Strepenboekje disco 1

Tekst 9.a Dido vertelt
‘Olim cum marito Sychaeo in Phoenicia vivebam, ubi frater meus
rex erat. Quodam die, dum Sychaeus deos colit, frater eum
ante aram gladio necavit. Deinde et corpus et scelus occultavit.
Interea ego valde dolebam. Ubi erat maritus Sychaeus?
5 Saepe fratrem adibam et dicebam: “O frater, dic mihi,
Sychaeumne vidisti? Domum non rediit.”
Frater autem semper respondebat: “Cara Dido, noli lacrimare;
coniunx tuus mox redibit.” His verbis me diu decepit.
Quadam nocte, dum dormio, umbra Sychaei mihi apparuit et dixit:
10 “Dido cara, frater tuus me auri causa necavit.
Frustra, nam ego aurum iam antea in terra condideram.
Nunc iste in animo habet te quoque necare.
Tu effode aurum e terra et cum sociis in Africam fuge!”
Deinde umbra mihi locum monstravit, ubi aurum condiderat.
15 Postero die statim aurum effodi et cum sociis huc fugi.
Iarbas rex mihi locum dedit, ubi nunc urbem novam aedificamus.’

Tekst 9.b Dido vraagt Anna om raad
‘Anna soror, totam noctem dormire non potui.
Semper de Aenea cogitabam.
Adeo ille animum meum forma et verbis movit.
Quid nunc faciam? Umbram Sychaei laedere nolo.’
5 Anna respondit: ‘Cara Dido, cur adeo doles?
Rex Iarbas te in matrimonium ducere cupiebat,
sed tu nubere nolebas!
Nunc Aeneas Troianus verbis animum tuum cepit!
Cur non gaudes amore novo?
10 Num semper sine marito et liberis vitam agere vis?’
His verbis Anna animum Didonis placabat.
Deinde regina Aeneam media per moenia Carthaginis
ducebat et laeta ei urbem ostendebat.
Sed Aeneas dolebat: patriam desiderabat.
15 Dido quidem urbem novam aedificabat, sed ubi sibi
Troia nova erat?

Tekst 10.a Jupiter grijpt in
‘Mercuri, videsne Aeneam, ducem Troianorum, in ora Africae?
Cur reginae, non Troianis urbem aedificat?
Non eo consilio eum e bello servavimus!
Iusseramus eum Penates Troiae servare, non Didonem amare!
5 Ideo te nunc iubeo eum monere. In Africam statim vola
et consilium meum ei nuntia: naviget.’
Mercurius cito paruit et per auras ad Africam volavit.
Ut in Africam pervenit, Aeneam vidit. Appropinquavit ei et dixit:
‘Aenea, quid facis? Rex deorum me iubet te monere:
10 tibi non licet vitam in Africa agere: fata obstant.
Italiam pete et ibi auxilio deorum Troiam novam conde!
Iussis deorum pare et naviga!’

Tekst 10.b Het afscheid
‘Perfide, cur hieme naves paras? Cur cupis abire? Mene fugis?
Postquam in oram Africae pervenisti, nonne te bene accepi?
Nonne vos in regiam invitavi, ubi errores Troianorum narravisti?
Nonne venatum iimus et in antrum devenimus?
5 Ideo per has lacrimas, per amorem nostrum te oro: ne abeas.
Propter te rex Iarbas me odit. Propter te Sychaeum laesi.
Dic mihi: cur me relinquere cupis?’
Aeneas diu tacuit. Tandem dixit: ‘Regina, me bene accepisti,
non nego. Sed numquam tibi conubium promisi.
10 Hodie Mercurius mihi apparuit et me iussit deis parere
et in Italia Troiam novam mihi et sociis condere.
Tu nunc urbem novam Tyriis aedificas.
Sine me in Italia Troiam novam condere.
Iussa deorum me cogunt abire.
15 Crede mihi: invitus Italiam peto!’

Tekst 11.a Het einde van Dido
Dido valde dolebat, postquam Troiani navibus oram reliquerunt.
Nocte dormire non poterat, luce per urbem errabat
et munera neglegebat. Postremo, quod nihil iram et dolorem
sedare poterat, Dido mori cupiebat.
5 Clam rogum sub caelo erexit. Ibi posuit vestes, gladium,
effigiem Aeneae et lectum, in quo multas noctes dormiverant.
Postquam rogum conscendit, in lecto procubuit et dixit:
‘O inferi, hanc animam nunc accipite.
Vixi et vitae cursum perfeci. Urbem et moenia urbis meae vidi.
10 Felix fui, donec naves Troianorum ad oram Africae appulsae sunt.
Ducem Troianorum amavi, sed iste navibus effugit et me deseruit.
Perfide, non sine poena me fefelleris! Per sidera iuro:
ira mea te semper persequetur, quocumque ibis.
In Italia multa bella ét te ét filium ét nepotes manent!’
15 Postquam his verbis Aeneam exsecrata est,
pectus gladio transfixit. Sic Dido regina vitam finivit.

Tekst 11.b Aeneas en Dido in de onderwereld
Ut umbram Didonis agnovit, Aeneas lacrimare coepit et dixit:
‘Cara Dido, Aeneas sum, dux Troianorum.
Cur te inter umbras aspicio? Num ego causa mortis tuae fui?
Num te ipsa necavisti, postquam navibus ab Africa navigavi?
5 Mihi crede, regina: invitus te reliqui!
Fata me tunc coegerunt urbem tuam relinquere et Italiam petere.
Numquam te laedere volui. Semper nomen Didonis in memoria tenui.’
Sed Dido oculos avertit et tacuit.
Inimica stabat, ut durum saxum, nec se movit.
10 Tum subito se ex oculis avertit et ad silvam myrteam effugit.
Aeneas exclamavit: ‘Dido, cur fugis?
Mene fugis? Consiste, te oro.’
Dido autem nec respondit nec constitit. In silvam myrteam
se condidit, ubi coniunx Sychaeus eam amans excepit.

Tekst 13.a Rhea vertelt
‘Maesta in lecto iacebam, cum subito vir armatus cubiculum
intravit. Quamquam galeam et longam hastam gerebat,
tamen eum non timebam. Vir ignotus lecto meo appropinquavit et
me rogavit: “O virgo pulchra, cur lacrimas? Cur tam maesta es?”
5 Ego respondi: “Maesta sum, quia patruus Amulius patrem fugavit
et fratrem necavit. Me virginem Vestalem esse coegit.
Ideo numquam liberos habebo, sed semper sola ero.”
Tum vir dixit. “Noli lacrimare, Rhea cara. Deus Mars sum.
Te consolabor: non semper sola eris.”
10 Postquam deus arma deposuit, mihi multa oscula dabat et ...’
Rhea Silvia subito conticuit et rubuit. Amica territa dixit:
‘O Rhea, num deus te amavit? Nonne somniavisti?’
Rhea nihil dixit. Pro certo scivit:
vir ignotus Mars fuerat. Deus eam amaverat.

Tekst 13.b Romulus en Remus gered
Amulius in regia obscura sedebat. Rex nunc erat, sed potestate
non gaudebat. Anxiae curae perpetuo eum vexabant,
quod fratrem e regno pepulerat et fratris filium necaverat.
Subito duo servi territi regiam intraverunt et Amulio nuntiaverunt:
5 ‘O rex, miraculum vidimus!
Rhea Silvia, virgo Vestalis, geminos peperit!’
Amulius iratus de sede exsiluit et magna voce exclamavit:
‘Quid dixistis? Quomodo virgo Vestalis pueros parere potest?
Quis pater puerorum est? Vos iubeo: statim redite,
10 pueros interficite, corpora eorum in Tiberim flumen mittite!’
Servi autem impiis iussis non paruerunt: pueros in corbe posuerunt
et eam in Tiberim miserunt. Auxilio Martis corbis
in ripam fluminis appulsa est, ubi lupa eam invenit.
Lupa pueros nutrivit et eos ita servavit.
15 Postea pastor eos vidit et secum in casam parvam portavit.
Ibi pastor et uxor filios Rheae cum liberis suis educaverunt.

Tekst 14.a Het teken van de goden
Itaque gemini deos consulere statuerunt et signum exspectare:
uterque in uno septem montium Romae consedit
et aves Iovis exspectabat.
Interea Romulus, qui in Palatino sedebat, Iovem orabat:
5 ‘Iupiter magne, cui semper multa sacra feci, me nunc iuva.’
Sed ét Remus, qui in Aventino sedebat, orabat:
‘Iupiter, quem semper colui, te oro: mihi nunc signum mitte.’
Dum fratres orant, ecce sex aves Aventinum versus volant.
Remus iam gaudebat, cum subito duodecim aves Romulo se ostendunt.
10 Uter eorum nunc rex erat? Remusne, qui prior sex aves viderat,
an Romulus, cui postea duplex numerus se ostenderat?
In pugna, quae tum inter fratres orta est, Remus cecidit.
Ita Romulus rex Romae factus est.
Romani et aliam fabulam de morte Remi narrant: quondam fratres
15 muros urbi novae aedificabant. Muri, quos Romulus aedificabat,
nondum alti erant, cum Remus fratrem deridens eos transiluit.
Deinde Romulus Remum, qui muros transiluerat, iratus necavit.

Tekst 14.b De Sabijnse maagdenroof
‘O rex, cum post labores domum redimus, semper soli sumus.
Quis nos exspectat? Quis nobis cenam parat? Quae femina nobis
liberos dare potest? Romae feminae non sunt. Sine uxoribus
ét vita misera est ét magnitudo urbis non diu durabit.’
5 Romulus, ut audivit, statim legatos ad gentes finitimas misit,
ut conubium peterent. Gentes autem, quae potestatem Romae
valde timebant, legatos deriserunt et filias dare noluerunt.
Romulus valde iratus erat, sed iram celavit et dolum finxit:
magnum spectaculum paravit et gentes finitimas Romam invitavit.
10 Mox multae gentes, quae urbem videre cupiebant, Romam convenerunt.
Sabinorum quoque magna multitudo cum liberis et coniugibus venit.
Dum Sabini animum ad spectaculum attendunt, Romani iuvenes
subito virgines Sabinas rapiunt et secum domos ducunt.
Nunc Romani feminas habebant. Sed dolor virginum Sabinarum
et parentum ira magna erat.

Tekst 15.a Tanaquil grijpt in
‘O Servi, pastores, quos filii Anci Martii miserant,
Tarquinium graviter vulneraverunt. Mox rex morietur.
Tuum est regnum, si vir es et mea consilia sequeris,
non eorum, qui regem necare voluerunt.’
5 Interea multi homines, qui audiverant regem mortuum esse,
ante regiam convenerant. Clamantes regem videre cupiebant.
Ut Tanaquil clamores populi audivit, eum placare temptavit.
Per fenestram regiae populo dixit pastores Tarquinium necare
temptavisse, sed regem modo vulneravisse. ‘Vulnus inspexi,’
10 inquit, ‘et curavi. Rex iam ad se rediit, sed valde affectus est.
Ideo Servius, quem omnes novistis, interea munera regis obibit.
Nunc animo este bono et domos redite!’
Deinde, postquam Tarquinius mortuus est, Tanaquil mortem diu
celavit, ut Servius Tullius opes firmaret.
15 Ita Servius Tullius feminae dolo rex Romae factus est.

Tekst 15.b Het einde van Servius Tullius
Servius, ut curiam intravit, iratus magna voce clamavit: ‘Quid est,
Tarquini! Quomodo audes, dum ego vivo, in sede mea considere?
Num putas te posse regnare, dum ego nondum mortuus sum!’
Tarquinius respondit patrem suum Tarquinium Priscum esse;
5 patrem suum regem Romae fuisse, matrem Servii servam;
Tanaquil mortem Tarquinii regis diu celavisse;
Servium interea munera regis explevisse et opes firmavisse.
‘Tanaquil ergo’, inquit, ‘te regem fecit, non senatores aut
populus Romanus. Ideo ego iure nunc rex Romae sum, non tu’.
10 Tum arripuit Servium et eum e curia deiecit.
Deinde in curiam rediit ad senatum cogendum.
Senatores, qui vim timebant, statim eum regem salutant.
Servius senex, dum anxius domum se recipit, in via a militibus
Tarquinii necatus est.

Tekst 16.a Sextus Tarquinius verliefd
Dum omnes nocte dormiunt, Sextus e lecto surrexit et gladium
cepit. Clam cubiculum Lucretiae intravit, lecto appropinquavit,
dixit: ‘Tace, Lucretia. Sextus Tarquinius sum. Te amo.
Videsne hunc gladium? Eo te interficiam, si exclamaveris!’
5 Lucretia cito cogitabat: ‘Quid faciam?
Nec fugere nec repugnare possum: gladium habet.’
Nusquam ullam opem vidit. Tamen nec mortem timuit nec tacuit.
Deinde Sextus Tarquinius dedecus minis addidit et dixit:
‘Nisi concedes, ét te interficiam ét unum e servis tuis.
10 Dicam me vos ambo nudos in lecto tuo deprehendisse et ideo
interfecisse. Pater, coniunx, amici, omnes te despicient.’
Tum Lucretia, quae tantum dedecus perferre non potuit,
se dededit. Postquam Sextus Tarquinius eam vicit, victor abiit.
O ‘victor’, cur gaudes? Haec victoria te mox perdet.

Tekst 16.b De dood van Lucretia
Lucretia, ut eos vidit, lacrimare coepit et viro dixit:
‘Vestigia viri alieni, Collatine, in lecto tuo sunt.
Sextus Tarquinius est, qui me priore nocte vi violavit.
Iste autem corpus meum modo violavit, animus meus insons est.
5 Omnis culpa mihi abest, sed tamen diutius vivere nolo.’
Territi omnes affirmaverunt eam non peccavisse,
sed animum Lucretiae mutare non potuerunt.
Illa subito cepit cultrum, quem sub veste condiderat, et dixit:
‘Omnes feminae pudicae hoc exemplum meum sequantur.’
10 Deinde cultrum in corde defixit et moribunda cecidit.
Dum vir paterque de morte eius dolent, Brutus cultrum
cruentum e vulnere extraxit et dixit:
‘Per hunc castum sanguinem iuro me regem Tarquinium Superbum
et coniugem et scelestos liberos Roma expulsurum esse.’
15 Cultrum deinde Collatino, deinde patri Lucretiae tradidit.
Iuraverunt, ut praeceptum erat.