27.04.2014 Views

(ip'n .'rt 'luez - Liceo Cannizzaro

(ip'n .'rt 'luez - Liceo Cannizzaro

(ip'n .'rt 'luez - Liceo Cannizzaro

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

PROGRAMMA DI LATINO SVOLTO NELLA CLASSE III M<br />

Nell'A.S. 2012/13.<br />

Prof.Malizia<br />

(<strong>ip'n</strong> .<strong>'rt</strong> <strong>'luez</strong><br />

1,4j.,/',T*7*<br />

Ripasso della morfologia e della latina. I verbi irregolari fero,fio<br />

(e il passivo ei composti di facio),<br />

edo, eo, queo, nequeo, volo, nolo (imperativo negativo), malo. Le concordanze. La sintassi del<br />

nominativo. Le proposizioni infinitive. L'ablativo assoluto e il participio congiunto. La consecutio<br />

temporum. Le proposizione finale e consecutiva.l verba timendi.<br />

Elementi di prosodia e metrica: l'esametro dattilico, il trimetro giambico; l'endecasillabo falecio.<br />

L'età arcaica della letteratura romana.<br />

Poesia e prosa nella Roma arcaica.I ludi scaenici. La commedia: lafabula Atellana, palliata, togata;<br />

la tragedia: fabula cothurnata e praetexta.<br />

Cultura e diritto: il mos maiorum.<br />

Il saturnio. Livio Andronico e la sua traduzione artistica. Analisi di od. r,l.<br />

Nevio contro i Metelli e Scipione l'Africano..<br />

Nevio, Ennio e i relativi poemi.<br />

La satura preletteraria e letteraria (Ennio e Lucilio).<br />

Plauto. Le commedie e la vis comica. La struttura della commedia plautina, deverbia e cantica.<br />

Amphitruo w. 50-63 in lat. Aulularia vv. 713-726 in lat.<br />

Cecilio Stazio.<br />

Terenzio. Le commedie. Heautontimorumenos vv. 253-160 in latino. L'Hecyra.<br />

L'etù di Cesure.<br />

Lucrezio e l'epicureismo. De rerumnatura;I,l-43;I,62-79;I,80-l0l;1,921-950. VI, ll3g-ll9g,<br />

1252-t286.<br />

Cicerone: l'uomo, l'oratore, il pensatore. Il processo contro Verre: . La congiura di Catilina.<br />

Cesare e il suo tempo. De bello Gallico,I,l-7<br />

Sallustio. Bellum Catilinae,V, l-8<br />

, -^l :""'<br />

'"/<br />

rl *n<br />

,.4'^,^<br />

t U U/t<br />

\_ 't,<br />

I<br />

-*=\** c-!r* \-*\ìr-<br />

1|,,-**c-e?^


3atullo, la vita 1'opera la fortuna. Dal liber: I, II, III, v, VIII, xI, LI, L)o(xv, cl<br />

.noltre i testi di seguito riportati.<br />

Cic. In Catil.inam / t1] I. Quo tisque tanclem abutere" Catilina. patientia nostra? quanl<br />

liu etiarn furor iste tuus nos eludet? quem ad finern sese etfi'enata iactatit audacia? Nihilne te<br />

tocturnum praesidium Palati. nihil urbis vigiliae. nihil timor populi. sihil concursus bonorur,<br />

rmniurn. nihil hic mruritissirnus habendi senatus locus. nihil lioiurn ora voltusque moverunt?<br />

)atere tua consilia nol1 sentis. constrictam iam horurn omnium scientia teneri òoniu.rationern<br />

uanl non vides? Quid proxirna. quid superiole nocte egeris. ubi fueris, quos collvocaveris.<br />

luid consilii ceperis, qLlem nostlutn igtrorare arbitlaris? t2] O ternpora, o i1òres! Senafus haec<br />

ntellegit. Consul videt; hic tarnen vivit. Vivit? imrno vero etiam in senatun venit. fit publici<br />

ronsilii pafiiceps, notat et designat oculis ad caedem ununl qlremque nostmm. Nos autem<br />

brtes viri satis facere rei publicae videmur, si istius furorem ac tela vitemus. Ad rnortern te,<br />

(latilina, duci iusstt consulis iam pridem opoltebat, in te conferri pestem. quam tu in noi<br />

pmnes iarn diu] machinaris.<br />

[3] An vero vir amplissumus, P. Scipio. porrtifex rnaxirnus, Ti. Gracchurn mediocriter<br />

Iabefactantem statum rei publicae privatus interfecit; Catilinam orbem terrae caede atque<br />

incendiis vastare cupientem nos consules perferemus? Narn illa nimis altiqua praeterào.<br />

quod C. Servilius Ahala Sp. Maeliurn novis rebus stuclentem manu r,ru o..idit.^Fuit, fuii<br />

ista qtiondam in hac re publica virtus- ut viri fortes acrioribus suppliciis "ir"*<br />

perniciosum qualn acerbissirnutn hostem coercerent. Habemus senatus consuttuur in te,<br />

Catilina. vehemens et grave. non deest rei publicae consilitul neque auctoritas huius<br />

ordinis; nos" nos. dico aperte, consules desumus.<br />

Ssll. BelhlTlt Cat. [5] L. Catilina, nobiii genere natus, fuit magna vi et animi et<br />

corporis/ sed ingenio malo pravoque. Huic ab adulescentia beila intestina,<br />

caedes, rapinae, discordia civilis gratafuere ibique iuventutem suam exercuit-<br />

Corpus patiens inediae, algoris, vigiliae supra quam cuiquam creclibile est.<br />

Animus audax, subdolus, varius, cuius rei lubet simulator ac clissimulaior,<br />

alieni adpetens, sui profusus, ardens in cupiclitatibus; satis eloquentiae,<br />

sapientiae parum. Vastus animus inmoderata, incredibilia, nimis alta semper<br />

cupiebat. Flunc post dominationem L. Sullae lubicio maxuma invaserat rei<br />

publicae capiundae; neque id quibus modis aclsequeretur, dum sibi regnum<br />

pararet/ quicquam pelìsi habebat. Agitabatur magis magisque in clies ur.i*.r,<br />

ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, qllae utraque iis artibus<br />

auxerat/ qllas supra memoravi. Incitabant praeterea corrupti civitatis mores,<br />

quos pessuma ac divorsa inter se mala, luxuria atque avantia,vexabant.<br />

Pag 2//. !


ura fla miraeoti<br />

Doppio nominativo; videor; verbo dicendi, sentiendi<br />

F, Che le forti emozioni possono a volte avere un effetto teropeutico non è una scoperto della rnoderna psicoanalisi: lo<br />

i sostiene infotticon questi due oneddati onche Gellio.<br />

Filius Croesi regis, cum iam fari per aetatem posset, infans erat et, cum iam multum adolevisset,<br />

item nihjl fari quibat. fuIutL.ls adeo et elinguis diu habitus est. Cum olim hostis, gladio deducto,<br />

in patrem eius, regem esse ignorans, invaderet, diduxisse dicittrr adulescens os, clarnare<br />

nitens, eoque rrisu atque impetu, spiritus vitium nodumque linguae rupisse: planeque igitur et<br />

articulate elocutus est ille, clamans in hostem ne rex Croesus occideretur. Tum et hostis gladium<br />

reduxit et rex vitàdonarus est et adulescens loqui prorsum deinceps incepit. Sed et quispiam Samius<br />

athleta, cum antea non loquens fuisset, ob similern callsam dicitur ioqui coepisse. Nam,<br />

cum in sacro cefiamine sortitio inter ipsos et adversarios non bona fide fieret et sortem nominis<br />

falsam (conunnomefalso) subici animadvertisset ille, repente in eurn qui id faciebat magna voce<br />

inclamavit sese videre quid faceret. Atque taditum est eum, oris vinclo solutum, per omne i,rede<br />

vitae tempus non turbide neque adhaese locutum esse.<br />

d.a Gettio<br />

Galli<br />

ifotti devono essere ol centro di un'indagine storica: esso deve informore ondte sui foffori politici, economici,<br />

i, che entrono in gioco nei conflittitro i popoti. È quanto fo Cesore ofl'inizio del Vt libro del De bello gallico.<br />

lllrIllrl<br />

..,tÌtl]t1<br />

:!a;,i!;i<br />

liri;illi<br />

-i:ll:<br />

Quoniam ad hunc locum perventum est, non alienum esse videtur de Galliae Germaniaeque rnoribus<br />

et quo differant hae nationes inter sese proponere. In Qallia non solum in omnibus civitatibus<br />

atque in omnibus pagis partibusque, sed paene etiam in singulis domibus factiones esse inveniuntuq,<br />

eammque factiones principes sunt qui surunam auctoritatem eorurn iudicio habere<br />

existimantur, quorum ad arbitrium iudicirrmque surnrrràomnium rerum consiliorumque redeat.<br />

trdque antiquitus institutum esse videtur eius rei causà, ne quis ex piebe contra potentiorem aulxilii<br />

egeret; nu-llus enim princeps suos opprimi et circumvenjri patitur, neque, si aliter faciat, ullam<br />

ilter suos auctoritatem habet. F{aec eadem est, in surnma, ratio totius Galliae; namque orrrrres<br />

civitates in partes divisae sunt duas. Cum Caesar in Galliam venit, alterius factionis principes<br />

erant Aedui, alterius Sequani.<br />

,*


#mfu§mffisww ffissffiHruÉm<br />

seguenti dornande pen verificare tre tue conoscenze grarnrnaticaii. rn aicuni casi sono possibil! più<br />

t' Lablativo assoluto è costiruito da un elemenfo norninale e da un verbo al participior f sì f] ro<br />

'ff:ff:i:' H;,T::l:'assoluto<br />

rispemo al sogge*o della proposizione ..gg.,r" deve essere:<br />

r II participio presente rispetto alla proposizione principa.le indica: f, anreriorità<br />

T contemporaneità<br />

f, posterio.irà<br />

4.con il participio p..r..r,. r,rb.rativo assoluto si può formare:<br />

I soltanro con i verbi transirivi artivi<br />

s'Con il participio perfeto i'abladvo assoluro si può formare:<br />

f con i verbi ransitivi anivi e que,i intransidvi deponenti<br />

I con tu,., i verbi<br />

I con rutti i verbi<br />

i<br />

I<br />

I<br />

s. Uablativo assoluro può essere elii*ico del, tr *;; I nome<br />

z'uablativo assoruro può avere significato: I t"mporrre f, causare f] rerativo<br />

ffisense"aB<br />

lndividua e anarizza gri abrativi assotuti presenti neile seguenti frasi. Foi traduci.<br />

'; 3:::':::#:::::,?;f"T,tf,iliJ,tr,l:::ti:!;r:,;Lx,ijr,):,:*::;::,,p^.r:y-?:i,i errugerun,<br />

ttnmiiA.,- uantibus, Aeneas toqu;";p;;.'-;.';;;;;;:: t<br />

;:;È;::;X:;3,tr;r#"!;::7,;*i."l,irli,:;;:;:V;;;;<br />

^^----<br />

bus' omnes co\ias ca-stris eduxit' i. xrrrrr,<br />

dio<br />

Th";;;tk<br />

deleuit, nu'ilis defende";;;;. ,*pugnotir, protinus u.'€;"rror, acLesstt<br />

,orrri",<br />

Athena, quas<br />

cotliroe<br />

incen_<br />

coniuratio oppressa est.<br />

E' Esprimi con un costrutto diverso gli ablativi assoluti contenuti nelle frasi dell,esercizio precedente.<br />

c. Nelle seguenti fuasi inserisci Ia forma corretta, scegriendota tra quelre proposte tra parentesi, poi traduci.<br />

t. (Cum amici uenissentlAmicis uentis)<br />

. . .. . discessimus.<br />

2' (Hortatis militibuslcum milites bortatus esset) ' . . consur e castris exiuit fda exeof.<br />

3' (Pmtento caesare/cum caesar peruenisset)<br />

nostri ex timore se receperuntnem<br />

suam in aqua uidit.<br />

' ' 'm48ts.<br />

(ortis bellislCum orta essent bella) .<br />

. . .. Romulus ea omnia uicit.<br />

D' lndica quali delle seguenti frasi puoi esprirnere con l'ablativo<br />

e'<br />

assoluto.<br />

Morto Foi<br />

llberio' traduci fu.<br />

in creato<br />

latino.<br />

imperatore<br />

diiegno<br />

caligola. 2. e aprìrono Menre l. po.* i rioiani dormivano,<br />

àitu.iii 'r. i Greci uscirono<br />

f".,rr, dal<br />

,,**;'i.;;;diri<br />

cavallo<br />

ri ;,tu;.";;;i. roro case. +. euando<br />

Cicerone era console' ttt"'oii" *;;r;, conffo ro rtrto. ,. A...r. Ie rorce, r,anfitearro fu ,ruminato com<br />

,, ''""*ttte' o' Poiché i,o;;il;;ffi;;,<br />

non si accorsero che i Gr:eci avevano apefto re porre dera cinà.


ffi qsrng nepinell 4stvslPsi ne*iglers s lvp-ips<br />

trntegrarelesegrulentif'rasicom!atraduzionedeitermiraiitaniauni'<br />

a) A-tttottitLs, nuLlta scelera ..r.*",i""."<br />

...., a senatu hostis itLdicatus est'<br />

b) EabitLs MaxittttLs<br />

rem pttblicant Romanant setuaait<br />

con l'indugiare<br />

c) .... ......... . tetnpestate' narses soluere non potuerunt'<br />

ScoPPiaia<br />

d) Ob<br />

naaes solaere non Potueruntt'<br />

temPesta scoPPiata<br />

e) Naues in pot'tu manserunt fnent tentpestatis "" ' aspetta-ndo<br />

0 Galli legatos ntiserunt pacelfia<br />

ctriedere<br />

g) Gatti legatos miserunt gratia<br />

di chiedere<br />

pqceln<br />

h) Galli legatos miserunt<br />

con Io scoPo di chiedere ia Pace<br />

i) Tam Petulantia oerba<br />

intoler abilia sunt -. -... " " "' "-<br />

§t T'radurre iI seguente brano in ctli si narra coIlle ciro dopo la vittorla sÈ dimostrò<br />

generoso verso Creso'<br />

Babylortiis,aclaerstrsCyrutttbellumWren!i!y1'Croesus'Lydorumrex'inauxiliumaenit'sed'<br />

brnsi tefitpore tsictus, in suunr rrgn r* ,rlrrgu, debuit. Cyius autem, uictis Babyloniis co111Positisque<br />

in Babylonia reius, bettint in ryaiant transmittii, ubi' nullo negotio (ostacolo) impeditus,<br />

exercitwt hostiurt fundit ipsumque Croesum fugimtem capit' Postea' clementissime<br />

Narn ei'<br />

'';;-<br />

aictoria usus, hosti a"i''ti no' 'oi'n'<br />

p'p"'it' sed etiari eum multis beneficiis fficit'<br />

maximapatnmoniiparterelicta,etianturbemBeroemconcessit,ubiitleaitamregiamaiestqte<br />

dignamdegens,tnim'tsdeamissoregtnquereretur'Quaeclementianonminusaictoriquam<br />

uicto utilis fuit. Nam Cyrus, si quid crudele C*ero Tiuret, ex tota Graecia contra eunt copiae<br />

aenissent, uicturu Croesunt aindicaturae'<br />

sostituire i participi del brano precedente con proposizi,oni secondarie (relative'<br />

temporatri, ,*,"tti#,ì"*' "*"'i'd" tre esigenze del contesto)'<br />

gerentibtts ...-..... " . """'.<br />

aictis BabYlottiis ""'<br />

impeditus<br />

fi.Lgientent<br />

U9LLS .........<br />

hosh deuicto .....<br />

parte relicta ..-...<br />

de antisso regno<br />

quo-m atcto<br />

Cr o esr,tm uindicattLr ae


l:..**<br />

i .<br />

Fi'rJ-:i=-jffii:E€.11tr€...:s-,i=:1iE]*:i-Ér"Ét}E:7:EÈ.i:l.:à-:sgffiE:ffi"18:|iffis:§-'..5+1=r:i-],-:ÈJjr}::.*Ì::-:i:!_4dÀI:<br />

fficeemPeffffi dcBBe €ffiffi@§€ep'Eae<br />

! ' * m*C-He €@EseffieÉemae dÉ fuaee<br />

IlverbovideorèingenereCostruitoconl'infinitoeilnominativo.<br />

Ii verbo videorha cJstruzione impersonale quando ha senso deliberativo'<br />

"<br />

-'Ilpassivodeiverbididivietohainlatinocostruzionepersonale.<br />

I verbi assolutamente impersonali reggono il genitivo della persona che prova il sentimento'<br />

. Decet è un verbo assolutamente lmpersorrale'<br />

L'aggettivo ctignus regge il caso genitivo'<br />

I verbi di memoria t"ggono in genere iI genitivo della cosa ricordata'<br />

' Interest e referl'"gg; 1'accusatìvo della persona a cui la cosa importa'<br />

' Fido e i suoi composti reggono sempre il dativo'<br />

,, ,. Gratulor, suadeo e invideo reggono iI genitivo della persona'<br />

,t : , Opus est regge in genere il caso ablativo'<br />

; ,. I verbi giudiziari sono in genere costruiti con I'ablativo'<br />

';ffi ..lelii: il, '''':'r:it"i<br />

'r:'ir'iii'rli:li'i 'iir iì,ii,È i:ù<br />

È :.1<br />

ip'*:i ia'.' . ;''1 ili t'd i ri r ir:'i:i<br />

Prorsus non mihi vileor I videtur esse tutus' (Cic')<br />

Divitior et afiluentior I diivitiorem et afiluentiorem mihi videtur esse vera amicitia' (cic-)<br />

optimum visi sunt I visum est captivos comitesque eotum Romam ad senatum deportare.<br />

(Liv.)<br />

omnium animi intenti esse ad pacem videbatur I videbantur- (ces.)<br />

populo Romano iam a pincipio melius visus est lvisum est amicos quam servos quae-<br />

'...,i - L...;i ., 1,.:,. ''- '''"''"'l - r'''"-i;" "-:<br />

-=<br />

ui*rr* et C)as;sium laudavisse dicor'.(Tac.) - ':'' ontnes equites Haeduorum^interfecti<br />

sunt, quod coltocuti"est";;;; À*e,ob dicebantur- (Ces') -, ' Frendens gemensque ac vN<br />

tacimis temperans iir""iirl àicitu, k['tii*<br />

'"ìao audisse' (Liv') - Duas legiones<br />

noyas consules *, ,;;;,;;,';-;;n'stlTto<br />

"'ib"'" iussi sunt' (n-iv'\ - Romam nuntiaturn est<br />

veios captos esse, (Liv.) - . Lutatius,.?";;";;;; ii1tlr*-P,inicum confecit, prohibitus estsortes<br />

Fofiunae prori"Ttinoe adire 1='torisultare")' (Val' Mass') - Iussi sunt omnes aegtl<br />

in publicam porticu"m d.efern. \svet-) - Aristaew's inventor olei fuisse dicitur' (cic') --<br />

Legati iussi sunt i'"Jtilit't"iù"t ioio"is dei'cibere et aliarum civitatum institvLta' mores<br />

i t t rn.aue noscere. (Liv.)<br />

i iuraque noscere' \LrY')<br />

I<br />

1<br />

I<br />

i<br />

I<br />

I<br />

rere. (Sa11.)<br />

','.. Quirites, regem create: ita patribus.visum,?t I videT::::Y ),<br />

, " Nihit mihi viileris I videtur rurpius quam optare mortem' (Sen')<br />

,I<br />

, verbi appellativi, estirnativi ed elettivi al passivo hanno spesso il doppìo r-romlnatl<br />

:':i I::<br />

v F''<br />

vF'<br />

vF<br />

vF vF<br />

vF'<br />

VF"<br />

VF'<br />

v F''<br />

vF'<br />

T/ F'<br />

vF'<br />

;"ii;::k'rz*r;;;;"i, ri* rr^ idonei I idoneos visurm est t visi sunf (I-iv')<br />

^^ ^-^nni,lilrm n,<br />

,:'.#;:;:;::i,:;T;;';;-:;;;;;;-';;;;;a"u*scibereet.a?":


Fai l'analisi clel periodo clistinguendo le pr-oposizioni principali e le dipenc.lenti. Ad eunt<br />

insequendum che proposizione è?<br />

IÌ pronome gul introduce Llna proposizione rerativa. cual è ir verbo presente in essa?<br />

Che costrutto è omzsszs hostibus?<br />

Che tipo di proposizione è curn... mansisseft ..... ..<br />

A qnale termine si riferiscon o insuetos e ebrios?<br />

ouanti verbi ci sono in questo periodo? classificali e definisci il numero e il tipo deile<br />

proposizioni presenti in esso.<br />

,i Che proposizion e è cunt... revertisset?<br />

{n Chi è il soggetto di opprlmifl<br />

... E di interficit?<br />

Temistocle chiede ospitarità ad Artaserse rcoRNELro NEporEl<br />

scio plerosqùe scrzpszss e Themistòclem, xerxe regnantem in Asiam transisse. sed ego potissimum<br />

Thucydidi credo, quod. et aetate proximus de iis, qui iuorum tempòrum historiam reliquérunt<br />

et eiusdem civitatis'fuit' Is autem ait ad. Artaxerxem eum venisse atque his verbts epist,-<br />

lam mtsisse: «Ego, Themistdcres, veni ad.,,,,t-e, qui prurima mara omnium Graiorum in domum<br />

tuam intuIi quamdiu mihi necesseTutt,aaieiq;^<br />

;r;;;;,u".i"i"uoo patriamque meam defendére'<br />

Idem multo plura bona feci, postquam'in ruLto ,s;<strong>'rt</strong> ,r,,i ,i periculo esse coeptt. Nam cum<br />

in Asiam reierti vellet; proelio apud satamina facto, litteris eum certiorem feci pontem, guem<br />

in Hellesponto fecérat, dissolvérc et ctrcumire hostes conari; guo (: et eo) nuntio itte periculo ti_<br />

berafus est' Nunc autem confùgi ad te exagi.tatus a cuncta Graecia, tuam petens amici.tiam».<br />

Lo scontno di Alesia TcESAREI<br />

Accelérat caesar; ut proelio intersit. Eius adventu ex colore vestitus cognito, quo insigni. in proeliis<br />

uti consuérat, turmisque equitum et cohortibus vzsiq guas se sequi iussérat, ut (,,poiché,,)<br />

de locis superioribus haec dectivia et devexa cernebantur, hostes proelium committunt. (Jtrimque<br />

clamdre sublato excipit rursus ex vallo atque omnibus munttiot-tibus clamor. Nostri omissis<br />

pilis gladiis rem gerunt' Repente post tergum equitatus cernitur. cohortes aliae adpropinquabant:<br />

hostes terga verfunt- Fugientibus equltes occurrunt. Fit magna caedes. sed.ullus, dux et<br />

princeps Lemovlcum Aremoricorum, occtditur: vercassivelraunus Arvernus vivus i.n fuga conprehenditur;<br />

signa'mititaria LXXN ad caesarem referuntur: pauci ex tanto Ìlumero se ttrcorùmes<br />

in castl"a recipiunt' conspicati ex oppid.o caedem ,iyugo,, suorutn desperata salute copias<br />

a rnunitionibus reducunt. Fit protinus hac re aud.ita ex castris Gauorum ftLga.<br />

. :--::::<br />

., tl<br />

: : i:::j:l:<br />

-. ',. :::.li-l<br />

i.': .] -..:].ll<br />

'riiffi<br />

'-:-'-',j'iai<br />

'.,.,.',,!i<br />

.t -; I -{ :i:i!i<br />

.r+;ilr'!*<br />

, -.. "':<br />

ffi<br />

, r rli,:-!ri :, ir:tliìj:<br />

':. .: ..'t"1<br />

'-. - ::t<br />

';:: i :-rli I : '.;i :t:ii<br />

ii<br />

11


17tr<br />

In difesa del poeta Archia [crcERoNE]<br />

Éi, ,:., un.=*rt* i.,,<br />

I t f Hunc [poetam Archiam] ego non diffgam? Non admTrer?<br />

putem! fl<br />

Non omni<br />

Atqu" *ron'u'io)f.ndendum<br />

sic a summis hominibus erud.itissimisque accepimus,<br />

dia et doctrina<br />

ceterantm et praeceptis rerum et arte<br />

stu-<br />

constare.,<br />

!2etam<br />

natura tpsd tari valère et quasi et<br />

divino menti.s<br />

quodam viribus<br />

spiritu inflari. E-l exct-<br />

euo r;;r;<br />

pellat<br />

[1y, nortq i.1e<br />

poetas' quod<br />

Ennius<br />

quasi<br />

sanctos<br />

deorum<br />

ap<br />

aliquo dono atque munére<br />

I<br />

commendati<br />

'i I nobts esse videantur.<br />

'sir igifur, iudices, sdnctum apud, vos, humanissimos homi.nes,<br />

nulla hoc poetae<br />

umquam barbaria<br />

nomen, quod.<br />

violavit' lE], saxa et solitudines voci respondent, besttae saepe immanes<br />

cantu flectuntur atque consistunt; nos, instifuu reuus ipttmis, non poetarum voce mo_<br />

veamur? i * 1 Homerum colophonii civem esse dicunt rru*,-bntt suum vindicant, saramtnii<br />

repétunl smyrnaei vero suum esse confirmant, i.taque etiam ielnbrum eius i.n oppid.o ded.icavèrunt;<br />

permurti arii. praeterea pugnant inter se atqi" "rrr""i"i,<br />

f r1 Ergo tii'o-iJru*, quio<br />

i:;'#;?:#;mortem etiam expétunt: nos nunl uài, i"i"irr,"ntate et regibtts noster est,<br />

ÈTNÉ=LETT$<br />

::ff T[tT3r,ì,,?";"j*i:H:::::yy.a1!e1a3,naumeputem.Fairanarisimorforogrcadi<br />

;: :l#T,,T;: t::::": prop o s i zi on e in cui às s i,ì i;J;;<br />

verbali ffi _*#<br />

diligam,<br />

i lffij<br />

admirer e putem.<br />

ffi,:Hfl<br />

+ Individua la proposizione principale del periodo:<br />

,r; Spiega il valore degli abtativi d.octrina, praeceptis e arte:<br />

(ì Individua la forma degli infiniti uccitari e inflari:<br />

Qua re vale "per la quare cosa" e cioè "pertanto,,. cerca attentamente ner vocaborario la<br />

locuzione suo i.ure che vale: . . . .. : .<br />

.<br />

*,ff1i.,:l:.1r."."<br />

di i//e accompasnaro da un nome r.rr.,., .*;;;;r;;;;;;,<br />

Che funzione logica ha I'aggettivo sanctos riferito a poetas?<br />

rl quod è un pronome rerativo o una congiunzione subordinativa di tipo causare?<br />

i:, In questo caso sai spiegare la costruzione del verbo videofl<br />

Spiega il valore del congiuntivo presente sif?


HJ'B-ffi *ìESffi EE!gsF-gffi JÉ4&T,iA:-F§Èffi §Mf jEffi iEffi g?ffi ffi Effi ffi,L+=<br />

(= "a undici anni", usa agens) aviam luliam defunctam pro contione laudavit. (Svet.)<br />

Alexander multas urbes<br />

-<br />

(= "in parte") expugnaverar, _=__=-- (=..in<br />

parte") in fidem acceperat. (Curz.) -<br />

(= ..per nulla,,) trepfdavere<br />

Thessali ad pimum adventum Rontanontm. (Liv.) - :. hrd.e senilis hiems tretnulo venit<br />

ida<br />

hor-<br />

passu<br />

(= "bianco i capelli"). (Ov.)<br />

; Se hai bisc-gno.di migliorare o approfondire ancora la tua conoscenza di questi argomenti, ripassa le lezionlol]<br />

"<br />

42 dell'Unita didattica 21, quindisvolgigliesercizi l4 e l5 della sezione"B direcupero.<br />

i C. Maium' quem -vere<br />

patrem patriae et parentem vestrae libertatis atque huiusce rei<br />

publicae possumus dicyg,_sceteris'ac qarricitti nefaii I scelere ac parricidio nefario mor_<br />

tuum condemnabimus? (Cic.) - ',:-, Athenienses àie* certam Chailiae piortiÉ*nt, ante<br />

quam, nisi domum redisset, capiti I capitis se illum damnaturos denintiarunf. (Nep.) _<br />

"i" Tito Balventio, viro foni_et magnae aictoritatis /magna auctoritate, utn mqie yemur trc_<br />

qulT trajcitur. (ces.) -_:,: Lucy:n_,1s magts ab orabrtbrit I oiotorious quam a poetis / poetis<br />

imita-ndus esl' (Quint.) - .:. Gauia est omnis djvisa in partes tres, qttarum l-quibus unam<br />

iry29.\nt Belgae. (ces.) -;.,. caesar c. Fab.ium_regatumLum tegionibus duab,ui castris praesidii<br />

I praesidig reliali!.19-,:<br />

) ,,y. po*rry Roinanus *"g"i t magni aestÀaurt aspernmum<br />

hostem in sua Africa debellare. (Ftor.ì: e: Esq sempZr pturis 7 pturi ferr piiior"*qr"<br />

habui libenatem multo quam pecuniam. (Nev.) lg, Ci* ('= ,.Benché,,) prope nulla spes<br />

esset vere suas hostiumque aestimantis I aestimanfi vires, no:n tamen Nabis omisit bellum.<br />

(Liv.) - ,r ti, Esr adulescentibus I adulescentis maiores natu verei. (Cic.)<br />

i se hai bisogno di migliorare o approfondire anco.ra la tua conoscenza di questi argomenti, ,ipurru f" f"JJ<br />

I I ' 1, l '2, 2), 3-l e 3.2 dell'unità didattica 22, quindi svolgi gli esercizi t olt e aettalezione B'di recupero.<br />

Ì:*,li..i- s,;: :::..!;r i,:.il r::i.,'-, r-l! ri,rt.r-.,tii ti,,t;-tr:§iiij-:,nfiìii ;i trei,itA, .?t_:irt;+ji lf i:r.$il.{!:<br />

GIi uomini di verre tentano un furto nel tempio di Ercole ad Agrigento<br />

Hercùlis lgmplum est apud Agrigentinos n9y longe a foro, sane sanctum apud illos et reli-<br />

§osum. Ibi est ex aere simulacrum tpsius Hercùlis, qi, non facile d;r;;i:;,por."i dire,,)<br />

quicquam me vidisse pulchrius. Ad hoc templulm, cum'esset Verres Agrfgenti, d.uce<br />

Timarcltide, rgPenie- nocte intempesta servorum armatotum fit conc"rtui ìrq\i impetus.<br />

Clamor a vi§libw fanique custoàibus tollituS qui pimo c,uLm obsrsterc o, aiyéia"re conarentur,<br />

male mulcati clavis ac fustibus repelluitui. Postea convulsis opogùlii iXroaxqi"<br />

u-alvis demoliri (= "portar via dal piedistàllo") signum ac vlctibus labefZctare""ronantrrr.<br />

Interea ex clamore fama tota urbe percrebruit expiugnai deos patios non hostium adventu<br />

necopinato neque repentino praedoru.tm impeti, sra e* domo atque ex cohorte praetoia<br />

manum fugitivorum instructam aftnatamque venisse. Nemo Agigenti neque oérrr, to*<br />

fficta neque uiibus ta-m i,nfi-rmis fuit, qùi non illa nocte eo nuntio excitatus surrexeit<br />

telutnque, quod atique fo1.s'off.erebai, .arripueit. Itaque brev:i tempore ad fanum ex tota urbe<br />

concurritur' Horam amplius iam in demò"liendo signo perunulti hominei moliebanttur; illud<br />

interea nulla lababat ex parte, cum (- "benché")"a lii vectibus subiectis conarentur commovére,<br />

alii deligatum omnibus membis -rapere<br />

àd se funibus: ac repente Agrigentini concum'tnt;<br />

fit magn-a kpidaigi dant sese in fiL§am istius praeclai impeiatoris n\ciurni milites.<br />

Duo tamen sigtlla petparuùla tollunt, ne omnino inaies acl istutm praedonem revertantur.<br />

CiCERONE<br />

se hai bisogno dr nrigliorare o approfondire ancora la tua conoscenza di quesii argomentr, rrpassa Ia lezione<br />

l,l dell'unitè didattica 23 ela scheda "Per<br />

la fare rl punto" a p.64, sezione quindi B di recupero<br />

I ' r-" - svolgigli -"-'ò'Ò" eserciziis " zo a"L<br />

ururrÀ otoRrnc+E 2t-23


Un giudizio su Ercol€ 1l,rnnruzro;<br />

Hercules' qui ob virfute.m clariss[mus et quasi Africanus inter d.eos habetu4 nonne orbem ter.<br />

ra'e, quem perd.grdsse (= peragraviss, col.q il ,u...rri"o",i*ur..,, sta per purgavisse) ac<br />

purga'sse naffafut; stupri'is, adulteriis, libidinibus inquina:viti Nec mirum, cum esset adurterio<br />

genitus Alcmenae' Quid tand'em potuit in eo esse aniri t"i"".part. retto da quid), qui suts tpse<br />

vitiis mancipatus et mares et fe'min:as contra omnes iriiÀ"i,irr^id, ftagitio, dedecore affecit?<br />

sed ne illa q\idem quae magnq et mtrabtltl'grrro *tio';oirlio*rrrt ut viTtutibus divinis.tri;<br />

buenda vtdesnt-ur. euid entm tam mogatyr*p, ,t.t*rrÀ-oiÀirquo';;;",;;;;;;;iJr!Ilir#,<br />

sqgittts,.si regium stabutumrsrssir fJ; .,è;ù,,,.#{:;";rrrrr;r;;;;;,i}nà,i^rre<br />

de_,.,<br />

[;r,ii,,:J"li,ili{fffìu'::T::g;#*::lr,t;,,;;;";;;;;;,:;;;|';;;i;f:;:men 4r(:;<br />

@li':;Etruschi,int.oduco"a,urhoma'rà<br />

tutsse quendam ferunt Dtemardtum Corinthium et honore et auctoritate,etforfunis<br />

'ti.s suae'pvivvcipein; qui, cùm,coinlil;Agi;nna,111,,|ypsetum facite civiita=<br />

ferre.non,io<br />

.<br />

magno pecùnia dicitur,ac,s;e t, contutrssie mrqinir,.;ir-i{iini<br />

Bg6se'ùm<br />

tibus ad<br />

,rt ciuiq;<br />

disciprinqm Graeicsm,erùaitus,-ii;;;;r;";;;;o;;,npropt3, Eius.filitts, omnibusiru<br />

trtnam Anco regi fa*ii1* humTnrtotem atque fortuo'rri.,u,gug Qoc_<br />

,o, ut consiliiorum'omnrum<br />

ne regni putareùtr pq.rtrceps<br />

Erat<br />

et socius<br />

in pae-<br />

eo praeterea ir**ririr*;;1.'*o<br />

que, mortuo t, omnes ctves<br />

Marcio, benignitas;<br />

,u:r!t populi i.td._<br />

su,fftagiis rex est ;;r;;;<br />

men<br />

;. Tarquinius:<br />

ex Graeco sic<br />

nomi.ne<br />

enim<br />

inflexerat,<br />

suum no_<br />

ut h oÀni.seyrr"-n"r"ri"i"ri<br />

tatus (esse). co'nsuetud.;;;;;r';;rr#r'<br />

Mutta ilre secund.um mo)res et instit td,<br />

::;<br />

eundem primum<br />

Graecorum"'r;";;;;';;;;Z"i'i*u,<br />

rudos<br />

vo"' L.L'LL<br />

maximos, qui atque<br />

Romani orri ,r,i r"r,r:; r"r;r;;re.'<br />

tuttura rercERoNEr<br />

'i' I '<br />

,<br />

II consolato di Cicerooe lcrcenorue;<br />

Haec omnia (gli atti compiuti da cicerone console per sventare ra congiura di catilin a), euirites'<br />

ita sunt a me ad'ministrata ut d.eorum immortaiium nutu atque consilio et gestd. et provisa<br />

esse videanfur: vix enim videfiir humani consili tantarum rerum gubernatio esse potulsse; tum<br />

vero ita praesentes ("propià";sogg. sottinteso è d.i) hts tempo,ìibus opem et auxilium nobis tu_<br />

terunt ut eos paene oculis taeri possemus. Nam ut omittatm ;;;r";;;; ;;;#;:;mpore ab<br />

occidente faces ardoremque caeli, ut futminum iacfus, ut terrate motus rerinquam, ut omittam<br />

cetera' quae tam mutta nobis consutibus (abl. ass.) facta sunt ut (introduce una prop. cons.)<br />

haec quae nunc fiunt conere di immortales viderenfur, hoc certe, \uirites, quod sum dicturus,<br />

neque pruetermittendum neque relinquend.um est- wam profecto m"morio tenetis cotta et Toru<br />

totLaLLJ truLlu et lQr-<br />

,, lr/ I<br />

?/r4ft<br />

en

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!