimum inArccli»<br />
or annum, wliardtam nubpc peiwai, in alterum<br />
dicm cxpcdo.<br />
Nota T. In Ihgua btppnnica Genet. feu Accufat.<br />
Shgul. valet idtrn ac irt linguis latina & Suecica y<br />
Accuf.it, P/ur. ut\ cepi feptem pifces, jflq fick siu fissar,<br />
adzum zjezja cuole, non cuolidt, /«»' feprem dies,<br />
jag war siu dagar, leiim zieza peiwe, perperam,<br />
zjezapeiwldt £5V. Hoc probe notandum:<br />
- - 2. Qiwndo continuatio adionis in tem~<br />
pore ccrto expriinencja, calus VI & XII conncduntur<br />
, ut : Peiwiest peiwai, dc die in<br />
diern, h. e. fingulis & ornnibus diebus,<br />
Mannnuopaiest maanmwvaja , dc menie in<br />
menlem, b. e. ut uno flc altcro menlc. Huc<br />
forte, jockie peiwie, quotidic, ,ockie jagie, per<br />
fingulos annos, Kwarr endaste ahr.<br />
z. Huc pcrtiocre videtur infinitivus verbi,<br />
cuniafFortiiativo in, certum temporis<br />
rnomcntum denotante, ut: Paijanedtin, in<br />
lur^ere^ j det man stod op. Zju»ckuodedtin,<br />
' - - - in
»8§ i6s gfc<br />
in dilucefccre , vcl diluculo, ratt i dagnitlgep,<br />
berbmuodedtin, ii, crcpu/culo, nktissymningen,<br />
Seu^mededtin, iu t:cnebreft;ere, inet)«n<br />
dct holc pa och morckas, adtcuodedtin padi<br />
atzjan?, in vc/peralcerc veuit Pater meus, i. e.<br />
eumvefperakeret, fon t>abi rnual)tcl)in, venit in<br />
ningere, h. e. inter ningendum, gum ningeret,<br />
han kom, medan det holt som dasi uvpa at<br />
Awga.<br />
v0la1ivi58.<br />
K. i. Vocativus verbis imperativi modi<br />
nunc przmktitur mox poftponitur, ut: Paw»<br />
wal pqdie tiack, adesdum ?aule,paat;ie puorist<br />
Piettar, vale?etre!<br />
^3l.^IVUZ CUiW VERBO.<br />
§. t. Paflivorum proprius calkseft Ablativus<br />
fi iubintcllex-eris $, ex, de.in. Toist<br />
f-n kilttujufwuo, tlioist fcbn laittmufwu , laudatur<br />
ab his, qulpatur ab illis.<br />
Nota. Neutralia pafjixa Dativo gaudent, utz<br />
Zjabmattalim tuom almui, vapul«\i bowini M.<br />
iag ficK stryk af den mennistian, caastattallim<br />
padnagi, morfus fum cani, h. t. a cane.<br />
§. 2. Ablativo cafu efferuntur verba , qux<br />
cauiani & modurn ar><br />
L 3 be
166 K»<br />
5orke coc-Ie.-il-i, sup med ssicdcn , ziuoppa nibin,<br />
fcinde cultro, ssar med kmfwcii.<br />
§. z. Verba copiXAcculat &; Nledfativo,<br />
inopix vero Acculiitivo vel Ablstivo ; nildragosa neidii, vuer ludit cum puella^ pjjlen<br />
lekar mcd flickan.<br />
§. ?. (^iiX prokibcndi, «uscrendi, abftinendi,<br />
Lc Kmilium babent fignificationem, Ablativ.<br />
adfcilcunt, ut: puyrgcuoi porramest,juckamcst,<br />
paattemest, paiillamcst, probibuit ab<br />
efu.potu, advcntu, lufu, jauckadi muust,<br />
fubtraxit a me. " ' - §. 6, vcr-
167 d<br />
^ 6. Verba ^uietem nut matum i» lycn<br />
vel ae loco tigniticamki, Ablativ. velLocar.<br />
gaudcnt, ut: Adn la Hurdnuosist, cti 1'oruoT,<br />
son ia -CarMxiicast, esi in^oicbovia, wadziadzm»<br />
stabuost vel stabuon, ambulo in bypOLSutto,<br />
ij son (d sijtast vcl fijran-, non eft domi.<br />
H 7. Verba motum in locum, aut cuni<br />
qujEftio eft quo , cafum XII defiderant, ut":<br />
Son inanai caupMgl, kirckoi» sijdi, ivit, xn clvitatem,<br />
templum, villam. -<br />
§. 8- Oppidorun^ KeZionum , peculiariura<br />
locoruni & iiegotiorum nomina, ponuniur<br />
in Genetivo cum particula ziada cum<br />
quxflio cft pcr qua, ut; Mannas ziada lon pak<br />
Hq§,.'gu? vcnis? Saame adnama ziada, ' pex<br />
JLapponiam, waiwe ziada, per laborem, M0l><br />
raha tziada, per dolorem.<br />
^ 9. ?Opulqrum nomina cuni Genetiv®<br />
& Piacpofitione, vel folo caHi XI! proferrj.<br />
poflunt, ut: Son man^s SnobM^laWl,Aaarrnoi<br />
vel Tadzai lusa-< ivtt ad Fennos, Sveco.s<br />
vcl Da;ios, man"i crttr ^abmcladzai lnhtte, di(cefcit<br />
a Lapponibus , vel maMi Marruolch<br />
dzaidi, carjeladzaidi, ivit adSuecos, Carelos. '<br />
De Conftruftione InfinitTvi.<br />
H. r. Quando duo verba conjunguntiir<br />
absquc conjuinflionc, alterum in Infinitivo pomtrn',<br />
ut: Sardnuojufwn tagcamaWe», dicitur<br />
fecifle, sihdta culladt , vult audirc.<br />
•h.2, Infinitivum .cuni Accuifativo per elr<br />
" A ' L 4 * liP-
m 168 v» -<br />
Upsiq vsni ut 8vcei5 Lstiwx, LavpoKibus<br />
untatiflimum , ut: Jaactam aWm n,an«<br />
nam, crcdo patt-ern meum ivifTe, ajdnam \wU<br />
jam padram , vickeo kratrsm insum vemile,<br />
nniittam iiedzam cullam, inernini me auctivis-<br />
!e, taija ticttcmc^ , dicit fe lcire , ttiuvuo pad«<br />
tcmifc*, fternt fe venturuni. In hifce atte, quod.<br />
fubintelligitur.<br />
Nota l. NonnunquAm Accufdt. curtt Ablat. commuunt^<br />
ut: Mtlst la mannadt, ^ me efl ire & mu<br />
Ifl mannadt, rneum eft ire, must la tagcadt, 4 mt<br />
»Jl ftctre tf muld tagcadt, meurn e(i facere.<br />
• 2. Nomen verbale & quidem in cafu Ablativ-o,<br />
Joco infinitivi, aamodum frequens<br />
& elegans eft iocutio, ut Laitta ziallcinest, defmit<br />
lcribere , keraa porramest , deiitlit commedere,<br />
jassai taqcamest, ceflavit facerc, kiel,<br />
da mannamest, probibct abire. a Icriptione,<br />
opere, itinere, &c-<br />
Z. Infinitivus quandoque refolvitur in<br />
tempus pracedentis finiti iaque per conjiinclionem<br />
copuladvam, ut: Padi tagatzjedt,<br />
venit fafturu, padijaqa tagajaqa, venit&fecit,<br />
padi porradt, veni edere, padi ja-pora, vent<br />
& ede.<br />
4- Enipfis eft quoque verbi infiniti, ut:<br />
Im nackaba taina, non valeo cum hoc : fcil!<br />
vivere & im palli pieggast, nvn pofilim ob ven-<br />
» tUm XciL ife, facere, &c.<br />
I-Verbum finitum quodvis j regit (uum<br />
ia
,«eh l 6? §9»<br />
infiftjtivum, ad-majprciu cerfitiicliHeiB Srcvitlcntram<br />
exprimend;imj m ^ pora porai, «»<br />
clondo commedit,- jaucfa jaucfai, pereundo<br />
pcriit, tohpsa rahpsai > evznescendv evanuit,<br />
Wnieda siuniedam , benediccndo benedicanu<br />
De Gerundiis.<br />
§. x. Gerundiorum conftrudioncm, CX<br />
eorum natura, aiiam luo loco declaratam invenis,<br />
quilibet iacile videre potefl. Gerun-<br />
•dium in dum pcr caliim nuncupativum interdum<br />
apte reddi potcft, ufitatiusquc apudnos,<br />
. cum aifixo-Pronominali quani nude profcrrtur,<br />
ut: waldram kirie logcamasam, lumo miki li-<br />
-brum legendum vel logcaman, taam ndnuo<br />
--.waldam ragcamasam, lumo!ioc opus mihi fa-<br />
- sdendum, vel raacaman, taam vierguo muidtli<br />
ad»'i pen aman , tiunc cibum mitii edendum,<br />
vel in elcam dedit.-<br />
De Supino.<br />
§. i. Supinum cft unicum, idque fignificans.-ttfHve,<br />
ut: Padi poradzjedr, wiegadziedt,<br />
tuackuoradjjcdt, veni comelium, curltim, Luftim.<br />
$. 2. Pofterius latinorum Supinum, per<br />
prafens infinitivi effertur, ut: curas kicrdedr ia<br />
saavvad sardnuodl, difficile toleratu &pudct<br />
r dii!w, tarbas tiedtedt^ opus lcim.<br />
I)e Participio.<br />
i. it Participia imifnntur vcrborwm fuo-<br />
' "•# £5 rum
*&§ 170 g&<br />
rum conftrucHonem, tagahlciie aaj;ie, res conncienda.<br />
Nota. Nemo audett bro lubitu P.irticipium r.omipi<br />
attt Nomn,t Particiyifr pqftponere , ut; ^JCCflUP<br />
porabrcnc, qui cum tifo p*[cit, o" pcra()te!ic piciv<br />
fliio, cibus cjui tdi poteft , porcchteije ciwlie, pifas<br />
qui edi ^oteft, en fisk som ka» ar«s, sy^tawa cala,<br />
o cuolle porahtche, en som marar fiffen, ellir matai-<br />
andra med sist.<br />
§.z. Participium Futnri Kal,verbo fubflantivo<br />
-junctum [cafum primum cum dccimo frequenter<br />
commutat, hiiii porrien lum inedentem,pro<br />
porrie edcns, tam manyien luui in euntcm, pro<br />
lam mannie ium jcns,fi;s tuunpiaitanfa molsnion,<br />
dwem bafwer sair tig har til ombytare ? lam mol-<br />
4uo , /aq ar ombytare-, & lam molsiuon lum in<br />
mutantem : est locutio in hifce elliptica: pi-<br />
UM, politus vel schiaddam fadus &c. Erit ergo<br />
dirterentia intcr jaackie credens, & jaackien in cfedentem,<br />
mol§uo mutans & moljzuon in mutantem<br />
&c. '<br />
§• 3- Participia Prsterita ut fine verbo fubnantivo.vix<br />
moventur, ita aliorum temporuin<br />
a verbo fubfiantivo pendentium periphrales<br />
conftituunt.<br />
(•") Pre/entis, & tunc TPartipipium in cafum<br />
vocativum abit, ut: lam porramen, fumin cdendo<br />
, vel edo, jag haller pa ar ata. Mij lap<br />
monastcbmien, furnu? in lugendo, lugentes,in<br />
lnctu. Wij HNa pa at sorja., lagws padrie esne<br />
ven»
* G § 1 7 1 P t<br />
venturus, lZMs mannie es ne iturus, pro ma<<br />
Ncigcos, iis ne, gar tu?<br />
(b) Praeteriti: Leiim ickti rockuodalam Iubmelesi,<br />
fui hcri qui oravit vel oravi a Deo,?ejo,c<br />
tijma taqccm fuifti anno prarterlapio qui fecit<br />
vel fecifti.<br />
(g) Imperativi: lage fastie efto parciturus, ceu<br />
parcens, Idp.c iaackie eftocredens h. e. crede.<br />
§. 4 Latinorum duo abjativi confequentiz<br />
per infinitivum praefens & affixum inam, accurate<br />
transferri pofTunt; ut: Padedinam, me veniente,<br />
padedinadt te venieute,' padedimes illo<br />
venieHte. Mijn poradime.-.-ech nobis edentibus<br />
tjjn v^radiinedea vobis edei;tibus, sijn poradijnafa<br />
illis edentibus. , ,<br />
DE Adverbio.<br />
§. 1. Adverbia aliis orationis partibus ad explicandas<br />
eorum circumflantias adjiciuntur,- ut:<br />
• a,rec nuarra admodum juvenis , icfuo payani,<br />
furrexit noclu. n . .. e,<br />
§. 2. Adverbium demon(trandi,rch ,cn, ecce<br />
Accufativum adfciicit; ut: keh tsidt kiedaidt<br />
ecce manus hafce. ' '<br />
H. z. Maddi quanto, taddi tanto, iunZitur<br />
comparativi^ intendendi aut explicandi AMtia;<br />
ut: Mfibtn stuorrabkuo lak , taddi enabbuo<br />
Calaac wuallicdedr iieniad, qvanto major es,<br />
tanto te Zeras fubmiffius.<br />
(y. 4 Ednadc multo, moddcdr longe, compayrati-
*§ 172<br />
ratms & fiipcrlijtivis junguntur, ut:Wn«Kf ia<br />
n.opdedl Viiflrrchuo multo 6 ianctus & uinocens.<br />
§' 2 - c.um, fimuJac, fimulatqve, cosa<br />
COJji'/. cc icfcucs indicativ.o & Subjunctivo adhxrcut,',<br />
ut ci>|;cc fDibac MU padlcdt lufab/ ubi VOIKS<br />
55.^^la.n. vcl fdidazic vej fhibalic padt6df,<br />
lllsad, ubi voles ad to vemam vel coKc fhi5<br />
Ofljiic vel |()ibctic pabtcbr ubi volueris veiiire»<br />
9- Z'« Ne s ?IIe, allus Impcrativo gaudct ;
«8§ 173 §3*<br />
§. &JParticul£e optandi o! oho! /ospa &£.<br />
conjunaivum rcquirunt: o! fa^a^/ic tham utinam<br />
id faceres, jospa sodn padali utinm veniret.<br />
$. 7. Ut, arte, wai, iiZniilcantez caufam ,finalem<br />
conjuncfrvum pofcurit, • EcD puorjft<br />
wai peiwad cuchcdofwulm. Vive dene, ut dics<br />
tui prolongentur.<br />
DE PR./EPOSITIONE.<br />
§. 1. Qujcdam illorum, qus ordinis prspo-<br />
'fitivi funt, Ablativum, qwidam Negativum,'<br />
qusdum Penetrativum poJcuntjut; 0uoHict>;,<br />
atziesi, clam patre, Fadrcn LMvittcrlicicn , wadni,<br />
cilma, yuurta, Cabmagatta, fme calceo. Kidta<br />
jabpmiemi,ad mortem ulque. ... .<br />
§. 2. In Latiriorum , Lapponibus tribus in^<br />
fcrvit cafibus, locativo ct:m quaftio eft ubi,<br />
Fa
.. . . »f 174 w<br />
c skuorra b^appada, proh quantns eft pudbr<br />
0 pcirfcnofrjkm, o fiii mi.<br />
§..2.
«8 i7s-<br />
funditm effe, qui alr AuU\ tanquam ?dtr6ni'lihfti>Z.<br />
verum inepte tS improbe p: I s. taxantur. Corttra /Uict •<br />
G. frte unkum, five •getntn.itum ( ubi eundem fere fonum<br />
fortitur 5 AuB: dicente., elfifie<br />
, ioco Z. pofttum^ ejl tamen incommodum & incongru-<br />
, merjs .lenebr.is inferem , .tctamtjne lingu.tm de-><br />
prnvans & ob(ciirans. Fateor p\ 6 mt oum R\ Tornao. £5*<br />
•hl: .Lund fatere, nec fine riitione: tiam Jornjnts, InterpretihtS<br />
/ib ornnibus Lapmarcbiis colletlis t.iles titeras.me*<br />
riio ele«ijfe cenfetur , quales ad differentiam Pocum pofinlantur,<br />
ut iibri ejus ab omnil tts intelligi poffenr.<br />
Lttnd y nat\\um LapponumJbnum accurate expr/merejiuduijfe<br />
, ipfe inteUigo, Horum i^rfha in hac partefequi<br />
illis patrocinari , eo mintts dul>itavi,cjuoniam Lappos<br />
Mofcovitas, Norvegos feu Dantcos Suecos^ (ex quibus<br />
Tornanftum £f Norvegorum ex adverfo habitantium di~<br />
tltiius, utpote clarifjima, omnibuspr.fjerenda ) cm/ujui-i<br />
bus xonverfatus, ormes cum fupra laudatis viris in li-tr
«§ §j»<br />
6hrling. 6hrling.<br />
tf ,e ^' guoggelcr./^F^-. uuodzielet.<br />
T' a -'f* fl 39e(a3. fW«. adzjaladz.<br />
almaq. almatz.<br />
. '* «utiogemmatum duplich^ vimbabrt, tunc<br />
Ogquodt, bamo pifcari, pronunciandum adtUvdt<br />
quodJtgnificat acciperc, zaqqct, dicldnm [<br />
fa^et , trudtre , Valckit, tatffefrenis]<br />
A ec Mon fl""" "jfixut, Rcgulam ab auUorc. in fulcrum<br />
oitbograpbia fua cxcogitatam laOefatljf. ut Qa*<br />
PC, pater , in ftat. affixo, aggSM , ammus meus infe.<br />
P us .i ahMM, fatcrmeus. Dcnique; de fyllabicis<br />
adjcttiovibus p. 12. not.y. diminutivis p. 41 „ w<br />
tradita, dbrlingium in joveas incidij]e manflrant ut'<br />
callcq, />«•» ^ callotz, suarmaq,'<br />
, suarmaz, panusdigitu,, wieguoa,<br />
mus cjuoquc, wletzuoz, farvadomus, spirig, bcflU<br />
etiam, splviz, •bcfltola. Jguis ejl, qui noncernerc poljit.<br />
fummam ex orthographia 6brli»giana confufioncm cmergerc<br />
,ut quo voccs efferend* fono , ejuid JigniJiccnt, »e<br />
fagactjjtmus ejutdem conjicere , intelligere pojfit. '<br />
Si/ »f lis inuttliscirca boc negotium qttcmadmodum obrlingius<br />
exiftimtt mota,nullam neVtmZ, ad\ocescxfdcandas<br />
habet, cruditis judicandum relinquo \ide p,'
..J M?<br />
, • * - • • .jn-» ;--•« iv<br />
. ' ' \ ' .-'»• r' 'ii<br />
•" * *' -• v'"" v - •••""'•• "lm<br />
u v ;• i.;.v .. J ,(• ?•;' . •-;• . .HtzN<br />
^ X v - •. ... .z^M*» SM<br />
>' : . •• - - -•• •'-'<br />
, - ' - •.--,.»• • • . .S.i<br />
.aiw^ti '.•' */ .'i<br />
-:-.;••( t*w»Vv :•„ - .:,i a-is» ^<br />
%p9 -* k'i.'.';.-.•- '?>•: . ..'. •..••j-^.j^ -ws»<br />
^V'- -*• ; - :-n : . ; ; ,v.-T.-.<br />
• Vjni '..; .. v~ ;••>' .>•>?-><br />
,•* • . . ••- \ i- *.••?.;»ivV "b ,-»«• ••<br />
v - :- . n.' , • r,-v.;\.v.;i . . - ••'-.4Xt<br />
v -••• . ivv' ••;••-•• . . ~ •.'•••;' i<br />
:•'•"'. . • , . - " -• . s »!i .<br />
^'Vi^' \ ,. v:5":V. -.. ^ . »-•• >itt . ViW*<br />
.-••:'•'• > - ••' ' - ••' ' •• ' ' :•-•' .'.:•-•«;<br />
y.i .....,, .."A». . ViM V , •. •;--."><br />
"'*iV'''\ — »V-Wtti • . .. ., ">•>•.. .. ;- ;»\r.V»*£ .v--V,r • vv.<br />
v v l .*< «t •'• — • ' . , • v. »;ku» isi «i v',<br />
,'-• '••' ' • .. - ' ' ••;..;.: i<br />
-•• • i ' ;! '' r "• •' -. . ; •',/ %>v,t. •>. t^anwsi»- •:<br />
•"••": v 'v' • ' • ; •;," . •'.-: «"<br />
•-'. , •;• . -j ,.•-,,- ^" iv- 5<br />
'.••V
%<br />
• i • •<br />
-<br />
.
::-vw -*x v- x. • c\r-•> v^r :<br />
n • v-^ij2 ^ .. : •' % »rv,% i.<br />
m -. - vm* ^<br />
' • - "r? ,<br />
v WRsSlir .• •: S!r<br />
, • *,, sl
www.books2ebooks.eu<br />
eBooks from your library by<br />
eBooks on Demand<br />
books2ebooks.eu<br />
digitised by<br />
Umeå University Library