Rerum gestarum libri XVIII - Les Bibliothèques Virtuelles Humanistes

Les Bibliothèques Virtuelles Humanistes
Extrait de la convention établie avec les établissements partenaires :
- ces établissements autorisent la numérisation des ouvrages dont ils sont dépositaires (fonds
d'Etat ou autres) sous réserve du respect des conditions de conservation et de manipulation
des documents anciens ou fragiles. Ils en conservent la propriété et le copyright, et les images
résultant de la numérisation seront dûment référencées.
- le travail effectué par les laboratoires étant considéré comme une « oeuvre » (numérisation,
traitement des images, description des ouvrages, constitution de la base de données, gestion
technique et administrative du serveur), il relève aussi du droit de la propriété intellectuelle et
toute utilisation ou reproduction est soumise à autorisation.
- toute utilisation commerciale restera soumise à autorisation particulière demandée par
l'éditeur aux établissements détenteurs des droits (que ce soit pour un ouvrage édité sur papier
ou une autre base de données).
- les bases de données sont déposées auprès des services juridiques compétents.
Copyright - © Bibliothèques Virtuelles Humanistes

"Y,'.-Y, -. **
-», *_
"'"*'# f $. -j '*
' ~ * -if1 -A '-- *%w
vSti . vSti .
^ ^ .^_< ^,_ *^ ^_--
^* *" "«4 Yr _, ' -
h ^ \;. *
?»
*M^gjU*^
_* ^-8»
» ^
wiw-f»wi_tia unpjgB i^-jg
__!?*_
a
-*
m
»-»^* "
f
il
-i **i
V. '.
"*&£ §-*"
" *4 *_*'
I * t***'
i^*""^

'à
m
N
*

ùrïrM?
j* JRASLO j
, Rue Fi__-kn__.au

AMMIANI MARCELIINI RE-
rwm gfktrii libri X V 1 1 J, â deamoqudrtv ad tri-
gfinwm primum. mm XIII priores dejîderantur.
Quanto uero mfhgtûor hicferiptor nunc prodeat,ex
Hieronymi frobenifepifiola^Ham hdedeatupt addi¬
dimus, cognofees.
tArwm trigftnwmprimum qui m exempUri Trobeniana
non h(tbetur,ttdiecimus ex codice Mdriangli Aaurfij.
P A R I S I I S.
Ex offeind Rob.Stepbarù typogrdphi Kegij.
M. D. XLIIII.

t
H IERONYMVS FROBENIVS
PHILOLOGIS OMNIBVS S. D.
IOANNES Trobenius pater félins memorix mem,quanto
animi ardore totus hue wrcubuerit, ut autores
lech dignos uelab mterim reuocnretjiel à mendis qwrbui

5
gtftmofèxto ufque dd trigpfitrwm , antshac a nemine typk
excufos. Q^tsfuerit Kmmianus nondum liquido comp
ri,mft quod ipfa res loquitur, fuiffe uirum utriufque Imm

4
cmunc~tàque nd.r'ts,Sig.fmundus Gelenius.Exetnplar ma¬
nu defcnptum gratis cr alacriter fuppeditautt egregius
primceps Abbas Hirffêlden. Supereft, ut quod armco da¬
mus fhtdio,gratis ammts acàpiatis. Sic enim nobis addetis
calcar,ut alacrius ad alia maioraperquirenda acùngxnuir.Ex
xdibus noftris Baftlex Calen.lulif. Annofa¬
lutis M. D. XXXIII.
r

AMMIANI MARCELLINI R E-
RVMGESTARVM LIB. XIIII.
s
O S T emenfos mfùperabilis expeditionis
euentusdanguentibus parttri arurrus,quas
P periculoru uarietas fregerat Zr7 laborum,
nondum tubarwm çeffante clangore,uc[
milite locatoperftatiomm hybermfàrtun

6 A M M. M A R.
difeqtmtd efl, ut ad Honoratûm tum comitem Orielisfvrmtla
mt]fa,letali odiofaleremilo contaEbusidem clemaûus,nec
hiftxre nec laqm perrmffus ocaderem^. Poft hoc
impieperpetratum quod m -alijs quoque iam timebatur,
Unquam lietia cmdelitati mdulta, perfuffidormm nebu¬
las xftimati quidam wx'tj danabantur-.quortwr pars neat
ti,alifpuniti bonoru multatione, aQrip, laribmlws extvrres,
nullo fibi reliâo prxter guerelas gy lachrymas, fhve
coliititia mltitabam-.O' ciuni iuftxrque mrperio ad uolun
tatem armerfo cruenUm, claudebantur -opulentx domus
CT clarx. Nec uox acmfatoris ulla, licet fubditi, W m his
malorucjuxrébatur aceruts, ut faltem ffeae tenus crimi-
1 __ I I r.f" I |-.z..,r.._..llM^.|(|,.
jet, td uelutfis iufque perpenftvm côfèfhm urgebaturimpleri.Excogtatnm
eflfuper his,ut hommes quidam knoti
... /____.__ _'.... .. r. ' i i.. i1 o >
, tulitate ipfa parum cauendi, ad colligvndos rumores per
Antiochix latera cunéh deftmdrentur,relaturi qux au di¬
rent, hiperagranter & difftmulanter honoratom drculk
affftendo, peruadendoque diuites domos egentiwrnhdhititfi
quidquam nofcerepoterant uelaudire,latenter mtrormfftper
pofhcâs m regiam mntiabant: id obferuan-
tes confjriratiotw cocvrdi,utfinirent quxdam, er cogni¬
ta duplicarent mpeius: laudes uerofûpprimerent Cxfaris,quas
inuitis compluribus ftrrmdo malorum vmpenden
tiwm exprimebat. Et'mmrdueu-dmiexauMfiqmdvnpe
netralifecretv,nullo dteriortehu uxix-rmrriftro prxfèn -
te,paterfhrmlids uxorift^wnt^ferL-m-M^ë, mut Amphiarao
refèrente,ttutMXrim qmdrm-natibus mclitispoftridie
difret imperator. ideégue etia parietes arcanorûfoli
confeij timebantur. Adolefcebat autê obftimtuw propo.

L I B. X 1 1 1 1. 7
fitum ergt hxt &ftrmlid multtt*,feruandi fhmulos ddmo
uents regina,qux abrupto* maritifcrtuna,ftridebat m exi-
tiûprxceps: eu eum potius lenitate feeminea ad ueritatis
humanitatrifep, uia reduire utiliafuadendo deberet,ut m
Gordiamrum*i&^*^fi^MffixMjemimi «madetUIlùa
hnperatorisretuhmttsxonnf^m.Nouo deniq, pernidofo-
que exêplo idê Gallt-rs aufus efl inireflagitiiï graue,quod
Komx cum ultimo dedecoretentaffe aliquâdo didtur Gailierws.Etadhibitispauds
clàm ftrro fucnnttis,uefferiper
tabernas palabdtur i_r mmpita,qwexitiulo -Grxco fermone,cuius
erat vmpendio^urmjpùd deCxfarefèntirent:
& hxc confidenter agphdt in urbe,ubipernoânntiwm luminum
claritudo dierumfolet imitarifulgorem.Voftremo
agnitus fxpe,iamqueft prodiffet, confficuum firefe arnteplans,non
nifi luce palàm egredies dd agenda quxputabdtferia
cernebatur.Et hxc quide meduUitus multis gementibusdgebdtur.ThaldfftmTimrrtt-tempefktteprxftéhts
prxtorio, prxf&u-quequeiffawcogantis mgenij,wnfiderans
mdtationem tim ad nwltsnïm^ujggri diferimi¬
na, non maturime ntl wfilijs -rmtig^oat-m aliquoties celfx
poteftates iras prindpum nurllwerunt: ~fedaduerfan->
do iurgandoque cum paru congrueret, ad rabiem embrdbat
Auguftum, d£hts eius exdggerando creberrime doces,
idque,mcertûqua mente,ne lateret affeéhtm.qmbus mox
Cxfar acrius efferatus,uelut tumadx quoida uexillum
dltius erigps,fîne refrecTu falutis alienx uel fux,ad uerrê
da fuppofita mflar rabidifluminis irreuoeabiliimpetufèrebatur.Nec
fanehxc pernidesfola Oriétém diuerfîs cia
dibus affligebat.Nacp, & \fauri,qmbm ufttatueftfxpepa
earifxpéq-, mopinis exatrftbus aïékt mifere, ex latroànijs
occultis O" rdris3alête mtpunitate adolefcente m ptius
a.iiij.

8 A H J., M A R.
duddàant,dd beUagrauiaproruperunt: diu quidem perduellesJfiritus
ifrequietis motibus erigvtes, attamen mdignitat
perdti uehemeti ut iaékibant: quod eorû quidam
capti confortes apud Leonium Viftdix oppidû in amphitheatraliffefktculo
fèrisprxdatriabus obieclifùnt,prxter
more.Atque m^ullim ait,ut etiamfêrximnitx ple¬
runque adeum locû-uhiralif*ta»dopaftxfunt reuertutur:
ita omnes mffar turbinis digreffi montibus vmpeditis Qr
drduis, loca petiuere mari confimd.per qux im latebrofts
fefè conuallibus occultâtes,eu appeteret nox, luna etia tum
cornuta,ideoquenodumfolidoJflendorefùlg_?nte,nautiws
obfèruabat.quos cum mfomnumfèntirent effufos,per ancoralia
quadrupedogradu repentes,fefèquefluffefis paf
fibus mieéktnoSî" vnfcapbas, eifdem mhil opinaùbus ddfftebant:
& matante auiditatefxuitiàm, ne mdentium
quidem ulltparcendo abtruticatis ommbus,mer opimas
uelut uiles nullis repugnatibusauertebdnt: hx'cq; non diu
perpetram.' Cognitis enim uidtorû cxforûfuneribus, ne¬
mo deinde ad has ftationes appulit nauem-.fed ut sdronis
prxrupta letaliaideclinates,littoribus Cyprijs contigri mmntbant,qua
\faurixfespulisfunt cotrouerfà.Vroadenteigzturmox
tempore cum adusÛitiû nihil imueniretur,
reliéh ora maritima in Lycaoniam ddnexam ifâurixfè
contulerunt-.ibique denfts mter obfidentiû itineraprxtenturis,promndaliwm
©r utatvrû opibuspafcebantur.Exd-
Umt hic ardor militesper munidpia piurima, qux ijfdë
conterminant, diff>ofitos,& cafklla: & qmfqueferpentes
latius pro uiribus repellere moliew,nuncglobis confrtps,
aliquoties CT differfos, multitudine fùperabatur iffgenti:
qux nata & educata mter editos recuruôfq; ambitus mon
tiû,eos utlocaplanaperfultat & mollid,wiffilibus obuios

L I B. X I i f r. 9
eminus laceffens, & ululatu trudperterrem . Coaff/que
aliquoties noftri pedites ad eos perfèquendos fcandere di¬
uosfublimes , etiamfi Idpfantib us plantis fi-uteda pren-
fando uel dûmes ad uertices uenerim fummos,mter arâu
tamen er muia nattas ades explicareperrmffr, necfirma
renifu ualidogreff'm, hofte difeurfatore rup'avm abfctfa
uoluëtefupernepericulofe perprona difceduwt-.aut ex ne¬
ceffitate uïtima fortiter dimicantes, rutnisponderum vmmanium
confkrmintur. Qitamobrem dreunfbeân cautela
obferuatum eft deinceps, QT cum édita montiwm petere
cceperint graffatores, Iod iniquitate milites cedunt. vbi
dutem mplanide potuerint reperhi, quod contingit affi¬
due, nec exertare lacertos, nec crifrare perrmjfi tela, qux
uehunt bina uel tèrna,pecudûritu wertium truddantur.
Uetuentes igitur ijdem latrones Lycaoniam magna parte
mmpeftrem, cumfe hnpares noftris ftre congreffionefkttaria
documenûs frequentibus firent , tramihbus deuïjs
petiuere Vamphiliam,diu qmdem mtaéhm,fed timoré po
pulationum Or cxdiû milite per omnia diffufo propmqua,nugnis
undiqueprxfidijs communitam. Kaptim igi¬
turpropérantes, ut motusfia rumorem celeritate nimict
prxuenirent,wg>re corporum ac leuitate confift, perflexuofiis
femitas, ad fwmmitates collium tardius euadebat.
Et cumfuperatis diffcultatibus arduis , ddfuperdlid ue¬
niffent fluui] Melanis alti & uertiwft,qmpro muro tue¬
ur accolas drcunfufos, urgnte noéh adulta temporêque
qmeuerepauliffer lucem operientes.Arbitrabanturenim
nullo vmpedïetetranfgreflfivnopirw acmrfuappoftta quxque
mfhre-.fed mcaffwm laborespertulere gramffimos
Namfoie orto, magnitudine angifh girgtis & profund'i,
A trafitu arcebantur: ®- dumpifeatorios quxrunt lewn.

L I B. X I I I I. n
uere pugndndi.Neq, tamen exiliuit quifqua, nec permif
fus eft congredi.Eormidabatur enimflagras uefania ma¬
nus,

ix A M M. M A R.
nos drma ntouentéaliquoties iuuant,Nohodares quida m
ymne è numéro optimatum,incurfare Mefàpotamiam quo¬
ties copia dederit ordinatus, explorabat noftrafilia te,fi
reperiffet ufquâ locum mfubitaperrupturus . Et quid Me
fopotanùx tracTusomtus crebro mquietarifueti,prxtenturis
& ftationibus feruabantur agrarijs,lxuorfumfiexo
itinere Ofdruenx fubfederat,xfhmanspartes,nouum pa¬
rumque aliquando tentatum eommentum adgreffus-.quod
fi hnpetraffet,fùlmims mfhrcunâu uaflaret. Erat auté
quod agitabat huiufmodi: battre murùdpiwm m Athema
fia wnditum Macedonum manu prifcortwn, ab Euphraté
flumine breuiffatio diftardtur, refêrtum mercntonbus opulentistubi
annuafolennitate prope Septembre initium
ad nundinas marnapromtfarafortunx conuenit multitu¬
do ad commercanda qux iridi mittunt , er alia piurima
uehi terrd manque confueta. Hdnc remonemprxftntutis ce
lebritati diebus muadereparans dux antè dictus,perfolitudines
Aborx'que amnis herbtdas ripasfuorum f/ndido
proditus, qui admiffi fldjntij metu exagitoti ad prxfidia
difcurrere Komana,dbfque ullo egreffus effeSbufdemde ta
befiebdt hnmobilis . SaravetUtamen mcdmà nobis wtquam,nec
habendi, ultro chrôque difcwrfantes, qmcquid
muenmpoterdt,mamcnto temporis parui mfktbant,mil
uorum rapad uitx fînules:qu*fi prxdam difbexerint al
fius uolatu rapiunt céleri, autfi mipetrarint,non immo
rdntur. Super quorwmmoribus licet in dùtibus prindpis
Mdrd, grpofkd aliquoties memtrur'vm retuliffe, tamen
nunc quoquepauca de ijfdem expediam carptim.Apud has
gentes,qHarum exordiens initium ab Affyrijs ad Nili catardfktsporrigitur
er conftrudBlemyiarum, omnespari
fortefum bettatores,femmàL,G>U-tdtisfldgulispube tenus

L I B. X I I i r. 13
émïtrB, equorwm ddmmentopernichmt,^rddlidmque atmelorwmper
diuerfa reptantes-m tranquillis uel turbidis
rebui:HeceorimqwfipuaM.ÂiqMndoftiitamdpprehendw,uel
arboréCLW,-aut-tmtetfiéj^mlv qnxritât mtlum,
fed errantfemper perfpatia, longe latéque dtfkntdfine la
re,ftnefidibus fixis aut legibus perferunt diutius cxlwm-.
haud tra&cus mittifoli ittis unquam placet. uita eft illis
femper mfuga, uxoré-fque mer&ncmx ataduèTxdd tem¬
pus expdi%:dtqueul fitffeàes4natrïmonij,dotis nomine
futura coniwrx hafhm er tabernaculum offert marito,
poftfkttum diefi idxUgrm dififffumx? incredibile eft,
quo ardore apudtot-m Venerem utevque folmturfexus.
Ita autem quoad uixerint, late palantur, ut alibi mulier
mbat,m loco paridt alio^liberôfqueproculdeducat,nulld
copia quieJtmipermtffa.Vit~his uniuerfîs carofirina eft,
latUfque abundans rpia,qmfufknti*ntur,gj- berbx mul
'tiplices, &fiqux alites capiper mcupiwnpoffint,er pie
rofque nos uidimus~f er uini penitus igno¬
rantes. Hdéknus de nationeperniciofa, mine ad textum
propofîtum reuertamur. Vu hxc tn Qr'têa aguntur,Arc
late hyemem dgpns Confktntius,poft théâtrales ludos at¬
que Circenfès ambitiofi editos apparatu, ad diemfextum
idus oâobris,qui imperij eius annum trifimum termitiabat,
mfolentia pondéragrduius libram,fiquid dubiû
defèrebatur autfilfum pro liquido acàpiem er comper¬
to, mter alia excarnificatum Gerontium Magontianx co
maem partis, exularirmrore multauit. Vtque xgrûcor-
pus quaffariehomUié&mfiktvffènfis, ita animus eius
anguftus er tener , quiequid mcrepiuffet, adfalutis fux
diffëdnvm exifhmansfittum,cuiteogitatum, mfontium cx
Albus fi ett uiâoria lu&uofatn. Siqms enim rrulitaritim

i4 A M M. M A R.
uel honordtvrum,aut nobilis mterfuos,rumore tenus effet
mfitmlatus fuiffe partes hofhles , mieâo onere catena-
rum,m modum belux trahebatur:^ inimico urgente,uel
nullo quafi fuffidente hocfolo quod nominatus effet, aut
delatus , autpoftulatus , capite uel imitationé bonorum,
aut mfularifolitudine damnabatur.Accendebant eius afferitatem
iaéktta uulgo crimina, quibus vmmïnui ampli
tudo imperij dicebatur : er iracundixfuffidonemproximortvrn
cruentx blanditix, exaggerantium mddentid,
er dolere impendiojbmldntttmfifrindpifperditur ui
ta,clcuius fainte-uelutfikf enderefiatum orbis terrarum
fitîis tiodbus'excldmdbant. idedque fertur nentinem ali¬
quando ob hxc uelftrrùlia pMnx dddicTum,obldto de mo
re elogio reuocari iuffiffe, quod mexorabiles quoqueprm-
dpesfiBitarunt; er exitiale hoc uitium quod m alijs nonunquam
mtepefdt, millo xtatis progreffu efferuefcebat,
obfhnatum eiuspropofîtum acvendente ddulatorum cohor
te.mter quos Paulusemtnebat notarius ortus m Hiffania,
glabro quidem fub uultu latens, odorandi mas periculo¬
rum occultasperquam fagax.ls im britanniam miffus ut
militares quofdamperduceret aufis arnftriraffe Magnentio,cum
reniti non poffent, his Ucentimfupergreffusflumi
nis modo fortunis complurimum fefè repentinus vnfudit.
CT ftrebatur per ftrages multipliées ac ruinas , uinculis
membra i/ngtnuorwm adfligens,& quofdam obterens ma¬
nias,criminafiiliat multa confardnando a ueritate lon¬
ge difcreta.undeadmiffwn efifidnus impium, quod Con
ftuntij temporibus notam mufferat fimpiternam. Mari¬
nas regem illasprouindas pro prxfèéh, xrwmnas mno-
centium grauiter gvmensfxpe obfecrans, ut ab omni cul¬
pa bnrmrùbus parceretur,cum non mtpetraret,minabdmtpetraret,minabd-

L I B. X I I I I. ij
turfe difaffurtimiutfaltem id metuensperquifi tor maieuolus',
tandem defineret quieti tradiws hom.nes in aperto
perieuld proiecTnre . Ver hoc mima ftudium fuum exifh-
mam Voulut, ut erat m amplicandis negotijs drtiftx di¬
ras,unde er Catena mditum eft mgnomentum, utcarimn
ipfum eos quibus parferat adhuc definfantem,ddfortem
periculorum communium traxit.Et mftabat ut eum quo¬
que cum tribunis er alijspluribus ad comitatum hnpeperatoris
utntlum perduceret : quo perdtus ille exitio urgente,abreptofino
eundem adoritur Vaulwm.Et quia lan
mente dexterâ Utaliterfirire non potuit, iam diftritTum
mucronem vn proprium Iatus vmpegit: hocque defirmigz
nere mortis exceffit èmtaiuftiffimus,re mora aufus mifcrabiles
mfus leuare multorum.Qufbus itafieleftc patrdtis,
Voulus cruoreperfifus, reuerfus efi ad prmapis caflra,multos
coopertos pondère catenx addu«ns,mfqualo
rem deieâvs àtquemxfhtia: quorum aduentu mtendeb-t
tur eculei,umcofque parabat carnifix er tormenta. er ex
ijs profcripti funt plures, aBique m exiliûalij: nonnullos
gladij confwmpfere pcznales. Nec enim qmfquâfidle me¬
minit fub Confiantio,ubifufurro tenus hxc mouebantur,
quenquam abfolutum . Inter hxc Orphitus prxfêâi pote¬
ftate regebat Vrbem,nltra modûdelatx dignitatisfefe effirens
mfilenter.uir quideprudens er firenfium nemtio
rum oppido gnarus,fedfplendore liberalitttn doB-rinaru
minus quàm nobilédecuerdt mfhtutus,quo ddmtniftrdnte
feditionesfwat ndtatxgrdues ob mopia uini. but9 duidis
uftbus Milgus m tentum ad motus afferos exdtatur er cre
bros. Et quoniâ mirari poffe quofdam peregrinos exiftimo,
hxc le£lurosfirftfanft contigerit : quaobrem eu oratio ad
ca monftradd deflexerit, qux Romx grrûtur,mhilprxter

__- A M M. M A R.
feditiones narratur,w tahcrnas er uilitates hdrumfîmi¬
les alios:fummatim caufas prxfirmgam, nufquam à ue¬
ritatefiante propria digreffurus. Tempore quoprimis au
fbicijs m mûdarwm falgpremfùrgpret ut mSbura dum erunt
homines Roma,ut augereturfublinubus mcremenûs
fIdere pads xternx,u*rtus conuenit atque fortunaplerûque
diffidentesiquarum fi altéra defùiffet, dd perfiéktm
non ueneratfwmmitatetn. eiuspopulus ab mcunabulis pri
mis adufquepueritix tempus extremam,quod annis drcuneluditur
ftre trecentis, drcummurana pertulit bella:
demde xtatem ingreffus adultam, poft multiplies bellorû
xrwmnds, Alpes tranfcendit & fretum: m irtuenem ere-
fius & uirum exomniplaga,quam orbis ambit mrmen-
fm,reportauit laurex triumphos. lâmque uergens infeni
tvm,

LIB. x n H. i7
fhttuas xftimantes,eas drdeter ddfiâant,quafi'plusprx¬
mrj exftgmentis xreisfenfibus carentibus adepturi,quàm
ex mnfdentid honefte reérv'quefitéhrum: edfque auro cu¬
rant imbraékari,quod Adlt'o Glabrioni delatum eftpri
mo, cum confilijs drmifque regem fûperaffet Antiochum.
Qucim dutemfit pulchrûexigtia hxcfiernenwm er minima,ad
afcenfm uerxglorix tendere, longos QT drduos
ut memorat uates Afcrxus, Cenfirius Cato ntonfiramt.
Qui interrogatus quamobrem mter multos nobiles ftatua
non haberet,Malo, mquk,ambigpre bonos, quamobrem ii
non meruerim,quàm>quodeflgrduius,cur vmpetrauerim
trutffitare.Alijfummum decusm cnrrudsfôlito dltioribus,
er ambitiofi ueftium cultu pormnt : fudant fubponderibus
lacernarum, quas m colli exertafingulis ipfis adneéktnt,
nimiafubtegmirmm ternitatepermd,fiis extantes
crebr'ts à lods omnibus, maximcqueftniftratut longiores
fimbrix tunicdqueperfiiaia luceant uarietate lidorwrn,
effigiatx mfiedes anirmlm'multiformes. Alrj nullo quxrente,uultusfeueritate
adfinmlata,pdtrimoniafuam lin
nienfumexwllunt,cultorwm(utputant)firadum,multipli
cantes anrmosfruBus, qux àprimo ad ultimum folemfi
dbunde iaftitant poffidere -.ignorantes profiéb maiores
fuos,per quosifta magnitudo Romandporrigitur,non duutijs
eluxiffefedper bellafeuiffima,nec opibus, nec uicTru,
rue mdumentvrû uilitate à gregnrijs militibus difcrepantes,oppofita
cunékt fuperaffe uirtute.Hmc ex collatitiafh
pe Valerius humatur ille Vublicola,^-fubfîdijs amicorum
mariti imops cum Iiberis uxor aliturRe-nli,Qr dotantur-ex
xrdriofilix Sdpionis,cum nobilitasflorem adultx uirginis,diuiurnam
abfentiam pauperis erubefcerct patris. At
nuncfi ad aliquem bene tuimmalum tumentémque loculis

,8 A M M. M A R.
honeftus aduenafalutatum mtroiueris, primitus tanquam
exoptatusfufdperis,& interrogatus rmlta,ooai~bdfquc metiri,mirarts
nunquam antea uifus,fum ma tem utrum tetiuem
te fie enixius obferuantem: utpmniteat hxc bond
tanquam prx dpua non uidiffe ante deanniwm . Roma-
naqueaffabilitate conftfus, cum eadem poftridieficeris ut
incognitus hxres er repentimts,hortatore illo hefkrno
numerando,qui fis uel unde uenias diutius ambian¬
te. Agnitus uero tandem er ddfdtus m drtudtidmft tept
lutandi dffiduttate dederis triennio mdifcrttus, typer to
tidem dèfuer'is,rcutrter'isadpariaperftréda: nec ubi effes
interrogatus,& num è medio difieffer'is,xtate omnemfru¬
ftra m fhpite conteresfkmmittendo.Cum autem mterual
lata temporibus conuiuia longa er noxia cperint appa
rari,uel diftributio filenniwmfiortularmn,anxia delibe¬
ratione traéhtur, an exceptis his quibus uiaffitudo debe¬
tur,peregrinum muitari conueniet-.çyfi digeftnpdenc con¬
filio idpldcuetritfieri,is adhibetur qmpro domibus excubdt
durigarwm, aut artem tefferariam profite tur, autficretiora
quxdamfi nofcere confingit. Hommes enim eruditos
0-fibrios ut mfiufhs er mutiles uitant quoque-.ac
cedente quod er nomenclatores affuetihxcy aliauêditare
mercede accepta, c quofdam er prandijs mferuntfubdititios
ignobiles er obfiuros. Menfarûenim uoragines,&
uarios uoluptatum iUe ne Iongius progrediar,
prxtermitto: ittuc tranfiturws quod quidam per
dmplafiatia urbisfubuerfafque filices,finepericuli metu
properantsr equos uelutpublias fignatis,quod didtur,cal
ceis agitant,finùliariû agmirta tanquam prxdatvriosglobospoft
terga trahentes, ne Sannione quide,ut ait Comi-
cus,domi reliéh.quo comitatu matronx complures opertis

L I B. X I I I I. 19
capitibus & bdfkrnis per Idterd duitatis cunâa dtfcurrunt
-.dtqueprxliormnperiti reéhres primo cateruas den
fas oppormnt erftrtes,de'mde leues armaturas,poft iaculatores,ultimafquefubfidiales
ades,fifors ddegerit,inuafuras-.itaprxpofitis
urbdnxfimilixfufienfx digzrentibus
filiale, quos mfignesfidunt uirgx dextris dptatx,ueluc
teffera data caftrenfi iuxta uehicidifrontem omne textrimm
imeedit: huic dtratum ooquinx adiûgitur minifkriû,
demde totumpronufcuefiruitiû,cum otiofisplebeis de uid
nitateccruitcHs. poftrema multitudoffadonum i fenibus
in pueros deftnes,coloris obluridi, difhrtdq; linidmentvrû
mmpdge defirmts: ut quaquà mefferit quifquam cernent
tnutilorû hominum dgmina,detefktur memoriam Sentiramidis
reginx illius ueteris-, qttte-textrtt-imxes caftrauit
omnimnprimos-mkit uim mieâuns naturx, eandemque
ab mfhtutv curfu rétorquent, qux mter ipfa oriundi creptinlta
per primigeniosfèminis finies tadta quodammo¬
do lege uiaspropagadxpofteri1atisofkndit.Qu,od cum ita
ftt,poucx domusftudiorûfirijs cultibus antea celebratx,
nunc ludibrijs ignauix torrentes exwndant,perflabilifono
uocali tinnituftdiivm refultantes. denique pro philofopho
cantor, er m locum oratoris doâvr artium ludicrarum
dc6tur,t& bibliotbedsfepulchrorwm ritu mperpetuûclau
fis organafibricatur hydraulica, & lyrx adfiedem carpentorum
mgentes, tibixque er hiftrionid gpftus mftru-
mentd non leuia. Poftremo ad id mdignitatis eft uentum,
ut cum peregrini obfirmidatam haud ita dudum alimen
torwn inopiapellerentur ab urbe prxdpites, fiâzttoribus
difdplinarum liberaliû vmpendiopauds fine refpiratione
ulld extrufiSftenerenturmimarum affeclx uer'uquiq-, idfi
mularÛt ad tepus:&- tria mittiafaltatricune mterpettam
H

io A M M. M A R.
quidem cum chor'is totidémque remarièrent magiftris. Et
licet quocunqi oculos flexerls, femînas affatim multasfie
éhtre drratas, quibus fi nupfifient per xtatem ter iam
nixus poteratfuppetere Iiberorum,adufque txdium pedi
bus pammenta tergenteis iaâztriuolubihbus gyrisÀû exprimunt
mnumeraftmulacrd quxfmxerefibulx theatra
les.lllud autem non dubitatur,tpiodcnmejfet-dliquando
uirtutum omniû-darmabmrr'S^ma, mgptms aduenas pie
rique nobiliû,ut Homerid bacmrum fuamtate Lotophagi,
hurmnitatis muftiformibus officijs retentabant. Nunc ue¬
ro inanesflatus quorunda, uile effe quiequid extra urbis
pomozriû nafdtur xfhmant,prxter orbos er c nec
credi poteft, qua obfequiorum diuerfttate Sluntur homi¬
nes fine Iiberis Romx. Et quoniâ apud eos ut m capite mit
di morbormn acerbitates alftus dominantur, ad quos uel
fedandos omnis profiffio medendi tvrpefdf. excvgitntu eft
ddminiculwmfifiitale, nequis dmicum perfirentemfimilid
uideat.additum que eft'cautionibus p-utds, remedium
dUudfatis ualidam-.fitmulos percontatum miffos, quemad
modû ualeant noti hac xgritudine 'cdligati,non antè redpiant
domum quàm lauacro purgutierint corpws. ita etia
alienis oculis u*fa metuitur labts. Sed tamen hxc cum ita
tutius obfiruentur,quidam uigvre artuû miminuto româ
ddnuptias,ubi aurum dexteris manibus cauatis offertur,
impigre uel ufque SpoletiÛpergunt. Hxc nobilium mfhtu
ta. Ex turba uero vmxfortis & paupertinx im tabernis
dliqui pernoclztnt uinarijs-.ncntwllis uelabris umbraculoru
theatralium latent, qux Capanam-mrtatus lafiiuiam
. Catulus,m xdilitatefua fuffendit omniûprimus: aut pu-
gnaater aleis certant, turpifinofr agofts naribus mtrorfum
reduâofiiritu conerepantes-.aut quod efi ftudiorwm

L I B. X I I I I. 2t
omnium maximum,ab ortu ad uefierdmfile fhtifiunt uel
plttuijs,prxmia aurigarûequorûmque,uelprxdpuas deliditsfcrutantes.
Et eft admodum rrurû uidereplebem mnumeram
mentibus ardore quodam wfrfo,cum dimicutio
num eurulium euentu pendentem.hxcfimiliâque memorabile
nihil uel ftritvm agi Romx pernutunt.ergv redeû-
dwm ad textum. Latius iam diffimulata licentia onerofus
bonis omnibus Cxfar nullum pofi hxc adhibes modam,
Orietis latera cunékt uexabat, nec honoraâs parcens,nec
urbium primatibus,nee plebets. Denique Anhoihix ordi¬
nis uerendi ducesfub uno elogio iuffu occidi, ideo effera-
tus quod ei celebrari mlitatem mtempefhuam urgenti,cum
hnpenderetmopiagrauiùs rationabili refionderût.&pe
riffet ad unum,ni comes Orientis tuncHorwratusftxa co
ftantia refhtiffet. Exat^tutem dmt&âs eius hoc quoque ht
didum,rue obfturû, necb&tsens, qmd ludicris cruentis deleânbatttrgj-
m àrm fèxuelfipé aliqmtiem uetitis cer¬
taminibus pt*gtLwn-u*dffm fe mnddetiwm,perfiforûmquéfanguinefiede
utlûcr-atm -kigentia Ixtabatur. Aocendébat
fuper htsmdtatum propofîtum ad nocendû aliqua
mulier uilis,qux ad palatiumpopofcerat mtrômiffa, in¬
fidias ei latenter obtendi prodiderat ab militibus obfcuriffimis:
quam Conftantina exultans, ut m tuto iam loatta
maritifaliite,muneratam,uehiculoque mrpofitamper re
gix idnuas emiftt mpublicum,ut ijs illeccbris alios quoque
ad mdicanda proliceret paria uel maiora. Boft hec Gdl-
Im HierdpoUm profèSturus , ut expeditionifiede tenus
ddeffèt, Antiochienfiplebifimplidter obfeerdnti, M me¬
dix difielleret metum,quxper multas diffidléfque caufis
dffore iam fierabatur , non ut mos eft prmdpibus quo¬
rum diffufa poteftas loculibusfubmde medetur xrwmnis,
b.iij.

, M A M M. M A R,
difboni quicquamfiatuit uelexpromncijs alimenta traffirri
conterminis-fed confularem Syrix Theophilum pro¬
pè adftantem, uïtima metuenti multitudini dedit, dffidue
replicando, quod mutto recTvre nullus egere poterit uié~hi.
Auxerunt hxc uulgifôrdidiorisauddddm.Et cum mgrauefceretpenuria
immeatuumfimes erfuror,vmpulfu Eu
Iuli cuiufdam mterfuos clari , domum ambitiofàm igni¬
bus fubditis mflammauif.reéhrémque utfibiiudido vmperidli
addic~htm caldbus mceffem,&pugnis conculcam,
femineim Idnidtu miferando difierpfit. Pofi cuius Iachry
mofwm mtXritummwùw*xitie*qiûfipte4iHaginem peri¬
culifui confiderjtŽ, deatmeuto revctifmslidfirnùdabat.
Tè.odem temporeSerenianus ex Duce, cuius ignauiapopulatam
m vhnnice Culen ante retulimus,pulfatx maiefta¬
tis imperij reus iure poftuldtus d lege, m certum quapotuitfuffragatione
dbfilui: dperte couuSbusfimtlarëfuum
-tum pileùf^to^ijmt^openêbdt, mcantato uetitis drtibus,
dd templmn mififfefitidicum : quxritatum expreffe an ei
firmum portenderetur imperium,ut cupiebat.ty iunfhm
duplexque ijfdem diebus déciderai malum,quod er iheo
philum mfontem atrox m tercepit enfus,& Serenidnus di
gnus execratione cunâorum, mnoxius modo non récla¬
mantepublico uigore difteffit. Hxcfubmd&Çoftmâtts au
diens, er quxdam referente ihalaffio dotShus, quem mo¬
rtifie iam compererat,lege communiferibens ad Cxfirem
blandius adiumenta paulatim ittifubtrdxit , filidtari fe
fimuldru, ne quod militare otiû firè tumultuofum m eius
pernidê confiirdret , filifquefcholis iuffît effe contentum
Pdldtinis ^Tprotetfbrum cumfiutar'tjs & gentilibus: er
manddbdt Domitiano ex comité largitionumprxfiéh, ut
cum m Syriam uenerit,Gallum,quem crebro ac¬peratdd

L I B. X 1 1 1 1. ïj
Italidm properdre, blande hortaretur & uerecundc.Qui
cum ueruffet ob hxcfiftinatisitiner'ibus Antiochiam,prx
ftrittispdldtij ianuis contempto Cxfare, quem uideri de-
cuerat, ad prxtorium cumpompafilenni perrexit : morbo'que
diu uexatus,nec regiam mtroijt,necproceffu m pu-
blicumfed abditus multa m eius mcliebatur exitium, ad-
dens quxdam relationibusfuperuacua , qux fubmde di-
nùttebat adprmdpem* Rogatus dd ultimum,adnuffûfque
in eonfiftoriwm,ambage nullaprxgreffa mconfiderate er
Ieuiter, Profidfisre,mquit,utprxceptum eft Cxfar,fiiens
quodfi lffaueris,& tuas &palatij tui aufirri iubeoprofcdiem
annonas. Hocquefilo anturmdter diâvfubiratus
dbfieffit, nec m confieSbumpoftea uenitfxpius accerfitus.
hmc ille commotus,ut miufta perfirens er mdigna,prxfifli
cufhdiaprotetfhribus mandaueratftdis-Quo comper¬
to Montius tuequxftor,dfter quidefed ddlenitatem propenftor,confulens
m commune, dduocatvs Palatinarûpri¬
mosfiholarû dttoquutus efl mottius, dicens nec deare hxc
fieri,necprodeffe,addénfque uoees obiurgatorio fono,quod
fi id placera, poftflatuas Conftantini deieéktsfuper adi
menda uitaprxfiâo oonuenietfecurius mntari.His cogni
tis, Gallus utfirpens appetitus telo uelfaxo, iâmquefies
extremas opperiens,wfu falutifix,quauis ratio.
ne colligiomnes iuffît drmatos: er cumftarent dttoniti,di
flriâu dentium ddeftridens, Adeftcmqua^uiri firtes mi¬
hi periclitanti uobifimnrMontim nos tumore mufttato quo
dam & nouo,ut rebettes CT maiefhti recaldtrantes Au-
guftx,per hxc qux ftrepit meufat: iratus nimirum, quod
contumacem prxfèEhçm, quid rerum ordopoftulat ignorare
diffimalantem, formidine tenus iuffenm cuftodiri.Ni
hil morati poft hxc militares,auidifxpe turbarum, adorb.'iiij.

L I B. X I I I r. î;
mndx tunc pater Apollinaris, eiufdem nominis, utconfdusduâhs
eft.alijque congregttifimt ex diuerfîs duitatibus
multi, qtudtrodiwn criminum ponderibus urgban
tur. lamque lituis cladam conerepantibus mternarÛnon
éclate ut antea turbidumfxuiebat mgenitwr a ueri cofi.
derationedetortum: & nullo rnipofttorum uel cvmpofitJ.
ram fidem folenmter mqmrents,nec difiernente afoaetdte
noxiorum mfintes,uelut exturbatum è iudicùsftts omnedifojfir.0-
caufarum legtimafilente definfione,carnifix
rapinarwm fequefter,®- obduttio capitum,®- bono
nm ubique multatio uerfabatur per Orientales prouindM-.quasrecenfereputo
nunc opportunum,abfque Mefopotamia
digfhcum bella Parthica dicerentur, er AE£y-
pto,qua neceffario aliud reied ad tempus. Superatis Tau¬
ri montis uertidbus,qui adfolis ortum fublimius attottun
fitrjaliaafiatij^porrigtttr late difkutif^diues bonis _ -
mmbm^rra: eiufque lateri dextro adnexa tfiuria pari
forte uberi palmite mm wftugbus multis,quam média
nawghile flumen Cdlicadnus mterfdndit. Et hdnc qui-
dem prxter oppidd multajux duitates exornant, Seleu¬
cia opusseleud regs,& CLtudiopolis,quam deduxit Colo
tuam Claudius Cxfar: ^fauriaenimamehdcmniwm
potens , olmt fubuerfa ut rebtUdtrix-hrterntdua , xrre
uefiga claritudimspriftmx monflrat admodum pauca-
Cdtaam uero qux Cydno amne exnltat, Tarfus nobilitateperfficabilis:
hanc condidifie Verfeus memoratur,Xotus
filius er Danaes, uel certe ex AEthiopia profèShs
Sandan quidam nomine , uir opulentus er nobilis er
Anafarbus autoris uoeabulum refirens:®- illius domidhmn
Mopft, quem a Argonautarum eum aurea
uettere direpto reducem & errore dbflrafhm, delahiad

%6 A M M. M A R.
Africx littus mors repentina confivmpfit: & ex eo cefri¬
te Punico tetli mânes eius heroid, dolorû uarietati medenturplerûquefifiitales.Hx
duxprouindx bello quon¬
dâpiratico cateruts mixtxprxdonum, a Seruilio proconfiile
mifix fub iugum,fitC~rxfunt ueBigaleS. Et hx quidem
regiones uelut mprominenti terrdrum Imgtid pofitx, ab
orbe eo monte Amano difiarantur. Orientis uero limes ht
longum protentus & reblrum,ab Euphratis fluminis ripis
dduflpfuperdlia porrigitur Nili, Ixua Saracenis cotermi
nans gentibus, dextrapelagifragvribus pdtés-.quam pldgam
Nicator Seleucus occupatam auxit magnum m modû,
cumpofi Alexandri Macedonis obitum,fùccefforio iure te¬
neret régna Verfidis,effcadx vmpetrabilis rex, ut mdicat
cognomentum. Abufusenim multitudine hominum, quam
trdnquillism rebus diutius rexit &dgrefhbus bdbitaculis,
urbes confiruxit multis opibus firmas CT uiribus:
quarum dd prxfens plerxque licet Grxds nominibus dp
pellentur, qux ijfdem adarbitriwm impofîta funt condito
ris,primigenia tamen nomina non amittunt,qux eis Affyrialmgttd
mfhtutores ueteres mdiderunt. Etprima pofi
Ofdroenam,quam {ut diclum efl)ab hac defcriptione difcernimus,
Comagena nunc Euphratéfis clementer dffurgit,Hierapoli,uetere
Nino t&samofiata duitatibus amplis
illufiris.dem Syria perfiatiofam mterpatet diffufà plani
chem. hanc nobilitat Antiochia mundo cognita duitas, cui
non certautrit alia dduetîitijs ita dfftuere copijs er hrternis,
& Laodicea, er Apamia,itidémque Seleudd, inde à
primis aufiicïjs floretiffimx.Vofl bacdcvliuis Libdno mon
ti vhxnia? regio plena gratiarum ey uemftatis, urbibus
âecorata magnis typulchris.wquïbus amaenitate lebri
iate'q; nominum Tyrus excellit,sidon er Berytus,ijfdémq>

L I B. X I I I I. _7
tares,Emiffd,Ddmafcus,feculis arnditxprifiis.Has autem
promndai,quaS Orotes ambiens dmnisjmcq; pede Cdffrj
montis illius celft prxtermedns,funditur Pdrthenium
mare,Cn.Popeiusfuperdto Tigrdne,regnis Armeniorum
dbfirdékts ditioni Romanx coniunxit. vltima Syridrûefl
Pdlxfhnd,per mterualld magnaprotenta,cultis dbunddns
terris er nitidis,ty duitates habens quafduegregias,ml-
Um nulli cedentemfidfibi uidffim uelut ddperpendicu-
Itvm xmulds: Cxfàx£am,quamJddho)iorem Oéhmtdm
prmdpis exxdjfttaïue

.8 A M M. M A R.
Cyprus, Ut nullius externi indigent 'ddminiculi,mdigçnis
uiribus, àfundamento ïpfocarinx adfipremos ufque car
bafis xdifon anerariam nauem,omnibufque armamentis
mflruéhm mari committat. necpigpi étere^mde magis
hanc mfilampopuhm Rcmmrm mmfiffequam iufte.
Ptolemxo enim rege fxderato nobis ty fido, ob xrarij
nofiri anguftias iuffafinealla culpa profiribi,ideôqi haufto
ueneno uelïtwrid morte deleto, ty tnbutariafkéh eft,
er uelutïrofhleseimvmmxclaffrmipofitx, m urbeadueél-x
fimtperCamwm. Nwnc repetetur ordo geftorû. in¬
ter has ruinarum uarietates,à Niftbiquam tuebatur aaritus,
cui nos obficuturos uinxerat impériale prxceptum,
difiicere litis exitialis femina cogebatur,abnuem ty récla¬
mant dduldtoru/m oblatratibus turmisliellioofusfanèmi-
Ufquefemper ty militum duâorfedfirefibus iurgjjs lon¬
ge dificretus-.qui metufui difiriminis anxius, cum aceufa¬
tores quxfitoréjque fubdihtiosfibi cofodatos ex ijfdem fiue'is
cerneret émergentes, quxdam qux palàm agitabantur,occultis
Confktntium literis edo„bat, implorantfubfi
dia, quorû metu tumor notiffimus Cxfaris exhalaret. Sed
cautela nimia mpeiores hxferatplagas, ut narrabimus
pofka,xmulisconfardnantibus vnfidias graues apud Con
ftantiwm cxtera mediûprmdpemfed fiquid auribus hu¬
iufmodi quiuis mfùdiffetignotus acerbum ty implacabilem,ty
m hoc caufarum titulo diffimilem fiui-provnde die
fùnefhs mterrogationibus prxfhtum, imagindrins iudex
equttiï refidit magifkr,adhibitis alijs iam qux effent dgpn
daprxdoiHs:ty affifkbant hmcmde notarij, quidquxfitum
effet,quidue refionfim,curfim ad Cxfarem perferen¬
tes. cuius imperio truds tum a-fhmul'is reginx,exertantis
duremfubinde per aulxwm,nec diluere obieéktpermifft,

L I B. X I I I I. »?
nec définfiperiere complures. Primi igitur omnium fta -
tuuntur Epigonus ty Eufebius, ob nominum gentilitatem
oppreffi. Prxdiximus enim Motiumfub ipfo uiuendi termi
no his uocabulis dppettdtosfibr'icarû culpdffe tribunos, ut
ddmtniculafuturx ultioni pottidtos . ty Epigonus quidem
dmitShi ternis philofophus,ut dppdruit,prece fruftrd tenta
ttfulcutis ldteribus,mortifque metu ddmoto,turpi confiffione
cogitatorwm fodwm,quxmlld erantfiifiefirmamt,
asm nec uidifiet quicquam nec audifiet,penitus expersfo
renfiwm rerum: Eufebius ueroobieéki fidentius negans,
fufiefus m eodem gradu cunâatus efi, latrodnium illud
effe non iudidum damans.Cûmquepertinad us ut legum
gnarus aceufatore'fldgitaret atquefilennid,do£hs idCx
fdr,libertatémquefuperbiam ratus, tanquam obtreéhtorem
audacem excarnifteariprxcepit. qui ita euifeeratus ut
crudatibus membra deeffent, implorans cxlo iuftitiam,
toruum renidensfunddtopeâore manfit 'vmmcbilis,necfi
tneufare nec quenquam alium paffus:ty tandem nec con
fiffus nec confitatus,cum abieéo confortep efl mor¬
te mulékttus. er ducebatur vntrepidus temporum iniqui
tati mfiltam, imitatus Tenonem idum ueteréstoiatm,qui
ut mentiretur quxddmddmrdtus diutius-4mlfdmfedibm
Imguam fuam cum trumfiutsmne-m oculos mterromn
tis Cypriniregts mrpegit.Poft hxc mdumentû regale quxrebatur-.ty
miniftris fûcandx purpurx tortis, confifiifique
peéhralé tunicula. fine manias textam,Maras quidam
.nomine mduchsefi (ut appellent -chriftiani) diamnus:
cuius prolatx literxfèriptx Grxco fermone adTyrijtextrini
propofîtum. alerari fiedem perurgebat: quam autem,non
mdicabat.denique etia idem ufque dd difcrimen
uitx uexdtus,nihilfiterï compulfus eft. Quxfione igitur

-jo A M M. M A R.
per multipliées dilatata fôrtunas, cum dmbigprentur quxddm,nonnuttd
leuius dâitata conftnret, poft multorûcla-
des Apottinares ambo pater ty ftlius m exilium afti, cum
dd locum Crateras nomineperueniffent, uillafiilitxtfita
qux ab Antiochid uicefimo ty quarto diftûgitur lapide,ut
mandatum eft,fi^{ksTnrnlrm«ariduntur. Pofi quorum
necem nihilo lenius fèrvciens Gallus, ut leo cadauerilus
paftusamlta huiufmodificrutabatur-.quxfingula narrare
non refirt, ne profeffionis modum, quod euitatum eft,excedanuis.Hxe
dum Oriens diu perfêrret, cxli refirato tepore,Conftantius
confulatu fuofèpties ty Cxfaris iterum
egreffus Arelate Valentiampetit, m Gmdomadû ty Vddemariû
fratres Alemannorû regps arma moturus, quo¬
rum crebris excurfibus uafiabatur confines limitibus ter¬
rx Gallorum. Dumque ibi diu mordtur,commedtus opperiens,quorum
trdnfldtionem ex Aquitanid Aruerni vmbresfolito
crebriores prohibebdnt,auÙique torrentes,Ar-
culdnus aduertit proteâvr domefhcus,Hermogvnis ex ma¬
giftro equitum fuius,dpud Conftantinopolvm,utfupra retulimus,populdri
quondam turbela difierpti:quo ueriffime
refirête qux Gallus egerat,damnis fuperprxteritis mcerens,tyfuturorû
timoré fùfienfus,dngorem animi quan¬
diu potuit emendabat. miles tamen mterea omnis apud
Cabittonem cotteEhts, morarum impatiens fixuiebat, hoc
irritatior,quod necfubfidia uiuendifuppeterent, alimen¬
tis nondum ex ufu tranflatis. Vnde Rufinus ed tempefta¬
teprxficlus prxtorio, dd difcrimen trufus eft ultimum.
ire enim ipfe compettebdtur ad militem, quem exagitabdt
inopidftmul tyfiritas, ty dlioquin codlito more m ordinarids
dignitates afierumfemper tyfxuum, ut fatiffit-
ceret, atque monfiraret quamob caufam dnnonx corme-

L I B. X I I I I. ji
Bioftt impedita.quod operd confitlta cogitabdtur dftute,ut
hoc infidiarum génère Galli periret auunculus,ne eum ut
prxpotens dcueret m fiduddm exitiofd cûptantem. Ve¬
rum muata eft opéra diligent. Eufebius prxpofitus cubiculi
rmffus eft Cabittom aurum fecumperfirens: quoper
turbulentesfiditionutn condtatores ocmltius diftributo,ty
tumor confirmit miljtum, ty falus eft in tuto locataprxfiili.
Demdedbo abunde perldto, caftrd dieprxdiâofint
mota.Emenfis itaque diffcultatibus multis, ty niue obrutis
callibus pluribus, ubi propeRdurdcum uentum efi ad
fuperdliafluminis Rheni,refitfknte multitudine Alemanm,pontemfifiendere
nauium compdge Romani ui nimia
uetabantur, ritugrandinis vmdiquecormolatib us telis: er
cum id impoffibile uideretur,imperator cogitationibus ma
gnis dttonitus,qmd capefferet ambigebat. Ecce autem ex
tmprouifi m dex quidam regionum gnarus, dduenit, ty
mercede accepta uadofum locum noék menfiramt, unde
fuperari potuitflumen. ty potuiffet aliorfum intentis ho -
fiibus, nipaud ex eadem gente, quibus erat honoratior'u
militix cura comrmffa, populares fuos hxc per nunetos
docuifient ocutltos, ut quidam exifhmabant. Infimabat
dutem hxc fufiido Latinum domefharrum conutem, ty
Agilonem tribumim ftabuli, dtque Scudilonem feutariorum
reéhrem, qui tunc ut dextris fuis gtftnntes Remp.
colebdntur.At Barbarififeepto pro mfhntium rerum ra¬
tione confilio,dirirruntibusfirte aufiicijs,uel grediprohibentibus,
autoritatefderorwm mollito rigore, quofidentim
refitfkbant, optimates mifere deltéhrum ueniampe-
hturos ty pacem. Tends igitur régis utriufque legatis, ty
negotio recHus diu penfitto, cum pacem oporteret tribui,
qux iufhs conditionibus petebatur, eamque cx refirefin-

5», A M 'M. MAR.
tentiarivm uid condnens approbaffet, aduoeato m condonem
exerdtu, imperatorpro tempore pauca ditTurus,
tribunaii affifiens, drcundatus potefkitum eetu arlfiarum,
dd hune differuit modû: Nemo quxfo miretur,ftpoft exuddtot
labores itinerwm longis, congeftofque affatim commeatus,
fidudd ueftri duâztnte ?,arbaficos pagis aduentans,
uelut mutato repente confilio ad pladdiora diuerti.
Profuo enim loco ty animo quifque ueftrum reputans,id
muenit uerum, qubd miles ubique licet membris uigcntibus
ftrmusfefolum uitdmque propria drcunfiidt ty dé¬
fendit: Imperator uero offidorum, dum xquus omnibus
alienx cuftos falutis,nihil non adfuifteéktre tutelam ra¬
tiones populorum cognofdt, ty remedid cunikt qux fta¬
tus negodorum admittit,arripere débet alaeriterfecunda
numinis uoluntate delata.ld m breue igitur confèrdm,ty
ofkndam qua ex caufa omnesfimul adeffe uolui, oommilitones
mei fidiffimi: actipite xquis auribus, qux futxinftius
explicabo: VerHatis:&tm firme eftfimplex- Arduos
Uefirx glorixgradus,quos filma perplagarû quoque acco¬
las extremarum diffundit,excettenter accref Alemannorum
reges ty populi firmidantes, per oratores quos uidetisfitmtmffis
ruidbus coffionem prxteritorum pofcunt
typacemtquam ut euncPutor ty cautus utiliumque.
monitorfi uefira uoluntas adeft,tribui debere cenfeo multa
conteplant-.Primo ut Martis ambigua declinentur, dein
ut auxiliatorespro aduerfarijs dfafcamus, quodpolliSntur:
tum autem mcruenti mitigemusftrodx flatus perniàofis
fxpe prouincijs: poftremo id reputâtes,quod non ille
hoftis uindtur fôlm,jp*i^*rdit--m ade pondère armorum
opprefus&ttmmmfèd multo^tutim-etiam tubataceme,
fub iugo mittxturmlryniaHmiqmfintit expertus,necforti-

L I B. X I I I I. ?5
tudinem m rebelles, nec Unitate infupplids animes deefi
fe. infumma tanquâ arbitros uos quidfuadetis opperior,
utprmceps traqutttus temperanter adhibere modû allapfa
filidtate decernens. Non enim mertix, fèd modefhx
humanitaûque (mihi credite)hoc quod reék confùltum efi
dffignahtur.Mox diéhftnierdt,multitudo omnis ad qux
vmperator uoluitproptior,laudatv confilio, cofinftt mpa,
cem, ea ratione maximeperdta, quod norat expeditioni->
bus ty crebris, firtundm eius m malis tantu duilibus uigilaffe-.cum
au tem bella mouerentur exterm,dc6diffe pie
rwnque lutTuofa. léh poft hxc fxdere gentium rituperfiéhzquefolennitate,
vmperator Mediolanum adhyl erna
, difheffit. ubi curarum abietfisponderibus dlijs, tanquam
rwdwm ty odium diffdllimum Cxfarem conuettere nifi*
nalido cogtebat: eique deliberanti cumproximis cladefhnis
cottoquijs, ty m no£turnis,qua ui,quibufiiea>mmetis
îdfkret,antequameffundendis rebus pertinaaus meumberet
confidentia,acviri mottiorib us feriptis perfimulationem
traântus publia minis abietfis eundem placuerat
Gallum, ut auxilio defitutusfine ullo mteriretobftarulo.
Huic fententix uerfabilmm oAulatorum refragantibus
globif, mter quos erat Arbitio ad mfldiandûdr tyfla¬
grant, ty Eufebius tunc prxpofttus eubiculi, effufior ad
nondumjd occurrebdt, Cxfare difiedente Vrftdrmm m.
Oriente pernidofi relmquendum,fi nullus effet qui pro¬
hibent altiora meditaturwm. lifdémq; refidui regij accef
ferefiadows, quorum ea tempeftate dus habendi cupiditasultr-d
mortalem modum ddolefiebat, mter nuniftsria
uitxfieretiorisper-armmsfifiurros tmtrimentafifhs criminibusfùbfiréws:
quiponderibus mmdix grauioris uirû
firtiffimum opprimebdnt, fubolefiere vmperioadultos
ci.

?4 A M M. M A R.
eius fiîios muffitantes,décore corporûfiuordbiles

L I B. X I I I I. 5î
ei latenter obtendens, ft cepiffet mcautum morte multaret.
Eo neceffitatis ddduéTus,ultima'que, ni uiglafft t,opperiens,prmdpem
locumfiqua patuiffet copia affec%bat:
fedperfidia proximorum ratione bifitria deferebatur^ui
eum uttruatlentum horrcbant ty leuem,qtiique altiorem
Confktntij firtunam m difiordijs duilibus firmidabant.
Inter has curarum moles inrmenftts, hnperamrisfcripta
fufiipiebat affidua, moruntis orantifque ut adfi uentret,
ty mente monfiratis obliqua, Remp.non poffe diurdi,nec
deberefidpro uiribru quenque eifirreJùppetiasflucTudnti,nimmvm
Galliarû mdicnns ttafhtatem: quibus fiubferebdt
non adeo uetus exemplum, quod Diocktiano ty
eiuscoUeg£,ut appdritores Cxfares, non reftdesfed ultro
dtrôjue difiurretes obtemperabant: ty m Syria Augufth
uehimlû irdfientis perffdtiû mille paffuû firè pedes an-
tegreffus eft Galerim purpuratus. Aduenit pofi multos
Scuddo ftutdriorû tribunus, uelamêto fub&grefths wgenij,
perfitafionis opifix callidus, qui eu adulabili firmenefe¬
rijs adtùxtofolus omniûproftdfii pettexit,uultu affimu-
Idtofxpius replicando, quodfiagratibus uotis eum iudere
frater cuperetpatruelis:quodper hnprudentiagrftum eft,
remiffurus ut mitis ty elemens: pdrtidpémqm eumfux
maieftatis adfiitum, utfuturum laborum quoquefiaum,
quos Aréhxpromndx diuftffxpofcebant. Vtquefolent
manum mieânntibus fittis hebetarifenfus homimm ty
obtundifitsillecebris dd meliorum expeclmtionem ereShus, '
egreffufque Antiocbia numme hsuo duéhtnte, prorfus ire
tendebat defûmo, utprouerbtnm loquitur uetus, adfiant
mam: ty ingreffus Conftantinopolim tanquam m rebut
froffreris ty fecuris editis equeftribus ludis, capiti Cord¬
as aurigx wipofiut coronam ut uiflvris . Q#o cognito,
c.ij.

4,, A M M. M A R.
Cojhtntius ultrd mortalem modum exdrftt: de ne quo ca¬
fu idem Gallus defuturis incertus, agitare quxdam coducentid
falutifix per itinera conaretur, remotifunt omnes
dejmduftria milites agétes m duitatibus peruijs. Eo'çj; tem
pore Taurus quxftor ad Armeniam miffus, confidenter
nec appettdto eo nec uifi tranftust. Venere tamen aliqui
iuffu imperatoris adminiftrahonum fiede diuerfarum,
eunde'mne commouerefe poffet, neue tentaret ahqtudocculte
cufiodituri.mter quos Leotius erat, poftea urbiprx-
ftt~kyS,ut quxftor, ty Ludttianus quafi domefhcorum ar¬
mes, ty feutariorû tribunus nomine Bainobaudes. Emenfis
itaque longs mtèruallis & planis, cum Hadrianopo-
Ivm mtroifiet urbem Hemimontanam vfeuduma antehac
dppettatam, ftffafque labore diebus duodeam recréant
utres, coperit Thebeas legiones m utdnis oppidis hyemantesfirnfortes
fuos mififfe quofdam eum ut remaneretpromiffisfidis
hortaturos tyfirmisfidudafût abundeperfit
tiones locat confines:fidobferuâte cura peruigli proximo
rum,mllam dicendi uel audiendi qux firebantfurari po
tuitficultatem. Inde alijsfuper alios wgétibus literis exire,ty
decem uehiculis publias,utprxceptum efi,ufm, reli¬
ât) pdldtio omni,prxterpaucos thori miniftros tymenfx,quos
dduexeratfecumfqualore concretus celeraregra¬
dum compettebatur aiigétihus multis, temeritatifux fub¬
inde flebditer vmprecatus, quod eum iam deft&Shtm ty
uilem arbitrio fubdiderat mfirmorum. mter hxc tamen
per mdudos naturx conquiefàntisfdudabantur eiusfen¬
fus dreunftridentium terrore laruarum: mterfiâvru'mque
caterux Domitiano ty Montio prxuijs correptu eum,
ut exiftwubtt mfomnis, undsfinalibus obieéfabat. Solutis
enim corporeis nexibus,animus femper wgensmeti-

L I B. X I I I I. j7
lus vndeftffis, ty ogtationibus fubiettus ty curis, qux
mortaliumfolidtant mentes colligit uifa notTurm, quas
phdntafias nos appettamus. Pdndente itaque uidm fitorûforte
trifhffirm, qua prxfhtutu erat eum uita ty impe¬
riofioliariatintribus m tereieftit per mutatione iumentorû
emenfis,uenit Petobionem oppidum Noriconsm,ubi refera
txfunt mfidiarwm Utebrx omnes. ty Bdrbdtio repente
dppdruit comes, quifub eo domefhds prxfùit, aîm Apodemio
agente m rebus, milites ducens, quos beneficijs fuis
oppigneratos ëlegerat imperator, certus nec prxmijs nec
rm-ferdtione ulla poffe defiefii.ldmq; non diumbrdtisfillaeijs
res agebatur-.fled qua palatium efi extra muros,drmatis
omnes dreufedit. Ingreffrifip obfiuro iam die,abldtis
regijs mdumetis, Cxfarem tunica texit typdludamen
to communi, eum poft hxc rruhilpaffurum uelut manda¬
to prmdpisiurdndi crebrimte confirmant: ty ftatim, htquit,exurge:
& mopinum carpentopriuato mrpofitum,ad
ifîriam duxit prope oppidum Polam,ubi quonddmperemptum
Conflatini filium decepimus Crifpum. Et cum ibi
firuaretitr drthffime terrore propvnquâtis exitus iaprx-
fèpultus,accurrit Eufebius cubiculi tuncprxpofitus,Pentadiùfip,
notarius, ty Melloboudes armatur-arum tribunus,
iuffu imperatoris compulfiuri eumfigttatim docere quam
ob caufam quenque apud Antiochiam necatoruni iufferat
truddari.Ad qux Adrafteo pattore perfufus haéknus uo
lutt Ioqui,quodpierofip *natante »niuge iugulauerit Cofiuntina,
ignorant profiéh Alexandrum Magnum urgen
ti matri ut occideret quendam mfontem,ty diclitantiffe
wnpetrandi poftea qux uelld:,eûfiper nouem menfis ute
ro portaffeprxgnâtemjtirrtfiodiffeprudemer, Aliampa¬
rens optima pofiè metdcndyunitiit enimfdus benefido
c.iij.

S A M M. M A R.
nullo penfàtur. Q30 comperto,irreuocabili prinpps perd-
tus dolore, fiduadm omnemfindandx fecuritatis m eo¬
dem pofuit abolendo.Et rrufio Sereniancquem m crimen
maieftatis uocatuprxfigijs quibufdâ abfilutum ejfe monftrammus,Vétadio
quinetiam notario, ty Apodemio agen
te in rebus,eum capitalifupplido deftinauit: ty ita colliga
tis manibus in modû noxij cuiufdâ latronis ceriuce abfaffa,ereptàp,
uultus ty capitis dignitate,cadauer eft relicïrum
infirme, pruilo ante urbibus ty prouincijsfirmïdatum.Sed
uiglauit utrobiquefuperni numinis xquktas.
Nam ty Gattû obilu cppreffit crudeli, ty non diupofkd
ambo cruciabili morte dbfwmpti fiunt,qui eum licet noceté,
blandius palpantes perhtrijs ddufiqueplagas perduxe
re létales: quorû Scudilo diftillationé iecorispulmones uo

L I B. X 1 1 1 1. 39
tatis mfolttbili rctinaeulo mortalitatis uindens fiftus titmentes
mcafium, ty mcrementorum detrimentorûmque
tnométa uerfins, ut nouit, ruine ereékts mentium srmce$
oporimit ty eneruat, nunc bonos ab imofufdtans ad be¬
ne uiuendum extollit. Vmnas autem ideo illi fibulofa uetuftas
aptautt, ut adeffe ueloatate uolucri cunflis exifhmetur-.ty
prxtendere gnbernacuhtni dedit,eiquefubdidit
rotam, ut uniuerfitatem regsreper elementa difiurrens omnia
non ignoretur. Hoc immaturo interitu ipfè quoque
fuipertxfm, exceffitèuita xtatis nono atq; uigsfimo,atm
quadriênio imperaffet, natus apud Thufcos in Mafia Ve
ternenfi,pâtre Coftantio, Conftantinifratre imperatoris,
matréque Galla firore Ruffni ty Cerealis,quos trabex
confulares nobilitarunt,typrxfitlrurxproutndarû. for¬
ma confticuus bona, décentefiio corporis, membrordmque
reékt compdgeflauo capillo, ty molli barbodiect recens emergente
lanugine tener.-u per gênas, ita tamen ut maturius
autoritas emineret: tâtum À temperatis moribus Iu¬
liani differens frdtris,qudtum mter Vefiafiani fiîiosfuit
Domitiamtm tyTitum.Affumptus autem m amplifiîmum
firtunx fkftigwm,uerfab'deu motus expertus efl,qm ludût
mortalitaté-.nunc euehetes quofdam m fidera,nuc ad Co-
cyti profindamergeass. cuius rei eu mnumerafint exem¬
pla, pauca taBu fiimmo tranfeurram. Hxcfortuna mutabilis
ty mconfiam fidt Agathoclem Siculivm exfigulo
regem, ty Dionyfîum gentiwn quondam terrorem Co-
rmthi literario ludo prxfidt. Hxc Adramitemm An-
drifeum mfittonia natum obpfeudo Phiiippi nomen eue-.
xit: ty Verfiilegtimumfilium artemfirrariam ob quxrendtvm
docuit uicTum . Eadem Mandtutm pofi impe¬
rium dedit Numantims,ftvmmddtrodtate Veturium, ty
c.iiij.

e_o A M M. M A R.
Claudium Corfisfubfirauit.quid feritati Cdrthdgnis Re
gilum? ifhus iniquitate Vopeius pofi quxfitu ex rerûg?.fiarwm
dmplitudine cognomentum,ddff>ddonu libidine m
AEgypto trudddtur.Et Eunus quida erguftuldriusfruits
duâauit in Sidlidfigtiuos. Quàm filendido loco multi
nati,eadem rerum domina conniuente,Veriati genudfunt
dmplexiuelspdrtbddïquot capitaux horrueregétes,fùnefh
carnifices dbfdderutu? Alter m uincula duatur,dlter
mfierdtx prxfidtur poteftati, dlirn àfummo culmine
dignitatis excutitur. Qux omnid ft fidre quifquam uelit
quam uarid funt, ty affidua,arenarum numerum idem
iam defipiem,ty montium pondérafirrutaripoterit.
AMMIANIMARCELLINI R E-
RVM GEST ARVM LIB. XV.
T C V N Q^y Epotuimus ueritatemfirutari,quxque
uidere non licuitper xtatem,
V uelperplexe mterrogando uerfatos m me¬
diofdre,narrauimus ordine cafuwrn expofito
diuerfirû-.refidua quxfèquuturus ope
riet textus, pro uiriû captu lirmtius abfoluemns,nihil obtreéhttores
lonn,utputat,operisfirrrudantes. Tune enim
laudandaefi breuttas,cu rmras tûpens mtempefhuas, ni¬
hilfiubtrahit cognilkaiiuftorwm.Nonditni apud Norieum
exuto penitus Gallo, Apodemtus , quoad uixerat, igneus
turbarum mcentor,raptos eius calceos uehens equorûpermutntione
uelod, ut nimietate quofdam extingueret,prxcurforius
index Mediolarmm aduenit,mgrefiûfi
que regam ante pedes.frraiedt CeMfhtniifjielutfiolia ré¬
gis occifi Pdïàmcmn.typerlato mndo repetino, docente

L I B. X V. 4I
rem infieratam & arduam, ddfententidm totamfitdlitate
completamhi quifummam aula tenebant,omni pla-
Cendi ftudio m adulationem ex more cottatv, uirtutem fêli
dtatémque imperatoris extottebant m cslum-.cuius nutu
m modum gregariorû militum, liât diuerfîs temporibus,
duo extutâoratifunt prmdpes,Veteranio nimirûty Gai
lui. Quo illeftudio blanditiarumexqmfitofublatus,immit
nemquefie demde fire ab omni mortalitatis mcommodofi
denier exifhmans,confèfhm d iuftitia declinamt ita mtem
perdnter,ut xternitatem eam aliquoties dffereret,& ipfi
diéhndo fcribendoque proprid manu orbis totiusfi domi¬
num appettaret-.quod diocntibus alijs, mdignanter admo¬
dum ferre deberet is,qui ad xmulationem dmliwm prin¬
dpum uitamfirmare morêfque fuos, utprxdicabat, diligentid
laborabat enixa.Nanque etiamfi mundorum mfinitates
Democriti regeret,quos Anaxareho matante Ma¬
gnus fimniabat Alexander,id reputaffet legens uel oudiens,quodut
dotent mathematid condnentes, ambitus ter¬
rx totius qux nobis uidetur immenfa ad magnitudinem
uniuerfitatis,mftar breuis obtinetpunfti.lamquepoft hor
rendam deleti Cxfaris cladem,fonante periculorum iudidaliiwn
tuba, m turba lxfx maieftatis arceffebatur Vrfiarms,
adolefcente rrrags magïfque contrafalutem liuore omnibus
bonis mfifto. Hac enimfuperabatur difficulté,
quod ad fufapifdas definftones xqttas typrobabiles im
per-atoris aures oeclufx,patebantfufurris mfidiantiû clan
defhnis: qui Confhntij nomineper Orietis traéTus omnes
dbolito,antediEhim ducem domifirifque defiderari, ut fir
midolofum Verficxgentifingebant.Sed contra accidentia
tur magnanimusftabat mimobilis,nefi proijccret abieiïius
cauens, parum tuto loco mnocentiamjktre medullitusge-

4» A M M. M A R.
mensfho'cque uno trifior,quod dmid ante hxcfréquentes
ad poudores defiiuerant ,ut ad fucceffores offdorummo
repofiente folent tranfîre liéhres . impugnabat autem
eumperficT-x benignitatis illecebros collega, ty uirûfvrtempropalàm
fxpe appettans Arbitio,admneéhndas lé¬
tales mfididi uitx fimplid perquam cullerv.,ty ea tempe¬
ftate nimiûpotent. Vt enimfubterraneusfirpensfiramen
fubfidem otmltum,ddfiiltu fubito fînguîos trdnfitores obferuans
mceffit: ita ille dddens etiampoteftati Ixdedi mi¬
litix nwmus,nec lxfus aliquando nec laceffitus,mexplebili
quodam Ixdendipropofîto confdentiam pottuebat. Co¬
gitur pauds arcanorûprxfiiHs confiijs latenter cum im¬
peratore fententiam retsgere. id egerat, ut node uentura
procul à* confiecJhi militarium raptus Vrfîdnusmdemna-
tus ocdderetur,ut quonddm Domitius Corbulo didtur ex
fus m Attuuione illa Neroniani feculi, prouinaarum fl¬
ans definfir ty cautus. qmbus ita compofîtis cum ad hoc
defhnati prxditlrum tempus opperirentur,confilio mleni
tudinemflexofidnus impimn ad deliberationem fecunda
differri prxceptum eft. Indique ad lulianum recens perâuttum
calumnidrû uertiiur machina,memorabilêpofteaprmdpem,

. L I B. X V. "4j
mmnûd cafibus , qux difiliceret fecundis duibus contigfiejuni
punirentur ex iure,uel tanquam irrita diffiuebant
ty uana.ftd aaridebat mmnquam ut opulentipulfantes
prxfidia potiorum,ijfdêmque tanquam edcrx celfis
arboribus adhxrentes, abfolutionem precibus mercaréatr
immenfis. tenues uero, quibus exigiix res erant ai
tuendam filmem autrmttx,àamnabantur abrupte. idcô-
que ty ueritas mendacijs uelabdtur,ty ualuere pro ueris
aliquotiesfilfa.Pcrduthis eft ijfdem diebus ty Gorgjnius
cui erat thalami Q-tfiriani cura commiffa: cûmque eum
auforwm fuiffe partidpem çoncttorèmque interdum ex
wnfiffo pdteret,arnfiirationefiador.um, iufi-tia condnna
tis -mendacijs obmibrata,periculo euolums abfceftfit. Hxc
dum Mediolani açuntur,militarium caterux ab Oriente
perduBrxfum Aquileiam,cum attlids pluribus, membris
mter catenasfluentibus,fririmm trahentes exiguwm, Uiuendique
moras per xrumnas detefhti multiplias.Arcef
fibdntiirenim miniftrifuiffe Galh firoaentis,pirque eos
Domitianus difierptus credebâtur,ty mortuus,ty alij pofi
eos aêH m exitium prxceps . ad quos audiendos Arbora
miffus eft,ty Eufebius cubkuli tunc prxpofitns, ambo mconfideratx
iactantix,miufhpariter ty cruenli-.qui nul¬
lo perfiicadter fine mnocentiwm fontiûmque differentia,
dlios uerberibus uel tormétis adfiitfhs exuldri pna damnarunt,quofdam
ad mfimam trufere militiam,refiduos
capitalibm addixerefipplicijs. Implelifque fiinerum bufhs,retierft
uelut ouantes gefta retulerunt ddprwrdpem er
gs. hxc ty fimdia palam obftinatum ty grauem .Vehemé
tius hinctydemde Conftnntius,quaftprxfieriptum fitvrûordinem
conwàfrrut,reclufiopet%re patebat mfîdiati
bus multisiunde rumorû aucupesfubito extitere captures,

44 A. M M. M A R»
honorum uertices ipfos firinis morfibus appetentes:poftedquepauper.es
ty diuites mdifcrete,non ut Cybiratx itti
Verrini tribunal unius legati lambentes,fid Reip. mem¬
bra totius per mddentia mala uexantes.lnter quosfia-,
le Paulus ty Mercurius eminebant-.hic origine Verfa, ille
natus m Dada: notarius hic,itte minifter trielinij rationa¬
lis. & Paulo quidem, «tvelatmt eft fupra,Cdtena mditum
efl egnomentum, eo quod m complieandis caltvmniarum
nexibus erdt mdiffolubihs, teirauenenafirent, uariéque
difierdens,ut m cottudutiombm calce tenere quiddmfilent
artifices paixftritx.Mercurimfilenniorû dppelldtus
Comes,quod ut clam mordax canis interno uttio
fiimrtûffus, agtans cauda epulis,c_tibufquefi erebris mfirens,
ft per quietem quifquam, ubifuftus natura uagatur,uidiffe
dliqiuddmico narraffet,id uenenatis artibus co
loratum mpeius,patulis imperatoris auribus infindebat:
ty ob hoc homo tanquam mexplicabiU obnoxius culpx,
graui mole criminis pulfabatur. Hxc augente utdgatius
fkma, tàtum obérât ut proderet quifquam uifa nocturm,
Ut xgre homines dornùfiefefi prxfèntibusfiterentur externis-.mmrebdntque
doBri quidam quod apud Atlanteos
nati non efient,ubime¥nmtttxrfimtùanon uideri-.quod
unde eueniat,rertimfiientijfimis relmquamus. Inter has
qtixfhonum fù-pplidorumqucfiedes diras,m illyrico exo¬
ritur alia clades,ad multorumpericuïa ex uerborum ind
nitate progreffd. m prouindd Aflricuni Vannonixfecundx
redoris,apud Sirmium poculis amplioribus madefiéH
quidam,arbitrum adeffe nullû exiftimantes, linter im¬
perium prxfens ut moleftifftmum matfiabarvt: quibus alrj
ôptatam pcrmutationem temporû aduentare ueluti èprxfdgijs
dftfirmabdnt-.nonnutti maiorû auguridfibi portendi

L I B. X V. nfemper duidûhomintm,ty
coalitapramtatefimofum, qui amftfhm quafi
pmnis attatus ad comitatum prmàpk aduolamt: eumque
adfiifiidones huiufhtodi jnollem ty penetrdbilem ita dcnwr
mflamauit,utfine deliberatione ulld Afi'icanus, ty
omnes letalis menfie pdrtidpes iuberentur fublimes tvlli.
Qupfido deldtorfincftus, uetita ex more humano ualidius
aipies,biennio id quod agebat,utpoftularat,canûnud
reprxceptus eft. Miffus igtur dd eos corripiendos Teutomeresprotedor
domefhcus eum collega,onufhrs omnes ca-
tenis,ut manddtum efi,perducebdt.Sed ubi uentum efi A-
quileiam,Marinus ex campidudcre eo tempore uacans,

4»" A M M. M A R.
bdris cohgreffuris: adus Iod figiram breuiter, quantum
ratio patitur,defignabo. inter motium celforû anfiacTus
impuifu immaru Rheni difcurrsntis extenditurpênes Aie
pontios,ut dedduas cntnraékts mclinahone perniafitndi
tur Nilus , Wrrente ab ortu protinus primigenio copijs dquarûproprijs
irrueti curfu fimplidPdmp, adiutus niuï
busltqmtis acfilutis, altdque diuortia riparûadradësjd
cum muadit rotundûtyuaftum, que Brigpntiîi accola Rhe
tus appelldt,pe'rque quadrmgznta ty fixagntafhdia 16gumpariquepenèfiatio
late diffufu/m,horrorefiluartum
fqualentium mdaeffum,nifi qiiia ueJus illa Romana uir¬
tus tyfibria iter compofuit latum, Barbaris ty natura la
corwn ty cxli mclementia refiagante. Hanc ergo palu¬
demfiumofi s ftrependo uertiabus amnis irrtimpens, ty
undartmr quietem permedmpigram, mediam uelut fina¬
li mterfecat hbramento:ty tanquam elementum perenni
difeordia feparatu,nec audo, nec hnminuto agmine quod
intulit,uocabulo ty uiribus abflohùtur integris,nec contitga
demde ulla perpetiens, Oceani girgtibus mtimatur.
Quodque efi impendio mirum, neeftngnum aquarum ra
pido trafeurfu mouetur;nec limofafubluuie tardaturpro-
perans flumen, & tmfri non potefi corpus:
quod ni ita ag ipfi dofret dfietlrus, natta ui credebatur
poffe difierni.sie Alpheus ories in Arcadia, cupidine fin
tis Aretufx captusfdndem mare,utfibulx firunt,adufiue
dmatx confinia progreditur.Arbitio qui aduentus Barbd
rorum wntidrent non expednns dumddeffent, licetfdret
dfiera orfa bettoru/m,m occultas delatus mfidïas,uelu
tiimmobilis malo repentino perculfus efl.lnterea uifièld
tebris hofies exiliunt, ty fine aliqua mtermiffione quie¬
quid offendi poterat, telorû génère multiplia configvbdnt.

L I B. X V. 47
Hec enim refiftere nofirorû quifquam potuit,nec aliud ui
txfibfidiû,rufi difieffufierareueloa. Quodrca uulneri¬
bus declinadis mcenti,incopofito agmine milites huctyil
lue difialantes terga finendd dederût.Pleriq; tamen per
dngufîas fèmitasfiarfnpericulôque prxfidio tenebrofx no
ths extrdc~tS,reuoluta iâ luce redmtegratis uiribus agm'tni
quifq; propriofife confodamt. m quo cafu ita trifi ty m-
opino abundans numerus armatorû,ty tribuni defiderdû
funt der-.ob qux Alertunnifubldtis dnimis,firoaus ind
dentés quotidieprope munimenta Romarkt,ddimente ma¬
tutina nebtila lucem,firitdis rmicronibus difiurrebantfre
dendo minas tumidas intentantes. Egreffi'que repente feutarij,
cum obiecTu turmarum hofiliû reptreuffifietifient,
omnes fuos confiirdntibus dnimis debdnt dd pugna.Verwm
eum plerofque retentis xrivmnx documenta teneret,
in tuto fire refidua credens hxrere A rbitio. trèsfimul exi
hiere tribuni , Arentheus agvns uicem drmaturdrum ré¬
écris, ty Seniauchus qui equefirem turmam comitum tue
batur, & Bappo ducens promoto miffis fibi
caufa çommunis uelutpropriam uiri cunBis
dreentibus iteterum exemplo accolartvm , fluminis hofti¬
busfuperfifi non iufto prxlio,fèd' difairfionibus prxddtorijs
uniuerfos mfrgum ooegpref difierfi
Idxatis ordinibm,dùmque elabi properant mpediti,corpora
nudantes mteckt,gldîiorû bafiarumque denfis iéHbus
truncabantur.multique cum equis mterfitlri iacentes,
etiam cum eorum offibus uidebantur mnexi. quo uifi omnes
è caftris effufi,qui prédire inprxliûaim focijs amvige\fant,cauendi
mimemoresproterebant barbaraplebe,
nifi quosfiiga exemerat morti, calcâtescadauerum finies,
perfififianteperemptcrû.HÔeque exituprxlio terminato,

48 A- M M. M A R.
imperator Mediolanum ad hyberna ouans reuertit ty lx
tus.Exoritur iam hinc rebus adflichs haud difiari prouin
darwm malo,calamttatum turbo nouartmrfdeftruclurus
om nia fimul, nifir tu na moderatrix humanorum cufiium,
motum euentu céleri confimmaffet impendiofirmidatum.
Cum diuturna mcuria Gallix cxdes acerbas rapinafque
ty mcendia Barbaris licenter graffantibus rwtto iuuante
perfirrent,Siluamispedeftris nulitix redor iratus,ty efi
eux ad hxc corrigendd,pritmm ipfîsfuperuenit, Arbetione
id maturari modis quibus poterat adtgente, ut abfenti
xmulo,quem qmetum fupereffe adhuc grauabatur,perieulofie
molis onus vmpmgzret. atTruariusfardnaliûprm
dpisiumentorum,commendatitidS ab eopetierat ad amiws,ut
quafifamiliaris eiufdem effet notiffimus'.Hoc impe
trato cum ille nihilfiufiricansfîmplidter prxftitiffetferua.
bat epiftolas, utpernidofiwm aliquid m tempore molire-
tur. Memcrato itaq; duce Gallias ex Rep.difcurfiante Bar
bardfque propettente, iam fibi diffdentés ty trépidantes,
idem Dynanti us mqmetius agens ut uerfutus ty mfitten
do exerdmtus,fraudem comminifatur impiamfubornatore
ty confiio,ut iaduuere rumores mcerti,Lapadioprx
fi do, ty Eufibio ex comité reipriuatx,cui cognomentum
eratmditum Mattiocobx, atque AEdefto ex magftro me¬
morix , quos ad confulatum ut amicos iundifflimcs idem
euraratfubrogtri prxfiElus-.ty peniculoferie literarum
dbfierfafola mcolumi relida fubfiriptione, alter multum
duero illo diffonans,fuperferibitur textus : uelut Siluano
rogante uerbis obliquts, hortantéque dmicos dgentes wtrd
palatium, uelpriuatos, mter quos ty Thufius erat Alb'u
nus,alïjqueplures,utfi altiora cptantem,ty propediem
fioliam prindpis aditurum iuuarent. huncfitfivm ad drbi-

L I B. X V. 49
trium figmenti mmmifit,uitam pulfaturus infintis.Dym
mius prxficlrus eft ut hxc pro imperatore fcrutaretur.
Hxc tyfttmliacum dftu texeret, confitftoriufolus ingref¬
fus mtimum, captato tempore uindrefierdns perutglem
falutis hnperatorix euftodem,Ledàque m confiftono aftu
cullido confiardnata materid, tribuni iuffifitnt cufhdiri,
ty de prouincijs dud priuati,quorû epiftolx nomma défi
gndbant.Confiftiwque iniquitate reiperdtusMdldrichus
gentilium redor , cottegs ddbibitis ftrepebdt hnmaniter,
drcumieniri homines dicutos imperio perfifliones ty do
los minime debereproclamant: petebatque ut ipfe reliais
obfidwm loco neceffitudinibus fuis, Mdttobaude armaturdrum
tribunofiondente quod remedreiuelodus, iuberetur
ire dutTrmus Silnanum,aggredi nihil taie conatum,
quale mfidiatores acerrimi conatarunf.uel contrdfiepa¬
ria promittente Mattobcuidem orabat properarepermitti,
hxc qux ipfè pottidtus efi vmpleturwm. Tejhbatur enim
idfi proculdubiofiire , quodfi quis mitteretur externus,
fiuopte mgenio Siluanus etiam nulla re perterrente tirnïdior,oompofitafirte
turbaret.Et quanquam utilia mène¬
raty neceffaria,uentis amen Loquebatur meaffum. Ndque
Arbetione autore, Apodemius dd ewm uorundwm atm
literis mittitur, inirmcus bonorum omnium diuturrms &
grauis: qui mddétis cum ueniffet m Gdttias diffi
dens a manddtis conuentis,qux profidftentifimt ddta,nec
uifi Siluano, nec obldtisferiptis ut ueniret admonito remanfît:
adfiitôque rationali quafi proferipti iâmque ne-
candi magftri peditum clies CT feruos hofhli tumore ue
xdbat.lnterhxc tamen dum prxfentia Siluanifieratur,
ty Apodemius quietaperturbdt, Dynamius utdrgumenf.
ualidiore pmpiefirudorum affereretfidem,compofitas
d.i.

L I B. X V. y.
ri delatio cmpulit criminis . Dynamius uero utprxcla-
ris artibus itluftratus,cum corredoris dignitate dbijt,necnon
a>rrigere iuffus efi Thufcus reliquam prmdpis creduli
militia. Agens mter hxc apud Agrippimm Siluanus,
dffiduifquefiuorwm compertis nuniijs,qux Apodemius m
labemfuarum ageretfôrturutrwm, tyfdens animum tenerum
uerfibilis prmdpis in dida caufà , timens ne ab¬
fens & indemnatusperageretur reus, m diffeulatepofi¬
tus maxima, barbaricxfi fidei committere oogtnbat. Sed
Ldniogaifo uetante,tunetribuno,quem dum militaret can
diddtus,folum ddfiiffe morituro Conftantifuprafcripfi-
mus,domntéque Erancos unde oriebatur mterfitturos eu,
dut accepta prxmio prodituros, nihil tutum ex prxfèntibus
ratus,in confiiia wgebatur extrema-.tyfenfim iiïprm
àpiorû uertidbusfierctius allocutus, tjfdèmque magnitu¬
dinepromiffx mer dnnifiis,eultu purpureo,drdconum
er uexittorû mfiignibus dd tempus dbfirddo, dd culmen
impérialefurrexit.Dumque hxc aguntur in Gdttijf,dd oc
cafum mclinato iam die, prefirtur Medioldmm mfperdbilis
nuntius,dperte Siluawim demonfirans, dum ex magt*
firopeditu altius nititurfilidtato exeratu ad Auguftum
culmen eueéTum.Hac mole cafus inopini Conftuntio idv,
quafifulminefiti,primates confilio fecunda uiglia conuo
cato properarunt omnes m regam. cûmque nulli ad eligpndum
quid ag deberet mensfuppetere poffet aut Im-
gudfummiffis uerbisperfiringebatur -.fit mentio ut confi¬
lijs rei bellicx prxftantiffimi,fruftraquegraui iniuria Id-
irffiti. typer adtwfiîmét», magfirum, qué-mos eft horwratior,dctrito
eodem,ingreffo conftftorium offerturpurpu¬
ra multo quam anteapladdius prinms extero
ritu ty rege mor&mftmikdontri, -mmfimper antea
d-ïj.

». A M M. M A R.
adfimilitudmcm-hdicumfâhttamprmdpesle^rimus.ltit
is qui paulo antea cum mfedutione maleuola, Orientis uo
ragv,muadendxquefummx rei per fiîios adfèéhtor com
pellabatur-.tunc dux prudentiffimus ty Conftantini Ma¬
gnifierat commtliw,firlufqùe ad extingiendûprobis quidemfied
mfidiofis rationibuspetebatur. Diligent enim opera
tiduabatur Siluanum extingu'uutfirtiffi mum perdu
ettem: autfi fiais accidiffet, Vrfidrmm exulcerdtum iam
penitus aboleri, nefupereffet fcrupulus impendio firmiddndis.
Jgtur cum de profi&tone celebranda difioneretur,
propulfatiorwm obiedorum criminum eundem ducem
para tem prxgreffus oratione leni prohibet vmperator,no
id effe memorans tempus , ut controuerfîa defenfîo cau¬
fxfufidperetur, cum utdffim reftitui in prifhnam concor¬
diampartes, neceffitas fùbigeret urgentiwm rerum, ante¬
quam crefieret mollienda.Habitatgtur deliberatione mul
tiplid,potiffimum tradabatur,quo commento siluanus m
fia etiam tum imperatorem ignorare exifhmarer.probabilidrgumento
adfirmandam fidem reperto,mcneturbonorifidsfiriptis,ut
dccepto Vrftdnofucceffore, cum poteftate
rediret mtadu. Pofi hxc ita digefht protinus iubetur exi¬
re tribunus: ty prote dores domefticos decem, utpojhldrdt,
dd iuuandos neceffitatespublicasficum duxit. Inter
quos ego quoque eram cum Veriniano collega,reftdui om¬
nespropmqut tyfimiliares.lâmqueewm egreffumfolum
defè metu quifque per longtfiatia deducebat . Et quan¬
quam ut befharij obijceremur m tradabilibus firis, perpendentes
tamen hoc bonum habere triftia prxcedentid,
quod m lodsfins fecunda fubfhtuunt, mirabamur illam
fententiam Tullianam m xternis ueritatis ipfius adytis
promulgutam, qux eft talis : Et quanquam optatifftmum

L I B. X V. , yj
eft perpetim firtumm quàm ftorentiffimam per'manere, il
la tamen qualitas mtx non tantum habet fienfum, quan¬
tum eum exfxuis typerditis rebus dd meliorem fiatum
firtund reuocatur. Eefhnamus itaque itineribus magnis, ut
dmbitiofus magfkr armorum dnte attapfamper italicos
de tyrannide uttmn rumorem m fufietUs fimbus appa-
reret . Verum cu.rfim nos properantes erraticâ quxdam
ante uolam prodideratfitma-.ty Agrippinam mgreflfi m-
uenimus cunda noftris conatibus altiora . Nanque con-
uend undique multitudine trépide cmpta fiindante , coacïïfque
copijs multis, proftatu reiprxfentis id aptius uidebatur,ut
ad imperatoris nouelli,per ludibriofa aufiidd,
uirium dcceff"us firmantis,fienfum de uoluntatem duxflebdis
uerteretur : quo uarijs dffentandi ftgmentis m mollius
urgentefiecuritate , nihil metuens hofinle dedperetur.
Cuius reifinis drduus uidebdtur. Erat enim cautius obfiruandum
ut dppetitus opportunitati obtemperarent,nec
prxcurrentes eam,nec déférentes : quifi eluxiffent intem
pefhue , conftnbat nos omnes fub elogo uno morte mitl-
tandos. Suficptus tamen idem dux leniter, adaëhîfque mclinante
negotio ipfo cermces adorarefilenmter anhelan
' tem celfus purpuram,fiedalius colebatur,ty mtimusfit
dlitate aditus, honore'que menfie regalis adeo antepofîtus
alijs,ut idmfieretius de rerumfumma ccnfultaretur.AEgrefirebdt
Siluanus dd cofilatum potrflntéfquefublimes
elatis mdignisfe ty Vrfianu folospofi exuditvs magnos
pro Repub'. labores ty crebros: itafuiffe clcfiedvs, ut ipfe
quidem per quxfhones fiutulidrium fub difceptationeigno
bili crudeliter agtatus, commififfe m maiefhtem arcefferetur
-.alter uero ab Oriente raptus,odijs inimicorum dddueeretur.ty
hoc affidue clam querebatar typaldm.Ter
d.iij.

j4 A M M. M A RÎ
rebant nos tamen cum dicerentur hxc ty fîmilid, drcutH
frementia undique murmura caufantis inopiam militis,
ty rapida celeritate ardentis anguftiai Alpium perrumpere
Cottiarum. m hoc xftu mentis andpiti,ad effetlrum
tendent côfilium occultafirutabamur mdagne-.fideràtque
tandem mutatisprx timoré fxpefententijs, ut quxfî¬
tis magna mdiiftria cauûs miniftris, obftriikr religonum
conficratione colloquio, Braccatifilidtarentur atque Cormiti,fluxioris
fidei tyubertate mercedis dd momentum otnne
uerfabdes.Eirmato itaque negotio,perfequeftres quofi
damgregirios obfiuritate ipfa ad idpatrandum idoneos,
prxnuorû expedatione actrenfos,folis ortu iam rtitilofubitus
armatorum glob us erampit : atque, utfolet m dubijs
rebus, audentior cxfis arfbdtbus regd penetrata Siluatwm
extraflum xdicula, quo exanimatus confrgerat, ad
conuenticuUvm ritus chriftiani tendentem,denfis glddiormn
ichbus truadant. ita dux haud exilium meriwrum
hoc génère oppetit mortis,metu calumniarum,quibus fit-
Bnone iniquorum irretitus eft abfens, ut tueri poffit falu¬
tem ad prxfidia progreffus extrema. Licet enim ob tempefhuam
illam cum armaturis proditionem ante Murfinfi
prxlmm,ablig(tum gratia retineret Confktntium,ut du
bium tamen ty mutabdem uerebatur : liât patris Bonitij
prxtenderet firtid fida, fed pro Conftantini partibus
m bello dutli acriter contra Lianianos fxpe uerfati.Euenerat
autem antequam huiufmodi dliqmd agtaretur in
Gallijs , Romx m drco maximo populus, mcértum ratio¬
ne quadam perdtus , an prxfago, ut Siluanus deuitStus
eft magnis uoabus exclamaret . ïgtur Siluano Agrippi¬
nx, ut relatum efl, mterfido, mxfhmabdi gaudio re co¬
gnita, princeps mfilentid codhtus ty tumcre, hoc quoqnt

L I B. x V. yy
filidtatisfuxprofieris curfibus jtdfigmhdtz eo more, quo
femper oderot ftxtvsr fittkntes , ut quondam Domitia¬
nus,fiperdre tamen quacunque arte cantrarid cupiebdt.
Tantumque dbfiàt laudare mdufiriegvfh, ut etiam qux¬
dam ficriberet de Gatticanis intercepta thefiuris,quos ne¬
mo attigerat.ïdq; fcrutari iufferat drc~Hus,interrognto Re
migo etiam tum rationario apparitionis armorum ma-r
gflri, cui multo poftred Vdlentinidni temporibus Idqueus
uitam in caufa Tripolitanx legationis rupit. Poft qux ita
compléta, Conftantim ut iam cxlo contiguw, cafibufque
imperaturus humanis, magniloquentiafitftuquefuffiabdtur
adulatorum: quos augebat ipfe ,fiernendo proijden-
dôque id genus paru/m callentes: ut Crrfiim legmus ideo
regnofiio Solonem expuliffe prxdpitem,quia blandirine
faebar.EiDionyfîttm mtentarepoetx Philoxeno mortem,
cum eum redtantem proprios uerfus abfurdos ty mcondnnos
laudantibus cuntfisfolus audiret immobilis : qux
res pernidofa ustiorum eft altrix . ea demum laus grata
effe poteftati débet excelfx,cum mterdum ty mtuperotiotU
fecus geftorim pâtedt locus. \dmque pofificuritatem
quxftiones agtabatur de more, ex uinculis catenïfque plu
res ut noxij pledebdntur. Exurgebat enim efferuens Ixtitia
Paulus tartareus ille delator ad uenenatas artes fuas
licentius exercendas: ty mquirentibus m negotium con¬
fifbrianis atque militarib us, ut prxceptum eft, Vroculus
admouetur eatleo , Siluani domefhats, homo gradlis ty
morbofiis,metuentibus cunclis,ne ui nimia tormentorum
leui corporefitigtto reos atrodwm criminum promifiue
dtarificeret multos,.Verumcontraquamfieratum eft con
tigt . Memor enimfimnij quo uetituserat per quietem,
ut ipfè firmauit , pulfitre quenquam mfontem , ufque ad
d-iiij.

L I B. X V. y7
gemprxfiflmsdb omni ttgadppdritionéqirogabdtur eni-
xius, ne m multitudinem fi drrogantem immitteret, ty
minacem ex oommotione prifhna fxuientem: difialifque
dd pduorem retti tetendit, ddeo ut eum obfiquentiûpdrs
defireret, licet m periculûftfrnantem dbruptum. Infides
itaque uehiculo atmfredofit fiduad contuebatur aeribus
oculis tumultuatum undique cuneorum uelutifirpentiwn
mdtus,perpefiiifque multa did probrofi, agrutum quenda
mter dlios ermrwmem, uafi corporis, rutilique capilli,mterrogauit
an ipfe effet Petrus Valuomeres ut audierat
cognomento: eûmque,cum effefono refiondiffet obiurgttorio,utfediûoforum
antefigrunum olimfibi compertum,re
clamanttbus multis1pofi terga manibus utnâisfiufiendi
prxcepit.Qup uifiofublimi tribuliumque adiumentum nequicquam
tmplorate, uulgus omne paulo ame confirtum
per uaria urbis mèbra difiufum ita euanuit^ut turbarum
dcerrimus condtor tanquam m iudidalifecreto exaratis
Idteribus ad Vicenum eijccretur: ubi poftea aufus eripere
uirgnis non obfiurx pudorem,Vatruitii confulari fenten
tiafupplido ob id capitali addic~lus. Hoc adnuniftrante
Leontio, Liberius Chrifhanx legtdntifks à Cofhntio dd
mittiprxceptus eft,tanquam imperatoris iufiis
typlurimorwm fut confortium decretis obfifkm, m re,
quam breui textu percurram. Atbdnafiont epifcopwm eo
tempore dpud Alexandriam filtra profifiîonem altius fi
efferentemfdfidtarique conatum externa,ut prodidere ni
mores affidm, cmtas m unum quxfîtus eiufdem Iod multorum(fynod>0
ut appettant)remcuit à fitcramëa quod
bbtinebat. Dicebatur enimfitidicarû firtium fide, quxue
augurâtes portenderet alites,faentiffime calles, aliquoties
prxdixiffe-futura.Super his mtendebantur ei alia quoque

y3 A M M. M A R.
àprxpofito legs dbhorretid,cui prxfîdebat. Hûc perfiubfiripùonem
abijcere fedefacerdotait, paria fentifs cxteris
iubente pr'mdpe Liberius monitus perfiuerenter renitebdtur,nec
uifum horrunem,ntc auditu damnare nefis ulti
mum fxpe exclamant,apertefdlicet recaldtrans impera¬
toris arbitrio. ld enim ille Athdnafiofemper mfifhis, li¬
cetfdret hnpletum, tamen autoritate quapotiores xter¬
nx Vrbis epifiopifirrmri defiderio nitebatur ardenti.quo
non impetrata, Liberius xgre populi metu,qui eius amo¬
re flagrabat, eum magna dificultate noftis medio potuit
dfiortari.Ethxc quide Romx,ut oftendit textus fuperior,
agebantur. Conftantium uero exagtabant affidui nuntij,
deploratasïam Gallias mdicantes,nutto reni tente ad in¬
ternidonem barbaris uaftantibm uniuerfa. xftudnjque
diu qua ui propulfareterumnas,ipfe m italia reftdens,ut
cupiebdtipericulofum enim exiftimabâtfi m partem con-
trudere Ion*?. dimotam)reperit tandem coftlium rectum:
ty lulianum patruelé fratrem haud ita dudû ab Achaia
contraSbum dcûtu,etiam tum pattiatum,vn fidetatem im
per'ij afficefixre cogtabat.ld ubi urgente malorum impendentium
mole efi confeffus proximis,fucmmbere tôt necefi
fitatibus tâmque crebris unumfè, quod nunquam ficerat,
dperte démonftras: itti m affentionem ninuarn eruditi mjâtuabant,nihil
effe ita afperum difhtantes-.quodprxpotem
uirtus, fèrtunaque tam utdna fideribus nonfuperaret
ex more .Addebdntque noxarwrn oonfiientia fhmalan
te complures,demeeps caueri debere Cxfaris nomen,repli-
eantes gefta fub Gallo. quis adnitentibus obfhnate,opponebdtfèfoldregna,m

L I B. X V. s9
tnultdque per deliberdtiones ambigms mfHtau,fktit fix*
fententia -.abie&fi, difputationibus irritis,ad mtperium
placuit lulianum affumere.Cum uemffet aaritus prxdido
die,aduocato omni quod aderat commilitio, tribunaii dd
dltioremfuggeftum eredo, quod dqiulx drcundedtrût ty
figna, Auguftus mfédéra, eumque manu retinem dexterâ,
hxcfermone plaadoperorauit:Affifimus apud uos opti¬
mi Reip.defènfires, caufx comum unopenè omniwmJfiri
tu mndicandx, quam acTurus tanquam apud xquos mdicesficrinttius
edobo.Poft tntentum rebettiû tyranno¬
rum, quos ad hxc tentandd qux mouerût rabies egt ty
furor, uelut impijs eorû manibus Romanofanguineparen
tantes, mfultant barbari Gallias rupta limitum pace, hac
dnimatifiduaa,quod nos per difiûctiffirnas terras ardux
necejfitates ddfirigunt. Huic igtur malo ultrdoppofita id
proferpenti, dum patitur tempus oaurrerit nofiri ueftrique
coflultifluftfrdgivm,ty collafiperbdrum gentium detumefient,
ty imperijfines erunt mtatH. reftat ut rerum
fpem, quam gerofecûdo roboretis effeéht. luliarm hune
fratrem meum patrudem,ut nofhs,uerecudia, qua nobis
ita ut neaffitudme charus eft,reékfiedatum, idmque du
centis mduftrix imienem,m Cxfitrts adhiberepoteftatem
exopto, cmptisfi uidentur utilia etiam uefira conaffione
firmandis . Dicere fuper his plura comntem meerpettans
condolenius prohibebat, arbitriumfummi louis id effè,
non mentis humanx, uelut prxfiia uenturi prxdicam.
Stdnfque imperator mimobilis, dum filèrent, refiduafi-
détius explicamt. Quia igtur uefirû quoq;fiuores adeffe
frémitus mdicat Ixtus, adulefim uigoris tranqtutti,cuius
temperati mores emktendifunt potius quàm prxdicandi,
ai honorem profierdtum exurgit-.aiius prxclaram

éo A M M. M A R.
indole bonif&rlTymmflstittimbmripfrplene uideor ex?
pofuiffe quod eleg. Ego eûprxfiente nutu Dei cxlefhs dmt
c~hu prmdpdli uelabo. Dixit-.Moxque mdutum amtapur.
pura luUanum,& Cxfarem cum exerà tus gaudio declaratum,his
attoqmtur cotraâiore uultu fubmeftu: Reeepi-
fhprimxuus orignis tuifilendidwm florem,amantiffime
mihi omniumfrater: auda gloria mea confiteor,qui iu¬
ftus m defèrendafuperioripotefiate nobilitati mrhiprop'm
qux,quÀm ipfà poteftate uideor effefiublimis. Adefto ig¬
tur laborumpericulordmque particeps, ty tutelam minifierijfiifdpe
Galliarum, omni beneftbntia partes leuaturus
afftidns-.tyfi hoftibus congredi ftt neceffe,fixogrddu
confifte inter ftgnifèros ipfis audendi tempore confideratus
bortator-.pugnantes détendes prxeundo cautiffime,tur
batôfquefitbftdijs fùldens, modefte mcrepam defides,ueriffimus
teftis affuturm mduftrijs ty ignauis. Prom ur¬
gente rei magnitudine,perge uir firtis duSburus uiros iti¬
dé'fortes .aderimus nobis tudflfim dmoris robufktconfian-
tia,militabimus fimul,unàorbempacatum,Deus modo ue¬
lit quod orartuis, pdxiJMfidemtism^tntéqi reéluri. Me¬
cum ubiq; uïâeberis prxfem, ty ego tibi quodciîque dSht-
ro non deero. ddfummamihi properdficijsomniû uotis,
uelut affignatam tibi ob ipfa Rep.ftationem curaperutgli
defênfurus. Nemo poft hxcfinitâ reticuiffed militares
omnes horrendofragile,feula gpiib illidmtes,quod efi
profteritatismdidutm plénum (mmcStrd cumhdfhs clypeiftriûmxjr«sd»mmentttm
eft, ty doloris)immane quo
quantique gaudio prxter paucos A ugufh probduere iudi¬
dum: Cxfarémque admiratione dignafùfdpiebant,imperatorij
muridsfilgoreflagrantem: cuius oculos cum uenufhte
terribiles, utdtûmque exdtatius gratum, multum

L I B. X V. éi
diûqttc 0ntttentes,quifuturus fit coBgtbat,uelut fcrutatis
ueteribus libris, quorum leiha per corporû fignapdndit
dnimamimmtcrm. Eumque ut potiori reuerêtid feruaretur,necfupra
modû laudabant, nec mfrd quàm deebdr.dtqueidefrce»firma-mtmftmtxfhrnatx,nonmtli-
tum. fuflaptw, denique dd conceffum uehieuli, receptiîjque
mregamjrmc uerfum ex Homerico carminéfiufirrdbdt,
tMxfit ii-opipvptor SxvtXTor hm fio'ipx HpXTZirt.Hxc dteodû,
uo iduum Nouembrium gfhfuM^umA^betionem confit
Iem annus haberet tyladUamm.Demde diebus pauds
Helena Coftatijfirore,eidem Cxfari coniugali fcdere co
pulata, paratifque uniuerfîs, qux maturitas profidfandi
pofiebat, eomitatupdruo fufcepto, Calendis Decembribus
egreffus efl: dedutlfifique ab Augufto adufque locum dua¬
bus colwmnis infignem, qui Laumeldtm mteridat ty T.druim,itincribus
recfis Taurinesperuenit.ubi nuntioper-
«Uitur graui, qui nuper in comitatum Augufti perlatus de
mdufiria filebatur,neparata diffiuerét. mdicobdt dutem
Colonidm Agrippinam dmpli nominis urbem mfecunda.
Germanid, pertinad Barbdrorû obfidione referdtam, ty
magnis uiribus deletâ. Qup m perculfus uelut pri¬
mo aduentantittm malorum auffido , murmurant queru-
lis uodbusfixpe audiebatur.mhilfi plus dffecutum,quàm
ut occupdtior mteriret. Ciimque Viennam uemffet, mgredientem
optatum quidem & imperdtorem honorifice fufiepturd
omnis xtas concurrebdt ty dignitas: procûlque
uifum plebs uniuerfi eum uianitate finitima imperatore
clementem appelldm ty fituflum, prxiua confonis laudibus
celebrabat,auidiuspompam regam mprmdpelegtimo
cernem-.cômuniùmque remedium xrumnarum in
eius locabat aduentu,fdlutarem quenda Genium afful-

& A M M. M A R.
fifie conclamam,necfidus arbitrdta.Tune dnus quxddm
orba luminibus, cum percôtando quinam effet mgreffus,
luliamm Cxfarem comperiffet,exclamamt,hunc deorum
tempîa reparaturwm.Promde quonia,ut Mantuanus ua¬
tes prxdixit excelfus, Maius opus moueo, maidrque nuhi
rerum nafdtur ordo, Galliarûiratlrus ty fitum ofkndereputo
nunc tempefhtimim, ne mter proancTrus ardetes
prxliorûmque uarios cafus ignota quibufdam expediens,
imitari uidear defides nauticos,attrita linira cum rudentibus,qux
licuitpararifècurius,inter flutTrus refardre coados
ty tepeflates. Ambigpntesfuper origne prima Gal¬
lorumfcriptores ueteres,notitiareliquere negotijfimiple-
nam: fed poftea Timagenes ty diligentiâ Grxeus ty Im-
gia,qux diufint ignorata,collegt ex multiplidbus libris:
cuius fidem fecuti obfcuritate d'imcta, eddediftinde docebimus
ty dper-te. Aborignesprimos in his regonibus qui¬
dâ uifis effe firmarût,Cebasttomine regs drnabilis, & ma
tris eius uomhdo^GaLmsdxdos-titaenim Gallos fèrmo
Grxeus 4ppett.it. Alij,Dorienfis antiquiorefiqtmtos Herculem,oceani
loes mhabitafie confines. Drafidx memorat
reuerafuiffe populi partem mdigenà.Std alios quoque ab
mfulis extimis confluxiffety traclibus tranfrbenanis,crebritate
bettorû, ty attuuione fèruidi marisfidibus fuis expulfos.
Aiunt quidam paucos poft exddium Troix,figtan
tes Grxcos ubique difierfis,loca hxc ocmpaffe,tuc uaeua.
Regonttm autemilx id magis omnibus afieuerant,quod
etiam nos legmus in monumentis eorum mdfwm: Amphitryonisfiliam
Hercule ad Geryonis ty Taurifd fxuo
rum tyrannorum pernidem fèfhnaffe,quorum alter Hiffdnias,
dlter Gallias mfifhbat: fuperatifque ambobus
coiffe cum generofisfminis, fuftepifféque liberos plures*

L I B. X V. _fj
& eos partes quibus imperitabant, fuis nominibus ap-
pelldffe.A Phoexd uero Afîdticuspopulus Hdrpdli mclementia
uitam Cyri regs prxfi&i, italiam nautgopettjt.
Cuius pars m Lucania Veliam, dlia condidit m Viennert
fi Mafftliam. dein fèaitis xtatibus oppida audu uirium
copia, mfhtuere non pmcu; fèd decfawuU uaxktAsfxpe
fatietaâoommtdn.Poft hoc Iod hominibus paulatim excultis
mgruere ftudia, lattdabiliàdoâritiarûjtichodùi per-
Bardes,ty"Euhdges,ty-Dnudd4. ty Bardi quidem firtia
uirorum ittuftriwm fida herods compofîta uerfibus cum
dulabus lyrx modulrs cantitarunt-.Eubages uerofautan¬
tesfiwmma tyfublima naturx padere conabantur. inter
hos Drutdx mgeriïjs eelfiores, ut autoritas Pythdgorx de¬
creuit,fiddlitijs dflrifti confirtijs, quxfiombus occulta-
rum rerum dltarûmque erettifunt, ty defieéhntes hu¬
mana pronutidrunt dnimas immortales.hanc Galliarum.
plagam ob fùggefiut montium ardms, ty honore niuali
femper obdudm,-orbis refidui incolis ante hdcpenè igno-
tam,nift quàlittoribus eft mdnd, mtmiriiind elaëdûtmt'dique
tiatunt uelut-arte xireunddta. ty d Iatere quide ouflrali
Tyrrheno alluitur ty Gallia mari-.quà cslcftefufiidt
pl

64 A M M. M A R.
oppido eft,prxcelfum erigtur iugum nullifirefine difirriminepenetrdbile.Eft
enim è Gattisuenientibus prona hu
militate deuexum, pendentium faxormn altrinfecus uifi
terribtleprxfirtim uerno tempore: eum hquente gelu,nimbâfquefolutisflatu
calidiore uentorû,psr diruptas utrinque
anguftias, ty lacunas prmnarum côgerie laïebrofis,
deficndêtes cundanhbus plâtis homines ty iumentaproddunt
ty carpenta: idque remediûad drrnditm exitium
repertûfilum,quod pleraque uehicula uafis fùnibus colbgata,
pone cobibente uirorum uel boum nifi uolido, utx
greffu replante paulo tutius deuoltmntur. Et hxe,ut dixi¬
mus, anni uerno contingunt. Hyeme uero humus cruftata
frigorïbus,ty tanquam leuigata,ideôque labilis mceffum
prxdpitantem impellit, ty patulx uattes perfiada pla¬
na glaae perfidx uorant nonnunquam tranfeuntes. ob
qux cattidi,emtnentes ligneosfiylos per cautiora loca défi-, T
gunt,ut eorumferies uiatorem ducat mnoxium: quifi ni
uibus operti latuerint, rnontanis defluetibus riuis euerfi,
dgrefhb us prxuijs difiialeperuadûtur. A fum mitate ou.
tem huius italia cliui planides adufque ftationem nomi
ne Martisperfeptem extenditur milid:ty hmc alia celfttudo
erettior, xgréquefuperabilis dd Mdtronxporrigtur
uerticem , cuius uoeabulum cafus fnminx nobilis dedit.
Vnde decliue quidem iter,fed expeditius ddufque caftellû
Virgantiam patet.Huius fepulchrum reguli, quem itine¬
ra fimxifie retulimus,Segufione eft minibus proximum:
manéfque eius ratione gprtùna religone colûtur: quod iu¬
fto moderanune rexeratfuos: ty adfatus m fodetaté rei
Romanx,quietemgêâprxftitit fempiternam.ty' licethxe,
quam diximus wam,media fit, ty compendiaria,magfq;
celebris, tamen etiam alix multo dnted temporibus fint

L I B. X V. ¤$
conftruêrx diuerfis.prima Thebanus Hercules ad Geryonem
extinguendwm,ut relatum efi, ty Taurifium lenius
gradiem,prope maritimas copofiut Alpes, hicque harû no¬
men mdidit. MonGd fîmiliterarcem ty portum adperen
nemfui memoriam arnficrduit.Demdeemenfis pofkdfi¬
culis multis, hac ex caufàfimt Alpes excogtatx Pmninx.
Superioris Africani pater P. Cornélius Sdpio Sdguntinis
memordbtlibus xrumnis ty fide, pertinad defhnatione
Afrorû obfeffis,iturus duxilio,m Hifidnidm trdduxitonu
fîam manu ualidd cldffemfed duitate potiore Mdrte deleta,Annibale
affequt nequiem,triduo ante tranfito Rho¬
dano ad italixpartes mntendenté,nautgttione uelod mtercurfbfiatio
rw.'k haud logo, digreffurû montibus apud
Genuam obferuabat Ligurix oppidum, ut cum eoft mpia
firs dediffei, uidrû dfperitatefitiguto décerneret inplani -
de. confulem amen rei communi, Cn. Sdpionemfratrem
ire monuitm Hifj>anias,ut H afdrubalem exmdefîmiliter
erupturû drceret. qux Annibal do£tus dperfùgs, ut erat
expeditx mentis ty callidx, Taurinis ducentibus accolis
per Trftaftmos ty oram Vomntiorû extremam ad faltus '
Tricorios uenit. indeque exorfus,aliud iter antehac mfluperabilefidt:
exdfàque wpeJMÀmmwfi»*n--ehtttr,qmrrt
cremando mrmgmflammaimi^d diflbluit,
per Druentiamflumengurgtibus uags mtutum,regones
occupauit Hetrufias. Hadenusfuper Alpibus:rmc ad refhtntia
uenidmus.Teporibusprifiis cum Idterent hxpdr
tes ut barharx,tripdrtitxfriffe eredtintur,m Celtas eofde
Gallos diuifx, ty Aqmtarws,ty Belgusjmgua, mfhtutis,
legbu'fque difirepantes.ty Gallos quidem,quifunt Cel-
tx,ab Aqmtanis Garumna difterminatflumé, à Pirenxif
oriem collibus, poftque oppida multa trdnfiurfia m oceano
e.i.

É6 A M M. M A R.
delitefcem . à Belgs uero edndem gtntem Mdtrona di-
fdndit,ty Sequana:amnestmgmtudims gemmx-.qmftuentes
per Lugdunenfem, poft arcunclaujwm ambitu mfrulari
PAnfiomm mftefam Ltttetiant nomme, confoda-
Um meam: meantéjque protinus prope caftra Conftantid
fùnduntur m mare. Horam omnium apud ueteres
Belgx dicebantur effe firtijfimi, ea propter quod ab humaniore
cultu longe dtfireti, nec adwrntitijs effdminati
delicijs, diu cum Tranfihenanis certauere Germanis.
Aquitani emm,ddeptorwm liltord tu proximaplddddque
merces aduenùtix conuehunturrmoribus ad mottitiem ldpfisfiale
m ditionem uenere Romanam. Regpbantur au¬
tem Gallix omnes, iam inde ut crebritate bellorum ur-
gëti ceffere iulio didatori, poteftate impartes diuifa qua¬
tuor: quarum Narbonenfts una,Viennenfem mtrafi continebdt,&
Lugdunenfim-.altera Aqmtanis prxerat uni¬
uerfîs. fuperiorem Germaniam, Belgtfque dux iurifdiftiones
ijfiiem rexere temporibus. at nunc rmmerantur
prouinaxper omnem ambitum Galliarum.fieundd Ger¬
mania, prima db Ocàdentali exordiem cardine, Agrippi¬
na ty Tungris munita duitatibus amplis ty copiofts. dein1
prima Germania, ubi prxter alta munidpia Magontid-
cus eft, ty Vangones, ty Nemetes, ty Argentoratusbar-
barias cladibus nota.Poft hos Belgcaprima Mediomatri
as prxtendit, ty Treuiros domialium prmdpum cla¬
rum. huic adnexa eftfecunda Belgca,qua- Ambiani fiunt
urbs mter dlias ermntm,ty Cathelauni tyRemi. apud
Sequanos Byfantios uidimus, ty Rauracos, altjs potiores
oppidis multis. Lugdunenfem primam Lugdunus ornât,
CT Cabillona,ty Senones, ty Biturigx,ty mniwm Augifiuduni
magnitudo uetujkt. Secundam enim Lugdu-

__ I B. X V.
néfim Rothomag, ty Turini Medioldtmm ofkndunt: ty '
Tricaftini, Alpes Graix ty Pnninx, exeeptis obfiurioribus
hdbent,ty Auentieum, dtfiertam quidem duttatem,
fid non ignobilem quondam, ut xdfidafirmiruta nunc
quoque demonfirdnt. Hxprouindx,urbêfquefuntfilendidx
Galliarum. Aquttania,qux Pirenxos montes tyf
edm pdrtemfiednt Oeedni, quxpertinet dd Hifidfios.
Primaproiundd efi Aqmtamca, amplitudine auitatum
admodum culta-.omiffis alijs multis,Burdegala,ty Auerni
excellunt,ty santones,ty Pidaui. Nouem populos Au¬
fii mmmenddnt, ty Vdfatx. m Ndrbonenfi clufia efi
Ndtbona, ty Tolofe, qux prmdpdtum urbium tenent.
Viennenfis duitatum exultât décore multarum , quibus
potioresfiunt Vienmipfia, ty Areldte, ty Vakntia: qui¬
bus Mdffilidiungtur-.cuiusfidetatety uiribus mdifcri
minibus drduisfiltà'aliquoties legmus Romam. H'upro¬
pè Sattuuijfunt,ty Ni³a,ty Antipolis,mfiulxque Sttchd,
des. ty quonidm dd hai partes opère contexto peruenimus,filerefuper
Rhoddno maximi nominisflumine mcongruûefl,
ty dbfurdum.A Pxninis Alpibus effufiore copidfintimn
Rhoddnus'fluem,typrocliui impetu ddpldniord
digrediens,proprio agmine ripas occultât,typdludi
fefiingurgtat nomine Lemano: eamque mtermedm nuf¬
quam dqms mifcetur externisfeddltrmfiais fummitates
rmdxprxterlabem,quxritas exitus,uiamfibi impetu uetod
molitur. Vnde fine iaùTura rerum per denfla paludiumfirtur,ty
Sequanos,Jongéqut progreffus Vtenenfem
Idterefiniftro perftrmgt,dexter Lugdunenfim:ty emen~
fusfpdtidfîucîuofa, Ardrim, queSauconam dppettît,mtsr
Germaniaprimafluentemfuû in nomen ddfdfiit-.qui
lotus exordiwn efi Galliarum. Exmdéque non millenis
e.ij.

*8 A M M. M A R.
pdffibusfid leuds itinera metiuntur,ub\ Rhoddmis dquis
dduenis locupletior,uehit grandiffitnas naues, uentorû fta¬
tu iadari fxpius affuetas. finitùfque mter uattes,quas ei
tidtura prxfcripfit, fiumeus Gallico mari concorpordtur
per patulum finum,quem uoeant Adgrddus,db Arelate
odauo dedmo firme lapide difiaratû. Sitfatis defitu lo¬
corum. nunc figuras ty mores defignabo.Celfioris ftaturx,ty
candidi pêne Gallifimt omnes, ty rutili,lumiruimque
toruitate terribiles,dtmdi iurgarwm,tyfibldtius mfolefientes.
Nec enim eorwm quenquam,ddbibita uxore ri-
xantem,multofirtiore ty glauca,peregrinorum fine pote
ritglobus-.tum maxime cum illa mflata ceruitxfiuffrendês,
ponderdnfque niueas ulnas ty uaftas, admiffis dd dbos
emittere ehperitpugnos,ut catapultas tortilibus neruis exeuffos.
metuendx uoees complurium, & mina ces, pldcatorum
iuxta ty irafcentiû-.terfi tamenpari diligentiâ cuniH
ty mundi:nec m trattibus illis,maximéq, apud Aquitaniam,poterit
mderi uel foemina,licetper quam pauper,
ut alibUfiuftisfipualere pannontm. Ad militadum omnis
xtas aptiffima,ty paripedoris roborefenex ddprodntlnt
dudtur, ty ddultus gelu durdtis drtubus, ty labore affiduo
multa contempturus tyfirmidandd: nec eorum ali¬
quâdo quifquaw,ut in \têlia,rmmis Mdrtiûpertimefiens
foUtcemfibi prxadit,quos iocaliter muras appettdnt. vi¬
nt duidum genus,dffednm dd uini fîmilitudinem multi¬
plias potus:ty mter eos hurmles quiddm obtufis ebrietate
contiruidfinfibus^quamfuroris uoluntaridm fiedem effe
Cdtoniantfintentid definiuit, rdptantur difeurfibus uags:ut
uerum illud uideàtur, quod ait défendes Eonteiwm
Tullius, Gdllos pofi hxcdilutius effe poturos, quod ittiue-
ntmm effe drbitrabantur . Ha regones,prxapuè qux

L I B. X V. ¤9
confines Italids,paulatim leuius oderefùb imperium ue¬
nire Romanam: primo tentatxper Euluiumprxlijs par¬
uis, quaffdtxper Sextium,dd ultimum per Eabium Mdicimum
dormtx:cui negotijplenus effetlus, afieriore Attobrogum
gente deuidu, hoc mdidit cognomentum. nam 0-
mnes Gattix,nifi qUx paludibus muixfuere,ut Salluftio
docetur autore,pofl decennalis belli mutuas clades, fi>delatique
noftrx fnderibus iunxit xternis. Eue-Stusfium
longusfed remeabo tandem ddcÆpta.Domitiano crude¬
li morte cofwmpto,Mufonianusfucceffor m Oriétéprxtoridm
regebdtpoteftate prxfiâi, fitcûdidfermonis utriuf¬
que cldrus-.undefublimius quàmfier-abatur eluxit. Con¬
ftantinus enim cum limatius fupetftitionum quxreret fiedas
Maniclxerwm tyf miliwn, nec mterpres mueniretur
idoneits, hune fibi eommendatum ùtfifftdentem elegt:
quem ofidofùnrShim perite, Mufinianum uoluit dppettdri,dnte
Strdtegwm dicfitatiî:ty ex eopereurfis hono¬
rum gradib us multis,afcendit ad prxfi£vura,prudem dliàs,tolerabilisprouincijs,ty
mitis,ty bladus,tyex qua¬
libet occafione, maximèque ex controuerfis litibus, quod
nefindwm efl,ty in totum lucradi amditatefordefiem:ut
mter alia multa eutdenter apparuit m quxfhonibus dmtatisfuper
morte Theophili Syrix confuldr'is,ob prodihoné
Cxfdris Galli impetu plebis pronufcux difierpti: ubi danatispauperibus,
quos cum hxc agerentur peregre confhbatfuiffe,
autores dirifidnoris exutipatrimonijs abfilutifiunt
diuites. Hune Profier adxquabat,pro magftro
equitum agente etidm tum m Gallijs militem regpm,abiedr
ignauus-, ty ut ait Comiats, arte deffedu furtorum
rapiem propalàm. quîs concorddntibus, mutuâque Ém-
merda uidflfimfihicondliando locupletatis,Perfids duces
e.iij.

7o A M M. M A R.
uicini fluminibus rege m ultimis terrarûfuarum termi¬
nis occupatoper prxdatorios globos noflra uexabat,rmnc
Krmemdm, aliquoties Mefopotarmam confidentim meurfiantes,
Romanis dudoribus ad colligendas obeuntiûexu-
uios oempatis.
_/
A M M I A N I MARCELLINI RE-
j RVMGESTARVMLIB. XVI.
AEC per orbem Romanum fitorum or¬
dine contexto uerfiante,Cxfar apud Vien-
H nam m ccllegunrfifhrum à cofule oBies
Augufto adfdtus, urgente genuino uigore,
pûgarwm fragores,cxdéjque barbancas
fomniabat, colligere promnaxfragmenta iam param, fi
affuifirt flatu tandem fecundo. Qjtia igtur res magnx,
quas per Gallias uirtutê ftlidtatéque correxit, multis ueterumfiais
firtibus prxfhnt, fingula ferie progrediente
monftrabo, mftrumenta omnia mediocris mgenijfifuffeccrint,
commetur us. QMcqmdautem narrabitur quodm
fitlfitas drguta oondnnat,fid fides intégra rerum abfolmt,
documentis eutdentibus film, ad laudatiuam penè
materiam pertinebit. Videtur enim lex quxdâ uitx me¬
lioris hune imienem à mobilibus cunis ddufque fiiritum
comitatafupremum. nanque merementis ueloabus ita dotm
frifque colluxit, ut prudentia Vefpafîani filius Titus
dlter xfbmaretur-.bellorum gloriofis curfibus Traianiftmillimus:clemem
ut Antonius: redx perfèdxque ratio¬
nis mdagne congruem Marco,ad cuius xmalationem a-
Hus efingtbdt ty mores, ty quoniam, ut Tuttiana do.
cet autoritas, omnium magrurom artium ficut arbo-

L I B. X V I. 7t
rum dltitudo not deledat, rddkesfhrpéfque nonitemiftc
prxcldrx huius mdolis rudimentn tunc multis obnubila»
tibus tegebdntur, qux dnteftrri geftis eius pofttd multis
ty miris hac ratione deberet, quod adolefcensprhnxuus
ut Erichtheus m feceffu Minerux rmtritus, ex academix
quietis umbraadis,non è militari tabernaculo in pulué-
rem Martimn traEbusfirata Germanid,pdmùfque rigett
tis Rheni medtibus, cruetafiirdntiwm regum hicfangui¬
nemfùdit,alibi manibus catenas dffixit.Agem itaque negptiofim
hyemem dpud oppidû dnte dièTurn mter rumores
qui uolitabant affidui, comperit Auguftudunt duita¬
tis dntiqux murosfidtioft quidem dmbitus,fed curieuetu
fiatis mualidos, bdrbdrorum impetu repentina mfiffos,
torpenteprxfenûum militum manu ueterdtios concurfttione
peruigli défi-ndiffe-.utfilet abruptafxpe diferimina
falutis uïtima defferatio propulfire. Nihil itaque remitten
tibus curis,andllari adulationepofihabita, quo, eum pro¬
ximi ad am nitatem fledebat ty luxum,fatis omnibus
comparatis,V 1 1 1 Cdl.lul. Auguftudunum peruenit,ue-
hit dux diuturmts,uiribus eminem ty cofilijs, per diuer¬
fa palantes barbaros,ubi dediffet firs copiam, dggreffurus.Habitaitaqi
deliberdtione,dfftfkntibus locorûperitis,
quodrû iter eligereturut tutû,multa ultro dtrôq, dicebdntur,
alijs per arborofa,quibufdaperfides Leucorû iri de¬
berefirnûtibus.fed cufubfirerét quidam,Siluanum pau-
lodrne magftrû peditii, per copendiofu ui.is , uerûfiufiedas,
quia tenebris multis wibrantur, aiV lll auxilia-
riûmilibus xgre trètfiffe,fidetius Cxfar auddàa. uirifir
tis imitari magnopere niwbatur cûfhs uiribus. tynequamterueniret
mora adhibitis cataphratHsfolis,& balifhtrijs,
paru ad tuendû redoré idoneis, percurfi eodêitinere
e.iii/.

\
7_ A M M. M A R.
Autofidoyum peruenit: ubi breui, ficutfilebdt, otio am
milite recreatus,adTricafinos tendebat-.ty barbaros m
fe ca teruatim ruentes , partim cum timeret ut amphores,
confirtis lateribus obferuabat: alios occupatis habilib'us
loas de curfufiali proterens: nonnullos pauore traditos
cepit -.refiduos m curam eleritatis omne quodpoterSt mnfiretes,quia
fequi nô ualebafgrauitateprxpeditus armo
rum,mnoeuos abireperpeflus eft.Promde certiori iamfie
dd reftfkndum mgruetibus Unfirmatus, per multa diferi¬
mina uenerat Tricaffas adeo mfieratus, ut eo portaspêne
pulfante, diffufie multitudinis barbarx metu aditus ur¬
bis non fine anxia panderetur ambage:typaulifier nwratus
dum fotigato confiait militi, dmtatem Remos, nihil
prolatadum exifhmam,petit:ubi m unum cégregatum exerdtum
uehêtem iufferat opperiri prxfentiam fuam:
cuiprxfidebatVrfidnifuccefflor Marcellus: ty ipfi Vrfianus
adufque expeditionis finem dgere prxceptus ijfdem
in lods.Pofi uariatas itaquefintétios plures,eum placuiffetper
decem pdgos Alemannam ddgredi plebem, denfdtis
dgminibus tendebdt illuc fiolito alaerior miles; ty
quid dies humecTrus ty decolor uel contiguum exapiebdt
dfpeC~lû',!uttdnte locorum gnaritatehoftes trdmite obliquo
difiurfi poft Cxfaris terga, legones duas arma cogites ddorti
pêne delefient,nifubito dtus clamorfidorû,

L I B. x v r.
Obus bufht déclinant)primam omnium Brotomagum occupamf.eique
iam aduentanti GermanorÛmanuspwnam
tntentamocmrrit.càmquembicornemfigirdmddediuifd
cottdtopede res dg capiffet,exitioque hofks urgrentur
andpiti,captis mnnuttis, dlijs m ipfiprxIijfirore trmcutis,refidui
difieffereceleritatis prxfidio tefti. NuHo itaque
pofihoc répugnante, ad recuperandamireplacuit Agrip¬
pinam, ante Cxfaris m Gallia* aduentum exafiam. per
quos tradus nec duitas ulla uifltur,nec cafiettÛ:nifi quod
apud Confluentes, locum ita cognominatum,ubi amnis Mo
fella confinditur Rheno,Rigodulum oppidum efi,& una
prope ipfam Coloniam turris. igtur Agrippintm mgreffm,nonantè
motus efi exmde,quàm Trancorum renbis
fiiroremtefiunte perterritis,palm Reip.firmaret mwrim
profituram,tyurbëredperet munitiffimam . quibus uin
cendiprimitijs lxtus,per Treueros,hyematurus apud Sent).
7ids,oppidwm tunc opportunum abfieffit. ubi bellorum in,
undantium molem humerisfûts,quod diatur,uehens fandebaturmrmltipliees
curas: ut milites qui àfilitis defduereprxfidtjs
reducerenturadloeafufieda,ty arnfiiratasptes
mnoxam Romani nomims difieéhtret,ac prxutderet
ne alimenta deeffent exeratui per uaria difciirfu-
^^fo^teperpenfantemhofilisaggrediturLlL.
do oppidi mpiundifie m maius aecenfia: tdeo confidentes
quod nec seutarios adeffe prodêtibus perfugs didiarant\
nec Gentilesper mumapiadiftributos, ut commdius ue-
Jcerentur. Glaufa ergo urbe,nutrorihnque mtutaparte firnrarn
ipfi eum armatis diu rwEhlque mm ProLnaeuIa
Uifibatur typmnasjra exundantefiubftridem, L erû-
perefxpe mndtus,paudtateprxfentis manus impedirelur
Poft meef mum denique diUbiere bdrbarï trijks, inani-

74 A M M. M A R.
ter ftulte'que cogtaffe duitatis obfidiûmuffitantes.ty-quod
mdignitati rerum eft ddfignandû,periclitàti Cxfdri diftu
litfiippetios ferre Mdrcettus rmgfkr eqtutit agem m ftationibus
proximis: cum etiamfi auitas abfque prmdpe ue
xaretur,oppofita multitudine malis obfidionalibus expedi
ri deberet.Hoc metufolutus efflcadffimus Cxfar,prouidebat
confiantifilidtudine,ut militum diuturno labori quies
fuccederet aliqua,licet breuis,ad recreandas tamen frfftdem
uires: quanquam uïtima fqualentes inopia terrxfx
pe uafkttx exigua quxdam uidui oongrua,figgerebdnt.
Verum hoc quoque diligentid curdto peruigli, affufd Ixtiorefie
profierorwmfubldto dnimo dd exequendd pluri
md arnfirgebdt.Primum igturfiShuque diffldle temperatiam
ipfè fîbi mdixit atque retinuit,tanqu4afiridusfum
ptudrijs legbus uiv.eret-.quas ex rhetris Lycurg,id eft dxi
bus Romam tranflatas diûque obfieruatas, ty fienefcentes
paulatim reparauit Sylla didator: reputam ex prxdittis
Demoeriti,quod dmbitiofdm menfam firtund,pdrcam uir¬
tus dpponit.ld enim etia Tufculdnus Catoprudenter de-
finiem,aii Cenfirij wgnementm» mfhoruttit mdidif.Cul
tus magna,inqmt,curd tibi,magna uirtutis mcurid.Denique
cum legeret libellum affidue,quem Coftantius utpriuignum
ad ftudium mittem,marwfia. confiripfèrat,prxli
cerner difionem quid m conuiuia Cxfaris vmpendi deberet,phafiaruiM,ty
utdtiam,:ty fitnten exig uetuit,ty m-
ftrri,munificis militis mlityfirtuito dbo côtentus. Hmc
contingebat ut nodes ad offda diuideret tripartita, quietis,ty
publicx rei, ty mufarum: quodfittitafie Alexan¬
drum legmus Magnumifèd multo hicfirtius.ille nanque
xncd conchafuppofita, brachio extra cubile protento pi-
Idm tenebat argpnteam :ut cum ntruorû rigorem fipor U

t I B. X V I. 7y
Xdffet,mfiifus geftaminis Idpfi tinnitus dbrûptretfomnu.
lulianus uero abfque mfirumeto quoties uoluit euiglautt:
ty node dimidiatafemper exurgpm,nô èplumis uelfira
milisfirids ambiguofrigore ni tentib us,fid ex tapete, ty
gvtrlp«,quam uulgarisfimplidtas Sufiirrsam appellat,occulte
Mercuriofupplieabat,quem mundo uelodorem fen¬
fum effe,motum menhûfifiatantem, theologex prodidere
dodrmx.Atq-, m tanto rerum deficht explorante
curabat.poft qux ut ardua tyferia tertrùnata ddproatdendû
mtgmûuertebatur-. ty mcredibile quo ty quan¬
to ardore rerum prmdpaliûnotitiam eelfàm mddgim,ty
quafipabula quxda anime adfublimioraficandenti conquirem,per
omnia philofophix membra prudenter difitt
tando currebat, Sed tamen cum hxc effeéhplencque colïi->
gpret,nec humiliora defiexit,poeticam mediocriter,tyrhe
toricam (ut oftendit oratiomm epiftolarumque cumgrdui
tate conutas mcorrupta) ty noftrarû externarûmque rerû
hiftoria multiformem.flùper his aderatLatine quoque diffe
rendifiufflaemfermo. Si itaque uerumi eft,quodfcriptores
uarij memorant,Cyrû regem, tySimonidem lyricum, ty
Hippidm Eleumfiophiftarûdeerrimum ideo ualmffe memcria,quod
epotis quibufdâ remedijsid impetrarunt,cre
dendum efl hune etidm tum ddultum totum memorix do
lium,fi ufq itam reperiri potuit,exhaufiffe. Et hxc quidem
pudiatix mrmtûmquefiuntfigna nodurna. Diebus uero
qux ornate d=xerit,tyficete, quxue m dpparatu,uel m ipfiis
egerit cogreffibus prxlioram,aut m re duili,magnatlimitdte
irrexit tylibertacefuo quxque locofingila de-
monfirabv.tur. Cum exercereprxludia dfdplmx caftrefis
philoftopbuscogereturutprinnps,drtémqi modulatius in ce
dediper Pyrrichdconànnétibusdifieretfiftul'is,uetus illud

yê A M M. M A R.
prouerbium,Clitellx. bauii9»p»fitxfimt,pUne non eft no
flrum onus, vldtonem crebro nominam exclamât, indudis
quadam folenni dgentibus m rebus in
confitftoriwm ut aurum diiperent, mter dlios quiddm ex
eorum confirtio non,ut morts efl, cxpartfa chlamyde,fid
utrdque manu cauata fufcepit. ty imperator: Rdperejnquit,non-axàperefim*t
n^ntes m rebus.Audito dpdren
tibus uirgnes rdptas^umqm moldrdt, conuidum relega
ri deccutt. tifque4Hdigmpdtiquxrentibus,quod nonfit
morte muldams,refionderdt:BddvmiS mcufint iurd cle
mentiam:fid imperatorem mtiffimi animi kgb us prx¬
ftare cxteris decet. Egreffurum eum ad expeditionemplu¬
res mterpettabant,utlxfi,quos audiendos proùindarwn
redvribus commendabat. et reuerfm,qmd egerintfinguli,quxrem,delidorum
uindidms genuind lenitudine miûgtbat.Ad
ultimum exceptis uidorijs,per quas cudentesfie
pe mcolumi contumadd bdrbarosfidit,quod profiierit anhelantibus
extrema penuria Gallis,hmc maxime claret,
quodprimituspartes eas mgreffus,pro capitalisfingulis tri
buti nomine utcenos quinos aureos reperitflagtari: difiedem
uero feptenos tantum munera uniuerfa complentes,
ob qux tanquamfilemfibifirenum pofifqualentes tene-
-bras dffulftffe cualacritate ty tripudijs Ixtabdntur. De¬
nique id eum ddufque imperijfinem ty uitxfiimus utiliter
obfiruafie,neper mdulgentias quas appellant, tribu
tarix rei con aliqua. Norat enim hocfidofè ali¬
quid locupletibus additurum, cum anfkt ubique pauperesmter
ipfa didorum exordiafoluere uniuerfi fine Idxamento
competti.lnter has tamen regendimoderandique
uias,bonis prmdpibus xmulandas, bdrbdrica rabies exdrfirdt
m maius-.iicque befiixcWftodum negligentid rdptu

L I B. X V I. 77
uiuere folitx,ne his quidem ddmotis & dppofitis firtioribus
dbfiefierunt,fed tumefcentes inedid fine refiedrufalu¬
tis drmeta uelgrèges mcurfiwt: ita etiam itti, cundis qux
diripuere vonfuptis,fime urgente agebant aliquoties prxdastmterdû
antequam cotingerét aliquid, oppetebât.Hxc
per eu annumfie dubia,euentu tamenfèeundo,per Gallias
agebatiir. In comitatu uero Augufi drculdtrdbdt Arbitio-
nem muidid,uelutfitmma mox adepturum, décora cultus
imperatorijprxftruxiffe : mfitbatque eiftrepem immanid
cornes Veriffimus nomine,arguem Bràm,quod agre-
gtrio dd magnum militix culmen eue6bus:hoc quoque non
contentus ut paruo,locum dppeteretprmdpdlem.fiedfieddliter
eum mfidabdtur Dorus quiddm ex medico faitariorum,
quem niceteriorum centuriontm fub Mdgnentio
Romx prouedum, retulimus dcmfdffe Adelphiwm ur¬
biprxfidum ut dltiord csptantem.Ciimque res m mqui
fitionem ueniret,neceffarijfque negotio tentis, obiedorum
probatio fieraretur, tanquam perfittyram fubito cubicu-
Idrijs fuffrdgantibus, ut loquebatur pertinax rumor, ty
uinculisfunt exutxperfonx, quxftrmgsbatttr ut confiix,
ty Dorus euanuit, ty Veriffimus ilico tacuit,uelut aulxo
depofitv fcenx . iifdem diebus adlapfirum ore Conftan¬
tius dodus, obfiffo apud Senonas Cxfari auxiliû non tu¬
liffe Mdrcllwm: eum facramento folutiim abire iuffu m
larem: qui tanquam miurid grautperculfus,quxdam in
ïulidnum moliebdtur, auribus Augufhcofifus m omnepa
tentibus crimen. ideôquecum difcederet,Eutherius prxpofitus
cubiculi mittiturftatim poft eum, ft quid finxerit
conuirSlurus.Verum ille hoc ntfidem,mox uenit Mediolanumflrepens
& tumultuam,ut erat uanidicus,ty amen
tipropior, admiffus m wnfifbriû, ïulidnum utprocacem

78 A M M. M A R.
mfimuldt: iàmque ddeuagandwm altius, ualidiores fibi
pmnds dptare . ita enim cum motu quodam corporis loquebatur
mgenti. Hoc eo fingente licentius, Emherius ut
poftulauit mdudus,iuffufque Ioqui quod uellet,uereamde
ty modice dotttttebtri^ueiritiuem mendacijs. Magftro enim
arrnorum(ut credebatur) «fiante confilto, indufiria
uigli Cxfarem diu obfeffum apud Serionas barbaros repuliffe:
dppariwrêmquefidum autori fuo,quodd uixerit,
fire obligata cermcefuafiondebat . Res monuit fuper hoc
eodem Eutherio paucafubftrerefirfitan non credenda,ed
re, quod fi Numa Vompilius, uel Socrates bona quxdam
dicerent defiadone,didifque religonum adderent fidem,

L I B. X v r. 79
fd alienxfalutis, nec exarfiffe cupidineplus habendi arcefferetur,utcxteri.vndefidum
eft,utfubinde Romamfi
eedem,tbiquefixo domicilio confenefcem,comitem dreum»
fircm confiaentiam bonam,coldtur a atndis ordinibus,ty
ametur, cum firUand^mishmimimpofipdrrus exini¬
quitate diuitias,ldxhw~mptarefècniat>4*t ludfigx uitantes
multitudinisixfie confiedrus.Cuifiadonum ueterû
hune comparare debeam,dntiquitatem replieando complu
res muerure non potui. Euerunt enim dpud ueteres, licet
oppidopaudfidèles tyfrugfiri,ob quxdam uitia macula
fi: mterprxapua enim qux eorum quifqueftudio poffederat,uel
mgenio, aut rapax, autfiritate contentiorfuit,
autpropenfior ad lxdendû,uel diligentibut nimium bladw,*ut
potentixfiftufuperbior:ex omni Iatere autem ita
peritum,neque legffe me,neque audiffe wnfiveor xtatis no'
firx teftimonio Iocupleti conftfus. Verumfifirteferupulofus
quidam ledor antiqwtatum, Menophilum Mithridatis
Pontia regs eunuchwm nobis opponat, hoc monitu
recordetur,nihilfuper eo relatum, prxter idfolum, quod
in fupremo difcriminegloriofe mofirauit.lngentiprxliofii
peratus d Romanis ty Pompeio rexprxdidus,frgénfque
ad régna Colchorum duitd , filidm nomine Drypetinen,uexdta
afieritate morborum, m cafkllo Sivhorio huic
Menopbilo commifiam reliquit: qui mrgnem omni reme
diorumfolatio plene airatampatri tutiffimefiruas, cum
àMalio Prifco imperatoris legato munimentum quo clau
débatur obfîderi cpiffet , deftnforéfque deditionem mé¬
ditantesfintiret, ueritus ne parentis opprobriopuella nubilis
captittafipereffet ty uiolata,mterfèda illa moxgladiwm
m mfeerd fita compegt . Nunc redeam unde
diuerti. Superato {ut dixi) Marcello, euerfdque Serdieu,

So A M M. M A R.
unde oriebdtur, m caftris Augufti perftmuldtionem tuen-'
dx maieftatis vmperatorix multa ty nefinda perpetrabatur.
Ndm fiquis fuper occentufirids uel occurfu mufklx,
uelfimilis figni gratia confulmffet quequam peritum, aut
amie mcantamentum dd leniëdom ddhibutffet dolorem,
quod medidnx quoque ddnuttit autoritas, reus unde non
poterdt opinari delatus,rdptitfque in iudidum pCnaliter
mteribdt. Ver id tempus ferturfrifie uirum qttenddmno
mine Danum,quem terrore tenus uxor rerum leuiwm mcufarat,
certum an mcertum reum non libet affirmare, m
definfwm mde Rufinus eluferat: quo mdicante quxdam
X- cognitaper Goudentiû agentem m rebus confalarem Pan
sf. nonix tue Afiicanum,cum retuliffent prxfidum dppdri-
tionisprxftdrurxprxtoridnx.Dum etidm prmrps ob de
uotionem bis,ut loquebatur iadnntiw, uerfabilem fUmi¬
nam poft nefindwmrconcHvitum periculofam m fraudent
ittexit-.fuafitque confiai-dattis mendacijs lxfx maieftatis
drceffere maritum mfton&m,tyfingere quod uelamen pur
pureum à Diiurletidiûfiptdeheefitrtms, quibufdam confcijs
ocvultabat.BiJque ad multorum exitium itafirmatis,
ipfifie potiorwm ad imperatorisperuolat cafira, exdtoturus
calwmnias confuetas .réque comperta iubetur Mauor
tius tunc prxfitdùs prxtorio,uirfiblimis conftnntix,crimen
aeri inquifitionefiedure, iunda dd audiendifidetatem
Vrfiulo largtionum comité,feueritatis itidem non im
probandx.Exaggerato itaque negotio ad arbitrium temporum,cum
nibilpoft tormenta multorum mueniretur,iu
dicéfque hxrerent ambiguitandem ueritas refiiramt oppreffd,ty'm
abruptoweeeffim&s-mnlrierRufiruim totius ma
chinx autore, nec adulterijfQditate fuppreffd:
fhAmqueJeg^ws comptis)multa ultro dtrèque diftuffit,

L I B. X V I. Si
f8«_ej»&tdo & véfitéd-émbos finteuàd iamnauere letali-Qup
cognito Confinntiusfremem, ty tanquam uindiumfalutis
fux lugem extindum, miffis equitibus atif,
Vrfulwm rediread amutatum minaater iuffît. territatus
fpretis qui prohibebant,perrupit mtrepidus-.mgreffdfque
confifkrium,ore typedore libero docuit gefki,atq; fidudd
Imguis aduldtorwm oalufîs, ty prxfidum ty fie difcri¬
minegrauifubtraxit.Tunc illud apud Aquiianos euenit,
quodlatiorfitma uulgarat.Veterator quidam dd l.tutum
conuiuium rogatus ty mundû,qualidfimt m his regoni
bus piurima, eum utdiffet Imtearwm wrdliumpdr, duos
clduos ita ldtiffirnos,ut fibi uidffim arte miniflrantiû cobxreret,menfilmcp,
operimétis paribus tednm: dnteriore
chldmydis pdrté utrdque manu uehés, mtrmfecusflrudu
rdm omni ut anudrus ddornauerdtprmdpdlèfcp, res pdtrimeniû
diues euertit. Mdlignitate fimili quida. dgrm m
rebus m Hifj>anid,ad cÂnam itidem muitatus,at mfrè¬
tes uefpertina lumina pueros exclamaffe audiffet ex ufu,
Vincamus: interprétants dtrodter deleuit nobilé domum.
Hxc taliàque ideo mags magifque crefibat,quod Conftan
tius impendio timidusfemperfi feririflf>erdbdt,m Diony
fius tyrannus ille Sidltx: qui ob hoc idtuitiû ty tonflrrices
docuit filias , necui alieno ora committerei leutgandd:
ade'mque breue ubi cubitarefueuerdt, dita drcunZederdt
fiffd,edmque potefilubilifiuperftrdrdt.cuius difiedvs dfr
feres ty dxieulos-fecumfomnum dbiés traffèrehdt,eofidèm
que compdgnabat luds mitio proceffurus. Inflabat itidé
has maiorû duthûbuctinas potentes m rega, ea re ut da-
Kdtorû petits bonafiasd rmteridper
. uidnitates eorum late graffandi. Nanque ut documenta
liquidaprodiderunt, proximorwmfeuces aperuitprimus
f.i.

8i À M M. M A R.
cmniûConfhmtinus;fed eos medullis prouinddmmfiagtktuit
Conftantius. Sub hoc enim orainum fingdorûauto
res mfinitâ cupidine diuitiarû arferunt fine iuftitix difhn
dione uel reHi:mtcr ordimrios iudices Rufinus prim''prx
fidus prxtorio, ty mar militares equitû magfkr ArbihOiprxpofiitufque
cubieuli, ty VrfianuS equefiris ordmis
prxfidus:quxftor ty m urbe Anitim,qui m regaxmu
lationepofteritate tendêsfdtidri nunquam potv.it atmpof
fiffione multo maiorê.At Perfie m Oriente perferta tyld
trodnid potius quam,utfilebantantea,per côcur-fatorim
pugnas hominum prxdtts agtabatty pecoru, quîs norutnqitû
luerabatur ut repentini,aliquotiesfiuperati maltitudi
ne militum armaebant. ïnterdam nihil profi'icerepror¬
fus quod poterat rapiperrmttebatur. Mufonianus tamen
prxfidus prxtorio,multir,{ut ante dixhnus)bonis artiV*
eruditusfed uenalis,tyfledi à ueritatepecunidfndlis,per
emiffdrios quofda fidLendiperftringendîque gnaros Ver-
fdrum fafdtabatur confiiia, afitimpto m délibérations
huiufmodi Caffiano Mcfipotamix duccfipcdijs ty difiri
minibus mdurdto diuerfîs.qui cum fide condnentefieeu-
Idtorû dperte wgnofJrent,Saporë m extremis regni limi
tibusfuorû fanguinefifo multiplia xgre propulfare gen
tes inftfhts,tamen Sapore ducempdrti noftrx contiguum,
occultisper ignotos milites tentzuere colloquijs, ut fi copia
firs dediffetfuaderet reg per literaspacem tandem ali¬
quando cum prmdptRomano firmare:ut hocfido Iate¬
re db omnifeeurip perdue'des ddbellaret afiidiios .Varuit
tamen $apor,hifque fretus rcfirt ad regf^uèd bett'rsdcerbiffimis
Conftantius iniplicntus pdm pofhildtpremritt.
Diimquedd chionitas ty Eufinos hxcfcripta nuttuntur,
m quorum omfinijs dgebdthyemem Sapor, tempus mter-

LIB. XVI. Sj
qeffitlongum. Hxc dûper eas par'tes & Gallias pro at-
ptHtempamdifimiitur, Coftantius conclufio Idni tempio,
firdtifip, hoftibus cundxs,Romag?fbebat uifire,pofl Maxé
tij exilium dbfip, nomine ex fanguine Romam triwmphaturus.Nec
enim gentem uMbella dentem perfifiperduit,aut
uidum firtitudinefuorû comperit duatm,ue\ addi
dit quxddm imperio,aut ufqttam m necejfitatibusfum¬
misprimus,uel mter primo s eft lufus-.fed utpompa nimis
extentam,rigentiàque auro uexilla, ty pulchritudinem fti
pdtvrû ofienderetagenti trdnquilliiis j'ojrulo, hxc uelfimt
le quicquam uidere necfierdnti unquam necoptanti: ïgnordm
firtaffe, quofdam ueterûprmdpwm inpace qui¬
dem lidoribusfuiffe mntétos: ubi ueroprxliorum ardor
nihilperpeti poteratfigne,aliû anhelater auidofîatu uetorûleminculofe
comrmfifie pifcanûs,aliûad Dedorûexempld
uouiffe pro republica ffiritum,dliumhofhlid caftra
perfimetipfwm cum militibus mfinùs explorafie: diuerfis
denique dttibus mclaruifie magnifias, utgloriofas fuas
respofkriùtti cclebri memoria comendarent.vt igtur mul
ta quxque confitmptafint m apparatu rego,pro meritis
cuilibet munera redditdfecunda Orphitiprxfedura traf
curfo Ocriculo eldtus honoribus magnis,fhpdtufqueagminibus
fvrmiddndis,tdnquam dde ducebatur mftrudu,omniû
oculis meo contuitupertinad intentis.cûmque urbi
propmquaretfenatut offtda,reuerendâfquepatritixfhrpkefftges
orefereno contemplam,nonut Cyneas ille Pyr¬
rhilegatus m unum wadztm multitudinem regum,fed afylwm
mundi totius adeffe xftimabat . unde cumfe uertiffet
dd plebem,ftupebdt qua celeritate omne quod ubi¬
que eft hominum gems confluxerit Romam : ty tanquam
Euphraxm armorum fbede territurus , aut Rhenum,
ffi

S4 A M M. M A R.
Altrinfecus prxeuntibus fignis,wfiâebdt aureo folus ipfe
carpentofùlgvnti cldritudine Idpidûuariorum. Qup mi¬
tante lux quxdarmfieriuidebdtur, dlternùmq, poteftatis
greff'us multipliées: dhospurpureisfiibtegminibus texti dr
cudedere drdcones,hdftarû aureis gêmatifquefummitatiV
illigati,bidtu uafto perfldtiles, tyideo uelut irdperdtifi-
bilàtes,cauddrùmq-, uolumina relmqueces in uentu.Et mee
debdt hmc'mde ordo geminus armatorû clypedtus dtq-, cri
ftatus,corufco lumine rddias,nitidis lorids mdutus,fparft
que cataphradi equites,quos clibdnarios diâitant Perfe,
tbordcum muniti tegrnimbus , ty limbisferreis dndi, ut
Vrdxitelismanupolita crederesfimulderd,no uiros: quos
lamindrû drculi tenues dpti corporûflexibus ambiebdnt,
per omnid membrd dedudi: ut quocunque drtus neceffi¬
tas Rmouiffet,uefhtus nngrueret iundurd cohxreter dpta
ttt.Auguftus itaquefitufhs uodbus appettatus,uocum lituo
rdmquemtomntefrdgrre cobonuit,talemfi,tâmque imtnobilem,qualis
m proutncijs fuis mfebdtur,ofkndem.V,i
& corpus perhumtle curuabdtportas mgredies alfos,&
uelut collo rmnito redam ddem lurmnum tendes,nec de¬
xtra ttultum,nec lxuafledtbdt,tanquafigmentum hominis-.non
cum rota concuteret nutam,necfiuem,out os dut
ndfmn tergemuelfticans,mammuedgUm efl utfus wnqua.QUftlicet
dffedztbdt,erdnt tamékxc ty dlid quxddm
in cxtera uita pdtientix non mediocris mdidd , ut
exifhmari ddbdtur,uni illi conafid.Qufod autem per om
ne tempus imperij, nec in confeffum uehiculi quenquam
fufepit,nec m trabea fiodum priuatum adfdmt,utficert
prin apes confùeuere, tyfimilia multa, qux datas m ar¬
duumfùperdlium tanquam leges xquiffimas obferuauit,
prxtereo,memor ed me retulifie cum imddfient. Promit

L I B. X V I. 8y
Roma ingreffus, imperij uirtutiimque omniû Idrem, cum
ueniffet dd roftrd,perfiecfiffimumprifix potentixfirum,
obftupuif.pérque omne Idtus quofe oculi contuliffent, mirdculorwm
denfttdte prxftridrus,dttoqmttus nobilitatem
curid,populûmque pro tributktli,mpdldtiû receptusfauo¬
re multiplia,Ixtitidfiuebdtur optata: tyflxpe cum equefires
ederet ludos,dicadtate plebis oblednbdtur,necfuperbx,nec
à libertatê coalita defiifientis,reuerenter modum
ipfi quoque débitafiruam.No enim utper duitates alios
ddarb'itrtû fuum certaminafiniripdtiebdtur: fed ut mot
eft,uarijs cafibus permittebat. Deinde mtrdfeptem montiû
culmind,per dccliuttates pldnidêmque pofita urbis me
brd cottuflrans ty fiuburbdna,qmcquid erdt primum ii
eminere mter alia cudnfierabat: louisTarpei delubra,
quanta terrenis diuindprxnllût, lauacra m modûprouindarûextruda,amphitheatri
mole filidatam lapidis
Tiburtini cépage, ad cuius fummitatem xgre uifio huma¬
na confiendit-.Patheon uelut regonem tereéfiedofitcel-
Jitudinefirnicatam,elatôjque uerticefcanfilifuggeftus con
fulûtypriorumprmdpûimitamentaportantes, ty urbis
templûfirûmque Pdds,ty Poperj thedtrû,ty Odxum,ty
ftadiû,dlidque inter hxc décord Vrbis xternx. Verû otm
ddTrdidntfirûueiùffetfrngtldremfiibomnicxlofîru-
6htrdm,utopindmur, etianunùnum dffenfione rmrdbile,
hxrebdt dttonitusperGiganteos contextus drcunfèrés mê
tem,nec reldtu effdbiles,nec rurfus mortalibus dppetendos.Omni
itaquefie huiufmodi conandi depulfa,Traiani
equumfolum locatum m atrij medio , qui ipfum pr'mdpé
uehit,imitarife uelle dicebat,ty poffe. Cm propè afhtmre
gtlis H ormifda,cuius è Perfide difceffum ftuprd monfirrar
uimus,refpondit gpftu gentili; Ante,mquit, imperatorfia-
fiij.

U A H M, M A R.
bulum talc condi iubetvfi uales-.equus quemfiibricare dif
ponisjta Idtefùcvcddt,ut ifk quem uidemus. Xî ipfe interrogatus,quid
de Romafentiretûdiantum fîbiplacuiffe die
\>dt,quo%dididffetibi quoque homines mori.Multis igtur
ctîftupore uifis horrendo imperdtor,defima querebdtur
ut mualidd uelmagm,quod augem omniafemper in ma
ius,erga hxc expheandd qux Romxfint obfolefdr.delïbe
rânfque diu quid dgeret, urbis ddderefiatuit ornamentis,
ut m proximo dreo erigeret obehfium,cuius orignemfirmJmque
loco amdeccnti monfirabo.lnter hxc Helenxfirori
Cofktntij, Iuliani coniug Cxfaris Romaàdfèdionis
Jpede dudx,regna tue mfidiabatur Eufèbia,ipfd quoad
mxerdtfkrilis: quxfidmque uenenum bibere perfraudé
ittexit,ut quotiefciique cancepiffleuimrrtaturû abqceretpartum.Na
& pridem m Gattijs aîm mare genuiffet mfinté,
hoc perdidit dolo : quod obfhtrix corrupta mercede, mex
ndtum prxfiedo phifqium conucrurot umbilico nemuit:
tanta tdmque diligem operd nauabatur, nefirtifiîmi uiri
foboles appdreret. Cupiem itaque Augufhffima omnium
fede mordri diutius imperator, ut otiopuriore firueretur
CT uoluptate,dffidws nutijs terrebdtur ty m certis,mdieu
tibus Sueuos Rhetias mairfare,Q}tddoffi; Vdleria,ty îdr
matas, Idtrodmnii perittffinmmgems,fuperiorem M
fiam tyfeamddmpopulari Vannonidm. quibus perdais
X X X poftquam ingreffus eft die, IIII G... lunias ab
urbe profiùrus,per Tndentum iter m îttyrieumfiftimuit.
Vnde rmffo in locum Marcelli Seuero, bellorûufû ty mdturitate
firtmto,Vrfidnum ddfe uenire prxcepit. Et ille li
tem gratanter deceptis, Sirmium uenit, comitantibus focijs-.lfbrdâfq;
dmfuper potx confilijs,quamfindaripoffe
eum Perfis Mufioniams rctulerdt,m orientem cum tnag

L I B. X V I. 87
fkrij renùttiturpoteftate. profidis è confirtio nofiro dd re
fmdos milites natu maioribus,adolefcentes eam fequi iueirmr,quiequid
pro Rep. maiidaueritimpletu'à.At Cx¬
far exada apud Senonas byeme,Gtrmanids undiq; dratnfi-emétibus
minis,fecundis ominibus motus Remcrpro
peramt, alacrior nugfque Ixtus quod exerdtum regebat'
Seuerus,ntc difiors,nec arrogumfed longa militixfruga
litate compertus,tyeum reda prxewntem feqmtturus ut
, dudvrem morigerwm miles. Parte alia Barbatiopoft sil¬
uani mterittim promotus adpeditum magfkrium,ex Ito-"
Ud iuffuprmdpis cum XXV millibus armatorum Raurd
cos uenit.cogtatum efi enimfottidtéqueprxftrudmm, ut
fieuientes ultra folitum Alemanni, uagantéfquefifîuf,
multitudine geminata noflrorum firdpisfpede trufimdn
guftios cxderentur.Dmnhxc tamenrite difiofîta celeraturdxti
barbari ad tempefhua fiurtafilertes,mter utriuf
que exerdtus caftra oeculti tranfireffi , muafere Lugdunum
mcautam.eâmque populatam nifi duido concremaf
fent, ni claufîs dditwusreperatfiî,quiequid extra oppidû
potuit mueniri,uafktffent.Qud clade cognita,dgliftudio
Cxfir miffis euneis tribus equitum expeditorum ty firtium,trid
obfiruauit itinerdfdîsper ed erupturosprocul
dubio graffdtvres. nec quod definauerat,irritumfeit. Cûftis
erùmq-à per eos tramiîes exiere trûcatis,re
prxda omni intada,hi folû innoxij abfilutifiunt, qui per
fiallûBarbationis trafiere fecurûideo labi permifiî, quod
Bainobaudes tribunus ty Valentinianus poftea impera¬
tor mm equeftribits turmisquas regçbant dd exequedwrn
idordinati,à Cella tribunofiutariorû,qui Bdrbdtionifirddtus
uenerdt adprodnBum, iter obferuare funt uetiti,
unde redituros didi Germanos Quo non contentus
f.iii}.

ÎS A M M. M A R.
tnagfkr peditum ïgtidmts, ty gloridrû lulidni peruiatx
obtredawrfdemfi id contrd utilitatem Romana iuffiffe:
(Hoc enim aiargueretur,Cella cofiffus efl)relatione fteftl
lit Conftantiû-.finxitque hos eofdem tribunes adfilidtddos
milites quos duxerat,perjpedem uenifie negotij publia:
qua confit dbtogatdpoteftate dd Idres redierepriuati.lif
nem diebus exerdtuû dduentuperterriti bdrbdri,qui do¬
micilia fixere trdm Rkenu,pdrtim diffîales uia*,tyfua*
C te natura cliuofas ty inémeabiles,claufire folerter aronbus
wnmenft roboris cxfis.Alij occupatis wfulisftar
fis crebroperflumen Rhemm,uluUtes lugubre couitqsty
Komanos maffebant ty Cxfare. qutgr-auion motu animi
pereitus,dd ctrrripiendos aliquosifeptê à Barbatione petit
rat naues, ex his quas uelut trafiturus amné,ad copdgnandos
pdrduerdtpontes: qui nequid per eu impetraretur-jomnes
meendu.Dodus denique explordtormn deldtio
ne reeem captorum, xftate idm torridd fluuiû uado poffe
tranfiiri-hortatus auxiliaresuelites cum Bainobaude Cornutorum
tribuno mifitfiàrms memorabilefi iuuiffetfirs
patrdturos.qui nunc meedendo per breuia,aliquotiesficutis
m modum alueorûfuppofitis,nando dd mfela uenere
prop'mquà-.egrefilquepromifeue uirilis ty muliebrisfexus
fine xtatis ullo difcrimine trudddbdnt utpecudesinailî-
que uaatas Imtres, per eas licet uadllates euecH,huiufmô
ai loca piurimaperruperunt: ty ubifatietas cxdendi ce¬
pit opimttate prxddrûonufb,cuiusparte uifluminis dmt
fèrût,rediere omnes kicolumes.HÔcq-, coperto refidui Ger
mani, utmfido prxfidio mfuldrum relido, ddulxriora
neceffitudines ty fruges opêfqm bdrbdricas contuhrunt.
Couerflus hinc lulianus ad reparadas Très tabernas,rmnimentûita
cognomimtii,hdud ita dudû olfinationefub-

L I B. X V I. S?
uerfum hofiliCquo xdificatv,eonfiabdt dà intima Galliarum,ut
confeeuerat ddire, Germanos drceri) ty opusfie
celerius confammauit,ty uidum defenforibus ibi locandis
ex bdrbdrids meffibus non fîne difcrimmis metu colledum
militis manu,eonàiàit in ufus dnni totius.Necfi¬
ne hocfolo contentus,fibi quoque mgnti dierum dlimentapdrdta
cottegt. libentius enim bettdtores quxfito dextrtsproprijs
utebantur -.admodum mdignati, quoniam ex
commedtu, qm eis recens dduedus eft, tdeo mbil fùmere
potuerunt, quodpdrtem eius Bdrbatio cum tranfîrêt iu¬
xtafeperbe prxfwmpfit, refiduum qnod fuperfeit, congçfium
m dceruum exuffit. qux utrû ut uarw.s gerebdt ty'
demem, an mandatoprmdpis conftdenternefitndamultit
tentabat,id temporis latuit.lllud tamê'rumore tenus ubi¬
que iddnbatur, quod Xulianus non leuaturus incommo¬
da Galliarum eledus eft,fid ut poffitper bella delerifie
mffima,rudisetid tum ut xfiimabdtur,dc nefinitum qui¬
dem duraturus drmorum.Dum cafirorum operd matu¬
re confitgunt, rmlitifque parsftationesprxtendit agrarias,aliafrumenta
mfidiarum metu cottigt-.eaute multi¬
tudo barbarica rumorem nimia uelodtate prxuerfa,Bdr
bdtionem eum exerdtu quem reg?bat(ut didum efr)GaU
lico uatto difirretum,impetit repetitio aggrefia, fequénfque
fegentes adufque Rauracos, ty ultra quoad potuit, ra¬
ptafer dnarum ty iumentorum cum calonibus parte md
xima,redit ddfiea.Et ille tanquâ expeditione euentu pro¬
fpero terminata, milite difierfiperftationes hyberms dd
comitatum imperatoris reuertit, crimen compofitnrus in
Cxferem,titfilebat,grauiterfimper mceffem.quo difpd-
Idto flpdo terrore, Alemannorum reges chonodomarius
Cr Vefirdlpus, Vrius quinetiam,ty Srfldrms aîm Sera-

L I B. XV I. ' ft
tnr,eirùmqut Idteri equefires ooniuftdxfunt turmx,interquas
catdfrbrddi erat ty fagtturij, fvrmidabile gémis
armorû. Et quoniam a loco unde Romand promotafiunt
ftgnd,ddufque uallum bdrbdricum tpHttU Imcst fignabdtur
çr dedma,id efi unum ty%\% millid paffuû,utilitati
fecurïtaâque rede confulem Cxfar, reuoeatisprxcurfiorU
bus iam ante egreffis, mdidàquefilttis uodbus quiète,
cnnedtim dreuftfentes attoquitur gtnuim pladditatefirmonis-.Vrgtt
ratiofalutis tuendx çommunis,utpardffime
dicam,non ideentis dnimi Cxferem uos hortari,ty ordre
commilitones mei,ut ddulta robuftique uirtutê confifi,catt
tiorem nidpotius eligairms dd toleradd uel dd depettendd,
quxfierdntur,non prxpropera ty dnapitem.ut enim in
periculis iutientutem impigra effe conuenit & auddeem,
ita cum respoftulat regbiiem ty confiltam. Qupd igtur
cenfeo(ft drbitriû dffuerit ueftrum,iufUquefuftinet mdignatio)pauds
dbfolua. la dies m meridiem uergt,ldf]îttt
dine nos itinerisfitigatos firupulofi tramites exdpient ty
obfcuri, nox flentfccnte luna nullis fîderibus ddiuuandd,
terrx protinus xfht fldgrdntes, nullis dquarumfubfîdijs
fiiltx-.quasfi dederit quifquam commode poffe tranfîre:
ruetibus hoftium exdminibus poft otiûabique refiBionem
CT potus,quid nos dgmus,quo uigrre inedidfiti, laboréq;
mébris marâtibus ocmrramus? Erg} quoniâ ncgttijs diffi
aUhmsfxpe difpofitio tempefhttaprofiexit,ty fiatum nutantium
rerum redo confilio in bonam partem accepta
aliquoties diuina remedid repararunt, hic quxfo ttallo
fifiàqut dramddti, dtuifis uiglijs quieficamus: fomndque
ty uidu congruis potitipro têpore,pdce deifit didu,triû-
phaturas dquilas ty uexittd tudriddprimo l-.ids meuedrms
txordio.Necfiniriperpeffi qux diceb.iti:r,ftridore de-

$i A M M. M A R.
tium 'mfrendentes,ardorémquepugnandihafiis illidenio
fatta monflrantes, in hoftemfi dua iam confiiaium exordbdnt,cxlitis
deifiuorefidudàquefiuiytyfirtunati redvris
expertis uirtutibus freti:dtque ut exitus docuit,fitlutarisquidam
Geniusprxfim ad dimicandum eos,dum
adeffe potuit,mdtabdt.Aceeffit huic dlacritatiplems celfarum
poteftatum dffenffus,maximèque tlorentijprxfifH
prxtorio,periculofi qmdéfid rdtionefecundapugtidndum
effe confentientisfdum mfhrent barbari conglobdti:
quifi deflexiffent,motum militis mfeditiones riatiuo calo¬
re propenfiorisferri non poffe aiebat, txtortamftbi uido
riam,utputauit,nonftne ultimorttm conatu grauiter tôle-
raturi.Addiderdt dutemfidttddmnoftris confideratio gvnùrut:
recordintibus quod anno nuper emenfo Romanis
per tranfirhemna fpatiafeftus uolitantibus,nec mfus tft
quifquam Iarisfui definfor,nec obuius ftetif.fed concxde
arborû denfia undiquefimitis claufîs, fidere urente brumali
xgre uixere barbari logus amanddti:quodque im¬
peratore terras eorum mgreffo,nec refiftere auft,nec ap-
parere,pacem knpetraruntfupplidterobficrates. Sed nul¬
lus mutatam rdtionem temporis dduertebdt,quodtripdrûto
exitio premebdntur.lmperdtore urgente per Rheûos,
Cxfare proximo nufqua, elabi permittentefinitimis quos
hoftes fecere difiordix, modo non ocdpitid conculcanhbus
hmemdêque dndorum.Poftea ueropdce ddta, difefferdt
ifnperdtor: ty fedata iurgorwm matsrid, uidnx gentes
iam concordabat: ty turpiffimus duds Romani digreffus
firodam natura conrptam ouxit m maius. Alio itidem
modo res efl aggrauàta Romana ex negotio tali-.Regij duo
fratres uinadopads aflridi, quam annoprxterito impe
trauerant à Confktntio, nec tumultudre, nec commoueri

L I B. x v r. yj
fent auft.Sedpaulopofea uno exfhis Gundomado,qui po
tior eratfideiquefirnuor'is,per wfidias mterempto,omnis
populus cum nofiris hoftibus confpirauit-.ty confifem Vddomarij
plebs,ut afierebant,agminibus belld aentiûbarbarorumfifi
coniunxit..Cundis igtur fummis mfimifque
dpprobdntibus tunc opportune congrediendum,nec de rigore
animorum quicquam renûttvntibus-.exclamauttfu¬
bito fignifier,Pergefiliaffime omnium Cxfdr,quo tefir¬
tund profierior dudt: tandemper te uirtutem ty confi¬
iia militarid fentimus. iprxmus utfeufius dntefignanus
ty firtis.experierts quid miles fub confptdu betticofi duâoris,teftafque
mdiuidui gerendorum, modo adfitfùpernum
mmé,ijs rebus efftdetexdtatus.His auditis,cum rurllx
IdXdrentur mdudx, promotus exerdtus prope cottem
aduenit mottiter editum,opertumftgetib us iam maturis,à
fuperalijs Rheni haud longo interuallo difktntetn.è cuius
fumrmtatefpeculatores hoftium très équités exdti,fubito
nundaturi Romanum exerdtum dduétare,fifhndrunt dd
fua:unus uero pedes,quifequi non potuit,captus dglitate
noflrorum,indicauit per triduum ty trinoBiumflumen
tranfiffe Germanos. Quos cum iam prope denfantes fe¬
met matneos noflrorû confiexere dudores,fiterunt uefegijs
fixis,dntepildnis bdftaûflque ty or-dinum primis ue
lut mfilubili murofenddtis: typdri cauteld hofksfetere
cunduti. Ciimque ita ut dntedidus docuerdtperfegt,
equitatum omnem à dextero Idtereftbi uidiffent oppofi¬
tum,quiequid dpud eos per equeftres copias prxpottebdt,
mjxuo cornu locauere confirtu m. lifdémqffpdrfimpedi
tes mifiuere difeurfetores ty leues, profedo rdtione tuta
pofente.Nordtit enim licet prudentem ex equobelldtorë
cum clibamrio noftro congreffwm,frxm retirante tyfiai

94 A M M. M A R.
tumjodftdttnd maruiuibrata,tegminibits fërreis dbfcondi-
to bettatori nocere non poffe. peditem uero inter ipfos difiriminum
ùertices, cum nihil cauerifiletprxter idquod
ocmrrif.humiliter occulte reptatem Iatere firato iumenti,
imeautum redore prxdpitem agere, leui negotio truddZâum.Hoc
quoque difioftto,dexterufii Iatusfiruxere cUdeftinis
mftdijs ty obfcuris. Dudabant autem populos o-
mnts pugnaces ty fxuos chonodomarius ty Serapio,pots
ftate excelfiores ante alios reges. Et Chonodomarius qui-
dem nefiirius belli totius mtentor, aiiiis uertidflammeus
tvrulus aptabatur, anteibat cornufiniftrû audax ty fi¬
dem mgenti robore lacertormubi ardorprxlijfperabatur,
bnmanis equofpwnantefeblimior,eredus in iaculumfir
middndx uaftitaùs,dnnorùmque nitore oonfiiatm,dntsi
firenuus ty mtles,ty utilisprxter exteros dudor. Lattis
Uero dextram Serapio dgebdt, etidm tum ddultx Idrumnis
iuuenis,efficada prxcurrem xtatem, Mederid fratris
Cbonodomarijfilius,hominis quodd utxerdtperfidiffim,
ideofie dppettdtus,quodpdter eius diu obftddtuspignore
tentus m GdttvjS,dod4fque Grxca quxddm drcana,hunc
filium fuum Agpmtricbum genitali uocobulo diOritatum,
dd Serdpionis tranftulitnomen.Hoifèquebanturpoteftn
teproximi reges numéro quinque,regaléflcp, de opti¬
matum ferks magna,armatvrwn millia trignta ty quinque,ex
uarijs nationibus partim mercede,partimpddo
uidffitudm'is reddendx quxfita. idmque toruum vncrepdntibus
tubis,Seuerus dux Romanorûddem dirigvm .__uam,
cum prope fiffas armatorum referas uenifiet, unde
difiofitum erat, utabditi répète exorti cunda turbarent,
fii'tit inipduidus:fuficdiorque de obfiur'is,nec refirre grd
dtm,nec ulterius ire tentauit. Qgo uifo,animofus côtrd

L r B. x v r. 9y
labores mdximcs Cxfar,dudtis equitibus fiptus,ut ardor
neçvtijflagtabat, agnuna pedité vmpetu uelod difcurres,
uerbis bortabatur.Et cum alioquipariter omnes, nec long,
tudofpatiorûextenta,ntc m unûcoadx mdtititdmts per¬
mitteret crebritas: & alkqutn uitahat grauiorts mutdix
podus,ne uideretur idafledaffe quod fîbifili deberi Au-
miftus exifimabat-.cautiorfut hoftiû telaprxteruolam, his
ty fimilibus notospariter tyignotos adfedendûdtxendebat-.kduenit
ofocij iuftum pugnandi iam tempus,olwn
exoptatum mihi uobifium, quod antehdc drÅffentes arma
mquietis motibus pofiebahs .item cuad alios poflflgnanos
made loca tos extrema ueniffet, En,mqutt,drmditones diu
fperdtusprxfto efi dies,compettem nos elotrisprifenis ma¬
udis Romanx maieflati reddere propxium deais. hifunt
bdrbari,quos rabies, ty wrmiodicusfrror adperntae re¬
rumfiiarû cocg.t ocntrrere ncflrts uiribus opprimendos.
Alios ité bellandi ufu diutino eattetres aptius ordinam, his
exhorlationibus adiuuobat:Exurgtmus uirift>rtes,propel
lamus fortitudiné congrua ittifia noflrispartibus probra,
qux conéplam Cxfaris nomen cundundofufiepi.Qupfcunque
auttm pugnx fignum mconfulte pofixntes, rupturofque
imperiû irrequtetis motibusprxuideret: Qux¬
fo, mquit, ne hoftvs uercendos mfigtmfequentes dmdius
feturx uidorix gloriam utoletis : neu quis ante neceffi-
tatem ultimam cedat . nam fegturos proculdubio defe-
rdm: hoftium terga exferts dcLro mdifieretusfe hoepen-
fdtione moderata fidt, ty canta . Hxc dlidque in eun¬
dem modumfxpius^ replieando, maiorem exerdtus par¬
tem primx barbarorû oppofiùtfronti:ty ful-ito Aleman
norum fremitus mdignationi mixtus auditus efi,unanimi
wnfiiratione uodftrantiiwn, reliais equis fèaim oportere

$6 A M M. MAR.
uerfdri régales: ne fiquid contigffet ddtterfwm,déferla mi
Ç erdbili plèbe fedlem difiedendi copidm reperirent. Hoc
comperto, chonodomarius iumento de ftatim défilait, &
fecuti eum refidui ide fecere mhilmtrrati: (nec enim eo¬
rum quifquam ambigebatpartem fuam fire uidricem)
dato xneatorum cuntu folenniterfigno adpugnandwm,
utrmque magnis concurfium efi uiribus populi. propiU-
batur miffilia, ty properates dtv quàm confiderato cur¬
fu Germani, telaque dextris explicantes, muolauere no¬
ftrorum equitum turmas firendentes hnmanid-.eorûmque
ultra folitumfieuientium comxfluens horrebant, ty élu-
cebdt quidamferor ex oculis: quos contra pertinax miles
fiutorum obijabus uertices tegem,eiednnfipie gladios ud
tela concrifidm mortem minantid perterrebdt. Cimqut
in ipfi prxlioram drticulo eques fifirtiter conturmaret:
ET muniret Uterdfua ftrrruus psdesfiontem drtiffimis
arnferemparmisxerigebantur crdffipulueris nubes -.uarij -
quefeere difcurfùs,ruine refifkntibus,nunc cedentibus no
Jlris: ty obnixi genibus quida barbari peritiffimi bettitores
hoftem propettere laborabant-fed defhnatione nimitt
dextrx dexteris mifiebdntur, ty umbo trudebdt umbonem,cxlumqm
exultantium mdentiumque refindbdtuo
abus magnis. ty cum cornuftniftrû dltiusgrddiês,urgen
tium tôt dgmina Germanorû ui nimia propuliffet,irétque
in barbaros fiemem:equites noftri cornu tene'tes dextrû,
prxterfpêmconiite difeefferunt. dûmque primifegentiu
pofiremos vmpediût,gremio legonum protedifixerût mte
grdtoprxlio grddi.hoc autem exmde decidérat, quod du
orditum refhtuitur feries, cataphradi équités uifi redore
fuo Ieuiter uulneram, ty conforte quodam per ceruicxrti
equi labentis pondère armorum appreffo, dildpfi quà

L I B. X V I. ?7
quifque poterdf,peditéfque calcando cunda turbaffent,m
conferti illifibique uiaffim mnixifetiffent immobiles. Igf
tur cum équités nihilprxterfegx drcunfpeduntes prx¬
fidia, uidiffet longus Cxfdr,condto equo eos uelut repagdwm
quoddam cohibuit. Quo agnito perpurpureumfi¬
gnum Draçonisfiimmitati haftx iongoris aptatum, uelut
fenedtitis pendentis exuuios,ftetit unius turmx tribunus,
& pattore timoris perculfus,ad ddemtegranda recurrit.
dtque m rebus amat fieri dubijs ' eofide lenius mcrepam
Cxfar, Quo, inquit, 0dinuis uirifirtiffimi? an ignoratis
fegum,quxfalutem iw&qsùm^eperk,irriti conatusfiultitiam
indicare?Tcdedmusdd noftros,fdltemglorixfeturi
pdrtidpesfi eos pro Rep.dimicantes relmquimus mwnful
te. Hxc reuereter dicendo, reduxit omnes ddmttnidfub-
eundd belldndi, imitatusfalua differentia ueterem Sylla:
qui cum contrd Archeldû Mithriddtis ducem eduda dde
prxliofittigabdtur drdenti,relidus d militibus cundis,cucurrit
m ordinem primum : raptèque ty coniedv uexillo
in partem hoftilem: Ite, dixer-atrfocij periculorum eledi,
tyfdtantibË tAi*eU3usfùm mtperamr,refiondete ni¬
hilfitllentes,Solus m Bxotia pro omnibus nobis cum di-
feendiofànguinis fui decernem . Promde Alernanni pul-
fis difiedifque equitibus noftris, primam ddem peditum
mcefferunt, eam dbieda refîfendi dnimofitate pulfiri.fed
poftqua cominus uentum eft,pugnabatur pdribus diu mo¬
tibus. Cornuti enim ty Brdcmti ufu prxliorum diuturno
firmati exdpiunt eos, idm gefturientes bdrritum dere uel
maximum* qui cldmor ipfôfèruore certdminum à tenuifu
ferro exoriem, pauldûmque ddolefcem ritu extvttitur fluduum
catitibus illiforum. idculorwm demdeftridentium
crcbritate hmcmde comioldnte,puluis xqualimotu affur-

ç8 A M M. M A R.
ge#".er profpedum eripiem,drma armis,corpord corpori¬
bus obtruiebat. fid utolentia iràque mcompofiti barbari
m modum exarfireftammarUm,ntxamque fcucorum com
pagcm,qux noftros m modû ttftudinis tuebaturfdndebat
ictibus glaàiorum affiduis. Qjto cogruto, opitulatum con-
turrnalibus fius céleri anfiu Bataui uenere eu regbusfir-
tmdabilts marins, extremx neceffitatis articulo areunuentvs
fî luutffu fors ereptura: torudmque canentibm claffids,adultis
uiribus certabatur.Verû Àlenunni belltm aeri
ter msuntf s,altius anhelabat,uelut quodamferons affe¬
du oppofîta omnid deleturi.Spiculdtanutn uerutique mfflilid
non ceffàbant , firratxque arundtnes fendebantur:
quanquam etiam commus mucro fèriebat contra macrotiem,tyloricxgladijsfindebantur,ty
uulnerati nondum
effufo cruore ad audendû confurgebant.Vares enim quo¬
dammodo ooiuere cumpanbus, Alemanni robufity cel-
flores,milites ufu nimio dodles,ittt firity turbidi,hi quie¬
ti ty eauti animis ifti fidentes,grandiffimis illi corporibus
freti.Rejurgvbat tamen aliquoties armorum pondèrepul-
Cm loco Romanus,laffatifque imprefiuge nibus Ixuam re
fedem poplium Barbarusfubfidebdt,bofkm ultro laceffim,qaod
mdiaum efi obftinationis extremx. Exihuit ita¬
quefubito ardem optimatimn globus, inter quos décerne*
bant ty reges: tyfiquente uulgo ante alios agmina no¬
ftrorum mterrupit,ty iter fibi aperiendo ddufque prima
norum legontm peruenit locatam m medio : qux confirmatio
caftra prxtvna diditatur.ubi denfior ty ordimbus
frequem miles, mfiar turrium fixa firmate confifkm,prx
lium maiorêfpiritu repetiutt: ty uulneribus declinandis
intentas,fièque m modum mirmittonis operiem, hoftium
latera qux tuidabatiraflagrantior,difiridisgladijspertuidabatiraflagrantior,difiridisgladijsper-

L I B. X V I. &
firabdt. At illiprodigsre uitam pro uidoria arntendêtes,
tentabdnt dgminis noftri laxare compagem :fèd cotinuatafine
pertmptorum, quos Romanus iam fidentiorftrauitfuccedebant
barbarifuperftites mcerfectis: audttvque
occumbentium gemitu crebro , pauore perfefi torpebant.
Veffi denique mt xrumnis, ty adfolam deinceps firenui
fegam,per diuerfos trarmtes toto celeritatis graduftfhnabant:
ut è medijsfxuientis pelag fluâibus quocunque d-
uexerit uentus eijd mutinproperant . mdores, quod uoti
mags quàmffeifeifiefittebitur quilibet tuncprxjtm,ado-
rant prdpiaati nutrurus arbitrium . mckmem tyficam
terga ced'ntium miles,aim mxrdwm flexis enfibus fensn
dl non fuppetennt mfimmenta,ipfisbarbaris tela eorum
uitaltbus wnmergebannée qnfquam uulnerantiamfianmiine
iram expleuit,nec fàtiautt cxde multiplia dexterâ,
«.7 mtfiratusfupplicantem abftcffit, lacebant itaqueplurint
iranffixi Utaliter, remédia mortis compendiopoftulantes:
alijferrumces Ubenx iam [piritu,luas ufuram ocu
lis morientibus mquirebdnt:quorip»da capita difinffa tra
balibus telis, & ptndentia lumdts cohxrebant:pars per lu
tofivm ty lubricumfilwm mfoaortvm cruorelapfi, mta-
Bis fèrro corporibus dceruisfuperruenhû obruti neeabantur.
qux ubi fatis euenereprofperrime, ualidius mftante
uidore,aatmina denfls iàibus hebefiebant ,fplendentéfit,
gatexfub pedibus uoluebaïurtyfiuta. ultimo deniquetru
dente difirimiie,bdrbari,otm elati cadauerû aggeres exi¬
tus impedireiu,dd fubfididfluminis petiuere,quxJold re
fiabdnt eorû terga i quid curfû fub ar¬
mis condccfegetes miles mdefiffus urgebat,quida nandi
peritia eximifi poffe difcriminibus arbitrati, animasflu
éhbus cbmiferunt.Qudcaufd céleri cordefutura prxuides
Z-H-

,00 A M M. M A R.
Cxfdr,cu tribunis ty dudbus,cldtnore obiurgatorio prohibebdt,
ne hofkm dutdiusfiequem noftrorum quifquam
fe gurmtibus comrmtteret uerticofis. Vnde id obferuatum
efi,ut margnibus i/nfifisniet confiderent telorum uarietate
Germanos: quorum fiquem morti ueloatasfubtraxif
fit, iadi corporis pondère ad ima fluminis fubfidebat. çr
uelut in quoda theatralifpeduculo aulxis rruranda monftrdntib
us,multa licebdt iam fine metu iudere: nandi fie
nuis quofdam nefiios adhxrerefiuitantes alios cum expediti
uiribus Imquerentur utfhpitss,ty uelut ludante am
nis utolentia uorari quofdam fluthbus muolutos,nonml-
los clypeis uedos,prxruptas undarum occurfiantium mo¬
les obliquaùs medtibus déclinantes, ad ripas ulteriores
pofi multa diferimina peruenire.fiumam denique cruore
Barbaria decolor aluews mfuetaftupebat dugtmenta.Vii
bqc agtntur, rex Chonodomarius reperta copia dijceden-
di, lapf'us per fenerum firues cumfatettihbus pauds ce¬
leritate rapida properabat ad caftra,qux prope Tributt-
cos ty Concordiam munimenta Romanafixit mrepidus,
ut dfienfts nduigijs, dudum pdrdtis ad cafus andpites m
ficretisficeffibus,euaderet.Et quid non nifi Rheno trdnft
ito dd territoridfiua poterat peruenire, uultum ne dgnofieretur
operiemfenfim retulitpedem.Cumquepropmqttd
ret iam ripis,ldcunam pdlufiribus dquis mterfefdm drcungrediem,
ut trdnfiret, calcata mottitie glutincfe, equo
efi euolutus : ty confifttm licet obefio corporegrduior, dd
fubpdium mani colhs. euafit:quemdgnitum{ntc enim po
tuit celari quifeerat,firtunx prioris magnitudine prodi-
tus) ftatim anhelo curfu cohors cum tribuno feaita , armis
dreundatum aggerem nemorofwm cautius obfidebat,perrumpere
mnta,nefraude latéti mter ramorwm tenebras-

L I B. X V I. {cm
exdperetur occultas. Quibus uifis compulfusdd ulii
metus,uhrofie deditfiolm egreffus-.comttéfque eius dm
ti numéro, ty très dmid iunchfiîmi,ftdgtium drbitrdtt
poft regem uiuere, uel pro rege non mori,fi ita tulerit ca¬
fus, trddiderefe utnaendos- Vtque natitto morefitm bar
bdri humiles m dduerfis, difearèfque m fiecundis,firutts
dlienx uoluntatis trdhebatur pdllare confefus, claudente
noxdrum confaentid Imguam , vmmenfwm quantum ab
eo differem, qm poftftros lugubréfqne terrores dneribus
Galliarum mfultam, multa minabatur tyfxua. quibus
itafituorefuperni numinis terminatis, poft «xadum idm
diem ocanente litidne, reuocatus muitUffimus miles pro¬
pe fuperalid Rheni tendebdt, feutorumque ordine multi¬
plicato uattdtus,mdufiuebdtu.r tyfimno.Ceaderunt du
tem in hdc pugna Romdni quidem CCXLII 1: redo¬
res uero quatuor, Bdinobaudes aornutorum triburuis,dd-
xque Ldipfi, ty innocentius eataphrddarios ducem, ty
uacans qutddm tribunus, cuius non fitppetit nomen : ex
Alemannis uerofix millid corporum funt muenta m cam
po conftrdta,ty mxfemabiles mortuorum dcerutper un¬
das fluminis ferebdntur . Tunc l ulianus, ut erdtfirtund
fuifiedatior, meriûfque mags quàm imperio potem,Au
guftus daldmatione concordi totius exerdtus dppelldtus,
ut dgpntes petuldntius milites mcrepabat, idfe necfiera
re, nec adipifd uelle iurdndo confirmam. Et ut augeret euentus
fecundi lxtitiam,condlio chonodomarium iuffît of
firri: quiprimo curuatus, deinde humifupplia terfefius,
gentilique pace ueniam poficem,bono animo effe efl iuffus.
Et diebus poftea pauds dudus-ad-ixnnitatum imperator'is,mtff4ftfuelexinde
Romam,tn atftrispetegrinis, qux m
montefent -Cxlk, morfmmterm-eonfwmptus eft. His tôt
g.iij.

,0» A M M. M A R.
ac talibus profpero perattis euentu : inpalatin Confiant^
quidam lulianum adpantes, ut princeps ipfe deUdare-
tur,Vidoriam fîue vidorinum idto nomirubant,quod ue
recunde refirem quoties knperaret ,feperdtos mdieabnt
fxpe Germanos. mterqueexagçtratiumm inanium Imdam,ofkntationèmque
aperte luentimn mflabaru ex ufi
imperatorem fuopce mgpnio nimium, quiequid per om¬
nem terrx ambmm agebdturfilicibm aufpicijs eius adfignantes.
QyodrcujmgmlmqHentittelittiis adulatorwri,
tunc tydemd&£xlidis-f!Xopofltiîs-arr-cprantet-fatis multa me
tiel-atur,fefirlum,cum çzftjJUJi-ddjMffet,tydimiat_ffe,&
Uiaffe,tyjûpplirxs re^sgwtmttt-eexxffe aliquoties feri-
hens- tyfi,uerbi gratia, eo agente tunc m italia dux qui¬
dam egffètfirtiter contra Verj'ai,nulla eius mentioneper
textum logffimumfida, laureatas literas adprouindarû
fîgna mittebat, fi mter primores uerfiatum cum odiofa
fut iadntionefignificam. Extant denique eius edida m
tabularijs prmapis publias condignefi riptis, memoria delatttnarriândiieimlUMdiquefinutàievelwn.Argentordto
cumpugnaretur manfionc quadragefima difpardtus,de
firibem prxliam,adem ordinaffe, ty jktiffe mter ftgniferos,
ty barbarosfegaffeprxdpites,fibipte oblatumfil
fi mdicat Chonodomariam: proh rerum mdignitds,fuper
Iulianigloriofis-adibM^ntrafam^mfepdkrat peni¬
tus, m frima res maximas,Tté -obwmbrâtibus plurimisfi-
1ère nefiiret.

103
AMMIANI MARCELLINI RE-
RVM GESTARVM LIB. XVI r.
A C rerum quas idm digeffiinus uarie¬
tate ita conclufd,Mdrtius iuuenis,Rheno
H pofl Argentordtenfèm pugnam otiofeflu-
ente fecurusfoliatufip ne dirx uolucres
confemerét corpora peremptorifine difi
cretione cunâos humari mandauit : abfilutïfque legatis,
quos ante nrtaméfeperba quxdam portaffe prxdiximus,
ad Très tabernds reuertit.Vndeeucaptiuis omnibusprxdam
Mediomatricosfieruandam dd rtditum ufquefium,
dudprxipif.ty petiturus ipfi Mog>ntiaaim,ut ponte co
pddo trdnfgreffus mfuis requirent barbaros, aîm nul¬
lum reliqtujfet m noftris, refragante uetabatur exeratu:
uerû fitcundia iucunditatéquefirmonum alledum, m uo*
luntatem trdduxeratfita. Amor trum poft documentaflagr-antiorfi-jiti
libenter hortatus efi omnis operxconturma
lem,autvritate magnificum du

104 A M M. M A R.
prima nodis quiète nauigijs modids ty uelodbus ociHn-
gentos hnpofmt milites: eorum uigntifurfum uerfus de-
curfio egreffi, quiequid inuenire potuerintfino uioldrêt
tyfîdmmis, quo ita difiofito, folisprimo exortu uifisper
montium uertiLs bdrbdris,dd celfiora ducebatur alicrior
miles -.nulléque muento(ho'c ftqiudc opinait difieffere)amfifhm
eminus mentisfemi uolumina uifebantur,vndimn
tid noftrosperruptaspopuldri terras hofhles.qux res Ger
manorum perculit dnimos , dtque defirtis mfidijs,qms
per drtd loca ty latebrofia firuxerant noftris, trans Ue¬
num nemine fiuuium ad opituldndwmfins neceffitudini*
bus duoldrunt.Vt enim rebus amatfieri dubijs ty turba
lis,hmc equitum noftrorum dccurfu,mde ndiugijs uecTvrû
militum vmpetu repentinaperterrefidi, euadendifubftdiS
uelox locorum muenereprudentes: quorum digrefiu mi¬
les hberegradiem,opulentas pécore uillas tyfrugbus U
piebat nulli parcenào.extradiflque captiuiS, domialid cun¬
da curatius ritu Romano conftrudn , flamisfubditis exurebat.
emenfifque xfhmatione dedmi lapidis, eum pro¬
pefyluam ueniffetfqualore tenebrarum horrendam,fte¬
tit diu cundztndo, mdidoperfigx edodrus, perfubterraned
quxddm occultafiffaflque multifidas Iatereplurimos,
ubi habile uifumfeerit,erupturos. Aufi tamen omnes de¬
cederefidentiffime, ilidbus mafis tyfrdxinis,roborèque
obiedo magnofiemitas muenere confirdtas. ideo'que grddientes
cautius rétro , non nifiper anfrddrus longos ty
dfperos ultrd progredipoffe, uix imdignationem capienti-
b'us dnimis,dduertebdnt. Et quoniam aeris urentefieuitid
cum difcriminibus ultimis Idbordtur meafium(.xquinoâio
quippe autunaliexado,ptreos trddrusfuperfefx ni
ues oppleuere motesfimul tycapos)opus arreptum eft me-

L I B. X V I r. IOy
tnorabile.ty dû nullus obfiferet,munimentu quod in Alemannorum
folo tnditum Traianusfuo nomine uoluit ap
pellari, dudum molentius oppugnatum, tumultuario ftu¬
dio reparatum eft: locatifique ibi pro tepore defenforibus,
ex Bdrbarorum uifienbus alimenta conge/hfunt. qux il¬
li maturata ad fitam perniaem contemplantes, metiique
rei perddx uolucriter congregati,preabus ty humilitatê
fuprema petiere miffis oratoribus pacem: quam Cxfar omni
oonftliormn utdfirmata caufetus uerifitnilid plurima,per
decem menfium tribuit mteruattam-.id nimirum
folerti cottigem mente,quod cafirafupra quàm optari po¬
tuit occupata, fine obfhculo tormentis muratibus, ty apparatu
deberet ualido communiri.hdc ftduda très vmmaniffimi
regrs uenerunt ,tandem aliquando iam trepidi,ex
his qm mifere uidis apud Argntoratum auxilia, iuran-
tes Énceptis ri tu patrio uerbis nihil mqmetum atturos,
fed fddera adprxfetutum ufque diem, quia id noftris
placuerat, cum munimento feruaturos mtado,fruge'fque
portaturos humeris,fi defuiffe fibi docuerint defènfores-
quod utrunque metu perfidiamfrxnante fieerÛt. hoc memorabili
bello, comparando quidem Punids ty Teutonids,
fed difiendio rei Romanxperado leuiffimo,ut fkufius
Cxfar exultabatty felix.crediqueobtredatoribus potuit,
ideofortiter eum ubiquefeafiefingrntibus,qubd oppetere
dinucandogloriofi nugs optabdt,quàm ddmnatorum for
te,ficutfperabant,utfrater Gallus ocadi-.niparipropo¬
fîto poft exceffùm quoque Cofhntij adibus mirandismclarmffet.
quibus ut m tali re compofîtisfirmiter, adfi¬
des reuertem hybernas, fudor-um reliquias reperit taies.
Rems Seuerus magfer equitum per Agrippinam pètent
ty lulidcum.Erdncorwm ualidifftmcs cuneos mfexntis

i9ê A M M. M A R.
uelitibm, utpofkd cldrmt,uaaidprxfidijs loca uaftantst
offendit: hac opportunitate m fcelus ouddddm erigente,
quod Cxfare m Alemannorumfieneffibas oaupdto, ruiUque
uetante, expUrifi poffe prxddrum opimitatefiunt ar
bitratifed metu iam reuerfi exerdtus,mumwétis duobus,
qux ohm exinanitafiunt,ocmpdtis, fie quoad fieripoterat
tuebatur. Hac l ulidnus rei nouttate perculfus, ty conijcies
quorfwm erumperet,fi' ijfdétranfifiet intadis,retenm mi¬
lite droinuallare difiofiut Caflellum oppidum.quod Ma-
fafluuius prxterlambit. ty adufque quartum ty q'un-
quagefïmum diem, Decêbrifialiftty lanuario menfe obfiidionales
tradx fent morx,defhnatis barbarorum ani
mis mcredibili pertinaaa reludatis.Tunepertimefcemfo
lertiffimus Cxfar, ne obfiruata node illuni, barbari gelu
uindum amnem peruaderent,quotidie àfile m uefperdm
flexo ddufqueluds prmdpiwm lufirijs nauibus difcurren
tes flumé ultro dtroque milites ordinauit,ut crufhs prutnarum
diffradis, nullus ad erumpendi copiafedle perueniret.
Ho'eque commeto,medid,ty uiglijs, ty defpera¬
tioné poftrema ldffdti,fionte fèpropria dederunt :ftntim-
que adcomitatumJuigtfti,fimtmffi.^td quos eximendot
periculo,m(dtitndo ¥TmeorttfH-egveffa,mmtapas comperiffet
ty afportatos,nihil amplius aufa repedauit adfua
caflra. hifiqueperfidis adrurus hyemem reuertit Parifîos
Cxfar. Quia igtur plurimx gentes ui maiorê collatura
capitafperabantur, dolum bettorû coniedamfibrius redor,magnis
curarum motibus ftringebatur.Dumque per
indudas licet negotiofis ty breues, xrumnofîspoffeforû
àamnis mederi poffe credebat, tribuli ratiodnia diffenfauit.Cumque
Elorentiuspirxfèdus prxtvrio cunda permenfus,ut
contendebat,quicqaid m capitatione deeffet ex

L r B. X V I I. 107
tonquifîtisfi fitpplerefirmaret,taliûgnarus,anîmdprius
amittere, quàm hoc finere fiert mimcrdbdt. Nordt enim
huiufmodi prouifionu,imo euerfionum,ut uerius dixerim,
mfanabilia uulnerafxpe dd ultimam egejfatem prouina,u
contraxiffe. qux res,ut docrbiturpofteapenitus euertit
illyricû. ob qux prxfidvprxtvriofim nonpofe cld
mante,fè repentefedum mfidtwr, cui A ug-ftusfummam
commifent reruw-.luliams eumfedatus lemem, fcrupulofi
computando ty utre,doaiit non fitfit cerefolum, uerûeham
exuberare capitationi.s calculum ad Åmmeatuû
neccffartos dpparatus. Nihilominus tamen diu poftea mdi
dionale augmentum oblatumfibi neereatare née febnotare
perpeflus, humi proieat: liserifque Augufh monitus
ex relationeprxfiâi, non âpre itaperplexe, ut uideretur
parum Elorentno eredi:refcripfit,gratandum effefipromnaalis
hmc mde uafkitus,faltem filennia prxbeat,nedum
vncrementa,qux nullafiuppliaa egenis poffent homi
nibus extorquere. Eadu'mque eft tunc ty devnde unius
dninu firrtutate,ut prxterjolita nemo Galîis quicquâ exprimere
conaretur. Inique mufitato exêplo idpetendo
Cxfar impetrauerat à prxfèdo, utfecûdx Belgcx tnul-
ûfirnubas malis oppreffx difpofitiofibi committeretur, ed,
uidelicet legc,ut necprxfèdianus,necprxfidialts appari-
tvr ad foluendum quenquam urgeret. Quo leuati fola¬
tio cundi, quos m curam xs alienum fiparat fuam, nec
mterpellati ante prxfhtutum tempus débita contulerunt.
Inter hxc reereandarunr exordia Galliarum ddminiftrante
fecundam adhuc Orphito prxfèduram,obeliflcus
Romx m drco eredus eft maximo. fuper quo nunc, quid
tempefhuum eft,pauca difcurram. Vrbem prifiis ficulis
coniitam ambitiofi tnÄniumfirue, typortaram centum

io9 A M M. M A R.
quondâ dditibus célèbre hecntompylos Thebas mfhtutores
ex fedo cognomindrunt, cuius uocabulo prouinda ruine
ufque Thebdis appellatur .Hac inter exordiapdndentisft
late Carthdgnis,hnprouifi excurfe duces oppreffere P

L I B. X V I I. io?
infigniuit autoritas. Volucrum enim firdrùmque, etidm
dlieni mundi, pnerd multafculpenrs, dd xw* quoque flequentis
xtates vmperdtorum uulgarius peruemente memorid,
promiffa uelfoluta regum uota monfîrabant. Non
enim ut nunc literarû numerus prxfetutus tyfialis ex¬
prima quiequid humana mem conaperepoteft, ita prifii
quoque fcriptitsrunt AEgyptijifidfingulx literxfingulis
nominibui fenuebant, ty uerbis nonmnquarmfignifica -
bant mtegrosfenfus.Cuius reifiaentix m his mtervm fin
duobus exêplwn.per mâturem natwrae wcabulmn pandunt-.quia
mares mlfarpojfe mter has alites mueniri ra
tiones memorantphyficx:pérque fpedem apis mella confidentis
mdicant regm,moderatori cum iucunditate aculeos
quoque innafd debere his fignis oftende nte s'-.tyfimi¬
lia piurima. Et quiafiiffiantes adulatores exmore Con-
fkmtium,id fine modo firepebant,quod eum odauiatms
Auguftus obelifcos duos ab Heliopolitand duitate trdnftu
liffet AEgyptidÇquorû unus m Circo maximo,dlter m cam
po locatus eftMdrtio)bÛc recem dduedrum difftcultate magnitudkm-terrritus,
nec contredart nafus eft,nec mouere.Ddifcant
qmigaorat^ieterem prwdpem tranflatis ali
quibus htmc-mtadum ideo prxterijffe,quod deo Solifpedali
munere dedicutus,fixdfq, mtxa ambitiofi templi de¬
lubra, qua cotingnon poterant, tanquamapex omnium
enunebat. Verum Conftantinus idparui ducem,auulfiam
hanc molem fidibusfuis, nihilque committere m religonem
rede exifhmam,fe oblatum uno tempio nuracultvm
Romxfitcrdret, id eft, m tempio mundi totius,ideere diu
perpeffus eft, dum trdnfldtioni pdrdrentur utilid. Quo
conuedo per alueum Nili,proiedvque Alexdndrix,nauis
dmplitudinis dntehdc inufitatx xdificata efifub tretxnhs

no A M M. M A R.
remigbus dgtandd. Quibus ita promfis, digrefioque uit»
prmape memoratv>urgemeffedus mtepmt-.tandemqfi.
ro wnpofitus nauiper rnariafiuentaque Tybridts udutpi
uentis,ne quodpencignotus mtflèràt NiL*s,ipfiparumfuh
emeatusfiu difcrimine mtnibus alunis mfirretdefèrtm
m uieum Alexandri,urtio lapide ab urbefiiundum: ari¬
de charrudds impofitus, tradrùfque lenius per Ofhenfèm
portam, pifiinamquepublici arco illatus efi maximo, SoU
pofl hxc reftabat eredio,qux mx,aut ne ut% quidemfierabatur
poffe ccmpleri-.en ftifque ufque periculû altis trabibm,ut
machinarû ecrneres ncmus,mneduntur uaftifii'
nes ty longadfpedem multiplidunr lidorûcxlum den'
fitate nimiafabtexentes: quibus collimtus mom ipfi effgatusfirij'tilibiiS
elementis,paulaùmqueid per arduum
maneprotétus,diûque pêfilis hominû rmttibus trmltis,ttmquam
molendarias rotantibus metas,cuuea locutur m medid.eîquefpbxrdfuperjtonitur
dhena, aureis lamtnis nitem:qua
cenftfhm ut ignis diuini cotada,ideôquefublitafias
inutamcntum m figura xreum,itide auro imbudratum,uelutabundantiflamquexti.
tes alios tranftulerûf.quorwrn unus m Vaticano, alter m
hortis Salluftij,duo m Augufti monuméto eredi funt. Qui
autem notarum textus obelifw indfus eft ueteri,quem ui¬
demus in drco, Hermapionis librum fequttti interpréta.
tum literisfiubiedums Grxds.
ApxHV ot-tto m lortori rftip/j.^vs\,/i.rvixi}(js7^x/a,isu lKtot ÇlKsi HXI XTtÔr.XUV. HfXTif't
ÇiKxKhSh! ust Hpunoi UtoytyvHToS htiïhs t"V cîncvf^tvnr, ot
ér,iottrpc,ittpivtV,xhHifj,es- Xfitur fixtrtyci/f pxin,tsHr,à itxtrxviroTtTXKTxi
hrn furx xKnHe uxi Sxptntr, ^xtrihcir ( tx/iiMi

L I B. X V I I. nt
tSr\t\ ittûr tum ofitm. six" Jtortpor. «__. AA_z,> HpxriporJ
îsà'it'xhniaxt /itm*>THs/ix/^lu.xros,rhV tuyvHovJ'ofxo-xr
HiUTit/J-tyor,o xySxoirotittrxr nhtov-ir°r,ir, Htuurtcrxs mv aoiui
- \ / \ _ . / l . \ >
TCttV ol MCV/.liVz.V,_-_-( ItcKVTIIJl.H'JXr rtir tV rthtov -iroha StVs XVI
J>pv/j,iYovr,cv n*\to; tftkâ. "iptTOt si )rot. cnrohiStùV ttpx
liptî: .AiY ittû: Trx/4ftyyns,oY «//or irpotnpivtv,itttt xpm aA
ntfj,or t/ttiputrxrt). i tx xyxSx lv nxvri Six(xi-là hou pu. ov
v » » / \ \ ~ , . ~ ? *
Kfj-fiuiv xyxnx, TthHpuxrxr roy viuv rx foi viuos xyxSuv. a or
, _ . / » . i .< ^
dut fans xpovov iJupno-xvro, XTtoKr,inY upxripos uos ttpayos,
fSxtrrMvt o'twiSjj. yhi px/j.isnr, or iftrhxftv MMitov rt «AA*
_ ' _itf *..
tSvssvinn

vi A M M. M A R.
dgem ddhuc gentium extimarum, iamque eum cbionitjs
ty Geldnis omnium dcerrimis belldtoribus pignore iéh
fidetatis, rediturus ddfiua, tum Sdporis fcriptafufcepit,
pacem Komanum prindpem mtntiatis pofcerepreeutiuam.
ldeôque non nifi mfirmato imperij robore tentari ttdii
fifpicatusddtius femet dctentam pans ampleâitur nomê,
ty conditiones propofiut graues-.miffoque cum muneribus
Narfèo quodam legnto,literas dd Conftantium dedit,nuf
quam dgenuino fiftu declinam, quarum hunefuiffe acte
pimusfienfum- Roc regum Sapor parMsps fiiderwm, finter
Solis tyLunx,Cofhtntiofratri meofalutem plurinum
dia,:Gaucleo,tandèmque mihi placet dd optimam te uim
reuertiffe, ty mcorruptum xquttatis agnoutfie fuffragfi,
rebus ipfis expertum pertinax alieni cupiditas quas ali¬
quoties ediderit ftrages. Quia igtur ueritatis oratiofoluta
effe débet ty libéra, ty celfiores fortunas idem Ioqui de-
cet atquefintire,propofitum mewrn in pauca confierarriveminifiem
hxc qux didurus fitm, mefxpius replicaffe,
Adufip, Strymona flumen, ty Macedonicos fines tenuiffe
maiores meos, antiquitates quop, uefirx tefhttur.hxc me
conuenttfîagtare(nefit drrogam quod dfftrmc)ftlendort
uirtutumqr, mfigniiim ferie uetuftis regb us dntiftantetn.
Sed ubique mihi cordi eft recorddtio, cui codlitus ab dio-
lefixntiaprima,nibd unquamp ddmtfi. ideôf
Armenidm recuperdre cum Mefipotamia debeo, duo meo
compofîtafimdeprxreptâ.illud dpud nos nûquam dcce-
ptufiiit, quod ddfèrit-.s uos exultantes,nullo difcrimine uir
tutis ac doli,profieros omnes laudari debere bettorûeuen
tus-Voftremofi morem gererefitadenti uolueris rede, on
temnepartem exigudmfemper ludificam ty cruentam,m
cxtera régisficurus: ac prudenter reputam medelarinn

L I B. X V I I. nj
quoque artifices urere nonnunquam tyfieare & partes
corporû dmputaretttt reliquis uti liceat mtegris.hoeque be¬
ftiasfeditore: qn#-c4~dd«ertm* xnr maximcpere capianturflludpropriafianteamtttunt,ut
uiuere demdepafifint
impamdx.ldfanèpronuntio,quodfi hxc mea legttio redient
irrita,poft tépus hyemalis quietis exemplum, uiri¬
bus totis accindus,firtund conditionûmque xqmtatefiem
fuecefus fecundifendate, uenire quodd ratiofueritfifhnabo.His
literis diu librdtis, redo pedvre (quod diatur)co
fiderdtéque refgonfiwn eft,hoc-modo: Vider terrd mariqi
Conftantius fratri meo Sapori reg falutem plurimam di
CO-.Sofiitati quidé tuxgratulor,utfeturus,fi uelis,dmicus:
cupiditatem uerofemper mdefiexdm feftûfqueuagtntem
uehementer mfimuloMefopotamia. pofas ut tuam,perm-
dèque Armenia-.tyfitades mtegro corpore ddimere mem
bra quxdam,utfalus deinde locetur mfilido-.quod refetandunr
eft melius potius quàm ulla confinftone firmandum.
Accipe igtur ueritatem non opertam prxfhgijs, fèd
perfpieua,nuttlfque minis manibus perterrendam . Prxfi -
dusprxtorio meus opinatus aggredi rugptiûpublicx utilitati
condufns, eum duce tuo per quofdam ignobiles me
inconfeltvfermones confirait fiiper pace. No» refetamus
hdnc nec repettimus, ddftt modo cum décore ty honeftate,
nihilpudori noftro prxreptura uel maiefiati. eft enim abfionum
ty mdecem,cum geftaritm rerum ordine explicatx
fint aures, quasmmdix nobis multipliater melufirunt,
cum deletis tyrannis totus orbis Romanus nobis obtemperdt,ed
prodere,qux côtraBi m orietales dngufhas diufieruawmus
illibata. Ceffent autem quxfo finnidines, qux
nobis mtentantur ex more: cumombig nequedt,mn iner¬
tia nos,fidmodefha,pugîasmterdûexccpiffe potius quàm
h.i.

4 A M M. M A R.
tntuliffe-.ty4 noftrd quoties laaffimurfirtijjîmoberwuoleri
tixfpiritu defènfare,id experiendo légendequefientes,m
prxlijs quibufdam raro rem titubafie Komanam, mftwnmauero
bellorû nunquam dd deteriord prolapfiam-Hanc
legutionem nullo mrpetrato remiffdm, nec enim effrxrutx
regs cupiditdti refponderi dmplius quicquam potuit,
pofi pauaffimos dies fecutus efi Profeer comes,ty Spedutus
tribunus ty notarius, itémque Eufhchius Mufimdno
fuggerête philofophos,ut opifix fuadédi,imperdtorisfiriptapsrfèrëtes
ty munerd,enifuri dppdrdtum mtervm Si
poris drte quadam fufpedere, ut fupra humanum rmiu/m
prouindx t/uinirentur Ardox .inter qux ita ambigu
luthiuntug Alemannorû pars Italids conterminam trttdibus,oblitipads
ty ffderum, qux adeptifiunt obficran
do,&hetias turbulente uaftabant, adeo ut etiam oppidoru
tentarent obfidid prxterfolitum. Ad quos repelledos cunt
ualida manu miffus Barbatio m locum Siluanipeditum
promotus magfer, ignauusfed uerbis effufior, alacritnte
militum uehementer ereda,proftrauit acerrime multos:
ita ut exigua portiô^ qux periculi metu fi dedit m fegam,
xgre dildpfa resfuas nonfine ïachrymis reuiferet ty Umentis.
B uiepugnx Netutapoftea conful equeftris prxpofitus
turmx, ty adfeiffe,tyfirùterftdffle firmdtur.Uf
dem diebus terrxmotus horrendiper Macedoniam, Afidmque,
ty Pontum affiduis pulfibws oppidd multa coneufierunt,
ty montes, mter monumenta tamen multifirtruû
xrumnaru emitmere Nicomedix clades, Vithynix «"
biû matrisiatius ruinarum euetum uere, bremtérque ibfeluam.Primo
luds exortu dienonum Calen.Septébrium,
concreti nubiû globi nigrantiû Ixtam pauloante cxli fiedem
confederunt, ty dmandatofolisfplendore, nec ton-

L I B. X V I I. i
tigid uel dppofita ecrnebantur,ita oculorum obtutuprxftrido,
humo muolutus craffx calignis fqualor mfidit.
Dem uelut nurmnefummofiliales contorquente manubios,
uentifque ab ipfis exdtant cardinibus, magnitudoferen
tium mcubuit proittarum: cuius impetu pulforum au¬
ditus eft mcntiwm genùtus, tyelift littorisfiagor aqueus,
cum typhones atquepréfères eum horrifiai tremore ter¬
rarum àuitatem tyfuburbanafendituseuerterût.'Et quo
nidm dd àuitatem cottium xdes plerxque uehebdntur,
alixfuper alias conadebant reclangvntibus cundis-finitu
ruinarum mimenfi.interimque cldmoribus uarijsexcelfia
culmina refùltabant, quxritantium wniugum libe-
rofque , ty fiqutd neceflfitudinis arte confirmgt . Pofi
horam denique fecundam, multo ante tertiam, aer idm
fiidus ty liquidus latentes retexitfunereas ftrdges. Non¬
nulli enim feperruentium ruderum ui nimid confepdti,
fub ipfis m teriere pondéré us. quiddm collo tenus dggpribus
abruti, cum fupereffe poffent fi qui iumfient, au¬
xiliorum mopia necabantur. alij lignorum extantium

u6 A M M. M A R.
tuit xdiumfacrarum typriuatarum,hominûmque pars
maior, ni palantes dbruptiflammarum ardoresper quin
quagntadies ty nodes, quiequid confumt poterat,ex-
ujfiff'ent . Adeffe tempus exifiitno pauca dicere, qux dc
terrxpulfibus conietdura ueteres collegerunt. Ad ipfius
enim ueritatis drearu non modo hxc nofird uulgtris m-
fatid, fed ne fimpiterna quidem lucubrdhonibus longs
nondum exhaufiaphyfiurum ingénia penetrarunt. Vn¬
de ty m ritualibus ty pontificijs obtemperantibus fitardotijs,
cautum, ne alio deopro alio nominato, cum qui
eorum terram amattidtfitabfirufum,pidculd committantur.
Acçidunt outem,ut opiniones xfhrmnt,mter quas
Ariftoteles xftudt tylabordtjiut m cauernis minutis ter
rdrû,quas Grxcefyrwrgas dppettdttuis, inipulfu crebriori
dquis unddbundis: aut certe, ut Anaxagoras affrrrut,
uentorum mfubeuntium ima terrarum: qui cumfiliditt
tibus concrufhtis mdderint, eruptiones nudos reperientes,easpartesfoli
conuibrant, quas fubrepferint humidi.
Vnde plerunque obfirMatur^errd tremente,uentorum apudnosfiiramina
nullafènâri, qmd m ultimisfiNffibus
oempatur. Anaximâder aitarefeentem nimia xftuwmftcdtate,
dut poft madores hnbrium terram rimaspanaert
grandiores, quas pénétrâtfupernus aer utolentus ty nimus,
de per eas uehementi fpiritu quaffata àeri proprijs
fidibus. Qud de caufe terrores huiufmodi uapordtis tem
poribus, aut nimid dquarwm cxleftimn fuper-fifione con
tingrnt. ideoque Heptunum humentisfubftantix poteftatem-XnnofigxontySifiehthonapoetx
ueteres, ty theoio¬
gi mneupauerunt. fiunt autem terrarum motus modis
quatuor: aut enim brafinatix fent, qm humum intus fufdtantesfitrfitmpropettût
'mrmaniffimas moles,ut m Afti

L I B. X V I I. 117 j
Delos emerftt,ty Hiera,ty Anaphe, ty Khodus,Ophiufit
tyPelaga prioribusficulis diditata, oureo quondam im-
briperfefa,tyï.leufimm Y,qotid,& dptidTyrrhenosVul
canus,mfulxquephres:aut climatix,qui limes rustes ty
obliqui,urbes, xdifida montéfque complanant-.aut chafi
matix,qui gradiori motu pâtefedis fubito uoratrinis,terrdrum
pdrtes abfirbent: ut m Atlantioo mari, Uuropxo
orbe potior mfula,ty m Criftxo Hélice ty $ura,ty m Ciminid
Italix parte oppidû Sucmniwm,dd Herebiprofendos
hiatus abada xternis tenebris ocmltantur, mter hxc
tria gênera terrx motuû Mycematix fonitu audiûtur mi-
natorio, cum diffolutis elementa opagbus ultro adfiliût,
uel relabuntur confidenhbus terris, tunc enim neceffe efi
uelut taurinis reboaremugtibusfiagoresfremitûfeue ter
renos. Sed bine adexorfa. At Cxfar hyemem apudParifios
agent, Alemannos prxuenire ftudio maturabdt mgen
ti, nondwm m unum coddos,fed mfenidpoft Argentoratum
auddces omnes tyfxuos-.opperiëfque luliwm menfem,
widefermtnt GallicaniprodnJdus exordid,diutim angebatur.
Nec enim egredipoterat, antequam ex Aqmtanid
xftatis remiflfione filutis fiigoribus ty pruinis ueheretur
annona.Sedut eft dfecult&timpeïtéommwm dilig?m ra¬
tio uidrix,mulrta mente uerfam ty mria,id tantum rep:
ritfilum,ut anni maturitate non expedztta barbaris occurreret
mfperatus.firmatôque cofilio X X dierum fiumen
tum exeo quod erat mfidibus confemendû, ad ufus diuturnitatem
excodum,buc uulgo appellantfhumeris
hnpofuit libentiuni militum; hôcquefubfidio fretus
ficudis ut antè aufiicijsprofedus efi,mtra menfem quin
tum uel fixtum duas expeditiones canfiimrmri poffe ur-
§tes ty neceffaria, drbitratus .Qufeusparatis petitprih.iij.

LIB. XV M. V9
tum eft. Longe dutem dliter dccidit. frugbus enim non¬
dum etidm maturis,nules expenfis qux portauit,nufquam
reperiem iudus,extrema rmnitam lulianum compettdtiorubus
mceffebat ty probris, Afianum dppellam Grxcu-
lum, ty fiillacem, ty fpede fapknâe- ftolidum . dtque
inueniri folent quidam mter armams uerborum uolubi-
litdte confiicui, hxc ty fimtlid multaftrepebant : Quo
trabimur fie meliorum abolita , olvm quidem durdty
perpeffu ofperrima per niues tolérantes ty acumina cru-
deliwm prutnarum:fed nunc , proh rufis , eum ultimis
hofiumfetis mftamus,fitme,ignauiffimo mortis génère,tabefcentesi'ty
tiequis nos turbarum exifitmet condtores,
pro uita loqutfila teftamur,non aurum, neque argentum
petentes, qux olim nec contredire potuimus, nec uidere,ita
nobis nemta uelut contrd Rempublïcam totfufepifi
fe labores ty pericuïa mnfetatis . E. erat ratio iufta querelarum.
Inter tôt enim rerumprobabdium curfus articulofqueneceffitatum
andpitesffitdoribus Gatticanis mi¬
les nec donatitmm mermt necftipendium , iam inde ut
lulidnus illo eft miffus, ea re, quod nec ipfî quod daret
fuppetere poterat ufquam,ntc Conftantius erogari mo¬
re fiolito permittebat. Ho'cque exmde claruitfraude po¬
tius quam tenadtate committi,quod cum idem Cxfidr petenti
ex ufu gregario cuidam ut barbas detonderet, dediffet
dliquid uile, contumeliofis calumnijs dppetitus eft,
Gaudentio tunc notario dd explorandos adus diumora-
to per Gallias, quem pofkd ipfè mterfid iuffît, ut loco
monftrabitur aompetenti. Lenito tandem tumultû nonfi¬
ne bldnditidrum génère uario, eontextôque nauali pon¬
te Kheno trdnfito, terris Alemannorwm caleatis, Seuerus
magfkr equitum bellicofus dnte hxc ty mduflrius comh.iiij.

L i b. x v i r. m
xuofos uentum efi tandem ad loca: ty ira quifque perdtus
armatorum urebat agros, pecora diripiebat tyhomincssefifentéfijuefine
ullaparfimonia contmticabat. Hit
maltsperculfm rex, eum multipliées regones, uicoràmquc
reltqtuM rrneret exufbrÛ, ultimas firtunarumr iaduras
adeffe ta contemplatus,orauit ipfi quoque ueniamfidurufi
mrperanda iurandi execratione reftituere untuerfo
promifit-.id enim curaagrbaturmipenfiore-.detentifq- plu
rhus, reddidit paucos. Quo cognitv ad mdignationem iu¬
ftam lultanus eredus,cum munerandus uemffetex mere
quatuor comités, quorû ope tyfide maxime nitebatur,né
ante abfiolmt,dum omnes rediere captiui. Adcolloqwum
tamen aeâtus à Cxfare,trementibus oculis adoral,uido
rifque fuperatus afieOu, conditione diffalipremebaturbacfialiat-.ut
quomam confentaneÛerat,p0fi totficundos
euétus,auitates quoq- reparari ui barbarorÛéxafes car
penta ty materios ex opibusfiusfiuordmque prxberet.ty
hxepottiatus^preeatifquefperfidû quicquam egffet,
^f'bicruorefuppl,aa,adpropriaremldrepZifi
Jus eft Annonam enimtranffèrre,ita ut SuomarLea re
competit nonpotuit,quâd ad mternedone remone eius ua
ftata tuhd mueniripoterat quod daretur. ita remitti tu
mentes quondam mmamter,rapinifque ditefere adÇueti
nofîror,im,Komanx potentix itigo febdidere colla iam
domta,ty uelut mter trtbutarios nati ty educatiACecun
dabant vmpeno mgrauaté. Quibus hoc modo peradis,
difierfiperfhtiorus mlite,confeeta dd hyberna Lreffus
eft Cxfer.Hxc mm m comitatu Confhntijfebmde mfeerentur(erdtenim
neceffe tanquam Cxfarem fuper omni¬
bus gfhs adAugifh refirrefdentiam)omnesL plus Po
terant m palatioMdasdiprofiffares iUoà,redv an-

m A M M. M A R.
J^dprofiet'etfievimpleta ttertebant in deridiculwm: fe.
lia fine modoftrepentes mfelfie: I» odiwrn uenit cum ui-
(hrrjsfeis capella,nonhomo:ut hirfitum lulianum carpe
tes -.appettantéfeue loquaem talpam, ty purpuramm fiittùam,ty
literionem Grxcum: ty his congruetia plurirm,
dtque uernaculd prindpi reformantes,audire hxc talidqut
gefhenti, uirtutes eius obruere uerbis impudentibus conabatur,ut
fiegnem maffentes,& timidum,ty ambrdtilem,
geftnqut-ficus uerbis comptioribus exornantem: quod non
tunc primitus dtxidit. nanque {utfilet -ampliffimaglork
trbiedu'éffefemper muidix)legmus in ueteres naturdque
tnagnifioos dwxs uitia cïïminique,etiafi mueniri nonpoterdntfinxiffeJi^giMatemjpedatiffimis
dtUbus eorum
oflfenfem: ut Cimonem Mildadisfilium mfimulatum fiepe
dnte,quiprope Zurimedontd Pamphyliam flumen,Vet
farum populum deleuit mnumerwm: oegtquegentem mfoientia
rems eldtdm,obftcrarefupplidter pacem: Aï-tmlidnum
itidem Sapionem,utflomniculofwm xmulorivm wcufidri
mahuolentid, cuius hnpetrabili mglantia obfttrutxmpernidem
Romx dux fùnt potentiffimx urbes excifx.necnon
etiam m Pompeium obtredames iniqmfcn
tantes,eum nihil unde uituperari deberet,mueniretur,duo
hxc obferuauerunt ludibriofe ty irrita-.quod germino

LIB. XVII. .23
uicarîamprxfiduram pro 'Baffo quoque agebat, quire-
cem promotus urbiprxfidus,fetali de eeferatforte. Cu¬
ius adminifiratiofeditiones perpeffa eft turbulentas, nec
memorobile quicquam habuit , quod narrarifit dignum.
Afigrifto mter hxc quiefentiper hyemem apud Sirmitim,
mdicabant ntintij graues ty crebri ,pertmxtos Sarma-
tasty Quados,uianitat tyfimilitudine morum arma-
turxque concordes , Panno ni,m Mnfiammque alteram
cuneis meurfàre difperfis : qutbus ad latrodnia rnags
quam aperto habilibus Marti,hafix funt longeres,ty lo
ricx ex cornibus rafis ty lemgitis,plumarumfpedelmteis
mdumentis mnexx:equorumque plurimi ex ufu cafird,
ti,ne autfqminaru/m uifu exagtati raptentur,out mflub-
fidijs ftrodenxs proddnt hmnitu denfîore uedores . ty
perfpdtid difiurtunt dmpliffima fequentes dlios, Uel ipfi
tergu uerlentes mfidendo ueloabws eqms ty merigeris,
trahentéfquefingdos,mterdwm & bines, uti permutatio
uiresfiueat iumentorum, uigorqueotio m tegretur alterno.
ABquinodio itaque temporis uerni confidc,impera-
tor coafkt militum ualida manu , dudu lenioris firtunx
profedus, cum ad loaim aptifiîmum perueniffet, flumen
iftrum exundantem prutnarum iam refiluta congerit-fu¬
per nauiumfiros ponte contexte tranfgrefius,populandis
barbarorum incubait terris: qui itinerefefenatoprxttenti,
eateruafque bellatoris exerdtus iugrilis fius hnmi-
nere cémentes , quem nondum per anni tempus collig
poffe rebantur,nec fpirare aufi,necfktrefid mtantes exi¬
tium mfpcratumfemet omnes effudertint mfegtmferatîfqtieplurimis
quorum greffus uinxerat timor, ij quos
exemit celeritas morti , inter latebrofes conualles monti¬
um occultati, uidebdntpatriam ferro pereuntem: quam

«4 A M M. M A R.
uindicaffent profedo, fi uigore quo difcefferdnt, refhtififent.
Gerebdntur bxcmedpdrte Sarmatix , qux fecun-
ddm profiedat Pdnnonidm : pdriquefortitudiné contra
Valeriam opes barbaricas firendo rapiêdôque ocmrrentid
militaris turbo uaflabat . Cuius eladis immenfitutt
permcti,poflbabito confilio latendi, armati pete ndxfpecie
pads agmine tripertito, agentesficurius noflros dggreii
cogtarût.nec expedire tela,nec uim uulnerum declinare,
nec quod m rebus drtififims ultimum, Uertipoffe mfim.
Aderdnt autem ilico Sarmatis periculorû Qjtadipartici¬
pes, qui noxariMn fiepefocijfeerant mdifireti. fed ne eos
quidem propta iumt oudada m diferimina ruentes aperta.Cxfis
enim compluribus,pars qux potuit fiupereffe,per
notos colles euafit. quo euentu uires ty animos matante,
tandis denfius cuneis ad Quadorum ïegna properdltt
exeratus. qui ex prxterito cafu impendentia formidateS,
roguturifispplidter pacemfidentes adprindpis uentre cô
fiedum.'Ergo hxc tyfimilia lenituris,diddque dieftatu-
endis conditiombm,modo "Zifais quoque etiam tum rep¬
lis haudparui corporis iwtenis,ordines Sarmatarum mo¬
re certaminis mftruxit ad preces.uifoque imperatore À
iedis armis.pedore toto procubuit examinis ftratus:tydmifio
uoas offidoprx timore,dum eu orare deberet, mdiorem
mifiericordiam mcuit,conatus aliquoties, parûmaue
impediente fingultupcrmiffus explicare quxpofcebat.rle
creatus denique tandé,iuffûfque exurgere, genibus nixus
ufu Imgix recuperato, coceffionem delidorum fibi tribut
fupplicauit ty uenia.eoque adprecandûadmifia multitndo,atius
orafirmido muta cludebat,periculo adhuc prxfiantioris
ambiguo,ubi tlle folo iuffus dttotti,ordndi figrmrn
expetduntibus dm moftrduit,omnes clypeis telifqueproie-

L I B. X V I I. nç
iiis manus predbm dederunt,plurd cxcogtdntes ut uince
rent humilitatêfepplieandi regalem. duxerat potior cum
cxteris armatis etidmKumonem,ty 7Limfeum,ty Tragledam
febregulos,plurimcfque optimates cum impetrandi
fpefimiliapetituros.Qjui licet elati gtudiofalutis mdul
tx,wnditionum fàrdna compenfiare inimicefida politpbantur
, fiéque aîmfacultatibus ty Iiberis ty coruugbus
terrarûmque finarum ambitu Romanx potentix libenter
offerrent : prxualuit tamen xquitati iunda benignitas:
iuffique obtinerefides vmpauidi, nofiros reddidere capti¬
uos. Duxeruntque obfides poftulatos, ty obedire prxceptis
demde promptijfimefpoponderunt . Hortante hoc exem-.
pio clementix,aduolarunt régules eum fuis ommbus Ard
bdrius ty vfidfer, mter optimates excellentes dgminiïgen
tiliu/m duces: quorum dlter trafiugtanorum Quadorum
parti,alter quibufdâ Sarmatis prxerat, locorum confinijs
tyferitate iundiflfimts. quorum plebem arcuit vmperator,ne
fèrire fmderafinutlam, in arma repente confurgeret.difcreto
confortio,pro Sdrmatis obficrdntes iuflfipau¬
lifier dbf–dere, du/m Arabarij ty Quadorum negotium
fpeduretur. Qu^i cum eorum ritu oblati, fiantes curuatis
corporibus, feanord grduid purgtre non poffent, ultimx
fortis infirtunid metuentes, dederunt obfides mrperdtos,
nunquam dnted pignora federis exhibere compulfi. Hit
ex xquo bonoque copofitis, vfiafir m preces adrmffus eft:
Arabario pertinaater obfirepente ,firnutntéque , pacem
quam ipfi meruit ei quoque debereproficere,utpartidpi,
licet mfirioruty obtemperdre fuis rvmperïjs confueto. Ve¬
rum quxftione difiuffd,dliendpotefhte eripi Sdrmatx iuf
fi utfemper Romanorum clientes, offerre obfides quietis
uincula žnfieruandx gratantsr dmplexifent, ingerebdt

LIB. XVII. ny
îus,dlij'que optimales, ty iudices ttarijs populisprxfidentes,uifb
exeratu vngremio regnifioliquegenitalis,fubgref
Jîbus idcuere rmlitum,ty ddeptiuema,iuffdficerunt-fobo
lémquefuam obfidatus pignore,ut obfiquuturi conditionibus
impofitis,trddiderût:edudifque muerombus,quospro
numinibus wlunt,iurauere fie permanferos mfide. H is(uc
narrdtum efl)fiecundofinitis euentu,dd limitantes Sdrma
tasferuos oeyusfîgna traffirri utilitas publica flagtabat,
quos erat admodum nt-fas impunè multa ty nefana perpetraffe.Ham
uelut oblitipriorum,tunc erumpentibus Ii¬
beris, ipfi quoque tépus aptijfimum tiaih, limttem perrupere
Romanum, dd hdnefila fiaudem dominisfuis hofhbufeue
concordes, deliberdtim efi tamen id quoque lenius
utndi

1*8 A M M. M A R.
fèrtaftaliabut,ideôque muia,nifiperquam gnaris:ty fa¬
per his mfelarem anfiddum dduu Parthifa penè contiguû
dmmspotior dmbiem,cerrx confirtiofeparauit. Hor
tante igtur prmdpe eu genuinofajhi ad ateriorë uenere
fluminis ripa,ut exitus doeuit,non iuffafidurifed ne uiderentur
mlitisprxfèntiamfirmidaffe-.ftabintque oontumadter,
ideoque propmquafie monftrantes, ut iubendu
repudiarent. quxvmperator acciderepoffe contemplant,
m agminapiurima clam difiributo exeratu, celeritate uolucri
migrantes mtrd uallum daes clauftt. ftânfique m
dggere celftore cupauds, tyfepdtorûprxfidio tedus,eos
nefirodrét,lenius ddmonebdt.fidfluduates dmbiguilate
mentiûm diuerfa rapiebatur,tyferori mixta uerfutia ten
tabant eupredbus prxliû, uidmimq; fîbi m noftros pa¬
rantes excurfumproienre confilto longus fcuta,ut ad et,
reatperanda fenfimprogreffi,fine uttojraudis mdidofptt
tiaferarentur.lâmqi uergente m uejperû die, cum mors
rûpere lux moneret,excedes eredis uexillis,m eos igneo mi
les impetufèrebatur. qui conuerfil,aaéque dëfiore contrdda,aduerfius
ipfumprmdpem fiantem{ut didum efi)dltius
omnem impetum contulerat, cum oculis moffentibus
ty uodbus truculcntis. Cuiusfuroris drnentiam exerdtus
ird ferre non potuit,eôfeuevmperdtori,ut didum efi,aeri
ter imminentes,definente m anguftum fronte, quem hdbi
tu Cdputpordftmplidtas militaris dppettdt, impetu difiedt
drdentiity dexterd pedites eateruas peditum obtrimcubant,
équités Ixua equitum fie turmis aglibus wfiderût.
Cohorsprxtoria ex aduerfo Auguftum cautius fhpas,
refifkntiûpedora,nwxque tergafegentium mddebat:(?
cudentes mfiuperabili contumaaabarbari,non tam mor¬
tem dolere,quàm nofirorû Ixtitiahorrendoftridoremon-

LIB. X V I r. «£
flrabaf.ty idnntes,abfq; mortuis,plurimifictifs poplitibus,ideôque
ademptofegedifebfidmalij dexteris ampu-
tatis: nonnullifirro quide mtadifidfeperuenientiû coUifi
ponderibus,crudatus altofilétio perferebant: nec eorum
quifquam mter diuerfefupplidd uenidm petijt, autfer¬
rumproiedt,aut exorautt alerem mortem:fied arma iugt
ter retincntes, licet adflidi, minus criminis xfemabat a -
Uenis uiribus potius quàm confdentix fux iudia'o uind.
muffdntèfque audiebaturmterdû,fi>rtunx no meritifaiffe
quod euenit.ita mfermhorx curriculo difcrimine prxliorû
entenfi,totprocubuerefubito barbdri,ut pugnamfeiffefe-
Id uidoria declararet.Vix dum populis hofhlibusfiratis,
gregatim peremptorum neceffitudines duubantur humilibus
extradx tugurijs,xtatisfixdfque promifcui, ty fefe*
uitx prioris abolito, ddmfimitaem obfèqmorom uenere
feruilium; ty exiguo temporis interuallo decurfe, cxfiorû
dggeres,ty captiuorum dgmina cernebatur. Indtante ita¬
queferuore certaminumfiudùqiie uincendi, sfurredrum
efl mpernidem eontnr,qui deferuereprxlid,uel m tugirijs
Idtitantes occultabdntur.bos cum dd loca ueniffet auidus
bdrbdriafangumis truies,difieftis ailrrùs leutbus obtrmcabdt:nec
quenquam cafe,uel trdbibus compddafir
miffimis,periculo mortis extrdxit-denique cum mfldmma
rentur omnid,non ulliifque Utere iam poffet,atndis uitx
prxfidijs draidfis,aut obftmate igniperibat abfwmptus,
aut m uitam,egreffdfique unofupplido declinatv,
ferro fkrnebatur hofhli.fegentes tamen aliqui tela,m
diordmque magnitudinem, dmnis uidnifi commifiregir
gtibus, peritid nandi ripas ulteriores occupare poffefierantesiquorum
pleriquefubmerfinnecatiquefunt,alijiaat
culisperiere çonfixi-.adeo ut abunde cruore diffufe,medi-ù

L I B. X V i r. >ji
bus mfis inclinauere ceruices. Accepta itaque publicafide*
ty defirto montiûpropugnaculo, ad cuftra Romana conuolduit
eorumpdrs maior,diffufe perfpatia ampld eam
parum, cumpdrentibus,ty natis,atqueconiugbus,optim~
que utlitdte, quam eis celeritatis ratiofir dri permifit. ty^
qui dnirtids dmittere potius quam cogfolwn uerterepu»
fybantur, dum lixntem amentiam libertatem exifemarent,pdrere
vmper't]s,tyfedes dlias fiufidperefiunt adfinfhtranqitittas
tyfid.ts-.ut nec bellis uexari,nec mutarifi-r
ditionibuspoffent..Xifiémq; exfintétid,nt credebattir,acçeptis,quieuere
pwlifeer: poft feriidte ndtiua m exitidle
fcelus eredi,ut congru» douhtur textu. Hoc rerum profipe
ro currêtefacr?ffu,tuteld I ttyrico competem,gemna efi ra¬
tionefirmata: adus negotij duplicem magnitudinem impe
ratoradgreffus,utranqueprerfidt.ir.fidis exulespopulos,
licet mcbilitatefeflpedos,aduros tamen paulo uerecudius,
tandem redudos in amtisfidibus collocauit. lifdèmqi ad
gratix eumulum,non ignobilem quempiam regemfid que
ipfi dntedfibi prxfècere, regalem impofiuit, bonis ani-
tm corporifique prxftnntem . Tali textu rede fadorwm
Conftantius iam metuente fùblimior, mtlitanque confen¬
fu fecundo Sarmaticus appettatus ex uocubulo fibadvram,
iamque difeffurus,corutocatis cohortibus, ty intur'rjs,
ty manipula omnibus, tribunal m fens, figalfeue.
ambitus ty dquilis, ty agmine multipliatim poteftatum,
his exerdtum allocutus efi ore om niumfauoribilis,utfole¬
bat: Hortatur re rerum gloriofe gefktrum.omni
iucunditate utrisfortibusgratior,ddmcdum uerecundc re
plicure,qux diuinitus deldfnfirte mnccndi,ty dnie prxlid,ty
ipfo correximusfiruore pugmrum Ro. reiftdifpmi
definfires.Qufiemm tantpdchm-^mqs pofteritatis
i.tj.

jjt A îvl M. M A R.
memorix iufta rdiione -mandanS,quàm ut milesftrenue
fadis,dudorprudenter wnfultis exdtetïPerfultabat illy¬
ricûferor hofelis,abfintia nofiram manitats tumentide.
(pidem,dwm Italos tueremur,tyGaltos:uarij'fque dificurfibus
Hafhbatextimalimitum'.ru'incq-, nautias roboribus,
aliquoties peragram pedibus flumina,m congrefiibus,nec
drmisfretus aut uiribus,fed latrodnijs affuetus ocmltis\
ttfht ty ludificandi uarietate iam mde ab mfihtuta gente,
noftrifque maioribus ftrmidatus: qux longus difiaraù,
quxferripoterdt,trulm,us,leuiorcs iaduras effcaad du-
cum uetaripoffefperantes . ubi uero per licentiafiandens
in maius, ddfaneftas prouindarû clades erepftt ty erebras,comunitis
aditibus Retids,tutelâq; perutgli Gdlinrumfècuritate
fiundata,terrore mdlo relidopofi tergz,uenimus
m Pannonid,ut placuit nummifimpiterno,laben
tia firmaturi-.cundifip, paraùs,w nofhs,uere adulto egref¬
fi arripuimus negotiorû maximas moles-.primû nefruen¬
do textis compdgbus ponti telorû offceret multitudo: quo
operd leui perfide, uifts terris hofhlibus ty cnlcatis, ob-
ftindtis dd morte dnimis conatos refiftere Sdrmatas dbfq,
nofirorum difpendio ftrduimus-.pdrique petuldntia men¬
tes in dgmina nobilium legormm QiiadosSarmatis ddi»
mentaferentes dttriutmus. qui poft xrwmnofe difiendU
mter dificurf us,ty repugnandi minaces dnhelitus,quid no
flrd ualedt uirtus experti,manus ad dimicandum aptatns,
drmorû abiedo munimine,pone terga uinxerunt -.reftaré'
quefildm falutem contemplantes m preabus,dffuftfiyit
ueftigijs Augufh elementis, cuius prxliafxpe comperentt
exitus bdbmffefelices.H'tsfeqileftrdtisdimttâtes quoquefir
titudinefuperdutmuspdri-.mterfidifip, pluribus,dlios de¬
dinatio ddegtfuffugdpetere latebrarûpaluftriû. Hifque

L I B. X V I I. 133
fecundofinitis euetu,lenitatis tempus dderdt tempeftiux.
limitantes dd loca migrdre câpulimui loge diflcreta, ne in
perniaem noflrorûfi ammouerepoffent ulterius :& peperdmus
plurmiis:ty Tpfam prxfiamus Iiberis, dicatum
nobisfuturû tyfidum,plus xftimates credre,quàm affer¬
re barbaris regem-hoc décore augentefiolennitate,qubd ijf¬
dem quoq-, redor tr'ibutus,dntéhdc eledus efi ty dcceptus.
Quddruplex igtur prxmtû,quodwius prodndus dbfioluit,nos
quxftmmus ty Refp.primo ultionepdrta degrdf*
fetoribus no%'ijs,demde quod uobis abundefufidem ex ho
fhbus captiuis. his enim uirtutê oportet effe amtenta,qux
fadore quxfuàt ty dextexk- nobis dmplasfacultates opû,
qux fiunt magni tbefauri,mtegrd omniûpatrimonid,no-
flri labores ty fartitudofiruauerint. H oc enim boniprm¬
dpis menti, hocfènfîbus congruitprofieris. Poftremo ego
quoque hofhlis uocabulifiolium prx mefirofecundi Sar¬
matia cognomentu,quod uos muni idémque fientietes nùhi(nefit
arrogtm d!cere)merito tribuifes Pofi hune dicen
difinem,conao omnis dldcrhrfi>lito,audafpe potioris ty
lucri, uodbus fifes m laudes imperdtoris dfiurgem, detnumque
ex ufu tefhtta non poffe Conftantium uind,tento
ria repetit Ixta.Et redudrus imperator ad rega, otiôque
bidui recreatus,Sirmium cum pompa triummdli regref¬
fus eft: ty militares numeri defamtas remearunt fèdes*
Hifce ijfidê diebus Profiter ty Spedatus atque Euftachius,
legati adPerflas,utfupra doanmus,miffi,Cteftphonta reuerfium
regem adiere, literas profirences imperatoris ty
numera:pofebantque rebus mteyrispdcem,ty mandatorum
memores nufquam db utilitatê Rom. rei maiefiatémedificedebdnt,
dmidtix f feb hdclegpfirmari de-

t54 A M M, M A R.
fipotamixfkttu,qmcqmm moueretur.Diu igtur ibi mord
ti,aim obfhnatiffimum regem,nift harum regormm domi
nio fibi ddiudicuto,obdureficentem ddfiufiipienddm cerne
rent pdcem,negotio redierunt infidc. Poft quod,idipfium
wnditionum roborepdri hnpetraturi, Luattianus miffus
comes,ty Procopius tunc notarius, qui poftea nodo quoda
uiolentx neceffitatis dftrtdus,dd res confarrexit nouas*
AMMIANI MARCELLINI R E-
RVM GESTARVM LIB. XVIII.
AU Cper orbis Marias partes uno eodèmqut
annofunt gfin. Atm Gattijs cum m
H meliorefiatu res effet,ty tufibium atque
Hypatiumfi atres fublimaren* uocabaU
confulû,lulidtuis conwxtisfeaxffibus cUrus
dpud hybernd,fequefirdtis mterim filiatudinibus
lellias, haud minore cura prouinddrwm fartants milita
conducentia difeonebdt,diligenter obfiruam, nequem tri-
butorumferam prxgrauaret,néue potentia premeret

L I B. X V I I I. ,5y
DelphiMus orator darrrwnts uehementerettm bnpugnâf
documentorwm inopia perdtus,excldrmmt,Ecqws floren
tiffime Cxfer nocem-efiepoxrit ufquârfi negare faffe ce-,
riûCimi^mm vâi&ms prttditer motus ex tempore, Ecqu4S,ah,mnoMm-effepo\rrit,fi
amifkffefûffidet? Et hxc
quidé, ty huiufmodi multa duilid. Egreffurus autem dd
prodndv.m urgentem,cum Alemannorûpagos aliquos efi
fi reputarethofiles, ty ouferos imrmnid, ni ipfi quoque
di exterorûfternerentur exêpla,hxrebdt dnxius quaui,
qua celeritate, cum primum rdtio copidm tribuiffet,rumo
reprxcuffio terras eorwm imuaderet repentinus. Seditque
tandem multa ty uarid cogtantiid tétare,quod utile probduit
euentus. Hdriobaiidem uamntem tribunwn fidei
firtitudinificp, notx,nutto wnfiiojegationis fpeds dd Hoc*
tarium mifierdt regem idm pdcatum,utex'mdefadledd
cvllimitid progreffus eorum, m quos erdnt arma protinus
commouendafdtaripoffit quid molirentur,fermonis bar'
barid perquam gnarus . quo ftdenter dd hxc patrandd
digreffo, ipfi anni tempore opportun*/) dd expeditionem
undique milite reuoeato profèdrusjd mter potiffima ma¬
ture duxit hnplendu/m,ut anteprxliorum ftruvretn diti
tates rrudto ante exdfiit vntroiret, receptdflque communi.ret:
horrea quinetidm extrueret pro incenfis, ubi condi
poffet dnnonaa Zritannisfietairanffirri. ty utrumque
perfedum eft fie omnium dtius. nam ty horrea uclod
opère furrexerunt,alimentvrtimquem ijfde (àtias condita,
ty duitatesfint o fcptem.Cafira Herculis,Qjud-
dri%urgtim,Sirieenfiivrn,& Wuefiunr^onna, kntenndcum,
ty V-ingo: ubi Ixto quodam euentu etiam Vlorentius
prxfidus apparuit fiubito,pdrtem militum du
mwmeatuwm petfirem copidm faffidétem ufibus longs*.
liïrj.

136 A M M. M A R.
Poft hxc impetrata, reftabat adigente neaffitatu articulo
receptarû urbium mpnid repdrdri,nullo etiâ tum mtertur
bdnm-.idque clar'is indicijs dppdret,ed tempefiate utilitati
publicx metu bdrbdros obediffe,non redoris amore.Roma
nis reges ex pddafuperioris dnni,xdificijs hdbilia multa
fuis mifirant carpentis-.ty auxilidrij milites femper tmnidfiernentes
buiufmodi,dd obfequendifedulitaté luliini
bldnditijs deflexi,quinquagenarias longoréfque mate
riasuexere cerutabus mgrauate,tyfabricandiminifkrijs
opémaximam contulerunt. qux dum diligenti maturatur
effedu, Hdriobaudes explordtis omnibus redijf, doau'tai
comperta.Poft cuius dduentum mdtatis uiribus,omnes ue
nere Uogontidcum, ubi Eloretio ty Lupidne Seuerifmffiore
defhnate certantibus,per potem ittic conftitutum mfiiri
debere,renitebdtur firmiffime Cxfar,afierem pdcatorum
terras non debere calcari, ne,utfiepe wntingt, per
mduilitatem militis occurrentid uaftnntis abrupte ffde¬
ra frangerentur.Alernéni tamen omnes,quos petebdt ex¬
er-dtus,confine periadum cogtantes,Suomarium regem amiatm
nobis expaBione prxterita mormerunt minadter,
ut à tranfiiu Romanos arceret . eius enimpagRheni ri-
pk ulterioribus adhxrebant.Quo tefiantefiltwn nonpofi
fe , m unum coada barbarica multitudo uenit propè
Mogontiaaim, prohibitura uiribus magnis exerdtum, ne
tranfmitterentflumen. Gemini itaque ratione wfwm eft
hdbilequodfuofèrdt Cxfar,ne pacatorwm terrx corrum
perentur,néue reniante pugnadfii ma gente pom cum mal
torû difcrimine iungeretur m lociiad compagnandûpon¬
tem aptiffimum .Quod hoftesfilertiffime contemplati,per
contrarias ripas lenitermcedentes,ubi noftrosfigre ten¬
toria procul ipfi quoque nodes agvbant ex-

L I B. X V I I I, 137
femnes, cuftodientes peruigliftudio netrdnfitus tentaretur.Verwm
eum nofiri locum dduetarent prouifum,uallo
fiffâque quieuere drainddti,ty daito Lupidno m confi¬
lium, Cxfidr certis imperauit tribunis,ut trecentenospdrdrent
cumfidibus milites expeditvs, quid dg,quoue iri
deberet penitus ignordntes.Et colledi node prouedu, bn
pofitique omnes,quos lufirix naues quadragntd,qux tue
"* dderdntfolx,ceperunt, decurrereiubenturperflumen d-
deo tadti,ut etidm remifuffenderentur,ne bdrbdrosfoni
tus exdtaret unddnwiidtque mentis dglitate & corpo-*
rum,dum hofes noflrorû ignés obferuant, aduerfiasperrwmpere
limitis ripas . Du/m hxc olerantur, Hortarius
rex nobis dntefmderdtus,non nouaturus quxdafed dmt
eus finitimis quoquefuis,reges omnes ty regales ty regu-
los dd conuiuium corrogatos retinuit epulis adufqueuigliam
tertiam more gentili extentis: quos difeedentes inde.
cafu noftri ex bnprouifo adorti,nec interficere, nec corripere
ullo modo potuerunt,ténebrdrwm equorûmque dcliumenw,quo
dubius impetus trufiitabreptos.lixas uero uel
feruos qui eospedib usfèquebantur (nifi quos exemit difi
crimine temporis obfiuritas) occiderunt. Cognito denique
Romanorum trdnfitu,qui tunc,pèrque expéditions prxteritas
ibi leuamenfemere Idborum opinabdntur,ubi hofiem
contingeret mueniri,perculfi reges,eoriimquepopuli,
qui pontem neftruereturftudio fieruabant intento, metu
exhorrefentes diffufe uertuntur mpedes:ty indomitofe
rorefiddto,ru fuas tranffèrre longus
feftinabdnt.ftatimque difftcultate omni depulfid,pote confirato,filidtarum
gentiwm opinione prxuenta, uifus m
barbarico miles,per Hortarij régna trdnfibdt'mtada.vbi
uero terras mfiftorwm etia tum tstigt regum, urem om-

13S A M M, M A R.
nia rdpiênfque per medium rebelliumfilwm grdffdbdtur
mtrepidus.PÔftquefipimentafrdglium penatium mflimmata,ty
obtruncatam honûrmm multitudinem, uifièfique
cndentes multos,dliofquefapplicantes,eum uentumfu¬
iffet ai regonem aii Capellatij, uel Palis nomen efl, ubi
terminales lapides Alemannorwm & V>ur^undorum con
finid difenguebdnt,mftrd fant pofita:ed propter,ut Mdcridmis
& Harioboudus germanifratres ty regesfiifdperentur
impdittdi-.qui prop'mquare fibi pernidemfientietes,uenerant
pacem dnxijs dnimis prccaturi. Poft quos
ftatim rex quoque Vddomarius uenit,cuius erat domtdliû
contra Rauracos:fcripûflque Confktntij prmdpis, quibus
eommendatus eft, artius attegatis, leniterfefceptus eft,ohm
ab Augsfto m clientèle rei Romanxfufceplus. ty Uia
triarms quidem cumfratre mteraquilas admiffustyftgna.ftupebat
armorum uiriùmque uariû decus, uifi tunc
primitus-.prôquefuis orabat.Vadomarius uero noftris coalitus,
utpote manus limti,nurabatur quidem ajpanti
dmbitiofi prodndusfed mdtffefi talia fxpe adolefontid
memineratprima-Librdrtis demquediuarnfilijs, concordi
affenfione cundvru*m,Mdcriano quidem ty Hariobaudo
pax eft dttributa:Vdiomariouero,quifuam locatarusfeàiritatem
m tuto, ty legationis nomine precator uenerat
pro Vdrio,ty Vrftdno,ty Verfialpo regbus,pacem itidem
obfèeram,interim refponderi non potrrat,ne(utfiunt flujtiorisfidei
bdrbari)poft abitum recordati noftrorumparum,acquiefcercnt
per alios vmpeiratis.îedcum ipfî quo¬
que miffis legatis poft'-méfies -mcéjas -ty habitacula,captofi
que plures tymterfeâos-^ufepphateyit,tanquâ ipfî h-ec
deliqmfient m noft*os -,-pacem janditiontim fimilitudine
meruerunt. inter quas idfefhnalu efi maxime,ut captiuos

L I B. X V I I I. _3
reftitueret omnes,quos rapuerant excurfibus crebrk.Hxc
dû in Gatttjs cxlefas corrigt aira,m comitatu Augufti tur
bo nouarum exoritur rerum,a primordijs leuibus ad lu¬
dus ty lamentaprogreffus. In domo Zarbationispedeftr'is
militix tunc redvris examen apesfinreperfiicuum:
fepérque hoc prodigorûgnarosfblidte confulenti, difcri¬
men magnum portendi refpôfum eft, coniedura uidelicet
tuli,quod hx uolucrespoft copofiusfides,opéfip, congvffas,
femopellûtur,tyturbulenwfiorutu cymbalorû.Hutc uxor
erat Affyrid nomine,nec taaturna,nec prudes: qux eo dd
expeditïoneproftdo, & multiplia metu fufiefio,ob ed qux
memincrdtfîbiprxdida,peratlfid uanitate trudiebri, andlld
dfidta notarum perita, quam epatrimonio siluani
poffederdt, dd maritum fieripfit intempefhue, uelutflem,
obteftdnfque ne pofi obitum Goftantïj prop'mquantem, m
imperium ipfe ut fperdbdt ddmififus,defpeda fie anteponeret
Eufièbix matrimoniû,tunc regnx décore corporis m
ter multas f‡mînas ex„ttétis.Quibus literis occulte,quatum
fieri potuit,miffis, andtta qux domina dtditnteperfiripfirdt,reuerfis
omnibus èprodndu,exemplum fera
dd A rbitionem nodis prima quiète confegt, dmdéquefufhepta,chdrtuldm
prodidit.Ho'cque mdido ille wnfifus, ut
erat ad criminadûaptiffimus,prmdpï detulif.atq; ex ufu,
nec mord uttd negotio tributa, nec qwete,Karbatio epiftola
fefiorpiffe confiffus,ty mulierfcripfiffe documéto conutdu
non leui,«ruiabus interiereprxafis.Hifque punitis,qux
fiones longefirpebant, uexatique multi mantesfunt, ty
ty- innocentes, mter quos ttiam Valentinusex prirmcerio
protedorwm tribunus , ut confidus inter cemplures alios
tvrtus aliquotiesfeuperiuxit,penitw> quid eratgzfhim igno
rans.ldeôquead miurix periadiqtie compenfaûonetrdu-

T4o A M M. M A R.
tis m illyrico meruit poteftatem. Erdt autem idem Ear-
bdtio fubdgrefhs drrogtntifque propofiti,ed re multis exo
fus, quod ty dum domefticos proteéhresfub Gallo reg¬
ret Cxfare,proditor erat ty perfidus: ty'poft eius excef¬
fùm nobilioris militix ftatu elatus,m Xulianum itidé Cx¬
farem pdrid confingtbdt, crebroque detefhtntibus bonis
fub Augufti pdtulis auribus multa gtrriebdt ty fxudiigno
rdm profedo notum Ariftotelisfitpiem didum,qui Cdllifihenemfiékttorem
ty propmquttmfuum ddregem Aiexdndrû
nùttem,eifixpe manddbdt, ut quamrdrifflme ty
ïuatnde dpud homtnem loqueretur,uitx potefiatem tyne-
ds in dae Imgtxportantem . Hefithoc mirwm, hommes
profiiturd difcernere nonnunquam ty decentid, quorum
mentes cognatas cxleftibus drbitrdtnur, dtumalid rdtione
carentiafalutemfuam interdum alto tueri filentiofi¬
lent,ut exemplum efl hoc perquàm notum:tmquentesorientem
dnfères ob culorem,plagjimq; petentes octiduam,
cum montent penetrdre cJperim Taurum dquâis dbwndatitem,timentes
fariiffimas mhicres,roflrd Idpillisoaludunt,
ne ets eliddt ud neceffitas extrema cldngorem: ijf-
démque collibus dgliore uoldtu trdnficurfisproijdunt calculos,dtque
ita fiecurius pergint. Dum dpud Sirmium hxc
diligentiâ quxrwntur impenfe, orientis firtund periculo¬
rum terribiles tubas mfidbat.Rexenim Perfîdisferarum
gentium quas pldcardt ddiumentis accindus, augndique
regni cupiditatefuper hominesfldgrdm, drrm utrêfip, pa
rabat ty commedtus, confiiia tartareis manibus rmfiens,
& prxfhgatvres omnes confulem defuturis : hifquefatis
colledis,peruadere cundaprima uerni temperiecogtabdt.
Et cum hxcprimo'rumores, dem de nuntij certi perfirret,
omnéfquefufpenfos dduentantiivm caldrmtatum comptiez

L I B. X V I I I. 141
retmdgmftrmido.Comttenfisfabrica edndem iucudem(ut
didtur)diu nodûque tundendo ddfipddonum arbitrium,
tmperdtorifufpicunti de timido mtendebdt Vrfidmm,ue
lut uultus Gorgonti toruitatem:hxcfxpe talidp,replicam,
quod mterempto Siluano,quafi penuria meliorum dd tu¬
endos partes Eoas denuo miffus, dltius anhelabat . Hac
autem affentandi nimia fuditate mercari complures nitebatur
Eufebijfauorem cubiculi tunc prxpofiti,apud que,
fi uera did debent,multd Cofhtntim potuit, dntedidi ma
gftri equitumfidutem deriter vmpugnantis ratione bifarid:quod
omniumfalus necopk eius egpbd-t ut cxteri,ty"
domo fiua non cederet Antiochix,quam molefhffimefldg
tabdt:qui,ut coluber copia uirus exuberam,natorum mul
titudinem etiam tum xgrefirpentem exdtamad noandu,
emittebat cubicularios iam adultos, ut mter miniferia uitxfècretioris-graalmte
uods femperpuerilis ty blandx,
dpudprmdpis aures nimium pdtulas,exiftimationem ui¬
rifirtis mmdia grdui pulferent. ty breut iuffafierunt.
Horum ^fîmilium txdio iuuat ueterem laudare Domitidnum,qm
licet pdtrifrdtrique diffimilis memoriam no¬
minisfut mexpidbili deteflntione perfedit,tamen réceptif
fama mcldruit legp,qm mnacuer^merdixerat, ne intra
terminos iurifididvmkRomanx caflraret quifquam puerum:quod
ni 0ntigffiet,qtus eorum ferret examina,quo
rum paudtasdifeale tolerdtiir?Adum efl tamen cautius,
ne utfingebdt,rurfus dctitus idem Vrftdnus metu cunékt
turbaret-.fed cum firs copidm detuliffet,rdperetur dd mor
tem.Hxc opperientibus illis, ty dndpiti cogtatione diftri
dis, nobis dpud Sdtnofdtam Comageni quondam regni cia
riffimam fedem pdrumper mon-dntibus, repente noui mo¬
tus runwribus denfits audiuntur ty concretis,quos docebit

ï4_ A M M. MAR.
prdtionisprogrediem exitus. Antoninus quiddm ex mer-
eatore opulento rationarius apparitor,Uefipotarrùx duds
tuncprotedcr,exerdtatus typrudem,perque omnes illas
notiffimas terrds,duiditate quorundam nexus wgentibus
ddmnis,cum iurgando contrd potentesfi mags magfqut
wriufiitid frdng contempldretundd defirenddmpotentioribus
grdtidm,quifiednbdnt negotium, 'mclinatis,ne con
trd dcumirkt caldtrdret,flexitfè m bldnditias mettions:
confifûfip, debitum per colludtd m nomenfifii trdnftati.
ia'mque aufiurus immania,rimdbdtur tediusReip. mem¬
bra totius:ty utriufque Imgux literasfdem, drea rdtjoânia
uerfabatur, qui uel quarum uirium milites ubi dçtnt,uelprodndus
tempore quos mtuentur defiribem'.itj
uem armorum ty com*neatuam copix,aliàque iifui bello
fetura,an abunde fuppetant, mdefiffd fidtaùone percontam.Et
dum totius orientis dididffet mterna,uirorimifh
pendij'qiiepdrte maximd perïllyricum diftributa, ubi difrnebdtur
ex negotijs ferijs vmperdtor,ddldpfiuroiaprxfetuto
diefoluendx peeunix,quam perfyngrdpham dele
refe confiteri ui metùqutcompulfiis efl, cum omnibusfè
profiisret undique periculis opprimendum, Idrgtiormm
comité dddlterius grdtidm mfifhus perurgentefrgam dd
Perfes atm comuge liberifque ty omni utnculo charitatum
ingenti molimineconabdtur. dtque ut Idteretftationdrios
milites,fendum m Hiafpide,qui locus Tigridisfluetis ddluitur,
pretio no magno nurattur.HÔcque commento am
nullus caufam ueniendi dd extremas Romani limitispar
tes,iam poffefforem aîm plurimis auderet exigere, perfii
tmlidres fidos peritofq; nandi occultisficpe colloquij! cum
Sdpore hdbitis,qui trddns omnes dduerfos duds poteftate
tuo*; tuibdtur, ty dntea cognitus, miffio d Perftds cafir'is

L I B. X V I I I. *4Î
mxilio uirorum pcrnidum, lembis vmpofitut, cum omni
penatum duleedine node concubid trdnfifretat,re contrariafvede
Zopyri illius fimilis Babylonij proditor'ts. Rebus
per Mefipotamidm m hune fiatum dedudis, Palatina cohors
pahnodiam m exitium condnem noftrum, inuenit
tandem dnfidm ncindtfartiffimo uiro, autore & matatore
ccetu fpadommtqui fin ty addifimper,ctirentéjqtie
neceffatudinibus cxtertsAwtiasfolos ntfiliolas mcundif
fiimai amfkthmtur. feétq, fiententid,ut Sabiniams me¬
tus qmdemfinexty bemmmmatusfed imbettu ty igru
uus,ty ab mipetrandd magftsrij dignitatepe* obfcuritatem
ddhuc long: oficxetiiS,pr-xfiàc»diiX.ù'iipartibus mttteretur:Vrfidmts
uero airaturus pedefirem militidm, ty
fiicceffurus 3arbationi,dd co,mitatûreuerteretur,quopra
fim rerum nouarwm dutdus condtvr,utidéhbdnt,dgra
u-tbus mimids ty metuendis meefieretur. Dum hxc m ca¬
ftris Confhtntij quafi per lufird dguntur tyfienam, ty di
ribitorcs ucrmddtx fubito poteftatis pretiwm perpotioreî
diffunditant domos, Antoninus ad regs hyberna perdu
dus auenxr fiifdpitur : ty apids nobilitatus autoritate,
quo honore partiapantur menfe régules , ty meritorum
apud Perfins adfeadendum,fit-encUfiquefententias in at
aonibus orapdnduntur,non contis,ntc remutco (ut aiût)
id eft,nonflextloqms ambdgfew,uelobfcuris,fid uelificationeplena
m Remp.fereb^iàtrr-etutdépuque mdtansregé,
Ut quondam Maktriral lentitudmis mcrepam Annibalé,
poffe ewm tmccre ,film dmria.-ttti'mfirm,affidueprxdicabdt.
Edudusenim in medio, ut rerû omnium gnarus,
auditvruni nadus uigles fienfus, ty aurium delinimenta
captantes,nec loudantiûfedfecundû Homericos Phxdtas,cumfilentio
ddmirdntiû,idin mde quadrdgefiîmi anni

144 A M M. M A R.
memoriam replicubdt -.poft bellorum dfftduos cafus, ty
maxime apud Hileidm ty Smgara, ubi acerrima illa nocdurtid
concertationepugnatum eft,noftrorum copijs mgétiftrdge
confiffis,quafi dirimente quodam mediofèddli,
Verfos nondum AEaeffdm , nec pontes Euphrdtis tetigffe
uidvres,quos drmipotentidfretosfacceffibufiquemagnifids,ita
dddtaffe decuerdt rî,eo maxime tempore, quo
dititurnis bellorum duiliwm motibusfengtis utrinq; Ro¬
mani roborisfendebdtur.His aetalibusfebmde inter epulasfebrius
perfega , ubi de apparatu bellorum Wfe¬
rijs rebus dpud eos Graiorwm moreueterum cofeltatur,
regem mrndebat drdentem, ut exdda hyemefkitim armafretusfartunxfux
magnitudine,oodtaret: ipfi quoque
in multis de neceffarijs operamfuamfideter promittem.
Sub ijfdemferè diebus sabinianus adepta repentina pote¬
ftate fufflatus,ty Cilidxfines ingreffus,decefiorifeoprm
cipis literas dedit bortantis,ut dd comitatum dignitate df
fidendusfuperiore dtiusproperaref.eo neceffitatum arti*

L î B. X V I I I. _4J
fe'f pldOtit,Antonio fiiadéte,ut Vrfidno proculdmt>to,de-
(peddque nouelle ducepofihabitis tiuitatu pernidofis obfi
d,vjs,perrtvmperetur Euphrates,tretùrqueprorfus, ut ocat-
pdripoffintpromndxfema celeritateprxuenta,ommbus
ante bellis{nifi temporibus Gattieni)mtadx,pa«q; longffimalocupletes:
cuius rei,profierante deo,dudorem comodiflimumftre
fpondebdt.Lauddm firmatoque concordi
omnium uoluntate confilio, conuerfifque uniuerfîs dd ed
quxerdm dtius congerendd,eommeatus,nulites,arma,cx
teraque inftrumenta quxpofcebatprodndus aduentam,
perpétua hyemepdrdbatur. Hos mtered paultfper as Tau
rum nwrdti,ex imperio dipdrtes Italix uenientesfafhnantes
prope flumen uenimus Hebrum, ex odryfiarwm
montibus decurrentemàbiq,- prmapis fcriptafiuficepvmws ,
iubétid omni cuufidtione poftbdbita reuerti Mefiopotamid
fine apparitione,nullâ'expeditionem curaturipericulofem,
dd aliam omni poteftate traftata:quod ideo per moleftros
firmatores imperijftruebatur , ut ft Perfxfiuftra hdbiti
rediffent adfiua,duds nou* uirtutifadnus affîgnaretiir egreguw.fifirtund
fèquior mgruiffiet,Vrfianus reus prodi
tor Reip.defirretur.Agtati ita fine rationibus,diu contati
reuerfiquefefedijplénum Sdbinidnum inuenimus,homi¬
nem mediocrisftamo^-pdrmtmgifBqite dnimi,uixfi-,
ne turpi metufiuffîdentem dd leuem conuiuij, nedum fire
pitumprxlij perfirendum : tamen quoniam fpeaddtores
dppdrdtus omnes dpud hoftesferuere confiant! ddfeuerdtione
perfegs condnentibus dfftrmabdnt , ofiîtante ho -
tnunculo Niftbin prope uenimus utilid pdrdturi, nediffîtnuldnies
obft dium Perfe duitatifuperuenirent mcuutx.
Ddmque mtrd muros rmturdndd perurgerentur ,fumus,
mcantsfque ignés dffiiui è Tigride,per caftrd Maurorû,

ï4*î A M M. M A R.
ty S\fldrd,ty conlimitid reliqua ddufque àuitatem contimïperlutbdntfelito
crebriores erupiffe hofiium uafhto
rios manusfuperdtofluminepermonftrates. qua caufa ne
occuparentur itinera, céleri curfu prxgrefiî,cum adfiecun-
dum lapidem ueniffiemusdiberaûfirma puerum Torqua
tum,ut coniec%bdtnus,odennem,in dggerismedio uidemus
eiuldntem,ingeruti cuiufiddm filium,ut diebdt,quem mater
dam vmminentiûhoftiû terroreperdtafegpret,*mpeditior
trepiddndo reliquerdtfilû-Hûc dum imperdtu duds mi
ferdti commoûque,impofttum equoprx mefiremdd aui
tatem reduco, drcunuattdto marorû dmbitu , prxddtores
Idtius uagtbdntur.Etquid me obfidionales xrumnx ter
rebat,mtrafimiclaufem pofiicam expofito puero, nofirorû
agmen dglifate uolucri repetebam exanimisinec multum
feit quin caperer. Nam cum Abdigdum quendam tribunumfegentem
cum calorie alafèqueretur hofelis, Idpfidq;
perfagam domino feruum deprehenfium, cum ego rapido
idu tranfirem,mterrogtffent qmfnamprxfidusfit iudex,rtudi[féntq;
Vrfidnum paulo antè urbem mgreffum,
montem Ipalam petere,.occifo indice minimum quxfiti,a-
plures nos irrequietis curfibus fèdzibantur . Qiios cum
iumenti aglitate prxgreffus,apud Amudum munimenû
infirmum difierfis perpabulum equis recubantes noftros
fecurius muenifiem,porredo extenfîus bracbio,tyfemmitatibus
fiag contortis elatius, adeffe hofks figno felito
demonfirabam-.ijfdémque iimdus impetu communifire-
bdr,equo iam fatificente. Tenebat autem pleniluniû no¬
dis,ty planitiesfepina camporam,nulla,fî occupaffet ar
(ior cafus,ldtibuldprxberefuffldem,ubi nec drbores,nec
frutedn,nec quicquamprxter herbas humiles uifebdtur.
Exargtatum eft ergo,ut ardentefuperpofita lampdde,ty

L I B. X V I I I. 147
ciratnligata ne rueret,iumentum folû quod eauehebdt,fi-
lutufine redore Ixuorfius ire permitteretur, cunosdd mo
tanos exceffus dexterâpofitos tenderemus-.utprxlucerefe
balemfecm dud lenius gradiêti Perfe credetes,eû tencrent
potiffunum curfum: quod nififeifetprxmfiwm, drcuuenti
tycaptifeb ditionem uemffemus hofhlem.Hoe ex
traBipericulo,cum ad nemorofiim quendam locum mneis
drbuftifque promiferis confi'tum,Meiacurire nomineuenif
fimus,cuifinies dedere uoeabulum gvlidi,ldpfis dccolisomnibusfilum
in remotoficefiu Idtentem inuenimus mi
litem.qui obldtusdud,ty locutus uaridprx timore,ideô-
quefufpedus,ddigente metu qui mwntabatur, pandit re¬
rum mtegramfidemrdocétq; quod apud Partfios natus in
Gallijs,ty equeftri mtlitam turma,uindidum quondâ comtfftfednoris
timés,ad Perfas abieratprofegus-.exwdêcp,
morum probitatefpedatafiortita coniugp,liberifquefiufd-
ptis,fpeculatorem fi miffum ad noflrafixpe ueros rmtios
reportaffe. Atmncfieà Sapore ty Nohodareo optimatibus
miffum, qui cateruas dudauerantprxdatoram,ad
eos redire qux didiceratperlaturum. Pofi hxc,adiedis
qux dg in pdrte diuerfe mrdt,occiditur. Proinde curdrû
crefentefelidtudine,mdepaffibws dtis Armdampro tê¬
poris copia uenimus,dmtawm pofteafiecutis cladibus mclytam.
quo reuerfis exploratoribus noftris m uagna mternis
figuris notarum membranam reperimusfiriptam

ij. A M M. M A R.
Kindidpontibus,Afîam cum numerofîs populis peruafitrus
dduemet,faopte ingenioirritahilisty afierrimus,au¬
tore ty infnfore Hadriani quondam Romani prmdpis
fucceffore : adum ty concldmatum eft, Hift cauerit Grx
dd. qui textusfignificabdt Perfarum regçm,trdnfitisflu
minibus An^dbd ty Tigride , Antonino hortante domi¬
nium Orientis dffedare totius. His ob perplexitatem ninudm
xgerrime ledis,confiliumfiufidpitur prudem.Erat
eo tempore fidtrdpd Corduenx,qux obtemperabdt potefht
ti Perfiarû,louineanus nomine appettatus mfolo Romano
ddolefnm,nobifium occulte fientiem,ea gratia, quod obfidatus
forte in Syria detentus, ty duledine liberaliûfludiorû
ittedus, remeAre ad noftra ardenti defiderio g?/Z»s
bat. Adhuc miffus ego cum centurione quodafidiffimo,ex
ploratius nofendigrdtid qux gerebantur,per diuos mon¬
tes dngufhdfque prxdpites ueni.Vifiifique ty dgnitus,comitérque
fiufieeptus caufam prxfientix confeffus, adiundo
tadturno dliqm locorum peritv,mittor ddprxulfios rupes
exmdelonge difhtntes-.unde nifi oculorû deficeret ddes,dd
quinquagefîmum ufque ldpidé,quoduts etiam mitwtiffinui
dpparebat.ibi morati mtegrûbiduwm,cumfol lentius af
frlfiffet, cernebamus terrarum omnes ambitusfiubiedos,
quos Orientas dppelldmus,dgminibus oppletos mrmme
ris, & dntegreffwm regpm uefihs clarihidine rutilantem.
Quem iuxta Ixuus medebdt Grumbates Chionitarmrt
rex, xtate quidem média, rugoftfque membris, fied mente
quaddmgrdndifica,mdùfqueuidoridrwm mfignibus no
bilis:dextera,rex Albanorum pari loco dtque honorefeblhnis:poft
duces uarij autoritate typoteftatibus eminen
teï,quot ordinum omnium multitudo fequebatur, ex uid-
Wdrwmgenùwm roboribus kda,ad tolerandam rerûdfit

L I B. X V I I I. i4?
ritatem diuturnis cafibus erudita. Qupufque nobisDorifcum
Thraax oppidû ty agminatim mtra confepta exerci
tus recenfitos Grxadfabulofe narrabis?cum nos cauti,ud
ut uerius dixerim, timtdi, mhil exaggeremus ,prxter ea
quxfidei tefhmcnid neque dubid,neque incerta monftrd-
runt . Poftquam reges Hineue Adiabenx mgenti duitate
tranfmiffd,m mediopontis An^fabx hoftrjs cxfîs ixûfque
profperanhbus trdnfiere lxtiffimi,coniedantes nos refiiduam
plebem omnem xgre penetrdre poft triduum pofe
fe,dtius exmde adfatrapen reuerft quieuimus,hofipitalibus
officijs recreati.Vndeper loca itidem deferta tyfeld,
magno neceffitatis ducentefaldtio,blerius quàm potuitfie
rari reuerfi,confirmauimus dnimoshxfitantium,unum è
tiaualibuspontem tranfifie reges dbfique ulld drcuitione
perdodvs .Extemplo igtur équités dti mittunturdd Cdfifidnum
Mefipotamix ducem, redorémqueprouindx tue
Euphronium, compulfiuri dgrefks cumfemilijs typecoribus
uniuerfîs dd tutiord trdnfire,competti,ty dgliterde
feri Cdrros oppidum inualidis dreundatum mûris,fuper
his,campos omnes mendi,nepabulorumfuppeteret cûpid:
ty imperdtis fine mora completis,mkéh igneferentis ele
mentis ms maximafrumentaomnia,atm idmfepuldflduentiturgp-ent,berbdfquepubentes
ita contorrutt, ut ddufque
Euphrdten dbipfis margnibus Tigridis nihil uiride
.Tunc exuftxfunt fèrx complures, maximx'
que leones per ed loatfxmentes, immaniter confemi uel
cxcarifiueti paulatim hoc modo, \nter harundintta Mefiopotamix
fluminû'ty fruteda leones uagantur mnumeri,
clementiobyeims ibi mcttfiimxÇempermnocui. dtubifio
lis radijs exarfirit tépus mregombus xftu ambuftis,uaporefider'ts
ty magnitudine culicum agtantur,quorû ex-
k-iij.

iyo A M M. M A R.
dminibus per eas terras refirtafent omntd.lt quoniam
oculos quafi biimidd ty ludétid membrd exdem dppetunt
Uolucres,pdlpebrarum libramentis mordicus infidentes,
ijdem leones crudati diutius,autfluminibus merfifiorbe
tur, ad qux remedrj caufe confùgunt, aut dnuffis oculis,
quos unguibvs crebro Idcerates tffodiunt,immanius effe
refiatnt.quod nifieret,uniuerfus Oriem hmufmodi befiijs
abunddret.Divm campi cremantur(ut didum eft)tribuni
aîprotedoribus rmffi, àteriores ripas Euphratis cafettis,
er prxdcutisfiudibus,omnique prxfidiorûgénère commu
niehant, tormenta qua non erat uordgnofitm,loasoppor
tunis dptantes.Dwm hxc celerdntur,Sdbinidnus mter rd
piendd momenta periculorum communiû lediffîmus moderdtor
belli mternedui,per Aldeffena fepulchra, quaft
fandata eum mortuispace rùhilftrmiddm, more uitx remiffiorisfluxius
dgem,militari pyrrhichio fbnantibm modulispro
hiftrionids gefhbus m filentiofummo deledabd
tur,ominofofané ty incpto ty in loco. Cum hxc ty hu¬
iufmodifadu diduque trifiafuturosprormntiartt motus,
ttitare optimum quenque deberefeculiprogrefiîone difcumus.lnterea
reges Hifibi proftratione mli tranfiniffa,muarietatecrefqnhbusfeg-
tantes mopiam pdbuli , fub montium pedibus per ualles
grdmineas in1debat. Cûmque Bebdfin uillam ueniffent,
unde dd Conftuntiam ufque oppidum,quod centefimo la¬
pide difpdrdtur,drefiunt omnidfîtiperpetud,nifi quodin
puteis aqua reperitur exilk,quid dgerent diu wntati.idmquefuorû
durihx fiduda tranfituri , exploratore fido do
centre, cognofiunt Euphraten nimbus tabefadis mfldtum,
tatefafis gurgtibus euagtri , ideôque uado nequaquam
poffe trdnfiiri.Comemntur ergo dded quxdmpteékndd

L I B. X V I I I. lyt
fartuita ddret occafiofie conrptttprxter opinionem exclu
fi: depropofîto pro abrupto rerum prxfentium fiatu urge
ti confilio, Antoninus dicere quid fentiat iuffus,orditur,fle
di iter fitadem m dexteram Iatus,ut per longorem drcuitum,omninm
rerum ufu regonumfiradu/m,ty confiideratione
ea qua redus pergeret hoftis adhuc mtadarû,
caftra duoprxfiidiaria ¥>ar%ala ty Laudias petereturfe¬
fe dudante-.ubi tenuis fluuius prope origne & dnguftus,
tuilUfip, ddhuc dquis dduenis adolefcêsfatale penetrari po
terit ut uadofus.His auditis,faudatéquefiuafore ty iuffo
ducere quàncrat, dgmina cunda. ab mfhtuto itinere conuerfaper
auiûfèquebantur. Qup certisfpeculationibus co
gnito , nos difpofiuimus properare Samofata, utfaperdto
exmdeflumine, pontiûmque dpud'Zeuma ty Cdperfend
iûdur'is dbfdffis,hofhles wnpetus fîiuuiffetfars utta,repel
leremus. Sed contigt atrox, ty fiilentio omni dedecus obruendum.naque
duarum turmaru équités drdterfiptingvnti
ddfubfidiû Mefopotdmix recemex illyrico truffe erur
ues ty timidUprxfidiûper eos tradudus agentes, nodurnafip
pauétes mfîdias,ab aggeribus publias uefeeri,quado
euftodiri mags omnes tramites conueniretdogus difie
debat.Hocque obfieruato,eos uino oppreffos tyfomno uif'.nti
millia fire Perfarû Sapore ty Hohodare dudantius
nulloprofiidente tranfgreffa,poft tumulos uid
nos Atmdx occultai atur armata.Mo'xque (ut didum eft)
cumabituri samofiatam luce etia tum dubia pergtreinus,
db dita quadam fpecula radiantium armorum fplendore
prxftriêi,hofteifique adeffe exdtatius clamantes figno dd
to quod ad prxliûfolet bortari, refitimus conglobdti, tue
fegam cupeffere, cum effent idmmcontuitu qmfiedurentur,nec
congredi cum hofte equitatu ty numéro prxuoie-
l^iiij.

ijz A M M. M A R.
te,metu mdubitatx mortis cautum exiftimantes . Denique
ex uïtima neceffitate manibus iam confirendis , cum quii
dg oporteat contaremur, otziduntur quidam noftrorû te¬
mereprocurfentes: ty urgente utrdquepdrte,Antoninus
ambitiofi prxgredies dgmina,db Vrfîdno dgnihis,ty obiurgttoriofino
uoas mcrepi tus, proditôrque ty" nefitrius
dppettdtusfubldtd tidrd quam capiti fummo ferebat hono
ris infigne,difiilùit equo:curuatifque membris humutuiltu
pêne Untingpmfehétauttpdtremim appellam ty domina,
manus poft tergum xxmnedcm,quod dpud Affyriosfiupfii-
cisjardfxat ftrmam:ty Ignofe rmhi,mquit,dmpliffime ar
mes , neceffitate non uoluntate dd hxc qux mut felefht
proldpfo. egere me prxdpité,mquit,flagtatores, ut nofh,
quorûduaritix ne tua quidem excelfla ittd firtuna propu
gnas mifierijs nieispotuit refidgtri.Simulhxc dihm,è me
dioprofpedu abfieffit non duerfius: fed dum euanefiiret,
uerecunde retrogrddiem,typedus ofientam,qux dum m
curriadofiemihorx aguntur , pofifignani noflriqut tenebdnt'ediûora
rttis,excUmat,aliam cataphradorwm mul
titudinem equitum pone uifem celeritate quàm maxima
propmquare . Atque ut m rebus folet affadis, dmbigtn-
tes aiinam deberet aut pofiit occurri , trudente pondère
plebis hnmenfe,pafifim quâ cuique proximum uidebâtur,
diffutidimur uniuerfi .Dumquefi quifque expedire difcri¬
mine magno conatur ,fparfim difiedi hofe concurfewri
mtftcemur. itaquefiretaiam uiuendi cupiditatefirtiter dé¬
crémentes , dd ripas pettimur Tigridis alte exdfits . Vnde
quidam prxapitespulfi implicantibus armis hxferunt,
ubi uadofis eft amnis-.alij lacunarum haufti uertigne uo
rahantitr : nonnulli cum hofte ngreffi uario euentu cer-
tabant : quidam cuneorum denfitateperterriti, petebdnt

L I B. X V I I I. 153
proximos Tauri montis exceffus. mter quos dux ipfè

iy4 A M M. M A R.
hoftibus firmiddtafuôque nomine uoluit dppéttdri.Et Ia¬
tere quidem duflrali,geniculato Tigridis medtu fubluitur
propius emergzntis-.quà Eurï oppomturflatibus,Mefipotamix
plana defiedat.unde Aquiloni obnoxia efl , Hym
fihxo dmni uidna, uertidbus Taurinis umbrdtur gentes
Trdnfhgritanas dirimentibus ty Armenidm.fiirdnti7rt
phyro controuerfe Gumathenam contingt,regonem ube-
rem ty cultu iuxtaf,cunddm: m qua uicus eft Abdrne
nomine, fiofiitalium dquarum lauacris calentibus notas.
In ipfo autem Amidx meditulliofub drcefim diues exttddt,potdbilis
quidemfid ttdpordtis xftibus nonnunquam
futem.Cuius oppidi prxfidio erdtfemper quinta Pdrthi-
ca lego defendta,cum 'mdigçnartvm turma non contemner,
da. Sed tunc mgruentem Perfarum multitudinemfex legones
raptim percurfis itiner'ibus antegreffx,muris dfhte
refirmiffimis-Mdgntntidd ty Decentida( quos poft confwmmatos
a'uiles prodndus, ut fitttdces

L I B. X V I I I. lyy
Rèman,dlterwn Zufen dppelldtur,perfegtrum mdido dtdidt
multorum opes illuc trdnfldtasfèruari,ut m munimentis
prxcelfts tyfidisiddditûmque efi ibi cum ftipettedilipretiofia
imueniri fdminam pulchram cumfiliaparuuld,Craugpfij
Hifibeni cuiufdâ uxorem, munidpdli ordine,gnere,fkma,potentiâqi
drainfietrli. Auiditate itaque
rapiendi aliéna fiftinam,petit impetufidenti caftella: un¬
defubita dnirrù conferndtione definfores drmorwm ua¬
rietateprxftridi,cundos prodidere qui ddprxfiidid confagerunt,ty
degredi iuffa, confifam cldues obtulereportarMm:
pdtefitdifique dditibus, quiequid ibi congftum erdt,
eruitur: & produdxfiunt dttonitxfionitu mulieres, ty"
infentes mdtribus hnplicati, graues xrwmnas mter initia
tenerior'is xtatis experti. Cûmque rex percontado cuiufiu
coniunx effet,Craugafiij 0mperiffet,uim infe metuentem
prope uenirepermifit mtrepiddm, ty uifem opertdmque
abfque Idbrd ipfid dtro ueldnùne, certiore iamfie mariti
redpiendi,ty pudoris inuiolati manfari benignius confir¬
mait. Audiens enim mniugem miro eius amorefidgrdre
hoc prxmioHifibenamfieproditionem mercaripofe arbitrdbdtur.
Inuentas tamen alim uirgnes chrifhdno ri¬
te cultui diuino fdcrdUs, cuftodiri inudas, ty religoni
firuirefilito more nullo uetante prxdpitdenitudinépro¬
fedo m temporefimuldm:ut omnes quos dntehdcdiritate
terrebdt,fpontefata metu remoto uenirent,exemplis resn
tibus dodijhumanitate etmr ty moribus iam pldddis ma¬
gnitudinem temperdffefirtunx.

XS6
\ AMMIANI MARCELLINI R 1-
RVM GESTARVM. LIB. XIX.
O C miferx nofirorû eaptiuitatis euentu rex
Ixtusfucceffufque opperiem fîmiles, egreffus
H exmde,pouldtimque incedem, Amtdam die
tertio uenit. Cûmqueprimum aurordfurge
ret,uniuerfe qux uideripoterant,armisftel
Idntibuf corufcabdnt, acferreus equitatus campos opplemt
ty colles. Infidem autem equo, ante dlios celfîor ipfi
prxibdt dgminibus cundis,dur-eu capitis drietinifigmentum
mterfinndum Idpittis pro diddemategefîam,multiplià
uertice dignitatum ty gentium diuerfdrû comitatufeblimis.
Sdtijque eum confbabdt colloquio tenus definfores
tnsnium tentaturwm, dliorfum Antonini confilio fefhnantem.
Verum cxlefte numen ut Romanx rei totius xrûnas
mtrd unius regonis concluderet dmbitum, ddegrat
m immenfumfe extollentem,credentémque quod uififit
tim obfiffi omnes metu exanimati fiupplices uenirent in
preces. portis obequitabdt, comitante cohorte regali : qui
dumfi prope confidentius vnfèrit,ut etia uultus eius pof¬
fit dperte cognofia,fegttis mtffelibûfque cxteris ob décord
petitas infîgnid corruiffet, ni puluere iaculdntiu ddimente
confpedum,parte mdumenti trdgufx idu difdffd,editurus
pofed ftrdges mmmeras euafiffet. Hinc quafi m
fdcrilegos uioldtifeuiem templi,temerdtûmque tôt regum
ty gentium dorrumm prxdicam, eruendx urbis dppdrdtu
nifibus magnis mftabdt-.ty ordntibus potifprrus dudb
us, ne profafus in iram dgloriofas defiiferet cuptis, lenifftma
eorumpetitione placatus, poftridie quo\uefuper

L I B. X I X. !J7
deditione moruri decreuerdt definforesAdeoque cumpri¬
ma lux ddueni[fet,rex chionitarum Grumbdtes fidenter
operdm nauaturus tendebat ad mfntd cum manu propùffimafepatorum.
que ubi uenientem iam telo farte an
tiguum contemplatorperitiffamus aduertiffet, contorta _*

__ I B. X I X. ~ iy?
pas inuolat m muros,confefUmque lachrymabilis belli tur
ba crudefdt, rdpido turmalium procurfa in prodndum
dldcritate omni tendentiû, ty contra dcri mtentâque occurfatione
noftrorum. Promde diffrddis capitilus multos
hoftiûficorpioruim iddu molesfiaxex collifirunt.alij traiedifegttis,pdrs
confixi trdgulis humum corporibus obfier
mbant wtlnerati-.alijfiodosfegaprxdpiti repetebant.rue
minores m duitate ludus aut mortesffdgtmrum creberrima
nube aurasfiiffd multitudine obumbrante, tormentorumque
machmis, qux direpta m Smgtrd poffederdnt
Verfix,uulnerdmfirentibusplurd. Hdnque uiribus colledis
propugndtores, omiffa utdffim certamina repetentes,
m maximo defindedi ardore fiuicij pernidofe cadebant:
aut laniaâ uoluendo fiantes proximefûbuertebant, aut
certefiiculd membris infixd utuentes ddhuc uellendi peritos
quxritabdnt. ita ftragesfiragbus vmplidtas, tydd
extremum ufque diemprodudas,ne uefpertinx quidem he
betauerant tenebrx,ed re,quod obfhnatione utrmque ma¬
gna decernebdtur. Agtatis itaque fub onere armorû uinlijs,refeltabdnt
altrinfecus exortis clamoribus colles: no¬
ftris uirtutes Conftantij Cxfaris extvllentibus, ut domini
rerû ty mundi: Perfis Saporem ty Achemenem appettantibus
ty Artaxerxen, quod regbus imperdns, ty bettoru
uidor mterpretatur.Ac priufquâ lux octiperet,fignoper
lituos dato,ad feruorem fimiliû prxliorû exdtx undique
inxfhmabiles copix m modû alitum firebatur: unde loge
ty lateprofita poterat,campis ty conuallibus nihilprx¬
ter arma micantiafirarûgentiû démonfiratibus. IMdxque
clamorefiublato,aindis temere prorwmpentibus,telorum
uis mgm uolabat e mûris: dtque opinari dabatur, nuttd
fiuftra nuttebantur inter hominum cadentid denfimtem.

i6o AHM. MAR,
Tôt enim nos àratnftantibus malis,non obtinendx mufa
falutis, ut dixi,fèdfirtiter moriendi ftudioflagrabamut.
ty i dieiprmdpio ddufique lucem obfcura neutrubi prx¬
lio inclinato,ferodus quàm confultius pugnahdtur.Exurgebdnt
enim terrentiùmque cldmores, ut prx aldcritate
confifere fîne uulnere quifquam uixpoffit. Tandem nox
finem cxdibus fedt, tyfatios xrûnarum indudaspar¬
tibus dederdt longores.vbi enim quiefixndi nobis-tempuseft
datum, exiguas,qux fupererdnt, uires continuât
cum infemnio Idbor abfumpfitfanguine typdllente ex-.
pirdntiumfade perterrente: quibus nefuprema quidem
humandifaldtia tr'ibui finebat dngufexfidtiorwm mtuciuitatis
dmbitum, no nimium dmplx legonibus feptem,
typromifiud ddueridrwm duiiimque fexus utriufquepie
be, ty militibus dlrjs pouds ddufque numerum rmlium
X X condtis mclufîs. Medebdtur ergo fus qmfique imlne
ribus propoffabilitats , uelcurdntiwn copid.cum quidam
grauiterfitucij cruore exhauftofpiritus reludantes effidrenttdlijconfiffamucronibus
proftrdti,dnimis in uentum
falutis proijdebdntur extindi; dliquorum fardtis undique
membris mederi periti uetabant, ne offenfionibus cnffis
animx uexarétur ddflidx-.nonntilli uulfis fiagttis in ancipiti
curatione grduiord mortefiuppliddperfi rebdnt. Da
dpudAmiddm hdc pdrtiwm defhnatione pugnatur,Vrfi-
cirms mdrem quod ex alterius pendebdtdrbitrio autori¬
tatis, tunc m regendo milite potiorem Sdbinidnum etiam
tumfepulchris hxrenté crebro monebat, ut compofîtis uehtaribus
cundis,per imos pedes montium ocmltis itineribusproperaret:
quo leuiwm drmorwm auxilio,fiquafôrs
iuuiffet,ftationibus interceptis, nodurnds hoftium adgre-
derêtwr excubids, qux mgenti draiitu uallauerdnt muros,

LIB. XIX. tf,
mt Idceffionibuscrebris occupdret obftdionifortiter ddhx
rentes, quibus Sdbinidnus renitebdtur ut noxijs, palam
quidem literas impérialesprxtendem,mtado ubique milite,quicquid
geripotuiffet,impleri debere dperte iubentes.
cia uero corde dltifftmo retinem fxpe m comitatufibi man
datum, ut dnfem omnem ddipifendx Iaudis decefforifiuo
drdëtiftudio glorix drcundderet,etia ex Rep. proceffura.
ddeo uel cum exitio proidndarum fifinabatur, ne betticofus
homo memorabilis alicuiusfianoris autor nuntidretur
aut fod us. ideôque bis dttonitus malis, exploratores
dd nosfxpe mittendo (licet ob cuftodias artas nullusfata¬
le oppidum poterat mtroiré)ty utilia dgtando complurd,
nihil profidem: uifebdturut leo magnitudine corporisty
toruitdte terribilis,mclufios mtrd retid catulos periculo ereptum
ire non dudem, unguibus ddemptis & dentibus.
Sed m duitate, ubifparfiruni per uios cadduerum multi¬
tudo humandi offîdafeperaret,pefiilentid tôt malis decef¬
fit,uerrrùnantium corporû lue tabifica, uaporatis xfabus,
ttariôque plebis languorè nutrita- qux generd morborum
unde oririferlent, breuiter explimbo. Himtetatem frigvr'ts
dut caloris, uel humoris uelficciutis.pefhletiM ggnerephi
lofiophi ty illuftres medid trddiderunt. Vnde dccolentes lo
eapdluftria uel humeékt, tuffes,ioculares cafus ty fimilia,
perfirunt -.contrd confines coloribus, teporefêbrium drefiunt.fid
quanto ignis materies -exter-u efiauwr, tato dd
perimendû eeleriorfictitas.Hmc cum de bello Grx
dd deftiddret, ne peregrinusp diffodati remlis ma¬
trimonij lucraretur, huiufmodigraffata pernide telis A -
pottinis periere compïures,qut fol xfhmatur:atque,utThu
cydides exponit , clades illd qux m Peloponrteftdd belli
prmdpijs Atheniéfis acerbo gnere morbi uexduit,abufip
l.i.

,fo A M M. M A R.
AEtbiopix plaçapaulatim proferpem, Atticam occupauit.
alijs pldcet,auras,utfilent aqux, uitiatas fq tore cadduerwm,uelfirmlibusfdlttbritatis
utoldre rmximam pdrtem:
uel certe aerispermutationem fiuhitam,xgritudines parère
leuiores. kdfirmant etiam aliqui terrarum halitu denfiore
craffatum aéra, emittendis corporisfiirdminibus refitfente
necare nonnuttos.qua caufa animalia prxter homi
rus cxtera iugter prona,Homero autore, tyexperimentis
demceps multis,cum talis meefferit labes,dnte nouimus
interire. ty primafpedes luis Pandemus appellatur, qux
efftdt in aridiorïbm lods dentés caloribus crebris vnterpettdrifecundd
Epidemus,quo tempore mgruens ddé hebetat
lurrûrutm,ty condtatpericulofis humores -.tertid Ltxmodes,qux
itidé temporaria efifed uolueri uelodtate lxtabilis.Hdc
exitidlipefe quaffati,pouds mtéperantixftu
confiimptis,quos multitudo angebat,tandem node qux die
confiequMta efi dedmstm, exigtiis imbribus difiedo concre-
tofpiritu ty crafiato, fiofpitas retenta eft corporumfirma.
Verum mter hxc, mqmes, Perfia uirruneis duitatem pla¬
teis drcundabat, ty erig aggeres c)pti,turréfiquefibrica
bannir frontibus finatis excelfe,quarûfifhgijs baliftx lo
catx fiuntfingulis, utpropugnacubs propetterent definfo¬
resdeuid tamenperfanditores tyfagttariosprxlid nepu
do quidem ceffiabant. Erant nobifiam dux legones Ud-
gru-ntix re.m è Galîis dudxÇut prxdiximus)uirorû'fir-
tium ty pernidwm,ad planarios confltdus aptvrum: ad
eas uero belli arces quibus firmgbarnur, non modo mhd
bilesfed côtra nimij turbatores. qui cum neque machinis,
neque m operum conftrudione iuuarent aliquemMidius
erumpentes dimimntéfquefidetiffime minuto numéro reuertebant
, tantumprofidentes , quantum m publico (ut

LIB. XIX. i

,É4 A M M. M A R.
defindébdntur. Et quonidm augebat curas militum felefbsm
fadtuis perfagx,quafi decurrentes m planum,m idculdntes
diuerfa rruffilia Idcertis fortibus meumbebant, ut
Vertx in Meridié degentes uulnerum dcri repulfa difiiedi
Iachry mantes complurium mortes tentoria répétèrent
metu.Adfpirauit auram quandam falutis firtuna, mnoxio
die eum hofhlt clade emenfi-.cuius reliquo tempore ai
quietem refiaendis corporibus dato,poferxluds initio ex
arce mnumeram arnimus plebem,qux7.iata capto cafello
ad hofiicum ducebamr-.ad quem locum ut capadffirmim
ty murutum,fiatno quippe X ftadiorum ambitur,promifiua
configurât multitudo. Ha etiam aliamanimenta ijf¬
dem diebus captafunt ty mcenfe, unde hominum mdii
extrada compluraferuitutifèquebantur: mter quos nultifeneékt
mfirmi, ty mulieres iam grandxux cum exua
rijs defiirent caufis,itineris longnquttate offenfx,abieda
utuendi cupiditate,furis uelfuffragnibus relmquebantwt
exedis. Has mifierabdes turrms Galli milites contuentes,
rdtionabdi qmdemfedmtempeftiuo motu,3nfirendx cum
hoftibus manus copiam fibi daripofebant, mora m triburus
uetantibus,prinufque ordimbus minitantes,fi dein¬
cepsprohibèrent,ûtq; dentatx mxuueis befhx,tetro pedore
acerbius efferatx,euadendifie repagulis uerfebilibus
illiduntur: itagladijs portas cxdebant, quas fupra dixi¬
mus obflèratas,admodum dnxij ne urbe exafa ipfi quoque
fane uttofipedofi faanore deleantur,aut exuta periculis ni
hil egffè operxpretiwm pro magnammrtate Gattieu rnemorentur:
licet antea fixpe egreffi, firudvréfiueaggertffli
cofafis quibufdam impedire conatiparia pertulerût. in¬
opes nos confilij,ty quid opponi deberetfxuientibus dm-
bigentesjd potiffamum xgre ijfdem ddfentientibus,tandem

L I B. X I X. lé-y
elegmus,ut quoniam ultrdfini non poterant, paulifper
mordti euftodias aggredipermtiterentur hofales,qux non
procul erant à comedu locatx telortim, ut eis perruptis
périrent prorfus. dppdrebdt enim eosfi mrpetrafferu,
firages maximas edituros.Qux dumparantm,per uaria
certaminum gênera definfiabantur acriter muri,laboribus
ty uiglijs, ty tormentis ad mtttenda undiquefaxa teldque
difpofitis. duo tamen aggeres slfi P^rferum peditum
manu erecti , ty expugnatio dmtatis firuebatur operibus
lentis. contra quos noftrorû quoque impenftore airamoles
exdtabantur altiffîmxfafhgo aduerfx eelfttudinisx-
quatx,propugnatorum uel nimiapondera duraturx.in¬
ter hxc Galli morarwm impatientes,fecurib us,gladijfirue
fuarindi , patefadn fiunt egreffi pofhca , obfieruata node
fiqualidd ty mterluni,ordntes cxlefkprxfîdium utpropi
tium ddeffet tyltbem,dtque ipfamfpiritum reprimentes.
Cum propè ueniffent confirti ualido curfu qtu-bufldamfta
tionanjs mterft'àris,exteriores caftrorum uigles, ut m nul
lo tali metufopitos obtruncates, fiperuenire ipfi regx,fi
profperior illuxiffet euentus,occulte meditabantur. Verum
audito ruêtiumfonitugemituque cxfarwm difcufiofomno,
exatatis multis, ty ad armaprofi quoque clamitante,ftsterunt
milites ueftigijs fixis, progredi ultra non aufi: nec
enim cautum demde,expergefadis quospetébant mfidijs,
in apertu properare difcrimen.CÛ iam undiquefrendentium
caterux Perfarum mprxlia uenirent aaenfie, con¬
tra Galli corporû robore audadâquequodd poterant mconcuffis
glddijsfecantes dduerfes,pdrtefuorumfirata,uel
fiagtmrû undique uoldntiwm crebritate cofixd, cum unum
in loaim totampericuli mole conuerfiam, ty currentiû ho¬
ftiû dgmind ddnertiffent,mllo terga uertente euadere fe-
Liij.

66 A M M. M A R.
(hnabdnt-.ty uelut repedatesfub modulisfenfim extrd liai
Iwmprotrufi, cummunipulosconfirtius muadentesfifh-
nere nonpoffent, tubarum perati cldngore eaftrenfutm
difedebanf.ty refultanhb us è duitate lituis multis portx
panduntur reapturx noftrosfiperuenire illuc ufque ua-
Imffent-.tormentorùmqite machmx firidebant fine iaeula
tione ulla olorum,utjkttiontbus prxfi dentés,poft mter-
emptos fodos ponè agerentur,ignari urbis oppofiti mmni¬
bus nf.dahs ut uiri firtes fefiiperentur mnoxq . Hacque
arte Galli portaprope conftnia luas mtroiere minuto numero,quidam
perrudofi,pdrs Ieuiter uulntrati,quadrm
gentis ea node défideratis .qui non Rhefurn nec eubitan-
tes pro mûris lliaatThrdcasfid Perfarum regem arma¬
torum C.millibm drcunfeptum,ni obfiitiffet utolentior atfus,tn
ipfis tentorijs obtruncarant.horum campidudoribus
utfirtiumfadorum anwfignanispofi duitatis exddiom
armatas fintuos apud Atdeffam m regone eelêori
Iocari iufferat mtperatvr,qux ad prxflemfieruantur mtade-Retedisfequenti
lu«faneribus,cum mterexfirunica
dauera optimates muenirentur tyfetrapx,clamores diffonifer-turum
dlia alibi cum Idchryms mdicabdnt,ludus
ubique ty mdignatio regum audiebatur,arbitrantiumper
ftationes mûris obiedas irrupiffe Romanos -.mducij'flqiie ob
hoc tridui datis adfienfit communi , nos quoquefpatiû ad
reftpirdndûdccepimus.Perculfxdemde nomtate rei,efferdtxque
gentes,omiffd omnieundratione,operibus quonidm
uis minime procedebat,decernere ia cenfebant: ty condto
extremo belli ardore omnes oppetere gloriofi iamproperdbdnt,aut
ruina urbis animis litaffe cxfirû.iâmque dppdrdtu
cundonvm dldcrita te perfiéh, exiliente LUflftro,
operum uarix fpedes cum turribusJérrdtis ddmmebanddmmeban-

L I B. X I X. * lê-j
tur:quorttm m uertidbus celfis dptatx bdlifix propugmtores
dgtantes humilius difiiedubant. ty dlbefente idm
diefarred rrmnimenta membrorum cxlum omne fiubtexerunt:
denfatxque ades non mordinatim ut antea, fid
tubarum fionitu leni dudante nullis procurfentibus mee
debant,machinaram opertx tegminibus,cratéfque uiminensprxtendentes.
Cûmquepropmquames dd coniedum
uenere telorum,oppofitis fiutis Perfe peditesfegttas tor¬
mentis exeuffas èrnur'is xgrius euitantes Idxdrunt adem:
nuttique pêne iaculi génère muarmm cadente,etiam cataphradi
hebetati ty cedentes animos auxere noftrorû. Ta
méquia hofales baliftx finatis mipofux turribus, in hu
miliora exfepernis ualentes,ut loco difiarijta euentu difi
fimili noftra multo cruorefmdabant, mgruéte iam uefpe
ra eum requiefeerentpartes,nodisfpatiû maius confiumptum
eft,ut excogtari poffit, quid exitio ita atrod obieda
retur. ty tandem multa uerfentib us fedit confilium,quod
tetius celeritasfidt, quatuor ijfdem balifhsfiorpionesopponi.qui
dum tranflati è regone caute,quod artis eft dif
fidttimx,cottocantur,lux nobis aduenit mtfhffima,Perferûmanipulos
firmidatos ofkntam, adiedis elephantorwm
dgrmnibus,quorwmftridore vmmanitaéque corporû, ni¬
hil humanx mentes terribilius cernunt. cûmque omni ex
laterearmorum ty operum beluarumque motibus urgeremur,
perfeorpiorm firreasfendas è propugnaeulis fub¬
inde rotundi Idfiides aBi,diffolutis turrium coagmentis,ba
lifhts edrûmque tortores itafidere prxdpites, ut quiddm
titra uulneram noxias, alij abruti magnitudine poderum
mterirent-.elephantis ui magna propulfis,quos flammis co
iedis undique dreunnexos,id corporibus tadis,gradietéfiqi
retrorfus,retinere magflri nonpoterat -péftqi exufhs opel.iiij.

léS A M M. M A R.
ribus nuttd quies certaminibus ddta. rex enim ipfè Per¬
farum, qui mnquam ddeffie certaminibus wgtur,his turbinum
mfirtunijsperdtus,nouoty nufquam anted cognito
more prxlidtoris rmlitis ritu profilait m confirtos: ty
quid confpedior tegentium multitudine proculfieculdntibus
uifebdtur, petitus erebritate telortmi multis fhpdtoribus
ftrdtis abfixffit,alternam regbdes ades: ty ad extre
mum diei,nee morientiwm trud mfe,nec uulntrum territus,tandem
tempus exiguwm tribui quieti perrmfit.Verum
nedeprxlia dirimente,fomno per breue otium eapw,nitefixnts
iam luce ad potiundaflpcrata ira ty dolore exundam,
necfas ullum prx oculishabitnrus gentes m nos excitabat.
Cump, crematis operibus,ut docuerdm,pugnaper
dggeres celfis mûris proximos tentaretur, ex dggefhs eredis
mtrmfiecus,quantumfecere niûquepoterdnt,noftri xquis
uiribus per drdua reftftebat. ty diu cruentumprx¬
lium ftetit, nec metu mortis quifquam ex aliqua parte a)
^ Jhidiopropugnandi remouebatur: edque produda contentione,cum
firs partium euentu regvretur mdeelinabili,dm
laborata moles illt noftrorum uelut terrx quoda tremore
quaffata proaibuit: tytanquam itinerario aggere uelfitperpofitoponte
complanatumfiatium,quod mter murum
congcftdmquefirmfecus ftruem hidbdt, pdtefidt hoftibus
trdnfîtum , nuttts obrjdbus impeditum : typarspleraqut
militum deiedonwi oppreffd ueldebilitata ceffdbdt. Con
curfum eft tamé undique adpropulfdtionem periculi tam
dbrupti-.tyfefhnandiftudio,dlijs irretientibus alios,

L I B. X I X. \69
curfu copîdrwm drdentiû duitate opplettt, cum omnis

L I B." X I X. r7_
ras,Ut auditis qux contigerint, ueniretficum bedte uitturws.
quibus contentus expédiais uidtor, perfaltuofis tramites
tyfi-utedu Hifibm pdffabm dtis mgrefius, caufe-
tufquefe domina nufquam uifia , ty firfitan mterempta,
dataeuadendi copia caftris hofelibus abfeffifie, ty ideo
ut uilis negledus docet Craugafiwm gvfkr.moxque accepta
fide, quodfi tutti licuerit, fequetur comugem, libem euafiit
exoptatum rmlieri nuntiûfirem. qux hoc mgnito,per Sd-
porem ducem fiupplicauerat reg,utft dareturfecultas an¬
tequam Romanis exederetftmbm,m poteftatemfuam iu¬
beret propitiuî maritû adfafid. Prxter fpem itaque omniû
digreffo aduena repétino, qui pofiliminio reuerfus ftatim
fine ullius euanuit confaétia,perculfusfefiitione dux Caffianus,prxfîdentéfque
ibtprohres alij, minitantes uïtima
Craugafiwm meeffebant,no fine eius uoîûtate uel ueniffe,
uel dbiffe hominem clamitantes. Qjii uero prodiwris metués
crimen,impendidquefiolidtus,ne tranftioneperfagx
uxor eiusfupereffe doceretur, ty traéhripijffime, pet ftmulationem
matrimoniû alterius filendidx uirgnis afifèduuit:
ty uelutparaturus neceffaria cônuiuio nuptiali,
egreffus ad uillam odauo lupide ab urbe diftuntem,codto
curfu adPerfarû uaftatvriûglobum quem didicerat ad
uentare,c5fiigt: fuficeptiifique aueter,qm effet ex his cognitus
qux loquebatur,Sapori poft diem traditur quintu,pêr-
que eum reg,dblatis opibus ty ne­ffttudine omni reaipe
rdta eu coniunge,qnam paucos poft méfies amtferat,fecun
di loapoft Antoninum,ut dit Poetaprxclarus,tig> proxi
mus interuallo. ille enim mgenio ty ufu rerum diuturno
firmatus, confilijs ualidisfafftdebat in aida qux aonabaturihie
natura fimplidor,nominis tamen itidêjKrnulgnti.
Et hxc quide haud diu pofed cotigerût.Rex uero licetfiai

17» A M M. M A R.
ritate referem uultu, exultânfq; fpede tenus urbis exddio
uidebatur,profando tamédnimogrdutterxftudbdt, repu
tis m obfidionalibus malis faepe luduofas fepertuliffe iatturas,
muléque amplxoresfeipfum populos perdidiffe,
quàm è noftris ceperat utuos, uel certeper diuerfiat federatpugnas-.utapud
Hifibui aliquoties euenit,ty Smgnra:
pariquemodo cum L X X trêfip dies Amtda multitudine
arcunfidiffetdrmatorû,XX X rrulid perdidit belldtorum,
qux paulo poftea per Difenem tribumm ty notariûnumeratafent
hac difiretionefatilius, quod noftrorum cadauerd
mox cxfirum fiitifiunt ty defluunt, ddeo ut nul¬
lius mortuifadespofi quatriduum agnofiatur. ïnterfedorwm
uero Perferû marefcunt m modum fhpitum corpord,
ut nec liquentibus membris, nec fianie perfifa madeficant-.quod
uitapardorfedt, ty ubi nafcuntur exufix
caloribus terrx. Dum hxc per uarios turbines m Oriêtis
extimofeferuntur, diffiadtatem aduentantis mopixfiumentorûurbs
uerebatur AEternd:uique minadffemx plebisfemem
ultimum maiorû omnium expedztntis,fubmde
Tertuîlus uexabatar ed tempefiate prxfèdus irrdtiondbiliter
plane:nec enim per etwn feterdt quo minus tempo
recongruo alimenta nauibus ueherentur,quas marif ca¬
fus ofeeriorisfolito,uentoru'mqueprocellx reflantium,delatas
m proximosfinus mtroire portum Augufti difiriminum
magnitudine perterrebat. Quptirca idemfxpe prx-
fedus feditionibus agtatus, ac plèbe iâfxuiente imrnanius,quàm
urebat impîdem exitium, dh omnifie tuendxfalutis
exclufim,ut exiftimabât,tumultûriti acriter populofed
acndétia confiderarefeeto prudéter, obiedtpartmlosfiîios:
tylachrymam, En,mqutt,dues ueftri, proail
omen dijcxlefks duertant, eddemperldturiuobifium, ni

LIB. XIX. 175
farturtd ddfelferiklxtior. Si itaque hisdbolitis, nihil trifte
dctidere poffe exifhmatis,prxfto mpotefiatefum uefird.
Qud mifierdtione uulgus dd clementidm fitapte natura
prochue lenitum conticuit,xquarUnuter uenturam opperiemfortem
Moxque diuini drbitrio numinis,quod auxit
db mcunabulis Romam,perpetud'mquefare refiondit,dam
Tertuîlus dpud ofad m xde facrificat Caftcrwm, tranquillitas
mare mottiuit: mutatdque in auftrum pladdum
uenw,uelificatione plena portum naues mgreffx,frumentis
horrea refirfèrunt. Inter hxc ita ambiguum Confian-
tiû Sirmij etiam tum hyberna quiète curantem permcuebdtit
tmntrj metuendi ty graues, mdicantes id quod tunc
magnopere farmidabat,limitahtes Sarmatas quos expulif-
fiè paternis auttifquefidibus dominosfeos antè môftraui
mus, paulatim pofthabitis loas,qux eis anno prxterito
utiliterfiunt defhnata,ne(utfunt uerfabiles)a\iquid moliretur,regones
confines lirrutibus octupafie-.uagarîque lieen
tius genuinomore,ni pellerentur omnia turbaturos, qux
feperbius m dtandd propediem imperator dilata negotio
credem,coadn undique multitudine rmlitis ad bella prom
ptifiîmi, nec dum adulto uere ddprotindu egreffus efi,
gemina confitderdtione alaerior-.quodexpletus prxddrum
opimtate exercitus,xftate nuper emenfefiimili mfpefideterm
effedus dnimabdturprofperos -.quodque Anatolio re
gente tunc per ittyricumprxfitturdm, neceffdrid cunéht
ueldnte tempus coada fine ullius difpendijsdfiluebdnt.
nec enim difpofitionibus unquam alterius prxfedurx
{ut mter omnes confiât) ddprxflem Ardcx prouindx
bonis omnibus floruerunt, titubdntium bene¬
uola tyfilerti, uehicularix rei iatturis montibus, qux
claufiere domus mnumerAs,ty cenfiudi profiffiontfiedo- ~

i74 AM M. MA R.
fitfidudd réleuatx-.mdemnèfiq, de'mdetty mnoxijedrum
incolx partium querelarwm fipitis mater'rjs muèrent, ni
pofiea exquifîtorû deteftanda nomina titulorum, per ofifèrêtes
fufdpientéfque crimimofè m maius exaggratajb'vs
propagtrifibi nitentibus poteftates, illis attenuatis omniû
opibus fiefire fperatibus tutos, adufeue proficriptiones mifirordmque
[ufpendia peruenerunt .Rem igtur eme nddturus
urgentem, profedus cum vnfirumêtis ambitiofius vmperawr,ut
didum efi,Valeriam uenit parte quondâ Pannonixfed
adhonorem Valerix Dioeletidnifilix,ty mfh
tutam ty ita cognominatam:feb pettibùfque exerdtu diffu
fi, per iftri fluminis margnes barbaros obferuabat, ante
dduentam fuum amidtx uelamento Pannoniam fartim
uaftanda muadere hyemis duriffîmo cogtantes: eum necdumfolutx
uerrris culoribus niues amnem undique peruiunrfiidunt,
noftrique pruinisfibdiuales moras diflfti-
le tvlerabant. Confvflhm itaque miffis ad limitantes duo¬
bus tribunis cum interpretibus fingilis, explorabat mo-
defbus percontnndo,quamobrem relidis laribus poft pa¬
cem ty federapetentibus attributis ita palaretur uaria,
limitèfque contra mterdida pulfartt. qui uana quxdam
eaufiantes ty irrita pauore adigente mentiri, prmdpîexorabant
ueniam obficrantes,ut fimultate abolita, tranfi
miffoflumine ad eum uenirepermitterétur, dofktri qux
fùfttnerent incommoda: paratique intrafpatia orbis Ro¬
mani, fi idplacuerit, terras fufdpere long? difcretas, ut
diurno otio muoluti ty Quietem coletes, tanquamfelutarem
deam tributariorum onera fubirent ty nomen. His
poft reditum tribunorum compertis, imperator exultant,
ut negotio quod rebatur mexplicabilefane ullo puluere cofiimmâdo,
cundos admifit,aipidttate plus hahêdi m

LIB. XIX. _7y
quam dduldtorû ahors augebatjdfine modoftrepéûum ,
quod externisfopitis,ty ubiq-, pace co~pofita,proletarios lu¬
crabitur plures, ty tyrodnid cogère poterit aalidiffima:
aurû qmppe gratar^ter prouinaales corporibus dabunt,
qux fpes rem Romana aliquoties adgrauauit.Promde ital
lo prope Acunindi locato, tlfoq, dggere mfiedem tribunalts
eredu,ruues uehentes quofida legonarios expeditos,
alueum ftumims proximum ripis obferuarefum iuffx, ai
Innountio quoda agrimenfore huius autore confilij, ut p
barbaros tumultuarefenfiffent, aliorfiwm intéwspoft ter¬
ga peruaderent. Imprcutftque limitantes licet properari
fèntirent, mhil tamen prxceps fingentes fiabant meurui,
loge alia,quàm qux gtfiu prxfirebat,ty uerbisaltis mentibus
perpenfiantes Vifoque imperatore ex dlto faggftu ia.
fermonem parante lentffimum, meditanteque dttoqui ue¬
lut morigeros idm faturos, quidam ex illisferoreperdtut
trud,caléeofuo m tribunal wntorto,marhd marhd,quod efl
fignudpud eos bellicum,exclamaiut. eumque fecuta mcon
dita multitudo uexillo elato repente barbarica, ululamferum
m ipfùm prinapem firebdtur.Qui cum ex alto defeitiem
plena omnia difiairrentis turbx eum militibus uidiffet,retedifiquegladijs
tyuerutis upropmquampernitiem,exterms
mixtus tyfiuis, ignotûfique dux effet an miles,quia
neque cundandi aderat tempus neque sffandi,
equo ucloet vmpofitus atrfe effufir ettafit.fhpatores tamen
P'tud,dum ignis more mondantes knabantur arcere,
mterierunt,ponderibus fiuperruentium fiolis affiidi:fillaque
regulis eum aureo puluinari, nullo uetante direpta
eftMox aute audito quoi ultimum peni tradus im exitiû
m abrupto ftaret adhuc imperator, antiqmfifimu omniû
exerdiras ratas eu imidre{rnodmn enim exéptumperiadis

-7* A M M. M A R.
exifhmamt) fidlutisfaftufidétior, licet ob procurfionemfa*
bitamfemitettus,fonorum ty Mdrtiumfrendem,bdrbdrorwm
mori obfhndtorû catermsfemet hnmerfit.Et quid
uirtutê dedeaispurgttura drdem copia noftrorû erupit,
iras m hoftem perfidum pdrdm, obuid quxque obtrunca.
bdtfine pdrfimonid muos côculcam ty femineees ty peremptos-.tydnè
quàm exdtidret cxdibus barbdrids ma¬
nus, acerui amfhpatifant mortuorum. Vrgebantur enim
rebelles, alijs tmddatis, alijs terrore difiedis: quorûpars
fpem uitx caflfls predbus ufiurpando, multiplicatis idihus
cxdebantur. poftque deletos omnes, receptum canenti-
bus lituis, noftri quoque licet rari uidebantur exanimes
quos impetus côculcauerat uehemem, autfirori refifien¬
tes hoftili, laterâque nudates mtedn,ordofatalis abfitmpfît.
Mors tamen eminuit mter alios Cettx Scutariorum
tribuni,qui inter conftigpndi exordia primum omnium
in medios Sdrmatarûglobosfi immifit. poft qux tamfxua,digefhs
profeoiritate,qux militum rationes monébant,
urgpntes,Confktntius Sirmitim redit,ferem de hofiefatti
d uindidam:ty maturatis qux neceffitates temporis poftebdnt
mftantes,egreffus exinde Conftantinopolim petit:
ut Orienti iam proximus, cladibus apud Amidam mederetur
aeceptis, ty remtegratofipplementis exerdtu,impe
tus regs Perfàrûpari uirium robore cobiberer.quem unfiabat{ni
cxlefhs ratio,impêfiôrque repetteret cura mul¬
torum) Mefopotamia relidapoft ter'gt,per extentafpatid
figna moturum. ïnter has Urne'fiolidtudines uelut ex re¬
cepto quodam antiquitus more, ad uicem bellorû duilium
inflammabant litui quxdam colorata lxfx crimina maiefiatis-.quorum
executor ty ddrmtmferfxpe dicendus ille
notarius miffus efi Paulus: quiperitus artium cruentt-

L I B. X I X. ,77
nt,ttt Idnifht ex commercijs Libitinx uel ludi , ipfi quoq,
ex eqimleo uel carnifice quxftum fruttûmque eaptabdt.
ut enim erdt obftinatum fixûmque eius propofitû dd lx-
dendû,itd necfartis dbftirmit,mno«ntibus exitidles eaufes
ddfingem,dum m caldrmtofiis fhpendijs uèrfiaretur. Mdte
riam autem m mfinitum quxfeonibus extentis dedit ocat
fao uilis ty parua.oppidû efi Abydum mThébaidis pdrte
fatum extrema: hic Befix dei Iocaliter dppelldti ordeulum
quondamfeturapandebat,prifds dreumiaeentium regonum
xremonij,filitum coli.ty quoniam quidamprxfentes,pars
per alios deftderiorÛ mdice miffdfcripturdfupplicationibus
expreffa arnerptis confiulta numirmm faitabî
tur,chdrtulxfeu membrdnx continentes qux petebdntur,
poft dota quoque refponfe interdum remanebdnt m fano.
Ex hisdliqua dd imperatorem malignefunt nùffd-.qui ut
eratangifhpedoris, obfardefixm m alijs etiam nimium
ferijs,m hoc titulo ima,quodaittnt,auricula mottior,tyfejpicax,ty
munitus derifille concaluit.ftatîmquedd One
tem ocyus ire moruiit Paulûpo tefette delata,ut infetr du¬
cis rerum experientid clari,addrbitriÛfeum audiri effi.
ceret caufas. Datûmque efl negotium Modefto,commiffum
etia tumper Oriétem oomiti apto dd hxc tyfirrùlid.Hermogenes
enim Ponticus ed tempeftate prxfedus prxtorio,ut
lenioris mgnijfiernebatur. Perrexh,utprx
efî,Paulus faneftifurork ty anhelitus plemrs-.datdque athimnix
mdulgntia, plurimi ducebantur ab orbe propè
terrarum iuxta nobiles ty obfcuri: quorum aliquos uincu
lorwm adflixerunt nexus, alios clauftrd p confumpferunt.
ty eledu eftJpeékttrix fiupplidorum ferdlium
duitas Pdlxfhnd Scythopolis, ^fnim rdtione uifa
tnags omnibus opportuna, quodfieretior, ty mter Antn.i.

LIB. XX. 179
phtdrid cella fklldddrum extulit nocendi fiede, egtque
complures : cui us ex nutu (profeÀixermi) pendebat meedentium
omnium falus, tAam ftqui re^medid qmrtanx,
uel doloris alterius cotto gfhret,fiue fer monumentum
tranfi.fie uefiere nuletidàxum^irgvtereMr mdicijs,ut ueneficus,
fepulchrorùmque barrores, ty errantium indidé
animarum ludibria colligcm uaria,promntiatus reus ca~
pilis mteribat. & prorfus ita res agçbatur, fitafi cldrum,
Dodonx.ts arbores, ty ejfatd Delpborum olimflolennid
m imperatoris cxitittni fiolidtauerint multi: unde
blanditidrwm tetra commenta Palatina cohors exquifite
cdfingem, immunem eumfire malorwn communium adferebat,
fatum eius mgm femper ty prxfens m abolendisdduerfe
oonantibuselaxiffe,uodbus magnisexcldtnas.
Et mqtufitum m hxc rugotiafèrtius,rwmo qui quidem re
defiapidt reprehendit. rue enimdbtMtmm falutem legtimi
prindpis pupttgntmm bonorum tyiefenfioris,unde
falus quxriturtilijsyconfejjtts fhtêiommiri debere cundorû:
cuius -redi#iexd*e mufe ualidius ubi maieftas pulfeta
definditur,d quxfiionibus uel cruetis, nulla Cornelix
legs exemerefartitnd.Sed exultare mifhs cafibus effrxna
te non decct,ne uideàtur lintid regfitbiedi,nonpotefta¬
te. 'mutandusfin Tullius, eumparecre Ixderéuepotuiffet,
ut ipfi adfirmat,ignofendi quxrem eaufes, non puniendi
ocaifiones-.quod iudids lenti ty confiderati eftjtroprium.
Twie apud Ddphnen dmeemim dludty Ambitiofum A«tiochixfaburbdmwjufarddtiiqne.
horrendum natum efi
monftrwm,mfam ovegsmm,dmbh«ium binis ty bdrbd,quaiuôrque
oeulis^tyjucai^fi-ms. dm^w-mriailts:qui
pdrtus ita diftortits prxmombtttrvmpràiicam-m'fiatum
mrti defirmew . nafitmiur hmufimodi fxpe portent*
m.'tj.

i8o . A M M. MAR.
mdicanûa rerum uariarum euentus: qux quonidm non
-txpiatur,ut dpuduetereSipublice, maudita prxtcreunt ty
mcognita.His temporibus ifiutri diu quieti,poft gejktqux
fuperior continet textus,tentatûmque Seleuax auttatis obfidium,pduldtim
reuiuifientes (utfilent uerno teporefiueis
cxilireferpentes)fdltibus degreflfifirupulofis ty muijs,confirtique
in cuneos denfios, per farta ty Idtrodnid
finitimos ddflidztbatfty eoprxtenturos militum ut montdmfattêtes,pérque
rupes ty dumeta exufiufidle difcurrentes.dd
quos ui uel rdtione fiddndos Louritius ddiedu
comitis dignitate miffus eft redor, homo duilisprudehx,
qui minis potius quàm durbitate plerdquecorrexif.ddeo,
ut eo diuprouinadm obtinente, nibil décident quoidni-
maduerfaone dignum xfamaretur. -
AMMIANI MARCELLINI RE-
RVM GE5TARVM LIB. XX.
AE Cper lllyricum,pérque Orietem rerwm
feriesfait.Confulatu uero Conftranttj dedes,
H térque lulidni,m Britimufs atra Scotorum
VidcrdmqHCgentimH ferarû excurfiu,ruptn
quiete,condida loca limitibus uitind uaftn
rentur, & implicaretfarrmdo prouindas prxteritarû eld
dium congerie feffos, hyemem ogm dpud Parifos Cxfar,
diflrdttùfque in folidtudines uarias,uerebaturirefubftdio
trdnfimarinis, ut retulvmus antèfedffe Confhntiû,ne
redore uacuas relmqueret Gallias, Alemannis dd fxuitidm
etia. tum mdtatis,ty bettd. Mittere igtur dd hxc Io¬
ta dd rdtiones mponendas Lupidnum pldcuit, ed tempe
jfete mdgftrum drmorum, bellicofimfine, ty caftrenfts

L I B. X X. j&
rei peritirmfedfupertilia erigntem ut cornud,ty detrdg0,quod
diunt,cothurnoftrepentem:fuper quo diu dmbi
gebatur,duarus effetpotius,dn crudelisMoto ergo uelitari
ouxilio,Herulisfdlicet ty Bdtauis,numerifque Mnficorumpluribus,adulta
hyeme dux dntedidus Bononia uerùt:quxfitifque
mutgijs,ty omni knpofito milite,obferua
toftatufecundo uentvrû, ad Rutupias fiîtas ex aduerfo defertur,peûtque
LÛdinium:ut exmdefufceptopro rei qua¬
litaté confilio,fefhnaret ocyus adprodndum. Qux atm
ita germtur,poft Amidx oppugrutione Vrfidnum dd com
mtlitium prmtipk ty peditum rmgfkriû reuerfium (facaffiffe
enim eum Earbdtioni prxdixhnus)obtredatores
exdpiût:primo diffeminates mordacesfiufiurros,dem propalàmfida
criminafabnedentes. quibus imperator dd-.
fanfus,ex opinioneplerdque xfamam;ty mfidiatibuspdtem,Arbihonem
ty florentium offltiorum magftrûquxfatores
dederdt,Jpedaturos quas ob res oppidumfat exdfim.quibus
dpertasprobdbdéfque refatantibus caufas,ue
ritîfqi ne offenderetur Eufebius aibiculi tunc prxpojîtusfr
documentafeficepiffent perfiicue dernonftrdntid,Sabinid-,
nipertinaa ignauia hxc acadiffe,qux contigerunt; d ue¬
ritate detorti,mania quxdam, longéque à negotio diftan¬
tiafierutabantur. Qud miquitate perdtus qm audiebat,
Etfi mefmqutt, defpidt imperator, negotij eft tamen ma¬
gnitudo, ut-non nifî iudicioprmdpis nofa poffit ty uindicarifdat
tamen uelut quodamprxfago,qu ai dum- mg
ret fuper his qux apud Amidam geftn emendata didide
fide,ddmque adfiadormm arbitrium trahitur,defenfandx
Mefirpotamxproximo uere ne ipfe quidem cum exer¬
citus robore omni opitularipoteritprxfem. Relatis adietfiffuecum
interpretatione maligna çompluribus,irdtu$,
m.iifi

j_t A M M. M A R.
ultra modum Conftantius, nec difiuffo negotio, necpâtefieri
quxfiientiam eius latebantpernufiis,adpetitum calumnijs,
depofiita militia digredi iuffit ad otium, Aglone
dd eius loaim moderandû àfi promen ex gntilitvmficutariorum
tribuno. Eodem temporeper Eoos tradus cx-
Itvm febtextum caligne cernebatur obfiura, ty à primo
aurorx exortu ufque ad Meridiem mtermicabant mgter
fettx. hijque terraribus aecedebat, quod cum lux cxlefis
operiretur,è mundi cofiedupenitus luce abrepta,iefeaffe
diutius folet»pduidx mentes hominum xfermbar.prirm
attenuatum in lunx urniculantis efftge, demde inftpeaè
audumfirmeftrem,pofkdque m mtegrû refhtutum: quod
alias non euenit ita perfiuue,mfi cumpofi mxqualescur
fus intermenftruum Iwrrx ad idem reuoeatur mitiitm cer¬
tis temporum interuallis: id eft, cumin dormtilio eiufdem
figni tota reperitur luna fub fiole liniamentis obieda re-
thffirms,atque in his paulifier confiftit minutis,quas geo¬
metricâ ratio partes appellat. Ac licet utriufq; fideris con
Uerfiones ty motus, utfcrutawes caufarmrr mtelligbihû
aduerterant, m unum eunàémque finem lunari eurfe
impieto, perenni diftindione conueniunt: tamen fil non
fempter his diebus obdudtur :fid eum luna è regone ue¬
lut libramento quodam igneo orbi ty afiedrui nefiroopponitar
média, dd fummam, tumfil occultaturfplendo¬
refiupprcffo, cum ipfe ty lunarisglobus dfirorum omni¬
um mfirrmsparili comitatu,obtinetes dratiosproprias,fitlttaque
ratione aliitudmis imteriedx iun&tm locati,utfiiéter
ty décore Ptolemxus exponit, ad dimenfiones uenerint,quos
xYx^tfixioYrxs ty nx-rxf>it,xïoYrxs tinu-ntikdi/z
my

LIB. XX. 1S3
xerintfidtid, dilutior erit defittus. Si uero drtitulis ipfis
mhxfierint, qui coadius dfenfus uindunt ty defenfius,
offunditur denfioribus ttntbris cxlum, ut craffato aère,
ne proxima quidem ty adpofita cernere queamus. Sol au¬
tem gwtnusJtiuùd&i&îftitmtur-, fi eredu çelftusfiolito
nubes^eternerûmque igniimpxapmquitate tottueens, or¬
bis dlterius claritudiMm tanquam éfieeulopuriore firmauerit.Httnc
uenidnuisPl lumm.Apertam ty euiaentem
ita demum fifknct luna defettum, cum pieno lumi¬
ne rotundd, fillque contraria, db eius orbe centum oéhgntapdrtibui,
id eft, ftgnofeptimo difiardtur. Et quan¬
quam hoc per omne pkniluniwm femper euenidt, non
femper defidt tamen.Sed quoniam drea terrenam mobilitdtem
locata,ty acxlo totiuspulchrititdinis extima,ncnnunquam
ferientifi fubferit lud, obiedu metx nodis kf
cormm deftnentis anguftum latetpdrmiper, nmbrarùm-^
que nigrantibus muoluitur globis,fifil fiherx inferio¬
ris atruamine dramfifes,mole obfifknte terrent, radijs
eam fais illitftrare non poffit-.quam nunquam habere pro¬
prium lumen opiniones ttarix eollegerunt. Et cum dd
idem fignum xquis pdrtibus foli conatrrerit, obfeuratar
{ut didum efi) penitus hebetato candore, mené Grxcefy-
nodos. nafiti autem putatur cum parua declinatione ue¬
lut àperpendieulofiuper eredum geritfolem. Exortus ue¬
ro eius adhuc grdiilefam primitus mortalxtati uidetur,
cum ad fieamdwm relido fiole migrduerit fignum- Pro¬
greffa itaque porredius, iamque abonde- nitem
hdbitu Mn)._-'.j- efi dppellata. Cum auttm file long)
c mterftitio fmnmcueri, ty ad quintam peruene-
ritfignum, radijs eius ddfie comerfis, maius condpittu-
W. O'fit Grxcofermone J[ixô-T0y.s,quxfirmafemior- '
m.iiij.

_$4 A M M. M A R.
bem ofendit,procedem deinde iam diputtdiffimcque fi¬
gno arreptofiguram monftrdt

L I B. X X. i8y
Vdrthos. tyfuper auxilidrijs quidem & tremntenis cogendis
ocyus profidfti Lupitinus conuentus eftfalus,tran
fiffle ad Britannias nondum camperais. DeScutarijs auté
ty Gentilibus excerpere quenquepromptiffamum, ty ipfe
perducereSintuldiubetur, Cxfaris ftabuli tunc tribunus.
Cotiatit,kifquc dcquieuerdt\ulidrws,potioris drbitrio cun
da concedem.itt.ud tamen nec difflmularepotuit,necfiliè¬
re, utittitmllos pdterentur moleftias, qui relidis laribus
trdnfrhenamsfubhocuenerdnt pddv, ne ducerentur ad
partes unquam trdnfdlpmas : uerendum effe dfftrmam,
nc uolu/ntarij barbdri militares fxpefub eiufmodi legbm
ddfuetitrdnfire dd noftrà,hoc cognito demceps drcerétur.
Sed loquebdtur incaffum .Tribunus enim parui querelos
Cxfaris ducem,Augifh iuffes obtemperdbdt-.ty leékt ex¬
pédition manu, uigore corporumque lemtate prxfhtntj eu
ijfidem profedus eft,fie potiorum ereètus. Et quidfelid-
tus Cxfdr,qmd de refaduis mitti prxceptis dg deberet,pér
que uarios curas dnirruim uerfiam,attente negotium trddnri
oportere cenfebdt,cum hinc bdrbdrdfentas,inde iuf
forum urgeret autoritas, maximéque dbfentid magftri equitumfatiente
dubietatem redire ddfiprxfedum hortit
tus eft,olvm Viennam fpecie dnnonxparandx digrefftvm,
utfie militari eximeret turbd. Perpendebat enim ad relationemfùam,quam
ol'wnputabatur mififfie,abftrahendos
à Galliarum defenfionepugnaces numéros, barbdrifip ia.
fermiddtos. Qui cumfufiepiffet Cxfidris literas, moruntis
petenàfique ut uenire dcctlerdret,rempublicam confilijsiu
ftaturus,obftinatiffime detredabat-.ea ratione pauoremé
te fcriptafignificabant,ab imperato
re nufquam dijangi debereprxfedum m ardore terribi-
lium rerum.ddiettumque eft,quodfi proairdrc diffimu- "

.S." A M M. M A R.
Idffiet, ipfe propriafronte proijcret infignid prmdpdtus,
gloriofum effe exiftnrmm iuffa morts oppetere,quàm promnddrum
mteritumftbi affigM.fi. fed uidt prxfedi pro
pofaiu.mpertind.xpis qux rationabiliterpofebantur paré
recontétione maxima reludantis-lnterhas tamen morai
dbfentisLupitini, motûfque militares tumentis prxfatti,
lulidnus confiliorum ddminioilo defamtussmctpitiqi fien
tentiafluduamM optimumfattu exifhmam,md fiolenni
cundos ex ftationibus egrefios,mqmbus byemabant,maturdre
difpofitit. Hocque comperto, dpud Petuldntium fi¬
gna famefiim quidem libellum humi proietit occulte, mter
dlia multa etidm id continentem:Hos quidem dd orbis
terrdru/m extrema ut noxij pellimur ty imbelles-.chdrittt
tes uero nofirx Alemannis denuoferuient,quas captiuita
te prima pofi mternetiuas liberauimus pugnas.Quo tex¬
tu dd oomitatum perldto ledéque,Xulidnus contemplas ra
Ûonabiles querelds,cum famitqs eos dd Orientéprofiafid
prxcepitpLdttuldris curfusfacultateperrtuffd:ty cum dm
bigpretur diutius quapergerent r*ùa,pldcuit notario fug'
gerente Deeentio,per Pdrifios homines trdnfire,ubi mordbdtur
ddhuc Cxfar nufquam motus-Et itafattum efl.lifide'mque
dduentantibus m fub urbanis princeps occurrit,
ex more laudem quos agrwficebat : fackràmquefirtiam
fingilos monem, animabatlenibus uerbis utadAugifhtm
alacri gradupergèrent , ubifetefhts eft ample pi-
tem ty htrgxtfrxma labarimjtdeptttri dignifftma . dt¬
que honordtius procul dbituros tracktret, dd conuiuium
proceribus corrogrttispetere.iure fiquid m promptû effet,
edixit. qui liberaliter itafafiepti, dolore duplid fafienft
difeefferunt ty m , quod eos firtund quxdam mclemens
ty moderato redore ty terris genitalibus difpdrd-

LIB. XX. .87
ret.Hocque dngcre hnplititi, mftatiua folitd rea-fferunt.
node uero cuptante m apertum erupere difiîdium: mata
tifique animis, ut quenque wfperata res adflïdabat, ad
tela corwcrtantur ty manus: fremitiiq; mgenti omnes peti
uerantpalatium tyfpatijs eius ambitis, ne ad euadendi
copia quifquamperuemret,Auguftum I ulianam horrendis
clamoribus asncrepdbat,eû adfeprodirefefhnatius adigenwv.cxpednrècp,
coadi,dû luxpromicaret, tandempràgredi
copulertint -Quo u*fi iterutd magnitudinefoni Au¬
guftum dppettauere confenfionefirmtffima . ty ille mente
fandata uniuerfîs refitfebat ty fingulis, nue indignarifimct
ofkndés,w.nc manus tendem,orânfip ty obfecras,ne
pofi multasfiliaffimàfique uiéhrios agatur aliquid mdecorwmpène
mtempefaud temeritas typrolapfîo difcordi
arum materias exataret. Hxcque adijaebat tandéfeddtvs
leniter dlloattus:Ceffetird,quxfo,pdidifier:abfq; dififanfone
uel rerum appetitû ncuarwm hnpetr-abiturfitale
quod poftuldtis-.quonia dulcedo uospatrix retinct, ty rrnjûebtperegrinaque
metuitis loca,redite ia nuncad fedes,
mhiluifuri quia dfilieet trafelpirmhocq-, apud Au^ftu
capdce rationis ty pradentiffmu em copetenti fattffichSe
purgtHi.Coclamabatur poft hxc ex omni parte,mhilomi
nus uno parique ardore nitctibus uniuerfîs: maximèque '
contentionis frdgore probro & conmiijs mixtv,Cxfar affentire
cxîadus efi.lmpofttûfque ficuto pedefîri, ty fil-la¬
tius emini7,populo fileté Aug'.ftus remmtiatus, iubebatur
diadema proferre: ntganfque unquam fe habuiffe, uxor'ts
cdli uel capitis poficebatur.Eôque affirmante,primis auffi
c'ijs no congruere aptari muliebri mudo,cqui phdlera qux
rebatur,uti congrua ornatus fpeciemfaltem obfiuramfepertoris
prxtenderetpoteftatis, Sed aïidquoque turpe effe

i8S A M M. M A R.
dffeueraret,Maurus nomine quidam,pofkd comes,qui rS
maie geffït dpud Sliccorum angufhasfpeculdtium,tunc haï
ftatus abfiradum fibi torquem,qw> ut drdconarius uteba
tur,capiti lulidni vmpofitit confidenter.qut trufius dd neaffatatem
extremam,idmquepericulû prxfem uitare non
poffe dduertemfa reniti perfiueraffet,qu>nos omnibus ou
reos,drgpntiquefinguldpondo promifit.Hifiquegefihs h.utd
minore quàm anted atrd mnfirittusfeturaquecéleri prouidem
corde,nec diddema gejhtuit,nec procedere aufus eft
ufiquam , nec agereferia qux nimis urgebant . Sed cum
dd latebras feceffifiet occultas dctidentiwm uarietateperterritus
lulianus,dliquis palatij deatrio,^m ordo eft dignitatisiplenioregTddufigndPetoIdntium
ingreffus dtf,
Celtanvm, ¥ddnusindtgnum,turbulente exclamât, pridie
Auguftum eorum arbitrio decUrdtum clàm mteremptu.
Ho'eque comperto, milites quos ignotd parifolititudine mo
uebant ty nota-.pars crifpantes miffalia , alij minitantes
nudatisgladijs,diuerfi uagpque(ut m repentinafolet) ex¬
cu rfiu occupauere uolucriter regam, ftrepitùque immani
exaibitoresperaâfii, ty tribuni, ty domefhmrum comes
Excubitor nommerueriâque uerfabilem perfidiam militis,
euanuere metu mortisfebitx difpdlati. Vifo tamen otiofiû-
'mo,quietifietere ptuilifper armati: ty interrogâti qux eau
fà effet mEnfulti motus ty repentini,diu tacendo hxfitan
tesfaperfialute principu, non antea difeefferunt,quàm ac
titi m confiftoriumfalgentem eum Auguftobdbitu confpexiffent.His
tamen ouditis,etidm itti quos dntegrefios retu
limus duceSmtuld, cum eo iam fecuri Pdrifios reuertuntur-.edidèque
utfaturd luce cundi cormenirent in campo,
progreffus prhr ambitiofiusfalito tribunal dfenditfi¬
gnis aquilifque arcundatus ty uexillisfeptâfque totis At-.

LIB. XX. ify
matartm cohortium globis.Cumquemterquieuiffet paulu
lum, dam alte contemplatur prxfentium uultus, alacres
omnes utflos & Ixtos,quafi Utuùuerhis(utintsllig poffit)
fimpliabus incendebaf.Res arduapofet tyflagtut propugnatores
mei reiquepublicx fortes tyfidi,qtu mecupra
fiatupromntidrum uitam fxpius obieafhs,quoniam Cx¬
farem ueftrumfirmo iudiao ddpoufiatum omnium cul
menfuftuhftis,perftrmgerepdueafummatim, ut remédia,
permutatx rei iufta tottiguntur ty cauta.Vixdû adolefcens
fpecie tenus purpurdtus(ut nofes)ueftrx tutelx nutu cxle
fecommiffus, nûquam àpropofîto rede uiuendi deiedrus
fum-.uobifium m omni laboreperfpicuus,cum difierfa gen
tium confidentia poft ciuilatû exadid,peremptdque mnumerd
hominû millid,pauca qux fiemijntegra fiunt reliâa,
clddis hnmenfitasperfiltaref.ty retexerefiuperfluump»
to,quoties hyeme crudd,rigenûq; cxloquo tempore terrx
' ac marid opère Mdrtio uacant,mdomitos dnted eu iaéht-
vd uiriûfiuarû repulimus Alemannos.ldfenè necprxtermitti
eflxquunec ta(ri,quod eumprope ArgpntordtuillH
xiffiet ille beatiffimus dies,uehem quodâmodo Galîis perpe
tudm libertatê,mter confirtiffima tela me difiurrente,uos
uigpre ufiifip diumrnitatefenddti,uelut matatos torrentes
bofks dbruptius inunddntes, fiuperdfas ferro proflrdtos,
uelfluminis profendo fubmerfos,paucis relidis noflrorû,
quorû exequias hontfinuimus edebripotius laude, quàm
luttu.Pofl qux,opinor,tanta ty talia, nec pofkritatem tati
turade uefîris m rempublied rneritis m gentibus cundis,fi
plene que dltiorefaftigo maieftatis ornaftis,iùrtutegrauitatéquefa
quid aduerfum mgruerit,defendatis. Vt autem
rerû mteger ordofiruetur,prxmiâque uirorû fartium ma¬
rnant mcorrupta,nec honores dmbitioprxripidt cldndi-

L I B. X X. ' rçi
lire tentaffet.Aduetitam itaque rex, eu per optimales fuos
propius ddmiffos, pacatiore cottoquiofledxre definfores
adfuum nonpotuiffet arbitrium, ty diem integrum de-
dit : ty matutinx luds exordiofigno perflammeum eredo
uexillum ,drcunuaditur auttas àquibufddm uehenti*-
bus fialas,dlijs componentibus machinas, plerifque obie¬
du mnearwin pluteordmque tedis, iter ddfundamenta
parietum quxretibusfebuertenda. Contra hxc oppidani
feperfhntes propugnaculis celfiis lapidibus eminus telorîtmque
gnere omni ad mterioraferodusfe proripientes
arcebant. ty pugmbatur euentu antipiti diebus aliquot,
hmcmde multis atmffis ty uulnerdtis. poftremoferuente
certamimim mole, ty propmquante iam uefpera , mter
machinas plures adrnotus dries robufhffimasfirbieulatam
turrimferiebdt ithbus denfis,unde refirdtam urbem ob¬
fidiofuperiore doatimus.dd quam corwerfa plebe,dimica
batur artifiïme : facéfque cum tedis drdentibus ty malleo
lis dd exurendum immirwm malum undique conuolabat,
non fagttarwm crebritnte nec glande hmcmde çeffante,
Vitit tamen omneprohibendi commentum dcumen drietis,
coagnenta fidiem lapidum recnter ftru,dorum,ntadoré
que etiam tum mfirrmum.diimq-, adhucferro cettatur ty
ty ignibus,turri cottdpfecumpatuiffet iter m urbe,nuddto
propugnatvribus looo,quos periculi difieurat magnitudo,Perfiarwm
agmtna undique ululabdi cldmorefiubldto,
nullo cohibente cunda oppidi membra
prr-rmficuep

_?t A M M. M A R.
quiomnes,ut dixi,utndis manibus dulbdntur, nullo lu¬
ttante nofirorum . Hifibm enim fubpellibus dgespart
maior exercitus euftodiebdt,mteruallo perquam long) dif
cretam,dlioqmn nunquam labentiSmgtrx, uel tempori¬
bus prifids quifquam ferre auxilium potnit,aquarûperui
rid cundis tircumarétibus lotis. Et licet ddprxfefcendos
dduerfiosfubitôfque motus,id munimentum opportune locauit
antiquitas,difiendio tamenfiuit rei Romanx,cum de
fenfirum idtturddliquoti.es mterceptum.Extife itaque op
pido, rex Hifibm prudenti confilio uitam , memor nimi¬
rum qux fxpius ibi pertulerdt , dextrum Iatus itineri-^
lus petit obliquis, Be^abden,quam Phxnicham quoque
-inftituto tes ueteres appettarût, ui uelpromifforum dulr-
Aine Médis defenforibus retenturus,munimentumimpen
dioualidum m cotte mediocriter editopofitum,uergènfque
in margnes Tigridis, dtque ubi locafiufpedafimt ty hu-
milid duplici muro uattdtum: dd cuius tuteldm très lego
nes funt deputatxfecunda Elauidfiecundaquc Armeniam,ty
Parthica itidem fieeundd , eum fegtmrijs pluribus
Zabdicenis, m quorum folo tunc nobis obtempérantium
hoc eft municipium pofitum.Primo igtur impetu cum ag
mine cntaphrddorwmfelgentiwm rex ipfefeblimior cxte
-ris caftrorum dmbitum tircuncurfdm,prope Idbrd ipfdfif
ferum uenit audentius: petitiifque baliftarû iâibus
ty fagttarum denfttate , operturd drmorum m modwm
teftudmis contextorwm dbfeffit mnoxius.Xrd tamen tum
Jèqueftrdta,eaducedtoribus miffis ex more cloufis bladiut
hortabatur, ut uitxfpeique confidturi obfîdium deditione
foluerent opportuna, refieratifiqueportis egreffifapplices,
uiclori gentiwnfemet offerrent.qutbus ddire propius du
fas definfioresrmoemum ideo pepercerunt, quod cohxreter

LIB. XX. _?j
fibi iundot duxcratijfdem notos mgenuos îmgurx captos.
Eorum enim miferatione telum nemo contorfit, necfuper
pav refiondit.Devnde datis mdueijs diei totius ty notlis,
ante alterius lucis initiû Perfarum populus omnis ador¬
tus duide uallum, acritérque minam dcfremem, ubi dd
ipfa manid conftdenter acceffat, mfhbat ui magna refaftéabus
oppiddnis. quare feudabatur plerique Parthorû,
quod parsf calas uehentes, alij opponentes uimneas cra-
tes,uelut excipergvbant mrorfus, nec noftris mnocuis.Sdgtmrurn
enim nymbi crebrius uolitantes, fiantes confiertius
perfirdbdnt-.pdrtibûjque pofifolis oaafiimxquu idttura
digreffas, dppetente pofiridie luce, drdentius multo
quàm dnted pugnabdtur, hmcmde continentibus rubis:
nec minores firdgrs utrobiq-, uifixfiunt, dmbobus obfinnatiffeme
cottudntis. Verum fiècuto die otio communi dffenfe
poft xrumnds multipliées dttributo, eu magnus terror tir
cunfifkret muros,Perfiéq; pdridfirmiddrent, chrifhanx
legs antifes exirefi uelle gefhbus ofkndebat ty nutu-.dcceptaq-,fide
quod redirepermitteretur mmlumis, ufque dd
tétorid regs deceffit. ubi ddtd copid dicendi qux uelletfuadebdtpladdofermone
difiedere Perfas ddfiua,pofi cornu -
nespdrtis utriufque ludusfarmiddri etiam maiores dfftrmamfirfitan
dduéturos.Sedperfhbdt vncaffnm hxc multdjuefimtlid
differédo,efferatauefanid regs obfiate, non
dnte caflrorum excidium digredi pertinaciter ddiurdntis.
Perflrmxit tamenfufiiao quxdam epifcopum, uano,
M opinor,litxt affeueratione uulgtta multorû, qubd clan-
defhno colloquio Saporem docuerat,qux m appe¬
tent mcbra,utfedglia mtr'mÇeais ty mualida.Hdeque
cxmde uerifimile uifiim eft, quodpoftea mtuta loca cariè-
que mtantid cum exaltatione magna, uelut regentibus pe¬
ni.

i94 A M M. M A R.
netrdliwm caUidis,cStempldbiliter nuchinxferiebdnthofhles.Et
quanquam dngufix clddes diffttiliorem aditum
dabant ad muros, aptadque arietes xgre promouebantur
manudliumfiaxorwmfagttarumque metu arrnte: nec ba
liftx tamen ceffauere nec ficorpiones, illx tela tor-quêtes-,bi
Idpides crebros,qualiquefimul drdentés pice ty bitumine
illiti: quorum dffaduitate perprocliue labentium machi¬
nx hxrebat,uelut altis radiabusfixx,eafque malleoli ty
faces iddx obfhnatius exurebdnt. Sed quû hxc ita effent,
caderetuque altrinfecus multi, drdebant nutgs oppugna-
tores naturalifiitu ty ingenH opère munitum oppidû ante
Irumalefidus extindere,rabie regs non antèfidari cre-
détes. Quocirca nec multa cruoris effufio,ncc confixi mor
tiferis uulneribus plurimi exteros ab audatiaparili remcabant.
Sed diu eum exitio decernétes,poftremopericu¬
lis obieduuerefiemet abruptisity dgtantes drietes denfio
faxorum podere moldrimnfementfqueignium uarijs ire
protinus uetabdntur. Verum unuSdries refiduis eelfior,hn
médis taurinis opertus exuuijs, idedque minus cufusflam
meos pertimeficem dut tela,antegreffus omnes repfit nifitbus
magnis ad murum: uafto'que acurrune coagmenta lapi
dumfidiem,turrim laxdtam euertit. quafinitu Idpfid mgentifruperftantes
quoque repétina ruina deiedi,diffradt-
que uel obruti, mortibus mteriere diuerfîs & mfieralis:
muentoque tutiore dfcenfu drrmtd irruit multitudo. trepi-
dis demdefiuperdtorum auribus ululdntium undique Per
fdrum mtonale fadgore, drtius prxlium mtrd muros ex-
drfiit, hofaum noflrrorùmque cateruis eertantibus corni'
nus, eum confiertis mterfa corporibus,hmcmdéqueflricio
tnuerone nulli ocmrêtium pdrceretur-.magnd denique mo¬
le antipiti diuexitio reniantes obfajfe,poftremo plebis ir»

L I B. X X. xjj
menfieponderibus efifufi diftedifunt.itypofthxcirdtom
hoftiûglddij, quiequid mueniripoterdt, conddehdntuibrepûquefinibus
matrtim pdruttli,ipfx quoque matres tru
tidabantur,nullo quiddgeret refpeâante. intered tamen
fanefta gem rdpiendi cupidior, otmfia fpoliorum génère omni,
captiuorumque exdmen maximum ducem, tentoria,
repetiuit exultam.Rex tamen gaudio mfeienti eldtus, diu¬
rne defiderio capiedx Phxnicxfldgrdm munimentipertquam
tempefeui, nondntè difeffit quàm Ubefida muro
rumpdrte repdrdtafirmtffame, dlimentifque dffdtim con
àitis,drmatos ibi locaret mfignets origne,belliqae drtibus
cldYos.Verebatur enim,quod accidit,ne amiffaonem caflro
rum ingentium ferentes xgre Romani, ad eadem obfiden
dd uiribus magnis acringerctur.Latius fapromde iadus,
ddditàquefpe quiequid dggredipoffèt,ddipifieendi, mterceptis
eufettis alijs uilioribus,virtamddoriri difpofiut,ma
nimentum ualde uetuftum,ut xdificatitm creddtur a Macedone
Alexadro,m extremo quidem Mefipotamix fitum,
fed mûris uelut finuofis tircundatum ty cornutis,mftruâionéque
uaria mdcceffum.Qupd cum omni tentaret ar¬
te,nunc pottititationibus definfores dttidem, nunc p¹nas
crutidbiles minitam, dliquoties ftruere dggeres pdrdm,
obftdionalèfquemouem machinas,multis acceptis uulneri¬
bus, quàm iilatis, omiffo uano incepto tandem abfefiïi:
Hxc eo dnno mter Tigrintgefhfant,ty Euphrdtè'.Quix
aifeequentibus nuntijs diditiffet Conftantius, mentes ex¬
péditions Pdrthicas, hyemem dpud Conftdntinopolim dgçm,
vmpenfiore airdlimitem mftruebdiaim omni dppa
rdtu bellorum.arma quoque ty tyrodnidcogmjegonéfi
que augvm iuuentutis ualidxfapplemétis, quarû ftatarix
pugnxper Orientalesfxpius emicuereprotinttus-.auxilia
n.ij.

I?< A M M. M A R.
fuper his Scytharumpofcebac mercede uelgrdtid,ut ddulto
uereprofedus è Thrdcijs locafefiedaprotinus occupant.
inter qux lultanus dpud Parïfios hybernis locatis,fumma
quorfem ceptorû euaderetperhmefem,erdt anxius,nufiquam
dffcnferû C oflantiwm feétis multa uoluendo confule
rdm,apud quemfordébat ut mfimus ty contemptus. Cir-
cufpettis itaque trepidis rerum nouarttm exordijs, legatos
ad eu mitterefiatuit gefta doduros, eifque cotinentes Lite-
VM dedit, quidfiittumfit, qmduefieri oporteat: danceps
monem dpertius ty demonftrés-quaquam hxc dudûcom
periffe opinabdtur reldtu Decentij olvmreuerfi,ty cubicu-
Uriorum rectm de Gdttijs regrefiorwm, qm ad Cxfarem
aliquaportauerefilennia.Et quaquam non répugnante^
tamen nec arrogtntibus uerbis quicquamfcripfit, ne ui¬
dereturfubito declinaffe.Erat autem literarmnfenfus hu
iufimedi: Ego quidem propofiti nui fidé, non minus morilus
quàmfiaderûpatins, quoadfuit, unûfemper dtque idé
fentiem cofiruaui,ut effettu multipliti elaruit euidenter.
idmque mdeutmc credtum Cxfarempugmrum horrendisfragoribus
obieafe,potejkttc delata Dntentus, currentium
ex uoto profperitatiî nuntijs crebris, utapparitorfidus,tuas
aures impleut, nihil uflqua m periculis meis dffignam,
eum doatmétis affiduis côfet diffufis permixtifiue
pdflfam Germanis, in laboribus me femper mfium omniû
primum,m t-efedione poftremumfed bond tud uenid dixe
rhn,fiquid nouatum eft nunc, ut xfemas,m multis bellis
CT afieris xtatemfinefruttu conterés miles, olvm decre¬
tum Mipleuitfremem,fiaindique impatiens loti redoré,
cumnulias fiibi uices à Cxfare-diuturnifiudoris ty uidoriarum
fiequcntium rependi poffe contempldretur. cuius
irdeûdix, nec dignitatum augmenta, nec dnmtvm nuren-

LIB. XX. ij7
tis ftipendium, id quoque imopinum dcceffiuquodddpar¬
tes orbis Eoipoftrerms uenire iuffa, homines affueti glatidlibus
terrisfiparandîque Iiberis & côiugbus egentes trahebdntur
ty mdi. Vnde firlito fieuius efferati, node m
unum cttedipalatium obfidere, Auguftum lultarwm uo¬
eibus rnagnis appettates ty crebris.tvhorrm,fitteor,tyfeceffa-.a-nandatûfque
dmn potui,falutem muffatione quxri
toham ty latebris. cûmque nuttx darentur mdutix,liberopedoris
muro,ut ita dixerwi,feptus,progreffus dnte co-
Jpettum omniûfkti, mottiri poffe tumultum autoritate rdtus,
uel fermonibus bldndts. exdrfiere mirum m modum
eoufqueproiiedi, ut quonidmpredbus mneerepertinad*t
condbdr,inftanter mortem contiguis affulnbus mtentarét.
Vidus denique, mecumque ipfe iontrfktm,quod alter con
feffo me firfltanlibés declarabiturprmccps,affenfiusfitm,
uim lenirefperam armata. Geferam hic textus efi,quem
mentequxfi dcripim pldtidd-.nec dttum quicquam fecus
exifhmes,uelfiferrdtespernitiofd malignos admittns,ad
compendid fiua exatare ficeffiones prvntipivm dffuetos:
fed dduldtione uitiorû dltrice depulfe, exjttétiffimam iur
tutum omnium dduerte iuftntidm: ty conditionum xquita
tem,quam propono, bonafidefiufapito.cum dnimo diflputam
hxc Romano fhtui prodeffe,nobifep qm charitatefian
gîinis, & firtunxfuperioris culminefitiamur. \griofe enim
:qux cum rationepofiuntur,non tam fieri eupio,quàm
a te utilia probari ty reda: auide tua prxcepta demde
quoquefifepturus, qux neceffe fit fieri, m compendium
redigtm breue-.equosprxbebo eurules Hifpanos,ty rtufxdos
Gétilibus atque Scutarijs adolefcentes ledos,quofdam
tis Rhenum editam barbarorwm proçeniem, uel certe exdedititijs
qui ad noftra defiificunt. ty hxc adufip exitum
n.ïù.

,98 A M M. M A R.
uitx mefpondeo non modo grato dnimo , uerum cupido
quoquefadurum. prxfidosprxtorio,xquitate ty meritis
notos,tua nobis dabit clementi*a:refaduos ordinarios iudi¬
ces, militixque moderdtores promouendos drbitrio meo
conoedi eft confintaneû,itidémq; fapdtores. Stultutnenim,
cum dntè cauere poffit nefidt,dd Idtus imperatoris afaifti,quorum
mores ignordntur ty uoluntates. Hocfanefi¬
ne ulla dubitatione firmauervm, tyrones adperegrina ty
longnqua Gdtti mittere, diuturnaperturbations cafibûfiq-,
uexatigrauijfamis, néefpontefiua poterant nec coadi: ne
confampta penitus iuuentute offtigantur,prxterita recor¬
dantes ita defperationé perçant vmpendentiu/m.nec Par¬
thicis gentibus opponenda auxilia hinc acciri conueniet,
cum ddhuc nec bdrbdriti fînt impetus mterclufa,ty(fi
diti quod uerum efi pdteris) hxprouincix malts idékttx
continuis,externis indigpdnt ddiumentis tyfirtibus. Hxc
hortando, m xfamo,falutariterfiripfiîpofcem ty rogim.
Scio enim,ftio(nequidfîibldtius dicam, cum imperio con
gruem)quas rerum dcerbitates iam wncldmatas typer-
ditas concordia uiaffim fibi cedentium principum melioremreuocauit
m fiatum: eum appareat maiorum exem
pio noftrorum, moçleratores hxctyftmilid cogtantesfir
tutidte bedteque uiuendi reperire quoddmmodo utdm, ty
ultimo temporipoferitatique iucundafui memoriam commenddre.
His literis iundus fecretiores alios Conftanûo
offerédos cldnoilo mifat,obiurgttorias tymorddces:quarumfèriem
necficrutari lioiit,nec filieuiffet,proferre de-
cebdt inpublicum. Adid munus implêdwm dedifiunt ui¬
rigraues,Pentadius offidorum magfkr,ty Eutherius eubioili
tunc prxpofitus, poft oblatas literas relaturi nullo
fappreffo qux mderunt,tyfaper ordine futurorumfiden

t I B. X X. '99.
ter dtturi. Awcerdt inter hxc cfptorwm muididm F/o.
rchtij fiigaprxfedi-.qui uelut prxfiogem contitandos mo¬
tus ob rrulitem(utfermone tenus iddubdtur)dccitum, confulto
dificefferdt Vienmm, dlimentarix rei gratia diuelli
caufatus a Cxfare, quefxpe trddatumdfperius firmtdd-
Idt.Dein cum comperiffet eum dd Auguftum culmen euedum,
exigud de prope nuttd uiuendi fie uerfus m metum,ut
longe difiunttus,malisfi,quxfafiicabdtur,exemit:
ty netxfptudine omni relidzt digreffus uenit dd Conftan
tium itineribus lentis-.titque fie nulli obnoxium culpx mon
firdret,\ulidnum utperduellem multis criminibus dppetebdt.Cuiuspoft
dbitum bene lulidnus cogtamty pruden
terfdrique uolem quodprxfèntipeperdffet,chdritates eiuscum
refamiliari mt&da publico curfus ufu permiffo
dd Orientem redire tutius imperauit. nec minore ftudio
fecuti legati hxcfecum ferentes qux prxdiximus, mtenûque
dd uidndwm, cum uenirent dd iudices celfiores,obli¬
que tenebantur: mcrafqmper Italiam ty lllyricum perpefifa
diuturnas ty graues, tandem tranffeetati Bofphorum,
itineribùfque lêtis progreffa dpud Cxfdredm Cdppd
doax etidm tum degentem muenere Conflantium,Md\d-
cam antehac nominatam, opportunam urbem ty célèbre,
fub Argti montis pedibus fitam. Qui mtromiflfi,data po¬
teftate offerunt fcripta. Hifeue retitatis,ultrd modumfolitx
mdigndtionis excanduit imperdtor: limïfque oculis
eos ddufque metum câtuem mortis, egredi iufiît,nihilpoft
hxc perantatus uel audireperpeffus -.perculfis tamen dr
denter contatione ftrmgebdtur ambigud,utrum m Perfas,
dn contrd tulidtmm moueri iuberet dties quibus fidebdt-kxfiitanfque
diuperpenfis confilijs, flexus eftquorundafentetint
utilidfmdentiû,ty iter-Qrknte uerfus edixit.
n.iiij.

too A M M. M A R.
Stittim tamen

L I B. X X. to
quefefiido, quodfi hxc tram mare diditiffet, nouarû re
rûmateriks exdtaret. notarius Bononidm mittitur,obfèrteaturusfiolitite
ne quifquam fréta Oceani tranfîre pernutteretur.
Que, uetito, reuerfiusLupitimis antequam ho¬
rum quicquam feiret,millas dere potuit turbas. lulianus
tamen iam celfiore firtuna rrulitifiptefiducia lxtior,nem-
' tepefitret,nèue ut remiffus drgueretur ty défis, legttis ad
Conftantium miffis, m limitem Germanix fèaindx eft egrefim-.omnique
apparatu quemflagtabat mfetns nego¬
tium commumtus,obtricenfi Mofx oppidopropmquabat.
Rheno demde tranfimffo, regorumfubito peruafit Erancorû,quos
Atthuarios uoeant, mqmetorum hominum lin
tius etiam tum percurfantium extima Galliarû. quos ad¬
ortus fubito nihil metuentes hofhle , nimiâmque fiècuros,
quodfirrupofa uiaram difficulté arcece, nullum adfuos
pagos mtroifie meminerdnt prmtipem, fiuperduit negotio
Iem: captifque plurimis ty occifis,ordntibus dlijs,qm fu¬
perfaere, pacem ex arbitrio dedit, hocprodeffe poffefforibusfinitimis
drbitratus.unde reuerfus pari celeritateper
flumen,prxfïdia'que limitis exploram diligenter ty coni
gm,ddufiq; Raurdcos uenitdoafique recuperdtis,qux olim
barbdri intercepta retinebant ut propria, rjfidémque pleniore
atra firmatis, per Befantionem Viennam hyematurus
abfieeffit.Hicper Gallias erat ordogfiomm.Qux dû
ita profpere fitecedunt tycaute,Conftantius actitum Arfecen
Armenix regrmfammâque liberalitate fiufeptu,prx-
menebat ty- hortatur,ut nobis amicus effeperfeueraret & '
fidus: audiebat enimfxpius eum tentatum à rege Perfa¬
rumfrllacijs, ty minis ty dolis,ut Romanorumfocietate
pofihabitafms rationibus iungeretur.Qifi crebro adiuras
animam priuspoffe dmittere,quàmfententidm, munerd-

toi A M M. M A R.
tes cum comitibus quos duxerdt,redijt ddregnu,nihil au¬
fus temerdrepofkd promifforum,ob!igzttusgrdtidrûmultiplid
nexu Conftantia: mter quas illud potius excellebdt,
quod olympiadd Ablabijfiliamprxfedi quonddmprxtorio,ei
oopulduerdt coniugemfponfitm fedtrisfut Cofetn-
tis.quo dimiffo à Cappadotia ipfi per Melitinam minoris
Armenix oppidum, ty Ldcotena,ty Sdmofeta trafmiffo
Euphrdte AEdeffem uenit. ïbique dum dgmind undique
conuementium,ty rei abarix abundantes copias opperitur,diu
moratus,poft xqutnodium egreditur autumnale,
Amdampetem.Cutus cumprope uemffet mfniafiuittis
oppleta cottuftram fiebat eum gçmttu, reputam quales miferada
ciuitas pertulerdt clddes. ibt tuncfarte Vrfelus prx
fem,qui xrdriiwn tuebdtur,dolorepertitus excldmauif.En
quibus animis urbes d milite defenduntur , cui utdbunddre
ftipendium poffit, imperij opesidmfiitificunt. Quod
didum ita dmarû militaris multitudo pofkd dpud chdlcedond
recorddta,dd eius exitium confurrexit. Exmdecunets
confirtis mcedem,eum BeTdbdendduentaretfixisten-
torijs,Udllo fiffdmmque dltitudine dreunfeptiSrobequitans
caftrorum dmbitum longus, docebdtur relatione multorû
inftauratd effe firrmus loca, qux antehac miuria corruperat
uetufhttis. & nequid omitteret quod anteferuorem
certaminum erat neƒffario prxftruendam, uirisprudentibus
miffas, conditionepofita dupla,cogbat mnium de¬
finfores redire adfitos,alienis fine cruore conceffîs,aut in
ditioné uenire Romanam dignitatibus ougendos ty prxmijs.dtque
eum itti defanatione natiua reniterentur ut cld
re nati,periailifque ty Uboribus m cundn obfidioni con
grua parabantur. Denfis itaque ordinibus eum tubdrwm
mdtamentis Uterd oppidi cunda adortus, dlaeris miles

LIB. XX. to;
lemonibus m tefhtdines uarios conglobatis, pduldtim tuto
progrediemfubruere mdnid oonabdtitr.tyquid telorwm
omnegnus infebeuntes effundebdtur,nexuclypeorum fo
luto difceffum eft, m receptum canentibus fignis. Ldxdtis
deinde dd diem unudnimis, tertid luce curiofius tedi,eU
tispdffam cldmoribus dfenfus undique tentabdnt. Et licet
definfores obtentis tilicijs ne confeiorentur db hofhbus,la
tebdttt mtr'mfecus, tamen quotiesfîdgtabdt nedffrtas, Idcertos
fartiter exertantes , Idpidibus fiubiedos mmffebdnt
ty telis. ty uiimnex crdtes cum procédèrent confidenter,
effe'mque pdrietibus contigux,dolia defiuper cadebant,mo
lx,ty colûnartimfragmenta: quorum ponderibus nim'ijs
obruebantur pugnatores, hidtique uiolento difiettis operi-
mentis aîperiadis ultimis euadebant.Dedmoitaque,pofiquam
oppugnari ctptum eft, die,cumfies noftrorum mfi
rior cunda msrore compleret, trdnfferripldeuerdt mole
arietis magnam, quam Perfe quondâ Antiochia pulfibus
eius extifia relata reliquerant apud Carras-.quxfiubito ui
fa, dptatdque fabemme, clauforum hebetauerat mentes
ddufque deditionis remédia peneproldpfas, nirefiumptis
uiribus opponéda minati machinx prxparaffent.nec temeritaspofthxc
ceffauerat,nec confîliû.nanq; dûmfîrueretur
aries uetuftus,ty difiolutus utfacile ueheretur,omni
drteomnique utriû nixu,ty propugnatorû ui tyfirmitudi
nefumma defenfabantur tormenta.nihilommus ty lapi¬
dum crebritas dtqïfanddrûex utroque pdrte plurimos co
fwnebdnt, ty dggvrwm moles mcrementis ctleribus confitrgebdnt'.dcnôrque
mdies ddolefebdt obfidio, multis m
ftrorûiddrco cadentibus,quod decernentesfub imperato¬
ris confpedûfpe prxmiorum, utpoffintfedle qm effent,
dgnofici,nuàantes galeis capitafagttariorum hofiliumpe-

LIB. XX. toy
re operd proatrfus tentabatar ex cafirk:ty eruptionefiubi-
ta rmlùtudiriisfada, mter armâtes quiportabant ignés
dmpliores prioribus ordinati, idaebdt evrbes m materi.-ts
ferreas plenasfldmmarivm,tyfiarmenta,dliâque adignes
contipkndos dptiffima.Et qmd confitdum abftulerantfa
mi nigerrimx nubes,clajjico exatate m pugnam-fegones
protindx céleri gradu uerterunt: tyfaberfeente paula¬
tim ardore bettandi,aim uentumfuiffet ad rmnus,repente
machmx omnes effufis ignibus urebantur,prxter maiorem:quam
direptis refhbus,quibus è muro iadis impli
cabatur, uirorum firtiû aeriornifits xgre fermaflam extraxit.At
ubi nctturnx tenebrxfinem prxlijs attulerunt,
non m longum miles qmeuif.ciboenim exiguo refittus ty
fimno,redorum monitu extitus munitiones longe à muro
demomt, dirrucare fiucnndius param perfiublirnes dggeftus,qui
idm conflwmmati mûris altius wnminebant. Atque
facile definfores mtnibus pellerentur, m ipfis aggerum
fiummitatibus binxfiunt locatx baliftx, quarum metu ne
profiieere quidem poffe hoftium quifquam crederetur. His
fàtis prouifîs prope ipfum crepufinilwm triplex ades no¬
ftrorum mftruda , conifque gilearum minaaus nutam,
fcultts uehentibus multis impetu conabdtur m muros.iàmque
refultantibus armis ty tubis,unopdrique drdorehmc
indiquepugmbdtur auddti conflittu: latiûfqtiefefepandente,
Romani cum Perfas ocmltari mderent pauore impofitorum
dggeribus tormentorû,pulfiabant turrim arie-
te:ty ailigonibus ty doldbris ty uetfibusfcalifiquepropmqttabdnt-.utrinque
conuoldnte miffïlium crebritate.df
fliéhbant tamen multo uehementim Perfas idus uarij ba
liftarû, tanquamper trafenna à cliuis ftrudilibus deeur
rétes. undefirtumsfitas fitas in extremo iam cogtantes,

_o(î AM M. MA R.
defhnatam ruebdnt in mortem. typdrtiti munera dimicandi
mter neceffitatis drticulos,relidis qm mrnid tueren
ter, referdta latenter pofhca ftridisgladtjs ualida manus
erupit, pone fèquentibus alijs qm flammas occulteportabam
.DÛmque Romani nunc mfhnt rdétibus, nunc ultro
inceffentes extipiunt,quiuehebant ficulos repentes meuruiprunas
unius dggpfh mferuere iunduris, ramis drborum
diuerferum, ty iunco, ty manipults confirutti cannarwm,qui
coneeptis meendiorum aridis nutrimentisiam
cremabdntur, militibus cum mtattis tormentis exmdepe¬
riculofè digreffis. Vt uero certaminibus finem uefpera dedit,pdrtèfime
difeefferunt dd otiûbreue,imperdtor in ua¬
ria fefe confiiia diducem & uerfam, cum extidio Phxnicx
diutius imminere neeeffarix rationes urgerent , quod
munimentum uelut infolubile clmfirwm hofeum exeurfi-
bus erat obiettum,tyfirum repetteret tempus, certaturus
Ieuiter ibiflatuit vmmorari, alimentis defhtuendos firfittan
cedere exifhmam Perfas :quodfecus atque rebatureue
nit. Cum enimremiffaus pugnaretur, humente cxlo undantes
nubes eum tenebris aduenere minddbus : afiïduifique
imbribus ita immaduerat fiolum , ut lun glutinefit
mollitiesper eas regones pmguififïmi eeflpitis omnia per-
terbaret : tyfuper his iugfragore tonitrua falgirdqui 't
. mentes hominum pduidas perterrebdnt. AccedeDant ar-
cuscxlefhs confpettus dfftdui-.quxfpeties unde itdfigurd-
rifiledt,expofitio de rebus oftendet: Hdlitus terrx calidio-
res ty humorisfpirdmim arnglobdta m nubes, exmdêqut
difîedo. m afiergnesparuas,ac rddiorumfafionefilendiddfadafupinantur
uolubilitercomrdipfum igneum or
bé,irimque confirmam-, ideiquefpaùofo curuarmne fiirmofam,quod
in noflro pdnditur mundo,quemfibxrx dimi-

L I B. X X. *o7
dite pdrti rdtiones phyfaexfaperponunt. cuiusfpeties qua
tem mortalis oculus contuetur,prima luted uifitur, facunddfldueffm
uelfalua, puniced tertia, quartapurpurea,
pofirerm ceruleo concreta ty utridi. hdc autem mixta pul
chritudine temperdtur ideo,ut terrenx èxiftimant mentes,
quodprima eiuspdrs dilutior lrnitur,deri concolor tircunfafa
:fèquemfelua,id eftpaulo extitatior quàm luted:
punteed tertid,quodfolis obnoxid cldritudint receptatione
fpiritusfalgores eius puriffimos ê regone déflorât.quar-
Uideo purpured,quod mtermicante dffergnum denfitate
per quas oritur, rddiorwmfplendorem confinent, oftendit
afiettumfidtnmeopropiorem-.qut color quanto mags dif
fanditur, concedit m cerulwn & uirentem. drbitrdntur
alij tene iridisfarmam rebus dppdrere munddnis,eum dl
tius dildtx nubi crdffx rddijfolis infafî lucem iniecerint
liquiddm-.quxnon reperiés exitum,mfe nglobdta nimio
fplendeftit dttritu:ty proximos quidem dlbo colores dfio¬
lefablimiore decerpit , fiubuirides uero d nubis fimilitu¬
dine fuperiedx, ut m marifilet ufu uenire, ubi candidx
funt undx qux littoribus illidmtur , mteriores fane ulld
wncretione cerulex.Et quoniâ indicium eflpermutationis
ourx(ut diximus) dfiudo dere nubium contitas globos,aut
contrd ex cocreto immutam mfarenam Ixtitidm cxlitm.
ideo dpudpoetas legmus/xpe Irkn decxlo mitti,oïprx-
fentium rerûfitflatus mitatio-Suppetum alix multx opi¬
niones ty udrix, quas dinumerdre nunc efifuperuacuû,
narratione redire unde digreffd efl,fefinante. His de ta¬
libus imperdtor interfiem metùmque iadubdtur, mgrauefinte
hyemis magnitudine,fifiettifiqueper duios tra¬
dus mfidijs: mter qux etidm turnultum exafeeratimili-
tis uerebatur.fuper his urebat eius anxiam mentem,qaod

LfB. XXI.1 109
Idturtdpidumfalgore difhndo: am inter exordia prm
tipdtus dffumpra iuli corona tircunddtus erdt xyfktrchx
fiimlis purpurato . interqux Helenx coniugs defimdx
fuprema rmferat Romam , mfiuburbano uix tiomentanx
condendd, ubi uxor quoque Galli quondamfioror eius fie-
pultaeft Conftantim. Accidebat autem,mamdebdtq; eius
cupiditatem pdcatis idm Galîis muffereuhro Coftantiwm:
conijctem eum per uatitinandiprxfiaga multa,qux callebat,tyfi>mnia,è
uita protinus exceffurum.Et quoniâ ern
dito wftudiofii cogrutiomim omniûpr'mdpi,maleuoli prx
nofiendifaturd prduas artes affignant,aduer tendum eft
breuiter , undefapienti uiro hoc quoque ditidere poterit
dodrmxgeitas haud leue. Elementorum omniûfinîtes,
utpote perenniwm arporum,prxfentiéti motufemper ty
ubique uigent,ex his qux per difdplmas uarios affiedamus,partieipdt
nobifcum munerd diuindndi:ty fubftan¬
tiales poteftates ritu diuerfo pldcatx,uelut ex perpetuisfo
tium uenis uatitina mortalitatifappeditat uerbd, qutbus
ttumen prxeffe dicitur Thenudis.quam ex eo quod fixa fe
tali ._ge décréta prxfdrefisfît m pofkrwm,qux tethime
tidfermo Grxeus dppelldt,ita cognomindtam,m cubilifa-
liôque louts uigpris uimfiti theolog ueteres cottoenrunt.
Auguridtyaufpicia non uolucrivm arbitriofutura nefidentiwm
colliguntur(nec enim hoc uel infipiem qmfquâdi
cet)fied uolatus duiûdirigt deus-.ut rofirû fionam,autprx
teruolans pmna turbido meatu uel lenifutura prxmonftret.
Amatenim benignitas numinis, feu quod merentur
hommesfeu quod tangtur eorum affedione,his quoq; drtibus
prodere qux impendent-Extis itempecudum dttentifhtiditit,m
fpes conuertifiuetis mnumeras,dccidentid fit
unt. Cuius difiiplinx Tdges nomine quidam monftrdtor
0.1.

îl0 A M M. M A R.
(utfabuldntur)m Hetrurixpdrtibus- emerfiffe fubito ui¬
fus è terra.Aperiunt nunc quoque uenturd cum xftuant
hominum corddfed Ioquuntur diutm.Sol enim (ut diunt
phyfid) mens mundi, nofiras mentes ex fefe uelut fidntil*
las diffunditans,cûeas mrnderituehementiusfeturian
ftias reddit.vnde Sibyllx crebrofi dicunt ardere,tvrrente
ui magna ftdmmarum. Multa fignificantfuper his cré¬
pites uocum,ty occunentia figna,tonitrua quinetiam ty
falgurd tyfelmina,itidèmque fiderum fia-la Somniorma
autem rdtafides ty md'-tbitabil'iïfret , ni rdtiodnantes
conietturdfitllerentur . mterdûmque,ut Ariftoteles affir¬
mât, infixafimt ty fhbil'id: cum dnimantis altius quiefeentis
ocularis pupilla neutrobique mclinata redifftmear
nit.ty qiua uanities dliquoties plebeid ftrepit,bxc impe
rite muffando,Si effetprxfientiendi notitid quxdam,cur il
lefe cafurum in bello,uel alius hocfepaffUrum ignorduit
aut ittudtfufficit diti,quod ty grammaticus locutus inter¬
dum efi bdrbdre,ty dbfiurde cednit mufîcus,ty ignorauit
remedium mediais: ty non ideo nec grdmmatim, nec
mufica,nec medicina febfifet. Vndeprxclarè hoc quoque,
ut dlid,Tullius, Signa ofiknduntur,dit,a dijs rerum: mb'is
fiquis errdUerit, non deorum naturdfedhominum conieéturd
peccauit. He igtur extrd calcem, quoddidtur,firmo
decurrem letturofafihdium fèrdt, dd explicandd profieda
reuertamur.Cum dpud Pdrifios ddbuc Cxfar lulid-
nus quatiemficutum uarijsmotibus exerceretiir in campo,
dxiculis,quis orbis erat compdgnatus, in uanum exaiftis,
anfdremanfiratfiola-.quam retinem ualidd manuftrmg
IdUterriûfip, ut omine diraprxfentibus cundis, HemoM
qtut,ueredtHr-.hdbeofirmiter quod tenébdm.ltem cum df>ud
Viennampofkd quieferetfibriuf,bord medid mftit

LIB. XXI. îti
imago qtixddm uifidfplendidior, hos ei uerfus heroos mo¬
do non uigldntidperte dixit , eddemfxpius replicando,
quibusfretus nihil dfperumfibifupereffe exifhmabdt,
Ztvr otxy ttïirhxrv rtfjxx /j.t>r,y uhvr? vfpoxooitr,
vrdfStYiuh _"t HfoYns- fioifit f,xiYlf ift -rs'tiniTif
dna-ïH,^Xff4\êi! ucYsémoi xtrlj'trr tuus
rtfixx fthn fitûTt svyipoY mu i-naJ'vYCYtii.
. Agebat itaque nihil mterbn de ftatu rerum prxfentiûmu
tans,fidanimo tranqtulloty quieto mtidentidaindu dif
pOtum,pdalatimquefefe oorroboram,ut dignitatis ougmé
to utriû quoque mngruerent incrementafitque omnes nul
lo impediente adfiuifiuoréilliceret,adhxrere cultui Chri-
fhdnofingebdt,d quo idmpndem occulte defduerdt, drcunontm
pdrtidpibus paucis dtufpidnx augurij'fque mten
' tus, ty cxteris qux deorumfemperficere cultores . p.t m
hxc intérim eeldrentur , feridrum die quem eelebrdntes
menfe Idruidrio Chrifhdni Epipkanidm diditant,progref
fus'm eorum ecclefidm filenniter mmùne orato difacffat.
Dwm hxc Hd dguntur,propmquate idm uere,nuntio pertitusmopino,ddtrifatidrn
uerfus efity'mnrorem. Didi¬
cit enim Alemannos à pago Vadomarij exorfis,unde nihil
poftidum fxdusfperdbdtur mcommodû,uaftare con¬
fines Rhetijs tradus: nihihp ftnere intétdtum manus pra
dtttoritts fafiius difiurretes. Qitod ne diffamuldtum rediui
ùas bellorum materias extitaret,Libinonem quenda ami
tem cum Celtis ty Petuldntibus mifit byematib usficum,
negptitim,utpofebdt rdtio,corredurum.Qui cum mature
prope oppidum Sdndionem ueniffet,longe uifus d bdrbdrts,quiidm
certamina méditantes fefe per uattes abdide*
rdnt: bartatûfique milites licet numéro impares, cupidine
temen pugnddi uehemebiisirritatos,dgg_reditur mconfelts
orf.

tK A M M. M A R.
Germants : mtêrque dimicandi exordia ipfè condditom.
nium prvmus. cuius interitu ereda bdrbdrorum fidutia,
Romanlfque dd duds uinàidnm dccenfts, certamen com¬
mittitur obftinatum : ty urgente magnitudmis mole difie
ttifiunt noftri,ocvifis p

LIB. XXI. îij
utprxceptum efl-.eôqiie prxfinte,ty n/gotijs ddfirido di
uerfts,trdnfgrefifus Vddomanuo flumen, ut nihil inpro -
finda rnctuéi pacc,mhilqueficus g ftorûfimulamfiare,ui
fiprxpofto militum ibi degnbûpauca locutus.ex more ul
trofinwt,utfafpiàonis mhil relmqueret abiturus,ad céuiaiûeim
uem repromifit, ad quod erat iam Phildgrius
wwtatus. Quf ftatim mgreffus regç cofpeéh,imperatoris
recordatus eft uerba:caufdtûfque remferia ty urgentem
addiuerfioriû redijfferiptifip ledis dodus quid ag conueniret,confefhm
reuerfus dificubmt inter exteros. Einitîfi.
que epulis Vadomariûfirtiter dpprehéfium redori militum
arde euftodiendû dpudfigna comifit, textu ledo iufforû,
comttibuseius ddfiua redire co'pulfs , fiuper quibus nihil
faerdt imperatû.Exhibitus tamen idé rex adprmtipis cafird,iâmqr,
fpe uenix omni prxclufia,ai mteruptunotariû,
gr quxficripfierat ad Confhntiû coperiffet iam publicata,
tweouitio qutdé tenus dopettatus miffus eftad Hifpanias.
idenim ftudio curabatur wgeti,ut iuliano difiddéte d Gai
lijs,hnmanijJitruishomo prouinaarûftatu xgre eopoft tum
li.ntius coturbaret.Hoc cafu elatior lulianus regs opini
one titius intercepti, queprofadurus ad lognqua farrru-
dabdt , nihil remittentibus curis bdrbdros ddoriri diflpofuit,quospererruffie
Libinoné comitem m congrefiu eu mili¬
tibus docuimus pauds.Et ne rumor aduîtusfm eos dd remoûord
trdduceret,fuperato Rheno node alto filétio,eum
tutxiliorû expeditiffamts globis,nihil metuentts huiufmodi
tircunuenif.exatatôfque kofhliûfiagore armorû,dm-»gla
dits dratnfpeddt ty tela,celeriter muolamt, ty quofia
ocâdit-.orates alios prxda offerétes dedititiof pit,reliqu s
qui remanfiere, pacem pre euntibus dedit,quiem pollidtisfirma,
Qux dum mentibus dgmtur eredis,conieék*m
o iij.

»i4 AMM. MAR.
quantas intefttnx cUd'ts exdtauerat moles, nihilque tam
conuenireconatibusfabitis,quàm celeritatemfagtaprxui
dem mente,profefa palàm defedionefe tetioremfere exi
fhmauit: mcertûfqae de militafide, placata ritufecretiore
Bettond,eldffico dd condonî exercite conuocatofdxeofuggfftu
mfifem,idmque ut dppdrebdtfidentior, hxc clari¬
usfalito differebdt: landudum tacita deliberatione uos xfhmo
magni commilitones,rerum gefturû excitas amplitudine,boc
opperiri confiliû,ut euentus quifperatur,perpendi
poffint, typrxcaueri . Plus enim audire quàm Ioqui
militem decet adibus coditemgloriofis:nec aliûfiedatx
xqmtatisfentire redoré,quàm eum qui ty laudari digne
poteerit ty probdri. Vtigtur qux propojm abiedis abfiol
ttam,aduertite oro beneuole,qux fermone breuipercurri:
Arbitrio dei cxlefhs uobis inter ipfa imentx rudiments
permixtus,irruptiorws Alemannorum affiduas & Eranaram,populdndique
iugem licéntiamfreg: ty uigore côtnani
Romanis agmimbus quotieslibet Rhenum peruiû
fèti-.contra rumorumfeemitus,gentiûmque ualiddrûiuolentos
exatrfiusfeindo immobilis,uirtutis ueflrx nimirum
farmamentv confifus . ty hxc laborum quos exhaufîmus,
Gattixfietdntrioes,pofifanera multa iatturafique recred
tx diuturnas tygraues,poferitati per xtatum examina co
mendabunt.Atmmc aîm autoritate ueftri iudicij,rerum-
que nefffitate compulfus,ad ougnfium elatus fium adme,
deo uobiflquefautorious,fifartunac*ptisddfaerit, altius
dffednbo maioratidprx meferem, quod exercitui, cuius
xquitas armorùmque mclaruit magnitudo,ty domi mo¬
dérâtes uifusfem ty tranquillus,ty in crebritate bello¬
rum contra confpiratas gntiwm copias confideratus ty
cautus. Vtigtur aduerfaprxueniamus mentiivmfodctate

L I B. X X I. ttf
iun&ffimdfiequtnùm uidm,oonfiiliûmque fialutare(utpu-
to) cUm mtegriias rerum mtentioni noflrx uoluntatique
refpondeat-.ty dum maioribus uacant prxfidijs regànes
\ttyricx,miprxpedito curfiu tendét&s,Datiaram intérim
fines extimos otxupemus, exmde quid ag oporteat bonis
fiucaffibus mftruendi : utque efi mes fidentium ducum,m
ramento quxfo concordiamfiondete manfiuram ty fidem,
operam nauaturo fièdulam tyfiolitam, neqmd agatur mconfiultum
tyfiegne, ty produtturofaquts exegrit, incorruptam
confeientiam meam, quod nthil uoluntateprxter
ea qux m commune conducunt,aggredidr dut (entabo. I.
lud fianè obteftor ty rogo, obfiruate ne impetuglifentit
drdoris m priuatorû damna quifquam ueftrum exiliat,
idwgtttm, quod ita nos illufîrarunt hoftium innumera
ftrags, ut mdemnitas prouindarum ty falus, exemplis
uirtutum peruulgatx.Hocferment imperatoris uiA dlicu
ias oraculi comprobato,mota eft vnàtatius contio: ty re¬
rum cupida nouanddrum,unanimanti confenfu uois hor
rendos immani fiutorum ftdgore mifcebdt, magnum eld*
tumque ducem, ty utexperta eft, firtunatum domatorem
gentiwm appellam ty regum.iufilque uniuerfi m eius no¬
men iurarefelenniter,gladtjs cermdbus fuis ddtnoti*rfub
execrationibus diris,uerbis iurauere conceptis, omnes pro
eo cafus,quodd uitam perfederint,fi idntnflïtasexegerit,
perlaturos-.quxfecuti redores, omnéfq; prmdpis proximi,
fidéfimili religone firmarunt. Solus omnium licetpropo
fitofhtbili, audader tamen prxfettus repugnauit Hebri-
dius, iurifîurandi nexu comrd Conftnnhum nequaquam
fe conftrmg poffe commemoram , cuius beneficijs obligttuserat
crebris ty multis. Qufbus auditis alfiantes pro¬
pius milites acriter wflamati eum appeteret trutiddndiL
o.iiij.

ne A M M. M A R.
ddgvnudfuaproldpfiwm vmperatorpaludamento protexit.mdêque
reuerfus m rega cum antegreffum eu uidiffet,fapphtêmqueideentem
orare,ut huandi aufa timoris
eiporrigemdex*¥r4:Etqutd,dit,prxtiputim armasferua
literft tu manum vetigpris mea?Sed hmc quo libet abifiecurus.
Hoeque audito ille mnoxiu* ad laréfuum receffu
in Thuftiam.His lulidnus,utpoficebdt negotij magm tudo,
prxflrudis,expertas qmd m rebus tumultuofis anteuerfio
ualeat ty prxgrefius,per teffera edido itinere m Panrso-
tiias,caflrispromotis ty figms,temere fie firtimx commifit
ambimix.Replieare nunc conuenit tempora, ty narra-
refummatim,qux,dum aguntur in Gallijs anrd-dzi,Cpn
fiantiushyenum Antiochix,domi militixque perfecit, In¬
ter complures dlios honore confiioios ddoraturi impera¬
torem peregre uenïentem ordinanturetiaex tribunis mfignibus.Cum
igtur d Mefopotamtd reuerfus Coflantius
hoc extiperetur offtao, Amphilochius quidam ex tribuno
Vaphlagp, quem dudumfub Confiante mditantem difcor
àiartmr feuiffe caufas mter priores fratres, fefiidonts co
tigux ueritati pulfabant,aufus paulo petulantius fktre,ut
ipfè quoque dd pdrile obfèqmû admittendus, agnitus eft ,
ty prohibites-.firepentibûfqi multis, ty mtueri lucem uite
rius non debere clamantibus,utperduettem ty obfinatu,
Cdnfhntius circa hxc leniorfiolito: Definite,ait,urgere
hominem,ut exifirwfontemfednodwm aperte conwttu:

L I B. XXI. V7
matmbebdt,ciïdis cum eo muanurn exeuffis,lxfifque leutter
puias,interna compdge difiuptaefjïaffefpiritum reper
tui;folus :unde Conftantiusfeturorû (îUoqueprxftius exultabdt.
Eodé tempore Eouftinam nomine fortitus eft mn-
iugem,dmiffd iamprïdem Eufibid,cuiusfratres erdnt Eu¬
febius ty Hypatius confeldres,arporis mordmq; puLhri
tudine pluribus dntefiante,ty in culmine tam ceffe huma¬
na- cuiusfauoreiufiffimo exemptumperiailisdecldrdtûm-
queCxfidrem retulvmus ïulidnum.Hdbita eft ijfdem die¬
bus etiam Tloremq rdtio,è Gdttid nouitatis metu dtgrefjï,
ty Anatolio reetm mortuo prxfedo prxtorio perlttyricupi,dd
eius mttiter locum: cûmque Tauro itidem prxfe¬
do prxtorioper Italiam dmpliffamifufcepit mfigniamagftrdtus.
Pdrabdntur nihilominus externorum dtque ciudiwm
mfirumétd bellorum,ty augbdtur terntarûequeftrium
numerus, pdr'iqueftudio fiupplementa legorubui
fcriptafant, mdidis per prouincias tyrotinijs: omnifque
ordo typrofeffao uexabdtur, ueftem drmâque exhibem ty
tormenta, aurum quinetiam ty argntum, multiplicéfque
rei tibdrix copias,ty diuerfa gênera iumentorum.Et qma
Perfarum regs ob difftcultatem hyberni temporis xgre
coflruda re dbdrid ualidior impetus timebdtur,ad Trafhgritanos
reges tyfatrdpas legtti cum muneribus nuffi
fant dmplis, monituri cunchs ty hortnturi noftrdfènti¬
rent,nihilfalldx tentartnt uelfrauduletum: ante omniA
tamen Arfaces ty Meribanes,Armenix ty Hiberix regs,
cultu ambitiofo mdumentorum emercabatur ty multifer-
tnibus donis,dana negotijs Romanis illatiiri,fi rebus etia
duVrjs defihuffent adPerfks.lnter tôt urgentid Hermogp-
tie defundo,adprxfeiTurampramouentr Helpidius,ortus
m PaphUmnid, afiedu mlts ty lmma,fed fimplidoris

.-.S A M M. M A' R. , v
ingenij/mcrueutes tynùtis-.ddeoutcum ei cordm mnocen
tèm quenddm torquere Conftantius.prxtpiffet, xquodnimo
dbrégtri fibi poteftatem orabat, hx'cque potiorlbus
alijs ex fente ntid prmtip'is.a,genàa permitti.Rigore itaque
vnftantiwm negotiorum dnceps Conftantius,qmdmpefferet
dmbigbdt, diu multûmque anxius utrum lulidmtm
peteret ty longnqw, dn Pdrthos repelleret iam traftteros,ut
minabdnter,Eupbrdté:bxrênfaue,tandem cum du¬
abus communicato fxpe confilio,in idftexus eft, utfinito
propiore bello , uel certe mottito, nullo poft terga relido
quem fermiddr'et,ûyrijs perculfts ty ltalid,ut rebdtur,\u
lidnum mter exordid ipfa crptorwm tanquâ uertaticam
prxddm caperefhoc enim dd leniendwmfaorwm metum
fabmde prxdicubdt.tamë ne mtepeficere, automififfe belli
uideretur aliud Idtus, dduentus fui terrorem ubique difpergm,
ueritiifique ne Africa dbfente eo perrumperetur,
' dd omnes cafuspr'mtipibus opportuna,uelut finibus Orié
tis egreffus, per mare notarium mifit G

LIB. XXI. tf?
rafjïcet ordm Sitiliéfim d Lilybxoprotentam & Pdchyno,multitudofieruabdt
drmata,fi pdtuift'etfacultas, ocyus
trdnfitura. Hispro rerum ratione m fibiprodeffe. exifti¬
mabât Conftantius,alij'fque mtmitis ty lemoribus orditkt
tis, duatm nuntijs docebater ty literis, Perfarû copias m
mam coaéhis,rege turgdo prxeunte,iam prope margnes
tendere Tigridis, mcertum quonam erumpere cogtantes.
Qufius pertitus,utpropius agm futures poffit anteueni
re conatus,quam prbnwm hybernis egreffus,accito undiqueequitatu,peditumque
robore quofidebat, per Cdpeffe-
tidtn Euphrdte naualipote trafcurfo,AEdeffdmpetit ube-
rem commeatibus ty munitam: ibi parumper opperiem
dum exploratores aut perfegx motum caftrorû hofelium
mdicartnt .Dificedem mter hxc lulianus dRaurdtis,peratfis
qux doaivmus dudum, Sdllufaumprxfedumpromotum
remifit'm Gallias, Gertmniano iuffio uiam teeri
tiebridij: itidémq; Heuitx magferiû commifit drmorum
Gumodriû proditorem dntiquû timem, quem aîsattariot
regeret,latenter prodidiffe Veterdnionemfuûprincipe ou
diebdf.ty louio quxftura, cuius m ddibus Mdgnetij memnimus:ty
Mdrnertino Idrgtiones curados :ty Ddgilaiphûprxfetit
domefticis:dliôfip ex arbitriofuo militibus re
gndis dppofiuit, quorû mérita nordt tyfidé. Profidùrus
itaq; per Mdrtidnasfyluas, uidficp, iûdas iftrifluminis ri
pis,mter fubita Ueheméter incertus id uerebdter,ne conte-
ptus ut amitahbuspaucis multitudine offenderet répugna
tem. quod nefieret,cofiliofilertiprxuidit-.ty dgminibus
diftributis,per itinerd Italix nota quofidi properdturos cri
loitino rntfit & louio,dlios per medi Rhetidrmn
magftro equitû Heuitx comiffos,quo diffufiper ttarid opi
nionénumeri prxberet immenfefarnûdinécp, cunda complerét.ld
enim ty Alexâder Mdgnus,ty dcmde dlijplu-

LIB, XX. tu
mddiphum mifit cum expeditis dd Ludllidnum uocandû,
trahendàmquefi reniaretur.Qui tum etia quiefem,cum
ftrepitu exatus turbulents mdififet ignotorum hominumfe
tirado dramfièptem, concepto negotio,ty iyiperdtorîj no¬
minis motuprxftnttus,prxfptis pdrmt inmtiffamus:fecutûfijue
alienum arbitrium rnagjkr equitum paulo ante
faperbus ty ferox,iumentdque vmpofitus repentina,prin¬
dpi ut captiuus offèrtur ignobilis, oppreffam terrore uix
cclligm mentem. Verum aimprinutus mfes,adordndx
purpurx datam fibi copiamddmrtiffet,recréants tandem
fidquefecurus-.lncaute, mqmt,imperator, & ternerecun
pau'ds alienis partibus te commififh. cui amarum luliarutsfubridem,Hxc
uerba prudenti* ferua,imquit, Cofhttt
tio: maieftatis enim infigne non ut wnftliario tibi,fad ut
definas pauere porrexi. Hihil deinde dmoto Lutillidno dif
ferendum,nec agendum figne rdtes,uterat m rebus trepidis
auddx ty confidentior,timtatem utprxfamebdt dedititidm
petem,titis pdffabus m,debdt-.eûmquefeburbdnis
propwquantem amplis nimiiimque protentis, milita¬
ris ty omrus gpner'ts turba cum lumine multo,tyfloribmt
Uotifquefaufhs, Auguftum dppelUm ty dominum,duxitm
regam.vbi euentu Ixtus ty omniefirmatdfie uenturorû,
quod ad exemplum urbium matris populofx ty
per alias quoque duitates ut fidusfalutarefufitiperetur,
edido poftridie curuli certamine cum gtudio plebis,ubi lux
excanduit tertid,rnordrwri impdtiéspercurfîs dggeribus
publias, Succos nemine aufa reffere prxfidijs ocatpduit.
ijfdemque teend'is Heuitam prxfecit utfidum: cuius loci
fitum nunc coruieniet ofendi. Cofertx celforum montium
fiwmmitates Hxmi ty Rhodopes, quorû dlter ex ipfis iftri
trurgnibus, dlter db Axijfluminis citeriori parts cofar-

m A M M. MAR.
. mtjm dngufias temulofis collibus definentes,per lllyHot
mterftindunt & Thrdcus.hmc uidnx mediterrdne'isDd
tis ty îerdicx, inde Thrddas déficelantes" ty Philippopolkn,timtates
amplas ty nobiles. ty tanquâ natura m
ditionem Romanam redigçndas nationes tircunfitas prxnofente
ita figurdtx confilto, mter drdos colles quodam
hidntes obfieurius., dd magnitudinemfilédorémque pofkd
' rebus eldtispdtefttdxfiunt ty carpentistdditibùfque dii-
quoties claufis,magnorum duatm populorùmque repulere
condtes.ty pdrs qux lllyricumfpeéhtt mottius edita,uelut
mcauta fiubmde fuperdtur.ldtus uero è regone oppofitum '
Tbrdcijs,prona humilitatê diruptum,hincque ty mdefrd
gofîstrami'tibus vmpeditum,diftfetile fieanditar etiam nul¬
lo uetante. Sub hac altitudine dggerum utrobiquefipdtiofia
atmporum planities idcet,fuperior ddufique lulm dlpes
extenta,mferior itarefapitid ty pdndd,ut nullis hdbitetur
obfiaculis ddufiquefretum ty Propontidem.Hisut m re ta¬
li tàmque urgsnti compofîtis,migftro equitum illic relido,
imperdtor reuertitur Hxffwm copiofium oppidû, quo mde
expedite cundzt difponeret fais uùlitatibus profaturd.vbi
Vidorem dpud Sirmium uifumferiptorem biftoricum exinde
uenire prxptum, Pdnnonixfiecundx confaldyem
prxfetit,ty honorduit xnea ftatiid uirumfibrietatisgrd
tia rmltilmdwm,multopoft Vrbiprxfettum.ïàmque al¬
tiusfe extollem,nunquam credem dd concordidmprouocari
poffe Conftantimn, ordtionem derem ty miiettiuam
probrd quxdam m eum expldnantem & uitid, feripferdt
ddfenatum. Qjux otm Tertetto adminiftrante adhuc
prxfetturam redtaretur m curid, eminuit nobilitatis cum
fftetiofdfidutidbenigntasgrttta.excldmatum eft enim m
mmtcundorûfiententid congruéte,Autori ùoreutréiim

L I B. X X I. ttj
rmwmsfVun.c & memoria Conftantini,ut nouatoris terhatorijque
prifiarum legum ty moris dntiquites reaptit
uexduit,eum dperte mcufitm, quod bdrbdros omniûpri¬
mas ddufiquefitfxs auxerdt ty trabeas confeldres,mfulfe
nimirum ty leuiter.qui cum uitare deberet id quod mfe
ftius obiuro&uit,brem poftea Mamertino confulatu miun-
xit,nec mta,necfilédore,nec ufu, nec gloria horum euiufe
quam fimili, quibus magftratum detulerat ampliffanmm
Conftantinusioontrd mconfammatum tyfubdgreftem,ty
quod minus erdtferendwm,celfe mpoteftate crudelé.Hxc
ty talid cogtantifolia toque faper maximis rebus tyferijs,nuntius
metuendus mtimatur ty infperatus, aufa mdicam
quorunda immania hnpediturd curfus eius drdt-
tes,ni uigldnter hxc quoque dntequa ddoleficerent hebe-
Uffer.qux breuiter exponetur.Duas legones Cofîantidcas,
dddita und fegttnriorû cohorte,quas muenerdt dpud Sirmiûjit
fiufpedx ddbucfidei,perfpecie neceffitatum urgentiûmifitm
Gallias. qux pigrius motx, fpdtiâque itinerû
lôga, ty Germanos hofirs truces ty adfeduos fermidates,
nouare quxdam mcliebanter , autore ty mtitatore Higrino,equitu
turmx tribuno m MefopotamidgenitQ.réque
digejh perfecreta oolloquid,ty dlto roboratafitlentio,cum
Aquileiamperueniffent,urbéfiîtu ty opibus nmrifique tircunddUm
uolidis,eam hofhliter repente cloufère,iuuants
indigna plèbe tumultus honoré, cui Confktntij nomen erat
tum etiam dmicum. ty obferdtis dditibus, turribûfi-
qae armatis ty propugnacul'ts,feturx concertationi prxpdrabant
utilia,intérimfioluti ty liberi: hôcquefacinore
ita oudaa adfeuendum Coftantij partibus mfiuperfhtis
Italicos incolas extitabdnt. Quibus lulidnus dcceptis, dgens
tunc dpud Hxffiwm, nihil a tergo timem dduerfium,

«4 A M M. M A R.
legênfque ty audiem hdnc àuitatem tircunfeffidm quidé
aliquoties,nunquam tamen exdfem dut deditam, vmpenfîoreftudio
fibifiotidre, uelfraude, uel diuerfîs adulationum
generibus, antequam maius orireter aliquid, properdbdt.
ideôque loiunùm manftrum equitum uenïentem
per Alpes, Horicôfcp mgreff\vm,adidquodexdrfierat,quoquomodo
corrigendû redire titius tmprrdbdt. Ef nequid
deeffet,mtlites omnis qui comitatumfequebatur autfigna,
retineri iuffit per idem oppid imtranfeunes,pro uiribus
laturos auxiliû. Hifique difpofitis, ipfe haud diu pofkd co¬
gnita morte Confiantij, dificurfis Thrdcijs Confhntinopo-
Ivm mtroijt:dcfaepe dodus -rtiusfere id obfîdium quàm
uerendum,lmmone cum comitibtis dlifs dd hoc defhnam,
remouit exinde ïomnum,dlia qux potioresfldgtabat ntceflfitates,ddurwm-Ordine
itaquefeutorum gemino Aeptileid
drcunfèpta,0ndnentibusfententijs ducum,comeniés
uifum eftdd deditionem dllicere definfores minatiûbldn
dorumque uarietatefirnwnum. ty multis ultro titroque
didio, s,m vm-nenfwm obfihndtione glifiqnte,ex colloquit
re infeékt difaeditur.Et quid nihilprxter pugnâ-iam fpeûabdtur,eurdtis
utrobique abis fimnéque oorporibus,du
tord ixm furgente,concrepdntefanitu buccinorum,partes
accenfie in clddes rtmmasfarodents mags quàm confultius
datis clamoribus ferebantur. Pluteos igtur prxfere-
tes oppugndtores,cratéfqne denfius textasfenftm mceden
tes ty mute murorum ima fiuffodere fenamétorum mul¬
titudine conabantur, fadas plerique uehentesdd menfa-
rdm mceniûfialiis. iàmque parietibus pêne @ntigui, p

LIB. XXI. ut
primo congreffu eredi m audaciam claufe, dffumptafidu
dd meliorum,pdrui ducebdnt refktntid'-.mentibufquefin
datis ty compofîtis, per opportuna torrentis mdefeffo la¬
bore uiglias ty cxtera fubfidid fecuritatis implebdnt.
Contrd munitoresdicet pouore diferiminum dnxij,pudo¬
re tamen nefiocordes mderenter ty fignes,ubipdnvm uis
procedebdt Mdrte dperto tentata,dd inftrumenta obfidiondlittm
drtium trdnftulertmt. Et quid necdrietibus ddmouendis,nec
dd mtentandos machinas, uel ut poffantfirdri
cuniculi,mueniebdter quid hdbile,difpdrdtione bre¬
ui àuitatem Hdtifine dmni prxterldbente, commentent
exwgtatum efl cum ueteribus ddmirdndum . Conflrudxr
uelodftudio ligneos terrespropugnaculis hofhutn eelfiio-
res hnpofuere trigeminis mmbus ualdefibi connexis,qui
bus mfifentes drmati,unopdriq-, drdore prohibitores dif
pellere arlldtis ex propmquo uiribus nitebanter : fabtér-
.que expediti uelites è turrium cauernis egreffi,iniedisport
ticulis quos antè compagnarant, tranfgreffa fefinarunt
mdiuifa negotio:ut dûmtiffam miffalib usfi pètent tyfiaxis
utrmqifeais alte locati,hi qui trdnfiere per pontes nul
lo interpellante xdifteij pdrte conuulfd,dditus mpénétra
lia refierarent. iterumfimma cnptiprudentis ahorfim
euafit.aimenim aduentarent iam tunes,contortis matteo
lis madentibus pice,arundine quinetiamfdrmentis de ua
riofvrrùteflamnrarum maffiebdntur.qux quonidm meendio
¥leri ponderibiifque trépide fiuperflantium melinatx
prodderunt m flumen, armatorum dliqmper edrumfafagd
m teribdnt, eminus confixi tormentis Xnter qux defa
tuti pedites pofi naualiwm fatiorum ocmfium obtriti fiunt
fixis hnmambus',prxterpducos,quos morti licetper impe
dïtafaffugd uelodtas exemeratpedû. Ad ultimum eertap-i.

lié A M M. M A R.
mine produdo in uefperdm,ddtvque figno reptui ex mo¬
re ambo digreffa, diei refiduum dnimis egeredifidribus.
Munitorum enim mororesfanerd lugentiûpropria,prohibitoresfpe
iamfuperandi mflammabant, licet ipfi quo¬
que paucos gemcbant anuffos-properdbdtur tamen nihilo¬
minus, ty quantum recredndis Uiribus qmete ty abofa-
tiffait tributoper nodis mtegrxfidtium, repdrdtur lads
exordio prxlium mtimmento tebdrum.ty quiddm elatis
faper capita fihitis,utpugnaturi lemus,alij uehentes hume
ris ut dnwdfialtuferuentique impetu procurrentes,pedo
rd rmltifermiam telorwm idibus exponebdm. alijferratas
portartim obijces effrmgndos ddorti, ultro ignibus
petebdntur,uel fidxis muralibus oppetebant. quidam fififas
fidentius tranfîre coruti, repentinis eorum abfiultibus
qui erumpebdm eldnadoperpoficas,ruebant vncaute uel
faucij difidebdnt. Recurfus enim dd minia tutior ual-
' lûmque antemuranum ceffitibasfaltam,mfiididntes db o- .
tant difcrimine defendebdt.Et quanquaprohibitorespéri
tia bettorûmque drtibus dnteftarent,qmbus mhilprxter
tnoniû(ùpererdt ddiumentumicolleftus tamen ex potion
lus numeris miles diuturnasferre nequiem morasfrubur-
bdtid omnid tircuibdt diligenter mqiurés,qua ui uel ma¬
chinispoffit pdtefadam irrumpere ciuitatem. Qyodubi
pdtrdre nonpoterdt magnitudine uetante difftadtatû, obfaderiremiffîus
cnpta efi:ty exeubijs ftatiombûfque reli¬
dis prxfididrij milites uafhxntes dgros propmquos omni¬
bus congruentibus abundabant, raptorum pleraque concorpordlibus
fais hnpertientes:unde largoripotufegdfi-
que admodum diftvnti mareebant. His relatione commu¬
ni confortiûmque cx>gnitis,\ulianus Conftantinopoh etiam
tum hybernam, fiolerti remedio turbdtis confaluit rebut:

LIB. XXI. tt7
moxqt, Aglonem magftrum peditum ed tempeftate probe
cognitum miferdt,ut uifa honordtiffamo uiro, impertaque
per eu morte Confktntijfalueretur obfldiwmAnter qux ne
ctffidret Aquileixoppugndtio,cum m reliquis operd confiu-
merentur incaffwn,placuit refifentets acriter dd deditio¬
nemfiti copetti.ty ubi dquarum dudibus interfedis nihi¬
lominus celfiorefidudd repugnarent,flumenldboribus a-
uertitur magnis,quod itidemfruflrd eflfittum, A ttenuatis
enim duidioribus bibendifibfidijs,biquos temeritas clou
ferdt, contenu putedlibus dquispdrce luxerunt. Qux du
dgtantur cafibus dntediBis, fuperuenit utprxceptum eft
Aglofcutorûmque denfitate contettus,propèfidenter dc-
eèffit-.multdque loeutus ty uerd,quibus Confhntij obitum
firrruttùmque Iuliani docebat imperium, non fine conuitijs
reputabatar utfallax. nec ei quifquacredidit gpftu nar
ranti,antequam pachfialutefufieptus adpugnacultwnfa
lusfide religofius reddita,ea qux docuerat replicaret.His
auditis ex diuturno angore portis reelufis omnes effufifuf
cepere Ixàpdtifiaim ducem:féque purgtntes,Higrinum to
tiusfaroris autorem,paucvfque alios obtulerunt, eorûfupplido
crimen lxfx maieftatis ty urbis xrumms expidri
pofientes. Paucis deniquepofi diebus exploratiusfieda-
to negotio , Mamertino tum iudieante prxfedo prxtorio,
HlgrinusutdcerrimusbelMmpnéhrexuftus efiuiuus.Ru
trmlus uero poft eu ty Sdboftius euriales conuidi fine re¬
fpedu periculiftudidfiuiffie difeordiarwm,pnmliconfiam
ptifiunt ferro. refidui omnes dbierunt mn*oxij,quos in cer -
tttmnam rabiem neceffitas egrat,non uoluntas'. \d enim
xquitate penfata Jhtuerat placabilis imperator ty ele¬
mens: Et hxc quidem poftea geftafint. lulianus uero agns
etia tum apud Hxffum airis altioribm ftrmgebatur,
M'

M8 A M M. M A R»
multa utrinquepertimefcem. fermidobdt enim ne claufo-
rum rtulitum dpud Aqmleiam repentino adfaltu obfieratis
dngiftijs Alpiwn luliarû,prouineias ty adminiaila per-
deretqux exm defierabat mdies.ltidémque opes Orien¬
tis magnopere uerebdtur, audiem difierfumper xhraàu
nulitem contrd uimfabitam ato coattum aduentare,Suecorûconfinia
Comité Martiano ducetefed tamen congrua
mfktntiumfeliatudinum mole ipfi quoque agtans effaciter,
lllyriaim contrahebat exeratum, puluere coalition
Martio, promptâmque m eertamimbus bellicofio iung re-
dori.nec priuatorû utilitatê-s m tempore afflagranti defpi
tiem,litéfque

LIB. XXI. u?
queret Idtus. Verum confiiliorwm ambiguû retinebant mul'
tiplids morx, tarddnte trdm Tigridem rege dum moueri
permitterentfacrd. namfî permedtoflumine nullû qui reftferet,mueniffiet,abfque
difficulté penetrarat Euphraten.
dlioquin dd amlia bella euftodiem nûlitem, timebat
eum periculis obiedare tircummuranis, firmitatem mc\
niwm munimenti defenfiorùmque alacritatem expertes,
ne quiefieret tamen, neue contemnereter mertix,Arbitionem
ty Aglonem equeftrifque militix minifiros cum agmi
nibus maximis properare coegv.non ut laceffierent Perfias
mprxlidfed prxtenturis iuntturos titeriores Tigridis ri
fds,tyfieaildturos quonam rex eorum erumperetmolêtus.
addebdtque monendo fixpius tyferibendo, utfimuldique
multitudo trdnfîre ccpiffiet hofhlis,refirrem titius
pedem. DÛmque conlimitid iuffid euftodiam duus,ty octul
ufattddffimx gentis obfèruantur,agemipfiè cum parce ua
liliori exercitus airabaturgftia, uelut propugnaturas op
pida qux taebatur excurfu.Speculatores uero ty tranfifegxfiibmde
uenientes repugnantiaprodebam,ideofuturo¬
rum meerti, quod dpud Perfas nemo confiiliorwm efirconfdus,prxter
optimates taciturnes tyfidos,apud quos Silent'ij
quoque colitur numen. Accerfiebatur autem dmemo
ratis duabus imperator adfidue,orantib us ferrifibifuppetias.
teftabanturenimfa nonnifi coaftis m unum mribus
cundispoffe impetu regs ardentiffimifiifhnere.Qjtx
dû dguntur itafolidte, nuntij pererebuere certiffum: quo¬
rum clarafide compertum eft,\ulianum Italiam ty lllyricum
curfu céleri prxtergreffium, clauftra intérim ocatpdffie
Succorû,ac6ta undique prxftolantem auxilia,ut mul
titudine fihpatus armorum peruaderet Thratias. Qjto co¬
gnita , m ofifufus Conftantius, fiolatio uno fiufentap.iij.

t5o A M M. M A R.
bâter,quod mtefhnos femper fuperduerdt motus: re tamé
magnam difftailtatem ad cupeffendum confilium adferéte,delegtpotiffamum,ut
uehiculis publias impofitum,put
latimprxmitteret militem imminenti cafus atroatatiuelotius
ocxurfiurum, omnidmque confenfu approbatafintentia-pergebant
utprxceptum efi expediti. Eique hxc dif
ponenti lues pofikra nuntidtur regem eum omni mam
quam duxerdt ddproprid reuertiffe, aufpicijs dirimentilus:
lenitvque metu, reuoeatis omnibus prxter eos quos
confuetudo prxfidio Mefopotamix defenardt,reuerfius eft
TAierdpolhir. Somma itaque crptorum quorfwm euaderet
ambigm,cum m urm exercitus onueniffet,omnes an-
terias ty manipulos ty cohortes in concione uocaïut con-
cinétibus tub'ts: oppletv'que multitudinis eampo,uteam ad
firmanda promptius adigret vmperanda, tribumli celfi
fifkmfbpdtôque fiolito denfius, hxc profiquutits eft dd
fierenitatisfieaem fidutix uultufermato.Solidtus femper,
nequid re leui uel uerbo committnm mailpdtx pdrû congruem
honcfhti, utque eautus nauigandi magfer, clauos
profluttuwm motu erigem uel mclinam, compellor nunc
apud uos dinantiffimi uiri confiteri meos errores,quin po
tius(fi did liceat uerum)humanitatem,quam credidi ne¬
gotijs communibus profeturam . Promde ut faalius ficiri
poffit, quxfit huius conalij conuoeandi materia, aaripite
quxfo xqms auribus tyfiècundis.Gallum patruelem tem
pore quo confandédis rebut pertinadter Magnentius mhxrebat,
quem obruere ueftrx mrtutes, poteftate Cxfaris
fublimatumad Orientisprxfi dium mifi. qm cum à iufti¬
tiaper multa uifu relatitque nefaria defeaffet,arbitrio pu
nitus eft legim. atque utinam hoc contenta effet muiditt,
terbarum acerrima conatatrix: ty angebat nos una,fiel

L I B. X X I. 131
fiecurd doloris prxterriti recordatio.At nûc dliud dcàdit,
aufiîm dicere prxteritis mmfihus,quodperfertitudinem no
bis mgnitam,ddiuméta cxleftiacoertbum. lulidnus,quë
dû circunfrementes lllyricum nationes exteras oppugnatis
tuendisprxfedmus Gdttijs,lemum confidentidprxliorum,qux
cum Germanis geffitfemermibus,ut uecors eldtus,dfidtis
m focietatemfuperbam auxiliaribus paudsferitute
fipêquepoftrema adpernitiofam auddtidm proptis,
m noxdmpublicam confiirduit, xquitate calcataparente
nutricéque orbis Romani: quam ternentesfpiritus tanquâ
fituillM effetturdm demde, utficelefe Ixtorum ultricem,
ty ipfè expertus,tydoente dntiqmtatefacile credo. Qjiid
igturfapereft, nifi ut turbimbus extitis occurrdmusfub-
crefientis rdbiem belli dtttetpktm fubefaotuolidius celeritttis
remedijs oppreffuri? nec enim dubium fauore nu¬
minisfummi prxfiewe,cuivtsperennifafifrdgo ddmnantur
vrrgrdtifèrram impieprxparatum ad eorum interi-
tum effe uertendum, qui non laceffiti, fed audi beneficijs
pluribus,dd mfiontium periculdfarrexerunt.ut enim med
mens dugurat,iufbtidque redis confilijs adfatura promittitfiondeo
quodfi uentum faerit conùnus, itapauore torpeficent,
ut nec oculorû ueftronvm mbratx bas ardorem,
nec bdrritus fonum perferdntprimum. Omnes poft hxc di
da trdxerdt mfententia fuam:hdfhifqHembrantes irdti,
poft multa qux beneuole refponderat,petebant fie dudpro
tinus m rebellem.Qud grdtid m Ixtitidm vmperdtor uer¬
fus ex metu,condone mox dbfioluta,Arbitionem antedlios
fauftum dd mtefhna bettdfiedanddexdnteddis iamfiés,
iterfuûprxire culatdrijs,ty Mdttiarijs, ty caterms ex-
peditorwm prxcepit,ty am Ixtis itidem Gomoariam tien
taris m Suavrum angufhdi opponendû,ea re dlijs dnteldp.ii'ij.

ijt A M M. M A R.
tum, quod,ut contemptus in Gdllijs,erdt lulidno mfeftus.
In hoc rerum dduerfarum tumulte hxrem eius firtund
iam ty fubfîfkm,dduentare cafiim uitx dtffttilem, moio
non loquentibus ftgnis dperte monftrabat, nanque ty no¬
durnis temporibus terrebatur,ty nondum penitus merfius
mfomnum umbram uideratpatris obtulififiepulehrû
vnfentem-.eûmquefiufceptum ty locatem m gremiofeo,excuffamfibi
proieaffe longusfphxram, quam ipfe dexterd
manu geftahdt.id autem permutationem temporû mdi
atbat,liat m terpi-étantespldcentid refponderem.Poftbxc
confeffus efi conmdoribus proximis, quod tanquam defir
Iatusficretum aliquid mdere deferit, quod interdû adfaiffiefibifeualidius
xfimabat: ty putabatur genius qui
dam tutelxfalutis dppofitus, eum reliquiffe mundo dtius
digreffurum.Eerunt enim theolog^m lucem editis homini
bus cundis,falua,farmitatefatali, huiufmodi quxddm ue¬
lut dttus recturd mmimafodari,-admodum tamenpm-
tiffimiSMifa,quos multipliées ouxere uirtutê s. idque ty o-
rdculd ty autores docueruntprxclari. ïnter quos eft etia
Menander aomicus,apud quem hifinarij duo leguntur.
K-rtXYtr J'tu/jt.mY \ . ' » _. /
K-jrXVTOr f5( nvsxxpyot TVfilX.
Itidem exfimpiternis Homeri curminibus mtellig ddtur,
non deos cxlefks eum uirisfarhbus cottoqimtos,nec adfiiiffepugnantibus
uel iumffiefredfamilaresgnios at ijfdem
uerfatos -.quorû adrniniadis prxtipuis Pythagoras enituifi
fediatur,ty Socrates, HumâquePopilius,tyfuperior Sàpio:ty
utquiddm èxiftimant, Mdrius ty odauidnus,cui
Atigufe uoeabulum delatum eftprimo:Herméfique ter maximus,tyTyaneus
Apollonius,dtque plotinus,aufus qux¬
ddmfuper hdc re differere myfaca,dltéque mofirdre,qui'

L I B. X X I I. îj3
bus primordijs hi gpnij dnirrùs connexBmortalitim, quas
tanquamgremijs fiusfafceptas teétur,quoad lidtûefi,dofntque
maiordfifenfierim puras, qt à cottuuione pecmn
di immaailata corporisfocietate difieretas. ingreffus itaque
Antiochiam fefhnando Coftantius,ad motum irtaminum
ciuiliû(utfolebat)amdefarredurus,paratis omnibus exi¬
reproperabat, vmmodiee renitentibus plurimis murmure
tenus-.necenim diffuadere palàm audebat quifiquamuel
uetare. Autumnoidm feneficente profedus, mm adfiuburbdnum
ueniffet difiitndum exmde tertio lapide, Hippoaphalum
nomine.fucente iam die,cadauer hominis mter
fitti dextra iaces capite amtlfo confiexit,contra occiduwrn
Utut extenfium: territûfque omtnefine par-atibusfetis defihnatius
ipfa tendebar.uemtque Tarfium.ubi lemore febri
arntodus,ratufique itinerario motu rmminutx ualetudinis
' acuti poffe difcrimcn,petijtper uias diffi aleis Myandam
Ciliax ultimam hae pergentibusftationemfubTauri mon
tis rddiabus pofîtam: egrediqueficuto die conatus,m labe
te morbi grauitate détentes eft: pouldtimque urente calo¬
re nimio uenas, ut ne tang quidem corpus eius poffît m
modum fioiliferuem, mm ufus defirret medelarum,ulti
mumfpiram deflebat exitiwm: mentifquéfenfu tum etiam
mtegroyfaccefiorem fax poteftatkfhamfife didtur lulianum.Demde
anhelituiampulfatus letali contimit: diùque
cum anima colludatus iam dificefura, abijt è mta tertio
bonarum Odobriiim,mrper"q mtxque dnno quddrdgefa
mo,ty menfibus p-mtis.Pofi qux fupremis mm gvmitu cô
cldmatis exatifque lamentis ty ludu.deliberabant lomm
obtinétes m aula rega primum,quid agerent, quidue mo-
lirideberent . pauafque occultefaper eligndo imperato¬
re tentaùs,mtiunte(utferebatur)Eufibio,quem noxarim

LIB. XXI. tjy
rwm diligfs affedator. fèd cum â rhetorica per vrrgniwm
defiereretur obtufam,dd uerftficandum trdnfigreffius, nihil
operxpredttm fedt.ln uita parca tyfebria edendi potandip,
moderatione ualetudineita retinuit firmam, ut raros
colliwret morbos,fed eos nopromia uitxpericultsiid emm
euenire corporibus à lafiama dimotis ty luxu, diuturna
expérimenta ty probdtiones medendi monfirarunt . Som-
to contentus exiguo,mm idpoficret tempus ty ratioipérquefiatid
ita logffima impendio caftus,ut rue mare miniftrofaltem
fiufiiaone tenus poffet redargti, quod crimen
etidmftnon inuenit malignitas ,fingt m fiummarum li¬
centia poteftatum. Equitandi ty iamlandi, maximéquepe
rite dirigendifiagttas, artiûmque arrnaturx pedeftris perquamftienhffimus.
Quod autem nec exarfiffie unquam
«dres m publico, necfpmfie, nectraftuliffe mpdrtem al-
terutram uultu aliquando, uifus efi-.nec pomorum quic¬
quâ quoad uixerat,gufktuerit:utdidufxpi m prx termitto.dinumeratis
carptim bonis,quxfiire potuimus,nue ad
explanada eius mtia ueniamus. Cû effet in negotijs alijs
prmdpibus medijs coparandusfr dffeétatx dominationis
anfiam quandâ filfam reperiffiet aut leuem, hanc fine fine
ficrutandofaàfiqiie eodem loco ducem ty nefes,Caligilx
ty Domitiani ty Commodi immanitatemfacile faperabttt:
quorum xmuldtus fiemtidm inter imperandi exordia,cundvsfanguis&

136 A M M. M A R.
conabdter extendi, m huiufmodi controuerfidrum pdrtjlus
etidm Gallieno ferotior. ille enim perduellionum cre
brisuerifique appetitus mftdijs, Aureoli, ty Pofthum, ty
Ingenui, ty valentis cognomento Theffalonid, aliorûm-
que plurium, mortem fadura crimina aliquoties lenius
vundicabdt. Hic etiafeda uel dubia ddigebdt mderi certiffama,tti
tormentorum. Tiimque m eiufmodi titulis capitaliter
oderdt,mm maxime id dgeret ut iuftus xfhmaretur
ty elemens. ty tanquam ex dridd fylua uolantes faintil
lx,fldtu Uni uentorum ddufique diferimina uicorûdgrefeum
mcohibili mrfiu perueniunt:ita ille quoque ex mini¬
mis caufis malorum congeries exdtabdt,Mdrti illius diffi
milis prmdpis uerecundi.qui mm dd impériale mlmen m
Syria Caffius farrexiffiet,epiftolarû'fafeem ab eo ad cofcios
miffumperlatore captofibi obldtii, illico fîgnatum exuri
prxcepit, agm adhuc in illyrico, nt m infidiatoribus cognitis
moites quofiddm hdberepoffet offenfios. dtque rede
fèntiétes quidam arbitrabantur,mrtetis eratpotius mdiaum
magnx,imperio eundem comitantiû fine cruore cefi
fa{fie,quàm uindicaffe'tam mclementer: ut Tullius quoque
doit crudelitatis vncrepam Cxfarem m quadam ad ne¬
potem epiftola: Heque enim qmcquam aliud eftfelidt&s,
mquit,nifi honeftarum rerumprofperitas. uel ut alio mo¬
do definiam-.Eelititas eft firmm,adiutrix confiiliorwm lo
norum-.qmbus qui non utitur,felix nullopado effe poteft-.
Ergo m perditis impij'fip côfilijs quibus Cxfar ufus erat,
nuttd potuit effefélicitas, Eeliddrque meo iudido Camillus
exulans,quàm temporibus ijfde Manlius,etiamfi(id quoi
cupierat)ngrUire potuiffiet.ld Ephefius quoque HeraelituS
dffierem monet, ty ab mertibus ty ignams, euentus va¬
riantefartunafuperdtos aliquoties mrosfaiffe prxfktnxs.

LIB. XXI. _37
lUttd uero ertùnere mter prxdpuas laudes, cum poteftas
in gradu, uelutfub iugum mififd nocendifxmendique cu¬
piditate ty irofiédi,m arte uidoris dnimt trophxum èrexit
gloriofum. Vtoute m externis bellis hicprm cepsfeit
fiuiausty dfftittus, itaprofperefeccedentibus pugms ci¬
uilibus tumidus,ty mteftitus uleeribus Reip.feme perfe
fus horrendd: quoprduo propofîto mags quàm redo uel
ufiMto,triumfinales drms ex eldde promndarwm fum¬
ptibus magnis erexit m Gdttijs tyPanonijs , titults gefionvm
dfftxis,fi,quoddfhtre poterunt mcnumentadetturis.
Vxoribus de fpddonum grdalentis uoabus typdldtinis
qmbufdam mnuûquatum dddittus, ddfanguld eius uerbdplcuidétibus,tyqmd
illedidt uel neget,ut dffentiripofi
fintjobferuantibus.Augebdt etidm dmaritudmem tempo¬
rum fldgtatorum rapaatas mexpleta,plus odiorum ei,
quàm peainix confèrentium. tiôi-qw multis mtvUrutuis
mdebatur, quod née caufam aliquandojmdmt,nec prouin
tiarwm mdémtatiprofpexit,aim tmltiplicutis tributis ty
uettignlibus uexarentur.Erdtquefuper his ddimerefialis
qux donabdt, chrifhanam-rtligpmm abfolutam ty fimplieem
dnili fuperfetiant amfendensrm quaficrutandd
perplexius,quàm wmponendd grduius,exatauit diffidid
piurima, qux progreffdfafiius aluit concertatione uerborû:
utcuteruis antifatum iumentis publicis ultro dtrâque difi
currentibus per fiynodos quas appellant, dû ritum omnem
ddfiuum trdhere conantur arbitrium, rei uehimldrix fac
dderet neruos.Tigurd tali fitûqueniembrorwm-.Submgr,
lup omlorum edita,arnénfque dcutum,motti capitto, rafis
dffîdue gnislucentibm dd decorem ufque, ddpubem db
ipfis cotti confinijslongor,bremffimis cruribus ty mmr-
tus.undefaltu ualebat ty curfik.Pollinttum igtur corpus

L I B. X X I I. t5?
timefens.nec enim atutu ducebdt bnietturis crederefer-
fiittm m comuriû erupturis. Inter qux tamfafiéfa adue¬
nerefubito mtflfi dd eu legati, Theoldiphus dtq; Aligldus,
defiundum Confiantium nuntiates, dddetéfque quod eum
uoce fuprema facceffiorem feux fecerit poteftatis. Quare cognita,poft
exëptos perimlorû xfhts,ty bellicurûfioliatedimm
turbas,m immenfum datas, iâmep, uatianijs credés,
ty celeritawm negotijs fins aliquoties profaifife expertes,
eiixit iter m Thradas, motifqueproperefgnis eméfa de-
cliuitate SucVrû, Philippopolim petijt Eumolpiddd uete-
ré,alaeri gradu fequetibus quos duxerat mnttis .aduerte-
bUt enim vmperiû, quod ereptitibant ai ultimcru/m metu
diferimimim,prxterfpem ordinario iure an·ffium, dtque
filetfama nwiïtttes atigererfrroperabdt exmdefiiblimior,
Ut quoddm Triptolemt mrru,quem ob rdpidos drcungrefifus
aerisfirpentibuspm nigrisfihulofia uethftas imponit,
perque terras ty maria firnudatus,nullis obfkintibus mu
riSjHeraclea mgreffus eft Permthum.Quo apud Coftantinopolim
mox comperto,effundebatur xtas omnis tyfie-
xm,tanquam demtffium aliquem uifara de cxlo.Exceptus
igtur tertio iduum Deembriû ueremndis fenatus officijs,
& populdriwm côfionisplaufibus, ftipdtilfique drrnatorum
CT togttorum agminum, uelut aae duccbatur mfiruda:
omniû omlis m eum non modo conteite defihnatofed mm
ddmiratione nugna defixis-. omini enim propius mdebdtur,àdultûadhuc
iuuenem,exigto corpore,fadisprxftantem
mgentibus,poft cruentos exitus regum ty gentiwm,
db urbe m urbem mopirn uelodtate trdnfgreffum, quaqua
mcederet acteftfione opûtyiurium Eamx inftar mn
dnfatilius ocmpafie-.prmapdtum denique déférente nu¬
tu cxlefe dbfique ulla publicx reifef iadura. Breui

14" A M M. M A R.
deinde Sèmndo Sdllujho promotoprxfedo prxtoriofemmam
quxftionum agtadarwm,utfido commtftt, Mamertino,ty
Arbitione,ty Aglone atque Heuita adiundisjtidémquelomno
magftro equitû per lllyrimm recemprouedo.
qat omnes tranfgreflfi Chalcedona prxfintibus I.»
uianorwn Hexmlianorûmp, prmdpijs ty tribunis cau¬
fas uehemétius xquo bonoquefiednuerût, prxter ptuiats,
in quibus ueritas reos noixntiffimos offerebat. ty Pallddiûprimum
ex magftro ofiaorû m Britannos extermina
rût,fiufiitione tenus mfimuUtum, quxdam m Gdllûmm
pofikiffe apud Confhntium, dum fub eodem Cxfare offtiorû
effet magfkr.Dem Taurum exprxfi doprxtorio in
exiliû egere Vercettumimiusfattû dpud iudices iuftorû'miufiorûmque
diftmdores uideri potuit uenixplenu. Qu^ii
enim deliquttfi ortum turbinem ueritus dd tetelamprin
apisfiti oofagt? ty actu faper eo gefta non fane magno legebantur
horrore,mm il uoluminis publia continent exordium,Côfulatu
Tauri ty Elorétij, mduéhfubprxami
bus Tauro. Ad exitium itidem taie Pentadius trahebatur:
mi id obiettum eft, quod à Conftantia miffus notis exupit,qux
propmquante pernitie fuper multis interrogatus
refionderat Gallus. Sed eum fie iufte défendent, tandem
dbijt mnoxius. Iniquitate fimili Elorentius tunc rmgfer
offtcîorû, Higrinidnifilius,contrufes eft m mfaldm Ddlmatix
Boas, alter enim vlorentius ex prxfedoprxtorio
côful etia tum,rerû mutatione fubita territus, ty m corda¬
ge perimlis exemptes diu delituit, nec redire ante mortem
potuit iuliani. capitis crimine tamen damnâtes eft abfim.
Parifarte Ettagrius comes reipriuatx,& Saturninus ex
curapalatij,ty Cyrinus ex notario, trafiortati fiunt m exi
liû.Vrfali uero necem largtionum comitis-ipfe mihi mie-

L I B. X x i r. t4t
terftefeiufitiapnperatorem argiem ut ingratum. Cum
enim Cxfar m paries mitteretur Octiduas omni tenadu-
ftrmgendus,nuliaquepoteftate militi qmcqua donan
didelatd,utpateretad mottis afierior exercitus, hic idem
Vrfalus datis literis ad eam qui Gatticanos tuebatur the
fiuiros,qtucqmd pofieret Cxfar, promldubio sffierat da¬
ri. Qja extindo,mm malediâis execrationibufque multo¬
rum fe lulianus fientiret expofitum, impurgzbile crimen
excufari poffe exifhmam,abfque confiaentia fiua hominem
dff'rmbdt octifum,prxtédem quod eum militaris ira deletut,
meinor qux dixerat, ut dntè retulmius, atm Amiddm
mdififet exafam.ldedque timidus mdebatur uel pa¬
rum mtelligem quid conueniret, mm Arbitionemfemper
ambigumn ty prxtermdû his quxfaonibus prxfiaffet,
alijsfpeae tenus mmprmtipijs legonumprxfentibus-.que
prvmwm omniumfalutifux nouerat obiedum, ut démit
uideridrum timlium partitipem faturum.Et quanquam
bxc qux uettimusjeius difplimerefautoribusfequentid ta
menfieueritatis redo mgorefiunt gfkt.Apodermum enim
exdgnte m rebus,quem m siluani necem ty Galli effrx
natius drfiffe domimus, Paulumque ncuriû cognomen¬
to Ca-enam, mm multorum genutu nominandum, uiuos,
qmfitrari debuit, oppreffît euentus. Eufiebium fiuperbis,
cui erit Conftantiam thaldmi mrd commifj"a,altefpirantem
ty dimm addixere pfnx letali: quem ab ima forte
ddufque iubendum imperatori pêne elatum,id ôque into
lerct,hilem,humanorwm fpedatrix Adrafed,mrem {quod
didtur)uellem,monénfque ut cafigatius uiueret,reludztn-
tem prxtipitem tanquam e rupe quadam egt excelfa.Co
uerfus poft hxcprmceps dd Palatinos omnes omnino qui
fimt, quique effe poffunt, non ut philofophus mdagitidx

î4t A M M. M A R.
ueritatisprofeffior. LoucUri enim poterdtfa faltem moderdtos
quofdam litxtpmcosretituiiffiet,morûmqueprobitih
te compertos. Hanquefatendum eftpleraque eorumpar¬
tem uitiorum omnium feminarium faftus aluiffie, ita, ut
remp. mfirrent cupiditatibus prdms: pldfque exemplis,
quàmpeaundi lirntia Ixderem multos. Pdfi enim ex his
qmdam templorumfiolijs, ty lucrd ex omni odordntes
occafione, ab egeffate mfitna adfaltumfublati diuitidrum
mgentium,nec largiendi,nec rdpiendi,nec dbfamendi te¬
mere dliquem modum* dliend muadere femper ddfuefetti.Vndefluxioris
uitx initia puttuldrunt,typeriurid-.y
nullus exifhmationis refpettut,deménfiquefaperbid fidem
fuam probrofits qtixfabuspottuebdt. Inter qux eluuies CT
gurgtes creuereprxrupti conmmorivm,ty pro uidoria-
libus epulares triumphi:ufiifque dbûddntisferiei, ty tex¬
tiles dudxfunt drtes,ty mlinarûfalititior mra, tyamlitiofe
ormtarwm domorûéxquifiitafuntJpatid, quorum
menfardtn ft m dgris conful Qwyntius poffiedifiet, dmferdt
etidm pofi diéktterdm gloriam paupertatis. quibus
tam mamlofas dctvffiçrefldgtid difitiplmx caflrenfis, cum
miles eantilenas meditareter pro iubilo mottiores: ty non
fdxwm erat,ut dntehdc,drmato mbilefedplumd tyflexi-
les lettuli, ty grduiord glddijs pomld. tefta enim Vibere
idm pudebdt.ty quxrcbantur xdes marmorex,mmfiriptum
fat antiqmtatibus,Spisrtamtm militem coertitum icriter,quodprotindus
ttmpoKiwfesfet uiderifub tedo.
Adeo autem ferox erdt mfuos illis temporibus miles _?
rdpdx,ignduus uero m hoftes ty frdttus,utper ambiiione
otiumque opibus pdrtis,auri ty Idpillorû uarietates difi»
neretfitiétiffime,contrd quàm reces memorid trddidit.Notum
efi enimfkb Maximidno Cxfitrc uallo regs Perfan

L I B. X X I I. 143
direpn>,gregiïiû-quenddm poftfdcculû Parthimm,}» quo
eriit margnritai&epeTtn,prokdisimptYitid gpnmis,dbiffiepcllts
rutotvfelojjontétem. Euenerdt ijfidé diebus,ut dd
demendû miperdtoris capillû tonfior uenireprxceptus,mtroiret
qmdâ dmbitiofiè ueftitus. Quo mfi,\ulidnus obftupuit,ïg),mquit,nôrationalêiuffifedtonfioréacciri.vnter-
rogatus tamen ille, qmd haberet ex arte fmpédij, Vicenas
diurnas refpôdit dnnonas, totidémq; pdbuldiumentorum
{qux uulgo diditant capita) ty dnnumn fajrendiû grdue
dbfique fruttuofîs petitionibus multis.Vnde motus, omnes
hmufmodi mm cods fimtlibâfque alijs, eadéaccipere peni
tnfietos,utparmnfibi necefarios,data quo uelint candi
poteftate,proiedt. Et quanquâ à rudimentispueritixpri¬
mis mclinatior erat ergtnuminum mltumpauldtimqi ddolefmm
defiderio reifldgrabat multa metuem, tamen dgtabat
quxdam ad id pertinentia, quantum feri pote¬
rat occultifflme. vbi uero abolitis qux uerebatur, ddeffe
fibi liberum tempusfaciendi qux uettet, aduertit,peétorispdtefecit
arcaria: ty plané dbfalutis decretis, dperiri
templd,drifque hoftias admoueri ty repararideorumfht
tuit cultum.Vtquedifiofitorum roborareteffèttum, difftdentes
chrifhanorû antifhtes mm plèbe difiiffid mpdld-
tinm mtromtffos monebdt,ut ciuilibus difeordijs cofiopitis,
quifep nullo uetate religonifaxferuiret intrepidus-.quod
dgebdt ideo obfanate, ut diffenfiones augente licentia non
timeret unanimantem pofkd plebem,nuttdt infeftas homi
nibus beftias utfiuntfibiferdlibus plerifque chrifadnorum
expertusfxpèqm diditabdt,Audite me queAlemanniaudierûtty
Erand-.imitariputamMdrti prmdpis ue¬
teris didum. fedpdrwm ddoertit hoc db eo nimiû diferepdrcille
enim

LIB. XXI. ^y
di&iorum eo die dd dlterwm pertinere, ut errdto obnoxia
Deimbris aurordm ty ipfe mutamt.Erequentabant mter
hxc mriam agendo ïiuerft, diuerfâfque occafiones multi¬
pliées mçvrebat.Etcum die quodam ei caufias ibifpedan¬
ti uemffenuntiatus effet ex Afia philofophus Maximus,
exiliutt mdecore:ty qui effet oblitus, effufo airfaà uefih-
balo longe progreffus,exofmlatam fafeptùmque reuerenter
femm mduxit, per ofkntationem mtempefhuam nirmus
captator manisglorix mfius, prxclarique illius difo
immemor Tulliani, quo taies notando ita relatum efi:
Ipfi illi philofiphi,etiam m his libris quos de contemnendd
gloria fieribunt, nomenfuum fcribunt, ut m eo ipfa quod
prxdicationem nobilitatemque defpitiunt, prxdicari defa
dcfie nominari uelim. Haud multo demceps, duo dgentes
in rebus ex his qui proiedifiunt,eum ddierefidentius,promittentes
latebras monfirare Eloremij, ft eis gradus mi*
litix redderetur.qtios imceffiem delatoréfque dppellas,dd*.
débat né effe imperdtorium obliquisfletti mdicijs dd rer
trahendum hominem mortis metu abfionditum, qui firte
non diu latitare titrafiem uenixpermitteretur. Aderat
his omnibus Prxtextams, prxclarx mdolis grduitadfique
prifcxfenator,ex negotio proprio firte repertusdpud Cô¬
ftantinopolim,que arbitrio fao Achaïx proconfiulariprx-
fetxrat poteflate. Hec tamen mm corrigtndis timhbus ita
diligenter inftaret,omtfit caflrenfia,redvres militibus diu
exploratos adponem, urbes quinetiam per Thratias omnes
mm munimentis repardm extimis, mrdnfiue fiolitite
ne arma uel mdumenta,uel ftipendium, uel alimenta
deeffienth'ts quos per fuperqlid iftri difierfos,excurfibtîfi
que bdrbdrorum oppofitos, agire uiglanter audiebdt ty
firtiter.Qux mm ita dimderet,nihilfegnius ag permitq.iij.

L I Bî X X I I. t47
ftmgt,ty lliûhereitis cafîbus cldrunf.efficîtq; Mektm
finum oppofitum "Zephyro : mius apud \,rmtipium Abde
ra uifitur Protagorx domidliû ty Democriti, cruentxque
Diomedis Thrdcijfedes,ty conualles perquas Hebrusfi¬
li mifetur,ty Mdroned de AErms,quà diris aufiic'rjs cae
pta moxque relidu dd Aufionid ueterem dudu numinum
properdmt AEneos.H'mcgraalefiés pautdtim,ty uelutna
turafi quoda commercia ruem m pontum/iàfquepartent
ddfe iungem,vnfpeciem f Grxcx literx formater: & in
Hellejpoto à Rbodopdftindem Cynofifiema, ubifiepulta cre
ditur Hembd,ty Cxldn prxterlobitur ty Sefton ty Cdtti-
polm-.contrd per Achittis AiddfiquefepulchrdDdrddnum
entingt ty Abydon, unde iunîHs potibus xerxes maria
pedibusperdgrdmt.dem Lapfitmm Themiftocli dono da¬
tam

148 A M M. M A R.
er promontorium Cerasprxludtem nauibus uehemconftrudam
celfius turrim, quapropter Phdros dppelldtur:
er uetes mdefem Euripusprxglidus . Hoc modofrattri
ty pdrtitipdtione maris utriufquefinitu, idmque mitefees
in xquoream panditerfedem,quantum poteft caderefub
afpedum Idte diffufum ty longe.Omnis autem eius ue¬
lut mfidarts tirmitus littorea nauigttio umnti tribus dimenfia
millibus ftadiorû,ut Eratofthenes affrmat,ty H.»
mtxus,ty Ptolemxus,alij'que huiufmodi cognitionufden
tifftmifititatx>res,mfietiem Scythiti arms neruo coagmentatigeographix
totius affienfi'ontfirmatur. Et quàfioloceano
exurgt Eoo,paludibus clauditur Mxotidosiquà décli¬
nât m uefperam,Romanis prouincijs termimtur:undefit
ffiidtfidus arébum, homines alit Imguis ty moribus di-
Jpdres.Ldtuseius aufirmû molli uexitatefabduttum. Per
hxc ompliffimafeatid,oppida fent difierfe Grxnrim,
qux mnéhi xtatibus uarijs,prxter pauca, Athenienfium
coloni condidere Milefltj,mter \onat alios vn Afîdper Ni-
leum multo dntè locati,Codri illiusfilium, qmfiepropatria
bellofertur Dorico deuouiffe. Extremitatxs autem ar¬
ms utrmque termes duo exprimum 'Bofpori, è regonefibi
oppofiti Tbradus ty Chnmerims, hdc caufe Bofpori uo-
atti,quodper eos quonddm inachifilia mutata (utpoetx
loquuntur)m bouem,ddmare loniumpermedmt. Dextrû
igtur dd Mxotim Bofphori Thrdctj excefiit BÎtbynid litus,quam
ueteres dixere Mygdoniam:m qua Thynid ty
Mariandemfium regonts, ty Amyci fixuitia Bebryces
exempti uirtutê Pollutis,remotdqueftatio, m qua uolitantes
rmnatiter hdrpyias Phineus uates horrebdt: per qux
littord in finus oblongis curuata Sangunus ty Sulis, Bi-
^és ty Rkebas fluuijfanduntur m rmria-.qmbus comro-

L I B. XXII. 149
lierfie extrdnex fant Symplegades, genùnifixrpuli m uertices
undicp, porredi dirupws, dffiueti prifias fiemlis obma
fibi mmhorrendo fragore cottifismolibus firri,cadentéfque
retrorfus dcri dffiultu dd ed reuerti qux pulfiarant.
perhu fexorum dehificentium conmrfantiiïmque crebrittttesfr
etiam aies mteruolafiet,nutta tleritate pmnarum
eripi poterat,quin interiret oppreffa.hifepult mm eos Ar
go prima omniû nauis Colchos ad direptionem aureiproperctm
uetterisprxteriffiet mnoxia, immobiles turbine tir
cunfiaéh fkterc concorporati,ut eos aliquandofeiffie dire
ptos ruitti nunc confiicantium credant,nififuper hoc con
gruerent omnes prifaorwm carminum cantus . Poft Bithy-
nixpartem, promntix Pontes ty" Pdphldgonid protenduntur,m
qmbus Herdcled ty Sinopety Polemonion Gr
Amyfis dmplxfiunt timtates,ty Tios ty Amaftris,omnet
ab imfpido diligntidfanddtx Grxarru. ty Cerafus,wtdeaduexit
huiufinodipoma \,ucullus,mfiulxq-, drduxTrd
perfetta ty Pityunta continentes oppida non obfmrd.vltu
hxc loca Aeherufiumfpems efi,quoddccolx /j-vxcjo'yticy
dppettdnt,ty portus Acvneffuuij diuerp,Acheronidémque
Archddius ty Iris ty Tembrius, ty- iuxta Pdrthenius,omnesmmare
idu rdpidodemrrétes.ThermodoS
his eftproximus, db Armonio defluem monte, ty Themifiyreos
mterldbem lucos: ad quos Arruponas quondâ migrare
neceffitasfubegerat talis: Attrids damnorû afiîduittuefinitimis,
Amazones ueteres qux eos cruentispopuldbatur
mmrfîbiis,dltiordfpirdbdm: uiréfique fuas tirmn-'
fteéktnteshtfque propmqua, fxpius appetebant ualidiores
raptxprxtipiti mpiditatis ardore.ty perruptis natio
nibus plurimis manus Athenienfîbus wtulerunt : dori¬
que concertationefiifix de difiedx,omnes tuiddtis eqw.ta-

_yo A M M. M A R.
tusfuildteribuscorruere.Hdrum interitu ctignito,refidux
imbelles domi relidx,extremdperperpefifix uitinitatis,ty
repenfikntesfimilidfeneftos impetus decliruntes,ddpdea
tioremfedem trdnfiere Thermodoontis : quarum proge¬
nies longe demde propdgutd per numerofem fibolent, ma
4iu firmiffima dd loca reuerterdt genitalidfemto tempore
populis diuerfitrum orignumfermtddbil'is . Haudprocul
vnde dttolliter Cdrdmbispldddi colliscomrdSeptétrionem
llicen exurgem,mius è regone eftCriumewpon Tauricx
prormnto riwmduobus millibus ty quingentisfhtdijs difi
pdrdtum. Hocque ex loco omnis ord maritima, mius mitium
Hdlif eft dmnis,uelut logtudine linedli direda,ner
ui effidt Jpetiem,duabus arms fummitatibus complicati,
His regonibus Dahx confinesfent dcerrmi omnium bel-
Idtores , ty Chdlybes,per quosrexutem ty domitum eft
frrmùtHS ferrum. ~Poft qaos terras patentes Bytfdres olti
nent,ty Tdpyres,ty Tibdreni,ty Moffiyn«ti,ty Macro
nes,tyPhilyres,populimtlld nobis dffiuetudint cogniti : à
quibus breui (pdtio diftant uirorum monimenta nobihû,
quibus Sthelcnus eft'humatus,ty \dmon,tyTypb'is -.pri¬
mas Hermlis fiotiusAma^onioo bello letdliter tmlntrtttus,
alter augur Argmautarwm, tertius eiufdem nams cauhffi
nuis redor. Prxtermrfîspartibus memoratis, Alion an¬
tron efl,& filuenta Cattichori exfado cognonundti-quod
fuperdtis poft triennium mditis nationibus,dd eos tri-
Bus Liber reuerfus,ti rea hutus ripas uiriàes ty opdms
Orgdprifhnd repardu,t ty choros.Trieterica biùufmoti
fderd quiddm exifamant dppelldri.Pofthxc conftnia Cd
maritarwm pagfum célèbres, ty Phdfiisfremtbundk cur
fabus Colchos dttirigt, AEgyptiorum dntiquam fobolem:
ubi mter duitates alitts Phdfiis eft nominefiuuij dittim,

L I B. X X I I. tyt
'ty DiofieuridS mine ufiqs nota.cuius dutores Amphitet ty
Telcbius Spdrtani trddwttur, ourigx Caftoris ty Pollutis,a
quibus Heniochorwn natio eft mfituta.Paulum db
hkfiecerruintur Achxi , qui bello dnteriore quoddm dpud
Troidm confimnmato,rwn mmfiuper Helena certaretur,ut
autoresprodidere nonnulli,m Pontum refldntibus uétis er->
rore deldti,mndifque hofihlibusfktbihm domidlijsfidem
nufquam reperientes, uertiabus montium mfidere fem¬
per niualiwn: ty honore cxli diftridi,uittumfibi mm
perimlis rdptopdrdre dfifiuefattifiunt : dtque eo ultrd omtumdemde
fer otidmfixuiertmt..Super Cercetis,qui ijfdem
.&nnexifimt,nihilmtmordte trdditur dignum. Quorum
poft terga Cimmeriti dgtant mcolx Bofihori, ubi Milefix
fiunt tiuitateshdrùmque uelut mater omnium Vdntimpxiimiquam
prxtexit Hypdnis fluuius gnuinis mtumeficem
dquis ty externis .Itineribus h'mc extetifis,Ama
portes ddufique Cafiium mare porredx tirmneolunt Tdtlabn:
qui inter Coûtafias oriem rupes, per finuofos labi
tur tircunflexus,Afidmque difkrminam ab Europa mfhi
gnis Mxotidsdeliteftit.huicRlid lùdtuis eft amnis,m m*9
fapercilijs quxddm uegtabilis einfidem nominis ggniter
radix,profitiem dd ufus multipliées medélarwm.vltrd Td
vain pdnduntur in Idtitadinem Sauromatx,per quos dm
tesfluunt perpetei, Mdraccus ty Rhombites ty Theophd
nestyTotordanes. Licet alia quoque dtfbm immanibus
interuallis Sauromatarum prxtenditur natio, littori iun¬
da, quod Coracemfufdpiemfluuittm m xquor eieéktt ex
tremum. Propepalus efl Mxotis ampliffirru tireugreffiust
ex cuius uberrimis uenisper Pdtares dngufhos wnddrwm
magnitudoprorûpit m Pontum-.aiius m dextro Idtere in
faixfiunt Phditdgirus ty Hermomffdfiudio conftrudx

L I B. X X I I. _J3
quetmr:id ddmoruntes, quod mm drms omnium gftiwn
flexit mruenturhdfhlibuStScythiafoli uel Pdrthiti armn
duftis utrmque mtrorfus pdndu typdtulis cornibus effi
gem lunx decrefentis ofendunt, medietatem reda ty ro
tunddreguld diutdéce.Ergo m ipfohmus copags exordio,
ubi Riphxi defiaunt mcnps,babitant Aritnafipi iufti homi
nes,plaaditatéque cogmti,quos amnes cbrontus ty Bifiuld
prxterfluûf.mxtaque Maffagetx, Alani ty Sarmatx,
dlij'que plures obfcuri-.quorû nec uocabula nobis fium no*
ta,nec mores.Anteriettu deindenon mediocri, Cartinites
pdnditur finus,eiufidemque nominis fiumus,ty religofus
per ... terras Tnmx luais . Dem Boryfihenes a monti¬
bus oriem Heurorwm primigenijs fentibus copiofius, concurfiùque
multorum dmniam ddoleficem, mari prxruptis
mtddriim. uertiabus mtimatur-.mius m margnibusnemo
rofiîs Boryfihenes eft tiuitas,ty Cephdlontfes,ty arx Alexdndro
Magno,Cxferique Auguftofecrdtx. Longo cx-
vnde interuallo peni efi mfula,quam mcolum Smdt igno¬
biles, pofi heriles m Afia cafus coniugijs potiti dominerii
ty rebtis-.qiubus fiubiettumgraalelittus Achilleos uoeant
mdigenx Dromon, exerdt'ijs duds quondam Thefifiali memorabilem.eique
proxima eft duitas Tyroscolonid Phenicum,quam
prxftrwrgtftumus Tyras.ln medio autem
fpatio drms, quodprolixx rotunditatis effieprxdiximus,
quodque expedito matori diebus confititar quindedm,Ett
ropxifunt Alani , ty Coftobocx ,gentéfque Scytharum
inrmmerx , qux porriguntur adufque terras fine cognito
fine difientas : quarum pars exigua frugbus alitur : refidux
omnes palantes perfiolitudines uafkts , necfauam
dliquando, neefiementem expertesfed fiqualétesty pruinofias
ferarum tetro ritu uejmntur.eifque cantates ty hd

ty4 ' A M M. M A R.
bitamla mlêfquefiupellettiles pUufir'ts hnpofitx fiunt cor
tidbus tedis-.ty mm plameritfine obfhtmlo migrant,eodem'-çarpenta
quo libuerit,conuoluentes. Cum autem adalium
portuofum ambitum faerit uentem,qm arais finira
déterminât ultimam,Peuee prommtt mfiula,quam arcuncolunt
Troglodytx ty Peudni mtncrèfip, dlix gentes,&
iftros quondam potentiffimd dmtas,ty Tomi,ty Apollonia,ty
Anchidlos,ty odififosidlixprxterea multx,quas
littora continent Thrdtidrû- Amnis ueroDdnubius oriés
prope Ruirdcosrnontes,confintslinutibus Rhetitis,per ld'
tiorem orbem protentus, dcfiexdgnta nauigabilespenè re
tipiemfluuios, feptem oftijs per hoc Scythimm littus erûpit
in mare. quorum primum eft Peux mfiuldfuprddida,
ut interpretata fiunt uocabula Grxcoferment, femndum
Hdrdaiftama,tertiwm Cdlonftoma,quartum Pfieudoftomé.
N

L I B. X X I I. iyj
fus hominispofftt uel iumentifirmari, quod uitium nun¬
quam marefincerum, fiedpermixtum aquis amnitis tentat.Proldtidliquorfum
longus quàm fierdbdmus3perg(mts
ddreliqua. Acteffierdt aliud ddgtudiorum prxfantium
mmalum,dm quidem fierdtum ~fed dildtiomm am-
bdge multiplia trdttum . Huntiatum efi enim per Aglonem
ty louiwmpofkd quxftorem, Aqmleix definfores Ion
more obfîdij txdio,cognitoque Confhtntij exceffiu,pdtefadis
partis egreffos autores prodidiffie turbdrwmrijfdémqueuiuis
exu(hs,utfiuprd relatum eft , omnes conuffromm intpetrdffie
delidorum ty ueniam.At profieris lulidnus ela
tior, ultrdbomtnes idmfeirdbdt, perimlis expertes dffaduis
qaod ei urbem Romanam plddde idm regenti, uelut
munddmm Cornucopidm firtena geftum propitid,mnékt
gloriofà deferebdt typrofperd , dntegreffis uidoridrwm
titulisbxc quoque ddijdem : quôd dum teneret imperium
folus,nec motibus in ternis eft condtus,ntcbdrbdrorum
quifquam ultrdfuos exilimt fines : ty populi omnis
auiditate fiemper mfedundiprxterita, ut ddmnofa ty no
xid, m laudes eius ftudijs miris docendebdnter.Omnibus
igtur , qux res diuerfx pofinbdntty tempord ,perpenfi

J5_- A M M. M A R.
quxddm Vrbis xfhmaretur xternx. Cuius mmnia aîuidiffiet
mfauillas miferabiles confidiffe,angorem anim ta
citisfletibus mdicam,pigriorigradu pergebat ad regam:
hoc maxime xramnis ittachrymam, quod ordofinalem
occurritpopuli nimium quantum dntehdcflonntiffi irais:
ty dgnofiebat quofdam,ibidem db Eufiebio eduratus epifco
po, quemgénère longus mntingebdt. hie quoquepari mo¬
do ad reparandd qux terrxfiubuerteret tremor abunde
prixfhtisplurimis,perHicx4 ftenit ad Gallogrxdxfines:
unde dextrorfius itinere declinato,Peffimnta conuertit,uifarus
ttetefkt matris magnx delubra: A quo oppido bello
Vunicofemndo,carmine Cumano morwnte, per stipionem
Hdficam firmldchrum tranflatum eft Romam. Cuiusfu¬
per aduentu m italidm.p.tuca mm dlijs huic materix con
gruentibus mdÛibus Commodi prmdpis digffimus per
exceffium-.quamobrem autem hoc nomine oppidumfin ap
pelldtum,uariant rerum ficriptores.Qu}da enim figmento
dex cxlites lapfo,x%o tv mrSv, quod cadere nos ditimus,
urbem affieruere cognominatam. Alij memorat lium
Troisfilium Ddrddnix regem,lomm fie dppelldffie.Tbeopompas
non lium id egffefed Midam dfifirmdt,Phryg£
?uonddmpotentiffimum regem. Vencrato igtur ruimine,
oftij'fquelittttoty uotis, Ancyram redit : eumque exm-
de progredientem ulterius multitudo imquietabat , pats
uiolenter erepta reddifibipofiem, alij quxrentes ctrnfor-
t'rjs fe mriarum addidos miufk , nonnulli fine refpedu
perimli dgentes ddufique rabiem , ut aduerfarios fuos lx¬
fx maieftatis criminibus itti^trent. Verum itteiudiabus
Caffijs trifhor ty Lymrgs , caufarum monenta xqua iu
reperpendem,fiiamique tribuebat, nufiqua à uero abdu
£his,dcrius m calumniitores exurgem-.quos oderat,mibt

L I B. X X I I. î;7
torû hmufmodipetuldntem fxpe dementidm ddufique dif¬
crimen expertes, dum effet adhuc humilis ty priuatus:
exempldmque patientix eius in tali negotio, licetfint alia
piurima,! dunum fiùffititponi. inirmmm quidam fitum,
mm quo difiordabat,afiperrime dixiffe m maieftatem ter-
bulentius defirébat.lmperatorèque diffamuUte,eddé die¬
bus cvntinuis replicans,mterrogttus dd ultimum, qui effet
quem drgueret,reppondit,muniapem lompletem.Quo audito,prmrps
renidem, Quibus mdicijs,dit,adhocperuenifaiEtitte,Purpureum,mqmt,fiib\
indumentum exfirico
pdlliopdrdt. luffiûfquepofi hxc ut uilis drdux rei uilem
mmfem dbire tati tus ty m noxius,nihilominus mftabdt.
Qufl txdio lulidnus defatigttus ddldrgtiormm comitem
Uiftimpropius, lube,mquit, perimlofigtnitoripedû tegmind
ddri purpured dd aduerfiariwm perferéda-.quem ut
datar mtettig,chldmydem huius coloris memordt fibi cofartinaffie
:utftiri poffatfrne uiribus maximis quid pdntudiprofitiat
leues. Sed ut hxc laudadd ty bonis moderdtoribus
xmuldndd, ibt illud amarum ty notabilë feit,
quod xgrefub eo mridlibus quifquam appetitus, licet pri
uilegjs ty ftipendiorum numéro ty orignispenitus alie¬
nxfertitudine cormnites, obtinebat xqmffimum: adeo ut
plerique territi emercarentur molefias pret'ùs cldndefhnis.
Itineribus itaque emenfts mm ddPylos ueniffiet, qui
lomsCdppddocas difeernit ty Cilicas,ofiulofifptum redorem
prouincix nomine Celfem, iam inde à ftudijs dgnitum
Attitis, aftitûmque m concefium uebmli Tdrfium
fiai mduxit.Athmc uidere properam Antiochiam,Orietis
apicempulehrû,ufus itineribusfiolitis uenit-.urbiq; propmquas
mfpetié altmius numinis uotis extipitur,publicas
mirâtes uo tndtitadinis magnxfalutarefadus mluxif-
r.i.

_jS A M M. M A R.
fie Eois pdrtibus ddeldmantis. Euenerdt autem ijfdem die¬
bus annuomrfiu completo,Adonia ritu ueteri llebrari
amato Veneris, utfabulx fingurit,apri denteferait deleto,
quod m adulto florefiedarû efl mdiaum frugum.ty mfwm
efl trifk, qaod amplam urbem prmapûdomialiwm
mtroeûte imperatore nûcprimum,ululabiles undiq, plidus
ty lugubresfonitus audiebatur. hicpatiétix eius ty
lenitedints dommentum leue quidé apparmt,fed mirdn
dû . Thalaffmm quedam ex proximo libettorû mfidiatorê
fratris oderat Galli.quo adorare adefifiéq; officio mter ho¬
norâtes prohibitoaduerfarij cuqmbus litigabat mfiro,po
ftridte turba cogregatafaperflua, adito imperatore, Thaldffius,clamitabant,
iniimms pietatis tux noftra moléter
ertpuit.Et ille hac ocmfione hominem opprimi poffe conij-
' aem,Agnofico,refiondit,quê dicitis offendififie me iuftuàe
caufe:ty filere uos intérim cofintitneû efi,dûrruhi inimi¬
co potiorifittidtfatis. Mdndduitque dfifidenti prxfedo, nt
audiretur eorum negotittm dntequam ipfè mm ThaUfifto
rediret m gratiâ,quodbreui euenit.lbihyemamexfien
tentia,rudlis mtemn uolupfytu potiebater ittccebris, qui¬
bus dbwndat Syrix omnes: uerûperflpeaem quietis iuditidlibus
caufis intentas, non minus drduis quàm bellids
diflrahebatur multifirmtbus mris, exqmfita dodlitate libram,
quibus modisfuum mique tribueret: lufafquefintenttjs
& improbi moditis ccercerétur fupplicijs,ty mm
étesfartitnis defendereter mtadis.Et quaquam m difieptitdodlvptoti.es
erdt intempefhuus,qmdqmfqueiurgintium
coleret tempore alieno mterroms: tamen mila eius
diffinitio litis à uero diffionâs reperitur:nec drgui wicptam
potuit ob religoné uel quodcûque dliud ab aquitatis reâo
irdmite demdffe.iudiaum enim hoc eftoptandwm ty te-

L I B. X X I I. t'9
ttum,ubiper uaria negptiorwn exdmind,iuftum ideft ty
miufhï:à quo ille ne aberraret,tanquam ficopulos cauebat
dbruptos. hoc autem ideo dffequi potuit, quod leuitatem
dgnofieem oommotioris mgenij feu, prxfedis proximifque
permittebdt,utfidenter impetusfuos dliorfam tendentes,
ad qux decebdt monite oportunofrxnarent-.mcnfirabâtquefiubmde
fa dolere delidis,ty gaudere srrettione.Cdm
que eum defenfores eaufiarum,ut confeiam rationis perfedx,plmfiibus
maximis celebrarentfertur id dixiffepermotus:Gaudebampldnéquemeeffèrebdm,fi
db his lauda
rer,quos ty uiteperdre pofifie dduerterem, fiquidfiaisfa¬
dumfit aut didum. Suffitiet autem pro multis, qux clementer
egt m lihbus cognoflcendk, hoc unum ponere, nec
dbhorrem d propofito,nec dbfitrdum. Indudk m iudiciû
fxmind quxdam,mm Pdlatinum dduerferiûfiuum è nu¬
méro proteâorum tindumprxterfpem conffiexiffet, hoc
fitttumfilem tumulteado qtterebatur: ty imperdtor,Profiequere,
dit, mulier, fiquid te Ixfiam exifemas: hic enim
fte tinttuseft,utexpeditiusper lutum inceddf.pdrum no¬
cere mispartibuspoteft.ty xftimabaturper hxcty fiîmilia,ut
ipfe dicebat affidue, uetus ittd lufiitid,quam offen¬
fem uitijs hominum Ardtus extottit m cxlum,imperdnt£
eo reuerfa dd terras,ni quxdam fiuo ageret non legum arbitrio,errdtifique
aliquoties obnubildret gloridrum multi¬
pliées mrfius. Poft multa enim etia iura quxddm conexit
vn melius,dmbdgbus tirmntifis, mdicantidliquide qmd
iuberemfieri,ueluetarent.illud autem mclememobruendûperenni
filétio,quoddreebat do¿remagftros rhetoricos
ty grammaticos, rirturchrifadni mltores. Iifdem diebus
Gaudentius ille notarius, quem opponendumper Africam
imffwm fuprddiximus

téo A MM. MAR.
ex ui0rio,edrundem pdrtium nimiusfautor,retrdttifub
uinculis morte periereptnali. Tûc ty Artemius ex duce
AEgypti, Atexadrinis urgftibus dtrotiwm criminum nule,fuppliao
capitali muldutus eft.Poft queMartti ex ma¬
gftro eqmtetn ty peditum filius,ut miedam imperio ma
nus,publica deletus efl morte. Romanus quinetiâ ty Vmçentius
,fiutariorttmfcholx primx fimndxque tribuni,
dgtdffe wnmth quxdam fins mribus altiora,adifiunt m
exilium .cûmque tempus mterfetififiet exiguum, Alexâdri
ni Artemij comperto mteritu,quem uerebéter ne mm po¬
teftate reuerfus (id enim minatus efi)multos Ixderet m ofi-
fenfius, iram m Georgum uerterunt epifcopum, mpereis,
ut Mdixermjnerfikus ah eofxpius dppetiti. lnfilio,na
tes'utferebdtur dpud Epiphanidm Çiliax oppidum, mdufqtie
m damna coplurium,comrd utilitatem fuam reique
çommunis epifcopus Alexandrix efl ordinatus, m tiuitatt
quxfeopte mete ty ubi caufe non feppetunt fedi¬
tionibus crebris agtater ty turbulenùs,ut oramlorû quo¬
que loqmturfides.His efferatis hominum mentibus,Georgus
quoque ipfe graue accefiferat hrcentiuum, apudpatulas
aures Coftantij multos exmde mmfam,ut eius recnlatrates
vmperijs,profiflfronifquefiux oblitus, qux nihil ni¬
fi iuftumfeadet ty lene,ad delatorum aufeferalta defei-
fcebat. ty mter cxtera dicebatur id quoque maligne docuiffç
Conftantium,quàdmurbeprxdiéhtxdifitiamnék
felg cohxrentia aconditore Alexandro magnitudine vmpenfianvm
publicarum extrudn,emolumentis xrdrijpnfiççre
debent ex iure. ad hxc mala id quoque addiderdt,
Widîpaulopofl trufiusefiin exitimn prxceps. Reuerfus
ex comtatu principis, cum tranfîrêt perffeaoftvm Genij
templum, multitudine fepatus ex more, flex'is dd xdem

L I B. X X I I. vSt
ipfam luminibus, Qufidiu, mquitfepulehrwm hocftkbit!
Quo audito uelutfulmine multipermlfi, metuentéfque ne
illud quoque tentaret euertere, quicqmdpoteram, m eius
perniciem cladefhnismfidijscontitabam.Em autem re¬
pente perlato Ixtabili nuntio mdicante extinttum Artemium,
plebs omnis elata gaudio mfperato uoeibus horredis
infrendem,Georgûpetit:raptumque diuerfîs muldztndi
yeneribus proterem ty inmlcam diuaricatis pedibus.
Cûmque eo Drdcontius monetx prxpofims, ty Diodorui
quiddm ueluti comes miettis per crurdfinibus fimul ex-
dnimdtifium-.ille quod drdm in moneta quam regebat re¬
cens Itrcatam euertit: alter quod dum xdificandx prxeffiet
ecclefix,tirros puerorum lieentius detondebat, id quoque
dd deorum mltrum exifamam pertinere. quo non contenta
multitudo immanis,dildnidta cadauerdperemptorum m
melis bnpofita uexit ad Idms: ijfdémquefubito igné cre-
tMtis,dneres proietit m mare,id metuem ut cldmabdt, ne
collettisfapremis,xdes illis extruerétur ut reliquis,qm de-
uiare dreligone épulfiupertulere crutiabiles penas dd¬
ufiquegloriofam mortem mtemeratafideprogreffi,ty nue
martyres appellanter.Poterantque trnfarandi homines ad
crudele fiipplitium dudi, Chriftianorum ddiumento defendi,ni
Georgij odio omnes mdifirete fldgrdffient.Hoc cô
perto,imperdtor dd uindicandumfacinus nefindiim eredus,
iamque expetiturus pfnas a noxijs ultimas, mitigt-
tus eft lenientibus proximis:miffidq; edido, deri oratione
fcelus detefhbdtur admtffewn,minâtes extremafe demde
tentatumfaerit dliquid quod iufhtid uetet ty legs. Inter
hxc expeditionem pdrdm in Perfas, quam dudum dnimi
robore coneeperat ultionem prxteritorum ue¬
hementer eldtus eflfdem ty audiew gentem afierrimam
r.iij.

iév A M M. M. A R.
perfexdgnta ferme annos muffiffe Oriéticxdum ty _7_
reptiomim monumentafxuifjîma, ad internetionem exer¬
citibus noftrisfxpe deletis. Vrebdtar autem bellandimmino
defiderio-.primo, quod impatiem otij liteosfammabdt
typrxlia-.dem quod m xtatisfloreprimxuo obiedus
efferdruin gentiûdrmis, recentibus etidm tum regim pre¬
cibus ty regtliufrr, qm mndmags poffie quàm fupplices
manus tendere eredebanter, ornamentis illuflriû glorïinwn
mfarere Pdrthid cognomentum drdebdt.Qux maxi¬
mis molibus fefamri arnentesobtredu tores defides &
maligni, unius corporis permutatione tôt tieri turbot m-
tempefiiuas m dignum ty pernitiofiwm effieftrepeba,ftu¬
dium omne m dtfferendo protinttuponentesity dittita-
Idnt his prxfentibus, quos audita referre dd imperato¬
rem poffie rebdntur,eum,nifeddtius dgeret,immo dica re¬
rum femnddrum profperitate,uelut luxuriantes libertine
nimia frugesjaonisfins protinus ocmfurû.Et hxc diu rrmltûmpie
agiantes fiufira mrum tirmnlatrdbdnt immo¬
bilem occv.ltis miurijs, ut Pygmxi uel Thioddmas dgreftis
homo Lydius Hermlem.ltte tamen ut maioris prxter c

L I B. X X I I. t-?3
ed tempeftateamfidentia creuerat ultra modum. Augpbantur
autem ceremonidrum ritus pmmodice,mm impen
farû dmplitudine antehdc mufitataty graui:ty quifque,
mm bnprxpeditxVieeretftientiam uatianandiprofiffus,
iuxta vmperitus ty dotilis fine fine uel prxfhtutis ordinibus
ordculorum pernùttebaturfidtari refponfa ty extifpitia
nonnunquam fatura pandentia: ofitimimque ty auguriorum
ty omniumfides,fi reperiri ufquam pofifet,affeduta
uarietate quxrebater.Hxcque dumitaprobdunt
more pacis, multorum curiofîor lulidnus nouam confilij
uiam mgreffius eft, uenas fitidicas Cdfhtlij recluderecogtamfintis:
quem obftruxife Cxfar dicitur Hddridnus
mole faxorum mgnti, ueritus ne, ut ipfa prxanentibus
dquis capeffienddm Rempublïcam comperit, etidm dlij fi¬
milia docerentur: dc ftatim tirmmhumata corpora fhttuit
exmde tran ferri eo ritu, quo Athenienfes mfiulam
purgatterant Delon . Eodem tempore die X I Calenda-
rum Houembrium, dmpliffimum Daphnxi Apollinis fanum,quod
Epiphdnes Antiochus rex ille condidit iraatn-
dus ty fixuus, ty fimulacrû m eo olympiati louis imi-
tamenti xquiparam magnitudinem,fubita ui flammarttm
exuflum eft.quo tam dtrod cafu repente wnfimpto,
id ddufique imperdtorem hd proueKit, ut quxftiones dgtari
iuberet folito dcriores, ty maiorem ecclefiam Antiochix
claudi.Sufpiatbatur enim id Chriftianos egffefarrmlatos
mmdia, quird idem templum inuiti mdebant
dmbitiofô tirmndari periftylio. Terebater autem licet
rumore lemffimo, hdc ex caufia conflagrdffie delubrwm:
qaod Aficlepiddes philofophus, mius m ddibus Maxentij
meminimus, mm mfiendi grdtid lulidm ad idfabur-
bdruim ueniffiet, dex Celefes drgeteum breue pigmentent
rdiq.

téAr A M M. M A R.
quomnque ibdtfecumfilites afferre,ante pedesfhttuitfîmulacrifeblimes,actenffque
cere'is ex ufu ceffir.unde me¬
dietate nottis emenfa,mm rue adeffe qmfquam potuit nec
iuuareuolttantesfitintillx adhxfire materijs uetefhffimis,
ignèfque aridis nutrimentis eretii omne quiequid conting
potuit,licet drdua difiretem flfitedine,concremarunt.Eo
annofrdere etiamtum infiante bruimli,aquarum mceffit
inopia meteédd,ut ty riui ceffdrent qmda,ty fentes dntehdc
dquarû copiofis pulfibus dbunddntes :fed m mte-
grum pofkd refetutifiunt. Et quarto noms Deeebres uergente
m uefierdm die, reliqua Hicomedid wttdpfa eft ter.
rxmotu,itidémq; Hicxx portiô non mediocrk.Quxtametfi
mtfhtiafiolitito mmterétprintipi,refidua tamen non
contemnebdt urgentid, dom pugnandi tempus ei ueniret
optatem.lnterprxtipua tamen tyferid illud agrefuperfluû
uidebâtur, quod nulla probabili rationefiufixptxpopularitatis
amore, mlitatifitudebat uenalium rerttm,qux
nonnunquam fecus quàm conuenit ordinata inopiamg-
gnerefolet & famem. & Antioehienfl ordine id tenepe-
ri,mm illeiuberet,nonpofife,aperte monfirante,nufquam
àpropofîto declinabdt,Gallifimilisfrdtris, licet meruentes.
Qt^odrcu in eos deincepsfxmem,ut obtredatores ty
contumaces, uolumenxompofiuit muediuum, quod Antiochienfe
uel Mifiopogonem appellamt, probra amtatis mfinfit
mente dinumerdm,adde'nfiq; ueritati tmplurd-.poft
qux multa in fiefacete dida coperiem,codttus diffamuldre
pro tempore, ira fiuffiabatur mterna. Ridebatur enim ut
Cercops,homo brems,humeras extentam dngufibs,ty bar¬
bam prxfi ferem hirdnam, grandiaque meendem tan¬
quam Othifrater ty Ephidltis, quorumproceritatem H.
merus in mimenfmn tollit.idémque uittimariusprofeuittimariusprofe-

L i b. x x i r. t_*y
cricold diibdtur dd crebritatem hoftidrum alludentibus
multis: ty mlpabdter bvnc opportune, mm ofentationis
grdtid uehem licenter pro facerdotibusfacra, fihpatifique
muliermlis Ixtabatar. Et quanquâ his paribûfque de eau
fisvndignaretur,tacem tamenmciûmquem dtumiretinem
poteftate fiolénid tlebrabat. Deniqueprxfituto ferarium
die Cafiium montem afiendit nemorofem,ty tereti ambitu
mfublime ponedum, unde famndis gilHanijs uidetur
prinu folis exortus. Cûmque lom faceret rem diuinam, re-'
pente confiexit quendam hami profiratum,fapplia uoce
uitam precantem ty uenidm.lnterrogtntique ei qm effet,
refponfum efi prxfiddlem effe Theodotum Hierapolita-
ruim-.qui profettum à timtaofaa Conftantium inter ho¬
norais dedurm,dduldndo defermiter,tanquamfaturwm
fine dabietate mdorem orabdt lachrymas fingem tygermntm,ut
Iuliani ad eosmitteret caput,perduettrs ingrati,
fpecie illa qua Magnemij armnlatum mermnerat mem-
bram. Quibus auditis, Accepi olim,mquit,hoc dittum re¬
latione multorum: fed dbifemrus ddldres, exutus omni
metu clementia prmtipis,qm utprudem definiuit inimtcorim
minuere numerum^ugréque dmicorum fpote fiua
contendit de libem.Exmfiderorum perfe do ritu digreffio,
offerunlur rechris AEgyptijfcripta: Apim bouem operofd
quxfiitum mdufiria,tame pofi tempus mueniripotuiffe
firmantis: quod,ut earum regonum èxiftimant moolxfitu
ftum ty ubertatem frugum,diuerfaquemdicat bona.Super
qaa repauca cormenietexpediri-lnter animalia antiqms
obferuationibus oonfecrata, Mnems & Apis fant notiora-Mneuis
Solifaeratur,fuper qm nihil didtur memora-
bilefequem Lunx. Eft emm Apis bos diuerfîs genïtalium
notarum figura expreffus, maximéque omniwm cornim-

. L I B. X X I I. ié7
jkrx quoque ignordbunt xtates. Verum quonidmfabuldn
tes poetx,uariantéfque geograpbi m diuerfa latentem no
titiam Çtindum-.opiruoneseoram,ueritaticonfines (ut ar¬
bitror) expédiantpautis. Afifirmam aliqui phyficorum m
fabiettis Septemrionifidtijs, cum byemesfrigàx mndzt
conftrmgunt, magnitudines nimmn conglaicere : eafque
pofkd mflagrantis fideris refilutas fluxis humoribus nu¬
bes efficere grau,idas,qux m Meridianam pldgtm Ecefiis
ftantibus palfix expreffixqae tepore nimio mcrenwnta ubertim
fiuggrere Hilo credwntur. Ex AEthiopids imbri¬
bus, qui abundantes m tradibus illis per xjhis wrridos
cadere memorantur, exûdationes eius erig anni tempo¬
ribus afierunt alij prxfatutis : quod utrunque difionare
uidetur à ueritate. Imbres enim apud AEthiopas,out non
unquam, aut per mteruattd temporum longa cadere memordntur.
Opinio eft clebrior dlid,quodfiirdntibus prodromispérque
dies quadragnta ty qmnque Eteftarum
wntinuisflatibus repellentibus eius meatum,ueloatatecohibitafuperfafisflutHbus
mtumefidf.ty reludunteJpiritu
controuerfa ddoleficem m maius,bmc m reuerberay uenmom,mdeurgnte
airfa uenarûperennium,progrediem
m fiublime tegt omnia,ty humo fappreffid,perfapina caporumfeeaem
exhibet maris. Rex auté lubd Punicormn
anfifas textu librorum, à monte quoda oriri eu exponit,
qm fitus m Mauritania defiednt Oceanum: hifique mdicijs
hocproditum ait, quodpifes,ty herbx ty beluxfimt
les per eas paludes ggrkitur. A Ethiopix autépa rtesprxtermeas
Hilus nominum diuerfitate demrfia, qux eu orbe
peragranti nationes mdidere coplures,exundationeditiffi
ma ad cataradus,id efl,prxruptosfiopulos uenit,èqmbus
prxdpitam ruit potius quàmflmt.Vnde olvm accolas ufe

L I B. X X I I. létf
fitas crcoodilus ubique per eos traètus dbunddt , exitiale
quadrupes malum dffiuetem elementis dmbabus , Imgud
carem,mdxilldmfuperiorem commouem falam,ordine détiwmpedinato,pernitiefis
morfibus qmcqmd tetigentper
tinaaterpetem,oua edés fdtus dnfermt fimilia: dtque ar
motus efi unguïbusfr bdberet etiam po!licef,adeuertendas
quoque mues fiufifteret mribus magnis: ad mbitorum e-
nim longtedinem decem mterdû extentus, nottibus quiefens
per undas, diebus humi ueftitur, confidentia mtis,
quam ita ualidam gerit,ut eius tergo catapbradu uix tor
mentorum ittibus perfirenter. ty jxuientcsfimper exdë
ferx,quafîpadofîdere quodam caftrenfi,perfeptem ce-
remoniofios dies tmtefmnt ab omni fixmtia defafieentes,
quibusfacerdotes Mempbi natales célébrant Hili. Prxter
eos autem qui firtuitapereunt morte, dlïj difamnpuntur
fiuffofiîs dlms mollibus certis ferdrû dorfealibus crufas,
quas delphinis fîmiles nutritflumus dntedittus: dlïj exi-
tio mtereum taiiXrochilos dmmld breuis, dam eficarum
minutias captât,arcu mbdntem uolitam blande,genâfque
eius irritatius titittudo peruenit adufique ipfam mtiniam
gutturis.quodfadum contuem bydrus icbneumonis genus,
oris aditum pénétrât alite prxuid pdtefattum, ty popu-
Uto uentre,mtdibus dilananatis erwmpit. Auddx tamen
crocodilus mcnfirwmfagaobus:ubi auddtemfanfierit,timi
diffimum-.ty in terrd dmtius cerntm,per quatuor menfes
hybernos nullo ueftididter-abo.Hippopotami quoque gne
rantar m illispdrtibus,ultrd dtùmalid mnda rdtione ca-
retidfegtaffami,ddfpecie equorû ûgulas bifidas,caudafq,
breues -.quorum folertix duo ojkndere doaimetafiuffaet.
ïnter arundines alfas tyfqualentes nimia denfitate hxc
belua mbilibus pofitis, otiû permgliftudio amnjpedxt,

17

L I B. X X I I. t7l
rum diuturnds fargendi diffimltates feriptor Herodotus
do«t,ultrd omnem omnino dltitedinem,qux humanis con
ficipotefi,eredxfant terres,db imo ldtiffimx,m fiammitntes
dmtiffimas definentes: qux figird dpud gometras
ideo fie appellatur,quod adignisflpetiem,rî tiv/,/),- ut nos
diàmus,extenudter m cotmm: quarum magnitudo quo¬
niam vn celftudinem nimidmfcandtm,grdalefatpauldhffliWmbras
quoque mecbdnicu ratione confumit.Sumty
fyrmgesfiuhcerranei quidam tyflexuofifecefifus, quos (ut
firtur)periti rituam uetuftorum aduentare ddumumprx
ficîj, metuentéfque ne ceremoniarum obliteraretur memori

L I B. X X I I. î73
atds montium rutilas fpemlos uel cotttimfigna urnentes,
horenarû mlifx glutinofx mollitixfedngerentur. Hxceddem
régna heptafhdium fimt uix credenda celerititte,ita
magnitudine rturd confiruxit,ob caufam notam ty necefifitriam.
Infula Phdros, ubi Proted mm phocarum grenbus
diuerfatum Homerus fabuldtur mfidtius, à duitatis
littore millepdfftbus difpdrdta,Rhodiortvm erat obnoxid
uetHgtli.Qyodmm mde qmddm nimittm quantum peti
turi ueniffent,ffmina cattidafemper m fraudesfolenniû
fipede feriarû ijfdem publicanisfemm ddfeburbdna perduBis,opus
iufferdt irrequietis laboribus confiummari,ty
feptem diebus totidéfhtdid molibus iadis in marefolopro
pmquanti terrxfent uindicatx. Quo mm uebimlo mgref
fii,errdre dit Rhodios,mfiuldrum non continentisportonû
fldgtantes.His décédant dltisfufftotafaftgijs templd. In¬
ter qux eminet Serdpiû,quod licet minudtur exilitdteuerborum,dtrijs
tamen ilumnarijs dmpliffamts, tyffiirdnti
lus fignorumfigmentis , ty reliqua operum multitudine
ita eft exorndtu, ut poft capitoliû, quofe uenerdbilts Roma
m xternum dttottit,nibil orbis terrdrwm dmbitiofius prtidt.
In quo libliothecxfaerunt inxfhmabiles : ty loquitnr
monimentorum ueterum continem fides'feptingv-
ft» uoluminum mHiid,Ptolemxisregbus uiglijs métis cô-
pofiîta,bello AlexdndrinO,dwm diripiter ciuitasfub dida¬
tore Cxfare confldgrdfie.Cdnopus mde duodecimo difiûgtur
lapide : quem,utprifex memorix tradunt, Menéloigubernatorfepultus
ibi cognominduit : hadenus vmptdio
lomsfanis ty diuerforijs Ixtis extrudrus,duris tyfalutari
tempérament perftabil'is, ita ut extra mund'tm m
ftrummorarifa quifquam arbitretur m illis tradibus dgns,(itmfepe
dpricofiirite rniinurmurantes audierit ui¬
fi-

i74 A M M. M A R»
tos.Sed Alexdndrid ipfe nonfenfam,ut dlix urbesfèd in¬
ter hjitid prima duda perfpdtiofos dmbites, mternijquc
feditionibus diu djpere fatigata, dd ultimum multispoft
annis Aurelïano imperium agente , timlibus iurgijs ai
certamnd mternetiuaproldpfis,diruptifque mînibus dmifit
regonum maximam partem,qux Bruchion dppelld
ldter,diuturnum prxfhntium honunu domicilium. Vnde
Ariflarchus grammaticx rei dodrinis excettem,ty H«_
dianus artium minutififamus fitifti tator,ty SdecasAmmonius
Plotini magfter, dif queplurimificriptores multoru
in literis nobilium ftudiorwm:m ter quos chdlcenterus emieuit
Didymus multiplitis feientix eupti memorabilis:
qui m illisfax libris , ubi nonnunquam imperfedeTulliû
reprehenditfillograjrhos imitatusfcriptores maledicosjudi
ad doâarum aurium mmfat ,ut rmmanid frementem
leonem putidulis uotibus uanus catelus longus tircunld
trdm.Et quanquam ueteres mm his quorum meminifioruere
complures,tamen ne nunc qmdem m eddem urbe
dodrmx uarixftlent-.nam ty difeiplinarû magftri quoddmmodofpirdnt,ty
nuddtur ibi geometricâ rddio quie¬
quid reconditem Idtet, nondumque dpud eos penitus exdrmt
muftea nec hdrmonid cétiaiit,ty recalet dpud quofi
dam ddbuc licet atros confiderdtio munddni motus tyfii
âerwm,dodiqaefiunt houdnumero pautifuper hisfiientio
callent quxfitorum uios oftendit. Meditinx autem,cuius
in hdeuita noftrd nec pdreunec fobrid,defiderdntur ddtninimld
crebrd, itaftudid dugntur mdies, ut licet opus
ipfium redoledt,pro omni tamen experimétofauffiddt me¬
dico ad commendandam artis «tutoritatemfa Alexodrix
fe dixerit eruditem.ty hxc quidem hadenus. Sed fi intel
ligendi diuini aditionem imltiplidm, (yprxfienfitmm

L I B. X X I I. «7y
tt'mntm, mente uegeta quifquam uoluerit replicare, per
mundum omnem mueniet mathemata huiufmodi db AEgypto
tirmnlata hîc primum homines longe dnte dlios di
uario religcnum mmnabùla(ut dititer)peruenerunt ity
mitid primafacrorum caute teentur condita firibis droi¬
tes. Hoc mfhtetus prudentid Pythagoras mlemfecretius
deos, quicqmd dixit, aut uoluit, autoritatem effe mfateit
rotam,ty femur fuum ourewmdpud Olympiafxpe moftrdbdt,tymm
dquild colloquemfubinde uifebdtur.Hinc
Andxdgoros Lapides è cxlo lapfaros,ty putedlem limut
contredam,tremoresfateros prxdixerdt terrx.Et Solon
fententijs ddiutus AEgypti fdcerdotumjdtis iufto modérai
mine legbus,Romano quoque iuri maximum dddiditfir*
mtmentum-.ex hisfentibusperfablimidgrddiem, fiermomm
dmplitudine louis xmulus,non uifa AEgypto milita
uitfapientidgloriofa . Homines autem AEgyptijplerique
fiéfiifauli fant & dtrdti, magfique mufeores,grdtilenti
0- dridi,adfînguîos motus excandefcentes,comrouerfi,ty'
repoficones dcerrimi. Erubeftit dpud eosfiquis non infid»
ando tributa,plurimos m corpore uibices ofenddf.ty nul
U tormentorum uis mueniri ddhuc potuit,qux obdurdtum
ullius pedus Idtrotinijs imuitum elirre potuit,ut na-
menproprium dicat.ld autem notum eft,ut annales uete
res monftrat,quod AEgyptus omnis fiub dmids erdt dnteA
regbus,fedfuperdtis dpud Attiam bello tiduali Antonio
CT Cleopotra,prouintix noméaccepit,ab odztuidno Au*
gaftopoffeffa.Aridam Libydmfupremo Apionis regs con
fiecuû fumus drbitrio,CyrendS mm refiduis dmtatibus Li
byeVentapoleos Ptolemxi liberalitatefiufepimus.emttuî
longus ad ordinem remeabo c±ptorwm.
f.ij.

AMMIANI MARCELLINI R E-
RVM GESTARVM LIB. XXIII.
AE C eo dnno,ut prxteredmus rtûnutiu,
dgebatur perpromntias. Iulidnusuero ii
H ter confule dftito m collego trabex Sdllufeoprxfedo
per Gollias, quater ipfe dmpliffimum
mierdt magftrdtum:ty uide-
Idter nouum ddiunttum effe Aûgifto priuatu, quod poft
Diocletidnum ty Ariftobulum nullus meminerdt geftum.
er litst accidentium uarietatem fiolitita menteprxtipies,
tnultiplicatos expeditionis apparatusflagrati ftudioperttrgeretfdiligetix
tamen ubique dififidés,imperij'q; fu me¬
moria magnitudine operû gpfihempropdgnre, dmbitiofiimr
quonddm dpud H'ierofiolymam txmplum,quod poft nwltn
& internetiua certanùm obfiidéte Vefidfidno pofteoq, Ti
to xgre efi expugndtem,mfînurdrefumptibus cogtabotbn
tnodids,negotiiimque maturandwm Alypio dederat Anho
chenfi, qutolhn Britannias curduerdt pro prxfedis. Cû
itaque rei idéfertiter mfhtret Alypim,iuuarètque prouin
tix redvr,metuendiglobifldmmarum propefa ndamentu
crebris dffiultibus erûpentes, fecere lomm exufihs dlipio-
ties operantibus mdatffiumihôcque modo elemento défit-'
Wdlius repeUente,oeffduit inceptum. Iifdem diebus legttvs
adfe miffos dh Vrbe xterna,cldre natos meritifaue pro-
Idbilis uitx compertos imperdtor honoribus diaerfis affe
tit: ty Apronidnum Romx decreuit effeprxfedum, O'
duuianum proconfalem Africx,Venufto Vicanam commi
ftt Hifpdnix:Rufinum Arobiam comitem Orientis in locum
duttnmlifiiilulidni recés defandi prouexit.Qufaus
ut comtnerdt ordindùs,terrebdtur omine quodoiut docuit

L I B. X X I I I. _77 .
exitns)prxfientiflimo.Telienim Idrgtionam comité proflumofànguinis
repente extinéh,eûque lulidno famto,uul
gus publieras conteem titulos,Veliom lulidrm Auguftumqi
pronuntidbdt.Prxififierdt dliud fixuum. Haque Calendis
ipfis lanuarijs afeendente grddile Genij templumfacerdo
mm confortio,qmddm è cxteris diuturnior nullopulfante
repente contidi,dnimàmque mfiperdto cafu efftdmt : quod
dfhntes,m certum per imperitidmdn ddulandi mpiditate,memordbam
confilwrn finioriportendi,mmirû Sdllufbo-.fied
ut dppdrmt non xtati, fied poteftati maiori interi
tum propmquare monftrabot. Super his dlidquoq; mino¬
rafignafubmde,quod dcciderat,ofkndebat.mter ipfa enim
exordidprotindusPdrthiti difponédi nuntidtum efl
Conftantinopolmt terrx pulfiu mbratamiquodhorûperiti
minus Ixtumefifie pronuntidbdnt aliéna peruadere indien
ti redori.ldeoque mtempefiuo conatu defiferefeadebat:
ita demum hxc ty familid contemni oportere fermantes^
mm irruentibus drrnis externis lex und fat ty perpétua,
falutem omni rdtione defèndere , nihil reniante m mo¬
ris. iifdem diebus nuntidtum efl ei per literas, Romx
faper hoc bello libros Sibyllx confulws, ut iuffierdt, mrperdtorem
hoc anno difedere à limitibusfuis aperto prohi
luiffie refponfa. Inter hxc tamen legttiones gentiwmplu*
rimarum auxilidpotticentiamliberdliter fiuficeptx remit
tebdnturfpeaofe fiidutidprincipe refpondente,nequaqua
decere oduentitïjs ddiumentis rem uindicariRomana, cu¬
ius opibus fiuere conuenirct amicos tyfidos,ft auxilium
eos adegrit neceffitas hnplorare .Solum Arfacem momie
rat Armenix regem,ut ttedis copijs ualidis iubendd op'
periretur, quo tenderet,qmd deberet urgere,propere co-
gniturus. Promde atm primam confeltx rdtiones copiom
9h> .

i7S A M M. M A R.
prxbiùffient,rumore prxmrfo hoftiles ocmpdreproperom
terrcts,nondwm ddultouere mififidper militares numéros
expeditiondli teffierd,mndos traftre iuffît Euphrdté. Q30
comperto omnes eiioldnt ex hybernis,trdnfmtffoque,ut te¬
xtes docebdt ficriptorum,difperfiperftationes uarios dd-
Uentum prindpis expeâabam.lpfe autem Antiochidm egreffiurus
Heliopoliten quendam Alexdndrum Syriacx
iurifabdioniprxfetit,terbulenttim tyfauum-.diccbdtque
non illum mermfifefred Antiochienfibus duaris ty contutumeliofis
huiufmodi iudicem conuenire. Cûmque euprofe
durum dedurret multitudopromifcud,itumfiliam reditîimquegloriofum
exoptam,orânfque ut deinde pldcabilis
effet ty lenior, nondûird quam ex compelldtiombus &
probris conceperdt,emollita,loquebdtur dfperiusfe effe eos
affierem pofed non uifiurum.Difpofimffie enim diebdt,hye
jnandi gratiaper compendiariam uiam confiumtmto pro
éndu,Tarfiim Cilitix reuerfurumfcripfefféquedd M_mor'uvm
prxfidem,ut in eadem urbe mndafibi congruo
pdrdrenter', ty hoc haud diu pofkd contigt. Corpus nacp,
eius illuc reldtum, exequidrum humili pompd infùbur-
"bdnofepultum eft,ut ipfi manddrdt.ldmq; dpricante calo,teriio
Hondt Marfias profettus Hierapoivmfilitisitiiteribus
uenif.ubi cum wtroiret ciuitatis capatiffitnxpor
tasfiniftra portimsfubito lapfaafubter tendétes quinqua
mnta milites,exceptis plurimis uulnerdtis,fignorum tegri-
Xdrûmque pondère magno collifit . Vnde comrdttis copijs
omnibus,Mefopotamidm idm propere fîgna commouit, ut
femd defe nuttd prxuerfa (idenim dcmrdtius obfiruorat)
vmpromfus Affiyrios occupant. Denique mm exeràtu,ty
Scytharum auxilijs Euphraté naualï pote tromifo,
uenit dd, Bdtnas municipium Ofidroenxjbique illxtabile

L I B. X X I I I. t79
portentumoffendit.Cum enim calonum frequem multitu
do ddfafinpiendwm confiuetè pabulû prope aceruum palearum
fetiffiet impendio cetfium (hoc enim modoper re
goncs illas taies fpeties conftruuntur) rdpientibus multis,
quaffidta congeries inclinata eft, parique exitio quinquagnta
obrmt hormnes,mole maxima rmnarum. Mpftus ex
mde digrefifius,uenit mrfiupropero Cdrros,dntiquum op¬
pidum, Craffiorum ty Romani exercitus xrûnis infigne:
unde dux ducentes Perfidem uix regx difangiuntur: lx
uaperAdidbenam & Tigridem,dexterâ per Afifiyriosty
Euphrdten . ibi mordtes dliquot dies dum ntceffdrid pdrot,ty
Lunx,qux religofie per eos aliter trdSiusfi te lo-*corûfirt
fidcrd , dicitur dnte dros nullo drbitrorwm dd-
tmffio, occulte pdluddmentem purpureum propmquo fiuo
tra didiffie Prooopio,ma nddffiéque

*80 A M M. M A R.
prxcepit,ut intra Tigridem intérim dgerent,uigUnteromnid
fieruaturi, ne quid mopinum ex incauto Idtere orireter,qualid
multafxpe dixerdt euentfifie : mandabdtque
eis,utfi fieripotiuspoffat,regfiotidrentur Arfeti: cûmque
eoper Corduenam, ty Maxoenam chiliocomo uberi Me¬
dix trattu, pdrtibûfque alijsprxfiridv mrfiu uafhttis,apud
Afifiyrios adhuc agenti fîbi dccurrerent neceffatatu or
timlis ddfateri . His ita orditiatis ipfe exitufarmildto per
Tigrkn,quoditer etidm rebus uar'qs de mduflrid iufferat
mftrui, flexit dextrorfus : ty quiète node emenfid, mane
iumentum,quo ueheretrar ex ufu popoftit: obldtûfque ei e-
qptus Bdbylonius nomine ittru tvrnunis confernatusdwm
dolorum bnpatiem uolmtur, auro lapittifique ornamenta
difendu confierfît. Quo ofkntv Ixtior clamamt-.plouden
lus proxim'rs,Bdbylona humi protidiffe ornamentis om¬
nibus fipolidtam:ty pdulifier détentes ut ome per hoftis
litandofirmaret, Dduanam uenit cafard prxfidiorid,m-
de ortus Belias fluuius feriditur m Euphrdten. hie corpo¬
ribus abo dcmrdte refettis,poflridie uentum efl dd Catti-,
nifium,nui mmenturobuftum, commerça ndi opimttategn
fiffirmm:ubi diemfextum Cdl.quo Romx matri deortm
pompx celebrdnter annales , ty curpentum quo uehitur
famalachrum Almonis undis dbluiperhibeterfdcrorm
falenitdteprifco more completa,fimno per otium capto exttltam
pernodauit ty Ixtus. Luce uero fièquuta profeftus
exmde perfupertilid ripdrûflumdliû, dquis ddole-fentilus
undiq; cotmenis,mm drmigerdgrddiem manu inftitirione
qudddm fub pellibus manfit: tfbi Sardmnorûregili
gentiûgentbus fupplices nixi,oblata auri corona,tanquam
mundi natiormmqxfatarûâommujtdordruntfiuficeptigfi
tater,ut ddferta bettormr; ddpofiiti,duwq\ hos dttoqutW,

L I B. X X I I I. .8»
Xerx , illius potétififimi regs inftar cldffas dduenit, tribu
noCofîantidno eu comité Lutillidno dudztnte,qux Idtiffa
mumflamen Euphrdten drtabdt-.m qua mille eram onerorix
ndues ex diuerfe trabe cotextx, mmedtus dbwndeferentes,
ty teld,ty obfidionales machinas: quinquagnta
dlix bettdtries, tvtidémque dd cowpdgnandos ne-
ceffiarix pontes .Re ipfa ddmontor breuiter quantum mé¬
diocre potefi mgmum hxc mflrumenmwm gnerd igno
rdntibus tirmnficripta monflrdre: & bdliftxfigura docebiturprima.Etrrum
mter dximlos duos firmum compai
gnatur ty uafti'.m, in modum regulx maioris extentum:
cuius ex uolumine tereti quod m medio drspolita componit,quadrdtus
eminet ftylus extenfius redo canalis dngu
fa rtudtu cauates, tyhdc multipliti chorda turuorûtortilium
ittigutes: eîque cochlex dux lignex coniûgunter dftiffime,quarum
prope unam ddfifiht drtifex contempldbilis,ty
fubhliter ddponit in temonis cauarmne fagttnm
ligneomfiimlo maiorê conglutinatdm: hocquefado hmc¬
mde ualidi iuuenes uerfant dgliter rotabileflexum. mm
od extremttatem neruorwm amme ueneritfummum, per-
cita internopulfu d bdlifia ex omlis auoldt,mterdmn ni¬
mio drdore finntittas-.ty euenitfxpius,ut antequam te-
Iwm cernatur,dolor létale uulnus ognofacat, Scorpionis au¬
tem, quem dppelldm nue Ondgrum,huiufmodi farma eft:
Dolontur dxes duo quernei uelilicei,mruantârque medïocriter,ut
prominere uideàtur in gbbas: hique m modum
ferratorix machinx arnnettunter, ex utroque Idtere pdtetius
perfirdti, quos mter per cnuermsfanes cottignntur
rfbufii,cvmpagm ne diffaliat continentes . Ab hdc medie¬
tate reftuvm ligneusflylus exurgr.m obliquas,ty m mo¬
dum wgnlis temonis erettus, ita neruorwm modulis im-

_8_" A M M. M A R.
flicatur, ut dltius tolli poffa^ty' inclittdrî: fummitittique
eius und ferrei copuldntur,è quibuspendet fiupeauel
fèrredfandd: mi ligna faldmentum profkrnitur mgns
cilidum pdleis confertem minutis ualidis nexibus illmtum,
ty tocatem fuper angefttos «faites uel lateritios ag-
gvres. Ham muro fdxeo hmufinodi moles impofîta difiedut
quiequid inuenerit fubter, conmffaone uiolenta non
pondere.Cwm igtur dd concrtationtm uentumfaeritdopide
rotendofandx vmpofito, quaterni dltrmfèms iuue¬
nes repdguld qmbiis mcorporati fiunt,fanes explicantes,
retrorfus ftylû pênes mtinum inclinant : itaque demum
fùbli/mis ddftam magfkr, clauftrum quod totius operis
continet uinmld,refierdt malleosfarti permfifium.mide ohfolutes
ittu uolucri flylus, ty mottitudine offenfus alicrj,faxum
wntorquet quiequid mmrrerit cottifarwm. Et
Tormentem quidé dppettdtur,quod ex eo omnis explicatio
torquetur: Scorpio outem,quonidm dmleû defaper bo¬
let erettum: cui etidm Onagri uocabulû mdidit xtas no¬
uella ea re, quod dfini feri mm uenatibus agtnntur, ita
eminus Idpides poft terga mltitrdndo emittent, utperfo¬
rent piéhrd fiequentiû,

L I B. X X I I I. 183
rx Idxdtx marorû.Hoc gvnere operisfifaerit exerto uigo
redifiuffwm,nuddto ttatto defenforibus foluûfque obfidijs
ciuitates munitifftmx recludûtur.Pro his drietum machinomentis
ia crebr'mte defpettis coditur machinaficriptori
bus hiftoritis nota,quam Helepolvm Grxci oognominant:
caius operd diuturm Demetrius Antigonifilius Rhodo dlij'fique
urbibus oppugnatis Poliorcetes efi dppettd tes.AEdiftcaturauté
hoc modo:Teftudo copdgnater immanis d-
xibus robordta longffamisferreifque clduis aptata,ty cotegtur
corijs lubulis,uirgtrilmque recétitexterd, dtq-, li¬
me dfferguter eiusfuprema,utflomeos detrddvtty miffa
les cafus. Coferuntur auté eiusfaontalibus trifulcx cujpides
prxamtx poderibus ferreisgraues,qualid nobis pido
res ofkndûtfulmina uelfidores,ut quiequid petierit amle'u
exertis dbrûpdt.Hac itdualidimolem,pdlis tyfanibus
regem numerofis intrinfams tniles,lagiiàiori irmrorû
parti turibus ddmouet contitis:ty nifi defaper propugna
tium ualuerint uires, wllifis pdrietibus ddites pdtefetit
mgentes. Matteolï aute teli genusfiguratur hdc fpetie.Sdgttn
eft canned interfiimlûty drmtdinem mtdtifidofer¬
ro coagmentata,qux m muliebris coli fermam,quo nentur
lmtedfhmina,

tS4 A M M. M A R.
greffus efi munimentem-tetijjîmuin,ty febrepolitum.m*
ius mpnid Abord, ty Euphrdtes dmbiumflumina, uelut
Jpatium mfiuldrefingentes. quod Dioeletidnus exiguûantehdc
tyfufpedum, mûris tenibûfque armndedit «Ifis,
cum ipfis barbarorum confinijs mteriores limites ordinaret,ne
uagtrctur per Syridm Perfix,ita ut pauas antè an¬
nis mm magnis prouintidrum contigerdt ddmnis. Han-
que mm Antiochix m dlto ftlentio fcenitis ludis mimus
cum uxore tmmiffus,è medio fiwmpta quxddm hnitaretur,populo
uenuflate dttonito,coniunx Hifa fiomnus efl, mqmt,en
Perfix.ty retortis plebs uniuerfa ceruicibus, exdceruantia
infie tela declinamfpargturpaffim. ita duita¬
te mtxnfit, ty obtruncatis pluribus, qui pacis morepolo-,
bantur effufius,m«nfifque lotisfinitimis ty ttaftatis,om
ftiprxdd hofes ddfiua remedrunt mnoxij,Meredde uiuo
exufto,qui eos dd fuorum mteritum tiuiwm duxerdt m-
confulte. Et hxc quidem Gdttieni temporibus euenerunt.
lulidmis uero dum mordtur dpud Cermftum,utper noua
Iem Aborx pontem exercitus ty omnesfaquelx trdnfirét,
litteros triftes Sdllufiij Gdttidrwm prxfetti fuficepit,oron
tisfufiendi expeditionem m Pdrthos, obtefiantifque nt ita
intempefaue nondum pdce numinum exordta irreuoc&bilefiubiret
exitium -.pofihdbito tamen fitafiore cautiftfimofe
dentius ultra tendebat,quoniamlld uis Immana uel uir¬
tus meruiffe unquampotuit,Ht quod prxficripfitfatalis or-
do,nonfadt.Statimque tranfgreffius,pontem duettiprxeep'it,
ne qui militem db agminibus proprijs reuertendifi¬
ducia rémanent. Pdri forte hic quoque omen illxtabile
uifawm eft,dppdritvris miufddm cadduer extentum carni'
fitis manu deleti: quem prxfettus Sdllufhus prxfem ed re
fupplicio capitali datiduerdt, quod mtrd prxfatetetn dit

L I B. X X I I I. tSy
dlxmentorvm augmentum exbibere pollitites,caufe impe
diente fruftrdtes eft. Sed mifardndo homine trutiddtopo
ftridie dduenit,ut ille promtferdt,dlid cldffas abunde uehem
dnnonam-Profadi exindeZditan uenimus lomm,qui
oled drbor mterpretatur.Hic Gordidniimperdtoris longe
confpicuwm mdvmus tumulum,cuius dttus d pueritidpri
ma exercituûmquefeliaffamos duttus, ty mfidiofam vn-
teritum digffamus tempore competenti. ubi mmpro ingp-
nitapietate confecrdto principi pdrêtaffet,pergerétquedd
Durdm defertum oppidum,proml militàrem mneum confficatusfktit
immobilisieique dubitanti quid ferrét,offertur
ab eis immaniffimi corporis leo, mm dtiêpeteret multipliti
telorum iottu infiffius. Quo ormne uelut cerfiore
Uflpedumli profiterions eldtes,exuhantius mcedebat.Sed
m certofatofertunx aliorfkmprorupit euétus. Obites enim
regs portendehdturfed mius,erdt incertem.Hdm ty ora
culo dubid legmus,qux non nifi cafus dificreuere pofiremitetfidêuatidnij
Delphiti, quxpoft Hdlynflumen trafitmffiwm
maximum regnum difietturû prxdixerat Crotfwm,ty
aliam qux Athenienfîbus dd xrtandum comra
Medos oblique defanauerat mare, firtèmque hispoferiorem
ueum quidemfid non minus ambigua-.Aio te AEdcido
Romanos uincere poffie. Hetrufiti tamen drufiirs qui
comitnbdntur,gndri prodigdliivm rerum,mm illis proan
ttum hûc fxpe drcentibus non credereter, proldtis libris
ritualibus ofendebant fignum hoc effie prohibitoriû,prm-
tipique aliéna licet iufte muadenti comrarium.fied calca-
bontur philofophis refaagantibus,quorum reuerenda tene
trot authoritas,errantiumfubmde,ty m parum cognitis
ferfeueratium diu. etenim ut probabile drtmmentum dd
fidem mplenddm fitietixfax idprxtsndeldnt, quodty

t2é A M M. M A R.
Mdxinùdno dntéhdc Cxfidri mm Hdrfe Verfani rege iam
arngreffuro,itidem leo,ty dperingem trudddtifanuilobld
ùfunt,ty faperdtagpnte diceffat incolumis:illo minime co
templdto, quèd dliend petenti portendebdtur exitium: ty
Hdrfes primus Armenidm Romano iuri obnoxidm ocmpdrdt.Semto
itidédie,qui erdt VII idus April.file uer-
gente idm in occnfaum,ex pdruatmbemldfitbito aerecrofifdto
ufus ddimiter luds: ty poft minaeem tonitruwm cre
Iritatem tyfulgurum,louidnus nomine miles cxlotadus
otm duobus equis entidit,quospotufatidtos àflumine re
ducebat. quo uifio harum rerum interprètes dccerfit: mterrogdàque,etiam
id uetareprotinttum fidentius ddfirmdbdnt,fulmen
oonfiUdrium effe monflrantes:(itaenim
dppellonter qux diffiuadent aliquid fieri uel fuadent)
ideéque hoc nimis cauendum, quod militem eelfi nomi¬
nis mm bettdtorijs iumentis extinxit-.ty hoc modo conta¬
du locn,nec mtueri,nec calcari deberefalgurdies protumtidnt
libri.Contrdphilofephi,candorem ignisfecri repen¬
te confietti nihilfignificare aiebdnt,fad effe dcriorisfpi¬
ritus mrfitm ex xthere dliqua uid dd mferiord detrufum:
dut fa exmdeprxnoftitur dliqmd, incrément! cloritedmkhnpexrtmip&ttendigloriofà
cmptanti, mm confet
fldmmds fatapte natura nulla obftante ad fublim*
conuoldre. Perddo igtur, ut dnte dittum eft, ponts, cunttifque
ttdnfigreffis, imperdtor dntiquifftmum omnium
rdtus eft militem dUoqui,fim redorifque fidutio proptrdntem
intrépide, figno itaque per lituos ddto,mmcenturix
omnes ty cohortes ty manipuli conueniffient, ipfè
dggere glebali ddfiifem, coronaque celferum tircundd-
tes fotefhttum,talid orefereno differuitfeuordbilisftudio
conoordi mndorwm. Qontempldm maximis uiribus &

L I B. X X I I I. 187
aUcritate uos uigre,fartiffami milites, contioturi dijpofui,
dotturus ratione tnultipliti, non nunc prinùtus, ut
molediti muffatant, Romanes perutraffe régna Perfîdis.
Hanque, ut Lumllum tranfiam, uel Pompeium, qui per
Albanos, ty Maffiagetst, quos Alanos nunc appelldmus,
hdc quoque natione perrupta uidit Cdfiios ldms:Venti~
diwm nommas Antonij legatum ftrdges per hostrdttut
mnumeras edidiffie.Sed ut à uetuftate difedam, hxc qux
trddidit recem memorid replicabo. Trdidnus ty rurfus
Seuerus hmc fiunt digreffi mdores ty trophxdti: rediffietque
pdrifplendore iunior Gordidnus,mius monumentum
nunc mdimus honordte, apudRefainamfuperdtofa
gttôque reg- Perfiarum,nifadione Phiiippiprxfèdiprx¬
torio, felefe iuuantibus paucis m hoc,ubifepultus efl,loco,uulnere
impio cetidiffet. Hec errduere diu mânes eius
multi,quod uelut cldrente iufetia,omnes qui in eum confiirouere,crutidbilibus
mterierefupplicijs.ty illos quidé
mlûtas dd dltiord propéfiorfiubire impulitfattinord me'
morondo: nos uero miferdndd recem captarum urbium,
CT multx exforû exertituwm umbrx,ty dornncrû magni
tudines,carorûmque amiffaones dd hxc qux propofmmtis,
hortatur utfolemur focios,ut mededmurprxteritis, tyho
tiordta huius lateris femritate Rep. qux de nobis magni¬
fies loquatur poferitas, relmquamus. adero ubique uobis
ddiumento numinisfiempiterni imperator, ty dntefignanus,ty
cotermalis ominibusfimndis,ut reor.dtfi fertuftd
uerfabilis m pugna me ufiquam federit : mihi uero pro
Romano orbe memet uoiuffie fuffitiee, ut Curtij, Mutij'quetres,ty
claraprofiapidDetiorum.Abolendd nobis ndtio
moleftiffama, mius m glddijs nondum nofirx prop'mquiutis
exdruit cruor. Plures dbfumptx fent maioribus

i8S A M M. M A R.
noftris xtates,ut mterirent rdditites,qux uexdbdnt. D_uida
eftperplexo ty diuturno Mdrte Carthagpfed eam
dum mclytus timuitfupereffe uidor,euertitfenditus.Humantidm
Scipiopoft multipliées cafus obftdionis emenfios,
Tidenas ne imperiofaberefirent xmulx Romafabuertit:
ty Edlifios ita oppreffat,ty Veios, utfiitadere nobis loboret
monumentvrû ueterum fides,ut has ciuitates oliquan-
do ualuiffe creddmus . Hxc ut antiquitatumperitus expo
fuirfùpereft ut duiditate rdpiendi poftkdbita,qtix mfidio-
trixfxpe Romani mtlitis fait,quifque dgmini oohxrés mcedat,mm
dd neiffatatem congrediendifaerit uentum.figru
proprio fiequstturus,fidem quod fii remanfèritufquam
exettis crurib us relmquetur. nihil enim prxter dolos, &
vnfiidi'ts hoftium uereor nimium cattidoru. Adfummam
pottisor uniuerfîs-,rebus poft hxcprofpere mitigatis, abf¬
que omni prxrogttiua prindpum, qm quod dixerint uel
jnfuerint pro po tefta te outo ritatis iuftum effe exiftimat,
rationem rede confiultorum uelfimsffî qms exegrit redditurwm.
Quocirca erigte nunc quxfa,erigte animos ut
flros multa prxfumentes,bond ty xquataforte nobifcum
quiequid occurrerit difficilefabituri,ty coiedantes mtjmtati
femperfolere iung uidoriam. Conclufe ordtione oi
hune grdtififimum finem, dudoris glorid prxlidtor miles
exultonsfiéque m profperum eldtior,febldtis dltius fimtis,nihil
penmlofwm fere uel drduwm cUmitabdtfub hn
perdtvreplus ftbiloboris quàm gregtrijs mdicente. maxi¬
me omniûid numeri Gallicans firemitu Ixtiore monftrdlant-.memores
aliquoties eo dudunte,pérque ordines di-
faurrente,cadentes uidiffe gentes dliquas,dlios fiupplicun-
tes. Res ddegt hue proldpfaut in exceffu céleri fitum mo-
Jlrdre Perfedis deferiptoribus gntium curiofe digeftnn,e

L I B. X X I I I. ïfy
quibus xgre uerd dixere poutiffimi. Qupd auté'eritpou
loprolixior textes, ddfeientiam profiaet plenam. Quifi
qais enim ddfedat nimiam bremtavm ubi narranter
mcognita,nô qmdfegnatius explieetfidqmd debeatprx-
teriri, firutatur . Hoc regnum quondam exiguum, mul-
tifque antea nominibus appellatum ob caufits quasfxpe
retulimus, cum dpud Bobylona Magnumfita rdpmffent
Alexandrum, m uoeabulum Parthi conceffat Arfatis ob¬
fcure geniti, latronum mter ddolefentix rudimenta duéhris,
uerum paulatim m melius mutato propofîto, cld-
rorwm contextefedorum audifiublimius. Qui poft mul¬
to gloriole ty fortiter geftafiuperato Hieatore Seleuco eiuf¬
dem Alexandri fucceffore, mi mdoriarum crebritas hoc
indiderat cognomentum, prxfidijfque Maeedonumputfis
ipfe tranqmllius agtm , temperator obedientiumfait ty
arbiter lenis. Denique poftfinitima mndzt,ui, uel xqui-
Utis conftderatione,uel metufabaékt,timtatum & caftro
rwm cafellorûmque munimentis oppleta Perfade,odfuefadùquetimori
effe dccvlis omnibus quos dnted fermiddbotfife
medium dgm mrfavm xtatis, platido morte de¬
ceffit- Certatimque fummatum ty uulgfententijs, conti-
nentibus aftris (ut ipfî exifhmam) ritusfui confiecratione
permixtus efi omnium primus. Vnde ad id tempus regs
eiufidem gentis prxtumidi appellarifepatiuntur Solisfadtm
ty Ltmx:âtque imperawribus noftris Augrfta nuncupatio
amabilts eft ty optata, ita regbiis Porthitis dbiedis
ty ignobilibus anxa merementa dignitatum feliti-
bus Arfaas aufpieïjs acaffere uel maxima. quamobré nu¬
minis eum mee ueneranter ty colunt, eoufique propagitis
bonoribus,ut ad noftri memoriam non nifi Arfia desfît,
qufauam mfiufitipiendo regno mndis anteponatur : ty
t.i.

l9o A M M. M A R.
in qualibet timli concertatione,qux quotidie dpud eos eue
niant,utfiacrilegmn quifque cauedt,ne dexterdfua Arfio
cidem drma gefhmtem feridt uel priuatum.fa tifique con¬
fiât hdnc gentem regm,populis mfaperdtis compluribus,
dildtafifie ddufique Propontidem tyThrdtios: fied ditefiirdntium
dummfiuperbid, lieentergraffiantiûper longn.
qua,xrûnis maximis imminutam. Primoper Cyrmnmê
Bofphori fretum mm multitudinefabulofid trifgrefifiwm,oi
tnterniaonc deleuitTomyris régna Scytharum ultrixotsrrimafiliorû.Devndc
mm Ddrius,pofedque Xerxes Grx
tiam elementorum ufu mutato dggreffa,mndispenè copijs
terrd manque confwmptis, uix ipfi tutum muenere dificéfifum-.ut
bellaprxtereamus Alexadritkt,ty teftamento no
tioné omnem m facteffioris unius iurdtrafldtam.Quibus
perdtfis trafaurfifque temporibus logsfab confulibus, 0*
deinceps m poteftatem Cxfadrum redddu Rep. nobifcum
ex notionesfaubm de dimicarunt,poribdfque momente mterdum,dliquotiesfeperdtx,nonminqua
abiere uidricei.
Hune locorûfatum quantum ratio finit, earptim breuiter -
dbfioluam. Hx regones in dmplitedincs diffufx logis ty
Idtas, ex omni idtere mfalofium ty célèbre Perficum omliunt
mare-.cuius ofhd adeo effeperhibentur angufta,ata
Hdrmo^onta Carmanixpromontorio comra oppofitum
dliud promontoriû,quod dppettdrtt mcolx Mdcesfineimpedimento
cerndtur.Quibus dnguftrjs permedtis,cum loti
tudopdtuerit nimis extenfd,nduigntio ddufique urbemte
redotia porrigter,ubipofi iatturas multiplias pelago mi-
feetur Euphrates-.omrùfquefinus dimenfîone littorea in rai
mertvm uignti milliumftadiorum, uelutfpatio detoWtt
finiter-.mius per oras omnes optpidorû eft denfitas ty ni-
eorum tidmûmque crebri difiurfus.Ergp permedtis

L I B. X X I I I. t.
ftijs antedittis,ueniter ad Armenix finum, Orienti obiettum:mteruatto
Catichus nomine panditur finus Auflrdlishoudpromlvnde
dlius quem uoeant chdliten, occidua
obnoxiusfaderi. Hmc prxflridis pluribus mfulis, è qm-
bus pauexfam notx, Indorum mari iungmter Oceano,
qui feruentemfolis exortum fufeipit ommmn primusjpfe
quoque nimiwrn calem.Vtquegeograpbidflylifernurunt,
hac fpecie diftinguitur omnis armitus antedittus.Ab Arého
cardine adufique Cafpiasportas Cadujîis conterminât
gr Scythorû gentibus multis ty Arimafiis hominibus Iu¬
fiis tyferis:db oeviduaplaga contingt Armenios,ty Hipkotê,ty
m Afid fiitos Albdnos,mare rubram,ty Senitas
Ardbos quos Sdrdattospofkritas dppellduit : Mefiopota-
nùtfubdxe Meridionali defiedat: Orienti afronte contrarius,ad
Gangpn extenditar flumen,quod I ndortim mterfecam
terras,m pelogis eieéhtur auftrale.Sunt autem
vn omni Perfide hx regonet maxhnx,quas uitaxx, id eft
rrugftri equitem mront,ty reges ty fiatrapx:m minores
plurimos recenfere difficile efl tyfuperfluwm.Affyrid,SUfiond,Medid,Perfis,Pdrthid,Cdrmanidmaior,Hyrcanid,
Uorgona,Badridni, Sogdidni,Sdcx.,Scythidultrd Emo
demmontem,Serica,Arid,Pdropanifadx,Dragond,Ardchofto,tyGedrofad.
Citrd omnes propmqua efl nobilis
Affyrid celebritate ty magnitedine,ty multifermi feratitote
ditifflma : tpixpet populos pdpfque amplos diffufel
quondam &copiofa,ad unum conceffît uocabulû, ty nunc
omnis appellatur Affiyria-.ubi mter bdcmrû, uulgiriûmqtte
dbundantidm frugum bitumen nafiitur,prope laam
nomine Sofingten, mius alueo Tigris uoratusffluênfqut
fiubterraneus permrfis fidtijs longs emergt . Hic ty
«dpbtbd ggniturpiceaJpetie glutinofe , fmùlis ipfa quo-
t.ij.

l$i A M M. M A R.
que bitumimicui etidmfi autmld mfederit breuis,prxpedito
uoldtefaubmerfa penitus euanefat. Et mm hoc liquoris
ardere cuperit genus, nullum mueniet humana mens
prxter puluerem extinguendi commentum . In his pdgs
hidtus quoque oonfifiiatur terrx,unde hdlitus letalis exurgm
quodmnp, animal proximefeterit, odore graui con
fumit. Qux lues oriem à profendo quodam puteo mm os
eius exccfferit latum,antequamfiublimius uagaretur,ter¬
ras drmnfitas mhabitabiles adrbitatefidfiet. Cmus fi¬
mile feramen apud Hierapolkn Phrygx antehac, utodferunt
aliqm,mdebatur:unde emergm itidem noxiusfpi
ritusperfiueranti odoreqmcqmd propè uenerdt corrûpeldt,dbfhuefpadombusfolis:
quod qua caufa eueniot,rationibiisphyfitispermtttrntur.
Apud Afbamei quoque lo¬
uis templum m Cdppddotia,ubi ampliffimus ille philofo¬
phus Apollonius trdditur natus dpud oppidum Tyona,
fetgno efftaemfem cernitur, qm magnitudine aquarû m-
fldtusfèfe'que refiorbem, nunquam extra margnes infâme
ftit.luxta hune tirmitem Adiabena eft Afifiyrta prifins tëporibus
uotitata,longéque affiuetedine ad hoc tranflata uo
cubulwm ed re,quod mterOlnamty Tigridemfita naui-
gerosflumos, adiri uado nunquam potuit: tranfîre erum
tfixfcwnv dicimus Grxci. ty ueteres quidem hoc arbitra
ter.Hos auté diditimus,quod m his terris dmnes fiunt duo
perpetuUquos ty trdnfimmas. Didbas ty Adiobos, iw&
naualibuspontibus. ideoque mtellig Adiabenam cogno-
minatam,ty ut àfluminibus maximts AEgyptes, Homero
autore, ty india, ty Euphratenfiis antehac CommagW.
itidémque iberid ex lbero,nunc Hifiama,tyd Bxti om¬
ne mfignis proiundd Bxtica. In hdc Adiabena Hinus eft
timtas,qux oltm Perfîdis régnapofifederdt, nomé Hinipo

L I B, X X I I I. t#
tentiffamt regs quondâ Semirdmidis mariti declardm,ty
Ecbatana,ty Arbela, ty Gaugnmela, ubi Dariû Alexan¬
derpoft dificrimtnd uariaprxliomm matato Marte profirauit.
in omni autem Affiyria multx fum urbes, mter
quas Apamia"eminet Méfient cognominata, ty Teredon,
ty Kpottoma,ty Vologeffiafifquefirmles multx.fplendidifjîmx
uero typeruulgatxhxfaixfant très: Babylon,
cuius munio bitemine Serruramisftruxit: arce enim antiquiffims
rex codidit Belus-.ty Ctefiphon,quam Vdrdanesprifids
temporibus mfatuit,pofkdque rex Pdcorus mcolorum
uiribus dmplificatam ty mmnibus,Grxco mdi-
to nomine Perfîdis effèdtfietimenfummum:pofi hdnc Se
leudo ambitiofum opus Hicanoris Seleuti. qua per duces
Veri&efitris, ut ante retulimus, expulfiata,ouulfiimfidi¬
bus fimulacrum Chomei Apollinis, perlatilmque Romam
m xde Apollinis paldtini deorum dntifhtes collocnrunt.
fertur ruitem,quodpofi direptemhoc idemfigmentem mcenfid
ciuitate, militesfanum ficrutantes tnuenereferdmen
tingiiftum: quo refierato utpretiofium dliqmd miienirent,
exodyto quodom conclufio d Chdldxorum drcanis Idbes
primordialis exiluit,qux mfanabiliû m anceptd morborû
eiufdé Veri ty Mara Antonini temporibus ab ipfisPerfaramfinibus
adufque Rhenum ty Gallias mnda conta
gijspolluebat ty mortibus: Hicprope chaldxoram eft re
gio oltrixphilofophix ueteris,ut memorat ipfî, apud quos
ueridica uatitinandifides eluxit. Perfluût autem has eof¬
dë terras potiores ante alios amnes hi quos prxdiximus,
& Morfitu & flumen regum,ty Euphrates mndis excellem-.qui
tripartitus nauigibilisper omnes efl riuos,mfit
Ufque drmnfluem,ty arua mltorûmdufiria diligntim ri
giW,uomeri tyggnedis arbufas habilidfadt. bis trddibus
t.iij.

î94 A M M. M A R.
Sufiiani iûguntur,dpud quos non multa fùnt oppidd. mter
alia tamen eminet Sufafxpe doimaliû regum, ty Arfioma,ty
SelatyArer.ha,cxtera breuid fiunt ty obfiaira.ïl»
uij uero multi per hxc loca dtfimrrût, qmbus prxfhntior
Oates, tyHarax,ty Mefeus,per drenofes angifhas,qux
d rubro prohibet Cafpium mare xquoream multitudinem
mandantes. At m Ixua Media conjinis Hyrcanopanditur
mari.quam dnte regnû Cyri fiuperioris,ty mcrementaVtr
fidos,U-gmus Afix regnam totius Affyrijs domitis-.quoru
plurimos pagos m Acropdtenx uocabulûpermutâtes belli
iare pofifiedit,pugnatrix natio,ty fermidadd pofi Pdrthos,
quibus mnaturfolis,regones mhabitam adfpeaem quadrdtxfigurxformatasrhdrum
terrarum molx omnes od
Idtitudinem nimiom extendunter,eifque maximx celfimdines
vmm'trum montiû,quos Zdgrdm ty Oronten ty li
fenium uocam.Coroni quoque montis oltiffami pdrté hobi
tantes otxiduam frumentarijs agris adfluuru ty lunarijs,
pingii fiainditate lxtrfflmi,ty flumtnibusfentiûmq; ue¬
nis liqmdis lomplewsfunt apud eosprata mrentiafeetut
eqiiorû nobilium,qmbui(utfcriptores antiqm docent,nôfi
que mdimus)meuntesprxlid mr'ifumma m uehi exultan¬
tesfalent,quos Hefeos appeliam .abundant xque atutatilus
qmbus Medio,ty mets in modû oppidorum extruâis,
ET multitudine mcolarum.ûtque abfolute dicatur, uberritnum
eft habitamlum regum. In his trodnbus rwgnwi
dgrifant fertiles: fuper quorum fiedu ftudijfique, quorùi
hue mtidimus,pouca conueniet expedtri.Magon opinionum
wftgnium autor dmpliffimus Pldto , Maehogfbttm
effe uerbo myftico doet,dimnorum mcorruptiffimumcuU
tum,mifeientixfemlispriftis multa ex chdldxormn ora
fiis Bddridms dddidit Toroafires: deinde Hyftnfpes rix

L I B. X X I I I. tjy
prudentiffamus Ddrijpdter,qui mmfuperioris Indixfacre
tofidentim penetrdret,dd nemorofam quanddm uenerat
fiditudinem, mius trdnquittisfilentijs prxcvlfid Brdcmanorum
mnniapotiunttir:eorûmquenionite rationes mun
dom motus tyfiiderwm,purôfqutfacrorum ritus quantiî
colligere potuit eruditus,ex his qux diditit,aliquafenfibus
tmgrrum mfedit.qux illi mm difitiplinis prxfientiendife
taraperfua qmfeue progniem pofkris xtatibus tradûc.
Ex eoperfemla multa odprxfim una eademque profa¬
pia multitudo credta deorû mltibus dedicatur. Eemntque
etiofi iuftum eft eredi,ignem cxlitus Lapfitm dpudfefem
piternisfeailis mftodirUaiiusportione'exiguam utfiauftd
prxiffe quondam Afîatids regbus dimm.Huius orignis
dpud ueteres numerus erat exilis,eidfque myfkrijs Perfi-
cx poteftates in rébus fatiendis dimnisfalenniter utebo.
tur.lrdtquepiamlûaras adire,uel hofaacomredare,antequd
magis conceptis precationibus libdmenta diffunderetprxmrfiorid.
Verû audi pauldtim in dmpliiudinê'gen¬
tis felidx conaefferunt ty nomé: uillâfq; inhdbitantes nul
lo murorûfirmitudine comunitas, ty legbus fuis utipermiffi,religonisrefpettufam
honoroû.Ex hoc magorûfa¬
minefeptempofi morte Cdmbyfis. regnum miffie Perfidos
dntiqui memorat libri,doarntes eos Ddrijfadione opprefa
fos imperitandi initiû eqmno hmnitufiortiti. in hdc regont
oleû confiatur medimm,quo Hiitum telum fa emiffum
lentius ldxiorcjtrm(rum tttu extingiitur rdpido) hxfarit
ufipta,tendtiter cremat: Etfi aqua uoluerit abluere quifquam,xftus
extitat dcriores mcendiorû. Hec remedio ullo
quam iadu pulueris côfopitur. Pdrdtur autem hoc modo:
oleumtifus çommunis herba quada mfedum conduit hd,
ru rerûperiti,dd diuturnitatemferHÂtes,tyoodleficem dut.iiij.

i9é A M M. M A R.
rant ex materid uenx naturalis,fimilis oleo crdffiori-.quxfpeties
ggmtur dpud Perfks,quJ(ut diximus)naphtho uocabulo
dppettouere gentili. Per hxc loca ciuitates difierfe
fem plures, quels omnibusprxfhmZombis, ty Patigrd,
ty GdTacu: mter quas opibus ty magnitudine mXnium
confpimxfem Heroclid,ty Arfaa'd,ty Europos, ty Cyropolis,ty
Ecbdtanafub Idfionio mote in terrisfitx Syro-
medorû. Amnes hos regones prxtereunt multi,quorû ma
ximifunt cboafies,& Gyndes,ty Amardus,ty chormdi,ty
Cdmbyfes,ty Cyrus, mi magno tyfpdtiofo Cyrus
illefuperior rex dmabilis,abolito uetereid uocabulû dedit,
mm ereptum ire régna Seythica deftinaret, quod tyfirtis
effetfUt ipfeferebatur, ty mos fibi,ut ille, impetu wgnti
molitus mCafiiu ddabitur mare. Per traitas Meridiorws
expdnfad,pofi hxc wnfiniddittoribus proxima Perfis babi
tatur antiqua,mtnutisfiugbus diues typdlmite,dquarùm
que copia iuaindiffama. Amnes qmppe multi per eam ontedidum
ftuuit finum: quorû maximifant Vdtrocbites,
Rogomanis,ty Brifeana,atq, Bagrada.Oppidauero mé¬
diterrdned fium dmpliord. mcertuenim qua rationeper
oras maritimas nihil condiderût infigne. Inter qux Perfe¬
polis eft cldra,tyArdea,ty Orobatis,atq,Tragonicn.lnfiulx
uero uifiunter ibi très tantu,Tibiana,tyPhora,tyAh
Xadria.His propmquat Parthi, ty Scythxfiti fiub hqutlo
ne,colêtes niuales terras typrmrwfios-.quorû regones Cm
dtres fluuius mterfitindit cxteris abundatior.ty hxcpotiora
refiduisfim oppida: Genonia,chdrox,Apomio,Ar
tacana, ty Hecutopy!os,à mius fimbus per Cafiia littvro
ddufq-, portarû dngifihos ftadid quadragnta numerZtur
tymitte.feri fiunt illic hobitatores pagprû omniû,otq; pugnaees-.eôfip,
ita certamina iuuat tybelld,iitiuiisMa^ter

L I B. X X I I I . i9?
alios omnes bedtes,qm in prxliofaderit anima.excedétes
enim è uita morteferteita,conmtijs mfèduntur ut degne
res tyigndUos.qusbusdb Oriétoli AUftraltfplagt Arabes
beati conterminam,ideofie appettati,quodfeugbus iuxta
gr fiftibus typalmite odorûmq;fiuamtate multiplierfent
locupletes: rmgnxp, eorum portes Rubrum mare a Iate¬
re dexwro cottngunt-.lxua Perfîco mari oollimttat-.elemen
ti utriufque potiri bonis omnibus dffueti. ubity ftatio¬
nes,ty portus trdnqtuttifum complures,ty emporta denfio,ty
dtuerfiorid regum ambitiofi nimiû ty decora,aqua
riimque fiuapte natura calenliwm faluberrimi fentes, ty
riuorûfiununùmque multitudo perfpimdfoffitalifque cx¬
li temperies,m redcfpedantibus mhil ets mdeatur adfilidtatem
deeffefupremam. Ac licet abûdet urbibus mediterroneis
dtque maritimis,campifque copiofis ty uattibus,
hits tamen duitates hobet eximioi,Gedp>olvm,ty Hafimm,
CT Boraba,itidémq; Hagara,ty Mephram,ty Taphron,
tyDiofcuriada. Infulas autem camphres habet per utrûyue
proximas rnare.quas dinumerare no refert. Infignior
timen alijs Turgana eft, m qua Serapidis maximum effe
datur templum .Pofthmus terminos mgentes,Carmamd
maior uertiabus celfis erigtur, adufque Indimm périmés
rnare,fruduarijs arboreifquefiXtibus mita, fied obfiurior
Arobwm terris multo ty minor, fluminibus tamen ipfa
quoque non minus abundam,cefiitifque ubere iuxtaf
cundo. Amnes autem funt hic cxteris notiores Sagtreus,
CT Saganisjty Hydriaais.Sunt etiam timtansdicet nume
roputex, mttu tamen ty mite perquam copiofx. inter
quas nitet Carmand omniû mater,ty Ortofiana,ty Aie
xondria,ty Hermupolis.lnterius ueropergnti oaurrunt
Hyrcani,qnos eiufdé nominis alluit mare: dpud quos gle-

L I B. X X I I I. i&
dione Cylftcettd Komanis uifa.gentes ijfde Bddridnis obediuntplures,
qux arua plana orat, ty ad italix fpeciem
crebrisftumtmbus mûddntur: è qmbus Artamis ty Zdriofies
ontèfibi cvfatiotifttidémq, Oehus tyOrgomanes
iuncti cbuenis dquis, auget vmmanid Oxiftuenta.Sum ty
hic ciuitates quas amnes diuerfi perfirmat,hu cedétes ut
melioribas,chatra,ty Charte, ty Alicodra, ty hfiatid,
tyMenapild,ty Bddrd ipfa,unde regnuty uocabulû na
tionis eft mfhtutufub imis montiûpedibus quos appellat
Sogdios.inter quos dmnes duofluût namû capaaffmi,A-
roxotes ty Dymas qui per iuga uallêfip prxtipites m cape
ftrepldnitiédemrrétes,Oxia nommepalude effaum 16g
lotéque diffufam.Hic mter dlid oppida mlebratur,Ale
xdndria,tyTribatra, ty Drepfia metropolis. His contigui
fant Sdcxmtio fard ,fipualentid mwlésloca ,filopecori
feudmofa, ideo nec amtatibus mita: mi Afieanimia mem
mrminet,ty Comedus. Prxter quorû radices,ty uidi que
Lithinon Pyrgon appellat, iter logffimum patet mercato-
- ribus pcrmwm ad Serasfubinde wmeantib us. Circa defe¬
dus ty cre'pidines montiû, quos Imauos & Tapurios uo-
(tmt,Seythxfant mtrd Perfacosfines, Afidnis wntermini
Sartiiatis,Aldnorumq; Idtus tdgntes extremum. Qtii ue¬
lut ogntes quodâfitfifu codlitiq;folitudine per mteruallo
difierfifim logf,affueti mttu mit ty pauperrimo.ty
getes quidem uarix hos moolût trdttus,quas mic recvfire
alio properâsfuperfiuûputo. \llud taméfitiendû,m ter hos
notiones peni ob ajperitatê nimia macceffios, homines effe
quofdâ mites typios, ut ïaxartx fiunt ty Galaébphag,
quorûmeminit uates Homerus m hoc uerfa,y«\xtnofx-
>w «;_. uni rtmtuoTxruv xv8futur ,.Inter-flumina uero mul
to,quxperhos terras,uelpofioribus iûgt naturd,Helldpftt

po A M M. M A R.
pofl trahit in mare, Roemnus celebris efi, & Idxdrtes, ty
Tdlims. Cimtates auté no nifi trèsfols habere nofeûtur,
Afpabota,ty Cauriana,ty Sagt.vltra hxc utriufque Scythix
loca, contra Oriétalempldgtm m orbisfpeciem confertx
celfiorum aggerwmfammitates ambiunt Ser'as,uber
tate regonum ty dmplitudine tirmnfpedvs: ab Octidéta-
li Idtere Scythis ddncxos, d Septetrione ty Orientali ni-
uofx fiolitudini cohxrentes,qud Meridiemfiedam ddufi¬
que India porreéhs ty Gdngpm. App

L I B. X X I I I. 301
Uelleramolliétes,ex,ldruigne ty liquore mix tdfubtilitate
tenerrimâpettunt: nentéfquefiibtegmind,wnfaaumfiericum,dd
ufus dntebdc nobdtum,rme etidm mfimorum fi¬
ne ulld dificretioneprofitiem. Ipfiprxter dliosfrugalijfimipdcatioris
mtx mltores,uitantes reliquorû mortalium
ci-tus .cûmque ad coemenda fila,uel quxdam aliofluuiû
tronfierint aduenx, nullafiermonum uice propofiitarû re¬
rum pretiafolis omlis xftwrantur. Et itafunt abfenentes,
ut apud fa trodentes ggnentia, nihil ipfi comparent aduethtiam.
Ariani mmim poft Seras,Borex obnoxij flatibus:quorwm
terras amnis uehendis faffîaem nambus,
Ariosperflmt nomine, faciem lamm ingnwm eodem uocululo
dichtatum. Abundat autem hxc eadem Aria oppi-
disimter quxfiunt célèbres, Bitaxa, Orbitana, ty Soterd,
0"Hifibis,ty Alexandria.unde namgtnti ad Cafeiû ma¬
re qutngenta flndid numerontur ty mille, his loas Paropomiffiadxfimt
proximi,lndos ab Oriente,C,uicafâmque
ob Oandentali Idtereproflpednntes, ipfi quoq; montiû defedibus
dctrlinati: quos refiduis ommbjs maior Ortogurdorrraris
mterluitfluuius à Badrianis exurgm. Habcm
autem etia timtaws aliquas,quibus clarioresfiunt, Gafam,ty
H,wlibis,ty Qrtoflfana,mtde littorea nauigntio adufque
Medix fines portis proximos Cafiijs fktdiorwmfiunt
dao mittid duceto.Antedidis contiguifum Drangam col¬
libus cohxrentes, Arabum nomine ideo dppelldtum, quod
inde exoriter,mtérque alia duobus munitipijs exultantes
Prophthdfad, ty Aridfpe, opulentis tycldris.Poft quos ex
diuerfo Ardcvfid mfi tur, dextrum uergm in lotus Indis
oUedu: quamdb Indoflmtiortim maximo,unde regones
cognominatxfimt,dmnis multo minor exurgm aquarû
alluit dmplitadine,effdtquepalude Ardchotofirenenap-

jot A M M. M A R.
pettdtahic quoque duitatesfiunt mterdlios uiles,Alexon
drid,ty Arbdca,& chodfpd. In penitiffimapartePerfidos
Gedrofîa eft, dextra termines cotingm Indorû, mter
minores alios Artabio uberiorftumine:ubi motes defidunt
Barbitani,quorû ex pedibus imis emergvtss alijfluuij in¬
do nùfeétur,amittentes nomina magnitudine potioris. aui-
tates aute etidm hicfent. mter timtatesprxter mfalasSedrdtyrd,
ty Gynxcon limen meliores refiduis xfamatur.
He igtur orx rruritimx fpdtid dlluétid Perfîdis extremita
tes per minutias démonfirantes,d propofîto logus dberre-
mus,id fufifitiet ditiiquod mareprxtétum âCafiijs monti¬
bus per Boreûldtus ddufique memoratas dngufhos nouem
milliûftadiorû: A uftrale uero ab oftqs Hili fluminis aditfq-,
prmtipiaCarmanorû,quateordetim milliûftadiorû nume
ro definitur. Per hos nationes diffionas ty multipliées, ho¬
minum quoque diuerfttatesfant utlocorû.Sed ut gneroliter
corpora defaribamus ty mores,gradles pêne fiunt omntsfubnigri
uel liuido colore pattéis,cuprinis omlis torui,
tyfaperalijs mfèmiorbiûfpeciem mruatis iûttifque, non
indecoris barbis,capittifq; prolix'u hirfati. omnes tamê pro,
rnifaue, uel mter epulos,feftifepue-dks gladijs tintH «rmnter.Quf
Grx ueterûmoréabietiffie primos Athe¬
niéfis, Thucydides efi autor ampliffimus.Effufius pleriq,
feliti falui m Venerem, xgréque étenti multitudine pellimm,pueriliûftuprorûexpertes,pro
opibus qmfique ddficif.
cem matrimenidplurd uel pauca. Vnde dpud eos per lihi
dines uarios charitas diffierfa torpefitit.munditias côtùm»
rûty luxû,maximéque potandi duiditatê uidtes,ut luem.
Hec apud eos extra, régales méfes hord eftprxftituta prodendi,fid
uententmeuique uelut falorium eft,eôque monenie
quod mtiderit éditer, nec quifquam pofafatietatem

L I B. X X I I I. 303
fuperfluosfibi ingerit tibos.immane quantum reftridi ty
eauti,ut mter hofales hortos grddientes nonnunquam ty
wnetd nec mpidm dliqmd neç contingent, uenenerû ty
fecretarum drtium metu.Super hisnecftando mingés,nec
nec dd requifaternaturxfecedésfatale mfitur Perfid,ita obferuantius
hxc dliaque pudédo déclinât.Adeo auté diffo-
lutifint, ty artuû laxitate,uagdque inceffu iaditantesfe,
Ut effmminatos exifemes,mm fint dmrrirm bettdtvresffed
nrags drtifiees quàm fertes, eminùfique terribiles:abûdan-
tes manibus uerbis mfem'imque loquétes ty ferû,magni-
did, graues ty tetri,minats iuxta m dduerfis rebus ty
profperis,mttidi,fuperbi,crudelet,uitxnccîfquepoteftatem
& mferuos ty mplebeios uindicâtes obfeuros. mtes uiuis
homimbusdetrakût partimlatim uelfolidos :nec mini
ftrÔti apud eosfemulo mëfeéqi adftati hifcere uel Ioqui li¬
cet uelfpuere, itdproftratipellibus labra omniû uintiun
tur.Leges apud eos vmpédiofirmtdatx.Inter quas dirirnte
exuperot latx cotra mgratos,ty defirtvres,ty abomimndx
alix p>er quat ob noxa unius omnispropinquitns
périt. Ad iudicâdûauté ufa rerûfpeduti defiinatur ty integriparû
alienis côfilijs mdigêtes-.unde noftra cofaetedi-
niridét,qux mterdûfaa'idos, iurifquepublici peritijjimos
poft mdodorû ellocat terga. Hdm quodfuperfa dere corio
domndtiob iniquitatem iudids iudex alius cogbdter,aut
finxit uetuftas.,aut olim recepta confuetudo ceffdmt. Mili¬
tari mltu de difeiplina prxludijfque contimtis rei eaftrenfts
er drrmtarx, quamfxpius farmammus,metuendi uel
exeratibus maximis, eqmtatus uirtete oonfifiuubi defiudat
nobilitas omnis tyfilédor. Pedites entm mfietiem rmrtmllonum
cotedijiiffafadût ut calories.Seqmtûrq-, femper
bttc turba tanquam dddida perenniferuitio, ntcfapen-

504 A M M. M A R.
dijs aliquandofaim nec donis.ty gentesplurïmas prxter
eas quas abonde perdomuit,fub iugum hxc natio miferat,ita
audax, ty adpidueres Martios erudita, ut in bel¬
lis auilibus exterm'fiq; afjîduxuexareter. Indumétis ple¬
rique eormn ita operiunur lumine colorûfalgentibus uario,ut
licet fanus laterâp, diffuta relmquant flatibtis ontari
uentorum, mter calceos tamen, ty uertieem nihil ui¬
deàtur mtettû. drmillis uti, monilibûfque aureis, ty gemmts,prxtipue
margnritis,qmbus abundont,affuefeBi poft
Indiam mdam, ty Crufttm. Resflatuit utfaper ortu la-
pidrs bmus puica faarin 'hus explicentur. Apad I ndo s &
Perfas margaritx reperiûtur m afis marinis robufhs (_r
candtdis,permixtione rorisanni tempore prxftituto conceptx.
Cupientes enim uelut coitum quenda humons, ex lu¬
nari afpergne capïunt denfius ofintando.Exmdéquegrouidx
edum minutas binas,out terms,uel uniones fie op-
pettotas,quod eius terrx conehulxfingilos aliquoties poriumfed
maiores. idque in didum eflxtheriapotius deriuatione,
qiiàm fognis pelag hos oriri fstus ty uefti,
quodgittx matutini roris ijfdem mfafax claros efftait lopillos
ty teretes: uefpertini uero flexuofos comrà ty ruti¬
las, _"" mamlofos mterdû. Minima autem uel magnapn
qualitaté hmftunm figurantur cafibus uariatis. Coneuffa
uero fapiffime metufailgirum manefimnt,aut debilioporiunr,,iut
certe mtijs defltmm obortiuis.Capturas autem
dififidles,ty perimlofas, & amplitudines pretiorûtlloeffiat
ratio,quodfrequcntarifueta littora propter pificantium
infidias declinantes(ut qmda com]tium)tirca deuiosfapulos,ty
marinorû canum reeptamla delitefium. Quoi
genus gemmx etiam m Britannitis fi,ffibos maris ggni
legque,liit dignitate dtfpdri,non ignororms.

AMMIANI MARCELLINI RE-
RVM GESTARVM LIBER
XXIIII.
O S T exploratam aldcritatem exercitus,
unopdrique drdore vmpenetrdbilemprin
P tipemfiuperdri non poffe, ufitato eldmore
tefktntis,Iulidnusfiummx reifinem hnpo
nendum maturius credés,extraékt quiète
notturm itinerdrium fondre litaos iubet: prxfiruthfque
omnibus qux diffmitâtes drdux bellipofiebdm,eandente
Umfuce Affyrios fines vngreffus,eelfi prxter dlios fpiritu
oleqûitam ordinibus, xmulatione fui mndos dd officia
firtitudinis mcedebdt. Utque dudor ufu ty dodlitatefar-
matus,meteem neper locorum mfiolentidm inftdijs capere
turoccultis,dgminibus madère quadrdtis exorfus efl.Exatrfiatarcs
qmdem qmngntos ty millefenfî m prxire difi
pofiuit,qui cautius gradientes exutroque latere,itidémque
afeonte,nequis repétinus irrueretprofpedabant . ipfe ue¬
ro médias pedites regens, quod erat totius roboris fermamentû,dextra
legones aliquas mm Hemtafuperaltaflu¬
minis perfirmgre iuffît Euphratis. Cornu uero Ixuûmm
equitum copijs Armtheo tradidit ty Ormifdx ducédum
tonfertius perplana camporûty mottid. Agmina ueropo¬
ftremo Ddgaldiphus oogebdt ty vîdor,ultimûfipue ommû
Ofdruenx dux Seaîdinus. Demde uthofhbus fi erupiffent
afiquam uel confiicantibus proml, timorem multitudinis
maioris mmteret, laxatis aineis iumenta dildtauit ty ho-
mines,ut detimopenè lapidepofirrem, difporarentur à fe¬
gniferis prima". quod arte mira faepefeciffe Pyrrhus ille
u.i.

ys6 A M M. M A R.
rex dicitur Epirotes,opportunis m lotis cafirdmetandi,armorumquefpeciem
diffundédi ex mdufirid,uel attenuandi
perquam ftientiffamus, ut ubi uemffiet plures xftimarentur,aut
pauci. sartinasuero ty calories tyapparitionem
imbellem, impedimentoriimque genus omne mterutrunque
Iatus mftituit procedentium ordinum, nequaui
fubita roperetur,utfxpe contingt,improteéki.CldJfts au¬
tem licet per flumen ferebatur afftdms flexibus tortuofwm,nec
refldere,nec prxmrrerefinebotur. Eméfoiayit
itinere bidm prope timtatê uenimus Dora, defertam nurgnibus
dm ms vmpofitam.ln quo locogregs ceruorûphres
muentifiunt, quorum dlijconfixi miffalibus, dlijponr
deribus elifl remorû, ddfdtietatem omnespduerunt: pars
maxima natate dffueta uelod,dlueo penetrdto miohilili
curfu euafit ddfolitudines notas. Exm itinere dierû qua¬
tuor Iem perddv,uefierd tncedéH mm expeditis mille mtpofitis
nambus, Luallidnus armes imperitia prmdpis
nuttitur Anathdn munimentum expugnaturm-.qmd ut
pleraque alia tircunlmturfluétis Euphratis: ty nauibus,
ut prxceptum efl,per opportund difperfis,obfidcbotur mfiu
la nebulofa mde obwmbrante inrpetû clandefhnum. Sed
poftquam uenit lux certo, aquatum qmdom egreffus, uifisfubito
hoftibus ululabili clamorefablato excitos tuiml
teofas uoeibus propugnatores armamt. Et mox fpeculo qua
ddm dltiffama explordto fita caftrorum, quàm ocyffîme
. duarû prxfidio nauium dmnem fupermedt imperator,
ponèfèquentibus namgijs multis,qux obfidionales machi¬
nas dduehebat.lamque marispropmquam eu non abfque
dificrtrrumbus multis confideraret effe trtandunr,ferme-
ne mm leni,tem afpero ty minoa hortabdtur dd deditio¬
ne definfores: qm dd arttoqmûpetito Ormifda, prorruffin

L I B, X X I I I I. 307
eius tyiurdmeù iiletti, multafibi delem'titdine Romand'
fiondebont..Deniqueprxfaebouéxronatem dgçntes,quoi
eft dj>ud eosfiifceptx pacis mditiû, defendere fiupplititer:
ty ftatim omni muniméto mcenfo,Pufieus eius prxfettus,
dux AEgyptipofka,honore tribunatus affedus eft. Reli¬
qui uero mm char itahb us fiuts ty fupettedile humdiort
atltuodSyridcam.cimtnté cholddairâfirùffi fium, Inter
hos rmles quidam, mm Mdximidnus'perrupiffiet quodam
Perftcosfints,m his lotis xgr relidus, prima tem etialamgne
iuuenis,ut aiebat, uxoresfirtitus gpntis ritu ciplitres,eu
nu merofia fiobole tuncfenex mmruus,exultam proditiordfque
autor ducebatur ad ncfira,teftibus aftfirriram,
typrxfafifiefe olvm,ty prxdixiffe quodcvxnario ianontiguus
fepelietur mfolo Romano. Poft qux Saraoeni promrfiotores
quofdàpartis bofhum obtulere Ixtiffimc prin-
tipi,ty iterum dd agnddfi mdidfiunt remiffi. Actiderat
dliud pjftridie dirum. uétorum enim turbo exortus,ph-
rèfque uertignes contitam,ita confaderat omnia teda,ut
tobernaruld multa conflderëtur,tyfiupiniplerique milites
fkrnerétur uel proni, fpirituftabilitaté uefegijfùbuertête:
nec minus eodê die dliud perimlofium euenit. Amne enim
repente circa margnes euagtto,merfxfant quxdam firumentorix
naues,cataradis aimlfis dd diffundendos repri
menddfque dquas rigire fiuetas opèrefexeofiriidis: quod
utrûper mfiduts on magnitednt dcoderitfiuétorwmfidri
non potuit. Poft prxruptam mcéfdmque urbem ommû pri¬
mam, ty captiuos trdnfimfifos, certiore idm fpe prouedus
exercitus ddfidutidm, eldtis uoeibus mfauoresprmtip'is
amfargebdt, dfforefabi etidm demde cxlefkm exifamam
curdm-, ty quid per regones ignotas de obfiur'is erdt fau-
fpettior curd,oftus gentisty ludificâdi mrietat timebdtur.
u.ij.

»o8 A M M. M A R.
ideo imperdtor nunc dntefignanis , nunc dgminibus w.
vendis mfiftés mm expeditis uelitibus, neqmd Idteret dbftrufiumfruteda
fqualidd ualléfaue ficrutabdtur,licentiores
milituper lognqua difimrfus affabilitate natiuapro-
hibendo uel minis: hofales tamen agros omni frugum gé¬
nère diuites mm fiegtibus ty tegurijs mflamari permifit,
ita* demum mm ufm neceffaria abundefîbi qmfqueillegffiet-.ty
hoc modo fiautiabaturfalus hofihû nefeorû.Beltoresenim
libenter quxfitis dextris proprijs utebantur,
dlia mrtutis fux horrea reperiffie exifhtnates,ty Ixti quod
mtx quoquefubfidijs affiuentes,alimentafir-uobamqux
ttamgijsuehebatur.Hic mrto grauis qmda temerarius mi¬
les, ty ad ulteriorem ripam nullo urgente trafgreffus, m
confeettu noftro ab hoftibus captus, occifus eft: qmbus tali
cafiu pdtratis, dd caftrd peruenimus nomine Tbilutha, m
medio fluminis fiita,lom immenfo quoda uertice temefen
tem,typoteftate naturx uelut num tircufeptum humano:
cuius dd deditionem mcolx tétati mottim(utAeibot)quoniam
dfperitas édita uimfeperdbdt armorû,mtépefihuam
tunc defedionem efifiefirtmbat.Sedhddenus refpoderunt,
mm mteriora occupduerintprotinusgrddiétcs Romanife
quoqueutpote regncrûfiquelas uidoribus acceffuras. &
pofi hxc prxtermedntes ipfe mtnid, naues nofiroscum
ueremndid quiète fieéhtbdnt immobiles, quo tronfitt,
mm dd munimentem dliud Achaiachola nomine uenifi
femusfluminis drcumitione uattdté,drduumque traficenfa,confetdtipdri
refponfodifeffamus.Alidpofiridie caftro
eb muros m ualidos derelida prxtereuntur mcenfa. Pofis
td igtur ty infequenti die ftadijs ducentis emenfts, uen¬
tum eft ad lomm Bdrdxmalcbd: unde dmne triftto nul-
Uariofipiimo diffidrata Diacim mmditer timtas hobi-

L I B. X X I I I I. 309
tatoribus uamdfeumento &felibus nitidisplena,m qua
templum diti mlminis drd uidimus fiuppofîtum: qua mâfia,cxfifip,
mulieribus pautis qux repertx fum,traiedo
fentefeatente bitumine,o'^ogtrdandm ocmpauimus oppidwm,qaodferrmdine
dduenientis exercitus, itidem defirut
re mltores,m quoprmtipii Traiani tribunal oftétabatur.
Hae quoque exuftafoiduo ad refattionem corporum dato,
prope extremum nodis quxfecûdum diemfemta efa, Surenapofi
rege apud Perfas promeritx dignitatis,ty Maleehus
Podofeces nomine Phyldrchas Saracenorû Affani
torwm, famofî nominis latro,omnifxuitid per noftros li¬
mites diugrdffidtus, firudis Ormifidx mfiîdqs,quéadfpemlandum
exiturû mcertum unde prxfanferam ,ideofant
tentamento fauftrati, quod angufia fluminis mterluuies
typrxalta trofîri uado non potuit. Et primo lucis exor¬
dio, mm effem hoftes iom m contuite, utfii tuncprimitus,
corufti gdeis,ty horrétes mdutibus rigdts,milites m proandum
vmpete ueloti tendetes,eos muolauerefertiffame.
Et quanms arms ualidis uiribus fîedrrenter, tyfplen¬
dorferri mtermicam Romanorû metum augeret, ira tamé
dcuéte mrtuté clypeoru defîtate contetti, ne poffim ernittere,coegrum-.
Animatus huiufcemodi primitifs miles, ad
uicum Mdceprddu peruenit, m quofiermruta muroruue-
fagd uidebâtur: qmprifias têporibus infipatid logtpro-
tëtus munire ab externis mmrfitbus Affyriam dicebatur.
bmcpors fluminis fitinditurldrgs dquarum dgminibusfduas
ad tradus Babylonios mteriores,ufim agrisfa-
tura,& timtatibus tireuiedis: dlid Hddrmalchd nomine,
quodfluuius regé mterpretatur, Cteflphotaprxtermedt:
cuius m exordio terris m modûphdri lfaorfargt.Hdnc
peditatus omnis pontibus coûte digefas trdnfimt. Eqmtes
uiij.

;io A M M. M A R.
uero cum iumentis armati clementiores girgtes ftuminit
obliquati tranfiparun-t, alia mulutadiae fubita m petita
telortim hojtilium:quos egreffi ouxiliores ad mrfaram le
uiffimifagentiumque cermabus mfifiétes, lamatu auiû
profirrauerût.Qup negotio itidem gloriofi perfe (h, ad ci-
nitatem Pyrifaborom uentum efe amplom ty populofam,
dmbite mfidari aramuallatd mius obequttâs mqnia im
perator ty fitum,obfiidium omni cautela edptabat, quafi
fola formidine oppidanos à propugnandifiudiofibmoturus.qmbus
per colloqmafxpe centatis, atm turc promiffis
qmfpiamfi'eder-eter nec minis,fuftipitur oppugnandi exordiwm.ty
armatorum triplia corona armndotis mûris,
diepirims adufque nodis initium miffilibus osrtabotur.
tem definfores animo prxfhntes & mribus,perpropugnamla
alictjs undique laxius panfis, qux telorum im¬
petus exhibèrent, obtedifiutis mminefirmiffemo textis,çy
crudorum tergorwm denfetate uefetis, ualidifjime refifalat,ferrea
mmirûfetie omni:quia laminx fingulis num
Irorivm liniamentis cohxrenter aptatx,fiuo operimen-
to totam hominisfpeciem dntegebant. Et aliquoties Cr-
mifdx ty mdignx ty regtlis colloquia petenns obnixe,
propmquante m probris atque ammtijs ut maie fidû maf-
faebam ty defirtoré-.ac tenta cumttotione diei maxiimpor
te exempta,tenebrarir,nfilentio primo miiltifer nies odnutxfunt
macbinx,c altitedocomplanarififfomm.
qux uixdivm ambigia luce definfores intente côtempldti,eo
dccedete quod dngddrem turrim ittusfiramt orie-
tis molentior,relittis amtntis dupliabus mur'rsélinentern
occupant drcem,dfperi montis mterrupta plonitiefaperpn
fatum: mius medietas mfablime confargm, tercli ambitu
Argolidfleutifpeciem ofivdebdt , nifi quod à Septentrione

L I B. X X I I I I. 311
idquod rotunditatideerdt,m Euphrdtisfiuétaproiedx eau
tes eminentius tuebdntur: m qua excellebdm minx nrnrorwrn,
Vitamine ty cottilibus ldtermlisfabricatx,quoxdificunnere
nihil tutius effe confiât. Id'mque feroaor miles
peruafit urbe, quam mderdt uaaiam, aduerfus oppidanos
db dree multimodd teldfandéps den contentione pugnabdt.
Cum enim ijdem prohibitores eatapultis noftrorû
urgeretur atque balifhs, ipfi quoque ex edito drais erinbontfertiter
tefios-.qtubus pado utr'mquefurgntia oormio
ita Utius fledebatur,ut nerui digtvrwm attipulfibus
uiolétis arûdines ferrotas errutterét, qux corporibus illifix
cotrorijs letaliter figeboter. Dirrucubatur nihilominus utro
biquefaxorû rrunualiû nimbisity neutrobi inclinato mométoprxlïû
atrox d lacis ortu dd initiû rwttis defhnatio-
ne magna protraduparifarte diréptu eft.Promde diefam
to,cu certaretur dfperrime, mulûpffenderétur altrmfams,
& xqux uires gefta librarét,vmperator omnes alex cafus
mter mutuas cladts expenri fefanas,mnedtimfepdtus dé-
ftotifip, clypeis ob ittufitgttarû defenfus,ueloafaite comiûtibus
proptis prope porta uertit hofhlé craffoferro cruftati.Et
licetfiox'is tyglade cxtenfque telis eu perimlofa¬
illispremeretur, fedieare tamen paratos ualuarû latera,
ut aditum potefaceret, uoeibus m crêpas crebris,non antè
difieeffit,quàm telorûocmgerie,quxfiuperidtiebdntur,fi idm
«rneretobruédum.euafit m omnibus tame,pautis letum
mlnerdtis, ipfi mnoxius uerecudo ruboreperfefus. L.g?»
rotenim KEmilidnum stipionem, mm hiftoriarum conditore
Polybio Megftopolitano Arcade ty triqinta nuttibusportam
Cortbdgnis impetu fimili fuifedifie.fedfides
recepto feriptn mu&tem reecmfattu défendit. A Ermlionus
enim tefludine lopided tedztm fauctcfiferatporta, fab qua
u.iiij.

3tî A M M. M A R.
tute! ty latem, dum molesfexeas detegint hofes, urbem
nuddtom irrupit. lulidnas uero locum pdtentem mgrefifus,
obumbrdta cxlifattiefedgmentis motium ty rmfftlu
bus,xgre mde repulfus dbfceffit.His rdptim de tumultuorie
dgtatis, mm operofitas mnedrum ty dggerum impe-
ditiffamd cxteris urgentibus cerneretur,machinam qux mgnominatur
helepolis,iufiît expeditiusfebricari. qua utfa
pra domimus rex ufus Demetrius fiuperdtis oppidis plurilus,Poliorcetes
dppelldtes efa. Adhdnc molem ingntem,
feperdturdm celferum turrium minas,prohdoitores oculo¬
rum dties intentius eonferentes,itidémque mfhtntiam obfedentium
perpenfentes,fubito uertuntur ddpreces tircun
fefîper terres de mnniû minas-.tyfidem Romanampon
fis manibus protefhntes,uitam mm uenid poftuldbont.
Cûmque ceffaffe operd,ty munitores nihil tentare uiderh
ulterius, quod quietis erat mditiû certum,copu fibidori
coferendifermonis eu Ormifdapofiebant. Hocque impe¬
trata Mamerfidesprxfidiorûprxfettus demiffus perfe¬
nem, duttûfeue ad imperatore, ut obfecrauit uitam cum
hnpunitatefibi confié rtibufique fuis firmiter pada, redire
efipermiffus. Gefiifque nuntiatis,plebs omnis Utriufquefe¬
xus adfententiafuam eudis acceptis paceftderdta,cum
religomt côfecrationib us fedispdtefedis egreditur portis,
felutaré Geniu dffulfiffe fibi eldmitâs Cxfare magnu®
Iene. Humerdtafiint aute dedititiorû duo rmttid,ty qtun-
genti-.nâ' cxterd multitudo obfidiâ antèfafpedas naiùgjjs
paruispermeato amne deceffit. Inhacar.armorudlimê
torûmque copia reperta eft maxima: unde neceffarrjsfmptis,reliqua
cû loco ipfi exuffere uidores. Pofera die quàm
hxc dftu erant,perfertur ad hnperdtoré'tibos per otiwm
mpientem nuntius grduis,Surenam Perfimm ducem pro-

L I B. X X I I I I. 3,5
curfiotorum pdrtis nofirx trestermdt inopinum dggrefifium
pautiffamos trutiddffie: inter quos firdto tribuno unit
ropmfie uexillum.ftatimque conatus ira vmmani, mm dr
migera manu fifhnatione ipfid tutifflmus peruolamt : ty
grdffidtoribus fiudd vonfernatioru depulfiis,refiduos duos
tribunos fidcrdmento fioluit, utdefidestyigrutuos. decem
uero milites exhts qui fagerant,exautarâtes capitali addi
xitfiipplitiofemtes ueteres legs.Incenfa denique urbe,ut
memordtum eft,conftrudo tribunaii mftfkm,attis gratrjs
conuoeato exerdte mndos ddpdridfacienda demeeps hor
tobdtur: & drgenteos nummos cenunos uiritim pollicitus,
cum edpdra'tate promiffa pera tos temultedrefenfeffet,dd
mdignalionem plenamgrauitatis erettus, En,mquit,Perfie
cirmnfluentes rerum omnium copijs, ditare nos poterit
opimitas gentisft unum fifiirantibus animis fertiter feevri-
mus.eximmenfis opibus egntiffama efl tandé,credite,Romoru.
refiublica,per eos,qui ut augerét dimtios,domeruru
prmdpes auro qmete à Barbaris redemptaredire. impetitum
xroriwmefi,urbes exinanitx,populotx prouincix:
mihi necfacultates,necpropmquitus generisfiuppetit,quan
vus ortus fim nobilis , prxter pedus omni liberum mete:
neepudebit imperatorem eunéki bona m dnimt mltupo-
nentem,profaeri paupertatem honefktm. Ham ty Eobrit'ufamilidri
reptuperes rexere bettd grduiffimaglorid lo
cupletes.Hxc nobis mndupoterum abundare, fi imper-
territi, deo méque, quantum humana ratio patitur caute
dudunte mttius egvritis. fin refiftitis adfeditionum reuoluti
dedecora priftinarum,pergte. ut imperatorem decet,
egfiolus confi do tantorum munerum mrfa moriarftando,wntempttirus
anirrum qua mihifebriadaeripiet um:
out certe dîfiedam. nec enim ita mxi, ut non poffam ali-

314 A M M. M A R.
quando effe priuatus : prÀque mefero ty Ixtor dudores
(pedatiffîmos effe nobifcum,perfedvs bellicarum omni®
nere doitrindrum. Hde modefta imperatoris ordtione,vnterfemndd
ty dfierd mednte,miles pro tempore delinites,dffiumpta
mm meliorum expedatione fidutid, regbilem
fie fire pollicitus ty morigçrwm,mndorum afiironte
confenfu, autoritatem eius fiublimitatèmque cordis extollelat
in cxlum.quod mm uere dtque ex animo didtur, fi¬
let dmor ex crépite leuimenftr-dri..Répétitifpoft hxc tentorijs,pro
copid rei prxfentis uittufe recreduit ty qmete
notturna. Animabdt autem lulianus exercitum, mm non
per charitates,fadper mehoatom negrtiorum magnitudi¬
nem deierdret dffldue, Sicfub iugum mitteret Perfas, m
quaffidtumrecredret orbe Romanum: ut Traidnus fertur
aliquoties iurdndo dida confueffie firmare, Sic wrpromn-
tidrumfpeciem reddéhm uidedm Datiam, Sicpontibus
tftrum ty Euphraten fuperé.tyfimilia.j-'lurima. Poft bac
demrfis mtttwus paffiuû quatuordetim, ad lomm quendo
uentum efi,orua aquis abundontibm fiemndantem; quo
itinere nos items Perfieprxdortifublatis cataradisunis
ettagari fafius permifierunt. Itaque humo Idte flagnante',
dltero die militi reqw.e datdfvmptrator ipfe progreffus d
ftrdtis pontimlis multis ty utnbusfublicij'fique nauibus,
itidem confèdis pdlmarum trabibus, exercitum non fine
diffimltate troduxit. In his regonibus agri fiunt pluret
confiti mneis,uaribque pomorum genere-.ubi oriri arbores
dffiuetx polmarum, per fpatia ampla adufque Mefenen
& marepertinent magnum, inftar imgntiwm wmonvm.
ty quaquà mcefferk quifquam, termites tyfipadicacernit
affidua,quorrvm exfrut~hi,mettis ty mni confiàmr ilunddntid^r
maritari pdlmxipfix dimnturfialèquefe-

L I B. X X I I I I. 3ty
Xtts poffe diferni.ddditer etidm generaref'cemirutsfiemi-
Ylibus ittitas marium ,feruntque eas dmcre mutuo deledrtri:
hdeque inde cldrere,quod armrdfe enixiffîme micantes,ne
turgdis qmdêflalibus duertentur.ty fit ex morefimtmnd
maris non ittitafueritfemme\obortus mtiofr¬
tus dmittit mtempeftuofis : tyfiquafimina mius drborisdmoreperaiffidfit
ignoreter, utiguento ipfius mfititur
trûats,ty drbor alia naturaliter odoris dulcedinem contipit,
hifique mdicijs uelut aeundi quxdam proditur fides.
qua abi copia fiatur exertitus,plures prxtergreffus eft m
fuloi-.ty ubi fermidabatur inopia,ibi timorfiagnx grauis
mceffit. Sagttariorû denique hofiihû vmpetu latenter ten
Utus,neque multusprope lomm uenit ubipars maior Eu¬
phratis m riuos diffinditur multifidos. in hoc trattu dui¬
tas ob muros hurmlesab incolis Iudxis defierta iramrûma
m militum conftagramt . Quibus adispergbat ulterius
imperowrplaada ope numinis,ut arbitrabatar,erettior.
Ciimq--, MoioTamaleho ueniffiet urbé magnam ty ualidis
arcundata mxmbus,tentorijsfixis promdit folidte, ne eu
ftro repentino eqmtatus Perfîa terbarentur accurfe-.mius
firtitudo m lods potentibus kninane quantûgtntib us eft
fermtdata. ty hoc difpofito,fitpatus uelitibus paucis, ipfe
quoque pedes, timtatisfitum diligenti inquifitione explora
turus,tn pcrmtiofias prxtipitatus mfidioi,exipfb mtx dif
crimine tandé emerfat.HÛqueper latente m oppidi portam
Perfe decem armati digreffî, ima'que cliuorû peruadentes
poplitibusjubfidendo , repentino impetu noftros dggreffa
fimt.E quibus duo oonfifiediorem habite prmtipem glddij S
petiere difiridis : fied ocmrrit idibus erettum latiusfeu-
tum: quo oontediis magna eldtdque fadutid unius lateri
ferrwrn mfixit : alteram fepdtores multiplicatis idibus

3I-* A M M. M A R.
occiderunt. refiduis,è quibus uulneratifunt aliqui,èfte-
Bis mfagtm,fpoliadfique ambobus redufm mcclumes fo¬
cios mm exuuijs remeauit dd cafird,omniwm Ixtitiomognafiufiaptus.
Suftulitab hofteproftrdto auremrt fllimonile
Torquatus,fedit confidentiffimum Gallum ditispropugnatione
Valerius pofiea cognomento Coruinus: hocque
gloriapofaeritatifiunt ummendati. non muidemas-.accedot
hoc quoque monumentis ueteribusfacinus pulchrwm. Con
ftratis poftridie pontibus exertitûque tranfaedo, ty metatis
dlibifalubrius caftris uallo duplici' tirmnduttis,tpio-
nidm(ut diximus)tinubaturfiolitedines plonx,oppidifuf¬
cepit obfadiû-.perimlofamfere exiftimamftgrodiempror¬
fus d tergo relmqueret quos timeret.Hxc dum rmgnorm
limine compdrdntur, Surena hoftium dux, iumenta ador¬
tus qux in lutis pdlmaribus uefûbdntur,a cohortibus m
feris repulforijs mm paucorum exitio habitus fruftra dificeffit-.ty
duarum mcolx timtatum, quas amnes dmplexi
faciunt mfulas,paruafeufidutia trepidi dd Ctefiphontis
mjnidfe contulerum-.pdrsperfyluarum denfa: alijper
paludes uitinas dlueis drborum cauatarûinuedi,odunimm
auxilium ty potifiîmum itineris long quodfiupererdt
dildbuntur,ulteriordpetiteri terrarum.è qsubus refifkntes
aliquos noftri milites trutidabanf, ipfî quoque Imtri-
bus ty cymbis per uaria difiurrtntes,captims dliosfiubm
de perducebam. ld enim erat librata ratione diffofitum,
ut dum copix pedeftres muros oppugnant , equeftres turmx
diuifix perglobosabigendis mfifterem prxdis- hocque
promfir, nullo prouintialium domno miles uifceribus hofeum
pdfeebdtur.lâmque imperator mûris duplitibusop
pidum, ordine tirmndotum trinofiaitonvm,fie patronal
inarpti maxinùs uiribus oppugnabdt. Sed ut erdt ncctffo-

L I B. X X I l I Ii 317
ri»* dppetites,itaeffettu res diffedttima-.mm dmffius un¬
dique rupibus anfeditu celfiore difeffîs, flexuofijque ex-
«ffibus obpericuîum dnceps, adeumdt copiam denegtbat:
maxime quoniam terres crebritate ty altitudine Jvrmidondx,
montem faxeum aras naturaliter editum xquabont,ty
proclimspldnitiesflurmm imminem propugnamlorum
firmitate muniebdtur. Accdebdthts houdlemus
molû,quod lecta manus ty copiofa qux obfidebater, nul¬
lis dd deditionem illecebris fiedrebdtur,fid tanquam fiuperoturd
ueldeuota tineribuspdtrix,refifkbdt aduerfis. la
xgre retentabatur mfiremfiprotermus miles, ty pugrkî
uel xquo campo iuftôque prxlio pofixm: cûmque reeeptei
caneretur, affidue animofis hofem urgndi conatibus urebotur.uitit
tamen noftrorum conalnvm contentionem ui¬
rium maximam-.dimfifque operibus,ofifiad quifque difiri-
buta eapeffit oeyffîme. Hmc etemm ardmjuggejhts erigebontur,mdefeffidrum
dltitudines dlij ccmplonabdm: ter
rarum latibula concaua oblongs trarmtibus alibi feruebontur.
locabam etiam artifices tormenta muralio,fane-
ftosfenitus proruptura . Et mnimlos quidem mm uineis
Heiuta ty Ddgaldiphus mrobam.meundis autem conflittibus
tydefendendts db mcendio uel eruptiombus machinis,prxerdt
vmperator. cûmque dppdrdtu omniexan
dendx urbis labore multiplia confummatopugnafldgta-
retur, Viéhr dux reuerfus efl adufque Ctefiphontd itine¬
ribus exploratis,nulla obfhmla rmntiaw. offendiffie. Qup
efferdti gaudio milites omnes, elotique firmtonbus onitmsod
drtandmn fignum opperiebontur armati. lamque
clongpre Martiofonantibus tulit ftrepebant utrmq; par¬
tes: ty primi Romani hoftem unlique latrums ferreis m
modum temusplumx arntedum,fidentémque qnod tela

yt A M M. M A R.
rigentis ferri Idpfibus 'vmpadn refiliebant,crebrifprocttr
fationibus,ty minaci murmure lactffebat: nonnunquam
compage fmtoru/m,qua uelut tefludine mfgurabiliwm fir
nimm operkbatur aptnfiime, affiduis motibus laxius dehifente.tmrà
Perfix murtsobfhnatius adhérentes,quan
tum facere nitipue poteront,clmdere ty faufiran exitiales
impetus conabatur. Veram ubi mnumeros crates prx
faferentes oppugnatores iam mlnid perurgrem,cum fiogtmrijsfanditorcs,
alij qmnetiam fiaxa uoluentes mgtntio,
aimfaabus ty malleolis eos longus propulfabant;
tem aptatx ligne'is fidgttis bdliftx flcxu, ftridore torquebantur,creberrimafiwlafitnditantes,tyfiorpiones,

L I B. X X I I I I. y9
feinte mrrentibus metuendum aut dirum.Ham mm dn-
«ps pugna diutius feruemfangiine utrmque multis exdi
busfefe diei finiffet oceafa, tandemfatigationi confalitur.
DÛmque hxc luce agerentur ae palam, nuntiater impe-
ratori permgli mra difento, legonarios milites qmbus
curùmlorum erant fedmx mandatx, cauatis trdnutibus
fabterranekfublictj'fquefiufiéfiis ima penctraffefendante
mwm,iomfa ipfe diffiofiuent,euafuros. Cum itaque mdis
plerunque proccjfafiet,xneatoram octxntu figno dotopro-
grediendi,odpugnam ty ad arma conmrfiwn eft:ty con¬
filto muronvm muaduntur utrmque fiantes,ut dumpropulfioturi
perimla definfores ultro atroque difeurrum,
necproxima fedienhs audireturferri tinnitus , nec quo-
dom mtrmfiems olfifknte, mnimlariorumfubita manus
emergut. Quibus itaut conuenerat ordinatis, ty occupatis
probibitoribus,pâtefidifip lambris, euolot exfuperius
deutdorum numéro miles, poft que Magnus tribunus ty
louiams notari us: quos audax multitudo femta, his prius
rnfiffis quos m xde,per quam in lucem prodierant ,imue
ntrunt,fuflpenfis gradibus procedente s obtruncarum ûig
les omnes, ex ufu mem gentid iufatiafeliatatèmqueregs
fiai canons uoabus extottentes- AEfhmabatur Mars ipfefa
miferi hominibus numina maieftatis iura permittunt,afi-
feiffie caftroLucanorûmuadenti Lufiino. hocque ideo cre¬
ditum eft, quod m congreffuflagratifcalas uehem mfius fer
trudodx uafatatis armâtes, pofhLdie^um reatnfiereter exercitus,prxdpuo
ftudio quxfîtus reperiri non potuit: mm
fie ultro offerret,fi mdesfuiffet, memorabilif confiasfa¬
fti,fed ut tunc qm effetpulchrifadnorts autor,penitus efi
îgnorattim,ita nunc enituerunt hi qm fecere fertiffime,
obfidiondlibus coronis donati, typro concione lauddti ue

3to. A M M. M A R.
terum more . Tdndem nudota refaratis aditibus multis,
Idpfurd muaditur timtas:tyfinefexus dificrimine uel xtatis,quod
impetus reperit,potefias irdtorom abfiumpfiit.
alrj exitij imminentis timore,mm hmc ignis,vhde mucro-
nes urgereM- ultimum fientes è mûris ddifiua fponteprx-
tipites,membrifique omnibus mfirmati,mortefenefhorem
uitam poulifier dum cxderentur egerunt.Extrottus au¬
tem eft mum mmfiatettitibus L X X X Habdates prxfiidiorum
rmgfter,qutm oblatumfibi mm alijsfiraari iuf¬
fît mtadrum fierenus imperator & cleniem.Dimfe itotjue
perpenfis meritis ty laboribus prxda, ipfa ut eratparuo
contentus, mutumpuerum oblatum fibi fufcepit, 'gftimlariam,
multa qux cuttebot nutibus ueruifhfifîmis explimntem,
ty tribus aureis nummis partx mâvrix prxmium
iucundum ut exiftimabât ty gratum . Ex mrgnibus tui-
tem quxfietiofxfunt captx,ut m Perfide, ubifxnûndrum
pulchritadotxutttt, nec contredare aliquam uoluit,
nec iudere, Alexdndram imitatus ty Africunum,qui hxc
declinabdnt,ne frdngrenter mpiditate, qmfa muidos d
laboribus ubique prxfiterunt. mter hxc certamina no¬
ftrx partis architettus,mius nomen non fitppetit, pofi mo
chindmfaorpionisfarte dffafem,reuerberdto Idpide quem
artifax titubanter aptauerdtfandx,oblifao peéhre fiuidotesprofadit
animam, diftedn compdge membrorwm ddeo
ut ne figna qmdem totius corporis mferétur.Exm profe¬
do Imperdtvri index nuntiduerdt certus,tirca murosfubuerfi
oppidifattdces feueos ty obficuras, quales in trdâilus
illis fium plrur'vmxfubfiedifife manum mfedidtriam lo
tenter,ut improuife mde ddortd ogminis nofiri tergtferiret
extrema: anfeftimque dd extrabenda eam miflfli fiant
compertxfertitedinis pedites.qm mm neque permderefe

L I B. X X I I I I. 3:1
romttmm ddites, nec dmaddtos mtesprolicerepoffent ai
demrnenditm,cottedam fapulam tyfermentafpemûfeutibus
oggfifierum.undefumus angufaus penetram, ided-
que fpifftor, quofddm mtolibus obftruttis ntcauit : dlios
'igniam dffldtus rnimixtusprodire m perniciem coegt ab
ruptam-ty itd omnibus incendio ferrdque confiimptis, dd
figna repedduit ocyus miles. Hoc modo timtasdmpld ty
populofid, uirtutê roboris extife Romani mpuluerem conciditty
ruinas. Poft qux tam gloriofà trdnfitis pontibus
imltorû dmniû oonmrfa cotinudtis, dd muniméta gmnd
uenimus,xdificijs cuuatis extruda: ubiVidorem comitem
exercitusprxmû, a trdnfitufluminis regsfiliusprogref¬
fus à Ctefiphonté mm optimatibus ty multitudine arma¬
taproh^ere comtes, eateruis fiequentiû militum mfis abfiaffit.
Pergentes itaque protinus dd lucos uenimus, dgrof-
quepube uariorwm fieminum Ixtos: ubi reperta regd Ro¬
mano more xdificata,quonidm idpldmerdt, manfit mtaêa.
Erdt enim in hdc eddem regone extentum fpatium
{? rotundum, loricx dmbite tirmnclaufium,defhnalas re
gf uoîuptatibus continem feras,eeruidbus iubatis leones,
drmifiquebiffiidos dpros,ty urfios(utfium Perfia)ultrd 0-
mnem rabiemfaementes, ty dlia ledu hnmanid corpora
beftiarum,quas omnes diffrdttis portarwm obijtibus,equi
ks noftri ueruttorijs Idncets ty miffalium multitudine con¬
fiderant. Quo loco p'mguifaite ty mlte,qm bus Coche
quam Seleutiam norrùnam hmd longus difparatur. ubi
udllotis opère temultedrio caftris,ty exercitu omniper d-
quarû ty pabuli opportuna biduo recredtv,dntegreffus eu
procurfotvribus prm ceps, ty ciuitate defirtam cottufiras,
fitero principe quondam exafam, in qua perpetuusfem
ftagnum mgns efcdutfen Tigridem defluem,corpord mdit
x.i.

yt A M M. M A R.
fuffixd pdtibulis multa neccfifioriorum eius que prodidiffie
ciuitatem Pyrifidbordm retulimusfuprd.hic ty Hobdotes
uiHUs exufihis efi, quem extrattum cum L X X X latebris
expugnatx domi auitatis : eo quod inter exordia obfidïj
copti clam poltiatusprodere,dimicauit acerrime,odeptiif
que ueniam mfperatam, ad idproruperat vnfiolentix, ut
Ormifda Laceraret omnibus probris.Ita aliquantum progreffa,trifh
permllimurfado, dû enim très promrfiatorum
cohortes expeditx mm atneo Perfîco decertarem,quem po
tefadisfubito portis profaderat ciuitas,proruptvres dlij ex
wmrdridfiuminis ripa iumenta nos fequentid mmpohulatoribus
poutis lignter palantibus meerdpium tyobtruncam.
unde profedus imperator iratus tyfiendens,
iamque regonibus Ctejîphontis propmquans, slfumcafettum
offendit ty murutiffemum-.ad quoàexplordndwm
dufus dccedere,obfeurior ut ipfa rebatur, mmpautis doequitam
muros,pmlôque dmdius mtrd iddrum telorim re
pertes,latere nonpotuit: ftatimque diuerfiorum mflfiliwm
nube exagtatus oppetiffet tvrmento murait, ni tmlnerato
drmigeroqm Idteri eius hxrehdt,ipfefiutorwm denfitate
contettus,euitato magno difcrimine dijceffiffet.Qya caufo
condtus vmmane munirnentumdifpofiutobfîdereprohibi-
toribus ad refifenditm mtsnùs-.quod loco fidebont prope
modum macceffo, quodque rex mm ambitiofis copijspoffî
lus atis miedem propediem dffore creckbdtur. lomque
uiru'is ty refiiduis omnibus quxpofiebdt obfidiiwr petrotis,mgliafemndd
prxtipiti,mm ncxcafu tunc lunarifile
dore rutens, his qm propugnamlis mfefebont dperte cunékt
numftraret, repente m unum pondus coaéht multitu¬
do,patifaBisfubito portis erupit-.cohortémque nec opitktn-
tem ddorta mfarorum cecidit wmplures,mter quos eùom

L I B. X X I I I I. 313
tribunusperemptes, perimlum propulfere comtes. Qux
dun» ita dguntur, pari mcdo,ut anted, Perfe ex dduerfe
flumanis ripd partem ddorti noftrorum, mterfettis qui-
bufddm,muos eepere nonmttos.ty timoréfimul,qmd ueniffe
m maiorem numerum copixputabdnter hofhles,ege
re tunc noftri fegnius.fid ubi dnimis m ouddadm refhtutis,dtmtfquerdptis
inter temultum,exercitus canta con-
titus bucanarum, miruti murmure fefanaret, eruptores
perterriti reuerterût mtadi: ty vmperator iragram per¬
mutas, reliquos ex ea cohorte qui abiedcfufhmterant im
petumgrdffdtoriwn^ddpedefirem compegt miliùam,qux
owrofior eft,dig ùtatibus imrrunutis flagras poft hxc ad
eruendum caftellû, ubipériclitants eft, opéra conuertitty
curom,nufiquam ab dntefignanis ipfe digrediem, ut inter
primos dmûcam militi ddfirtiterfaciendû effet exemplo,
fpedatorprobdtôrque gcftorû.quo mter dificrimmum Uer-
tices diu multamque uerfàto, uarietate munitionum dtque
telorum,Jty confpirdtionepugYkitorum, idem cafettitm in¬
cenditur captum- Poftque confiderdtis dfperitatibus dnte-
gfhtrum rerum ty vmpende ntiwm , reqmemt exercitus
labore nimio quaffidtus,multis mttui congruis dffotim di
ftributis. uallum tamen fiudibus denfts ty feffidrum diti*
tudine cautius deinde ftruebotur, mm d maria idm Cte¬
fiphonté repentini exmrfius,ty aliaferrrùdarentur ocmU
to. Ventum eft hmc ddfiffaleflumen Hddrmalehd nomi
ne,quod dmnis regum mterpretatur,tunc dridwm. ld dn-
teboc Trdidmts, pofedque Seuerus egftofelofediri in mo
dum eunalis dmpliffami,ftudio mraueratfemmo,ut aquis
illuc ab Euphraté tranfifafes, naues ad Tigridem mmmigtorem-.tutiffamàmque
ddomnid mfum eft eadé loca pur
gtri,qux qilonddmfamilid Perfe timmtes,molefaxormn
x.ij.

L I B. X X I I I I. 3îy
mobilis-Et mirdtur hiftorid Rhoddnum drma ty- loricam
retinente Sertvrio tranfinatatam,mm eo momento terbati
quidam milites,uentique ne remanerem poftfîgnum erettu,feutis,quxpatulafam
ty mmrua,proni firmius adhxrentes,eaque
licet vmperite regendo,per uoragnofam
amnem ueloatotem corrutatifim nauiû. Contrahxc Per¬
fe obiecerût mfirudas cataphraéhrum equitum termas,
fie confertas, ut laminis aptati corporum flexusfplendore
prceftrmgerent occurfantes obtutes, operimentis fiorte'is equortim
multitudine omni defenfit-.quoritm mfabfidijs lo
cuti manipuli peditum wntedifmtis oblongs ty mruis,
qux texta uimine & corijs crud'is geftram,.denft'usfecom-
mouebont. Poft hos ekphontigradientium colliumfpeae,
motiijue immanium corporum propmquantib us exitium
intentobdm,dommentis prxteritis fermtddti. Hinc impe
rdtor cateruis peditumfermis medium mter ddesflpdtiwm
fecundum Homericam difpofitionem prxfhteit, ne locati
priores, cedentéfque defermiter mnéhs duerteremfiemm,
dutpoftftgnani pone omnes reietti centurias , nullo renitente
licentius uerterem tergt , ipfe mm leuis armaterx
duxilijsperprima poftremâqiie difeurrem.Ergo ubi mtififiim
contigtids effe cernerem partes, criftatis gtleis corufti
Romani, mbrantéfique clypeos uelut pedis anapxfaprxtinentibus
modulis lenius procedebdnf.typrxpildtis mif
fidibusper promrfatoresprmtipijspugnx wntatis,excim
undique humus rapido turbine portabatur. Et mm undi¬
quefiolito more conelamareter,mrommquealaeritatem fa
nantio claffaca iuuarem, haftis ty mucronibus ftrittis,
hmcmde cominus pugnabatur: fagtmnim periado miles
erat imrmnis, quantum interiora fefanatius occupabdt.
inter qux lulidmspulfasfeltirefiubfadijs,mtitaréque ter
x.iij.

pè A M M. M A R.
dantel,quafi contermalts firenu us properabat ty redor.
laxataitaque daes primo Perfiarwm,lenity mcondtogro
du calefattis arrmS retrorfus gradiem,propmqua urbem
petebat-.quafequebatur mies itidem feftus m campis torridis
adufqi diei finem à lucis ortu deirnem: eiûfeue ocvi
pitijs pertinacius hxrem,omnem mm Tigrane ty surent
er Hdrfe potiffimis duabus ddufique Ctefiphontis muros
egt prxtipitem,aaerfirû feriemferas ty tergt.perrmnfifa'tque
auitatis aditus lapferû agmnibus mixtus, ni dax
Vidor nemine manibus erectis prohibmffct ty uoeibus,
ipfe humerumfiagtmprxftrittus,& timem ne mtra mee
nium dmbitus rapidus miles mconfiuls repertus, nuttôfiu
mueniens exitus multitudinis pondère armnaeniretur.So
tient Hedoreos poetx ueteres pugnas,fertitudinéThefioli
duds extollontflongx loquatur xtates Sophanem ty Ami
nia ty Callimachû ty Çynegrû,Mediccrû in Grxda cul¬
mina illo bellorù,non minus illo die quortmddm ex noftris
inclaruiffie mrtutem ommûconfeffone monftratar.Poft ti
more depofitum,calcatdfi__ue rmnas hofaliûcorporum,iufto
fenguine rmles etidm tum cruentus dd mrperator'is tento¬
ria congregatus, laudes eiperhibebdt ty gratias,quod ubi
que ignorâtes dux effet dn miles rrngs, tum re ita profpere
gtfierat,ut exfis Perfarum plus mrm'fee duobus rmllibits
er qmngentis,L X X caderemfeli noftrorum, qm ippellamplerofique
nominabm, quos fhbili mente alipud cio
yumfeciffe ipfe arbiterprofeexit, nauahbus coronis donaw,t,àmtis
ty cafiréfibus. Abunde ratus pofi b&cprofieritdtes
fîmiles aduentare,mplures hoftias Mdrtipordbdt
ultori-.ty extauris pulcherrimis decem dd hoc perdu
ttit, nondû arts admdti uoluntatefua noueproaibuere trifafftmi.
detimus uero qui diffrddis uinmlis lapfas, xgre

L I B. X X I I I I. 327
reduitus eft,madatus ominofia figna monftrdUit.Qufbus
uifis excldmamt indignants dcriter lulianus louémq-, te-
fettus eft,nulla ia Martifacrafatturum : nec refiecrduit,
céleri morteprxreptus. Digefto itaq; confilio mmprimatibus
fuper Ctefiphotis obfiidio,itum eft m uoluntate quorû
dom, facinus ouddx ty bnportuimm effe nofentiûid dggredi:
quod ty timtasfitu ipfi mexpugnabili defendebdtur,ty
mm metuendd multitudineprotinus rex dffore cre
debatur. Vidtfententia melior, mius utilitatêprmrpsfir-
lertiffîiruis adprobota, Armtheûaim manu peditum expeditaadpopulandas
regorus tirdifi'tas mifit,ormentis Ixtis
ty frugbus,hofks pariperfemterû'mdufirid-^quos dif
polows nuper denfiîtra mites tylatebrx texere notijfimx.
fed ille auidx femper ai ulteriora mpiditatis,parmhd
litis uetantiÛ didis ty mcrepitis optimatibus,qiiod ob mertio
otij'que defîderium dmitti fauaderétpropè idmpdr-
li» régna Perfedis:flumine Ixua relido,mfaufas dudoribus
prxuijs mediterraneas uiosarripere atopropofut gradu,
ty tanquâfarwftu face Bettonxfubiedis ignibus exuri di¬
ctas iufferat naues,prxter minores duodecim, quas profit
taras pagndis pontib us diffiofimt uehi carpentis:idcp,pui%
bat utiliter ordinaffie,ne relicta claffis ufm hoftibus feret,
aut certe,ut ab expeditiorùs primordiofadum eft,armato
ramferè uignti millia m trahendis occupdrentur ijfdem
ndmbus ty regpndis.dein mm meteemfibi qmfq-, mufiaret,monftrdrétqueperfiimd
ueritas,quod repulfusfirfîta
iridilate uel altitudine montimn dd dqms redire mnpo
terit miles, tortîque per-fagx dperte fateréturfa fefe!life,co
curfu maximo extingui iiifixfamtfiommx. Et quoniam i-
gnis audus hnmaniter plerafque confitmpfit, duodecim
tantummcdo naues potuerunt mtadxferuari,qux utpofx.tiij.

3*8 A M M.' M A R.
fînt mftodiri difieretxfam. H oc mfacloffie,mm non opor*
teret,dbolita, lulidw.s confiotidto frètes exercite, mm drnuttorû
nulli per diuerfa difirmgerenter,numéro potior ad
mteriora tendebdt, alimenta dffdtim opulentisfiuggerentibus
lotis. Qup cognito, hoftes ut medid nos cruaorent,
herbas mm ddultis fiegetibus incenderunt : ty confiagro-
tione procedere uetiti,fhtiuis cafiris dum ftàmmx fenefarem
utebamur: infultantéfaque nobis longus Perfe, nunc
de mduftrid fie diffundebant , aliquoties confertius refitfentes
: ut proml confiicatibus mderentur adueniffie iom
regs auxilia,ideôque eos xfamaremus erupiffie ad audaces
exmrfim,ty mfalim tentamenta. Mxrebdt tamen ob hxc
imperator ty miles,quod nec contabulondi pontis erdtfa
mitas dmiffis nauibus temere, nec occurri poterat hoftis
dduentitrj mctibus,quem ddefifie coruficam nitor mdicabat
armerum,drte pro fingulis membris mflexus .Hifique occedebdt
dliud haud exiguum malû: ddminimla quxprxftoldbdmur
mm Arface ty noflris ducibus, dppdrebont
ob caufas vmpeditaprxdidus .Hos ob res utfioldretur on
xios militesprmeeps,captiuosgrotiksfitapte notera, uto-
mnes pênefum Perfix,ty matie-hm confedos iuffît m me
diu duti:noftrdfque refi>iciem,En-rwqwt-/quos Mdrtidifta
pedora uiros exifamât,dtfermes illuuie capettas tytetros,
dtque crebri domerunt euentus, dntequâ manus coferont,
dbiedis drmis uertentesfemet mfagum. Qufbus didis,re
motifque cuptimsfiuper rerûfamma confiultabatur.ty mul
tis ultro titrôq-, didit&tis,mm reuerti debere per loca qua
uenimus,plebs uoeiferaretur vmprudem, refifkbot mtentriusprmeeps,
multis mm eo nequaqua fieri poffie monfiro
tibus,per effufiam pldnitiem pdbulo dbfwmpto tyfirugr
busxmex,mmque reliquijs exufiorûmopidfqualentibusd-

L I B. X X I I I I. ?j?
timo-.qaidque liquentibus idm brumxprmnis omne hnmaduerdtfiolum,ty
rdptis ripdrum terminis audi mhor
ruere torrentes.Ergo etidm dd dififimltatem dccedente ne-
grtij.quodpereos terras uaporefideriscaleftentes, mufiat
rum ty mlicum multitudine refartafaunt omnia, earumque
uoldtu dies ty dfirorum nottu micantium faaes obumbrdtur:
mm mhd humani proficerem fenfus, diu fluduontes
ty dubij,extrudis aris cxfifque hoflijs confulta
numinum fatifntebamur: utrum nos per Affyriam reuerti
eenferem,anprxter radiées montium lenius gradientes,
cbiliocomum prope Corduenam fatam ex improuifio ua-
ftare: quorum neutrum extis mfpettis confire dicebatur.
fedit tamenfententia, ut omnifpe meliorum fuccifa Cor¬
duenam arriperemus: tyXV l Cdlend.lul.promotis idm
fîgnis,progreffio idm luds exordiofemus uel uis quxddm
tarbinata pulueris dppdrebdt: ut opinari daretur afinorû
effe grèges agreftiwm, quorum multitudo m trattibus eft
illis innumera: ideo fimul mcedem,ut conftipatione denfe
féroces leonum fruftraretur affiultus.quidam arbitrabanturSOcenx
duces aduentare,iam noftris rumoribus perti-
tos,quod imperator Ctefiphonta magnis uiribus oppugnaret:
nonnulli Perfas noms motibus mmbmfifie firmabam.
ideo mter hxc ita ambigua, nequid aduerfum dcuideret
reuocdtibus dgrruna claffitis,m ualle graminea prope riuam,
multiplicato fmtorû ordine m orbimldtam figuram
metatis tutius qtuemmus cafiris. nec enim adufque uefpe-.
rom dere ooncreto difixrnipotuit, qmdtktm effet quod his
fqaalidius uidebâtur.

55°
AMMIANI MARCELLINI RE»
RVMGESTARVM LIB. XXV.
T hdnc quidem modem nullo fîderûfalgp
re fplendenté, utfilet, m arttis rebus ty
E dubijs exegmus, nec fidere quoquam au-
fao, necflederein quietem luminaprx ti¬
moré, vbi uero primum dies mclaruit,rd
diotes loricxniueis limbk tirmnddtx, ferrei tycorufei
thoraces loge profpcdi,ddeffe regs copias mdicabat. Hoc¬
que uifa accenfum properatem congredi nùlitem dirimentefluuio
brem prohibait hnperator.ty nonproml a uallo
ipfà inter exmrfiatores noftros ty Perfas prxlio aeri
confirto, Mochdmeus addit, dudor unius agminis noflri.mipropugnaturus
Maurusfadter, dux poftea Phxnias,mmgermam
trutidoffiet mterfedorem,obmuni quen¬
que perterrem,vnfirmatv.s tyipfa humerum teloauttefen
tem morte propinqua Machomeum extrahere pugna ui¬
ribus ualuit magnis: ty mm fetifirent uix tvlerondo
xftuwm magnitudine crebrifque congrtffibus partes, ad
ultimum hofhles termx grauifent repulfa dtftuffix.Hmc
recedétibas nobis longus,Saraeeni noftrorum metu pedi¬
tum repedarecSpulftupoulopofea mnexiPer-forum multi¬
tudine ocytts irruebant Romana impedimenta ropturi.
uerum mfa imperatore ad alos fiibfidiarias reuerterût.
Qi^a ex regone profedi ad Hummbram nomine mllom
peruenimus-.ubi per biduum om nibus ad ufum congrès;
ty fatietate quxfita frumenti,ultrafiem recréait difeffimus:ty
confefhm abfque his qux tempus uehi permifit t,re
liqua flammis exufta fiunt.Poftridie exercitefedotiuspro-
«dents, extrêmes qui eo diefirte cogendorû agminum of-

LIB. XXV. 33,
ficiofaftmtbdnt, nec opinantes Perfe ddorti, negotio leui
mterfeafiem,ni proximus eqmtates nofkrhoc oeyus mtellech,per
pdtulos uattes late diffufes,tatam molédifariminis
uulneratis qmfuperuenerat repuliffet. in hac ceci¬
dit pugna Addces nobilisfatrapa,legutus quodam adCofhmtium
prmdpe miffus,ac bénigne fiitfecptus-.aiius exu-
utjs interfeéhr Iuliano oblatis,remuneratuseflut dectbat.
Eodem dieTertiacorum equeftrts numerus à legombus
mcufiatus eft, quoi mm ipfix hofeum aduerfias irnvmperent
acies,illi paulotim dilopfiuolacritatëpenè totius nunuiffient
exera tus. Vnde ad mdignationem iufhtm vmpera
tor erettus,ademptis fîgnis hofitifque diffrattis, omnes. eos
quifagffearguebantur, mter impedimenta ty farands
er captiuos agere iter impofiuit, dudore eorum qmfalus
firtiter desrtardt dlix turmx dppofiito,mim tribunus'tur
piter prxlium defermffie comncebdtur.Abiedi fium autem
facramento etidm alij quatuor ob flagtium fimile uexillotionum
tribuni. hoc enim corredionismoderamine leniori
impendentiû confitderatione diffailtatv.m contentas
eftimperator.Progreffa itaquefktdta L X X attenudta re.
rum omniû copid,herbk,faumenfifp, crematis,ex flammis
ipfis raptasfrugestypobula,utqmfque uehere potuit,confieruauit.
Hoc etiam loco relido, mm ad tractum Maran
gi appellata omnis ueniffietexertitus,prope luds confinia
tmmenfa Perfarû appariùt multitudo,mm Merene eque-
ftris rtidgflro rmlitixfelfficp, regs duobus,ty optimatibus
plurimis. Erant autem omnes caterux ferratx,ita perfan
gala membra denfis laminis tedx,ut iuntturx rigvntes
compagbus arteum conuenirent-humanoru'mqi uultaum
fimulacraita eapitibus diligenter aptata, ut imbrddedtis
corporibusfolidis, ibi tantû mddentio tcld poffam hxrere

35_ A M M. M A R.
quà per cauernds minutas, ty orbibus oculorum affixos
partius uifitur, uelfapremttates narium dngufh fpiritus
emittuntur: quorum pdrs contis dimicaturdftnbdt mtmobilis,ut
retinomlis xreisfixam exifhmares-.iuxtiquefagttarij,
mius drtisfidutio ab mmnabulis ipfis gmprxualuit
maxima, tendebat diuaricatis brachijsflexiles arcus,
ut nerui mammas prxftrmgrét dexterd, fpimld finiftris
manibus cohxrerenf.fitmmôqueperitio digtorwm pulfibus
drgutum fanantes drwndines euoldbdnt,uulnerapernitiofid
portantes. Poft hos elephdntvrum felgentiumfermiddnddm
fpeciem ty trumlentos hiatus uix mentes pd-
Hidx perferebam. Ad quorum firidorem odorémque &
infiuetum affedum mags eqmterrebatur: quibus mfiiden
tes magftri, manubriatos mltros dexteris manibus ittigttos
gefeabdnt, dccepix apud Hifibin memores cladis.tyft
ferotiem animal mres exuperaffiet regntis, ne reuerfim
perfiuos,ut tunc déciderat,collifam ferneret plebem, uertébra,qux
caput ctcermce difterminat, ittu maximo tere-
Irdbdnt. exploratum efi emm aliquando ab Hafidrubdle
Annibdlis firdtre, ita titius uita huiufmodi ddimi belluarum.Çruibus
non fine magno terrore perfpedis,ftipates
armatorum cohortium globis mm primatibus fidentiffîmus
imperator, utflagtabat maior uis,ita atrotior,lunari
atiefiinuatifique loteribus ocvurfuros hofe manipulos
mfiruebat. Et nefagttariorivm promrfus noflrorwm cu-
neos difiiedziret,illatis côndtatius fignis,feiculorim impe
temfregt-.ddwque dd decernendum fiolenmter figno,den
fati Romam pedites confertas hoftium frontes mfaprotril
firum acerrimo.ty feruente certamimm mole,elypeorwm
finitus ty mrorum Svnoriimque lugubre fîbilontiû firogpr,nihil
perpeties iam rcmififiwm, campos cruore ty ar-

L I B. X X V. 333
porttm flrdge aontexit:effufius cadentibus Perfas, qmbus
1- fiepe languidis in conflittu artius pes pede cottatus graui-
' ter obfifkbot,pugnarefartiter eminus confùetis:tyfi mclï
notasfuorum copias fienfarim,a;dédo in modum vmbrium
' pone uerfus diredis fagttis hoftes à perfaquendi fiducia
deterrere. Pulfis igtur pondère magnarwm mrium Pdr-
this,nules folis mrfiu flammeo diu laffatus, figno m reo- .
ptum data, tentorid repetit, dd audendo demceps maiora
fublatus. Inhoc prxlio Perfàrû maior, ut didum eft, appdruit
ftrdgs,noftrorum ddmodam lems.emtnuit tamen
mter uarios certamtnum cafus ueterani mors mripugnatis,qm
legonemTLidnnorum regpbdt.Po'ftque triduo indu
tijs defamto,dumfauo quifque uulmrï medetur uelproxim,commedtibus
nosdefhtutos medid crutidbdt idm non
ferendd: ty quonidm feugbus exufihs typdbulis homi¬
nes m difcrimen ultimum uenerdm ty iumenta, ex eo ci¬
bo quem dnimalid tribunorû uehebdnt, plebi penitus m-
digvntipars diftributa efi magna. Et hnperdtorimi non
mpedix tiborum ex rego morefedfub columettis taberna
mlipartius ctidturo, pultisportiôpdrabdtur exigud,etia.
murufiafafhdiendd gregario, qmequid dd minifkridpdrobotur,per
cotubernidfiuifiemrus egefifit. Ipfe autem dd
fiolidtamfafienfidmque quietem pouhfier protrddrus,mm
fomno (utfalebdt)depulfo, dd xmuldtionem Cxfaris lulij
quxddm fub pelltbus faribentis, obfiurx nodis dltitadine
fientétijs miufidaphilofophi teneretur: uidit fiqualidius, ut
cofefius efl proximis,fpeciem ill Gemjpublici, quam mm
od Augiftum furgret admen,confiexit in GaWjs.uelatd
cum cornu upidper aulxa trifeus difedétem. ty quan¬
quam ad momentum hxfîtftupore defixus, omni tamen
fiuper'mr metu,uenturd decretis cxlefhb us oommenddbdt:

354 A M M. MAR.
Relidvq; htmiftrato mbili, adulta iam exdtus nccte,rutminibusperfacra
depulforid fiupplieamfaogranfiffimam
faeem cadenti fimilem uifam, aeris partefalca ta euanuifie
exifamamt: horroréque perfafus eft,ne ita aperte tmtidx
Martis apparueritfadus. Eratauté nitnr igneus ifte, que
J-txftu-ovT « nos appeUamtrs,mrjudés~unquâ,nec terram
étingens.Corporo enim qm crédit cxlitespoffe labi,pro-
fatrms meria~iudmtur,ty démens. Vit autem hic habitus
modis ampluribus, è qmbus faffaetpauca monftrare.
Scintillas qmdamputant ob xthereo cnndétes uigore,pdrûmque
porrettius tendere fafftientes extingii, uel arte
radiorwm flomnus inieéhts nubibus denfîs dcrifaintillore
oontrdttu-.aut mm lumen aliquod cohxfirit nubi.ldcnim
imfelix fpeaem figirdtem, demrrit qmdem dmu
uiribus ignium fufkntatur: dmplitedine uero fipdtiorwm
exinanitum m xftum falmtur corpus,ddfubftantiam mi¬
grons adus attritu mcalmt nimio. Confeftim itaque ante
luds primitios Hetrufti arufpices accerfiti, mnfalti quid
afiri fpedes portenderet noua, uitondum effe cautiffime
refionderum,nequid tunc tcntaretur: ex Tarqmtionis li¬
bris m titulo de rebus diuinis,id relatum effe demonftra^
tes,quodfi ce m cxlo mfia com mitti prxliû,uel fimile quic¬
quam non oportebit. quo etiam idm ter multa aliafeer-
nente, orabat drufiiesfaltem aliquot horis profettionem
differri.ne hoc qmdemfam adepti,imperatvre omni uofitinandifententix
réludante:fed exorto iam die,promota
fium caftra.hmc nos egrefifos,Perfix mmfxpe afflictipt >e
ditumfhbilempugnam horrerent, firudis ivfiidijs,occulte
comtabonter, dltrmfams uidntes à celfits allibus explordndo:
ut idfaffpicam miles ddufiqueperpetuum diem nec
uallum erigeret, necfidibusfi oommunireu dùmque te-

LIB. XXV. ?5y
mntarfirmiter ldterd,ty exercitus prolocoruni fate quadrotis
qmdemfad Idxis mcedit dgmimbus, muafefubito
tergt ponè uerfus drma cogntiû prmtipi mdicatur, etidm
tum mermi dd fpemlanda anterioraprogreffio. qua con¬
atus elade,oblites loricxfiuto mter tumultû abrepto properam
ultimis ferrefiuppetnos,reuocatur alio mote,qm etiom
ontefiignanos,unde demffierat, paria perpeti nuntiabot.
Qux dûfine refpettu perimli fm redmtegrarefe-
fanat,ex aliaparte catapbradorwm Parthims glohus cen
twrias adoritur médias: ac finiftro cornu mclinato acri¬
terfaperfafus, fatorem firidarèmque elephantorum im¬
patienter wlerantibus nofiris,contis ty multiplicatis nufifilibus
decernebat. uerum prmtipe uolitante mter prima
diferimina prxliorwm, exilait noftra ficcinttior drmatu-
ro,ouerforump, Perfarum tybeluarmnfiuffrdgnes coneidebotty
dorfo. Qitosmm lultanus cauendi vmmemor
dijfluxiffetrepidos, elatis uoaferado mambus aperte de
monftrasjrdfquefiequentiû exatas audétereffunderetfie-
met m pugna,clamabant hmcmde candidati quos difiece
rat terror,utfaigétium mole tanquam ruinam maie côpo
fitimlminis declinaret-.ty m certumfubita equeftris hdfkt
cute brdchij eius prxftrida, cofasperfeffis hxfit im ima
ieeorisfibrd. Quam dum auellere dexterd manu conatur,
deuto utrmque ferro digtorum neruos fenfîtextifes: ty
prouolutut iumento,prxfientiûmque uelod conmrfu reld-
ttis mcaferd,medidnx minifer'ijs feuebdter.mcxq-, ubi le
nito paulifper dolore timere defijt, magno-fpiritu comra
exitum certam, arma poficbdt trT equum: ut retufer prx¬
lio feorwm fidutid*» reepdraret, de uidereturfeufemr us
alienx falutis feliatudine uehementer dftrmg : eo mgrre,
licet m negotio dijpdri, qao Epaminondas ille dux

35** A M M. M A R.
mcbytus letaliter dpud Mdntinedmfimtius ty reuerfus
ex dtie enquirebdtfalitite fcumm-quod mm mdiffiet pro¬
pius, Ixtior m mdneris mterijt: tyqm dninum mtrepidus
dmittebdt, idtturdm clypeifirmtddmt.Sed mm mres
pdrumfiufficerent uolumtatiffdnguintfqueprofluuio uexoreter,manfiit
immobilis'.ideofpe deinceps uiuendi obfampta,quodpercontando
phrygamappeUari locum ubi dciderat,comptrit.
Hic enim obiterwm fè prxfcripta oudieratfirte.
Redudoad tentoriaprmtipe, mcredibile dittu
efi,quanto ardore nulesad uindidam irdty dolore feruentior
imuoldbdt, bdftas ddficuta ooncrepdm, etiam mori
fi tuhffet fers, obfenatus. Et quanuis offundebatur oculis
dltitudo pulueris,ty xftus calefixs offceret oldcritoti mëbrorû-.tamen
uelut exmtordtes, dmiffo dudore fineparfamonid
ruebot m ferrum. Comrà animofius Perfix fomtttirum
uolantium crebritate confpettum fui rapiebont,
oppofitis elephantis: qui tardius gradientes magnitudine
corporum criftarûmque honore pouorem iumentis meutiebomty
mris. Conmrfus itaque armatorum ty cadentium
gemitus,equorum flatus, tinnitus ferri proml oudiel
dtur, quandiufatietate wulmrûpartibus feffis,nox diremit
certamina iam tenebrofe. Q^inquagnta tum Perfarii
optimates tyfatrapx mm plèbe maxima ceàderunt, in¬
ter hos terbos Merend ty Hohoddre potiffimis dudbus
interfedis. obftupefeat magniloquentid uetufkttis diaerfis
in lodsprxlio X X Marcelli: Sidniû Dentatum adijeiat
ornatum militarium multitudine coronarumtmireturfu¬
per htiSergwK,-quï-*t*dcs-tTier uttlne-ratus eft in ua-
rijs pugnis,ut fertur,mius prafterkaiM-ultimm

L I B. X X V. 337
hxc poft difieefiwm duds ubique dguntur, exerdtus cornu
dextro defatigtto,ty Anatalio mterfedo,qm tene erat of
fidorum magfier , Sattufaus prxfettus ditus in exitium
prxceps,ty operdfui dppdritoris ereptus,Phofihorio dnùf
fa confilidrio qm ei dderdt,cafuxuafit & fagtiqmddfmque
milites per multa diferimina oecupato cafelli uicini
prxfidio, poft diédenique tertiam iung exercitui potue¬
runt. Qu,x dum ita dguaJaxJuIiams m tabertiaâdo idcens
drmnftantes-dlloquHtersfidemiffot ty trifes: Ad¬
uertit êfircij rumcahewniitmofm cttitâ, -mmndio tempeftuwmrfuam
repofiétirnaterxtttdebitor bonxfideired
ditarus exulto:non,ut quida opinantur,ddfli£his ty mm
nns,philofiophoriimfiententid generdli per'dodus, quatum
corpore fit bedtior dnimus,ty contempldm quoties condi
tio melior à détériore fiecernitur,lxtandu effepoti us quàm
dolendm» :ittud quoque dduertem, quod etiam dij cxlefes
quibufddmpijlfinns mortem tanquamfummumprx
mwm perfiluerunt . Munus-autem idrmhidelatum opti¬
mefiao,ne4ififtmltatib.fectumberem ardais,néut mepro'ij
dam unquam aut profternam,expertes quod doïores om
nes m mfiultam ignauis,itaperftftenttbus adunt, nec me
gftorum p-nitet,outgrdms flagtij recordatio fîringt,
uel mm in umbra ty angulis emcndarer,uelpoftprmtipotumfifeptem,tanquam
à cognatione cxlitem defluentem,imrmmlatum
(ut exiftimo) confieruaui,ty timlid mo
derdnusregem,ty exdtrûndtis rdtionibus bettd mferem:
tametfi profperitas fimul utiliiafqueamfiultirrum non ubïqueconoordem
f quotùdmcmptorum euentus faperxfibi
«indicantpoteftates.Repiitam autem iufti effefinem imperij,obedientiwm
commodum ty falutem, dd traquilliorafemper
ut nofespropenfaorjùifticentiaomntm attibut

Ifit A M M. M A R.
meis txtermndm,rerûcorruptrieem & tnorumigtudênfa
que adeoftiem quod uhimnque uelut imperiofapdres cofaderdtis
perimlis obieti t Refp.fetifandatus,tarbines mlcare
fertuitorum dffiuefadus. nec fateripudebit,mteriturû
me ferro dudûdiditi,fide fatidica prx anente. ldeôq;fim
piternum ueneror nutnen,qaod non cldndeftinis mfidijs,
nec longt morbortm dfieritate, uel delicatorumfine deado,
fied m medio mrfuflorentiam gloridrum hume merui
cldrwm è medio digreffium.AEquo etutniudiao iuxto ti¬
midus efl ty igmms-^tàmm^mrrtfortet, mori defide-
rdt:ty qmrefimdt,cumfit opportunum.Hddenus Ioqui '
uigore uirium labente ,fufifitiat. Super hmicxA&re uero
creando mute^etiotro^fep^r-'mtprudentiam dignum prxteream-.aat
nomitiatuquem babilem reor,antepofitoferfttan
alio, wMfawmmukiimtirtrttd4:iit dlwmnus auttm
Reip.frugt,optB*h9nrépoft

LIB. XXV. 35?
mpetrjfueceforum,ty- P,dftlind matre,idm vnde a, maio¬
ribus nobili-.mr profedo heroitis connumeradus mgenijs,
cldritudinererû ty codlita maieftateconfpicuus. Cûenim
fint,utfapientes deftniût,wrtûtes quatuor prxtipux,TeperdnhdéPrudentid,lufefid,tortitiido,eîfque
dccidétes extrmfecus
alixfdentia rei nulitarisfelidtetdtqi liberalitas,mtentoftudio
cohtit omnes Ht fîngulas. Etprimum ita
inuioldta caftitate enituit,utpoft*omiff

540 A M M. M A R.
principes multum mtereffie,quem nardnt uoîuptatibus nt
dd neceflîtatem quide mdulfiifie naturx, Dem prudentix
eius mditid fueré Uel plurima,è qmbus explicarifufitiet
pouca.armatx rd fidentifftmus,ty duilitati admidûftudem,tantumfibi
ddrogtm quanta d contempte ty mfiolen
fia difktreexifhmabdt,mrtutefenior quam xtate, ftudio>fus
cognitiormm omniwm,ty Pndeelinabilis aliquoties in¬
dex, cenfor moribus regendti dsrrhmis,pldtidut àpwn
contemptor,mortolid mndadefipitiéspofirèmo idprxiieabat,Turpe
effe fapknâ,aïhaheAt animum captiretmS
des ex corpore . Quibus autem iufhtix melarmfbonis,
multa fignificaw. primo , quod erat pro rerum omnium
diftindione fîne crudelitate terribilis:demde quodpûiarrum
difarinûne uitia cohbebat-.tum àUtem quèdnutiabitur
ferro potius quàm uttbatur. poftremo, ut multa- pneteream,conftat
eum in opertvs aliquos inimicos mfidioto
res fuos ita confarrexiffe mitifiime,utpûndrum ofierittc-
tem grutinalenitudine cafagaret.Eortitudinem osnarfùtui
crebrifas ufeifque bellorum ofendit,ty pdtiétidfeigrrtm.
bnmaniû tyferuoris quoque. Corporis mums __ mtlite,àb.
imperatore mvA.aninù pofdter. tpfe trucem hofemittu
confedt,audader congreffus: ac nofiros cedentes obieth
pedvrefiuo aliquoties cohibuitfolus-.regnaq; farentiS Cer
manorû extindem,ty im puluere uapordto Perfide, oufz-
Idtfiducia nùlitis dimicam interprimos. Cdftrenfiiûnegotiorûfitientidm
plura declaram ty nota, timtatum oppugrutiones
ty cafettorum, inter ipfos difcrimimim ueni
ces dties figura nuiltifermi compofiitxfidlubriter ty mute
cuftrdmetdta, prxtenturxfhtionifaue dgrdrix toti. rdth
nibui ordinatx.Autoritas ddeo ualuit,ut dilednt,drtiffîme
dû timetur,dcfapericulorûfadus ty Idbom ty^te*

LIB. XXV. î4,
concertationes dcerr'vmas animaduerti iuberet m defides,
ty Cxfar ddhucfane fependio regret militem farts oppo¬
fitum gentibus,ut dudum efi dittiim,ottoquutu'fque tumétes
armatos difeffurû admtam mimn turpriuatam, ni
tumultedri defiferet. Deniq-, idpro inuitis noffefafficiet:
exhortatum eûfupplid conaone militem Gallicanumprui
nis adfiketem ty' Rheno,peragratisfiatijs regonum extétis,per
tepentéAffyria adufque cofinia traxififieMedorû.
Eelititas ita eminuit,ut ipfis quodammodo ceruicibus fir
tunx aliquandiu bonx gubernatrias euettus, mdoriofiis
(urfibus diffimltatesfuperaret immenfos . Er poftquam
ex occidua plaga digreffius eft, quoadfait in terris,quieut
re nationes immobiles,aefi quoducndu-o leniente mundono.Liberalitatis
eius tefamoniapiurimafiunt ty uerifi
fima-.mter qux mdiéht fent tributorû admodû leuid co-
ronariû mdultem,rerrufifia débita multa diuturniiate congfta,xquata
fifiti iurga ai priuatis,ueBigalia ciuitatibus
refhtuta mm fandis,dbfque his quos uelut iure uendidere
prxteritx poteftates. Quodque nunquâ augendxpemnix
cupidiisfeit,quam cautius ap*ud dominos feruari exifh ma
botjd aliquoties prxdicam: Alexandrû Magmm,tibi ha- .
béret thefauros mterrogateni, apud amicos beneuole refpo
dife.Digefas bonis qux fiarepotuimus,nunc ad explicado
eius mtid uenidtnus,lieet dictafent carptim. Lentioris
ingenij-.uertm hoc mftituta redïffimo temperabat,emédarifeatm
demaret àfruge bona permrttem. Lmgixfefioris
ty admodû raro ftlentisiprxfagoramfitifiamtioni ni
mite dedims,ut xquiparare mderetur m hoc porteprm- .
cipem Hadrioruim-.fuperfatiofius mags quàmfiaerorûle-
gti'rws obfiruatvr, mnumeras fine pidrftmenid pemdes
ouéhnsjit xfanureturfa reuertififiet de Panhis,boues ï*t
y.iij.

54t A M M. M A R.
defùterosiMdrà illius fimilis Cxfaris, m quem iddCcepi-
___-___ « Y' / » / » */
WUS dlttum
Y' / » / » */
WUS dlttum ,m Atl/wj £.tr /*«/>.(, T» axitriXfi, «y tTvyiutitr-f
iliûs txiaKtifx.iex.Vulgplaufibus lxtus,loudû etiâ ex mi¬
nimis rebus 'mtép&a-s-& potiorepopuldntdtis cupiditate
mm mdigrùslofipufxpe adfedsns.Vcruntamen cum hxc
effem , xfamari poterdt,utipfi diebdt,uetus ittd Iuftitia
quam offenfiam uitijs hominum Aratus extollit in cxlû,
to bnperante rediffie rurfus dd terras, ni quxdadd arbi
triûagm interdum ofenderetfe diffinulemfim. iktnqat
CT iurd condidit no mclefht,dbfiolute quxda iubentiafieri
ueldrcentid,prxter pouca. Interqux erattndemens,quod
dofre ueteit magftres rhefkos ty grdmmaticos chrifbéms,-nt
tranfirem à nurrimum cuite, illud quoque iti¬
dem parum ferendum,quod munitipalium ordinum cxtibtts
patiebdtur miufe quofddm ddnedi,uel peregrinos,
uel db his mnfiortijspriuilegijs dut origne longe difiretvs.
Tigird talis utique membrorwm : mediocris erdtfeiturx,
tapittis tanquam pexififet mollibus, hirfeta barbam acu¬
tum deftnence ueftitus,uenuftote omlorum micantiwmftogrom,qui
mentis eius anguftias indicabantfuperalijs de»
coris,ty nafo redifftmOjorepaulo maiorê, labro inferiore
dimfo,opima ty mmrua ceruice , humeris uafas ty lads,
ab ipfo capiteufip dd mguiûfummttatts linidmentvrûrt
cta compdge,undc uiribus ualtbdt ty mrfiu.Et quoniam
eum obtredutores noms bellorum tumultes adperniàê
rei çommunis mfemulant contitaffieftiom docente uerità
te perfiime,non ïulidnum,fed Confiantium drdoresPor-
thicos fuccendiffe , mm Metrodori menddcijs dmdius dequiefiat(ut
dudum retalimus plenè)uindidx fiti dd'm-
dignationem excitu m : ubi nofiri capti militares dliquoties
numeri,urbes exdfeyrdpta munimento ueliinpto,

L I B. X X V. . J4j
prowndxgrduibus bnpenfs exhaufix, & dd effedum
tendentibus minis mndapetebdntur àPerft's ddufique Bi
thynos ty littordPropontidis.dt m Gdttijs bellorum teno¬
reglifente,diffufisper noftrd Germanis, idmq\ Alpibus
dd uafkmddm italiam perrumpcndis,nihil multa ty nefanda
perpefiîs hominibus prxter lachrymas fiupererat
ty terrores-.ubi ty prxteritorum recordatio erat acerba,
& expedatio triftior'vmpendentiwm.Qux omnia iuue¬
nis ifte dd ocàduam pldgtmfpetie Cxferis miffus, rtgéfquepro
mantipijs dgtam ignobilibus , mndu pêne mtrd
uidu celeritate correxit . ltaque ut Orientempariftudio
reeredret, ddortus eft Perfas, triumphmn exmde relaterus
tyc^nornentum^faoonfiUjixim-ty fedis illuftribus
décréta cxkfhtt cmgrmffient .Et mmftiamut-expérimenta
odeo quofdam ruere vmprouidos,ut belld interdum mdi,
CT noufrog repetom marid,tydd diffmitâtes redeat qui
lus fimtbuercfxpiffamefum qui reprehendant paria re
petiffieprinçipem ubique uiderem ." Hecfaitpofi hxc la-
mentis autfletibus loms. Corpore enim mratopro copia
rerum & temporisât ubi olim ipfèfktlaerdt conderetur:
prmdpio lucis fequutx , qux erdt quintum Cdlend. lu¬
ttas , hoftibus ex omni Idtere tiratnfafis,colledi duces ex
ertitus,dduocatîfqtte legonum pr'mtipijs ty turmarum,
fiuper creando prmdpe confaltdbam . Dififfiifque ftudijs
turbulentis Armiheus ty Vidor, ty èpalatio Confian¬
te refidui de parte fiua quendam habilem fierutobdnter:
amira Heuitdty Ddguldipbus proctréfque Gdttorwn,ui
rum talem ex comnulitio fiuo quxritabant.qux dû dmbigintur,mlld
uaridnte fiententid,imtn efemltmiite omniû
m Sathftmifheéque^ttufante-imrbos tyfaruttutemhona
rotdtn,oliqw.s nules dduerttm defandtius reludnnte, Et
y.iiij.

344 A M M. M A R.
quid dgcretis dit,fi id bellû uobis commtfififet dbfem,utfx
pefadum efi,vmperdtor? rwnnepofihdbitis cxteris milité
vnftantibus xrumnis eriperetishdnunc dgte-.ty fi Me-
fiopotamidm uidere limerit, utriufque exerdtes confatidtafuffrogd
legtimum principe declarabût.Interbos exi
gias ad tantam rem moros,nondum pêfatisfantentijsfemdotib
us pautis,ut m rebus extremis eftfattumfixpe,lo
uionus elieititr impttmw.demefa-rum ordmisprimus,
paternis meritis nteètiacxiteif^Bmmendabilis. Erat enim
Vorronidni notiffirm Comitis filius,bauddudûpofi depo
fitum militix munus ad traqmlliord mtx digreffa.Et eife
fihm mdumitis tirmndotes pr'mtipdtibusfiubitricp, produ¬
ites è tebernamlo per dgmina iam difmrrebatprofitifid
parantio.ty quoniam aaes dduficp Idpidem quartumpor
rigebatur,antefigndm clamore quofdam lomanum audi¬
entes Augiftum, eadem multo mags fanabam: gntilitate
enim propè pertiti nominis, quod una literd difernebot
lulianum recredtum drbitrdtifium deduti magnisfauori
lus ut faolebdt. uerum mm mmruus ille mfius ty longor
adùentaret, fiufimti quod deciderdt, in lachrymas effufi
fum omnes dtp, Iuftum.quod fi grauis quidam xqmtofis
prxuaricator m ultimo rerû fpiritufatta criminatur vmprouide,nauticos
ideiufaus mmfabit,dnuffoperito ndutgfe
di magftrofxmétibus ftabr'is ty marï,quod clauos regen
dx nauis aiilibet periadi fiotio comiferût.His ita exeo quo¬
dam iuditio fertrtnx peraitis , louianorum fignifir quos
Vdrronidrms rexerdt, dudum mm nouo diffidemprmà
pe,etidm tempriuato, utpatris eius obtredator immoderdtus,perimlû
ex inimico metuem iam cômunia fepergref
fo,difeffît ad Perfios: de data dicendi copia quxftiret,do
cet Sdporem idm propmquantem,extindo que uerebdW,

L I B. X XV. 34y
turbine antitatv calonum dd timbra imperij louidtitttn
ddhuc protedoréddftitum&ertem quenddm ty mottem.
Hoc ille audito, quodfemper trepidis uotis- expetebdt, tyt
inopina profieritate elotus, multitudine ex rego equitatu
ddiutida his quidimicauere nobifium,celeri diffiofuit gra¬
du dgminis noftri muadi tergt.Poftremûmque dum ultro
titrdque ordinatur hofhxpro louiano,extis mfiedispromntiotum
eft,eum omnid perditurû,fi mtra uallum reirrafîfet,atcogtabat:faperioréuerofere,profettum.promde
egredi ceptantes ddoriuntur nos elephdntis prxuijs
Perfie:dd quorwmfaemitum dcceffûmque terribilem equit
mter writid terbdtisty uir'ts,iouidni ty Hermlidni occi-,
fis beluis pmtis,cataphrddis equitibus acriter refihterût.
Deinde legones louiorum dtque Vidorwm laborantibus
fiais ferentes auxilium, elephdnces duosflrduerum mm
hoftium plèbe nonpdrua.ty m Ixuo prxlio uiri periere
firùffemi,lulionus ty Mdcrobius ty Mdxvmus legomm
tribuni,qux tunc primos exercitus obtinebant. hifquefie^
pultis ut rerum dngufax permifir um,prope confinia nodis,
mm ad caflellum Sumere nomine titis paffibus tenderemusjacem
Anatolij corpus eft muentum,quod temultuorid
opéra terrx mandatum eft.hic ty militesfixagnticumpalatinis
recep'vmus,quos m munimentum Vacnt-
tum arnfegffie retelimus. Sequuto mde die pro capte lo¬
corum aperta in ualle caftra pomntur, uelut murali dmbitu
drmnclaufe, prxter unum exitum eunde mquepdtentem,
undique in modum mucronum prxdmtis fidi¬
bus fixis.HÔ*.que mfi, èfeltibus nos hoftes diuerfiitate te-
Urivm, oc uerbis terpibus mffiebdm, utperfidos ty /.ttiffimi
principisperemptores: oudieram enim ipfis quoquereferentibus
tranffligs,rumore iditato incerto, luhd-

54* A M M. M A R.
mm telo cetidiffic Romano.Aufi denique mter hxc equitum
mneiporta perrupta prxtvrid prope ipfum tabernatul'cmprmdpis
dduenire,occifts multisfuorum ty uulnerdtis,ut
repulfi fiunt magha. Egreffiexinde,proxima node
Chdrchdm occupdmmusftomm ideo tutum,quod riporunt
dggribus humana manu deftruttis, ne Saraceni deinceps
Affyriom perfultarem,noftrorum agmina nullus ut dnte
uexdbdt.Cûmqueh'ts Cdlen.Iulijsfktdijs trignta confettis,
timtatem nomine Durdm dduentaremus,fetigttis iumentis,ueihres
eorum nouiffamipedibus mtdentes, a Sdra-
tena multitudine tirmnffediprotinus mterifiem,ni expeditiores
termx noftrorum opem laborantibus dttuliffent.
Hos autem Sdrdcenos ideo pdtiebdmur infefis, quodfitlariamuneraque
piurima iuliano dd fîmilitudinem prxteriti
temporis dctipere mtiti,quef&que dpud eamfolû oudierdm,
lmpera^4mkéJ&eofmrrty-wgd.dntem ferrum
baberené aanvm.in hoc loco Verfiarmn obfhnatione tritum
eftquadriduum.mmprogredientes nos fèquebantur
crebrts laceffationibus rctrahentes:mmftaremus utpugna
teri,gradumfenfim referentes moris diuturnis excruai-
Idnt. lâmque (utfilent extremrwutumtibus etidm fida
pldcere)fama tirmnldta, fines boud proml limitum effa
noftrorum, exerdtus uodferom immodefe, dari fibi co¬
pidm trdnfiundi Tigridis flogtabot. cfujbus oppofitus
mm redoribus vmperator, tumentémque iam Carus exor/
te fiderisdmncm ofendem, nefi perimlofis ccmmitterent
gurgtibus exordbot-.mndi imperitos effe complures ddjè
remfimûlque ddijtiens,ho(hles manus hmcmde margnts
fiiperfafifluminis oaupaffie. Sed euhxcfxpe congeminan-
do refragtretur mmffum, miléfque canclamas magno con
tentionis fragore nunareter extrema, editit imperdmr ut

LIB. XXV. 347
'fiftatur'dgmen,ty afifiueti sme&ddJâjtmmpirim omniû
penetrarenf.m ïjs magnitudinefluentorû dbreptis,refiduo
rwmpertindtidfrdngreterrautfeidperfidfifentinnomi,
tronfitus fidentior tentoretur. Eleitiquefant dd id nego¬
tium hdbiles,qui maximaprx cxterisflumina trdnfinedrein
regonibus gnmnis à prima pueritid faim infhtuti:
gr aîm latendi copidm nodurna qm'es ddret,tanquam è
tronfanndfimul emiffhffe titius ripas occupawere comrd
rios: Perfanlmque conculcatis pluribus ty truncatis, quoi
locaferuare diffiofitos,femritaspldtido uinxerdt fimno,
efficads ouddtix fignum eldtis manibus contortifquefpiculis
ojkndebdm.hoc longe confipec%,drdem dd tranfitum
miles ed mora tantammodo tenebdtur,qudd utribus è cx
forum dnimoliû cor'rjs ooogmentarepotem drchitettiprtimttébdnt.Qux
dum mnis comtibus dgtantur, rex Sdpor
& proml dbfim,ty mm propè ueniffiet:explordWrû
perfagfrtimq, ueris uoobus docebdturfertidfada noftrorûffdos
fuorûfîrdges,ty eleph*îtes quot nunquâ rex an¬
tè meminerdt interfedes. exertitiîmque Romanum continuis
laboribus mduratu, pofe cafum gloriofîpederis non
fitlutifaux utmemordbdt confulerefied uindidx,diffmite
tèmque rerum mfiantiû dut uidorid fumma, dut morts
ntemordbilifiniturum. 0_> qux reputobdt multa tyfer-
mdondo: diffufwm dbunde militem perpromntiales le¬
ui teffera collig poffie expertes, ty finem populum fiant
poftdmiffidm maximam plebem ultimis terroribus defernnitum,
fimul comperiem m Mefibpctamid relittum haud
multo minorem exercitum. qux faper omnid hebetarunt
eius dnxiom mentem,uno pdrique tidiatit quingnti uiri
tronfigreffi tumidumflumen mcolumes,mfiodibûfique coït
fififts reliquos confortesfeos adfimilem fiduciam con-

- 348 A M M. M A R.
citantes. Hxc inter mm neque pontes compdgnaripdterentur
utidx torrétes, ty dbfiumptis omnibus qux mon¬
di poterdm utilibus, exddo mifardbiliter biduo,farebdt
medid traque pertitus mtlesferro properdm quàmfamé
igndmffimo gnere mortis abfiumi. Erdt tamen pro nobis.
xternudei cxlefas numemty Perfax prxterfierata prio
resfaperfanddndd pdne oratores Surenam ty optimatem
dliû mittum,dnimos ipfa quoque defpondetes,quos omrulus
peniprxlijs pdrs Romand fuperior promus quaffidlot
mdies. conditiones autem ferebdm difficiles ty perplexasfingentes
humanorum rejpettu reliquias exercitus
redire finere clementiffemum regm,qux iubet fe impleue.
rit mm primatibus Cxfar. Cotrahos ai Salluftio prxfedo
mittitur Armtheus: ty dû deliberater examinatius quid
fieri deberet, dies quatuorfunt cuoluti medio crutiabiles,
ty omni fupplicio trifeores. Qu.o temporisfiotio antequahi
mitterêturfi abufius prmceps,paulatiirrterris hofhhbus
exceffiffet, profado ueniffetad prefadidCorduenx,
er uberis regonis ty nofirx, ex eo loco in quo hxc og-.
batur centefimo Upide difpdrdtx.Petébdt autem rex ob-
fhnatius, ut ipfae aiebatfua dudam à Maximiano ereptt,
ut docebat autem negotium,pro redéptione noftro, quin¬
que regones Trdnfagritanas: Arïanenam ty Moxoenam
ty Zabdicenam,itidémq-, Rehimenam, ty Corduena cum
cafettis qmndetim,ty^ifibmity Smgtra,ty Cofira Mou
rorum munimentum perquàm opportunum- tymmpugnari
decies expediret,ne horum quicquam dederetur,dduldtorûglobus
mftabdt timido prinapi, Procopïj metue-
dumfiubfirem nomen:eumque adBrmA-M,nifa rediret, ar- .
gnito Iuliani mterite mm mtado mtlite,quem regbat,no
uds res nullo renitente facile nwliturom.Hdcperniaofa

LIB. XXV. 349
verborum ille dfifidmtate ninûdfucrenfius, fine wntatione
tradidit omnia qux petebantnr, difficile hoc adeptes ut
Hiftbis ty Singtrd fine malis tranftrent in iura Perfa¬
rum, à munimétis uero alienandis reuerti dd nofird prx
fidio Romand permitterentur. Quibus exitidle dliud de¬
ceffit ty impium,nepoft hxcjterompofita Arfatti pofaeen
ti contrd Perfas ferreterjutxifiimtUhmco nobisfemper ty
fiis: quod rdtione gemina cogtatam efi: utpuniretur homi,quichiliocomummanddto
uafetuerat prmtipis,ty ut
rémanent occafio per quam fubinde licenter muidereter
Armenid-unde pofkd contigtut uiuus capereteridéArfaces,ty_Arme.nix
maximum IdtaS Médis conterrmnam,
èr Artaxata, mter diffenfiones ty turbamenta rdperent
Porthi. Quo ignobili decreto firmoto,ne quid comiyittereturper
mdutios contrdrium pdttis, obfiddtesfietie uiri
célèbres dltrmfams dantur, Hemta,-ty Vidor ex parie
noftrorum,ty Melloboudes, infignium numerorum triluni:ex
parte ueto diuerfa Zinefis è numéro nobilm opti
matnm,tréfque alijfatrapx non obfiuri.ftderdto ttapdàonnortmi
trignta,edqueïurifiurondi religonibus con
fiecrota,reuerfi itineribus dlijt,qttonidm loca contigudflu
éiniut amfrdgfifd mtabatur ty dfperd,potus inopia pre
mebdmur ty abi. tt pdxfietie bumanitatis induite, m
pernidem tft uerfia ntultorum-.qmfame ddufiquefpiritum
hmratipoftremumMeôque Idtenter progreffl, aut impe¬
ritia nandigurgtefluminis dbfiorbébdnter-.autfi unddrwm
mfiuperdta uenirent dd ripas,à Sdrdcenis, uel Per-
fis,qm(ut diximus)pauloàntèexturbouere Germani,cx
debontur ut pecord,uel longus amandatifam uerumdadi.vbi
uero tranfiundi dmnis dpertefignum dedere bucdnx
concrepdntes,hnmane quo quantôque ardore terne-

jyo A M M. M A R.
re rdpiendo momenta perimlorwmfemet quifiqne relïquit
omnibus dnteponem uitare multa ty terribilia fefhndlat-.typdrs
cratibus temere textisiumétaretinétesbincmde
ndtantid, dlijfaperfadentés utribus, quidam diuer¬
fi h. neceffitatis dbrupto uerfantes, unddnwi occurfontium
fluitus obliquis medtibus penetrdbdnt. Imperator
ipfa brembus lembis,qaos poftexufihtm claffem domhnus
rcmanfifife, cum pautis trdnfiuettus, eddem tutuigd ultro
citrique difiurrerefiatuit,dum omnes oonueheremur.Ta-
démque uniuerfi prxter merfes dd ulteriores uenimus
margnes,fauore fuper'i numinis, difcrimine per diffaies
cafus extrddi.Dum nospendentinm xrumnarum opprimit
timor, compertem efl procurfatoram mditio, Perfas
pontem iûgre proml e noftro confpedû, ut poftfirmatam
pacem ty fderdfapitis belli tHrbinibus,inmriofeus gra-
dientes agros, ty dnimalidpeterent eu defatigtto. uerû
cumfa proditos dduertiffient,a conatu nefario defhterunt.
Hdc etidmfufpicione idm libcri,properdntèfque itineribus
magnis prope Hdtrdm uenimus,uetes oppidum in medio
folitudine pofitum,olimque defertum, quod eruendum odorti
temporibus uar'rjs Traidms ty Seuerus prinàpes
letticofi mm exercitibus perte deleti fant, ut in eorum 4-
(Hbus has quoq; digeffimuspdrtes. unde cognita per porredumpldnitiem
ddufique Idpidemfaptedgefitmm m re¬
gionibus aridis nec aquam intteniri pofe prxter fiolfom
tyfxtidam, necdd metum dliqmd nifî dbrotamm
ty dbfiimh'wn & drocontion olidque herbarwm gênera
trifhfiîmd,uafa qux portabdntur,dquis impletafiunt ddtibus-.ty
mddutis eamelis iumentifque olqs dlimetd quxfitafiunt
licet noxid. Et uid fex dierum emenfa, mm nt
gritmina quidem vnuenirmturfildik neajjîutislextrtneajjîutislextrt-

L I B. X X V. Jjt
mnÂHX Mefapotamix Cdfiîdnus,ty tribunus Mduritius
pridem ob hoc mififius,dd Vr nomine Perfimm uertere atfettim,
tibosferétes ex hu quos relittus mmProcopio ty
Sebdfibdno exercitus pdrcius mditam aonferuardt.Rmc
procopius dlter notarius, ty Memcrius militaris tribunus,dd
trdttus lllyricos nuttuntur ty Gattidrû, nuntidturi
lulidnimorté,ty louidtwm poft eius obitumad mlmen
Augiftum euettum. qmbus mandauèrdt prmeeps, ut
Ludttiomim fiocerwmfkwm poft depofttem militix munus
digreffmn dd otium,mordntémque eo tempore apud Sir-
tmû,oblatis magfierij equitum ty peditum codiallis, quos
ijfdem trddiderdt, properdre Medioldnum urgvreM, res
firmoturtim dnapites.ty quod mogs metetbdterfa cafus
qmddm nomexurgprem opponendum. Qupbw fecretio-
res dddiderdt literas,Ludllidnum itidénionem, ut quof¬
dam leéhs exploratx mduftrix fideique duceretfemm,
ddmsrùmlts eorum ufarus,pro madentium capte negotio
ram.prudentique confilio Moldrichû ex familidribus negptijs
dçtntem etidm tum m ltalid,miffis mfignibus Ioui
nojv.ffitfîicedere armorum magftro per Gallias, gemi-
na utilitatê prxfiemlata: ut dux meriti celftoris ideôque
fufpedus obiret è medh,ty homo inferiorisfpei ddfublimioro
prouettus autoris fui mitantem adhuc ftatem ftu¬
dio fanddret mgenti-luffium eft autem dd implendd hxc
perretturisextrotterefieriem geflorÛ m mélius,ty rumoret
quaquàirét breues diffundere,condnctes procinduPdr*
thimm exitu profiero terminatum: ddditifquefeftimndo
itineri noÛibus, prouintidram militixpie redcnbus m-
finudre noui principis fcripta, omniàmque fententijs oe-
cultius fitifititatis remedre uelociter aîm refionfis,ut compemquidm
longnqais dgzter, prmdpdtus robordndi

3Jt A M M. M A R.
tnaturd confiiia quxrdntur ty' cauta.bos talelldr*wsfama
prxgrediem,mdex trifawm cafinum ueloafiime per pro¬
uincias uolitabat: ty gentes maximéque omnium Hifibe-
nos acerbo dolore perculfit,mm urbêsapori deditam mm
périfem: cuius iram meteebam ty fiinultates, realentêt
aux affidue pertuUritfenerd eam fxpius oppugnare co¬
natus. Conftabdtenim orbem Eoum vn ditionem potuiffe
trdnfireVetfidis,nifi hxc ciuitas hdbilifitte ty mnniim
magnitudine refhtiffiet. miferi tamen licet maiorê uenturi
pouoreconftringréturfietamenfiiftehtar) potuerunt ext-
mid:hoc fitilicet,quod uelfiuopte motu,uel exoratus eomrni
predbus vmperator eodem ftate retinebit urbem, Orientis
firmiffamum clouftrwm . Dum gefitorum fariem ubique rumores
diffunditam uar'rj,m exercitu dbfùmptis ommeotibuspoudt;
quos dduedfii prxdiximus, in corporafua
neceffitas erât humana uertendd,ni iamentoriim caro cx
forum dliquatenus perdurdffiet-.unde effettum eft ut orma
plerdqueproijurétur. Adeo enim otrotitabiumusfiime,utfi
ufiqiîd modius unus fiuvtue-fuiffet repertusiquoi,
roro cantîgerafyaureis decem mutaremr m minus. Profe-
Bi eximde Thifalphdta uenimus,ubi SebafhanuS atq; Pro-
copius mm tribunis prmdpibâfque militumfibi ad tuen¬
dam Mefipotamiam comniffiorum,ut pofebdtfolennius,
't>catrrerum,tyfequebatur bénignefufopti.Poft qux iûne
re fi fana ta Hifibi mpide uife,extra urbem ftatiua caftro
pofmtprmaps-.rogrtdfqueenixe prêtante multiplia pkbe
ut ingreffus palatium morefuccederef prhjdpum , perti-
tldtixr reludntus eft, erubefcem dgpnte fe mtro muros,
urbem mexpugnabdem irdtis hoftibus trddi. ibi tencue-
fperd tenebrdnte, rdptus à cfna louionus,primus mtermtdriot
omnes, quem obfidione timtatis Moiotymalch

LIB. XXV. 5yj
per cunimlum domimus euafiffe mm alijs , dudtifique
demum dd locum, ty prxceps début in puteumficcum,
obrutus efifidxorwm multitudinefauperiecta : hdncprofit
do ob caufam, quod Iuliano perempto ipfe quoque ncmiridtus
dpou tis ut imperio dignus, necpofi credtum lonia
num egt modefefedfaufarras faper negotio quxddm au-
diebdtur, multabdtque dd conuiuidfabmde militares .Po¬
ftridie E>inefes unus ex Perfis, que mter dlios exellere diximus,mandata
regs complerefeftinam,promiffaflagtabot
mftanter:& principepermittente Romano timtatem
ingreffus, gentisfux fîgnum ab arce extulit,commigrationem
è patria timbus nuntiam luduofam. & uerterefa-
Iwm extemplo omnes prx cepti,manus tendentes orabant, '
ne vmponeretar fibi neceffitas abfcedendi,od defindendos
petiotes fè folos fafifire fine alimentis publias affirman¬
tes ty milite, fatis confift affutardm iufatiom pro genita-
lifidedimicateris,ut expertifium fixpe.Etfic quidem fiup
pliciter ordo typopulus precnbatur;fèd uentis loquebdter
imcafwm,imperatore,utfingbat alia metués, periurij pia
culo declinate.Twm Sabinusfertena ty génère mter mu-
nidpes clarus,ore uolubili replicabat, Cofhntium huma¬
ni crudeficente bellorum materid fuperatum à Perfes mterdrnn,
dedudûmquepoftremo perfagam mm paucis dd
Hibitamftationem mtuta, partis frufio uixifieprecurio ab
dm quadam agrefaporreéh,nihil tamen ad diem perdidiffiefupremum:
Et louianum mter exordia prmtipatus
prouintiarum muro

^4 A M M. M A R.
ûdentius exclamauit, Ita,mquit, imperator à ciuitatibus
refîdms coroneris.Qup uerbo exafieratus,intra triduum
omnes iuffît excedere mdnibus, dewfiantes rerum prxfentium
fiatum. Appofatis itaque compulfaribus,mortemfi
qm difihilerim egredi,minitâtibus,menid permtxtafiunt
Idmentis ty luttu: ty per omnid timtatis membrd und
uox mnéhrtim erdt gementium,mm Idlrdret crines ma¬
trona exul fagtndd Idribus m qmbus nata erdt ty edtftata,
orbdtâque mater Iiberis uclçoniuge mduata procul
ab eorum mambus petteretur. ty terbd flebilis poftespe-
ndtum dmplexd uel linûna Lchrymabdt.exm uarix com
plenter uix,qua qmfque poterat ddabentittm: properan-
do enim multi farabantur opes proprios quas uehi poffe
credebant, contépta reliquafapettetnli pretiofid ty multi:
hanc enim relinquebdnt penurid iumentorû. Tu boe loco
fortuna orbis Romani merito in mfer'n,qux difftdntibus
procellis Remp.exmffid regmétd perito reigçrédx duéhri
cofummado iutieni porrexifh: tpuem nullis dnted&x uitx
mfîgnibus m huiufmodi negotijs cognitem, nec mtuperiri
eft xquum nec laudari. illud tamé dd meduttos ufque
bonorum peruenit: quod dum extimeftit xmulum potefaatis,dùmque
in dnimo Gdttios-ty lllyrim uerfatt, quofiddm
fxpefaiblimhrd ceptaffe,fatmam dduentusfui prxuenire
fefanans,vndigrmm tmperiofetirms dnuttu periurrj
fegendi commtfit, Hifîbiperdita-.qux idm inde d Mithridatid
regni temporibus,neOriem à Perfis occupdretur,mribus
refintit maximis. Hunqttam enim ab urbis ortu
mueniripoteft,dnnalibus replicatis,utdrbitror,terrdruim
partes uttos noftrorum ah vmperdtore uel Cos. hofih con-
ceffas: ty neob recepta quidem qux direptafam, uerûob
dmplificata régna tnûphdles glorias faiffe dddtos. vnie

LIB, XXV. jyy
P. Scipioni ol remperdtas Hifpdnids, T-uluio CdpUdpofl
diuturnd certamitut fiuperdta,ty Opinuopoft diuerfes exi¬
tus prxliorû, Eregettdnis tue mternetims hoftibus dd de¬
ditionem a>mpulfis,triûphifum denegtti.id etidm memo¬
rix nos ueteres docër.m extremis cafibus ida mm dudorefirdera,poftquapartes
uerbis iurauere coceptis, repeti¬
tione bellorum ilico diffolutd: ut temporibusprifas apud
Turcas Coudinasfub iugulegonibus miffis m Sanio, ty
per Albinum m Hunudid fcelefe pdce cogtata, ty autore
turpiter pddionis fefhudtx Mdntino dedito Humantinis.
Promde extntis timbus,ty urbe trodita,miffiôque tribu
no Coftontio, qm munimëta prxfididrid mm regorubus
Perfitis optitnatibus dfjîgnaret,ai Iuliani fupremis Proco
fius mittitur,ed,ut faperfes ille m*tnddrdt,humaturus m
fiuburbio Tdrfanfa.qui ad exequendum profettus, cofefem
wrporefepultv difceffit,nec mueniriufquam potuit ftudio
qutejîtus mgenti, nifi quod multo pofka dpud Côftantino¬
polim uifus eftfubito purpurdtus. His hoc modo peraftis
dificurfifqueitineribus,Antioehiam uenimus,ubiper contimos
dies uelut offenfa numine multa uifebdntur ty dird:
quorum euentus fire ludificos,grtdri rerum prodigdhum
prxdnebdm. mm ty Maximidni fhtud Cxfaris locat*
m uefhbulo regx,amifit repentefphxrdm xredm fermatum
in fpeciem poli quam gpftnbdf.ty mm horrendo ftridorefionuerum
in wnfîfiorio trdbes: ty uifa fium mterdiufiiderd
asmetttrmm, feper quorû natura ratiocinantes
phyftci uariant. Qufiddm enim eos hoc nomine ideo èxi¬
ftimant

L I B. X X V. 3y7
tinijsfarutandis inmbuit.quifedudum confdustynoxttrwm
dd rrùlitarid figno ccnfegt: finxitque lulidnofuper¬
ftité m res nouas quenddm medium ferrexiffe, miusfelloeijs
turbo militaris drrrime contitus Lutillidnum ty
Seniouehum occidit. Vdlentinidnum enim paulo poftea
prmdpem,trepidum ty quo confegpret dmbigentem, Prirmtiumhofies
tutius amanddrdt. His itaque trifihb us Ix-
tum dliud dddebdter, miffos à, louino milites dduentare,
quos Capitaficholdrum ordo caftrenfts dppelldt,nuntiates
xquo dnimo louidni imperium dmpledi exercitum Got
liomum.Quibus compertis,Valentiniano qui mm his re-
dierot regvndd fimtariorumfioidd committiturfchola, ty
Vitalianus confortio domefacoram iungtur, Herulorwm ê
numéro miles, qui multo poftea audus Comitis dignità»
mole remper lUyrimm geffit. confiéfemque mittitur m Gai
Uos Armtheus,ferem literas ad lomnum, ut conftanter
ogretfuwm obtinem lomm: eique mandatum efi, ut ani-
maduerteretur in cona torem tumultes , au torefique fedi¬
tionis ad comitatum uintti trofinitterétur.Poft qux ut ui¬
debâtur expedire diffofîta, apud Afiana Gdldtix muni-
dpiwm breue, Gdtticani milites uifi principi, mgreffi'que
amfiftorium poft audita grotanter qux pertuleram, munerati
redire iubentur ad ftgnd . Et mm mtroiffet Ancyrom
imperdtvr, pdrdtis dd pompdm pro tempore twmjfitiitibus,confaldtum
inijt adhibito mfocietate trabex Varronianofiliofuo
admodum paruulo: anus uagtus pertinotiter
reludnm ne in mruli fittaueheretur ex more, id
quod mox accidit portédebat. Hinc quoque lomonum cé¬
leri gradu prxficriptus uitx finiendx dies exegt. mm enim
ueniffiet Dadafhndm,quiloms Bithy nidm difenguit
& Golotas,exdnimdtus m uentus eft node: fuper mius

,j8 A M M. M A R.
obite dubitationes emerfere complures .farter enim recen¬
ti calo mbimli illiti ferre odorem noxium neqmmffie, uel
. extuberdto capite periffefuccenfioneprunarum vrnmenfia,
aut certe ex collmtione aborwm dmdd cruditate difertus.
Deceffit autem anno tricefimo xtatis ty tertio. Cûmque
huic ty AErmliano Stipiom uitx exitus fimilis eueniffiet,
fuper neutrius morte quxftionem mmperimus agtatam.
Inodebdt autem motu corporis grdm, imite lxtiffimo,ocu
lis cxfijs, uafta proeeritate ty ardua,ddeo ut diu nullum
wdumentum regwm dd menfardm eius dptum inuenire
tur; ty xmuldri molebdt Conftantiwm, dgmfarid qua¬
dam dlîquoties poft meridiem: iocarique palàm mm pro¬
ximis dffuems. chriftutnx legsidem ftudiofus, ty non-
rulquam hoamfimsfmediocriter erudims,magfque bene-
uolus,&perpenfius,ut dpporebdt ex paucis quospronuuerdt,
iudices eledurus : eddx tamen ty mno Veneriqut
mdulgens, qux mtia imperiali ueremndidferfitan com-
xiffiet. Dicebdter autem Vdrronidnus pdter eius nwrûtn
cuiufiddmfomnij dudumprxfdfifie quod euenir.idque duo¬
bus dmitis commififfe fidiffamis , illo ddiedo,qucd ipfi
qu-rque defirreturtrdbed confaldris .fed vmpetroto uno,
adipifat nonpotuit dliud.audita enimfilij celfiore firtuno,
dntequaewm uideret, fatdli prxuétus eft morte. Et quid
huic nomini dmpliffamum magftrdtûportendi,per quie¬
tem prxdidum eft feni, Vdrronidnus nepos eius mfem
etidm tem mm lomono pdtre déclarants eft,wfapxd retelimus,confal.

AMMIANI MARCELLINI RE-
RVM GESTARVM LIBER
XXVI.
I CT I S impenfiiore mrd rerûordinibus
ddufique memorix coftnid propioris,coue-
D nerdt ia referre à notioribus pedé, ut ty
perimla declinétur ueritatisfxpe étigud,
ty exdminatores contexédi operis demde
noperferdmus mtépeftiuos, ftrepétes ut lxfas,ftprxteritumfit
quod lomtus efa vmperdtor m clna, uel omtffiunt
qudob caufidm gçegnrij milites coertiti fùnt dpud figna:
CT quod no decuerdt m defcriptione multipliti regonum
fuper exigusfilere caftellis: quodque mndvrû nomina qui
ad Vrbdniprxtoris ofifitiû conuertere non fiunt expreffd'.
tyfimilia piurima prxceptis hiftorix diffionantid, difimrrereper
negotiorû plfîtedines dffuetx, non humiliû rmnu
tios mddgireeaufarû:quas fifiitaft uoluerit qmfpia,mdiwduaeorpufiulduolitâtidper
vndne, dtomos,ut nosdppel
ldmus,numerdri poffefierdbit. hxc quidam ueterûfermi-
dotes, cognitiones dttuû uariorû finis uberibus explicatas
non ediderefeperfhtes, ut m quaddm dd Corneliû Hepotem
epiftola Tullius quoque teftis reuerendus dffrmat.
Proinde mfeitid uulgtri cocépta, dd refidua narroddpergimus.
Hde uolubiliû cafitû diritate exitu luttuofo finitd
obititqumterualldto breui tépore,prm cipis corpore mrato
defandi,miffôque Côftantinopolim ut inter Augiftorû re¬
liquias condereter,progreffioHi2am uerfus exercitu,qux
m Zithynia mater eft urbium,potefiatum timliûmilitixque
redores magnitudine airdrum ddftridi communium,
l.iiij.

3«"o A M M. M A R.
intèrqueeos quidamfie uandfiuffldti,moderitorenr quxritabam
diu explordtû ty grauem; ty rumore tenus obfeuris
paucorum fufurris nomen perftr'mgbatur Eqmt'û,
fcholx primxfimtariorum etidm tum tribuni. qui atmpo
tiorû autoritate difplimiffiet, ut afper tyfub'agrefis,tranfi
lata eft feffragzttio leuis m lanuarium lomani dffinem,
mrantemfummitatem necffatatum caftrenftumper lllyrimm.quo
itidem ffiretv, qmd proml idccbdt, ut optas od
id quod quxrebatur atque coruieniem, ValétiniarausruÂd
difcordante fèntentid numinis affiirstitme exlefas eledus
eft,agptficholÛfhititriorûfëtunda,relidûfqueapudAncyra,pofeofèqimturus
ut ordinatû eft.Et qma nullo renité-
te hoc è Rep. uidebâtur,miffis qm eûuenire ocyus ddmo-
neret,diebus deénuttus imperij tenuit gubernaaila-quod
tunc eueniffie,extis Romx infiettis drufpex dixerdt Morms.lnter
hxc tamen, mqmd nouareter côtrarium plodtis,ncue
armatorû mobûitasfxpe uerfabilis prxfintiû que
dam inclinaret arbitrum, attête promdebat Eqmtius er
eu eo Leo,adhucfub Dagalaipbo magftro equitû rationes
numerorû rmlitdriû traéhtm, exitialis poftea magfer ofifiaorû,
exercitus uniuerfi iudicium quantû facere nitique
poteram,ut Panonijfautoréfq-, prmap'is defignati fermâ¬
tes, qui eu ueniffet aaritus,vmplédiq; negotij prxfagus, ut
febodorari dabatur uel famniorum -affeduitate, me mderi
diefeoîdo, nec prodiretn medium uolmtfbiffextum ui¬
tam Tebruarij menfis tunc Mu&fims, quod aliquoties rei
'Romnxfitiffe-cognrmti-mfaufhtm-.miu-s notitia certa defigrubo.Spatiû
anni uertentis ideffeperiti mundani mo¬
tus ty fiiderûdefinium ueteres,m2r quos Menonty E«-
drmon ty Hipparchus ty Archimedes excellunt, cum
folperenni rerumfabltmium lege polopermrfir fagnifiro

LIB. X X V I., 3

36 A M M. M A R.
tione collectisipêrque duodecim fiderwm domiciliafol dif.
currem motibus fampiternis,dnni totius mteruattd cancludit.
quam rdtionem biffextiprobdtam, etidm uitturd
cûfemlis Romd ddiumento numinis diuinifandduit.Proinde
pcrgamus dd reliqua. Eldpfa diepdrtvm dpto dd mchoandam
rerum magnitudinem, ut quidam èxiftimant,
propinqaante iam uefpera, monitu prxfedi Sattuftij fub
exitrjj demtntiaùone,ftatutum eftprompta confenfiione cun
dorum,ne potioris qmfjuam autoritatis, uelfufpedus al¬
tiora canari,procèdent pofiridie mane. eumque multorum
txdio,quos uotorum inanitas cruciahdt,tandemfinito- no¬
de lux ddueniffet,m unum quxfito milite omni,progref-
fus Vdlenûnidruis m campû,permiffûfejue tribunal afcen¬
dere celfiusftruttum,comitiorumfietie ty uoluntate prx
fentiumfemndiffema,ut uirferius redor prormntidtar'vm
perij.mox prvntipali habitu tirmnddtusty corond,Auguftufque
nunmpdtus mm laudibus amplis, quas nouitatis
potuit excogtare dulcedo, prxmeditdta dicere ioporobot,
Eôque ut expeditius loqueretur Irdch'uvm exertante, obmurmurdfio
grduis exoriter,mncrepdntibus centurijs &
manipulis_cohortiûmque omniû plebe,urgentium defanote
confefihm vmperdtorem dlterûdecldrdrï.Qupdli,t non¬
nulli exifamarum paucis corruptis ddgratiamfieri défiectorwm,ex
eo tamen idfruftrd creditum mdebotur, quoi
non emercatifed confani totius multitudinispdrio uolen
tis,clamores oudiebantur,dbmmentv recentifeaglitatem
pertimefentis feblimium fertenarum. Deinde exfufurr'is
immaniter ftrepentis exercitus tieri tumultes uioletiordp
pdrebdt, ty" wnfidentid militis erumpentis m terdum di
perniciofafatinord timehdter.Qûpd Vdlétinidnus mag,
prx mnitis ne fieret extimefacem, eldtit profère dexterd

3É4 A M M. M A R.
uerfas: confilij'que eius uiamfeqmtti,qmpaulo dntèfldgrantiflfimis
uoeibus dliud poftuldbdnt, tirmnfieptum dqmlis
ty uexillis,dgminibiifque diuerfarwm ordinum am¬
bitiofi jhpatum , idmque terribilem duxerum in regam.
Dum hxc in Oriente uolubilesfatorum explicam fartes,
Apronidruis regm Vrbem xternam iudex mtegpr tyfeuerus,
inter curdrwm prxtipua qmbus hxc prxfedura
fxpe foliatatur,idprimum operd mrdbdt enixd, utueneficos,qui
tuncrarefeebant,captos,po'ftqueagtatas quxftio¬
nes nomiffe qmbufddm dperteenfatatosj/ndicutis onfcijs
morte muléhtret, dtque ita paucorum difcrimine reliquos
fa qui Idterem, firmidine pdrium exterbdret. Hxc egffie
ideo efficadterfertur, quoi lulidni promotes drbitrio dgê
tisetiom tem per Syrios, m itinere unum amferat omlû:
fufipicatûfip artibus fa neferijs ddpetitum, iufto quidem fèd
inufîtato dolore,hxc tyolia magna quxritabat mduftrid.
unde quibufidam dtrox mfius eft,m dmphithedtrdli mrri
mio undatim coeunte dbiquotiesplèbe caufas difpidemcri
minum maximortvm. Deniquepoft huiufmodi uindicuto
complurd,Htlarium aurigam conmttum dtqueconfeffiwm,
uixdum pubefente m filium fuum ueneficv trddidiffie docendum
fiecretiord quxdam legbus mterdidn , ut nullo
confitio admtniailis iuuaretur mternis, capitali animoduerfione
damnauit.Qwilaxius retinente carmficefubito
Idpfius confagt dd ritus Chriftiani facrdrium, extrottdfique
exinde ilico dbfdffia ceruice confwmptus eft.Verûhxe
fimiliaque tum etia. ut coerInda mox cauebantur,& nul¬
li uel admodum pou d in his uerfioti fldgtijs uigori publi
co mfaltarunt: fid temporefiquuto, longxua vmpunitas
nutrimt 'vmmanid,iifque eo groffante licentid, ut imitotus
Hilarittm qmdit fenatorferudmquefawm modo nonper

LIB. XXVI. 5£y
fangrdpha drcanis pidmldribus 'mdueendum, emmififfe
dodori malorum artium confatates, fupplicium redimeret
opimd mercede, ut crebrior fama uulgirat. ifique ipfi
hoc génère quo iaékttum efl abfolutas,aim mtxpudere de
béret ty mlpx, non abolendx mmbmt mamlx ,fid tanqUam
mter multos probrofis folus uamus ab omni deli-
âo,equo phalerato mfiidem difmrrénfque perfe lices,mul¬
tapoft fe unims trahit dgrruna firuulorum, per nouum
quoddam mfegne mriofiusfiedari adfeéhm: ut Dmttiû
accepimus ueterem poft gloriofà illa naualis rei certami¬
na idfibifempftfie, ut tibiane lenius prxtinente rediret
adfeapoft ctnam, Sub hoc tamen Aproniano itaiugter
copia neceffidriorum exuberduit,ut nullafaltem lema mur
imrd fiuper mopid mdui congruentium orirentur, quod
dffidue Romx contingt . At m Bitbynid Vdlentinidms
prmceps(utprxdiximus) déclarâtes, dato mperendinum
diem figno profitifendi, conuoeatis primoribus,quafi toto
confiiia tanquam fibi placentiafiequuturus ,percoqtabdtur
quemnam dd imperij mnfiortium oporteret ddfurm:
filentibdfique mntlis ,E>dgn,ldipfous tencequeftris mifitix
redor refpondit fidenti-us: Si tuos,mqmt,amas vmperator
optimcbdbes fedtrew.fi Remp.quxre quem uefegas.Quo
dido dfperdtus ille, fed tadtus ty occultam qux cogtabat,
Hiimedidm itineribus titis ingreffus Cdlen.Mdrtijs,VdlentemfrdtremftahulofuamatrihtWdtes
dignitate prat
fedt. indique mm ueniffiet Côftantinopolim, multafemm
ipfie diuoluens,ty nugnitedini urgtnti negptiorû iomfifie
porare confitderdm,mhil morandum ratus Cdlen.Apnlis
produdum eundem Vdlentem m fùburbdnum uniuerforum
fententijs contintntibus(ntc enim audebdt qmfiquâ
refaagari)Augiftutnpromnfiduit\ decorêque vmperdtor'ij

tfi,» A M M. M A R.
cultus ornatum, ty tempord diddemate redimitem,m eo¬
dem uehimlo fiemm reduxit, pdrtitipem qmdé legtitmm
poteftatisfed m modum dppdritoris morigerwm, ut progrediem
aperiet textus.qmbus ita nullo mterterbante per
fedis,confiritti rapidesfebribus imperatores ambo diu,Jpe
muédifirmata,ut eram mqmrendis rebus gnamores qua
componendisfufpedus morborum caufas muefagnndas aarrime
vrfaho ofifiaorum magftro Dalmatx crudo ty
luuentio Sifidano quxftori tunc aommtferum: ut loquebd
terpertinax rumor, mmdioaentes Iuliani memorixprm
tip'is, dirudfique eius, tanquam eldndefhnis prxfagijs lx¬
fa. fied hoc euanuit fatale, ne uerbo qmdem tenus mftdiorum
mdido ullo reperto.Hoc fempore, uelut per uniuer¬
fum orbem Romanum bettiaim canentibus buccinis,exàtx
gentesfetuffimx limites fibi proximos perfalmbant.
Gallias Rhetidfique fîmul Alermnni populabatur,Sarrm-
tx Pdnnonias ty Qu.adi:Pitti,Sdxones ty Scoti tyAtttv
cotti Britannos xrumnis uexauere continuis : Auftoridni
Mouricxque dlix gentes Afeicam fiolito derius mmrfit-
ldm,Thrdtios diripiebdnt prxddtorijglobi Gottborwm:
Perfarum rex manus Armenijs mieéhbdt, eos mfuam di
tionemex mtegro uocare ui nimia properam,fid iniufk:
taufiondo quodpoft louidni exceffitim,mm quo ftdusfir
mardt typdcem, nihil obftare debebdt quo minus eo re-
'cuperdret, qux dnte dd maioresfaos pertinuiffe monfirtbat.Aéht
igtur tranqmllius hyeme, concordiffemi princi¬
pes unus nunmpatione prxlatus,alter honore fietie terint
ddiundus,permrfis Thrdcijs Hxffum dduenerum-.ubi m
fuburbio,quod appellatum Medidna à ciuitate tertio lopi
de difidrdter,quafa mox fepdrdndi portiti fium Comtes,
ty Vdleiinidno quidé,mius drbitrio res gerebdter; Ioui'

L I B. X X V I. 3$7
nui euenit dudûpromotus à lulidnoper Gallias magfer
armorû,ty Ddgtlaiphus,quem militix reéhrem prouexerotlouidrius:
m Orienté uero fiequuturus Vdlentem,ordi
ndtus efi Vidor,ipfe quoque iudido principii dnteditiHpro
uedus,mi iunttus efi Armtheus.Lupitimis enim pridem
à lomdno pdri modopromûtes magfer eqmtum , pdrtet
tuebatur Eoos.tue ty Eqmtius lllyritianoprxponitar ex¬
ercitui, nondum magferfed Comes-.ty Serenianas olim
facramento digreffius reanttus efi utPannoniusfotiatuf
que Vdlenti domefecortsmprxfiit feholx.Quibus ita digfat>ty
militarespdrhti numeri: typofe hxc mm dmbo
frotte^ Sirmium mtroififiem dimfio pdldtio,ut potioripddmerdt,valentinianusMediolanum,Conftuntinopolim
va¬
lent difeffat.ty Orientem quidem regrbdtpoteftateprxfe
(tiSdllafaus.ltalidm uero mm Africa ty illyrico Mdmer
tirais, ty Gallias prouincias Germaruis. agentes igtur in
memoratis urbibus prmtipes , fwmpferunt primitus tra-
beos oonfeldres, omnifque hic annus difiendijs grdmbus
rem Romanam afflixit . Alemonni enim perrupere Ger-
monix limites, bac ex caufa falito mfefeus moti, mm le¬
gatis eorum miffis ad Comitatum, certa ty prxfatuta ex
mere munerdprxberi deberét,minord tyuiliordfant dttributa:
qux illifafceptafarenter dgpntes, utmdigniffima
proiecere: trddatique djfperius db Vrfatio tene magftro
offidorunr irdcundo quodam tyfixuo, regreffefadûmque
exoggerentes,ut antemeliofe defpectas,gntes vmnuniffimascontitarum.Et
circa id tempus, aut non multopoferius
m Oriente Procopius m res furrexerat muas, qux
prope Calen.Houembris uentero Valentiniamo Parifios
eodémque nuntiatdfium die. ty Alemannis qui¬
dem occurferwm Ddgtldipbu-m pergere mature prxcepit:

$(& A M M. M A R.
qui ttaftatis propinquioribuslotis longus difeffierdm vncruenti.
fiuper dppetitu uero Procopij antequam adolefec¬
ret reprimendo,mris diducebatur ambigus, ea potiffîmum
ratione folicitus,quod ignorabat utrum Valentefuperftité
an extindo memoratum imperium adfedarat. Eqmtius
enim relatione Antonij tribuni accepta, regentis m Datio
mediterraneo militem, qm mhtl prxter negrtium ipfum
auditum obfcure figruficubat, ipfe quoque nondum liqui¬
da fide comperta, fimphabus uerbis prmtipem geftorum
confitium fecit. His cogrUtis Valentinianus eodem Equitio
audo magferij dignitate, repedore ad illyrimm defanabat,
neperfiultatis Thractjs perduettis iom fermidotus muaderethoftili
exmrfiuPannonias.Dommento emmreceri
ti vmpendio terrebatur,reputam paulo antea luliomm co
tempto imperatore bellorum timlium ubique mc%re,nec
fperdtum dnte nec expedatam db urbe m urbem mcredi
bili uelotitate tranfeffie. verum ardem ad redeundû eius
impetus malliebatur confilijs proximorum fuadetium ty
orontimn ne mternedua minantibus bdrbdris expomret
Gallias , neue hac eaufiatiorw promndas defereret tgntes
adminimlis eius: ij'fquelegttianes urbium acteffere nobi¬
lium,precantes ne m rebus duris ty dubijs vmpropugnatas
eos relmqueret, quas prxfens eripere poterit diferimi
nibus maximis,mete ambitiofi nominisfui Germanis mmffio.
tandem denique utilitatê rei perpenfius cogtata, m
multorum fententias flexus, replicabat aliquoties hofem
fiiumfeatrifquefiolius effe Procopiwm,Alemannos uero to
tins orbis Romani-.fiatuitque nufquam vntervm extra con
firrid moueri Gdttorum,ddufique Remosprogreffus.folititiifquefiuper
Africa,ne repente perrumperetur,Vulteriwm
pofed Cos. tem notar'uvm dd eandem tuendam ire difpo-

L I B. X X V I. ' 3;j
fuit,ty Mdfautionem domefemm proteéhretn ed confide
rdtione,quod ibifub pdtre Cretione Comité quonddm edii
eatusfafiectu nouerdt loca-.htjquefeutariitm ddiûxit Gaudentium
olimfibi cognitem tyfidelem. Qufd igtur uno
todémque tempore utrobique turbines exarfere mMfafjîmi,
copetentiloaofinguld digpremus, nunc pdrtêm Orié¬
té gftoriim, demde bella bdrbdrica nanaturi: quoniam
plerdque ty Occidentali,& m Eoo orbe ijfdem menfibus
fiunt dditata,ne dum ex locofiubmde felludtim redirefefanarms
m lomm,omnid confandentesffquaUditate maxi
ma rerum ordinem hnplicemus. Infigni génère Procopius
in Cilidd natus ty educatus, ed confideratione, quapropinquitate
Iulianum poftea prinçipem contingbat, apri¬
mo grddu eluxif.tyut uita moribûfq, cnfhgttior, licet __cultus
erdttytatiternus, nota-rius diuperfpicadter mili¬
tum ty tribunus,idmquefummatibusproximus,poft Co
ftuntij obitem in rerum conuerfione uelut imperatoris co
gnatus altius dnhelobat,ddmixtus cvnfaortioComitum:ty
appdrebdt eamffi unptam potuiffet, fare qmeùs publicx
turbdtorem.Hunc lulidnus Perfidem mgrediem,a>nfetidtopiri
poteftatis iure Sebdfhdno,in Mefapolamid oimana
militum reliquerat ualidd: mandardtque,utfeferrauit
obfauriorfama ( nemo enim didi author extitit uerus)
pro cognitorwm ageret texte: tyfi fabfidid rei Romanx
Unguiffiefenfiififiet, tmperatorem ipfefa promderet ocyus
ruinmpari.Qui miunda timliter agm ty caute,Iuliani
letaliter uulnerdtifanus, ty dd regnda communid com~
périt louidtm euettum-.fedfeque rumore difperfe,inter obeimtis
dnhelitus anims-tumdem jjdiamim mandaffe,pU
«refibiProcopio clouasfimmxrcigerendxoommitti,ueritusnehdc
ex mufe wdemnates occideretur, è mediofa
A...

5J4 AMM, MAR.
cofpettu diffieruit,maxime poft louidni territus ntam mtariorum
omrriivm primi: quem lulidno perempto ueluti
dignum imperio paucis militibus nomindtum,nouàq-, exinde
ceptare fefpettum, crutiabiliter didicerat mterfectum-ty
quia fie quxri mduftrid didiccrdt magnd,uitans
gramor'is mmdixpodus dd obdita longûfque remota difceffit.cûmq;
d lomano explordtius inddgtri Idtibulofita
fentiret,ty fermx uitx iafiuffet pertxfam: quippe à afi
ftorefhttu deiettus ad mferiord,etiaedendi penuria mio
tisfqualétibus firmgbater,homirulmq, egebdt colloquijs:
poftremx neceffitatis hnpulfa,deuijs itineribus dd Chdladonium
agrum peruenit. ubi quoniam illud firmus ui¬
fum eft reeptamlwm ,opud fidiffamum dmiurttm delitefiebat,
strategû quendam ex palatine militefinawrem,
Conftantinopolim, quantum fieri poterat, clonmlofepe
Yntermedm(ut mditio eiufdem Strdtegij pdtuit)poftquam
fxpius infadionis confatios eft inqmfitum. Ritu itaquefilertiffami
miufddmffiemlotork, ignotus uultu obfqualorem
ty matiem rumufiulos oolligbdt tunc erebrefismts,
utfum deerba femper inftantia, mmfentium multorum
Valentem, quafi cupiditate aliéna rdpiendi fiuccenfiwm.
cuius dirïtati ddiedum erat mcentiuum exitialefiotr Vetronius,ex
prxpofito Mdrtenfimn militem promotus re¬
pentinofeltu pdtritius, dnimo deformis ty habitu. qui
dd middndos fine difiretione mndts rnimoniterflogm,
innocentes pdriter ty fontes pofi exquifiîta tormenta qud
druplitibus nexibus mntiebdtfidebita idm inde d tempori
lusprmdpis Aurelidniperficrutam,ty- rmipendiom;rés,
fa quenquam dbfohuffiet indemmm.mius morû'mtoleron
tix hxc quoque pernides dcadebdt, quod cum ditoretur
luttibus dlienis,erdt mexorobilis ty crudelk,ty in rdpi-*

L I B. X X V I. 5yy
do corde rudtffamus,nec reddendx,nec dcdpiendx rdtio-
rùs unquam capdx-.mmfior cledndvo.quem dgentemfub
imperatore Com nodo prxfedurafeblatm uecordia diuer¬
fes legiruis uexdffiefertunas: ty onerofior Plautiano, qui
prxfidus itidem fub Seuero ultra mortale temem,mnéh%
confùderdt, nigladio periffet ultorc.Uxc Idchrymcfa qux
incitante Petroniofub Volente clmfiere multas pauperfinas
ty nobiles domos,mpendétiàmquefies atrotior,prouintioliam
ty militum pdria gementiwm fenfibus imis
hxrebdm-.ty uotis licet obfcuris ty tadtis,pernuitdtio fta¬
tus prxfantis ope nunûnisfummi concordi gemitu pofielotur.
Qu,x Procopius lotenter dcdpiem, drbitrotûfque
ubifelidus detiderit fatem,negitio leui dd dpiamfemmx
poteftatis dffunû: fabfidebdt utprxdotrix befad, ui¬
fio qaod capi poterdtprotinus erupturd.mi hxcqux mdturobat
drdenti firs hdnc materidm dedit hnpendio tempefeuam.confaimpta
hyeme,fafarum dd Syria Vdlem idm
fines BithynorS mgrefus,docetur relotiorubus duai,gntem
Gotthorued tépeftate mta.dam,edndémquefxuiffïme
confpirdntem m umumddperuaienddpdrari collimiti*
Thradorttm. Hocque cognito,ut hnprxpedito ipfae pergeret
quo tédebot,faffidem equitû ddiumentum typeditum
mitti iuffît dd loca,m qmbus bdrbdriti timebdnturexmrfus.
Dimcto itaque longus pr'mdpe, Procopius xrmnnis
diuturnis dttrites,uel dtrocem mortem clementioré rdtus
malis quibus affttdrubdtur, aleom periadorum omnium
ktit dbrupte-.extremaqueidmperpetinequaquam timem,
prxemte perdita rdtionefetinus ddoritur auddtiffemum.
Diuitenfes Tungritanâfque iuniores dd protinttum urgen
temperThratios mter alios celerdre difpofi tos, ty Con-
ftantinopoli mordtaw filenniter biiwiw,per qaofadw
A.ij.

3^ A M M. M A R.
tx ijfdem numeris notosfiolidtare properdm,quid eum omnibus
Ioqui perimlofiwm erdt ty drduumfedem pouco
rum elegf.qui pellettiperfpem prxmiorummgentiûfub
'confierdtione iurifiurdndi,promifierefa qux uellet,mnéh
fatturos,fauorem quoque pottititi contermaliû, mter quos
ipfipotiorem lomm obtinebdnt m fuadédo,ftipendijs exalletes
ty meritis.dtque condittum,& ubiexcandmt ra¬
dijs dies, idem Procopius diduttus im cogtationes uarios,
Andfeafiidms bdlneas petit,àfororê Conftantini cognormnatds,ubi
locata nouerai figna-.dottdfque per arcanorwm
Confitios, omnes in eius ftudium confienfiffiefocietate coitanotturnafidefalutis
data libenter odrruff~us, oonfihpotione
uendibihum militum cum honore qmdem,fid in modwm
tenelatur obfèffi: qui utprxtoridni quonddmpoft Perti¬
nacis necem lititontem imperij prxmid ïulidnumfiufepe
rdnt, ipfi quoque Procopium infaufh dominants exordio
fnolientem,dttenti dd omne compêdiwm defanderunt. Stetit
itaquefabtabidus,exdtemputares db mfèr'ts, nufquam
reperto pdluddmento,tunica auro difhnékt ut regus minifter'mdutes,kculoc
inpubem in pxddgsganipuerifpe¬
ciem purpureis opertas tegminibuspedkbafhtûfquepurpureum
itidem panulum Ixua manu geftnbdt,ut in thedtrdli
ficena fimuldcrum quoddam infigne per aulxû uel
mimicam cauittdtionem fubito putat-es emerfium. Adhoc
igtur dehoneftamentem honorum omnium ludibriofafit'
lldtes, ty dndlldri dduldtione beneficij dlloquutes dutores,
opéfaue pollicitus dmplos ty- dignitates obprmtipdtus
primitios,proceffit in pûblimm multitudinefhpdtus or
morûfignifiquefubldtis eredius ire pergebdt,drmncldw
fushorrendo fragore fmtorwn lugubre concrepantium:
qux metuentes ne à tlfaoribus tettisfexis uel teguldrunt

L I B. X X V I. 5y7
frogmentis confiidarentur,denfaus ipfis gtledrum crifas
aptabam .Huic fimtdius mcedenti,nec refifebatpopulus,
- necfauebat: aaxndebatur tamen mfita plerifque mtlgtriunr
nouitatis rejrentina iumnditate,ea re potius maton
- te,quod Petroniwm,utprxdiximus,diuitias tuolenterau
gntem,omnts eadem mente deteftubantur,qui fiepulta ia-
duduni negotia ty redimuas nebulas debitorummdiuer.
fes ordines extitabat.Cum itaque tribunal idem dfendififiet
Procopius, ty mnttis ftupore defixis timereterfilenhû
trifeproclimorem mam dd mortem (utfierabdt)exifemam
ddueniffie,per drtes tremore diffufio vmplieafior di.
loquendum diu tacitusftetit: pauca tamen mterruptatyr.
mor&mdduoce dicere iom exorfus,qmbus ftirpispropinquitatem
vmperatorix prxtendebot, lent paucorum fitfarropretio
illectvrum,demde temultedrijsfealdmationi
bus plebis imperator dppelldtus, mondite petit citridm
raptim : ubi nullo cldriffimorum, fed ignobili pautititte -
muentd, pdldtium peffamo pedefefttnatis pajjîbus mtroijt.
Mirdntur quiddm profedo irrifeone digna primàpia
mcaute crpta ty temere, dd mgmifiendos erupifa
fe reip.clddes,ignari firfitan exemplorum td dccidiffe pri
rmtus drbitrdntes.fic Adrdtnytenus Andrifims degne- .
reqmdom infimxfortis, ddufique pfieudo Phiiippi nomen
euettus,bellis Mdccdonitis tertium oddiditgraue.fie An-
tiochix Mdcrino imperatore dgpnte db Emefia HeliogtJ*
bolus eximt Antoninus. itamopino impetu Mdximini ,
Alexdnder eu Mdmmed matre confoffius eft.m Africafu¬
perior Gordidnus in imperium raptus,aduentantium pe-
riculorum ongpribus vmplicates, mtam laqueofpiritu in- .
terclufi profadit. igtur mpediorum mlium mercatores, -
Cqm mtra regaapparebont autpdrêre déférât,qmqy »
A.iij.

3j8 A M M. MAR.
cstu militarium nexi ddpdcutiord idm uitx difefferdnt,
dd mfoliti cafus dmbigid pdrtim muiti,dlij uolentes od-
ftificebantur: nonnulli omnia tetiord prxfintibus rdti,

LIB. XXVI. 3y9
limfirittius fnebdtur. hàeque cattidd fraude belldtrices
Thrdtix gpntes fine cruore dcqmfitx, ddminimla aufis
tumultaarijs maxima compdrdrum .Poft qux ita euém ___,-
fiore compléta, Araxius exambita regd prxtorio prxfedus
dcrefiît,uelut Aglone generofaffrogunte-.dlij'que plu
res dd oulx uarios ottus ty ddminiftrdndas promnaas
funt admiffa -.quidam mutti,dlij ultrofemet offerétes mm
prxmijs.utique in certaminibus inteftinis ufu uenire art
tingf.emergibdm ex uulgarifee nomtti défierdtione con
filtffque duduntibus cxtis:ccntrdque qmddm ortifilen
dide d mlminibus fummis ddufique mortes ty exilid oorruebom
.vbiper hxc ty fimilidfattiofirmiter uidebdter
effe nmpoftta,reftabdt utdbunddm cogeretur militem ma
nui: ty vmpetrdtem eftfadle, id quod m publias turbdmentis
dliquoties aufa mgentia uel iufiis exorfio pritnord'ijs
impediuit.Trdfiuntes ad expeditionem perThratios
contitatx equitem peditamque termx,blandéque dcceptx
ty liberdliter mm effem,omnéfque m unum fitxjdmque
exerdtus fpeties dppdrerev.promiffas uberrimis mhidntes
fub execrotionibus diris m uerbo ittrduere Procopij,hdnc
pollititipertinatidm-.quod eumfuis dnimis defanfabunt.
Iruiéta eftenim occafio dd dllitiendos eosperquam oppor
tuna: quod Conjbmij filiam paruulam, mius recorddtio
alebomr,finu ipfe armnferem, neaffitudinem prxtendebat
ty iuliani . Adeptufique eft aliud tempori congruû:
quod Eouftina matre puettx cafu prxfente quodam, dceperdt
habitas kifigniapr'mdpalis.Adiungt hisdliud utloti
licétid materadi-.ty eletti qmda fihliditdte prxtipites
od capefiendum lllyriom miffafum ,nullo prxter petulatiom
odiumento confift, aureos fialiat numrftos effigatos
m mtltum noui principis, aliâque dd iilecebras dptantes.
A.iiij.

3_o A M M. M A R.
quos correptos Equitius per eas regones militem reéhr,
extinxit génère diuerfopAnarû. poridque demde metuës,
obfiruxit très aditus dngufaffamcs,per quos promnax tétanter
Ardox: unumper ripenfam Daaam,olterum per
Succos notiffamum,tertium per MOcedondS,quem dppellot
Acontifrrut. Hocque cuutela uanaperfauafione rapièdi illyrici
defatetas,ufiarpator mdebitx poteftatis magna per¬
didit mftrumenta bellorum.Dum hxc ita aguntur, atrotitate
mimij Valempermlfus,Umque reuertem per Gdllogrxtiam,
auditis dpud Conftantinopolimgfhs,diffden
ter incedebdt ty trepide-.dc repentino pauore mos proui
dendi terbante,eoufque defionderat animum-ut augrftot
dmittus dbijcere tanquam grauemfiartinam cogtaret:fe¬
cififiétque profedo,ni. uetantibus proximis detrattus à defirmi
propofîto, firmatufque meliorum fententijs dgmind
duoprxcedere iuffafifiet, qmbus nomma fant louij dtque .
Vidvres, cafard perduellium irrupturos.His idmpropmquâtibus
ipfa Procopius d Hiced regreffus, quo nuper ad-
uencrat,cum Diuitéfibus defaertorûmque plèbepromifcud,
quam dierum ferèfexfpdtio congregarat, Mygdwm adcelerauit.qui
loms Sangtrio adlmterflumine.ubi cum /.gones
iampugnaterx congrederentur,mter redprocantes
miffalio,quaft promrfatione hofem lacefifiemfelus prorupit
m medium.ty femndior'u duttufertenx,excomrarid
dtie uelut agnitam quenddm Vitalidnum(quemfii norat,
ambigtur)Lotinefolute datablode produxit. eûmq; por*-
recta dextrafiuamotus, omnibus hmcmde dttonitis: En,
vnqmt,mna Romanorum exerdteam fedes, ty religonibus
firnûs iuramenta confiriéh. Placetfertiffîmi mri,pro
ignotis totfauorwm confarrexififie tnucronts: ûtqucPdnw
nius degner,labefednm cunda ty proterew,vmperio% ,

L I B. X X V I. 3_*i
quod ne uotis quidem concipere oufus eftunquam,potidtur,mgemtferc
nos ueftris noftrifque uulneribus.quinpotiusfiequimini
mlminis fummi profepidm,non ut rdpidt
aliénafied m integrum maieftatis amtx reftitedtur,drnu
iufaffima commouentem.Hdcfermonispldaditate molltti
omnes,qui dcriter ueneratpugnateri,fignorivmdpitibus
dquilifquefummijfas,defitiuere libentes dd eum : typro
terrificofremiiu^quem barbari dicunt barritum, nuncnpa
tum imperdtorem fepdtem quidem confientientes m unû
reduxerum ddcuftrd,teftati more militix loué,muit~tum
Procopittm fere.Hmc perduettium profièritati Ixtior de¬
ceffit. Rumitalcu enim tribunus m focietate Procopiano-
rivm ddfititus,tyfufaepta mid pdldtij,digfto mature confit
lio permixtdque mm militib us,mari dd Drepdnum dntett.
nunc Helenopolvm uenit, ex'mdèque Hicedmffe celerius
ocvupduit. dd quam obfîdendam mm huiufmodipugnarwm
peritis Vddomarïo miffio ex dul ty rege Alemannorwm,ValemHicomediom
pergt.Exmde profettus,oppugnationichalcedonis
magnis uiribus mfiifebdt : mius è
mûrisprobrd m eum idtiebdntur,ty miuriofa pmpettobd
tm at Sdbdidrius.Eft autem Sabaid ex hordeo uelfrumé
to m liquorem conuerfuspaupertinus in illyrico potus. Eef
fus denique mopid commedteum , ty obfhnatione in ed
defenfiorum,dificedere idm pdrdbdt-.mm mter hxc cloufa
opud Hhdm,pdtefattisfubito portis egreffi,munitorû magnaparteproftrata,dudore
fidentifflmo Rumitatca prope
robam ardentes, rirmnuenturi Valentem d tergo nondû
o Chdldonos fiuburbdno digreffium.ty pdtrdffent cond
U,ni rumore quoddm prxuerfiofvmminem exitiû ille per- .
dodus, mftantem ueftigijs hofkmpâr Sunonenfam Umm
tyfluminis Gdlli fmtoflos dnfeddus propere difedendo

3-t A M M. M A R,
feuflrd fiquentem lufaffet-.ty hoc cafa E-ithynia quoqs m
Procopij ditionem redattn efl.unde mm Ancyrdm Volens
citis itineribus reuertiffet,eomperiffétq; Lupiammadorientem
mm cateruis dduentare non cotemnendis,fieprofperorû
eredior,Armtheûlediffîmum ducem occurfarûbo
febus rmfit . qui ubi Ddddfkinam tetigt , m qua ftationé
periffe diximus louidnum , Hyper echiûfibi oppofitû repent
uidit cûcopijs,ontehdc rede gtflrenfis dppdritoré,
id eft,uentr'ss miniftram ty gutturts: mi ut dmico,Procopius
auxilia dudnndd imnufit. Et dedignatus hominem
feperdre certamine defiicabilem, autoritatis ty cvlfifidutid
corporis, ipfis hoftibus iuffît fuum uintire reéhrem.
dtque ita turmarum dntefignanut umbrdtilis cotnpren-*
fus fuorum mambus.qux dum hoc modoprocedunt,Ve-
nuftusqmdem Idrgtionum dppdritor fiuh Vdlente, mul¬
to antè Hioomediam miffus, ut durum fiufeptum fapendij
nomine militibus per orientem diffufis mritim trilueret
: hdctrifatid cognita, alienum peruidem tempus,
CyZfcum mm his quxfeficeperdtfe dtius contulit:ubi for¬
te Seueridrms repertus domefticorû tene Comes rmffius ad
thefauros teendos,urbem mexuperabili mEniwm amb'un
monumentis quoque ueteribus cognitam, frètes tumultudrio
prxfidio mftodiebdt : ad quam expugnandom Proco¬
pius, ut poffieffa'Bithynid fibi etiam Hettefiontamiiwg
ret,ualidam defihnauerat manum. Morabantur autem efifettum
fagttis ty glondibus cxwrifque iamlis obfi dentium
fiepe globi confixi,ty propugnotorum folertia cloufirum
per caterum ferream ualde robufium ori portus m
Jèrtam,qux,ne rofîratx irrueret noues hofhles,erdtdltrm
famsoolligtta. hdncpofi uarios rrùlitum Idbores & ducû,
fetigtwrum dctrrvmisprxlijs,Alifi quido tribunus dbfià

L I B. X X V I. 3

3-4 A M M. M A R.
tunx date uefferûpoteft effe rmferrhnus, Arlitionis domum,cui
dntea tanquam eademfibifentiétis pdrcebdt ut
proprix, iuffît exinaniri ob illos cafus inxfhmabiles plenamtideo
indignâtes,quod uenire dd eum accitus dliquo-
ties diftulit,axufdtes incommodafenettutis ty morbi . Et
liât hdc ex caufe prxfiumptor mementum perfimeferet.
grduestomen cum obfiftente nullo fi m Orientalesprouin
eras effwndere libéti mndorum dffenftone idm linntius
poffiet,dmdas nouitatem quandam uifere, txdio afperioris
vmper'ij,quo tunc tenebanter, erga attitiendas quafdo
timtates Afix,legendôfi'queeruendi peritos ouri,utfibipro
feturosprxlijs qux magtid expeéhbat ty crebrafegmus
emmordtes ht modum dmti mucronis obtufus eft-.ut qui
àamPeficennius Higcr ddfaubueniendum (pei rerû extre¬
mx àpopulo Romanofaepe dctites,dum dmcontatur m Sy
nos irruerefeperdtus infam ifiîco (quiefa m Cilitid ubi
Ddriû Alexanderfadit)fagatiifque mfulurbano quodam
Antiochix gregtnj manu rmlitis mterift.Hxc ddulta hye-
meVdlentinidno ty Volente Coffi.agbantur.TrÔfloto ue
ro m Gratiarmm adhucpriuatum ty Ddgtlaiphum om
plijftmo magftrdtu,dperto iom uerefiifatatis uiribus,Vd
Iem iundo fîbi Lupitino mm robufhs auxdijs Peffînuntd
fagnapropere tulit,vhrygx quondam, nunc Galatix op¬
pidum, quo prxfidijs ocyus wmmunitv,neqmd mopinum
per eos emergem tradus, prxter radiées olympi montis
excelfa tranutéfeuefaagofas ire tendebat ad Lydam,ofd
tantem Gomoaritim ddgreffiurus.mi pertimti conffirotio
ne multorûhoc maxima confiderdtione refifkbdtar, quod
hoftis eius,ut dnte relatum eft ,Conftant ij filiam pormilo
mm matre Eauftina ty m dgminib us tymm propmqux ,
adesfhtrent, lettica tirmnferemfimm, utpro imperioli ^

1 I B. X X V I. jfiy
gemine,mifa quoque iundum dddebot,pugturent'dudétius,iros
militem dcrxndebdt : Simt aliquando dimicateri
MacedonesxutMlltyrijs,regem a&ue mfantem in m nis
locauerepofi atiem^aàus mete ne traheretitr captiuus,
aduerfosfertius oppreffierum.Comra has cattidittttis arg*
tiosfidgtti opituldtione nutanti negotio confiulmt imperdtor.ty
Arbitiomm ex confule agentem iandudum in otio
ad fie uenire hortates efi, ut Confexntidni ducis ueremndio
truoes dnimi lenirenter. nequefems euenit. mm mm
omnibus prouettior note ty dignitatefiublimior cunicië
reuerendam ofknderet,multis ddperfidie mclinatis.pullimm
grdffdtorem Procopiwm,milites uero fèquutos eius
errorem,fiîios ty Idborum pdrtitipes prifhnorum dppellons
ordbdt,utfe défi pdrentem mags fiquerenterfelitiffîmis
duttibus cognitem,quàm profligatv morem grerétnebuloni
defeteendo iom ty cafero'. Qyibus cognitis
Gomoariusmm elufes hofinbus unde uenerdt,redire pofe
fietmnoxïus, ddcuflrd vmperdtoris opportenitate mteruattiproximi
captiui colore trdnfimt, uelut dccurfu multi,
tudm'ts mflxfubita tirmnfieptus.Qu/Ofucccfius dldcrit&te,
Volem anfira promouit ad Phryga: ty prope Hdcolidtn
eolldtisfeanibus, pdrtiû dux in Antipiti Agio rem exmr
faprodtdit repétinoreùmquefiemti copluresidmpildqmtientes
tyglddios,dd imperatore trdnfeum aï uexillts fiât
ta peruerfagefeintes,quod defedionisfignum eftdpertiffa
tm.Hoc prxterfiem omniû uifio, Procopius falutis inter¬
dûfo fuffrago,uerfus in pedes tirmniedorûnemorûfe¬
creta ty montiûpetebdt, Elorétio fiquéte, & Zdrchdlbd
tribuno,què'perfxuiffima bettd idm mde aConfhntij té-
poribus notem,neceffatas vn crimen trdxerdt non uolûtas.
Maiorê itaque nottis parte çonfmrrpta , mm d uefiertino

5

L I B. X X V I. 3^7
«Uui ocmpdta céleri mrfiu cbdlccdone, dncrepatibus pou
tis qaos mlitas ty defperdtio trudebdt m fcelus,umbram
pr'mdpatusfanefh capefifet gemimt rdtiotufaUente : quod
tyGottborwm tria milid regbus idm lenitis dd auxilium
tram miffio Proepio Confidntidnam prxtendenti neceffa
tedinem, qux dd fiodetatemfitam parua mercede tradit
ti poffie exiftimabât : quodque gfta m illyrico etidm tem
Idtebom. Inter qux tam treplddfpemldtionibus fidis Equitius,dodus
conuerfem molem belli totius in Afîdm,di
greffiusper Succvs Philippopolhn cloufidm prxfiîdijshofaû,
Emnolpiddom ueterem refierdre magna uiconabdtur, ur¬
bem admodum opportunam,ty impediturdm eius ddpetituv.fi
porro relida ddiumentavolenti ldturus(nondum
enim dpud Hdcolidm gefta comperer af)fifanare ad AEmimontum
cvgreter. Verûpaulopofka cognita leuiprxfamptione
Marcelli , milites miffa fiunt audaces typrom
pti, qui eum rdptum.ut deditum noxx mantipiwm, m mftodidm
wmpegerum . Vndepofiridie produttus , Idteribusfalcatis
acerrime,poriâqutperpeffis confartil. interijt
hocfauorabiltsfelttm,quod abftulit Serenidnum è medio,
crudelem ut Phdlorhn , illi ty ittifidwm dd dodrinaru
diritatem,quam caufis manibus prxtexebdt . Extirpdtit
occafiu duas faneribus belli, fxuitum eft m multos dcrius
quàm errdtafldgteuerdtit uel delida : maximéque in
Phtlippopoleos definfores, qui urbem fèque ipfos non 'nifi
capite mfi PromptyquodadGalliasportabatur^gerriine
dediderunt. Ad gratia tamenprecantium Coertitifam dii
qui leniusf'mter quos enunebat Ardxius,in ipfio rerûextt
ftarwm ardore ddeptus dmbitu prxfetturdm, ty Aglo-
-ne mter cedente generofupplicio mfeldri muldutes,breue
poft tempus euafat.Euphrdfaus uero itétnq,' Phronemus

5-Î8 ' AMM. MAR,
miffa ddOcciduas partes drbitrio obiettifant Vdlétinia
ni:ty dbfaluto Euphrdfio Phronemius cberonefium deportater,inclementius
m eodépunitus negotio ea re,quod
diuo lulidnofùit dcceptus: mius memordndis uirtutibus
ambo fratresprincipes obtredabam,ntcfamtles eius, nec
fuppares. His dccedebdnt dlidgrduiord , ty multo mags
quàm inprxlijs fernùddnda.Cdrnifex enim ty untity
cruentx quxftiones fene difcrimine uttoxtatuty dignità
tumperfertenas omnes ty ordines graffabatur, ty pads
obtentu uitium deteftandum dgtabdtur,infeufenm uiéhrioexecrdntibus
uniuerfîs, mternetiuo bello quouisgrduiore.
tidmterdrmd tylituos coditionis xquatio lemoro
facitperimldity Mdrtix uirtutis poteftas aut id quod ou
fum occupdt,out mopindta mors ft dcaderit,nuttû ignomi
nix continetfaenfaumfanémquefecu muendi fimul ty dolê
diperdutit ubi uero confilijs impijs iurA qmdéprxtendû
tur er leges, ty Cdtonidnx uel Caffadnx fententixfiuco
perliti. refadétiudices,dgter aute quod dgter dd uoîûtate
prxtemidxpoteftatis, tyex eius libidine mtxmddentii
necijque nwméta penfantenibi capitalisuertiturpernities
& dbruptd.mut quifque ed tempeftate ob quamlibet ud
luerdt caufam , regxprope decedés ty dliend rdpiédi duiditate
exuftus,lieet dperte ïnfantem dreeffem,ut famili¬
arisfufitipiébdtur tyfadus,ditadus cafibus dlienis,.Impe¬
rator enim proptior dd no,ndû,criminatibuspdés,tyfa
nercas delationes ddfaifem,per fiupplitiorûdiuerfiâtes
effrxndtesexultamtfitttentixiltius Tullianx igndrus,do
cetismfelivsefieeûS,quiomnidfibiliDre-exifhmdrût.Hxc
hnpldcabilitas caufx quidépijffamx,fid mâvriofiudon
6s,innocentes tortoribus expofmt multos,uelfiùb eculeo ca
put meuruos autittu carnificis toruifubftrdoit : qmbus

L I B. X X V I. j

?7o A M M. M A R.
did muolutafades mundi,mirdmlorum fpedes ofedebot.
Relopfid emm xquorum magnitudo mm minimefperaretur,rmllid
multa neeamt homtnam tyfabmerfir.remrren
tiûmque xfiuû mtitata uertigne, quxdom naues pofiqua
humentisfabftantix cofenuit tumor,pefiimddtx mfixfent,
exonimatdque naufiagijs corpora fupim iacebat autpront.lngenms
alix naues extrufix ropidisflatibus,mlrrunibus
mfidère «dorum,ut Alexandrix contigt: ty adfe¬
cundum lapidem ferè procul à littore conwrtxfem ali¬
qux, ut Ldconicam propè Mcthonen oppidum nos tranfi-
eundo confieximus diuturna cariefehfaentem.
AMMIANI MARCELLINIRE-
RVM GESTARVM LIB. XXVII.
V M per Eowm orbem hxc qux narrouimus,diuerfi
rerû expediunt cafus, Aie-
D manni poft xrumnofes iatturos ty oui
nera,qux congreffi fxpe Iulidno Cxfari
pertulerdm, mrihus Unde refumptis, li¬
ât impdribus prifanis,ob caufam expofitamfaprà,GâSx
sanos limites firmidati iam perfiultabam. Statimque poft
CaLldnudrij mm pergldtioles trdttus hyemis rigdû'mhorreferetfydus,mnedtim
egreffia multitudo licentius Hd-
gabatur.Horûportionipr'vmx Cdrietto, tunc per utraquc
Germania Comes occurfer us ,cu milite egreditur ad bello
meundd proptiffimo,odfiato in fiodetete laboris Seueriono
itidé Comité mualido tylogxuo,qm dpud Calidona Diui¬
tenfiibus prxfiidebdt ty Tungricanis. proinde confierfais
dgmine m unû coddo,pantèq; bremoris dqux firma céleri
tate trofimiffiOfUifas eminus bdrbdros Romanifdgttis dlijfi-

L I B. X X V I I. 371
que leuibus idmlis meeffebat, qux illi redprotis iadibus
ualide contorquebot.vbi uero termxcongreffx flridis con
flixere mucronibus, noftrorum acies impetu acriore conmffa,nec
reftfendi necfaciendifertiter copia reperit, mn-
Bis metu compulfîs mfagtm,mm Seueriarm mdîfifent equo
deturbatum,miffalique teloper osfixum. Ipfa deniq; Car-
ietto,dum cedentes obiedu oorporis,ty uoas iurgntoriofio¬
no oudentius premit,pudendûmq, diluere dedeaisfidutid
diufhndi conater,oppetijt telo ktalicofixus.Poft mius mteritum,
Erulorum Rdtauordmque uexittû direptum,quod
mfiultando tripudiantes barbari crebrofaublatum altius
ofkndebdnt,pofl certamina receptum efi: magna.Qu

j7I A M M. M A R.
fur&re in uires pernûttebdntur urgente uiéhre. Quoàr-
caferdtipilis tyglddijs ceadereamplures,abfque his quos
uerfios m pedes texere flexuoft trdmites ty dngufib . Hoc
profpero rerum effettu quem mrtas peregrdt tyfertum,
aucht fiducia lomnus nuliam dusm,diligentifpeculatio-
ne prxmififid m tertium mnewm qui reftabdt,propere caftrd
commomt.ty materdto itinere omnem prope Catelou
nos inuenit ddcongrediendûpromphffamirm: ty uallo op
porterie metato, fiuifque pro temporis copid abo recreatis
& fiomno,primo aurorxexortu m dperta pldnitie compo
fuit dtiem dildtatam drtefalerti,utfpotijs dmplioribus oc
cupdtis xqmperdre Romdni hofaum multitudinem dpporerem,mfermes
mmerofiett mr'dous pores. Signe igtur
per buctinas ddto,mmpedecottdto resdg cgpififet,mfaieht
uexillorumfatie territifaétere Germarri.Qufeus hebetaûs
jgdrûper repdrddfique confifam,ddufique diei extremum cd
artatione protenta, ualidius vmnûnem milesfauttum rei
benegeftx fane difeédioquxftffet, ni Vdlcoboudes drmatu
rdrû tribunus magniloquentidfaocordi codlitus,propmqua-
te iam uefpera ceflfififiet mcondite.Queftfiemtx reftdux co
hortes obijffem, dd triftes exitus eoufque negotiû ueturot,
ut nec dita nuntidterus qmfquam poffietfupereffe noftrorû.fad
reftfem dnimorum dcri robore miles ita laceras
eminuit,ut hoftium quatuor milibus fetucijsfex alterdmterficeret
rmlid:ipfe uero non dmplius ducentis dtmtteret,
ducentis tantûmodo uulnerdtis.Hodis itaq; aduentu prx¬
lio iam dirempto, refetfifque uiribus feffis,prope anfinid
lutis dudcr egregus,m agminis quadrati figura'produth
exertite,ai comperiffet occultantibus tenebris barbaros ld
pfoSffemrus tnfidiarû, per aperta cumporum fequebatur
ty mottid,culeandofetmnecxs conftrdtos,quos uulneribus

LIB. XXVII. 373
faigpntm dfperitaie comrdttis dolorwm dbfampfardt ma¬
gnitudo. Exmprogreffus ulterius,reuertem ubi nullû repererdt,
didicit regem hofaliam dgminum mm poutis ca¬
ptum db hdftarijs,quos ipfaper iter dliud mifierdt dd diripiendd
tentvrid Alemannica,fiififixwm pdtibulo. idedque
irdtus m tribunum dnimaduerterefkttait, aufum hoc mconfiulta
poteftatefuperiore fatiffe: eumque damnafifiet, ni
militari impetu commiffumfacinus dtrox dommentis eut
dentibus conftitififiet.Etpofi hxc redeûti Pdrifîos pofi cia
ritudinem rede gefitorum Imperator Ixtas ocmrrit-.eûmcp,
pofea confulem defiignauit, illo uidelicet ddgtudij mmu-
Iwm dccedente,quod ijfdem diebus Procopijfiufeperat ca¬
put a Valente trdnfimifum. Prxter hxc,alia multa narratu
minus digne confaertafant prxlio,per tradus uarios
Golliarmn-.quxfuperfluum eft explicare, quoniam neque
operxpretium aliquod eorum habuere prouentus, nec hi
fbriam producere per minutios ignobiles deft. hoc tem¬
pore uel pauloante noua portenti fpeties per annonaria
dppdruit Thuftiom: idque quorfium euaderetprodigdlimn
rerwrn periti penitus ignorarum-In oppido enim Pïftorienfi
prope hordm diei tertidmfpedantibus multis dfinus
tribunaii dfeenfio audiebatur defihnatius rugem: ty
fhipefaétis omnibus qui aderant quique didicerom réfère
tibus alijs nullôque coniedunte uentera,pofka quodportendébatur,euenit.
Terentius enim humili génère in urbe
natus & piftor, dd uicem prxmij,qmapemldtus reû detu
lerot,offitium ex prxfedo,hanc eandem prouinciam Cor
redoris ddminiftrauerdt poteftate: edque conftdentia de¬
inceps mqitietius agtam, multa in nammloriorû negotio
falfa ddmififfe co-,ut~hiS,ut ferebdterperijt carnificis ma-
nu,regt!nte Claudio Roma. multo tamen antequa hoc
E.iij.

î74 A M M. M A R.
iingcret, Symmacbus Apronidnofucceffat,mter prxtipud
nominandus exempla dodrindrwm dtque medefax. quo
vnfaante Vrbsfitcratiffama otio copij'fque dbundontius folito
fruebdter: ty dmbitiùfa ponte exultât dtque firmiffimo,quë
condidit ipfa ty magna ciuium Ixtitio dedicauit,
wgratorû ut res domit apertiffima-.qui wnjûmptis aliquot
dnnis domum eius m trafiyberino trattupulcherrimam
incenderum,ed re perciti,quod uilis quidam plebeius finxerat
illum dixiffe fine indice ullo uel tefe,libentiusfa ui¬
no proprio ealcarias extintturû , quàm id uenditurû pre-
tijs quibus fperabater. Aduertitpoft hûc urbis mcderator
"Lampadius ex prxfado pr

L I B. X X V I I. J7y
feditionis in maius,feceffit ad Milmûpontemiquem ftruxiffie
fuperior didtur Scaur us,adlenimenta ibidem termi
tus operiens,quem caufo condtaaeratgtams.xdifidd érige
re exoriem noua,uel uetufia quxdo mfhturamtnon ex titelisfaolitis
parari iubebat impenfas fedfifarrû quxrebd
tur aut plumbam aut xs,mt qmct^uam fiinule,opparitores
vmnittebantur : qui uelut ementes diuerfos râpèrent
(pedes,ntiUapretio perfioluendo-.unde accenforû iraamdia.
p.iuperam deftentiwm crebro dam m xgre potuit céleri ui
tare digreffiu. Adoenit fiuccefior eius ex quxftorepolotij
Vmcétius,mteger ty prudem,Pdnonius:aiius odminifird
tio qmetafiût ty platido,copia rerû omniûfluens. Et hûc
quoque diftxrrdons populifeditiones terruere cruentx:qux
taie negotiû extitauere.Domafius tyVrfitinusfupra huma
num modû ad rapiendoepifiopalemfedé ardentes,ftiffas
ftudijs afperrime coflidabatur,odufque mortis uulnerûm-
que diferimina ddiumentis utriufque progreffas: qux nec
corrigerefaffidem Viuetius nec moilire,ui magna coadus
fiebffttin fiuburbanum: tym cotrtotionefhperauerat Dd
mafus,pdrte qux eifauebdt,mfhnte. Cofkttque m bdftlica
Sidnini,ubi rites chrifihdnieft conuentimlum,uno die
centum trigntafeptem reperta otdduera peremptorû-.efferatdmque
diu plebem xgrepofkd delinitâ.Heque ego db-
nuo,ofentationem rerum confyderam urbanarum, hmus
rei mpidos ob vmpetradwm quod dppctum,amni conten¬
tione laterum iurgtri debere-.mm id adepti,faterifint ita
fieeuri,ut ditenturobldtionibus matronorû: proeeddmque
uebimlts mfidences drxufiede uefati,epulos mrotesprofe
fas,ddeo ut eorum conuimdremlesfaperem menfits-.qm
effe poieront beati reuerafa.magnitudine urbis defiedn,
quam mtijs opponunt,dd imitationem Antifihtum quorun-
~&.iiij.

37_; A M M. M A R.
dam prouintialiû uiuerem-.quos tenuitdS edendipotandéquepartiffame
, mlitas etiam mdumentorum tyfapertilia
bumum fifiednntidperpetuo numini uerifap, eius mltoribmutpuros
commenddnt ty ueremndos. HaéJenus dewdffefufifaaet,mnc
dd rerum ordines reutrtamur.Dwm
dguntur dntediduper Gallias ty Italia, nouiper Thrdti.ts
extitifiuntprotindus.Valem enim,ut oorfulto plocue
ratfrdfri mius regbatur drbitrio,drma conmffat m Gofhos,rdtione
iufta permotut,qm auxilia mifere Procopio ci
uilid bella crptonti.Ergp conuenit pauca fuper horû orig
ne ty fitte trâfeurrereper breuem exceffùm.EratThraad
rû defcriptiofacilis,ft ueteres continerétfhli.quorûobfcuro
uarietas,quoniâ ojpus ueritatemprofeffum non iuuatfufifitiet
ed qux uidiffe meminimus expedire.Has terras im
menfia quondâ camporwm pldtidilate dggerdmque dltitu
dinefaifie porredas Homeri perénis audoritas docet, Aqmlonem
ty Zepbyrû exmdeflore fingntis. Qupd ont
fabulofwmefa,

L I B. X X V I I. 377
nes cloudût, ty Hifer quà Romanum cefiitem Idmbit ur¬
bibus multis ty caftris contigtus tycafettis.per dextrum,
quod Aufirale eft lotus,feopuli tendunturRhodopes: unde
Eoum iubar exurgt,finitur m faetum: mi undofausab
Emino ponto labenti pergntique fîuétibus redprods ad
AEgxum,diftiditimpoditur terrarum anguftum.ex dnm
lo tamen Oriétali Maeedonitis iungtur cottinutijs per arékts
prxtipitéfaque mos, qux cognorrunantur Acontifma:
cui proxima Arethufio cnnuollis tyftatio, in qua mfiitur
Euripidisfepulchrum trdgedidrumfiublinutats confiiaii;
ty Stdgra\ubi Ariftotelem,ut Tullius ditfendentem aureumflumen,adtem
dwepirrms.Hxc quoque prifti s tem¬
poribus loca bdrbart tenuere: morumfèrmomimque ua¬
rietate diffanûles.è qmbus prxter dlios ut immoniter efferoti
memcrantur odryfx,ita humanum fanderefangui¬
nem affueti, ut mm hoftium copia non daretur, ipfi mter
epulas pofttibi fatietatéjty potes,fins uelut alienis corpo
ribus imprimèrentfanum. Verum aucta Rep.dum con¬
falore uigeret imperium,hos gentes antehdcfemper indo
mitas uagantéjque fane mite uel legbus, Marms Didius
mgnti defhndtionepreffat,Drufius mtrd fines cotinuit pro
prios, Munitius prope dmntm Hebrwm, a celfis odryfiarû
montibus fluentem fauperdtos prxlio fardmt: pofi quos
refidui ob Appio Claudio proconfelefum mfeffa conccrtatione
deleti.Oppida enim m Bofphorofita tyPropontide,
clofifies obtinuere Romanx. Aduertit poft hos Impera¬
tor Lumttus,qm mm ouddtiffanra g?»*e Zeffiorum conflixit
omniûprimus: eodémp, impetu Hemimontancs dcriter
refifentes oppreffît. Qup vmmimnte,Thratix omnes
in ditionem ueterum tranfiiuere nofirorwm .hocque modo
poftprotinttus antipites Reip. faxprouindxfum quxft-

378 A M M. M A R,
tx. Inter quas prima, qux ex fronte ittyrijs eft confinis,
Thraaa fietiali nomine appellatur: quam Philippopolif
Eumolpi'U uetus ty Berla amplx ciuitates exornat. Poft
hancUemimontus Hadrionopolim habet qux ditebatur
vfaudama, ty Anehialon, timtates magnas, dem Myfia,
ubi Martianopolis eft à fororê Traini prmdpis ita cognominataty
Doroferus ty Hicopolis ty odyffius Àuxtdqut
Scythid, m qua olebriord funt oppido Dionyfiopolis ty
Tomi ty Calatis m Europa omniû uïtima. prxter mu
ijitipid urbibus nitet duabus Apr'is ty Perintho, qua He
rdclea pofkritas dixit.Rodopd hmc annexa Maximiono-
polim habet ty Maroneo ty AEnum, poft qua conditam
& relictam KEneos Italiam aufpitiorûj'rofieritate per¬
pétua poft diaturnos occupauit errores. Confiât autem ut
uutgtuere rumores affidui, omnes perte agreftes, qui per
regonesprxdidns montium drmnwlunt altitudines,falubritate
uiriû & prxrogttiua quado uitx logus propa
gtndx nos dnteire-.idque mde contingre drbitrdtur,quôi
» colluuione aborû obfanet calidis, ty perrenni mridi-
tate ror'it dfpergnibus gelidts corpora côftrmgrnte,aurx
purioris dulcedinepotiuntur, ra dibfq uefolis fuapte natura
uitales primi omniû fientiût, nullis ddhuc mamlis rerûhumanarum
hrfedos. His ita di___efhs,pedë referomus dd ex-
pta.Prooopio fiuperoto in Phryçid,mterndntmqi diffienfionum
materid confipita-.viéhr magfer equitû dd Gotthos
eft miffus,cognitur us aperte quam ob caufam gm dmica
Romanis,f2deribâficp wgnux pacis obftrida, armeront
dederat ddminimld bellû principibus legtimismfèrenti.
Qui utfattu prima defenfione purgurêt,literas eiufdé obtelere
Promptj:utgeneris,Co(ktntinidnipropmquo impe¬
rium fîbi débita fiumpfiffie cômemordntis, ueni* dignum

L I B. X X V I I. 379
afférentes errorem.Qufbtis eodem referente Viéhrecompertis;Vdlempdrmpendés
exmfiationc uaniffamam, meos
figna comouit,motus dduétanfis iomprxfiaos-.ty pubefien
te uere, quxfiito m unum exercite, prope Daphne nomine
munimentum eft caftrdmetatus-.pontéque contabuldto fauprd
nauiwm feros flumen trdnfgreffiis efi Hifirû refitfenbbus
nuttvs.lamcp, fiublotus fidutia,ai ultro titrôq; difeurrem
nullum mueniret quem fuperare poffiet uel tenere:
(omnes enim fermidine pertitimilitis mmapparatu ambi
fiofa propmquantis,montes petiuere Serrorum arduos ty
wdcceffios nifî p'erquam gnar'is) ne xftate omni cofumpta
film ullo remedreteffettu,Armtheo rrugfiro peditu miffo
mm prxddtorijsglobisfamilidrû rdpuit pdrtem,qux an¬
tequam dd dirupta uenirem tyflexuofit capi potuerum,
per plana cdporum errâtes. Hocque tantum,quodfers dederat,impetrato,redrjt
mmfuis innoxius,mc ittato graui
uulnere nec accepte. Anno fièmto wgredi terras hofhles
pdri dldcritdte conatus, fafiius Danubij gurgtibus uagatis
impeditus manfit vmmobilis,prope Corporû mmmfhtiuis
caftris ufi; outammm loeatis emenfitm. Vnde, qma
nihil dg potuit dirimente magnitudinefluentorum, Mdr
tidnopolim dd hyberna difeefftt. Simili pertinacia tertio
quoque anno per Houidunum nauibus ad tranfimittendum
dmnem connexis,perrupto bdrbdrico, continudtis iti¬
neribus longus agntes Greutenms betticofam gentem
ddgreffius eft: poftque leuiord certamina Athanariatm ea
tempeftate iudicempotentiffemim,aufitm refifere en ma*
nu quam fibi crediderit abundare, extremorum mete
wegt mfiigfi-.ipfeque eu omnibusfuis Mdrtionopolim re
diuit odhyemem dgenddm, ut m illis trattibus habilem.
Aderampoft diuerfas triennij cafus finiedi belli materix

380 A M M. M A R.
tempefaux.Prima qubd ex prmdpis diuturnapermanfîo-
ne,metus augbdter bofhlis. Dem quod commerces uetitis
uïtima nemfifidriorum mopia barbari ftrmg-batur: adeo
m legttosfapplicesfaepe mittentes,uenialempoferent pa¬
cem. Quibus imperator rudis quidem,uerûfpedator ad¬
huc xquiffimus rerum, antequam adulatiomm pernido
fas ïttecebris captus Remp.fantribus perpetuo deflédis afftigret,m
commune cofiultam,pdcem dore oportere decreuit:
emifiique uitifiîm Vidoréty Armtheum,qm tunc equeftrem
militiom dgprem. qui mmpropofitis condiùonibus
dffientiri Gothos domiffiem literis ueris,prxfhtuitur compo
nendxpdti conueniem loms.Etquonidm dfferebdt Athd
tidriais fub timendaexecrahone iurifaurdndi fe effe obftrittum
mdndddfeue prohibitem pdtris, nefolû dliquan
do ealcaret Romanoram,ty^adignopoterdt: mdecorûm-
que erat ty mie ad eum Imperdtorem trdnfiire-.rede no-
Jcentibus pldmit,nambus rermgo direttis m mediumflumen,qux
uehebdnt mm drmigpris printipem gentifaueiu-
dicem, mde atmfimsfgderdri,utftatutum efl,poce. Hoc¬
que compofito ty dchptis obfidibus, Vdlem Conftantino¬
polim redijt,ubipofea Atbdridrims proximorwmfaêriont
.gnitalibus terris expulfiusfitaliforte deceffit, ty ambi¬
tiofis exequijs ritu fepultus eft noftro. Inter hxc Vdlentinidno
magnitudine quaffioto morborû, agtantéque extre
md,conuimo occultiore Gottorum,qm dderont m comnùlitio
prmdpis, dd imperium rufhms lulid-nus tunc Mo*
gfkr memorix pofatbdtur , quafi dffadtu quodamfero.
ris,befhdrum more humanifànguinis dmdus,ut oftenderdt
mmproconfaldripoteftate regret Afeicam.ln prxfe¬
dura enim urbona,quam ddhuc ddmniftrdns extindus
eft,tempus onceps meteem tyrdnnidis,cuius arbitrio tan-

L I B. X X V I I. 381
quant mter dignorum mopidm dd id dfianderdt mlmen,
lenis uideri cogebdtur ty mottior. Comrd hos mtebantur
dliqui ftudijs dltioribus m fauorem Seueri magftri tunc
peditum,ut dpti dd hoc impetrdndum: qui licet dfier efa
fettyfarmidatas,tolerabilior tamenfait,ty modis omnibm
prxfarendus dntedidv.Sed mm hxc cogtotur mcafafivm,Imperdtorremedijs
multipliabus recréâtes,uixquefe
mortisperimlo cotempldm extrdttum, Gratianumfilium
finum adulto idm proximum infignibus prmtipdtes orna
re meditabdtur-.ty pdrdtis ommbus,militéque firmatô ut
dnimis id dcciperetpromptis, cû Grdtidrms ueniffet,pro-
greffius in campum,tribunal dfendit-.fplendorêque nobi¬
lium tirmnddtus potefhttum,dexterd puerum dpprehenfarp
produdûmque in medium, ordtione contionaria defihnatum
vmperdtorem exercitui commenddbdt: Auttum
ergttme ueftrifeuoris inditium,hunc loti prmtipdlis tir'
mnfarem habitum, quo potior alijs iudicatus fum multis
ty cldris,confiliorwm fiocijs uotoriimque aufpiabus uobis,
pietotis officijs ddgredidr tempefauis, profierd deo fpon-
dente: miusfempiternis auxilijs ftabit Romana res mcon
mffia.Acàpite igtur quxfo placides mentibus uirifertijfemi
defîderium noftrum, id reputantes,quod hxc qux fie¬
ri caritatis fantium iura, non tantum tranfîre uolmmus
per confatienhdm uefirdm:uerû ty probdtafirmari, ut con
grua nobis ty profaterd. Grdtidnum hune meum ddultum,quem
diu uerfatum mter liberos uefiros commune diligtns
pignus, undique muniendx tranqmttitatis publicx
eaufa,m Auguftumfamerc comrmlititim paro, fi propitia
cxlefas numinis uefirxque maieftatis uoluntas parentis
dmorem iuueritprxewntem,non rigdo mltu db mmnabu
lis ipfis ut nos educatum, nec tolerantid rerum codlimm

3_2 A M M. M A R.
dfperdrum, tue capadadbueMdtrtq-pubteris, ut uidetis:
fadfetnulix fux laudibus mdioriimquefattis prxfhtntibus
ccntinëtxm, pouaoribus inuidix metu ut didtur protinus
farrepturtwr.Vt enim nuhi uiderifaolet,mores eius ty ap¬
petitus licet nondum maturos faepe penfanti meutiteadolefenûd,
quoniam humanitdtety ftudijs difeiplinarûfalertium
expolttus librabitfaffragijs puris mérita redefa.
cûfuefeéhrum -faciet utftiomfae boni mtellig,mpulchro
fadnora promrfabit fignis militaribus ty aqmlis adhxfur-us,
folë' niuèfque typruinas tyfitim perferet ty uiglios,caftris,fi
neceffitas ddegrit,oliquotiem propugnabit,
falutem pro perimlorû fiocijs obieetabit: ty quod pietatis
fummum primumq-, efî,Remp. ut domum paternam dtli-
gere poterit ty dmtam. Hondû finitâ orationt,didis cum
affenfu Ixto auditis,pro fao qmfque loco drrimo Ixto mili
tes alius aliû anteire fafenam,tanquam utilitatis ty gau-
diorû partitipes Grationum deelararum Auguftum,claf-
facorû omplîffîmo fiono blondûfragorem mificentes armo
rû. Qmr mfi maiorêfiducia Valétinianus exultas, corona
hrduméàfaque fupremx fertunx ornatum filium ofaulotus,
iâmquefulgore confiimum, alloqmtur aduertentenr qux
diibaf.En mquit habes mi Grotidne amittus,utfifieraui- .
mus omnes, Augtifios,meo commtlitonùmque nofirora ar¬
bitrio delatos onunibus faufas. Accingere igturpro rerû
urgentium podere, ut patris typatrm cottegt-.ty affiuefis
vmpauidus penetrare aîm agminibus peditum glu peruios
Hifirum ty Rhenum: drmatis tais proximus faire:
fanguinemffiritiîmqueconfyderate pro bishnpedere, quos
regs: mhil alienum putare quod dd Romani imperij per¬
tinet Idtus.Hxc pro tepore prxeepiffie fafifitidt,exterdmontre
non defanam.nuc reliqui uos eftis rerûmaximi defen-

L I B. X X V I I. 383
fares'.quos rogo ty obtefibr,ut aderefentem Imperatorem
fidei uefirx cormfiwrnferuetis affêdione feundata, Hisdi-
Bis fiolénitate omnifirmatis, Euproxim Cxfariéfis Mou
rus Magfer ea tempvfiate memorix,primus ommum exclomamt,
familia Gratianihoc mereturfaatimq; promo
tus quxftor multa ty prudentib us xmulonda bonxfiduax
relïquit exemplo, nufquam àfhtu naturx difcedens
hurepidxfid confions femper legîmque fimilis,qnas om¬
nibus una eademque uoce loqm m miilhpliabus dduertitnus
caufiis: qm tanc nugs mfiufaeefta porte iufhtix permo
nebot,a-.m eum retta monentem exdgtaret minax impe¬
rator ty nimius .Cofurreitum efi pofi hxc m laudes ma¬
ioris prmtipis ty nouetti, maximéquepueri: quem omlorwmflagrantior
lux commendabat, uultùfque ty reliqui
corporis imndiffimus mtor & egrega pedr-ris indoles:
qux Imperatorem vmplefiet mm ueterum lediffirrhs com
porandwmfi perfata proximôfque limiffiet, ty qm mrtu-
tem eius etiam tum mflabilc adnubilabant adibus prauis.
In boctamen negotio Volentinionus morem mfhtetum
antiquitas fupergreffius,non Cafares fied Augufas
grmanum numpamt ty filium,beniuole fiotis. Hec enim
quifquam antehac adfitmtfîbi pari poteftate collegam,
prxter prmtipémMdrmm, qui Verum ddoptiuum fadtrem
abfque diminutiom aliqua maieftatis vmperotorix
fiotium fatit. His ex fententioRedorum ty nulitum ordinatis,uix
dies mterctffierepouti,mm Momertinum prxfedum
prxtorio ab urbe regreffium,quo quxdom perrexeroteorreiturus,
Auitiormsex uicario pemlatas detalerat
reum. Cui ideo Vulcatius fucceffit Rufinus omni ex parte
perfettus, ty uelut apiéé fenettrutis honoratx prxtédem,
fad lucrandi opportunas occafiones ocmltationis fpe mm-

384 A M M. M A R.
quam prxtermittem. Quf naitus copiamprintipis,Orfitum
ex prxfedo urbisfolutam exilio, potrimonij redmtegrota
iattura remitti fecit in lares.Et quanquam Valentinianus
homo propalom farus,inter imperitandi exor¬
dia ut afperitatis opinionem molliret, impetus truces reti¬
nere nonrmnquam m poteftate dnimi nitebater: fierpens
tamen uitium ty dilatem dliquandiu lientius erupitod
perniciem plurimorum, quodauxit ira airbius efferuefiem.
Hanc enim effe ulms dnimidiuternum,mterdûm-
. queperpetuum prudentes definium, nafci ex mentis mol-
litie confiuetem, id afférentes drgumento probdbili, qaod
irdmndioresfam incolumibus laguidi, ty fimina marilus,ty
imtenibusfiènes,ty feliabus xrumnofa. Eminuit
tamenper id tempus mter alios humiliivm neoes mors Dio
dis ex Con-ûte Idrgtionum lllyriti, quem ob delida leuia
fidmmis iuffît exuri: ty Diodori ex dgnte m rebus, triumque
dppdritorum potefhtis uicarix per ltalidm,obid
uexatorû dtrotiter, quod apud eu quefbts eft Comes: Diodorum
quidem dduerfiusfe amliter vmplorofie iuris auxiliû,ofifitidles
uero iuffu iudids mfaos montre profiafeen-
tem ut refpoderetexlege. Quorum memoridm dpud Medioldnum
colétes nunc ufque chrifhdni, lomm ubifiepulti
funt, Ad innocentes appellant. Dem mm m negotio Moxentij
miufildm Pdnnonijdb exemtione a indice rede moterdriprxcepta,trium
oppidorum ordines madariiuffififet-.mterpettamt
Eupraxtus tunc quxftor, & Pardus,mquit,agto
pijffame prmtipû-.hos enim quos mterfiti tan¬
quam noxios iubes,ut Martyras id eft dimnitatiacBptos,
colit religo chrifhana-Cmus falutorem fidutiam prxfeéhus
imitâtes Vlorentius, mm m re quadam ueniddignd
oudiffieteum pertitum ira iuffaffe ternosper ordines ur-

L I B. X X V I I. jSy
liu interfeti plurimaru, Et qmd agtur,dit,fi oppidû dliquod
Curidksnon haberet mntosïmter reliqua idquoqs,
fufiendi débet, ut cuhabuerim oaridantur. Ad hanc m~
clementiam illud quoq; acodebat,dittu dirum tyfadu:
Qupd faqms emiadiffet iudiciûpotetis minuti déclinas,
almmque fibi poftulans àari-hoc non impetrdtv, dd eun¬
dem quem memebdt,liutrmdtaprxtenderetiufht,remitte
batur.itémque dliud audiebdtur harrendumtquid ubide
bitorum dliquem egefiute nihil reddere poffe diibdter,
mterfid debere pronuntidbdt. Hxc autem tyfimtlid licenteridco
dltiorefiftu qmddm principes dgum,quod dmitis
emenddndi fiems cvgtata uel gfaa copiam nemm:
inimicos Ioqui terrent dmplitedinepoteftatis . Huila ua¬
cat miftio prdmtatum dpud eos, qui quod uel maximospu
tom effe uirtutes.Profedus itaque db Ambianîs,Treuerdf
quefefanam,nuntiop&dlliturgrdm:qmBritannids mdi
mbdt bdrbdriea confpiratiorw ad ultimam uexdtas mopipidm-.Hedaridùmque
Comitem maritimi tradus occifum,
ty Bulchobauden durm hofhlibits mfidijs tirmnuétum.
Qnfbns magno mm honore compertis,Seuerwm etia tum
domefecorum Comitem nufîtfafars cafwm dediffet optittum,corretturum
fatius oefkf.quopaulo pofed reuoeato,lo
uinus eadem locaprofedus ,prouentus idem nleri grddtt
prxmifiit,adminiada petitur-us exercitus ualidi. ld enim
mfhtntes neceffatatesflagtare firmabom.Pofirenw ob mul
to ty metuendd , quxfuper eddem mfiuld rumores dffaduiperferebat,elettus
Thiodofius illucproperare diffoni
tur,ofificijs Martijsfelitiffame cognitus -.dfititâque dnimofe
legormty cohortiûpube, tendebdt prxeimte fidutid fietiofa.
Et quonidm mm Confhnhs prmtipis ddus comp

$_

L I B. X X V I I. , 387
promfas exmrfusfuperdri poffie, capûuortim confeffaonibusty
trdnffetgtrivm indicijs dottus-Denique edidis pro
pofîtis impunitatéque promiffa , defièrtores dd prodnttum
uocabdt,ty multos per diuerfa libero commedtu di¬
fperfos. Quo monitu ut rediere plerique, mMntiuo perd¬
ais, retentûfque dnx'ijs mris , Cimkm nemine rechiruni
Britannios pro prxfadis adfe popofeerat mitti,uirum dcrioris
mgnijfed iufti tendeem ty redi : itidémqus Dultitium,ducemftienlia
rei militaris mfignem. Hxc in Bri
tannijs ogbantur.Afaicam uero iam mde ab exordio va
lentinidni imperij exurebat barbarica rabies,per promr
fus audentiores ty crebris cxdibus ty rapmls intenta.
Qu,om rem militaris ougebdtfocordia , ty aliéna mua,dendi
mpiditas , maximéque Romani nomine Comitis.
Quf uenteri prouidus,tranfiferendxque m alios inuidix
drtifex, fxmtio morum multis erdt exofius, hac prxdpue
caufd, quod fiuperarehofes in uaftandis promncijs fefhtutbdt,dfifinitate
Remigij Magftri ofifitiortmt confefus :
quopraua & contraria referente, prmeeps utprxfe fe¬
rebat ipfe cauûffamus, lachrymofa difiendia diutius igno
rdmt Afroriim . Geftorum autem per eos regones feri-
emplenam,ty Ruricij prxfidislegttorumque mortem ty
cxtera htduofd, mm ddegertt ratio , diligentius explicabo.
Et quonidm ddeft liber loms dicendi, qux fentimus
dperte loquimur : Hanc imperatorem omnimn primum
m ttidius militares faftus dd ddmna rerum ouxiffie com'
minium: digrùtates opéfipue eorum fablimius erigen-
tem : ty quod erdtpublics priuatimque dolendam , m-
deftexdfixmtid punientem gregtrioruni errata, porcentcmpofiorthui,qm
mqmpemât indultelintid,dd la-
Cf

_S8 A M M. M A R.
les delidortim mmaniwn confurgbam .qui ex eo anhe-
Idntes , ex nutu fauo mdifhnter putam omnium pendere
fartenos. horumfldtes ty ponderd inuentores iuris dntiqm
mcttientes, etiam' infantes quofdam aliquotiemfuppli
cijs dbolericenfaere letalibus. Quodfxpe contingt, mm
ob multitedmis crimina , nonnullifortis iniquitate ple-
ttuntur mnoxij.id enim nonnunquam adpriHatorû per-
timit caufas . At m ifimria globafimper uitina digreffi
prxdorus,oppidd uittdfque uberes libéra populatione uexantes
, magnitudine iatturaram Pomphylidm offliékibam
ty Cilicas . Qj^os mm nullis arcentibus mternidue
cunda difierdere Afix mcarius ea tempeftate mufonius
dduertifiet , Athenis Attitis dntehdc magfer rheturims,
deplordtis nouiffîmis rebus luxàque ddiumento militari
marcente , ddhibitisfamiermtbus pontis quos Diocmitos
dppellont, utrum graffidtorum mneum,fi potuiffetfemi
tas,ddoriri conatus,per dngnftum quenddm trdnftensdeuexitatis
anfaattum,od memtabiks uenit mfidios: tyili
cum his confiffus eft quos ducebot. Talifiuvcefifiu latrones
prxtumidos,pdldntêfique per uaria confidentius, interfe¬
dis aliquibus ad latsbrofa montiumfaxa qux malunt,
extitx tandem copix contruferunt: ubi mm eis nec quiifaendi
nec inueniendi dd uidum utilid, copid laxoretur,
prxter indudas pacem fibi tr'tbuipopofxrum,Germani-
copolitonis oudoribus:quorû dpud eos ut fignifirx ma¬
nusfemper ualuerefententix: obfi dibdfque datis, ut im¬
peratum eft,vmmobiles diu rmnfère,nïhil audentes hoft¬
ie . Hxc mter Vrxtexdtes prxfecturdm urbis fublimi us
curdm,per mtegritatis multiplias dttus etprobitatis,qud?
db ddolefaentix rudimentis vncldrmt,ddeptas efi id qaod
raro contingt, m mm timereter,dnwre non perdent ti-

L I B. X X V I I. 38?
mwm,rrùnis firnurifolitem ergtiudirs fermidàtos.aiius
autoritate iuftifque ueritatisfiiffragijs tumulte lenito, que
- chrifednorû iurgd contitarunt-.pulfecp, Vrfiîarw,alta qui¬
espari ia propofîto timû Romanorum dptiffima ddolefce
battglorid cldri reéhris plura ty utilia difponentis.Ham
ty mmnidtktfeftulit ornnidfebricari Romxprifas quoq;
uetita legbusity dificremtpriuatorûpdrietes db xdibus
fiderif,ijfdem mueremndeconnexos:ponderdqueper regones
mfhtuituniuerfios, mm amditatimulwrû ex libidine
trutinas componeninûoccurri neqmret.lnexdminandis ue
rolitibus dnte alios id vmpetrauit,cfi.od loudandoBrutu
Tullius refart-.ut mm nihil adgratiafaceret,omnia tamen
grota mderentur quxfaciebat. Sub idem fare tempus Vd
lentinidno dd expeditionem cuute,m reboter,profado, A-
lemannus regalis Rdndo nomine diu prxftruem quod cogt
tobot, Mdgontidaim prxfidijs namdm m expeditis dd latroanandû
Idtenter irrepfit.ty quoniam cafu chriftiani
ritus inuenit eelebrorifiolénitatem,vmprepeditx miufque
nwdifirtunx uirilem ty muliebremfiexû mm fupelledile
no parua mdefanfum abduxit. Paruo mde poft mtentai
lo mopina reiRomanxfies Ixtiorûaffulfu. Cum enim Vi
thicabias rex Vadomarijfilius,Jpetie qmdê'mottimlus ty
nwrbofusfed audax ty fertis,ardores in nos fixpe fiuccen
deret bellicos, operd nauater vmpenfior ut qualibet conti-
deretftrage. ty quid attentâtes dliquotiem, mitto génère
potuitfiuperari uel prodi, faraude citerioris uitx miniftri
ftudiofoliotante noftrorû,ocrubmt.mius poft necem, aliquaÄmis
hofales torpueredifaurfaus.lnterfaéhr tanteprx
metu prnarum quas uerebaterfîpatuiffat negotium, ad
Romanumfolû fe céleri tranftulit gradu .Parabaturpofi
hxc lenlioribus mris & per copias multiformes m Aie-
Ciij.

39Ô A M M. MAR.
mannos expeditio falitisgromor,defenatius idpublica tu¬
tela pofiance: quid reparabilis gentis motus timebatur vnfidUmilite
nihilominus accenfib-.mi obfiufpedcs eorum mg
res,tmnc hrfirmcrûtyfupplimm,paulopoft ultitna minititntiû,nuUx
qmcfendi dabonter mdaax.Comrdda ig¬
tur undique mole maxima mteruarum armis ty fabfidijs
rei tibdrix diligenter mftrudzt,daritvq; Sebafadno Corni
te mm lllyrijs ty Italias numeris quos regbdt,anni tem
pore iam récente Valentiniarms cum Grotidno Rhenum
tronfgreffius, mdimfis dgmitubus qmdrotis ipfae médias
mcedebat,Iouinoty Seuero magftris rei caftrenfts dltrm-
fèrns ordinum laterdfèruantibus,ne repentino muaderêtur
affultu.Protiruifque inde dudantibus itintrû callidis,
exploratis dcceffibusper regoms longs itaporredasfan
fam gradient miles irritatior adpugnandam,uelut repertis
Barbaris nùnotiter infaendebdt. ty quoniom dliquot
diebus emenfis nullus potuit qm rcfafkret inuemri , mnûafiatorii'm
ty teéhrum qux mfebonter imieèta cohor¬
tiû menu uoraxfioma uafhéat,prxter alimenta qux collig
dubius rerû euentus adigvbat ty mfediri.Pofthxc le
niore greffuprmeeps ulterius tendem mmprope lomm
mnifiet cui Solitimo nomen eft,uelut quodam obifktit,
dottus proairfentium relatione ueriffama Bdrbdroslon-
ge confpedvs'.qui nulla ddfalutem tuenda mdmfupereffe
cernentes,nifafie cclcri defindiffiem occurfefocorûgnoritaie
confif unumfipirantxbus animis montem occupduere
prxplfitm,per confrdgofas colles undiqueprxruptum ty
immum dbfique Septentrionali Idtere, undefadlem hdbet
deuexitatem tymollem fignis ilicofixis ex more,mm unit
que ad arma eoncldmareter,imperio prmdpis & diidorûfetit
regbilis miles uexittû operiens extvliendntn,quoi

, uius
L I B. X X V I I. 39ï
erdt opportunefabeundx mdidûpugnx.Ergo quïd fpatiû
deliberandi aut exiguum dobotur aut nulli,hmc impatiê
tiamtlitis perterréte,mdehorrenda tiramfanantibus Alemannisid
confiliû ratio cvleritatis admtfit: ut Ardtam
montium partem, quam dememer diximus effe proeli-
uem, sébofaanus mmfuis occupdret fagentes Germanos,
fifersita tuliffiet,lem negotio confiffiurus. quod houdpldmitnuturdto.
Grdtidno'q; dpud fîgna lovAdnorum rétro
detento , mius xtas erdt etidm tum prxliorum hnpdtiens
0- ldborwm,Vdlentinidnus ut dux mnékttor'ty tutus dturios
ty rmnipulos capite intedo anfialutas ( nullo po¬
tentia in confeientiam drenni ddhibiw, retneto multitudi¬
nefihpatorum)fpeatlotum rddiecs aggerum duolduitmm
pautis, quorum mdufiriam norat ty fidem : prxdiams
(ut eratfui arrogans xfhmator) mueniri poffe alia uiam
duoentem dddrduos diuos, prxter eam quam wfiexeret
promrfidtores. Per ignota itaque ty paluftres uligrus de-
tendem,mfididtritis manus locatx per dbr'uptafiubi
to oppetijffet odatrfat, ni neceffitatis adiumento poftremo1
per labikmlimum incitatoiumento digreffius legonum
fiegremïjs immerfaffet,poft dbruptem periadunr.mi ddeo
proximusfaiit,ut gtledm dut atbiaddrius ferem tfuro la
pillifique difttndam cum ipfa tegminepenitus mterirefiuc
pofea uiuus reperireter aut mterfittus. Pro'mde quiets
refidendis corporibus ddta ffignoque eretto , quod folet
adpugnam hortari,tubdrum mtttddum dctvndente cldngore,
fidentiffamo impetu dties moto,- prompte dnte dlios
prxiere duo iuuenes letti in prmtipijs ddeundi diferiminis,
Saluius tyïrUpitinus, Smtariusunui dlter èfchola
Gentili»>v,frdg)re tsrribili contitantes-hofUfaque cnfpdn
d» mnidd rupiwm obiedu ueniffent,tntdentib.Hfque Aie*
C.iiij.

j?t A M M. M A R.
tnannis euadere dd celfiora comréter,dduenit hue omne
pondus drmorûi'qs denique dntefagnotiis per hirta durms
ty dfierd magno uiriû nifi m éditas feblimitaws erepfit.
Aeri igtur partium fpiritu conflittus eufiidibus tentatur
inftfas'.ty hinc arte belli dottior miles, mde liât féroces,
fadmeauti barbdri dexteris coire cottotis: quos latiusfafie
pandem exercitus mfafts utrunque cornibus adfliéhfbot,
perfrémîtes terrims ty equorû hmnitus ty tubas, ruhi-
lommus tome'ipfi affiumptafîdutia refeterum-,xquaiàqi
parwmper prxliorwm forte,hdudpdrua mole certntu eft,
dum termarûfeneribus mutais res gerebdtur, difietti de¬
nique Romanorû drdore metuq; turboti mtficentur ultimis
prim: dàmque m pedes uerfi difaedurvt uerutis hofhlibus
firabanter ty pilis.Poftremo dum anheli mrrum tyfefft,
pandebomfèquentibus poplites tyfatras ty dorfa.ftratis
denique multis,Idpfarûpararm Selafaïams mmfabfadiali
manu locntus pofimontiû terga,trutidamt,ex menu.
to Iatere armnuentam-.difierfi cxterifeluarû fe latebris
amandarût. m hac dirmeutione nofiriquoq-, oppetierenS
contemnendi. Inter quos Valerianusfait àomefacorwn
ommûprvmus,& natus fipodo qmddm fimtarius, exertus
ita bellator,m Sianio ueteri comparetur ty Sergo. Hifep
tali cafaum diuerfitate perattis,milites ad hyberna,imperdtores
Treueros reuerterût.Perhxe tépord VulcatioRuf
fino dbfaluto mta dû ddminifirdrat, dd regndaprxfeéturaprxtoriana
ab urbe Probus aetites,daritudine ge¬
neris typotentia ty opû amplitudine cognitus orbi Romano,per
queuniuerfum peni patrimoniofiorfapoffedit,iufk
dnfiats,noiuditiolieft noftri.HÛe quafi gmint
quxdam,ut poetxfingintfartunaprxpetibus pennis ue
hem,nunc benefici} ofendebdt, ty dmicos altius erigftem:

L I B. X X V I I. 39J
dliquotiem mfididtorem dirum ty per cruentas noxiwm
fmultates.ty licetpotuit quodd mxit,vngntid Idrgendo
CT mterpelldndopoteftates affaduoi, erat tamen mterdû
timidus dd ouddces,comrd firmdos rlftor-.utmderetur ai
fibifideret de cothurno firepere Trdgco, & ubi paueret
omni humiliorfiocvo. dtque ut ndtantium gnus elemento
fiuo expulfaum,houd ita diufiirdt in terris: ita ille morce¬
lât dbfquep>rxfiduris,quas ob iurgdfamilidrum mgn
tium cupeffere cogebdtur,nunquam mmcentiumper mpi-
ditates vmmenfos,ùtque multa perpetrdrem impunè do¬
minumfuum mergentiwm m rempub. Hdnquefetendwm
eft, nunquam illa magnanimitate coalites clienti uelfer¬
uo dgpre quicquam iuffît illititum.Sedfl eorûquenquam
crimen ullum compererdt ddmifiiffie, uel ipfa répugnante
iufatid,non explordto negotio fine refpedu boni honeftiqut
defendebdt.Qupd mtium reprehèdem ita prormntidt Ci¬
cero: Quid enim mterefi interfatdfaremfatti &probd-
toremïAut qmd refart utrum uoluermr fieri: On gaudeo.
fattumlSufiitiofius tamenty minutesfuopte wgetiiofait:
CT fubamarû adridem,blandiénfique mterdû ut noceat(id
aute perfiimûefi m eiufmodi moribus malû,tum maxime,
cum celari poffie exifhmater) ita impldeabilis ty diruptes,
utfi Ixdere quenquamfhtuiffiet,nec exoraripoffet,nec ad
ignofendum erroribus mclinari. ideoque aures dus non
eramfed pluribus mdebantur obftrudx: infummis di¬
uitiarum ty dignitatum mlminibus anxius tyfiottititus,
ideôquefemper lembus morbis dfflittus. Hx per Ocrédentolesplogis
rerumfaeriesfuere gfbxrwm. Rex uero Perfî¬
dis longxuus ille Sdpor, ty db ipfis impentandi exordijs
dulcedini rdpinamm addittus, poft imperatoris iuliani
txcefium, typudendx pacis ictzt f,dero,aim fuis pou li-

394 A M M- MAR.
fper nobis uifus dmims,calcatafide fiub louidno pdéhrum,
miedztbdt A rmenix manum,ut eam uelut platitvrum

L I B. X X V I I. 39y
que muliere trufs maritifertenas,proditionis dcerrimt copulfiores
mtmfericordiomflexi mutauere cofilium: tyflpt
potiorwm erettifecretis eolloquijs ordinarum, hordprxfe
tuta nodurna reclufis fiublto partis ualidom manum erupere.uattùmque
bofttile cxdibus dggredi repentinis-.utldtednt
id tentantes pollititifi proditeros.Qtiibus religO'
nefirmotis egreffafeiduAmque dd deliberandum quid cu-
peffere debeam fibi concedi claufaos petijffie dffieuerdntes,
m defadidm obfieffiores trdduxerum: ty uiglijs qmbus ob
famritatem dltiorefertiturfomno, timtabs dditu refardto
inuentus exilait uelox: pdffibàfque infionis expeditis mu¬
eronibus repentes.,mm caftrd mhil metuentiwm inuafifa
fam, iapntes multos nullis refitftentibus trutiddrût. Hxc
vnopirid defedio necèfaque mfperdtx Perfarum mter nos
& Saporem difcordidrû extitauere caufas immanes: illo
etidm dcccdente,quod A rfidtis filium Pdrdm fiuadente md
tre,aim pautis è munimento digreffum faufeptâmquelm
peratvr Vdlem dpud Heocxfaream morari prxcepit, ur¬
bem Polemonidd ponti notifjimam, liberali mttu atran-
è.im ty mltu.qua humanitate Cylaces ty Artabannes ii¬
letti, miffis oratoribus aValente auxilium, eundémque
Param regm fibi tribut popoferum. Sed pro tempore
ddiumentis negttis, per Terentiwrn ducem Pdrd redutitur
in Armenidm,retturus intérim fine ullis mfignib us gntem,
quod ratione iufh cftohftruatum, nt frdtti fkderis
nos drgteremur ty pdtis. Hoc comperto textugftortvm
Sapor ubrd hominem efferdlus, conduis maioribus curif
Armenias dperta prxddtione uaftnbdt. Cuius dduente
territus Pdrd itidémque Cyloces ty Artabannes nuttd
tir-mnfieékintes auxilia -.celfontm montium petiuerefie-
«ffaus, limites nofaros diferminantes ty iPfieam-.ubiper

39-1 A M M. M A R. -
fyluarwmprofandd & flexuofas colles menfibus quinque
delitefentes,Regs multiformes lufiere conatus.qm operdm
terifruftra contemplamfydereflagrante brumali,pomi-
faristxufas arboribus, cufettifque munitis ty caftris qux
ceperdt fitperata uelprodita,mm omni pondère multitu-
dm'is Artogeraffiam armnfeptam & pofi uarios cerfamimm
cafus lafifatis defenforibus pdtefadnm mcendif.Arfdtis
uxoréerutam inde mm thefeuris dbduxit. Qqos ob
caufas ad eas regones Armtbeus mm exercitu mittitur
Cornes-,fuppetios laturus Armenij,,fi eos exagtare protinttugemino
tentauerim Perfie.lnter qux Sopor hnméfum
quantum dftutus,ty mmfibi tnduceret humilis aut
cldrus,focietatis faturx fietie Pdram ut mmriofomfui
per IdtenJs nuntios mcrepdbdt,quod maiefkttis regx ue
Idmento Cyldtifiruiret ty Ambdnni.quos itteprxctps
lldnditidriim illecebris mterfatit, capitàque cxfiorwm dd
Sapore,ut ei morigerus,mifit.Hdc cldde late diffufa,Armenid
omnis periffet,ni propugnatoris Armthei dduentu
territi Perfe ea mmrfaore denuo dijhliffiem: hocfolo con¬
tenu quod ad Imperdtorem mifere legttos,petentes notio¬
nem edndem at fibi ty louidno plomerounon defendi.
Quibus repudiotis Sauromaas pulfus,ut antè diximus.
Htberix regno,mm duodecim legonibus ty Terentio re¬
mittitur: tyeum omni Cyro iam proximam Afpacuros
oramt, utfoda poteftate confiobrini regnar*, caufatus
ideofi nec cedere nec ad partespoffe tranfîre Romanas, '
quod vitus eius filius obfidislege tenebatar adhuc apud
Verfiu.qux Imperotor dottus,ut contitandos ex hoc quo¬
que negotio turbos confilio prudentiàquemottiret,dimfioni
ddquieuit Hiberix. ut eo medius dirimeret Cyrus, ty
Saurornaces Armenijsfenitima retincret ty La^s, hffid-

L I B. X X V I I I. 397
cures AtVodnix Perfifque contigua. H'ispertites Sdpor,pdttis
excldmam mdigna quod comrd fimderum textum .«uarenter
Armenix,ty euanuerit legutio quam fiuper hoc
mifèrdt eorrigvndo, quodquefa non dffentiéte nec conftio
dimdipldmit Hïberix regnum,uelut obferdtis drrùtitixfe
ribus mtinartmr gentium auxilid conqmrebdt, faûmque
parobdt exertitum,ut fieremta cxli temperiefubuerteret
omnid qux ex re fita faruxere Romani.
AMMIANI MARCELLINI RE»
RVM GESTARVM LIB. XXVIII.
VM dpud Perfaos,ut fapra ndrrduimus,
perfidia regs motus agtat mfieratos, ty
D in Eois trddibus belld redimua confargït,
dnno faxtodetimo ty eo diutius poft Hepo
tidni exitium fxuitsper Vrbem xternam
urebdt mnda Bellona ex primordijs minimis dd clddes
excita luttuofts: quas obliterdffet utinamiuge filentium:
ne ferte paria quandoque tententer plus exemplis gene-
rolibus notitera quam delidis. Ac licet ah hoc texte cruetogeftorum
exquifite narrdndo,iufihis me retraheret me¬
tus multa reputantem & uaria: tamen prxfantis tempo¬
ris modefhd frètes carptim utquxq, memorid dignafium,
expldnaboàtec pigebit quid ex his qux dpud ueteres dccidtrim,timuervm
docerefiucàndv. Bello Medicoprimo mm
diripmffient Afitdm Perfie,obfidentes militum motibus ma
gnis, minantefque defenforibus crutidbiles neces, iniecere
clmfiis nepffitdtem, ut omnes magnitudine malorum
ddflifB pereptis caritatibus proprijs,proiedvque im ignem
mobili nnfa,drfiurosfe certittim congreret m communtm

398 A M M. M A R.
pereuntis pdtrlx rogum. Hoc drgumenhtm paulo pofaodigeftum
tiimore trdgco Pbrynicbus m tbeatrwm induxerdt
Athenarwm-.paulifpérque iucunde auditus, mm cothurmriusfalusprouderetldchrymofaus,mdigndtione
ia
tidtes eft populi, arbitrdti non confoldndigratidfedpro-
brofe montndi qux pertelerdt dmdbilis ciuitas nullis au¬
torum ddminiculisfalta,hos quoque doïoresfenitis adm
merdffefabulis infolenter-.Uiletùmque relegatus eft. Ent
enim Athenienfium colonid tAiletus deduéht inter loms
dliosper Hilewmfilium Codr'v.qm farterpro patrio bel¬
lo fa Doria deuomffe. Sed ddpropofita ueniomus. Mdxi
minus regem quondam Romx uicaridm prxfetturam,opud
Sopiatkts Valeria, oppidum obfiuriffame natus eft-.po
tre tebuldrioprxfadidlis offieij,orto a poferitate Cdrporu,
quos dntiquis extitosfidibus Diocletidnus traftulit in Pitnonidm.
is poft médiocre ftudium liberaliitm diftiplirtdrum,defenfionèmque
caufarum ignobilem ty ddmniftrdtas
Corficum itidémque Sdrdinia, rexit deinde Thufitiam.unde
mordto in itinere diutius fiufeffiore,progreff'us
ad curanddm urbis annonam, etiam prouintix moderdmina
retintbdt. egtque confîderdtione trlplid mter
exordia cautius: primo quod recalebdm m auribus eius
parentis efifota^epùd augurâtes alites uel cantus montrent
oftinum ddprime callentis ddufique fublimid regmenta,
fedperiturwm ferro p«nali. dem quod naitus hominem
Sdrdum, quem ipfa pofea per dolofts fattadas vnteremifut
tircuntelit rumor elitiédi animulas noxxos typrx
faga fillititare laruarum perquàm gnarum : dwmfitferefifiet
itte,ti>nem ne proderetur,trddubilk erdt & mol
lior.pofaremo quodtanquam fubterrdneus fèrpés perhutniliord
reptando nondum maioresfentrum exdtarepo-

LIB. X X VI I I. 399
terdt caufas. Principiû autent unde Idtiusfie fenditabdt
emerfit ex negotio tali. Chilo ex uicario ty coniunx eius
MOxima nonune quefti dpud olybrium ed tempeftate ur¬
bi prxfettum,uitamque 'fuam uenenis petitam affieuerdn
tesjpipetrarunt ut hi quos fiufiectatifam ilico ropti comp'mgerétur
m uinmla-.organarius Serims ty Afboliuspa
Ixfirita ty arufiex Campenfiis. uerum ntgptio tepefaents
propter diuturnam morborwn dfiperitatem qua tenebdter
olybrius-.morx vmpatiétes hi qui rem detulerunt, li¬
bello peûuerum oblato ut exonùnandwm iurgwm prxfe¬
do mandareter annonx-.idque ftudio celeritatis conoffium
efe. Accepta igtur nocendi materia Maximims effuditgpnuinam
ferotiam,peéhri crudo adfixam: utfxpefaciunt
amphitheatrales ferxy diffrattis tandem folutx pofhtis.
Cûmque yuiltifermiter quafî mproludijs negotium fieda
retur, ty quidamfaulcatis lateribus nominaffent nobiles
aliquos unquam ufios artifiabus Ixdendi per clientes dliôfique
humiles,nctam reos ty indicesfupra plont&m (ut
dicitur) ettdgatus farterais mgnitor,reldtione maligna do
cuit principe, non nififupplicijs dcrioribusfirutari pof¬
fe uel uindicari qux Romx perpetrduere ccmplures. His
ille cognitis cfferdtits,ut erdt dccr uitiorum mimims mags
quàmfieuerus,uno proloqmo in huiufmodi caufas,quas
drrognnti propofîto maiefiutis bnminutx rmfebdt, omnes
quos iuris prife iuftntid,diuortimque drbitrid quxfhonibus
exemere cruentisfa poftulaffet negotiûfîatuit tvrmen
tis ajftig. utque angeminata poteftas eredâque fiubldtius,
dltiores confertinaret xrumnas, Mdximino Romx dgvre
dififiofato proprxfadis,faddmtdd hxc cognofenda qux
m multorum perimldftruebdnter Leonem Hotarium,po
fed ofifidomm magftrû, bufhidrium quenddm Idtrenem

4o9 A M M. MAR.
Vdnnonîû,efftantem farina rittu crudelitatem, etit ipfum
nihilominus humanifànguinis dmaiffimum. Auxit obfh-
Mtem Maximini mgnium ddlxdendam,dduenms col¬
lège fimile, ty literdrum mm dmpld dignitate dulcedo.
ideoque pedes hue ty illuc exultando contorquemfioltare
nomeedere uidebdtur,dum fihidcbdt mter almrio celfims
gradieces,ut quidam memorat,knitari Braemanas. làmque
litiiis clodium concrepantibm mtermrum,renm a-
trotitate tvrpentibus mn(lis,prxter multa cruda ty immitia,
quorû nec diuerfitas comprehendi nec numéros po¬
teft, mors Marini caufarum defenfaris eminuit: quem ut
dufium Hifianillx miufda artibus prauis ddfedaffecon '
iugum,trdnfeunter mdidorum fidedifcufifidfuppliào letali
damnauit. Et quoniam exifemo ferfîtan aliquos hxc
letturos exqmfliwfcrutandj notare, ftrepentesid odum
effeprius non ittud,out eaqux uiderint prxtermiffo: hd
etenusfadend'.im efifaatis,quod non omnia narratufiwnt
digru, qux per fqualidos trdnfiereperfionas; necfifieri
fuiffet necffie mftrudiones,uel ex ipfis tabularijsfiuppeterem:publicis
totealentibus malts,ty nouo farore fine re-
tinaailtsfatmma mifenteimm iufhtium effe quid timebatur
non iudicium dperte confhtret.Tunc Cethegus fenamr
adulterij reus delates armée perïjt abfadffia: ty Alypius
nobilis aduleficem obleuem relegttus errorem.dlij que hit-
nùles publica morte oppetiuerunt-.m quorum mifarij, ue¬
lutfui quifque dijeriminis imannem rrnew,tortorem ty
uinmlafamniabdt ty diuerferid tenebrarum. Eodétem
pore etiam Hymetij prxclarx mdolis uiri negotium eft
ctâitdtum: mius hune nouimus effe textam-.Cum Africam
pro confule regprei,Cdrtbdoinienfibut mttrus mopioiom
laffatit ex horreis Romano populo deftindtis faumentum

L I B. X X V I I I. 40ï
dedit: paulo'que pofea mm prouenififiet fagetem copid,mtegre
fine ulla refhteit mord, uerum quonidm dénis modijs
fingultsfolidis mdigntibus uenunddtis, emerdt ipfa
tricenos, mtegrum compendium dd prmdpis xrdriû mi¬
fit. ideoque Volentinianus per nundinationem fufiicates
porum quàm oporteerat mifum,eum bonor.ûporte muléktuit.
Ad mius cladem exaggeradam, id quoque ijfdem
diebus acciderat non minus exitiole: Amantius arufpex
ed tempeftateprx cxteris notes, occultiore mdidoproditus,quodob
prdua quxdam implendd,ddfecrifieandam
db eodem effet ddftites Hymetio, mdudûfque m iuditiû,
quanquam mmruus faub eatleo ftaret, pertinati negtbdt
mfktntid.quo mfitidntefecretioribus chdrtis ab eius do¬
moprolatiSjComonitorium reperta eft manuferiptum By'
metij, petentis ut obfècrdto ritu fidcrorûfelennium numi¬
na erga fe imperatoris deliniret: mius extimdpdrte quxdo
maettiua legebdter mprmtipé,ut duarum ty trumle
tum.Hxc Vdlentinidnus reldfione mdimm dodus, dfierius
mterpretantiumfada, rigore nimio in negotiû iuffît
mquiri.Et quid frontinus confutarius dnteditti minifer
faiffe conceptxprecationis drguebdter, contifaus uirgs dt¬
que mnfaffus^dblegttes eft m exiliû dd Britannos. Aman
fius uero damnatus pofea rerum capitoliû vnterïjt. Pofi
hone geftorû fariem Hymetius dd oppidû duttuS Oerim-
Iwm, audiédus db Ampelio urbi prxfaéh ty Moximino
Mcario,confafhmque perdédus ut apparebdf.data fibi co¬
pia redius Imperdtoris prxfediwm dppettduit: norrùntfap,
eiusperfago tettus faruobdtur incolumis. fiuper hoc prin-
ceps oonfultus,fèndtui negotium dedit. qui mm rem librd-
ft» iufetid comperififiet: eumque dd Boas Ddlmatix locum
txterminafifiet,xgre Imperdtoris irdmndidm telit,perciti
D.i.

403 A M M. M A R.
uehemeter quod homimm dddittum, ut ipfapropofuerot,
morti,clementiorifententid didicerdt plexum. ob hxc
O huiufmodi multa, qux cernebatur m paucis, omnibus
timerifiunt cupta, ty ne tôt malis difftmulatispoulatimquefarpentibus
dcerm creferem xrumnarum, nobilita¬
tis decreto legtti mittuntur: Prxtextates ex urbiprxfacio,
& ex mcario Venuftus,ty ex confaldri Uineruius,ordtHri
ne delidisfupplitid fimgradiord, neferutor quifquam
inufitate ty ittitito more tormentis exponereter. qui mm
intromiffa m confiftoriû hxc referrem: negnntem Volentinidnumfa
idftatuiffe,ty adûnitu perpeti cldrmtantem,
moderdte reddrgiit quxftor Euprdxius: hdeque libertatê
emenddtum eft crudele cuptum,fapergreffwm omniddiritotis
exempld. Circa hos dies Lottidnusprimx lonugnis
ddulefaemhapddijfilius exprxfacto, explordtius m»
fam Mdximinofpedunte, comttus mdimmrwxidrmn drtium
nondûper xtatem firmato confilio defaripfiffe,exûlque
mttédus,utfperdbotur,pdtris vmpulfa prouommt dd
printipem.ty iuffus dd eius Comitdtem duàjUfitmefitt
-4iunt)infldmmani,trddites Phalango 'Beticx confaldri,
cecidit fanefia carnificis manu. Super his etidm Taratius
Baffus pofea urbi prxfettus,ty frater eius Cdmenius,
ty Martianus quida ty Eufaphius omnes ctarifferrù orceffiti
m crimen, quod eiufdé confeij uenefictj aurigamftr¬
uere dicebantur Auchenium, dommentis etiam tum ontliguisfuffragnte
abfaolutifium Viéhrino,ut dififierfus pr

L I B. X X V I I I. 404
dlterd cum ducereter ddmorté,mdumento quouefefaerdt
dbrepto, ne ueldmen quidem fecreto membrorum fiufifttiem
retinerepermtfid eft. ideôque carnifex nefas ddmcfafifie
comttus mmdne,uiutis exuftus eft.Pdfius quin etidm
ty Cornélius faenatores dmbo uenenorum drtibus fie pol-
Imffie conuidi-.eodempronuntidnte Mdximinofant mterfecti.
Pdriforte etidm promrdtor momtx extindus efi.
Serimm enim ty Afbolium feprddiéhs, quonidm am
bortareturpdffam nominare quos uettét, ddiedu religone
firmardt,nulltim igni uelferrofapuniri iuffurum,plumbiualidis
idibus m terenut.Et poft hxcflammis Campen
fem drufpicem dedit,in negptio eius nullofacrdmcnto conflrittus.
Opportenu eft ut drbitror,expldntre nunc cau¬
fom qux dd exitiumprxtipitem Agnatium vmpulit,idm
mde À priftis maioribus nobiîem, utlomtaeftpertinatior
fatmd. nec enim fiuper hoc uttd documentorum rdta eflfi¬
des.Anhelomfldtefuperbo Mdximinus etidm tum prxfettus
annonx, nattdfique auddtix 'mtitamenta non leuid,
tendebdt ddufique Probi contemptum mrifammatem omniûmaximi,iuréque
prxfatturxprxtoridnx regentis pro¬
uincias. Qupd Agnatius mdigniffimeferem, dolénfque
in exdminandis caufis Mdximinum ab olybriofabiprxld
tum, mm effet ipfa uicarius Romxfamilidriferment do'
mit Probum ocmltefadle uanum hominem reealtitratem
fiublimibus meritis poffie opprimi: fa ille idfieri cenfaiffet.
Has literds,ut quida dffeuerdbdnt, Probus dd Mdxirrùmm
eruditiore idm krfceleribus ,-c5menddtumq; Prmtipi
pertimefaem, nullo conftio prxter Idiulum mifit. Hifique
retitotis ita homo feras exdrfet, ut machinas omnes m
Agnatium deinde commoueret-.uelutfierpem uulnere noti
miufdom dttrites. Acffat bis dlidpotior mfiididrwm
D.ij.

4oy A M M." M A R.
materid qux eundé Agnatiû obruit . Vidorinuenim de-
fenttum mfimuUbat: ut Mdximini dttus dû fapererdt,
uenditantê: cuius ex teftamento legata ipfe fwmpferat non
afpernanda.Pdnque petulotid Anepfix quoque eim uxo¬
ri lites rrunabdtur ty mrgo.Qu,x hxc meteem ut Maximini
etidm muniretur auxiliofinxit maritum m uolunta¬
te quam condiderot nuper, drgentitrid nulidpodo eidem
reliquiffe.Qui dmditate nimiaflagros, nec emm hoc quo¬
que tuho carmt,petit hxreditatis medietatem. Verum ty
hoc,ut parumfiififitienti,ruquaquam contentus,aliud com
mentus eft,utdrbitrdbdter honeftum ty, tetû-.ty nearmt-
teret dnfdm fibi obldtam lucrandi uberispatrimonij, Vidoriniprimgnam
Anepfix filiam petitfilio coniugpm'-idque
affientiéte muliere prompte fermatum eft. Per hxc &
alia fîmili mxrore deflenda,qux denolorabant fiedem
Vrbis xternxgrdffabiiterperftrages multipliéesfirtunarum
homo mmgwitujaomimndus, ultrd ferenfas termi
nos faemet extentans . Hdnque ty refemldm defeneftro
prxtorij quoddm remota didtur femper habmffie fiufpenfam,
miusfatmmitas quandam uelut tamufem cottigaret,
nullis qmdem mdicijsfultafed nodtura mfontibm mul¬
tis:& Mutianum Bdrbarùmque apporitores aliquotiem
difiretim trudi iubebot adfattendwm aptiffimos. Hi tan¬
quam eiulando cafus, qmbus fiefimulam oppreffios, iudi¬
cis exaggprando crudelitatem, remediû nullum aliud reis
dd obtmcnda uitamfupereffe eadem replicando fxpe affieuerabant:
ni criminibus magnis petififiem nobiles uiros-.
qmbus ad fim focietatem ddnexis,feale eos dbfelui poffie
firmabdm.ob qux vmpid,uilitate ultra dppofata idmper-
gen,temanus utnailisfiant drdatx compluriwm: ortûqat
nobiles inmlti uidebâtur ty dnxq. nec corûculpdri quifa

t I B. X X V I I I. _}0(S
quam debuit mmfelutates humum penè mrnatis contingentibus
membris, perfiepe clamantem audirem ffirites
farini latronem, nullumfi inuito reperiri 'poffie mfbntem.
Qux uerba effettuipropere iunda terrmffem profaéh
Humx Popilijfîmiles ty Catonem. Prorfus enim fie agelotur,
ut nec m alienis malts quorûdom exarefeerem ldchrymx:
quod m uarijs ty confaagofis adibus mtxple¬
runque contingt. à iure tamen iufhtidque crebro difeedés
farreus cognitor,erdt uno quafi prxtipuo tolerâbilis. in¬
terdum enim exoratus parcebat dliqmbus, quod propè
uitium effe m hoc loco legter apud Tulliwm.Hdmfa impldcabiles
irdmndixfunt,fumma efl dcerbitasfan autem
exorabiles,famma lemtas-, qux tamen ut in malis deerbitati
dnteponendd eft. Poft hxc prxgreffo Leone, deteptéq^
fucceffore dd prmdpis Comitatû Wldximiws dccites ddùfe
queprxfattura prxtoridnd,mhilo leniorfait,etidm lon¬
gus nocem ut bafilifidfirpentes. In id tempus aut non
multo prius,ficopx florerefam mfx qmbus nobilitatis mrio
mundabatur.l'dque portendebat extvllendos quofdam
defpicatijfamxfortis ddgradus poteflatuéxmlfios. Et qua¬
libet tépeftimtm eft ad ordinem redire crptorum, tamen
nibil vmpediteri temporû mrfeus,immordbimur paucis,
qux per iniqmtatem mrdntium meuriam prxfetturam
m urbe cotra quàm oportuerat,gefta funt, qux ad ruitum
Maximini ty uoluntatem ijfdem miniftris uelut opporitoribus
gerebontur. 'Poft hune uenit Vrfidnus dd mitiordpropenfior:
qui quanio cautes effe uoluit ty timlis,retulerot
Efaiam mm alijs ob cémiffiam adulterium m Ruffinom
detentis, Marcellum maritum eius ex agente m re¬
bus reum mminutx maieftatis defarre ruttis: ideoque m
cunctator contéptus,ty dd hxc firtiter exequendaparum
D.iïj.

407 A M M. M A R.
conueniensj uicur'idpoteftate difeffit. Huicfuctefftt Hemonenfis
Simplitius, Mdxirrùni cofilidrius exgromotie,
pofi ddminiftrdtam,nec erettus,nec termdusffid obliquo
afpedu terr'ibilis: qui compofîtis dd modeftia uerbis acer-
Id meditabdtur m multos. Et primo Rufifindm mm uni¬
uerfîs outoribus adulterij cômiffa uel confcijs mterfetitfu
per qmbus Vrfiànu reteliffeprxdiximus;alias demde co-
plures nullo noxiorum difcrimine uel vnfiontiû.m cruento
enim eertamine mm Mdxinûno uelut antepilanofao contendemfeperare
eum infactidédisfamilidrum nobilium
neruis fihidebat, Bufairvm ueterem ty Antxû imitatus ty
vhalarvm,ut taurus falus deeffe uideretur Agrigentinus .
His m hune modum de talibus exdt~Us,Hefychio quxdam
matrond ob intentata crimen m domo dppdritoris,cuicujfbdiendd
eft tradita, multa pertimefem ty fixua,falcro
plumeo uultu contrado meubuit, ty animam ocelufo na¬
riumfiiramento effudit. Adiûttum eft his oliud haud
mitius malam. Eumenius enim ty Abiemts ambo ex coi¬
tu ampliffamo, mfamatifub Maxirmno m Eaufiammft¬
minam non obfauram, poft viéhrini obitum quo iuuonte
uixerefemrius, Simplidj aduentu perterrefatti,nonfecus
uolentis magna mm minis, ddfecreta reccptamldfa contu
lerunt. Sed Eoufiana damnata mter reos recepti uoeati-
que edittisfemet dbftrufîus dmanddrum. quorum Abienus
dpud Anepfiam diu deliteficebdt.Sed ut folem mfierdti
cafus adgrttuaretaùferabiles clades, Apoudulus no¬
mineferuus Anepfix uerberdtx coings dolorepermlfius,
negotium dds'vmpliaum detelit node progreffus, miffiq,
dppdritores mdieatos è Idtebris dbftraxerum. ty Abie-
nus quidem exaggerdto crimine ftupri,quod mtuliffe dicelotur
Anepfix, morte mulétates eft. Mulier uero ut conti-

L I B. X X V I I r. 408
nendx uitxfpem firmam dildto poffet hdbere fupplido,
dppetitam fie nefdrijs drtibus uim in domo Agnatijperpefifidm
dfifeuerdmt.Hxc utgfhfam mugtes dd prinçi¬
pem Svmplitius reddidit: dgénfq; ibi Maximinus mfaftus
ob caufatm,quam fupra domimus Agnatio, fiimultate una
cum poteftate m maius acvenfa, orduit vmpenfe ut refirileretur
eu occidi: ty vmpetrdmtfacile mole fadnus incitator
typotem:metuènfap,grdmorismuidixpodm, ne pro-
nuntionte Simplicio ty conftliario fiuo ty dmico periret
homopdtritix fhrpis, retinuitapudfa paulifper Impéria¬
le prxceptum, hxrés ty dmbigem quemndm potiffamum
exemtoremdtrodsreifidwmmueniret ty efficacem. Tdn
démque,utfolét pdresfacile congregari mmpdribus, Doryphoridnus
quiddm repertes eft Gdllus, ouddx ddufique
infanidmimi hdnc operdm implere brempottitito,defer¬
ri prouidit uimridm, ty comonitoriû mm Augufih literis
trddidit-.inftruem hominem fixuum quidéfed rudem, qua
celeritate Agnatiumfine ullo deleret obftamlo, dildtione
qualibet inuenta ferfitaneuafiurum. Eefenauit ut manda¬
tum eft Doryphoridnus magnis itineribus Romam: ty in¬
terfalutttdi mitid magna quxritabat mduftriaqua uifiètiatoremperfpimi
gewr'rs mterficeret,iuuantibus nonnullis-
Cagnitéque eum iampridem repertum m mila pro¬
pria, uultu dira ipfè taquam caputfontittm Anepfiam per
honorem tenebrarum audire difpofmt; quo tempore hebetarifalem
obftridx terroribus mentes: ut inter innu¬
mera multa Aiox quoque Homerims docet, optansperire
potius luce quàm pdti fermidinis augmeta nodurnx. Et
quonioiudex,qmnimmfip?xdo mfandus,dd idfaolû quod
promifit mientus, mndn extottebot m mains, iuffio Ag¬
natio ftatei dgmitkt, fecit mtroire carnifimm: catenifque
DJiij.
y

409 A M M. M A R.
femntibus trife, mantipid fqualore diuturno mordâo m
domini capat ddufique ultimum Idcerdbdt exitiû: quod m
fhipri quxfhonefieriMe^erxckm^ittffîmx legs. Demqi
mm idm contiguo morti tormenta dnattx uoees expreffif
fam obliquas,mdicijfide per eam plene difamffd, Agnatiû
ddfapplidû dutipronuntiatum abrupte.nec auditus,mm
magrus clamoribus dppettdret nomina prindpum,fiublimis
rdptesoctiditur,pdrifientétid Ampfitd mterfeda.Hxc
dgtante mm ddeffiet,pérque emiffdrios mmpromlogret
Mdximino, famrd deplorduit Vrbs xterna. Sed'accéléraruntultrices
dirx exforum, nanque utpofea tempefaue
dicetur,ty idem Maximinus feb Grotidno mtoleranterfe
efferem, domnatorio iugilotus efe ferro,ty Svmplidus m
Illyrico truddatusity Dorypborianuwpronuntiatum ca¬
pitis reum trufiimque in carcere Tuttiano, matris confilio
prmeeps ex'mde rapuit: reuerfumque ad lares m Gollijs
per cruciatus oppreffît hnmenfos. Sed iam unde hue fleximus
reuertamur. is urbonarum rerum fiatus ut itodixervm
feu. Atvalentinionus magna ammo condpiens
ty utilia, Rhenum omnem d Retiarum exordio adufique
fretalem Oceanum magnis molibus ammuniebat, caftro
extottem altius ty cafetta turréfque afiîduas per habiles
locos ty opportenos, quà Galliarum extéditur longtudo:
nonnunquam etiam ultra flumen xdificijs pofitisfibro-
dem barbarosfines. denique mm reputaret munimentum
celfum ty tutum, quod ipfa à primis fandarot aufpidjs,
prxterlabéte Hiero nominefluuio paulatim fabuerti pof¬
fe undarum pulfu vmmani, meatum ipfum aliorfivm
uertere argtauit: ty quxfitis artifiabus peritis aquarix
rei, copiofaàfte militis manu ardutvm efa opus adgreffus.
per multos enim dies cowpdgnatx ferma è robanbws,

L I B. X X V I I I. 4,0
dniedxqué'm alueum, fixis refixifque dliquotiemprope
mgntibus flylis, fluâibus erettis confandebatur,duulfx-
que mgtrgtis mterrumpebdntur.Vidt tamen Imperdto¬
ris uehementior mrd, ty morigri militis ldbor,mento te¬
nus dum operoretur fixpe demerfi.tandémque non fine
quorundam difcrimine , cafira prxfiidiaria mqmetedine
enantis ingentis amnis exempta,nunc ualida fum.ac ta¬
libus Ixtus exÀtinfque, pro anni ty temporis fhtu dila-
pfios condumm,reipublicx mram habuit,ut offido prmti- ,
pis congruebot. rahifque aptiffamum dd idquod délibérabdt
implédhm,tram Rhenum m monte Pin, qui barbdri-
ms loms eft,munimentum extruere difiofmt raptim- dt¬
que celerites effedum negotij faceret tutum , per Sydgriû
tunc notarium,pofedprxfactumty confulem, Aratorem
motuiit ducem: ut dum undique attum effet filentium, id
anipere conareter.Tranfijt mm notario dux utiufifiwm efa
ftatim -.poneréque per militem quem duxitfandométa exorfus,
H ermogencmfufceperot futxeffiorem.eodèmquepun¬
cto qmdom optimates Alemanni uenere obfides" imperd¬
toris, quos lege faderis rnafarx'que diutius pads houd dfiernania
pignora tenebamus. qui flex'ts poplitibus fiupplicabom,ne
Romanifemritatis vmprouidi,quorum fortu¬
nam fiempiterna fides cxlo contiguam fatit,prauo dedperétur
errore, poâifque calcatis rem ddoriréter indignam.
Verum hxc tyfiirrulid loquentes mcaffum, mm me audirentur
nec dliqmd mite referrifentirem,filiorum fientes
ixitiwm, difeefferunt. lifidémque digreffîs, ex dbdito cottis
propmqm bdrbdrimsprofîlmtglobus,optimatibus dan¬
do refionfa,ut mtellig dobotnr,operiem: aggrefiique mi¬
lites faminudos,humum etiam tem gfhtntes,expediti dgliterglddijs
obtrûcabant. mter quos etia duces dmbo fiunt

4« A M M. M A R.
cxfai. ntc indicaturus gefta fetperfait quijquaprxter Sydgriwm:
qui deletis omnibus dd Cortutatem reuerfus, irati
fententia prmdpisfacramento exutus dbijt adldres,eommeruififefxuo
iudicatus drbitrio,quod euafèritfolus.Hxc
mterper Gdllios Idtrotiniorum rabiesfxuafcatebat m
perniciem multorum, obfaruam célèbres uias,fendénfque
mdubitanter qmcqmd m ciderat frudus.Deniqueprxter
complures alios,quos abfaumpfaerunt mfidix taies, Coftantianus
tribunusftabuli impetu efl cidndefano exceptas
môxque interfaitus, Vdlétinidni ddfanis,Ceredlis ty lufhnx
germdnus.At proml Unquam horum fimiles,dgtan
tibusferijs per omne Idtus Mdratomprenigrdffidtores darrimi.
uagabantur, md huius nominis mcolx m Syrid
prope Apdmidmpofïti, nimium quantum numéro ty exqmfitisfitllacijs
dbtmddntes:ideôquefermiddti,quod mer
catorum militiimquehomrdtorum fpeciefine ullo difcri¬
mine domos ty mllas ty oppida peruadebdm: me quif¬
quam dduentum eorû cauerepoterdt mopinum,non defa-
natafied uaria petentiâty longnqua, ty quoquo uentus
duxerat,irrûpentium.quam ob caufam prx cxteris hofti¬
bus Saxones timentur ut repentini. Et qualibet coniuratis
multorû opes attribuerenter, tamen ofîro anceptifaroris
exagtatiyCxdes dedere ludificas ,fànguinis nihilominus
duidi quàm prxddrû. Sed neper rtûnutios gefta narrodo,
operis impediam mrfatm,id urwmfiufftiet eorum exitiale
poni commeraû. Quxftus m unum inrpiorumglobusjmi
tatus Rationalis ofifiaûàpfiûmque iudirm,uefpertinis tene-
bris lugubre clama teprxcont timtatem mgreffa, ombitiofem
domum miufdom primatis ut proferipti iuffique mterfiti
mmglodijs obfederunt: raptdquefapellectilipretiofa,quidfubito
permtfafitmiliares hebetatisfènfîbus node-

L I B. X X V I I I. 412
fanderom donûnum,cxfispluribus dnte reuolutam lud,m
grefifiu dificefifere ueloti. Verum mm exuuijs repleti multo¬
rum, pdrdndi dulmdim nihilprxtermittrerem, mtercepti
vmperidli motu oppreffa mteriere omms dd unum:eorûm-
que fibboles pdrua etidm tem , ne ad parentum exempld
fabereferet,pari forte deletaeft,larèfqne euerfii, quos am¬
bitiofi luètuofas aliorum difpendijs extruxerdm. Et hxc
qmdem textu protffere narrdto. Tbeodofeus uero dax no
minis mclyti,dnimo uigrre colledo ab Auguftaprofattus,
quam ueteres appellauere Lundinium, mm milice mduftrid
compdrdtofolerti,uerfis turbdùfeque Britannorûfertenis
opem maximam tuliv.opportuna ubique ad mfediadwm
bdrbdrisprxueniem loca, nihilque gregarijs imperos
mius non ipfe primitios dldcri capefferet mente.Hoc-
que genre mm ftrenui militis munia ty prxclari ducis
mros expleretfefes uarrjs gentibus ty fegttis, quas mfelentia
nutriente femritate adgredi Romanas res mfiammabat,m
mtegrwm refatuit amtdtes tycaftra,multiplitibus
qmdem damnis affeékis,quiète têporis logfandata.
Euemrot autem eodé hxc agentefaanus dirum, erupterum
m perimlwm graue, ni mter ipfa conatus principia
faifet extinttum. Vdlentinus quidam Vdlerid Panonid,
faperbijpiritus bomo,Mdximini illius exitialis uicar'ijpoft
ed prafatti coniugs frdter,obgraue crimen adus m Bri
ténias exul, quietis impatiens malefica beftia* dd respertiitiofas
confurgebdt ty nouas im Theodofium tumore qao
ddm,quem fiolû refiferepoffie nefendis oogtatianibus aduertebdt.Multd
tamen clam pdUmque armnfiidem,cre
fente fldte mpiditatis vmmenfx, exulesfiolliatabdt ty mi
lites,pro temporis capte auforû illecebras potticnndo mercedes.
lâmque propmquante tentatorwm effettu, dodus

4T3 A M M. M A R.
hxc unde conuenerdt dux dldcrior dd audendum,ty cor¬
de celfe dd uindidnm campertvritm erettus, Vdlentinum
quidem mm paucis drtafocietate iunttiffamis letalipend
pledendos Dultitio dediderdt duci: militari uerofdentia
quafaperdbdt prxfentes,faterd conijdem, de coniurdtis
quxftiones agtari prohibmt,neformidinefparfa per mul¬
tos, reuiuiferent prouintiorum turbims compofiti. Hinc
dd corrigendd plurd conuerfus ty necefifdrid, perimlo pe¬
nitus dempto, mm dperte confktret nuttd eius crpta pro¬
pitia defermffie fertendm,infaaurdbdt urbes ty prxfidio*
rio ut diximus cafard, limixéfque uiglijs teebdtur typrx
tentent, remperdtômquepromnddm qux in ditioms con
afferdt hofaum,ita reddiderdtftatuiprifhno,ut eodem re¬
ferente ty rectorem haberet legtimum, ty Volentia de¬
inde uocareter arbitrio principis- Ajreanos genus hominum
à ueteribus mfhtutumfuper qmbus aliqua m ddibits Co
fiantis retelimus,pauldtim prolapfos m mtid àftaûonibusfuis
remomt: aperte conméhs, dcreptorum promiffo-
rûmque magnitudine prxmiorum dlleéhs, qux dpud nos
dgebantur aliquotiem barbaris prodidiffie.ld enim illis e»
rat ofifiaum,ut ultro dtrèque difimrrentes mtinarum gn
tiumftrepitus noftris ducibus mtimarent.itafiecdatiffimc
dntedidis rebus olij'fque adminiftratis fimilibus, ad comttatum
acritus tripudiantéfiquerelmquemprouintios,ut
furius Camillus uel Curfar Papyrius mdorijs crebr is ty
falutoribus erat infîgnis. Etfauore omnium ddufiquefie
tem dedut~his,leni uento tranfgrefifius uenit ad comilitiwm
principis. cûmque gtudio fufceptus ty laudibus', m loaim
Valentis louini fucceffit , qui equorum copias teebatur.
Diu multumque a negotijs difimffius urbdrùs,ddigntem*
mulo ferisgfitorum, ddedferitlim exeqaendd regredidr,

L I B. X X V I I I. 4.4
txorfus db Olybrij prxfeèturd tranqmlla ninus ty le¬
nt, qui nunquam db humanitatisftatu deiettus follitites
erattyanxius,ne quod ufquamfadum eius afperum mueniretur
aut didum: calumniarum acerrimus mfedutorfifti
lucratmde poterat tirmntidem,iafeorumque difandor
ty arbiter plenas, mfubiedis admodum temperatus.fied
obnubilabat hxc omnia mtiam parum qmde
noeemfad m alto iudice mamlofum, quod ateriore uitam
peric omnem uergentem m luxum per argumenta feenica
dmoréfque peregerdt nec uetitvs nec mceftos.Pofi hunc,urbem
rexit Ampelius,mpidus ipfe quoque uoluptatum,Antiocbix
genitus,ex magftro officiorum dd proconfiuldtam
geminum indéque multo pofkd ddprxfedurx mlmen eue
dus,lxtus dliàs ty ad populifauore adipifendum aptifa
fîmus -.nonnunquam tamen rigdus, dtque utinam mpro¬
pofîto perfieuerdm. Correxiffee enim ex pdrte licet exigud
irritamentagulx tygnneos tétras, niflexus in mottiord
dmtfiffietgloridm diu uidurdm: nanqueJhtuerdt ne ta¬
berna mnarid-ante horam quartam aperireter, néue dquam
mlgp-rittm calefaoret qmfquam,uel ufque dd prxfetutum
dieiffdtiwm lixx coéhxm proponerét carnem,uel
honeftus qmdÔmandem uideretur in publico. Qux pro¬
bra aliàque his maiora difftmulotione iug negleda ita ef
frxnatius exorferum, ut nec Epimenides ille Cretenfisfa
fabularum rite ah infaris excitâtes rediffet dd nofirdfolus
purgirefaffir et Romam, tanta plerofque Idbes mfitnab'dium
fîdgtiorum oppreffat. Et primum nobilitatis,ut
dliquolies pro locorum copid facimus , dem plebis'digeremus
errata, mtidentid ueloti confirmantes exÅffiu. Prxnominum
cldritedine confpimi quiddm utputom m vmmenfamfemet
extottunt,cum Reburri ty ïltbunij ty Pd

4_y A M M. M A R.
g)nïj Gerionéfque dppellenter de Dalij mm Tdrrdcijs ty
Verrdfijs, dlijfique ita decernfonantibus orignum itifignilus
multis. Honnullosfelgntesfèritis mdumentis, ut du-
cendos dd mortem , uel utfane diritate ominis loquamurf
prxgreffo exercite arma cogentes, manipulatim contitato
fragore fequitur multitudoferuorum. taies ubi conûtantibusfînguîos
qmnquagnta nuniftris,tholos mtroierim bol
nearum, ubiubifium minaciter clamantes, fa dppdrmffie
fubito ignotam compererint meretri

L I B. X X V I I I.

4'7 A M M. M A R.
alienis laboribus uenaturi, Alexâdri magni itinera fie pu
tam xquiporaffe uelCxfiaris: aut fia Iam Auerni lem-
b'is vnuetMfamt pidis PuteoleS uel Caietnm, maxime mm
ïd uaporato audeant tempore-.ubifa mter durdtaflobelld
Iddnijsfèritis mfîderim maficx,uel per ferdmen tmbrdculipenfilis
rddiolus mruperit folis, querunter quod non
fum dpud Cvmmerios nati. dem mm à Siluani lauacro
uel Mamex aquis uentitat fofeitalibus, ut qmfiquam eo¬
rum egreffus tenuiffemisfie terfarit Imteisfolitis preffiorijs
uefesluce niantes drbitrd diligenter explorât, qux una
portantur fafifitientes ddiuuandos homines undetim:tandémq-,
elettis dliquot muolutus,reeeptis dnulis,quos neuiolétur
humoribusfemudo trddiderdt,digtis ut metatis dbit.
Qmddm ex hisdicet rdri,dledtorum uoeabulum decli
nantes,ideoquefae aipiétes oppelldri tefferorios -mter quos
tantum differt, quantum interfares tyldtronts. Hoc ta¬
menfatendum e[r,quod mm omms amicitix Rïrmx tepe-
ficam, aiearixfaix quafi gloriofîs quxfitx fadoribus, fo¬
etalesfum, ty adfattu nimifr firmitate plena connexx.
undeqmdam ex bisgregbus mueniûtur ita concordes, ue
quisillos effe exifimet fratres. ideôque mdere licetignobllem,artis
tefferarix eattentem arcana,ut Catonem Portiû
ob repulfamprxturx,necfiifiectam anwd twefeeratom,
mbderegrdmtate compofîta mefhorem, quod ei m maio¬
rê cônuiuio uel confieffiuproconfuldr'ts qmddm eft dnteld-
tus. Subfidem dliqui mriofas hominesfenes aut iuuetus,or
bos uel cxlibes,aut etidm uxores hdbentesty liberos (nec
enim m hoc titulo difcrimen dliquod obfieruater)dd uolun
tates condendos dttitientes eos technis miris: qui mmfu¬
premis iudicijs ordimtis, qux hobebot reliquerim his qui
bus morégerendo tefiatifant,ilico pereunt. Alius cum

L I B. X X V I I I. 41S
dignitate liit, eeruice temidd grddiem, notos dnted obliqitdtv
contacter dfipettu-.utpofa captas Syrdmfos exifemes
reuerti M. Mdrcellum.Multi dpud eos negtm effefeperos
po tefiâtes m cxlo: me m publicoprodeum^iec prandem,
neclauari arbitrdnterfi cuutius poffe, dntequam ephemeridefierupulofifiafiat&ta
didicerint, ubi fet,uerbigrdtidfagnum
Mermrij,uel quotam cancrifiderispartempolam
difmrrem obtineat luna.Aliusfii creditoremfuûflagtare
molefeus dduerterit debitum, dd aurigtm confagt
audentem omnia prxlitnter,eûhique ut uenefimm airdt
urger'i.unde non nifereddita cautione,difiendioque ddfli-
ttusgrdm difeedit.ty ddditur hme,debitorem uoluntariû
includit utproprium, nec ante eius profedionem dbfiol-
Uit.Pdrte dlid uxor,ut prouerbium loqmtur uete", edndé
mmdem diu nottûque tendendo maritum teftari compellif.hôcque
idem utfaciat uxor urget maritus mfhncer.ty
periti iuris dltrmfems ddftifmntur,unus in mbimlo,alter
eiusxmulus m triclinio,repugnatid trddaturi: ijfilémq;
faubfaruntur genitalium extorwm interprètes comrouerfi:
hmcprxfatturos profafim Urgentes tyfipulturos di¬
uitum motronarwm-.mde dd ejeequios uirorum femînas
muitantes, neceffiorid pordri oportere mnuentes. Hec m
rebus humanis quicquam bonum norunt, nifi quodfauttuofam.
Sic dmicos tanquam pemdes eospotiffamum di-
ligum,ex quibusfiefifieram maximumfaudum effe captu
ros.aimq; tnutuum illi qmdpetumfoccvs ty Mitiones ui¬
debis ty lAchctds:mm ddiguntur ut redddm,ita cothurtidtos
ty turgdos, ut Herdclidas illos,Crefiho tem tyTemenum
putes. Hddcnus defienatu-.nunc dd otiofemplebê
uenidmus ty defidé: in qua nitem ty nominibus mitis
quido. calceorû expertes, Cimeffores)Statarij,Semimpx,ty'
E...

'4.9 A M M. MAR.
Serdpini,ty Citimbrims ai Gluterino tyTrulld,&Ltt>canims
mm Porddca ty Sdlfuld,familéfique innumeri. hi
omne quoduimint mtm ty ttfifieris vmpendum,ty lufir'u
ty uoîuptatibus tyflpedumlis: eifique templum,ty hobi-
tamlwm,ty mntio,tyfies omnis arms eft maximus. ty
uidere licetperferd,ty cvmpita}typldteos,ty cormentiat
ld tirmlos multos colledos mfa comrouerfts iurgifs ferri,
dlifs dliud utfit defendentibus. Inter quos hi qui odfafietatem
mxerum,potiores autoritate longxua,per lanos
tyferd cldmitant fape,Républicam ftare non poffieft fa -
tard concertdtiene quem qmfique uindicat, carceribus non
txiluerit prmeeps, ty tirmnflexerk metam. Exoptatv die
equeftrium ludorum mlucefente nondû Solis puro iuborefefeus
omnes fefanam prxtipites, ut ueloatate currus
ipfas dnteedm certaturos.fuper quorû euentu dtfdffis uotorumftudijs,dnxïj
plurimi dgwit permgles ncdçs.wide
fi dd theatrdlem uentum faerit mlitatem,ortifi

t I B. X X V 1 1 I. 420
Ipfas-fm modûpiuormm manitate cldngtntiû,bttmûfum¬
mis pedû utiguibus cotingentes aulis ddfiftum,digtosprxr
rodentes dum pdtinx deferuefeunt-.dlij naufidm horridx
carnis dum excoquitur intentius defpedantes,ut dififfaru/mpemdûexta
rimori mmdndtomitis Democritumpu¬
tes, docenté'quibus modispofkritas mederi doloribus pofa
ftt mternis. Sit fatis mterhn hxc digvfftffe fuper rebus
urbdrùs: nunc rededmus dd cxterd qux per prouincias
agtauere multipliées cafus. Eriipit Augufas ter Coss.Sdxonum
multitedo:ty OednidiffimltatibuspermedAs,Romd
mm limitégrddupetebdt mtentofxpe noftrorûfaneribus
pafia.mius eruptionisprimx procelldm Hdnnenusfiifhnuit
cornes regonibus ijfdé odpofitus, diuturno bellorumlabore
compertus.Sed tanc ad mortem defhnatxplebi cogreffus,
mm milites quofda rmffie,tyfie uulnerdtem bnpdrem
fire certaminibus dduerteret crebris, dodo hnperdtore
quid dg deberet, id eft ddeptus, utpeditum mag¬
fer Seuerus opiteldtem rebus dubijs ddueniret.Qui du¬
cem militem reifiiffitientem mm ueniffiet ad loca, dificriminatis
ordinibus bdrbdros dnte cottudatiomm ddeo ter
ruit ty turbduit, ut nec comrouerfiis opponerem mdnus,fèdfignorum,
Aqmldrûmque fulgore prxftritfi Ueniolempofrent
pdcem. diàque uariatis confilijs, mm ii
Reip.conducere uidereter,pddis 'mducijs,ty ddtis ex con-
. ditionepropoftta iuuenib us multis bdbilibus dd rmlitidm,
difederepermiffa fam Sdxones fine impedimenta unde
Uenerat reuerferi.quibus omni idmfermidine uam'is redi
tilmque pdratibus occulte pedites nùflfa infidias m abdittt
quado natteftruxerût, undeprxtereûtes adgredi negotio
poterat lem.Scd longefims accidit quàmfperdbdtur. Sonite
enim dduentantium pertiti exiluerc quiddm intsnii
E.ij%

4» A M M. M A R.
pefeut-.mf(quefubito dwm fiefirmarefefanant ululotibus
lugubre barbaris Uertuntur m pedes. Stetere temen mox
mnglobati, extremâquefarte utres licet non integrosfug-
gerente snfligere oogebantur.multdque cxdepermifit contidiffiem
nullo relido, ni cataphradorû equitum mntus,
ad mfarendwn perimlttm tronfauntibus barbdris ex olio
Idtere prope diuortium itineris pdri modo locatus,eld-
more perdîtes trifih ogliterfabueniffiet. Exm concurfiwm
mfefeusfermaûfquepedoribus hincinde mmmbétes Ro¬
mani cldufios hoftes edudisgladijs obtrûcabant-.mc quif¬
quam eorû génitales remfere potuit lores, ne uno quidem
cxdibus concorporoliwm fupereffe permiffio. Ac licet tef
ffus quidam drbiter rerûfettum mmfidbit perfidum &
defirme,penfidto tamen negotio nonfaret indigne manum
latronum exitiolem tandem copia dota captam. Po/? hxc
ita profpere confiummata,Vdlentinidnus uerfondofenten¬
tias nuiltifirmes,dnxidfetticitudine ftringebdtur: réputés
multa ty tirmnfpitiés,qmbus commentis Alemannorttm,
ty Mdcridni regs frdngeretfaftus, fine fine uel modo rê
\Romonam mrequietis motibus confandentes. Immanis enim
natio iam mde db mmnabulis primis uarietate cafemn
vmminu1d,itafxpius ddolefiit, utfaiffe longsfecu
lisxftimetur vntaéh. Seditque confilid alidpoft alio imperdtoriproldnti\Burgundios
in eorum excitafiperniàé,
bellicofias ty terbx hnmenfe uiribus afifeuentes, ideoque
meteendosfinitimis uniuerfis.Scribebâtquefrequéter dd
eorum regs per tatiternos quofdam ty fidos, ut ijfdem
tempore prxfetetofuperuenirent, pollia tes ipfe quoque
trdnfiîto mm agnûrùbus^omarùs Rheno occurrere pduidis,pondus
drmorum uitantibus mfierdtem. Grotanter
ratione gtmrn principis dtxeptxfant litsrx'.prima, quoi

L I B. X X V I I r. 42*
iam mde temporibuspriftis,fobolemfe effe Romana Bur*
gundijfitiunt: dem, quod fialtnarû finiûmque caufa Alemannis
faxpe iurgtbam,catentas rrufare leâiffîmas: qux
antequam miles congregiretur in unam, adufque ripas
Rheniprogreffx, imperatore adextruéda mummeta diflriéh,
terrori nofirisfaere uel maximo. Igturpaulifier
morati,mm neque Valentinianus utfioponderat,dieprxdiéh
ueniffet, nec promififiorum aliqmd aduerterent fa¬
dum, ad comitatem mifere legatos, pofentes ddminim-
Idfibi ddri rediter'is ddfiua,ne nudd hoftibus exponerent
tergt.Qjtpd ubi wgtriper ombdgsfientirem,& moros
netti,exmde difafferût mdignati-HÔcque céperto regs ut
ludibrio habiti,feuientes captims omnibus mterfadis gé¬
nitales repetum terras. Apud hos generali nomme rex ap
pettatur Hendinos:ty ritu ueteripoteftate depofita remouetur,fafub
eofertuna titebauerit belli, Uelfigetem copia,
negtuerit terra-.quemadmodûfilent AEgyptij cafus eiuf¬
modi adfagnare redoribus.Ham facerdos apud Burgun-
dios omniummaxvmus uocatur Sinifihis,ty eftperpetuus,
obnoxius difcriminibus nullis ut regps.Per hdnc occafione
vmpendio tempefauam,Alcmannos gentis dntedidx mete
difierfos aggreffus per Rhetios Theôdofius ed tempeftate
magfer equitum,pluribus cxfiis quofimnque ipit dâ ita¬
liam iuffu prmdpis mifer.ubi fertilibus agris dcceptis idm
tributarij tircuncolunt Pddû. H me tanquam m orbem
migrantes aliam, dd Tripoleos Afaieanx prouincix uerriamus
xrumnds, quas ut drlitror Iuftitia quoque ipfe
deflemt: qux unde inftar exdrfere fldmmorwm textes dperiet
dbfolutus. Aufturidni his contermtnipdrtibus bar¬
bari, in dificurfius femper expedtti ueloces, uiueréque adflueti
rap'mis ty cxdibus,poulifierpdcati mgnuinos ter-
l.iij.

4ij A M M. M A R.
Unes remlutifant, bdnc caufom prxtendentes utfièridm.
Stachdo qmddm nomine populoris eorum, nofird perdgrdndo
licenfi us,agebat quxdam uetita legbusimter qux
illud potius eminebdt, quod prouinddm omnifalldddrû
uidprodere conobdtur,ut mditid domere ueriffima-.quo-
tirea fupplicioflommarum dbfavmpWs eft. Huius necem
ultifiti,utpropmqm domnotique miufte caufiantes,feram
fîmiles rabie contitartim exiluere fedibus fais, louiano
etiam tem imper-ante-.ueritîque prope Leptim accedere,ti
nitatem mûris ty populo ualiddmffeburbdno eius aberrimo
mfidereper tridumn.madanfap, ogrefebus,quos incpinus
hebeùtuerdt pduor, uel confagre coegrdt ddfpe-
luncas,incenfid fapettettili multa qux uehi non poterot,ott
di rdpinis reuerterummgntibus, trabétes captiuum silnam
quoque cafu m agro muentum, ordmisfaiprimotem.
Bac fubita clade Leptifoni perterriti, ante incrément*
malorum qux vn tentabat barbarims tumor, prxfidium
hnplorauere Romani comitis per Africam recem prouedi.Qui
mm ueniffiet militares copias ducem,ferréque ope
rebus rogtretur adflidis , nonnife dbunddnti commedtu
adgefto,ty camelorum quatuor rmlibus dppdrdtis,caftrd
farmabdt effe moterum. Hocque refponfa mifardndis dui¬
bus ftupe-fadis,dtque negtntibusfufficerefie poffiepoft ua
jhttioms ty- incendia enormibus inftrumentis remédié
quxrere damnorum vmrmnium, diffamuloter diebus ibi
quadrdgnta confimptis, nullo tentato idem difeffierdt co
mes.Qu.dfie Tripolitani frufirdti,fermiddntéfque extre
ma, ddldpfa legtimo die ootilij,quod apud eos eftdnmu,
Seuerum ty Elaccidnum crediiere legttos, Vidoridrwm
durea fimuldcrd Vdlentinidno ob vmperij prinûtios obld
titros: utque Idchrymofàs prouincix ruitkts doareM m-

L I B. X X V I I I. 424
trépide. Quibus compertis Romanus, miffo équité uelotiffimo
magfirwm officiorum petit Remigum, adfanem
fetim,uel rapinarwm partitipem, utpromderet impera¬
toris drbitrio cognitionem huius negotij mcario fibi dé¬
fini, venerunt m comifatum legtti,oditôqueprmtipe,uer
bis quxperpeffi fant ofenderum-.obtulerum décréta tex¬
tum continentid rei totius. qmbus ledit, aîm neque rela¬
tion! officiorum magfirifauétis Romani fldgtijs, nec con
trdrid referentibus crederetur,promififid difaceptatio plend.
dilata eft eo more, quo folem mter potiorum occupatio¬
nes ludi poteftatis excelfx.Diim remédia quxdam à com-
nulitioprindpis expeduntur, fiuffienfis Tripolitam's diûque
anxrjs,rurfus globifaperucnere barbaritifidutid fiubldti
prrxteritbrum-.Leptitandque dgro ty Eenfi internitiua
populdtione trdnfmrfis, expleti prxddrwm dceruis
ingentibus dbfefferunt,occifis demrionibus multis: inter
quos Rufticamisfecerdoialis,tyHimfius enitebat xdilis.
Hxc autem eruptio ideo arceri non potuit, quod ad Iega¬
torum preces mgotiorum quoque militarium mrd prxfidi
dcldta Ruriao,mox tranfiota eft dd Romanum. Et iam
reces mflidx clad'is nuntius, miffus ad Gallias,extitauit
dcrius principe, idedque tribunus ty notarius Pdttddius
vùttitur,ut ty nuliti difperfoper Africàprxberetfhpendiû
debitu,ty gftaper Tripolimfide cogrmfirutareter. in¬
ter taies tamen confulédimoras,expeditndîq; refiofe,Au-
fihirianifiucceffiu genùno mfiletes,ut rapaces dlites aduola
rût,irritamento fànguinis atrotius efferatx:mnBrïfèp, nifi
quosfiga dificrimimbus eximeret interéptis,prxdos quas
dntehoc reliquerom,daexerût, drboribus exettnsty uiti'
bus.Tunc Mychon quida nobilis oppiddnusty' potent, ett
ptus mfuburbdtw, lapfefque dnteqmm uintiretur,qmd\
E.iiij.

42y A M M. M A R.
pedibus xgpr euaderepenitus uetabdter,mputeum dquit
uamumfiefi conieat.unde cofaa d'iffrdcta leuates à borbar~is,dudrùfquepropeportas,
coniugs miferatione redem¬
ptus eftrty ad pmnas marifanefublates,pafir hduû mte-
rvjt. unde elati m pertinaadm femffwu grdffidtores,ipfid
pulfauere mtnid Lepûtana,fantfasplégrribus refanantid
ftminaram: quoi nunquam dnted hofaliter claufas
pattor exanimabat mfelitus.obfeffàque urbeper odo con¬
tinuas dies, aîm qmdam oppugnatores fine ullo uulnerarentur
effettu,redierum adpropria trifihores. Ob quxfa
perfolute dubij dues, ultimaque tentantes, profeths ante
legttis nondum reuerfis, lomnum mittunt dtque Pdncra
tium, qux mderim,qux ipfi pet-peffifîm,ymperdtoremfidd
relatione doduros. qm Seuerum apud Cdrfhdgnem
vnuentum ty T-lacriarutm,fùperiores illos legatos, pertn-
Undo quid egrim,cogrwmrum eos audin à uicario iuffios
ty comite.e qmbus Seuerus illico perijt uexdtus dcerbitttte
morborum. nihilomintis tamen properdrût dd conntntim
magnis itineribus dntedidi. Ingreffo poft hxc Pdllddio
Afaieam,Romaiw.s quas ob res uenerat ante prxftruttus,
utfaairitatemfuam in tato locaret,numerorwm prmtipijs
per quofdamfeeretorum mandauerot conftios, ut ei tanquapotenh
ty palatijfammatibus proximofepédij quod
pertulerdtprxftarm maximam pdrtê.ty ita eftfadum.
confafi&mque ille ditatusperrexit dd Leptim:ikque dd ue'
ritatis perueniret mdognem Erechthiûty Ariftomenem
fimndos municipes ty mfiigrus,liberefauos timûmquety
finitimorû retexentes xrûtias,ad loca uaftatafacû eduxit.
Quibus aperte amcta monftrahbus, luttuofisprouindx
tineribus mfis reuertit, Romandmque ut defadem mcrepom,relaterûfè
mncta ueriffame qux uiderdt mimbotur

L I B. X X V I I I. 4îfi
ddprmtipem. Atque ille irapertites ty dolorefe quoque
mox refetre firmauit , quod miffus ut notarius mcorruptus,donatiuum
militis omne m quxftus duerterit propri
os:quagrdtid,fldgtiorum drbitrd conftientid,mm Roma¬
no demde Pattddius conrrddbdf.reuerfûfique ddComitittem
arte menddtiorum ïmpid Vdlentinidmm fefetterdt,
Tripolitanosfaufera queri ,mmemoram. idebque rurfus
dd Afeicam mm lomno poftremo omnium Iegatorum remittitur(Poncratius
enim derffierdt dpud Treueros)ut cii
uicario ipfe mérita legationis quoqifieoidxfieduret.Prx
ter hxc ImgiosErechthij tyAriftomenisprxtidi iufferdt
vmperdtor,quos muidiofa quxddm lomtos idéPdttddius
ùitimarot. Semtus ut ftatutum eft uicarium notarius ue¬
nit ad Tripolhn. Hocque comperto Romanus domefamm
fiuum illuc uolueriter rmfait,ty Cxtilium confalidrium in
edprouintid genitum:per quos mcertum prefio dnfalldcijs
tirmnuenti,muniapes omnesgrduabdm Iomnum,de
fanatius ddfierentes nihil eorum nunddffe qux domerdt
pr'mtipem,eo ufque iniquitategrdffdnte,ut ipfa quoque lo
uinusadfalutis fax difcrimen confitereturfe imperatori
mentitum.Quibus per Palladium regreffum cognitis VA
lentinianus ad acerbitatem proclimor, louinum quidem
ut autorem,Cxleftinum uero Concordiûmque ty Lutium
utfalfi confitios ty pdrtitipeS,puninfiupplitio capitaliprx
«pit,Ruritium dutem prxfedem ut mendaem morte mul
tari-.hoc quoque dccedente , quod in relatione eius uerbd
quxddm ut uifum efi hnmodica legbdnter.de Ruritius
quidem dpud Sitifim cxfus :reliqm dpudvticamfententid
uicarij Crefeentis ddditti. Elaccianus taméante Iegatorum
mteritum, mm a uicario audiretur ty comité, conftanter
falutifexpropugndm,ddcldmationibus irdtorwm mili-

417 A M M. M A R.
tum vmpetûqus mm conmtijs pené confeffus eft,obijdentiu
. ideo Tripolitanos non potuiffe defiendùquod ipfi ad expeditionales
ufusprxbere netffdrid detredarût.-ty ob hxc
trufius m car,rem,dwm confiultusfiuper eo qmd comteni-
rctdg deeerneret vmpetdtorfottititatis ut dobotur opina
ri mfe)dibus,m urbem Romam abieratprofiigisûbm de*
Iftefemfateli ?.g? deceffat.Hoe memoradofint externis do
mefetifep, clddibus uexdta conticuit Tripolisnon indefan
fd-.qmd uigldmt lufetix omlusfimpiternus,ultrieèfque le
gatoruni typrxfidis dirx.Diu enim pofkd bmufmodi ca
fus ermrfiit.SolutesfidcrdmentoPdttddius,defetutûfiquefa
fiu quo tumebdt , difieffit dd otium . Et mm Theodofius
dudor exertituwm ille magnifiais ,opprefftirus Eirmum
perniciofa csptantem ueniffiet in Africnm, typrxfcripti
Romani rem mobilé,ut iuffium eft,fcrutareter,mter chor-
ùts eius muenta eft ty Metenjmiufiddm epifkld,id continem:
Domino patrono Romano Meterius. ty mfinepoft
multa nihil dd rem pertinentia'.Salutat te Poliodius proieditius,oui
m» dlidm ob cuufatm ditit fie effeproiedum,
nifi quoi m mufatTripoliamtrn apud auresfacras menfitus
efa.His literis dd comitdtum miffis ty leHis,volen(iïfioni
iuffu Meterius raptusfuam effieconfitetur epiftoU:
ideôqae Pallddius exhiberi prxceptus , cogtam quas cri¬
minum coxerit moles, m ftationé primis tembris obferud'
ta mfbdum dbfièntid , qui fefto die chrifhdni ritus m ecclefiîd
pernodzibdnt,mnoddtD gutture Idqueï mxibus mterijt.
Hoc fertunxfecundior'is mditio plene comperto,de-
letéque trifhiim contitore turbdrum, exiluerut Ereehthius
ty Ariftomenes è Idtebris : quimmfibi iuffias obfaidl
Imguos dididffient,ut prodiges, dd long remota declind'
runt ty dbdita.Dodoquefaper nefanddfioude Grdliono

L I B. X X I X. 41-
ttfiperàtorefidentius(Vdlentinianus enim obierdt)dd
Hefieriwm proconfulem ty T-ldmdnum mcdrium audien >
difuttt nuffa. quorum xquitas autoritate mixta iufaffama,tvrto
Cxtilio, aperte confeffeone,gnouit ipfum fiudfaffe
timbus,grauarem mentiendo legatos. Hxc déhfe¬
cuta eft reldtio gfitorum pdndenspleniffamam fidem, di
quom nihil refponfum eft , Et nequid cothurni terribilis
fabulx relmquerem mtentatum, hoc quoquepoft depofatem
deceffit dulxum.Romanus dd wmitatemprofettùsfit*
cum Cxalium duxit, cognitores deeufaterum ut mclinatos
inprouincix pdrtem. ifipie Merobdudis fauorefafieptes,mceffdrios
fibi plures petierot exhiberi.Qjfi eu Medioldmtm
ueniffem,feuferdquefae tradvs obfamuldtis dommentisprobdbilibus
oftendififiem, abfolutiredieruntai
lares. Valentim'ano tamen fuperftité,poftfuperiord qux
norrduimus,Remigus quoque digrefifus dd otium laqueo
uitam elifit,ut congruo docebimus loco.
AMMIANI MARCELLINI RE.
RVM GESTARVM LIB. XXIX.
X A C T A hyeme rex Perfarû gentis S

\%2 A M M. M A R.
promrfus hoftiliitm infa ruentium dcriter exceperum mwitiioperaquennfulta
retrocedétes,neferro molorem aduerfarum
quenquam pritrn,tyiudicarenter difitiffifide¬
ris reUultima trudente neceffitate congreffafam-.confeffifique
multis dtficeffiere uiéhres. Inter moros tamen utrmquefams
tentatis dliquotiem lembus prxlijs,uariôqmfini
tis euentu,pdttis mdueijsex oonfenftu,xfiatéq-, conftmpta,
jidrtium difeffiere duéhres etidm tum difiordes. Et rex
quidem Pdrthus hyemem Ctefiphonté otturus redijt ai
fades, & Antiochid vmperdtorRomanus mgreffus. Qui
dum ibimordtur famrus intérim hofaum externorum ,
inteftinis penè perierotfraudibus,ut dperietfaries dila¬
ta geftorum. Procopius quidam wquies homo, turborwm
mpiditati femper dddiftus, Anatolium dételerdt ty Spu
ddfiumpdldtinos,exig qux de xrdriomterceperant mfifos
mfididri comiti Tortunatidno , molefto illifldgtatori,
qui d nimid dfiperitdte confafam dd mfionumpertitus mo
dû,pro poteftatis autoritate quo regebdt,Pdllddiû quendo .
obfeHriffeme notum ut ueneficu à memoratis conduttum,
ty Heliodorwmfawrûper geniterot interpretem,adigndosprodere
quxJcirent,prxtoridnx iudicio txddiditprx
fatturx. Cûmque adfatti uel tentati quxftione dcrius ue
niretur,excldimt Polladius confidéter , lemahxcefie de
qmbus dgtur typrxterewndd : dlidfa,falimerit dicere,
monferotarûmetaenda ty potiora-.qux mgnti molimint
idm perftmda,nifi profipettumfaerit,uniuerfe confandent.luffiifque
docerefidenter qux norat,rudenté explicuit
vmmenfiim-.ddferims EidufaûprxfiidaUtyaim iretixo
Pergsmiû nomévmperdteripofiVdlenté deteftnndit
prxfiagfjs diditiffefiecretim. Et correptus Eidufhus illio,
(nanque aderatfera)octultèque miuttus,uifa indice ml-

L I B. X X I X. 430
ld mfitidtione obubrdrc idm publiattd comtes, rei totius
caldtmtofam dperit textum:abfiolute confeffus fie mm Hi-
Idriopatritio uatitimndi peritos, quorû Hildrius nùlifauerdt
mpdldtio,de imperio confiulmffiefaturo:motdfeue fie
cretis artibusfartes, ty nunmpationem prmdpis optimt,
ty ipfas confaltoribus ludruofaos exitus prxdixiffie. dtque
eudrantibus quifnam ed tempeftate omnibus uigore dttitni
antiftdret,mfius eft alijs excettere Theodor us-fecundum
inter notarios adeptes iam gradum . Et erat reuera iui
ut opinatifunt.Hanque antiquitas clarogenere m Gdllijs
vates,ty liberdliter edueates àprimispuerifix rudimentis,
modeftid,priidentid,huma nitotegrdtio, literis ornatiffe
musfiemper offido locique quem retinebdtfuperior mdebdtur,dltis
hunulibdsque iuxtà dcceptus.folufquepenè 0prnium
erdt,mius Imgudm non mfirenem fied difpidentc
qux loquereter,nullius cldudebdt perimli metes.His dddebdt
idem Eidufaus , excdrnificdtus idm dd interitem,
emnid qux prxdixit fie vndicdnte Theodorum per Eufierium
diditifie, mrwm prxftdbilifcientid literdrwm dbmt
déquehomratem. Afiam quippe paulo dntè rexerdt pro
prxfedis. Que, mmftodid wndito, gfitorumque uolumine
vmperdtori retitato de more,prodigofidfieritas in modum
drdentiffamxfatisfaftus Udgtbdter,eldtà turpi dduldtione
multorum, maximéque omniû prxfetti prxtorio tene
Modefti. Qui dum firmtdinefluectfifloris dgtaretar , mdies
obwmbrdtis bldnditidrum continnitatibus camllando
Vdlentem fubruftimm hominem fibi Udrie commulcebdt,
horriduld eius uerbd ty rudid flofiulos Tuttidtios dppelldm,tyddextollenddmeius
uanitiemfaderd quoque
fi iuffiffiet exhiberi poffie prorrùttem. Igtur ty Theodo¬
rus à Confadntinopoli, quam ex negotiofemilidri petie-

i 431 A M M. MAR.
rdt, rapi céleri iubetur effettu. ty dum ille reduatur, ex
prxiudicîjs udr'rjs qux diebus exercebantur & nodibus,
plures à difiundiffimis regonibus trdhebdntur, dignita¬
tibus ty nobilitate confpimi. cûmque née carcerespublia
idm diftenti,melufarum idm cateruds,mc priuata domiti
lidfiufhnerem,wnfhpdtione udpordta confiertas, quoniam
lunrulis maxima pars eorum dttinebdtur,tyfadm ty pro
%'imi uiam omnes horrebdnt. Aduenit dliquando tamen
ipfe quoque Theodorus prxmortuus tydtrdtus : quo m
deuidpdrte territorij dbfaondito , pdrdtis omnibus fix
mddgnesfaturx pofaebont, mtertidrû clddumlititiiom
fanobat. Et quia feillere-aon-mimts uidetur qui geftaprxterk
ftiem, -quàm IHe qui nunquam facta fingi : non
dbnuimus(neq; enim dmbigtur)fatlutem Vdlentis ty ontea,fxpius
per occultas coitiones, & tune m extrema demerfatm
: ferrumque ad iugulwm eiuspropè odottum à
mlitaribus ,fato reludunte depulfevm : quem lachrymofas
m Tbratid dificriminibus defhnardt . Hdnque ty m
nemorofo quoddm mter Antiochiam & Seleutidm loco,
Uni quiète poft meridiem confepitus, à Sdttufho tunc Seu
tario, tyfxpedliâs dppetites mfîdidntibus multis, uitx
terminis àprimigenio ortu ddfiriptis oufat mmdtùdfrx
tiantibus , euadebat : ut fub pritttipibus Commodo ty
Seuero nonnunquam dcàdebdt . Quorumfimma uifa¬
lus crebro oppugntbdtur: ddeo ut poft mtefhnd periculo
nutltd ty udria, dlter in dmphitheotrali caued, mm odfuturus
(pedamlis mtroiretj Qufntidno finotore mliâtx
mpidinis homine dd debilitatem pênepugone milnerdretendlter
mopinabili impetu, tempore xtatis extremo 0
Sdturnino centurione confilio Plautiani prxfedi m cnUath
ideens anfoderetur,ni tidiffetfappetios filius adule*

* L I B. X X I X. 43»
fem . Qupdrca etidm Vdlem erdt uenid dignus , uitam
quom ereptum ire perfidiproperobam, omni cauteld dé¬
fendes. Sed mexpidbile illud erdt,quod regdliter tergidus,
pdrieodèmque iure,nihil mterfie difidntibus meritis, nocentes
mnocétésque maligna itifiékitione uolucriter perurgebdf.ty-
dû ddhuc dubitareter de crimine, imperato¬
re non dubitante de pond,ddmnatosfi quidam prius di¬
fférent quàmfeffedcs. Adolefeebat autem obfihnatueius
propofîtum, admouente ftimulos audritid ty fùa ty eo¬
rum qui tunc m rega uerfabanter,rwuos hiatus dpericn
tium, tyfîqud humamtatisfeiffiet mentio,rdrd,hdnc appelldntium
tdrditatem:qui cruentis dduldtionibus mfatetam
hominis mortem mdtie Imgix portantis adparti
pefftmam deprduantes,omnid turbine mtempefhuo perfld
bdm,euerfaum irefmdites domus opulentiffîmasfefanan
tes.Erat enim expofitus dcceffu mfedidntium ty reclufut,
uitio gemino pernitiofe implicites, quod mtolerdnter irafcebdter
tunc rmgs mm eum puderet irafci:ty quxfatilitatepriuati
opertisfafurrii audierat, dn uerd effem excutere
tumore prim apisfauperfadem, pro ueris dcàpiebdt
ty certis. Inde fadum efi ut clsmentix fpedepenatibus
multiprotruderéter mfintes,prxps m exilium ddi-.quorwm
m xrdrio bona codékt,ty ipfa dd quxftus proprios
redigebdt -. ut ddmnati tibo precario uiditarent , dnguftijs
fernûddndx paupertatis ddtriti : mius metu uel in mare
nos ire prxdpitesfuddetTbeognispoeta uetes ty prudes.
Qujxetidmfi rectafaiffe cocefierit qmfqua,erdt taméipfe
rrimietas odiofid.Vnde dnimaduerfum efl redx: hoc défini
tu,Hullam effe crudeliorëfentétiâéd,qux eft ai pdrere ui
detur dfierior.Igtur euprxfaéh prxtorio fiwmmatiVquxfatis
in unû,qmbus cognitiones comiffx fimt,intédûtur ecu

435 A M M. M A R.
lei expediunturponderd plûbcd cum fidimlis & utrberibus.refultabdnt,
omnia trucufentx uotis honoribus, mtermtendrum
farnitus,tene,claude,comprime,abde, mini¬
ftris oftfitiorwm trifeam cldmitantibus . Et quoniam dd-
diti poft crudabiles pinos uidvnus multos,ut m tenebro-
fas rebus onfafiione mnékt mifente,fummatim quia nos
penitiffamo geftorû* memoriafagt, qux recolere poffumus
expeditius abfaluemus. Primo mtrouocatupoft mterromtiunmlas
leues Pergtrrûus à Pdttddio,ut didum eft,prodites,
quxddm vmprecaùonibus prxfaffie neferij, ,ficut
erat impendio eloquentior ty in uerbo perimlofe proiettus
,'mter dmbigentes iudices quii prius quxri debeat
quidûepoferiiis,dicere dudader exorfats, multa hominum
milia quafi confitiorum fine fine ftrependofendebat, mo¬
do non db extremo Atldnte magnorwm criminum drguéiospofixm
dliquos exhiberi. Qwp,ut confartinante nimis
drdud,morte multato,dlij'squegregttim pofi illum octifiis,
dd ipfius Theodori caufam,quafi ad olympiti arttminis
puluerem peruenitur. Eodem die mter complura oliohoc
quoque euenerot trifle-.quod Solia thefiauroru paulo an¬
tèper Throdas comes, cum de uinculis educitur audien-
dus,ty calso mferitpede,quafi ruind mcidetis mmenft
terroris repente permlfius,animam mter retinentium mi
nus efiflduit. Conftituto itaque iuditio,ty cognitoribus prxfcripta
oftentantibus legum ,fad ex uoluntate dominantis
moderdntibus momenta cauferum,horrorperudfierdt uni
uerfis. Totus enim deuius db xquitate dildpfus, iomque
erudttior ddlxdendum,in modum hdrerutrixfarxfii ad¬
mettes quifqudm fabricx diffugffet,dd ultimam rabiem
feuiebdt.Indudi itaquePatria us ty Hildrius, ordiném-
que replicare iuffa gfikri*m,mm mter exordid udriorent,

LIB. XXIX. 454
fadieaûs Idterïbus inldto tripodequo uteldntur,dddtti ad
fu/mmas dngifeos aperium negotij fidem, db ipfis exor¬
dijs replicatam. Et prior Hildrius: Conftruximus,mquit,
magnifia iudices,dd cortinx familitedinem Delphicx diris
dufiicijs,de laureis uirgultsinfauftam hdnc menfula qui
uidetis-.ty imprecationibus carminumfacretorum chordgij'fque
multis de diuturnis ritedliter oonflècrdtam mouirrms
tandem, mouendi autem, quoties fuper relus drcanis
anfiulebdter,erdt mfatittio talis.Conlocabdter in medio do
nuis emamldtx odoribus Ardbitis,mdique lance rotendd
purefauperpofata,ex diuerfas metottitis materijsfabrefatctn:
mius in dmbite rotuditatis extremo elementorum wgntiquateor
fcriptilesfirmx incifxperite,dijungebdnturjpd
tijs exdrmnate d'tmenfas* Hos limte'is quidam indumentis
dmittus,calcedtufque itidem lmteisfioc6s,torulo capite tircunflexo,uerbenasfèlitis
drborisgefktmjitato conceptis car
minibus numine prxfititionum autore, cxrimonidUftientidfuperftfiht
cortinulas, penfilem dnulum librdm drtum
ex carpdthio feloperquàm leui,myfhtis difciplinis initidtemtquiper
interuattd diftinda. retinentibusfaingulis lite¬
ris mtidemfaltedtim,heroos efficit uerfus mterrogttionilus
confbnos,dd numéros ty modos plene anclufbs: quales
legunter Pythiti,uel ex ordmlis editi Brdnchiddrû. ibi
tem quxrétibus nobis, qui prxfènti fuccedet vmperio,quonidm
omni pdrte expolitesfere memordbdtur : adfeliem
dnulus duos perfermxerotfyttabos'.ty mm adiettione li¬
terx poferema exclamauit prxfantium quidam, Theodo¬
rumprxfcribenx fatali neceffitate portendi.nec ultra fu¬
per negotio eft exploratumifatis enim apud nos confhbat,
hune effe qui pofebater.CÛmque totius rei notitiam itafi
gnatefeb oailif iudjmmfabietiffiet , ddietit beniuole, ii
F.'.

45y A M M. M A R.
Theodorumpenitus igwrdre.Poft hxe interrogâti, dn est
fidefartiam quas dgtdbdm, edprxfitierim qux fiufhne-
rent-.uerfius illosnotiffimos ediderunt,clarepromintiantes
capitalem eis hanc operdm farutandifeblimiora ato fita-,
ro: nihilorrums tamen ipfa quoque mm cogmwribus prin
tipi cxdes mcendidqueftagtantesfarias vmminere-.quori
très ponere [affitiet ultimos. - ,
, \ . ,' " , . _/ f < . ~
ev jxit r #Tifj,ujc,vyi troy ttvtTtu su/ax,hxi ouxott
r . , > r \ t
TiffiÇiovH /iixpv/liinri!tÇo-irxt)/-et hxhw cirer
, / > . 1 a I r
TkOVTIHXtr -riirriOIS IflflXYTfif fltuofitrtri, «.
Qujbus lettis, unguibus maie multotifipdrdntur ex¬
amines. Pofkd ut Cogtatifeelerk offitind pateret aperte,
honoramrum mdutitar globits,ttertices ipfos continens re-,
rum . aimque nihil prxterfa quifque eernem , ruinam
fuam vmpetteret faper alium, permiffo quxfitorum ca¬
ptant dicere Theodorus . primo m pacem uenialem proflrdtes,dein
codttius refpondere compulfus,ofendit re co¬
gnita per Eufarimn , ne dd tmperdtorem referret, ut co-
nates efe aliquoties db eo prohibitum, ddferente nonop-
petitu regni oiupdndi inlitito ,-fed rdtione quadam m-
dcclinabilisfati, id quodfferabdter ultro uentarum . de¬
inde hxc eadem Euferio fuberuenta quxfaone confefifo
confetabant Theodorwm literxfux, per dmbdges ob¬
liquas dd Hilorium feriptx : qmbus fie idmfirma concepta
ex uatibus, de re non mnéktbdter, fed tempus pdtrandx
mpidinis quxritobdt . Quibus pofe hxc argnit»
fequeftratis , Eutropius Afiam proconfulari tene obti-
nens poteftate, utfiitionis confitius drcefiîtus m crimen,
dbfefftt mnomus, Pofipbilo eximentephilofopho: qui ut
' eum mendacio miftoperuerteret, crudeliter tortas,de
fiate robufix mentis non potuit deterbari. Hisoeceffet

L I B. X X I X. 436
philofophus Simonides, adulefens ille quidem , uerum
noftrd memorid fauerifiimus . Quj cum audiffe negoti¬
um per Viftudiam deferretur, ty caufam non ex uerita¬
te, fed ex unius nutu penfari fenfiffet , didiaffefa dixit
prxdida , ty commiffa pro firmttate dnirm tamiffe.
Quts omnibus perfpicatiter inqmfitns, imperator cognitorum
confaltatiom refiondemffub uno proloquio mnéhs
iubet octidi-.tymxfine dnimonim honorefunefiumfieétumlwm
multitudine innumera contuente, ty onerante
quefabus cxlum (manquefangulonvtn mala omnium ef¬
fe communid credebanter) dutti uniuerfi flcbiliter iugtlanterprxter
Simonidem : quem folum faxuus ille fantentixlator,efferatus
ob confhtntia grauem,iuffieratflam¬
mis exuri : qui uitam ut dominam fùgtarïs robidom , ridem
faubitas momentorwm ruinas , vmmobilts conftagrauit,
peregrinum ittitm imitâtes Protea cognominephilofo¬
phum cldrtim : qui mm mundo digrcdifhttuiffiet, olymp'ix
qmnquennali certamine faub Grxax confpedû totius,
dfoenfo rogo quem ipfe oonfaruxtifiomms dbfiumptus efl.
Et poft hune diebusfiemtis omnium ferè ordinum multi¬
tudo, quam nominatim recenfire eft arduum,m plagts ca
lumnidrum coniectu permffoi'um dextet-asfatigtmt, tor¬
mentis'& plûbo ty uerberibus dnte debilitata-.ftwmptemque
eft de quibufdam finefiirdmento uel mordfupplidû,
dum quxriterdnfami deberet:ty utpemdwm ubique tru
tiddtio cernebdter.Demde cnngefh mnumeri codices,ty dcerui
uoluminum multi, fub confiettu iudimm concrermti
fant, ex domibus eruti uarijs ut inlititi,dd leniéddm cxfarmn
mmdidm,am effem plerique liberaliû difaplinartim
indices uariarum ty iuris. neque ito multo poft Ma¬
ximus ille philofophus,uir ingeti nomine dodrinarû,mius
F.y.

437 A M M. M A R,
ex uberrinùsfermonïbus ddfdentidm copiofus luliontts
exfatit imperdtor, ordmlifaprddtdi uerfus audiff'e mfimuldtus:
féque wmperiffie adfenfussfed reticenddprofefifeoniseonfiiderdtione
non effudififie,uerum ultroprxdixiffe
confaltores ipfosfupplicijs pxmlibus perituros : Ephe- "
f 0ri ad genainam patriam duttus,ibiqu: truncatns,fenfit
docvte perimlo poftremcquxfttoris imqwtdtem ommbus
effe criminibus grduiorem.Conftrittus etidm Diognesld
queis impixfalfitatis, mr nobili profdpid éditas, mgenio,
famndidfarenfi,fiuamtatéqueprxfeam,dudivm E>itbynix
redor,ut opimum pdtrimomum eius diripereter, capitali
efl poena ddfattus. Ecce autem Alypius quoque ex uicario
B ritannidrum.pldtiditatis homo iumndx,poft otiofiom O"
repofitam uitam, quonidm hucufique miufatid tetendertt
manus, in fiqualore maximo uolutatus ut uenefeeij reus ci¬
tâtes eft mm Hierocle filio ddulefente imdolii bonx, ur¬
gente Diogne quoddm ty uili ty folo , omnique lanietid
excritàdto,ut uerbd pldcentidprmtipUuelpotius drceffitori
loquereter: quo mmpdnis nonfiufificerem membrd,uiuo
exufto,ipft quoque Alypius poft multationem bonorui»
exuldre prxceptes, filium miferdbiliter duttum dd mor¬
tem cafu quoddm profpero reuocatem recepit.Perid omne
tempus Pdllddius ille codgulum omniû xrumnarunr,quê
captum â Eortenatidno dominaisprimumjpfafards mfimitatead
omnidprxceps , clddes alias fiuper alias mrruilando,
ïachrymis uniuerfidperfaderdt luituofis. ridnttus
enim copiam nominandi fine fertunarûdiftantid quos uo-
Imfifet ut drtibus mterdiths vmbutos, ita ut ferdrum oc¬
culta uefhgd dodus obferuare uenator, multos mtrdcafi-
fies lugubres mcludebdt,quofddm uenefitioram nctitidpol
luws, alios ut dppetitoribus vmnumendx confaiot nuit-

L I t. X X I X. 438
fkttis.Etne uel mniugl us maritorum mcarei imfarïasflè
re,hnmittelater dôfefem qmfignatis domibus mter ferutinidfupelledilis
ppnis ddditli , vncuntamenta quxddm
anilid uel ludtbriofit fabderem dmatorid, dd mfanfiimt
perniciem continnata: qmbus m iudicio retitatis,ubi non
lex,non religo, non xquitas ueritatem a menddcijs dirimebdt,
imdefanfa,bonis dblotis, nullo a>ntattideliéh),promifiue
iuuems , dlij'que membris omnibus capti ddfup¬
plicium fettis geftatorijs ducebdnter . Indefactum eft per
Oriétales promntias, ut omnes mete fîmilium exurerent
libraria omnia: tantes uniuerfas mnafièrat terror. Hanque
ut expreffus loquar,omnes ea tépeftate uelut m Cvmmer'rjs
tenebris reptabamus,paria coruums sicnli Dionyfij
pamtantes-.qui mm epulis omni trifaoribusfaméfagnarenter,
ex fummis domorum laquearijs in qmbus difaum
bebdntfetis nexos equinis ty octipitijs mmmbentes gld-
dios perhorrebdm . Tunc ty BdJJidnus, procerum génère
îidûis,notarius militam mterprimos,quafaprxnofiere al¬
tiora conatus, licet ipfe de qualitatépartes uxoris confalu-
iffe firmaret,dmbitiofa mceffatedinumftudio qmbus tegebdtur
morte ereptes,pdtrimonio opimo exutes eft. Inter
frdgores tôt ruinarum Heliodorus Tdrtarens ille maiorû
omnium mm Palladiofabricator,mathematicus, ut mémo
rot uulgus,colloquijs ex auld regd prxpignerdtus dbftrufits,iafunèbres
dmleos extitabdt,omni humanitatismuita
mento dd prodédd qux feiret uelfingret loeeffatiis. ni ty
fattititius abo mûdiffamofeuebdtur, ty dd largêdû pellitibus
merebat xs conldtitiwmgraue,ty mcedebatpoffam
eldte os tirmnfarem uulteofium omnibus fermiddtus, ed
fidutidfaubldtior, quod dd lupdnar,quod fimt ipfè uoluit
liberius fieruabdter, mbimldrijs officijsprxpoft tus ddfa-
E.iif.

439 A M M. M A R.
duepropdldm uentitabdt, elogd pdrentis publici perferem
faturd pluribus luttruofa;. pérque ewm utferenfeum
cauferwm patronum , qmd m primis oratioms partibus
cotlocara, utproficere poffit faalius Valem, qmbufuefi.
gtrarum cimentisfplendida luca adtentare debeat,prx.
tnoriebotur . Et quoniam longum efi, qux cmtidrius ille
wnflauit,hoc unum cdififeram, quanquam prxtipiti confidentia
pdtritidtus enlumina ipfapulfamt. Qui ex don
defhnis,ut didum efe,regorum wnfabulatiombus mmo
mter adrogtm, ty ipfa mlitate ad facinus omne uenalis,
egretnam illud por confiulwm Eufièbium ty Hypatià ger¬
manosfaatres, Confhtntijpr'maprs quondam odfines, od
mpidinem olttoris fertunx ereéks,ty confiulmfie ty og-
tafifie quxd'tfiuper imperio detulif.addem itineri adnien-
datiwm ficte confitrudv, quod Eufibio etiam prmdpalid
mdumentd parata,fint. Quib us houfas auenterfiemebûdus
ty nunax an mhil liwre debuerat, qma omniafibi
liare etiam miufta exifhrmbat,m remiffe ab extremis regom
mtsruallis exhibitis ommbus, quosfolutus legbus
aceufatorjierduti debere profanda famritate mondant,
fuftipi quxftionem criminofe prxapit. Ciimque nodofis co
drtationibus,xqmtate diu iachtta nixts,adfeueratione per
diti mbulonis durante, nullâ confiflfeoru m exprimere tor-
menta grauia potuiffient,ablcgitôfque ab omni hmufimo-
di conftientid ueritas ipfa mros ofkrnderèt - Idros, cnlwm-
nidtor qmdem ita ut antea honorabdifr colebatur.illiae
ro exilio ty pemniarijs adflitti difiendijs ,poido pofkd
reddita fibi muldafiunt reuoeati, dignitatibus integris 0"
fplendore. Hec tamen poft hxc tam pmtenda repreffeut
adum efl uelpudenter, non reputnnte alta ninuwrnpotefbte,
quod rede mfauttis ne atm inirmorum quidem

LIB. XXIX. 440
incommodis m deliéht conuenit ruere uoluntaria : nihilquefat
tom iniquam, quàm dd drdua vmperïjfupertilia,
etiam dcerbitatem naturx ddiung . Sed Heliodoro mar¬
tem morbo an aliqua excogtata m mortuo (nolhn dicere,
utinam nec ipfa res laquereter)fanus eius per uefiilloney
elatum puttoti prxctdere honorati complures, inter quos
ty faatres iuffafam confalares. ibi tunc reéhris imperij
caries tota ftoliditatis apertiùs efa profanattt: qui mm db-*
fanere maonfelobili malo rogtremr , obnixe mflexibilis
manfit: ut uideretur dures occlufiffe ceris, quafifeopulos
Sireneos tronfgreffurus. Suj'erdtus tamen preabus defttivatis,tandem
nuddtis eapitibus mfaufktm buftudrij hbitinam
ddufique fepulchrum incedentespedib us,quofddm etiam
complicatis drtimlis,prxire mandduit. Horret nunc
reminifti, qua iufatid humtlidti tôt rerum dpices uifiebater,
ty prxtipue eonfuldres,poftfitip\ones ty trabeas ty
fafeoram monumenta mundana.Inter quos omnes ddulefentid,ty
mrtutum pulchritudine commendabilis nofer
Hypatius prxminebdt, uir quieti pldtidîque confilij, ho¬
neftatem lenium morum uelut ad perpendimlum libras:
qm ty maiorum claritedini glorixfait, ty ipfepoferitittem
miradis adibus prxfedurx geminx decoramt. Ac¬
ceferat hoc quoque eodem tempore dd Vdlentis exteros
laudes, quod eum in dlijs itafxuiret infefe, ut potmrum
moros x^referret feniri mm morte, PoÛentidnum tribu-
num malitia quendam exuperdntem , ijfdem diebus con¬
uidum confefifumque , quod exeéh mux mulieris uentre
dtque mtempefihuopdrte extrada, mfernis manibus extitis
de permutatione vmperijj confulere aufus eft:familidritatis
eius mtuitu ordine omni nutffdnte obireiuflfit, mix
farnifaluié ty mmdédos opes,ty militixftatu integrû re-
E.ii'ij. -

44» A M M. MAR.
tenterwm . O prxclard mfermatio dodrinarum, mune¬
re cxlefh mdulta falitibus, qux uel mtiofios naturas fx¬
pe exoolmfh ; quanta in ittd caligne temporum drrexif-
fas,fi Vdlentifaire per _c tiaiiffeurtihilaliud effe imperium,ut
fa,fientes definiunt,nifi aramfalutis dlienx: bonique
efifieinoderdtoris,reftrmgrepoteftatem, refiftere eu
piditati omnium rerû,ty vmpldcabilibus irdmndqs-.nof
féque,ut Cxfar diékmraiehdi^mfemmefifie wfirUmen-
temfineitutiyrtewdaùoiu-fn erudelitatis: ideôque de uita
& fpiritu honinis , qui pars mundi eft,ty dnimantiom
numerum complet,laturûfententidm diu multûmque mndari
oportere, necprxtipiti ftudio ubi irreuoeu bilefadum
efi,dgtari : ut exemplum eft illud dntiquitati admodum
notum. Apudproconfalem Afix Dalabeliam Smyrnxdmo
terfamiliasfilium proprium ty maritum uemnis neeaffie
anfeffa,quodfiUtim-eKprme~mro-aheisoccifiumcomperiffiet,ty
aomperenditidta,atm confilium dd quod ex mort
dilata eft, dnceps quidmter ultionem tyfcelus ftatui de¬
leat hxfttdret, dd Areopdgtos miffa eft, A4henienfas in¬
dices trifaores-.quorum xqmas-deormn /quoque iurgd di'
titur difanxiffe.Hi caufe cognita^xntefiimopoft anno mm
dcmfemre muherem ddefifie iuffiènmt,-neout dbfoluerent
uenefiUam,

L I B.: X X I X, 441
Antiochix Vdrthico frdgpre ceffidnte per inteftnnas dildtantar
xramnas,citasferidrwm horrifims poft moonuo-
lutos multipliées cafus db eadem urbe digrefifius,ceruicibus
Afix totius mfaedit hoc modo. Tefanus qmddm Tridenti-
rms ultimi fiangiinis ty mnoti, m nexum germanitatis i
Mdximino dilettus utfadolts ty comgttus, decernentibus
fatis ad Orientem trdnfgreffus eft: ibique ddminiftrdtd
Syrid,magfkriôq; memorix perddo,bondlenitudinis ty
reuerentix reliqmt exempld. unde regere Afaidm proconfuldrîpoteftate
exorfus, uelificatione trdnqmlld(utdium)
farebdtur ddgloridm.audiem autem Maximmum optima
cuique exitialem,obtredabatfubinde attibus eius,utperniaofis
ty fixdis. Sed cum impieperemptorum exequijs
fuffragtntibus ad prxfetturam ueniffie hominem comperififiet
vmmefitem, exarfiuad dgenddfieradâque fimilia:
ty hifarionis rite mutato repente perfona, ftudio nocendi
concepto,moedebdt omlis mtentis de rigdts,prxfet~turdm
mtumarn ddfere propediemfe fie contaminaffiet mfontium
plnis.Et quanquamfint multa ty uarid, qux ut leuius
mterpretemur,egt dfperrime, pauca tamen diti fiufifitiet,
qux fiunt nota oe peruulgtta, dd xmulationem eorû com¬
mifd quxfacta fam Romx. rdtio enim eddem eft ibi re¬
de fieolfate geftorû, etidmft magnitudo défit diffimtlts re¬
rum. Philofaphum quenddm Cirdnium,haud exilts me¬
riti mrum,ed caufa tormétorum 'vmmanitate inultem or-.
tidit,quod dd niugem fuam familidriterfaribem,idfer¬
mone dddiderdt Grxco,trr) A voet,uxt s-t'ps 7 «V ti/a/i. :

443 A M M> M A R.
fis miufddm mu nitipis clarifcrutari ex negotio iaffas.n-
niturd Vdlétis mïufdom muenta eft : repellênfeue calom¬
nias is citius intererat, mm obieéktreter ei quamobrem
confkllationem prmdpis mllegffet,fratrem fuum faiffe
Vdlentem dudum que obijffe dommentorû plena fide mort
flrdre pollia tttS,mexpeéhxto ueritatis nrdidolaniatusdd-
cer trudddtus efl. Vifus ddulefem m balne'is admouere
marmori manus utriufque digtes dlternatim typeâori,
fipamque uocales literas mtmeraffe, adfiomachi reme¬
dium prodeffe id drbitrdtus, in iudiaû trdttus,permffius
eftglddio poft tormenta. Histy mihi uertétifelûm Gal¬
lias confenditer ordoférié'fque geftorû, mter multa & fee¬
na Wlaximinum reperiem iam prxfettum: qui poteftate
Idtediffufdfxttum hnperdtori dccefferat mcétiuum, mo*
ieftati fertunx mifcenti licentidmgrduem. Quifqms igtur
diékt oonfiderdt,perpréddt etidm cxterd que tocentnr, ue¬
niam daturus utprudemfe non cuéht compledimur,qux
confiiliorwm prauitds crimina m maius exdggerendo commifit-Adolefiéte
enim dcerbitate rdtiomim immica reéktrum,truxfauopte
ingenio Vdlétiniarms, poft eiufdem Mdximini
dduentu nec meliora manente ullo nec retentéte,
per afieros attus uelut xftu quoddm fluttuwm ferebdtur
ty procettorum-.ddeo ut irafentisfxpe uox ty uultus ty
ineffius mutareter ty color. Qu/tm ré mditid uarid te¬
ftatur ty certa,è qmbus paucafiufifitiet poni. Adultes qui¬
dam ex his qaospxdagoganos appellot,ad obferuandam
uenatitiam prxda Spartanû canem retinere difpofi'tus,on¬
ceprxdidum tépus abfolmt,affulte eius euadere cotidn-
tis appetitus ty morfit : ideôque neeatus dd exitiumfifa-
bus,eddem humatus eft die.Prxpofiitit febricx obldto thordce
politofeberrime, prxmiûmque ideo expeélnntem, ei

L I B. X X I X. 444
re prxcepit occidi, qubdpodus paulo minus habuitfpeties
ferrea quàm illefiirmardt. Confktntidnusftrdtor,paucos
militares equos ex his aufus mutare, dd quos probdndos
miffus efi m Sdrdinidm, eodem iubente lapidum ittibus
oppetijt crebr'is.Athandfiiusfauorabilis tunc aurigafufpe¬
dus ei uulmri lemtate, ut muus mcendi iubereturfiqmd
têtafiet hmufamodi, mius non multo pofea berufieijs ufum
firebatur, nulla delata uoluptatum drtifiti ueniajgmbus
dboleriprxeeptus eft.Afrimnus caufarum in urbe defènfior
dffaduus, poft adrmniftratam promntidm dd regenddm
aliam ddfpiramt, mius fluffragatori magftro equi¬
tem Theodofio id pecenti,fiubagrefiti uerbo refponderat,
Abi,mqmt,comes:tymutaeitaput,qiufibi mutariprouin
tiam cupit. gr hoc elogoperijt homo difertus, ddpotiora
fefanam ut multi. claudium tySdttuftiwm ex lomanorû
numéro, ddufique tribunatus digmtates progrefifios,dcmfabot
quidam mlitate ipfia defpettus,quod mm imperiû
Procopius affectnfifiet,oliquapro eo lomtifewt bona.Cumque
nihil quxftiones reperirem, dffadue mandare mag-
fir'is equitum auditoribus prmeeps, ut agerem Claudium
m exilium,ty Sallufhum pronuntiarem capitis rewmpollicites
qujd cum reuocabit ddfupplicium rdptum.hôcque
ita utftatutum eft obfieruato, nec Sdttuftius morte exemptus
efl,nec claudius rufe pofe eiufdem Vdlentinidni obitum
deportationis mgfeitid liberdtus. * mm itti
fixpiffame torquerentur . Replicatis igtur quxfhonibm
denfè, ty qmbufddm ui tormentorum dbfwmptis, ne ue-
fagd qmdem ulla deldtorum repertafant criminum . In
hoc ncgjtio protedores dd exhibendos miffa perfonas,
diatntur fafhbtis prxterfalitu ufi. H orrefat animus omnid
recenfiere, firmilque refermtddt, ne profeffio quxftffe

44y A M M. M A R.
uideàtur in uitia prmtipis dlids commodiffam. illud ta¬
men necprxteriri eft xqmtm necftleri,quod mm duas
bdbereturfavsfaxuas hominum ambefarices,Micam auream
CT lnwcentidm,cwd dgebdt enixd raedrwm caueos pro¬
pè atbimlamfuum locaret, mftodêfque ddderet fidos ui-
* ferosfellitite ne quo ea feperdrum debetur luthfims ca¬
lor. innocentiam deniq;, poft multas quas eius lonidtu at
douerû uiderdtfepulturas, ut benemerita infyluas abire
dimifîtmnoxidm. Et hxc quidem morû eius typro¬
pofiti cruentifum documenta ueriffama: folertis uero cir¬
ca Rempub.mfiquam digredientis * efpemlisfi¬
quis hofhûfe co'mouififiet defuper uifus obruebotur. Agtabdter
autem inter multipliées mros idomnium primum
ty potiJJîmum,ut Mdcridnum regem auttum mter mutationes
crebrosfacteffaomtm,idmque in noftros ddultis ui¬
ribus exurgentem ui fiuperfihtem rdperet uel mfadijs, ut
multo dnte Vddomariû iulidmis. typrxmfmn negotium
poficebdt ty tempus. cognitéque trdnfifegtrû indicijs, ubi
comprehédi nihil operiem poterit dntediètus, tadte quan
tu" conceffîtfamltas, aequi côfarendo offîceretpoti,iunxit va
uibus Rhemf. Et dntegrefifius cotra Mdttidcas dquas pri¬
mus Seuerus,quipedeftre mrdbdt exertitii,perpenfa mili¬
tumpautitate territusfetit, timem ne refefere neqmés mruenti,opprimereter
bofhliûogmtmm mole. & quidfafii
cabdter uenalid ducentes mantipiafeurrds, cafu ittic reper
tosjd quod uiderant exmrfau céleri nuntiare,mnât>srmertibus
direptis occidit. A duente itaqueplurium tpiarwm
animati iudices, caflnjque ad tempus bremfiîmam fixis,
quid nel fartifiale iumentem qmfquam nec tabernaculu"
hdbuit prxter prinçipem, mi tapetesfaffecerdm pro tentvrio,parûper
ob tenebras moratinoéhurrids, txiliente la-

L I B. X X I X. 44É
nd procintti pergebâlt ulterius itinerû gndri * tempo¬
re ïdotdt,extéto ftrepita fuorum eft impeditus: quibus dffadue
mandom ut mandijs ty rdpinis dbftinerent,impetrdre
non potuit.Ignîum enim crépita diffonifque cldmoribusfdtellites
extitijdque quod dcaderdtfufficuti, car,
pento ueloti impofitum regem dngifto ddite tirmnfaattis
collibus dbdiderunt.Hdc Vdlentinidnusgloria defraudatus,necfaua
mlpd,nec dumm,fidmtëperantiamilitis,qu

447 A M M. MAR.
mes, dd vnfldidtorif perniciem multa tiebdt tyfirrmddn
dd.ûtquerumoresdiftulerût affadm,nauabatur opéra di¬
ligent m palatio:Romoniqmdérelationes,multatyafie.
ra congrétesm Tirmum,libenterfefapi,retitariqueprm-
tipi, in earumfauorem continentibus multisiea uero, qux
cotra Eirmusfalutis teédx gratia docebdt crebro perfeos,
accepta diutius occultari: Renugo tene offitiorû magftro,
affine drrûcdque Romani,mter potiores vmperdtorts neceffitates
hxc uelut minimo tyfuperflud nonnifi opportune
legpoffe dffeuerdnte. qux mm dd obruenddm defanfio-
nemfauam dgtari ddiierteret Mourus,ulhmorû metu idm
trepiddm%ne drrranddtis quxprxtendebdt,utpermtiofius
ty- contumax wndemnams oecidereter,-ab imperij ditione
defitimt,ty ddiumentd * tium dd uaftand *
hoftis impldeabilis hrcrementis uirium ddolefèeret, dd _.-
lolédum mm comitaéft ouxilio nulitispoua Theodoftus
magfer equitum mittitur: mius lurates ut vmpetrabiles
ea mpiftutxpXrXcxter-ittùPbatyDomit'ij Corbulonis ty
Dufi'rjuetermn familimi:quorûpriorfub Herone,dlterTrd
idno rem régents Romanam,pluribus mcldruerefertibus
fadis. Proinde db Areldtefecûdis egreffus aufpicus,emedtvque
mari mm claffe quam ductabdt,nullo defa rumore
prxgreffo defertur dd Sitifanfas Mouritanix littus, quod
dppelldnt dccolx Iglgtanum. ibique muentum cafu Ro¬
manum leniter ddlomtus,mfat dd mglias ordinàdas &
prxtenturas,pdrumfiuper his qux uerebdtur merepitum.
Quo ad Cxfidrienfiem digreffio,Gildonem Eirmifrdtrem
ty JAdximu mifit corretturos Vmcentiû: qui mrdm Ro¬
mani uicem,vnamlitatis eius erdtpdrticeps tyfertortttn.
Kecepto itaque tardius milite,quem ampiitedo merdbotur
mariftSitifimproperdm Romanum mm domefetis mftt-

L I B. X X I X. 44_.
diendum protetoribus comrmtli manddiùt-.dgjnfque in op¬
pido fallititedine didueebotur antipiti, multa atm dnimo
uerfatv, qua md,qmhûfate commétisper exuftas caloribus
- terras prmms offuetem duceret militem'.uel hofem cape-
ret difaurfatorem ty repentirmm,mfadij'fque potius clandefanisquàm
prxliorwmfetbilitate confifimn. Qupdubi
Eirmo leui rumore,dein apertis eft indicijs cogruturnSedutiffami
dutis aduentu prxftri6h.s,uenidm oonfiffaonis
prxteritorû miffis ordtoribuspofiebdt ty feriptis, doeenbbus
eum non fpontefita dd id erupiffie quod nordtfelefeimfed
îniqmtate grdjfiinte licentius,ut monftrdre pollicebdter.
Qufbus lettis, pdcéque obfidibus dcceptispromiffid,
dux dd reçenfandos legones qux Africum teebonturirepergebat
ad Pdncharianamftationem, que conue¬
nireprxceptxfem.\bi magnifitis uerbis dtqueprudentix
lusfpe mndvrum ereda, reuerfus Sitifim cotiliattr' mdi^
gnd milite mm eo quem ipfeperduxerdt, xgreperpetient-
moras dd protinttus ire ocyus fefenabdt. inter refadua
autem ty clora id amorem eius auxerat in immenfum,
quod d prouintialibus comedtem exercitui prohibmt da¬
ri, truffes ty condita hofeum uirtutis noflrorwrn horrea
effiefidutid memordmfpetiofid. His ita atm Ixtitid pofifefa
ferum difpofitis dd Tubufaptumprogreffus,oppidum 1er
rom contimium monti, legttionemfamnddm Eirmi repuàduit-.qux
obfides, ut dntèftatutum eft non duxerdtfe¬
cum. unde omnibuspro loco ty tempore cautius explordtis,
contitv gjrddu Tyndéfiwn gsntsm ty Mdfiîmffienfeum
petit, lembusdrmis vnfirudas, quas Wldfa%el ty Dius
frdtres Eirmi duttabdm .eumque effent hoftes iam in con
faite membris omnibus celeres,poft miffilia hmcmde cre¬
brius idékt, committitur certamen dfperritmm, mtérque

44? A M M. MAR.
gemititt,mortes & minera dudiebdterbdrbdroritm ulu-
Idbilis fletus cuptorwm ty exforum: pugnaque dirempta
plures dgripopuldti fium ty mafi. mter quos clodes eminuerefandi
Petrenfiis,extifi rddiatus: quem Sdlmaqsdommts,Eirrrû
frdter,in modum urbis exfaruxit.Hoc fiu.efa-
fiti uictor elatus,rmrd ueloatate Ld mferéknfeoppidi occu
pdmt,m ter gétes pofiitumdntediétus, ubidbunde rei tibdrix
copidm condi efifetit: utfi pergem interius dlimento-
rum ofifendiffet penuridm,iuberet eprop'vnquo conueetnri.
Qjix dum ita procedum, Mdfd^el repdrotis uiribus
mtionum confinimn ddminimld dudum, fnfirta manu
mm noflrisfafis èpdrtefuorumpluribus, ipfe equiperni
titate xgre difcrimine mortis exemptes efi.Eeffius xrwmnis
geminiprxlij Virmus, imoque xftuom corde, nequid
ultimx rationis omitteret, Chrifhdni rites dntiftites ordteros
pacem mm obfidibus mifit. Qu,i quoniâfaufieepti le-
nius, pottititi'que uiduicongrud nulittbus, utprxceptum
eft, Ixtaretelere refponfa, prxmiffi s muneribus, Maurus
ipfafidentius dd Romanum perrexerdt ducem, equo mfi-.
dem dpto itddntipites cafus. cûmqueprope ueniffietfalgrrefignorum
ty terribili uultu Tbeodoftj prxftrittus, iumento
deftlijr.mruatÀquetruiee humipenè dftfexus,teme*
ritatemfaamflebiliter mmfabat,paam obfecrado mm ue¬
nia: fiufieptûfique mm ofimlo, quoniam id Reipubliex an
ducebat,bonxfpei iom plenusfufifitientidprxbuit dlimert
ta: ty qmbufddm propmquisfats dd obftdum uicem relittis,
dbfaeffat,cuptiuoS uifpopoderdt redditurus,quospri¬
mis terbdrwm exordijs rdpmr.biduôque poftlooftum op*
p\dum,miusfuprd dominais edditores, mtlitaridfigna ty
coronamfecerdoialem mm exterisqux mterosperot, ni¬
hil mndutes refatuit,utprxceptum eft.Exmde otm dificur

I I B. X X I X. 43S-
fts ifintrilus mtgnis Tipdfitm nofer dux hitroiret, legttis
Ud-\imm,qmfie confiotiduerdnt Eirmo,fupplititerobficrdntibus
uenidm, dnitm eletto refpondit :fa m eos, ut
perfidos,drrm protinus commotertim-Quibus wnminentisperimli
mete defixis,reuertîque iuflfis ddfiua, Cxfare4
ire tendebdt, urbem opulentam quondam tynobilcm,mius
itidem orignem in Afeicxfite digeffimus plene-.edmque
mgreffius,mm omnem penc mctndijs late difierfts uidififiet
exufbtm, horrida'feue canitie filices, primat» tyfemnddm
legonem dd tempus ibi Iocari difpofmt,utfaml-
Idrum egprentes dtmos,dgtareM ibi prxfidium, ne repetito
bdrbarorû impetu uafktretur. Qpx mm rumores
ueri difaultfifent, prouincix reéhres,tribumlfque Vmanûus
è Idtibulis qmbusfa commiferdm egreffi, tandem mtrepidi
dd ducem ocywperuenerum. Quibus ilkgrdtanter
mfas dtquefafceptis,dgénfique etid dpud Cxfaredm,fide
rerum diligetius exphrdta,comperit firmum perfpe¬
ciemfauêtis tyfupplitis tettiore confilio idmoliri,ut ni¬
hil hofale meteentem exercitum in modum tempeftatisfau-
litx conturbdret . Quttmobrem conuerfus hinc uenit dd
tmnitipiivm sugtbdrritanum, Trdnfettenfi monti ddcliue-.ubi
muentos équités quartxfdgttariorû cobortis,qux
dd rebellé defacerdt,ut contentumfi fupplicio leniori moftrdret,omnes
comrufit dd mftmum militix groÂumieofe
que, & Conftantidnorumpeditum partem, Tig-uios ue¬
nire iufferot mm tribunis : è qmbus unus torquem pra
diddemdte capiti vmpofiuit Eirmi. Ddmque hxc dgunter*.
reuerterutGildo ty Maximus, ftellenèprincipibus Ua-
^fimm ty Veritium gentisprxfadum ducentes,qm fattio-
nem iutterdnt quietispublicx turbdtor'rs. * *
produceret uindos.Qup ite, utjhtetem efafiéh,lutispri-
c...

43** À M M. M A R.
me txorte ipfa egreffius,cum inueni'(jet eos in exertite tir
cunfieptos: Quid de iftis nefarijs,inqmt,proditvrib usfieri
oportere contubernales deuoti cenfetisfseaitûfqae adclamo
tionem rogtntiumfanguine uindicari, eosqm inter Conftnntidnosmerebdtvt,
prifco more militib. dedit occidédos:
fagmrioram uero primoribus manus madit,refiduosfup
plitio capitali multamt,ad xmulatione Curioms aarrinti
illius ducis , qm Ddrdanorwm ferotidm tn modum Lernexfirpentis
dliquotiem renaficentem hoc génère ptznarum
exlinxit.Sed obtredatores maliuoli uetusfadum lou
dantes hoc ut dirum uituperant ty dJperrimum,Darddnos
hoftes memcrdntes internetiuos,ty iufte quxfiifanut
reperpeffios : hos uerofubfagnanos milites debmffe meli¬
us wrrig,dd unam proldpfas errorem: quos ftientes fer-
fatan ddmonemus , hanc cobortem tyfacto ty exemplo
dduerfam, dntedidvs Zetlen & Eeritium, quos duxerat
Gildo,mbun4mquefagttariorum Curdndïusn eo re iuf¬
fît octidi,quod nec ipfe mtquam cum hoftibus congredi uo
lmt,necfuos ut pugnarem bortori.Agvbdt auté hxc Tullidnum
illud dduertem\ quodfalutaris rigor uincit mone
fpeciem clementix.Exin vrofedrwsfandwm nomine Goto
Tidtis,muro cirmnddtum ualido,receptaculumMaurorwm
tutifflmum,drietibiis ddmotis euertit : ty cxfais omrubus
mcolis minibùfque compldnafis,ddTmgtanum mfalltvm
progreffus ,per Ancorarium montem nidifias m wiwm
colleéhs muafiit,iam teld retiprocantes uolitantidgrondinis
rite.Et mm effet utrmque difmrfiuni,ogmind mrifdr
mifique meitote noflroritm non perferentes Motets, lift
lelliwfitm genus ty durum, diuerfes ftrdgbus vmplicoti
fxdo diffiuxere terrore: ruentéfque m faignm exfe faut,
dbfiqtte his qui repéra copid dificedendi,fapplici prece ue-

LIB. XXIX. 437"
nîdm quam ddri tempusfldgtauerdt,vmpetrdrunt, Sug-
gena. eorû dudcre. * Romanofuatfferat, m Sitifenfem
Vlouritaniam ire difpofeto dd dgtondo prxfidio ne
promntid peruadereter,ipfie prxteritis eldtior cafibus getempetit
Mufiormm'.quam confitientia rapinarû ty cxdu
adibus congregaueratVirmi , utfierabatux maiora mox:
ddeptufi.Progreffiufique oliquantem,iuxta Addenfie muni
cipium comperit,diffionas mita tyfarmonum uarietate na\
tionesplurimos unumfpirdntibus dnimis vmmoniûexordid
contitare bellorum , ddigente bortanéque maxima
fieprxmiorumfirore Eirmt nomine Cyr'id : qux dbwtdam
dimtijs, ty defenatione fieminea, nifibus magnis
mfhtuit iuuare Germanum.Quocirca Theodofîus ueritus
ne Martifefè immitteret impart, éngrtffiiifque multiludini
immenfx mm paud$(trid enim nulia duttabdt dt¬
que qmngentos) dmittere uniutrfis, mter pudorem cededi
pugnandique ardorem grddiem rétro pouldfm trudente
pondère plebis abfefiît.HÔcqtte euentu bdrbdri ni¬
mium quantum * * tydd mternitionem perdiderdt
mndos , nigentium turbulente conmfifao, procul
MdTicum uiflis auxilijs,quos anteibam quidam Romani,
drbitrdta infe impetum agninum ferri compluriwm,uerfit
inpedes dpermffiet noftris exitus dntehac mtrer,ptos.
Exmde mm milius ducem mcolumes Theodofîus ddfandum
ueniffet nomine Wiapucanum , exufihs defiertoribus
pautis,alffqueadfegttariorum exemplû,qmbus manus
ddemptxfiunt, comruncatis , Tipdtitm menfe Eebruario
uerùt.ubi diutius agem,ut antiquus ille mndatorpro negptio
confiultabat: comentispotius & prudentia,quàm perimlofis
congreffabus,hofem pugnacem ty vmpetrdbilem
idébu telorwm,fafers copidm deierit,oppreffiurus . Mirte-
G.ij.

43*" A M M. M A R.
hat tamen ddfîdue fiuodendi quofeom peritos odgntes
tirmnfttas,ZdiurdS,Cdntauridnos,Audftomdtes,Cdfeuest
Doudrefque, tyfinitimos alios,nunc timoré rmcprormfa
ftseos adfocietatem dlliaem, uenidmque petulontix mterdum
protmttendo-.per dmbdges ty mords hoftemfirdn
gentemfaos impetus oppreffurus, ut quonddm Pompeius
Mithriddtem.Quo cdiife déclinons perniciem proximam
Jrirmus licetprxfiidiorum magnitudine communitus,rel%ékt
plèbe qudm coegerdt magnam mercede, quoniam latendi
copidm notturnd quies dedit, Caprarienfaes montes
longe remotos penetrdmt,ty dimptis rupibus mdcteffios.
cuius dbite cldndefano multitudo difperfa , fane redore
pdrtimldtim difftuemfmuddendieius cdftrd noftris copia
dedit. Hifque direphs,ty mterfadis cpn refitfebdm uel m
deditionem daeptis,regomm maxima parte uafhta,gntibus
per quos tranfîbdt dux pnfaltijfamus ddpofiutfidei
compertx prxfaéhs.Hdc hiopind fiquédi confidentid ter-
rites perduellis, feruis cormtantibus pmtis, digreffu céle¬
ri confiulterusfdluti,ntquo prxpediretur obftnmlo, obie-
tit pretiofarum fertinasfieaerum , quos auexerat fi¬
cum. * * Theodofîus nullique porcem,mundio-
reuittujhpendiéque tmli te recréa tv,Caprdrienftbus Alannifique
eorum uicinis prxlio leuifublotis , dd muniti
pritvm properduit enfe: uerifique nuntijs dottus, barbares
occupdffeidm temulosper dnfaddn undique fipdtid mfat
llimeporredos, nullique permos nifi mdlgnis locorum
perquam grtdris,repeddndo dedit hoftibusfamltatem per
indutios licet breues AEthiopum iuxta agentiwm ddrmni
culis augeri uel maximis.Qui cateruatis coj'ijsfrenutuque
mnati fane fan refpectu ruentes mpugnam,duerterunt eu
mxfemabiliû termorwnfietie dira perterrefettum-fat-

L I B. X X I X. 4351
ûmque redmtegrdtis dttimis comme atus uehemabûdereuertit.ty
conglobahsfeisfmtâque mfermidabilem mouétibus
geftum ,'wmrouerfias ijfiaem oppofmt mmis.Qudn
quam igtur minute qmddom bdrbdritis concrepatibus
drmis manipuliferentium imminebant,ipfi quoqueparmas
gembus illtdentes : tamen utpugrutor ille cautus ty
prudes miles,poutitate diffifus,oudader dgmine quadrdto
mcedem,dd timtatem nomine Contenfimflexit iter mtrepidum
* noftros Eirmus ut m mitnirnentv dbfiru
fo locardt ty celfio mnltifq; receptis,in proditoresfdtelli-
téfeue memordti dnimaduertit deriter, utfolebdt. Hoc ei
magni nominis ddiurnento gerentiprofperrime,uerus in¬
dicat explordtor,confagffe dd ifafienfawm populum Fir¬
mum.dd quem repofeendum una mmfrdtre Mdlfam cat
terifque necejfatudinibus illuc mgreffus,mm ddipifti non
pofjèt,genti bettitm mdixif.typrxlio dtroti commiffo,ferotienbbus
bdrbdris ultrd niedum dtiem m rotundo hdlite
figurdtam opponit.ddeôque ifoflenfies pondère cateruarum
mgntium melinatifium,ut plurimi caderenf.ty
ipfe Eirmusferox ty fxpe mfuamperniciem prxceps, _quo
auferretur m fagam,per fiaxd ty rupes difeurrereci
tius ddfaeto: tVldfuca uerofadter eius caperetur, letaliter
fautius.Quf Cxfoream mitti difiofîtus, ubi fixua inufferat
muniméta fatinorûpeffamorû, dilatait) mtlner'is hiate
deceffit.Caput tamen eius amdfiwm refiduo corpore, mm
magno mfentiû gaudio urbi mlatriî efl an tedidx. Pofl hxc
lfdflenfiûgpntem,qux obfetit,fiuperotam dux nobilis mcomodu>
multis, ut xquitas poficebdt,ddflixit.\bi Euafiumpo
tentem municipem Elorîimque eius fallu ty quofddm dlios,perfacretiord
confilid temerawrem quietis iumffeconfatatos
dpertefaommis dbfumpfit.Exmdéquepergm m-
G.iij.

44» A M M. M A R.
terius,ndfione lulalenamfpiritu ddgreffus wgenti,ubirid
tam Hubelempdtré didicerat Eirmi , repulfus altitudine
montiûtyflexuofls dngiftijsfetit.ty quamlibetfaéh m
hofem vmpete,pluribùfqueperempùs,dperuerit mom-fer
tmdom tenien fublimtd cotthvm ddmfedidndwm aptiffîwa,ducem
fuos mcvlumes reuertit ad Audienfe cafellum.
ubi I efalenfuvmgensfera femet deditjuoluntarid auxilid
prxftarefpondemty commeatus.Hk ty eiufmodi gloriofis
attibus exultom dmpliffamus duâvr, ipfum otij turbdtorépetebdt
ualido uirium tufaudeoqueprope munimentum
nomine Medianum diu confifkm,per multas prudentéfiquefièntentiartim
mos eundem fibi prodi poffe fierahat.
Hxeque cogtationibus anxijs altioréque profiitiem
cura,rurfus dd ifaflenfas hofem comperit reuertiffe-quos
nihil moratus,ut antea,ogmimbus adoritur conatatis.mi
rex Igma^fen nomine, fipectu tus per eos tradus,opibujqu:
infignis,progreffus obuiaconfidenter,Cuius loti es tu,m-
qmt-.uel qmd dtturus hue uemfa,refponde.Quem Theo¬
dofîus fandata mente intuens toruum:Comes,oit,volenfi
nianifem orbis terrarû donuni,ad opprimendû latronê
funerewm miffus-.quem nifefhxtim reddiderkM invuttus
fkituit imperator,peribisfanditus mm gente quom regs.
Q_uo audito Igma7en,pofl conmtia multa qux congtffet m
ducem,ird dolorèque permlfaus obfceffit.Et fiemtx prmtipio
lucis,utrmque oemrfarx fîbi ad cunfligndum prodfa
ferunt ades mtnatiffîme:ty barbarorû uigntipenè mi¬
lia in ipfis locatafium frontibus occvdtatispone tergafubfadidlibusglobis,ut
adjurantes paulatim nofaros multitu
dine clauderét mfierota. hifque leffidleni ouxilidres dccefifiere
quàm plures,quos ddiuméta ty commedtus noflris
doaihnuspromififfe.cDntrd Romani quanuis ddmodwm

L I B. X X I X. 441
pauci,tamenfirtib us animis uidorij'fique antegreffas eUti,denfittis
lateribusfmùfap, m teftudmis ferma cohxréter
adaptatis, refaterumgrddibus fiixis.ty à faole orto ufque
diei extiinum pugna protenta, paulo dnte uefperam uifus
efe Eirmus equo celfiori mfidem,fego puniceoporredfus
panfio,milites clamoribus magnis hortari,ut deddntTheo
dofium opportune,trumlentem eum appelions ty dirunt
tyfauppliaorwm fixuum repertoremfi difcriminibus eximi
uettem qux perfarebam .Hx mjperatx uoees ad dimicundwm
quofdam acrius intititrunt, dlios deferereprxlium
inlexerum.Proinde ubi notTis dduenit quiesprima,
partibus tenebrarum obuolutis errore , dux reuerfus ai
Duodienfa caflellum,militéfque regnofcem,eos quos dpugnandipropofîto
pauor ty uerba detorferam Eirmi, di¬
uerfi génèrepenarû extinxit,dlios adéptis dexteris,quofi
dom muos combufikrs.cxmbidfip agem mrd peruigli, bdr
Idrorum dliquos,oufios aîm dppdrere nonpoffent pofi oe
cafum lanx cafird fiua tentare,fadit, uel inruentes auda¬
tius cepit. Digreffus exinde pdffabus titis, leffdlenfas ut
dmbiguxfidei per trdnutes mortes obliquos,undepdrum
fierari potuit,ad penuria uaflnmt extremaw.pêrq-, Cxfat
rienfis Mauritanix oppida reuerfus Sitifim,Cafarem ty
Martinionum, rdpinarumfldgtiordmqne Romani pdrtitipes,dd
mteritem tortos m cedit. Redmtegratur poft hxc
mm Ifaflenfibus bettttm-.primôqueconflittubarbarorum
pluribus pulfiis ty mterfettis,rex eorum Igrrupen uincere
dntehdc ddfaetus, terrorefluttuam maliprxfintis,nihilque
commerces uetitis ad uitamfpei fibi refhre fl obfe-
natius egerit drbitrotus,quantum caute fieri potuit ty oc¬
culte prorupit ex atiefiolus : uifdmque Theodoflumfiup-
plitiwr petqt,ut Maffelam Udlfieam optimatem dd fe
G.iiif.

44* A M M. M A R.
uenire iuberet.per quem ut rogauerat miffum, cldndtfi¬
nis nttoquijs momit ducem fuopte wgptùo pertinaam,ut -
ad prxbendam fibi copia ogndi qux uellet, populdribui
fuis dcriter vmmtneret,edfique ddfidmtatepugnandi mu¬
tant m metem,proptos qmdem dd perdutllisfauoremfied
idtturismultipliabusfaffios.Pdrmt Theodofîus didis : ty
crebritate certaminum ifaflenfes itaprotriuit,ut ijfdem /

L I B. X X I X. 443
Quadorum natio mota eft, mfuite rtpétino pdrum ruine
farmiddnid,fed vmmenfwm quantum dntehdc bettdtrix
typotens,ut indicant properdta-.quonidm raptim obfeffo,
db ijfdem de yidrcomannis Aqmleid diu,Opitergùmque
extifum,ty cruéta complurdper ceîeres déh protinètus:
uix refifente perruptis Alpibus lulijs primicerio,quê'an¬
tè dompmus,Maricv. Et erat ut barbaris ratio iufta quercldrum.vdlenfinidnus
enim ftudio muniédorum limi¬
tum gloriofa quidem, fied nimio db ipfo principatus initia
fldgrdm, trdmflumen Hifarum m ipfis Qu/tdorû terris,
qudfa Romano iuri idm uindieatis, xdificariprxftdidr'u
caftrd manddmt-.quod dcvolxfrètes indigne,fiuîque cau¬
tions, legatione tenus mtervm ty fefiurris drcebdm. Sed
Mdximinus in omne dmdus nefats, ty genuinos mîtigtrt
tuquiemfidtes,qmbusprxfedurx dccefferdt tumor,mere
pobdt Equitiumper lllyriaim eo tempore magfirum drmorum,ut
peruicace.n ty défidem,necdûopère quod ma¬
ter-dri difpofitem eft confummato-.dddebatque ut confules
m commune,quodfapdruofao Mdrcellidno defarreterpo
teftasper Vdleriom ducis, munimentem dbfaque uttd eaufatione
confurgret. Vtrunque mox eft impetratum. Qui
promotus profettdfque mm ueniffet dd locafmtempefaue
tergm ut filius,nullis ddfatibus delinitis his,quos nunquâ
tentatx mpiditdtis figmenta regonum fiuarûfaciebat ex-
terres,opus pauloante mehoatum ddgreditur,ddmiffd co¬
pia rogundtfufienfiim . Denique Gdbiniû regm nequid
nouaretur modefepofentem, ut ddfinferus humanitate
fmuldta mm alijs ad conuimum bnrogtuit-.quem digredientempofl
epulas hofiitales,officijfenttitdtè nefarieuio-
ldta,trutiddriflèmrû effetit. Cuius rei tam dtrotis diffemimtHs
rumor illico per diuerfa, er Quddos ty gentes

444 A M M. MAR.
tireunfitas effèrduit: regfquefientes mteritum m unum
coodx mifere uafiatorios manus: quxDdnubium trdnfa
grefifx mm nihil expeduretur hofale,oeatpdta circa mefifes
dgrefem ddortx fiunt plebem -.maior'eque parte trunmta,qmcqmdfaperfait
domum mm multitudine uarijpe-
cor'is dbduxerunt.Eueniffet pirofaih tene inexjnalilefce¬
lus,numerandum mter probrofias rei Romanx iodurosr
paulo enim dbfeit quin felid eapereter Confhmij m pu¬
bliât uilld quam appettam Pifirenfim,mm duceretur Gr*
tiam nuptard: nifauore propitij nununis prxfëm Mefadld
prouincix redor iuditidli carpento vmpofitam ad sirmum
uicefivnofexto lapide difpdrdtum mrflu reduxiffiet
effufo. Hoc cafitprofpero regd uirgne perimlo miferx
farmtutis exempta, mi nifi potuiffet vmpeirdri redemptio
eaptx, magnas muffafiet Reipublicx clddes: Idtiusfe mm
Sarmatis Qu/tdi pdndentes,dd rdptus ty latrocinia gn
tes dptiffemx,prxdds bormrwm uirilis ty muliebrisfexus
agzbdnt,& pecorum -.uittdrwm tineribus exufktruni cxforùmque
mcolentium exultantes xrumnis,quos née opi¬
nantesfine alla pdrfamonid deleuerunt.Per omnia itaque
propmqua malorum fîmilium dijperfidfermidine prxfettus
prxtorio dgm tunc dpud Sirmium Probm,nuttis bel¬
lorum terroribus ddfaetus, rerum nouaram lugibrimfe
prxftridus,omlSfque uix dttollem, hxrebotdiuqmd capeffaret
ombigem:ty mm pturdtis uelotibus equis nodem
proximam defihnoffet m fugam, monitus tetiore confilio
manfit vmmobilts. Didieerdt enim omnes fimturos confiéfem
qui manibus claudebantur,tegndos latebris oppor¬
tunis: quodft contigffiet, impropugnata dmtas ueniffiet
in manus hofbles.Promde porumperlenitopauore ad arripiendo
qux urgbdm dcri animo d-ifurgem, dr«, ob

L I B. X X I X. 44y
pdds d'wturnitote contemptas ty fiubuerfes, ddufique celfidrum
turrium minas expédie-ftudio xdifieandi coalitus:
hdc rdtione opère uelociter dbfiluto, quod impenfas xdi¬
fieandi theatri caufa dudum congefhts,fiiffidentes ad ii
qaod efficere maturabat muenit.atque huiefiectato con¬
filio falutare dddidit dliud: tyfiogmriormn cohortem
ex ftationé proxima, adfeteram obfidiofi ueniffetx acci-*
uit. his uelut obitibus barbari ab oppugnandd urbe _/_pulft,
pdrum dd has cattiditates dimicandi fiolertes,fiartimfique
impediti prxddrum, ad Equitij uertunter _#ddgnem.
Et eum dd Vdlerix fipdtid /o«g. rematafecef-
fifife,eaptoram diditiffiem indicijs, illuc properato pergelam
gradu faendentes, hocque ex caufa iugilo eius intenti,
quod per ipfam tirmnuentem regm exifermbant
mfaontem.Qufbus contito mrfe ruenûbus mfafeus,obuii
legones motxfaunt dux,Ponnonica ty Mrftoca, ualidd,
prxlijs manus: qux fi confiiraffet, dbierdt proml dubio
uidnx. Sed dum difiretim grdffdtores ddoririfefhnam,
ortis interfe difiordïjs impediti de honore certabam &
dignifate.Qup intettedv Sdrmatxfdgadffami,ncn expe-
étuto certandi figno fioléni, Mrfidcam primam incefifiunt.
ditmq; milites arma tardiusper tumulte expedium,mterfèttris
plurimis outtifidutid deiè'perruperePdnnonicam:
defieddmque dgminis mole gemina tis idibus omne penè
deleffem,ni perimlo mortis aliquos titum extraxiffiet effu
gum. inter hxcfertunx difiendia trifaoris,dux Ulfax
Theodofîus iunior,prima etia tum lanugne iuuenis,prin¬
ceps pofea perfiettiffamus, Sarmotas liberos dd diferetio¬
nem feruorum rebellium dppelldtos, conlirrùtid noftrd ex
dlio Idtere muadentes dliquotiem expulit ty ddflixit,
Qcngreffabut denfas adtritor,ddeôque obfifentesfertiffarm

44*** A M M. M A R.
turbas confluttes oppreffit,utcxforûplur'vmim alites ittfefadngiinedsfatidret
ty ferot.unde refidui tumore idm
defidgrdnte meteentes,ne idem dux uirtutis ut apparuit
expeditx,mprimofiniûddite mmrfantes mneosferneret
dutfegtret,uel mfadios perfyluarum locaret occulta,poft
multos perrumpendi conatus febmde tentâtes mcafifiwm,
obieda pugnadi fidutid anceffaonem petiuere prxterito -
rum ty uenia'-mdiq; dd tempus,mdultx fpderibus pâ¬
tis nihil egpre amrdriû,eo maxime timoré permlfi, quod
ddtetelam lllyriti Gdllicani rmlitis ualidum dccefferat
robur. Dum hxc mt oe talia per turbines agtantur ddfiiduos,cloudio
régente urbem xternam, Tiberis qui média
interfaeam menid clodtis tyfltmij, abundotibus multis
Tyrrheno mari nufréter,effufr one vmbriwm exuberas nimid,tyfiuprd
dmnisfpeciem pafus,ommd penè contexitt
(yflagnantibus amtatis refiduis membris qux tendûtur
mpldnidem melliorem,montesfali ty qmcqmd mfinlorû
celfîus eminebot, à prxfènti metu defandebdtur. ty ne
multi medid contabeferem, undarum magnitudine nufa
qua progredi permittente, lembis ty fiaphts cvpidfiggerebdtur
dbwnde tiborwm^At uero ubi tempeflas mottiuit,
ty flumen retinamlts ruptis redijt adfilitum mrfiam,ob-
Jkrfe mete nihilpofea moleftum expeéhtbatur. Hic ipfè
prxfadus egt admodum qmete,nuttamfeditionemfaper
querela iufta perpefifus: ty vnftauromt uetera piurima.
Inter qux portimm extitamt mgentemjauacro agripp*
contigudm,Euentus boni cognommatam, ed re,quod butus
mmtnis prope mfiter templum.

447
A M M I A N I MARCELtINI RE»
RVM GESTARVMLIB. XXX.
N T E R has terbdrtvm diffimltates, quas
Percha dux rege Quadorum exatamt occi-
I fo per fcelus, dirû in Oriente committiturfa
anus,Para Armeniorum rege clandefhnis
mfidijs obtrûcato-.mius materix vmpio con
eeptx confilio bdncprimerdialem fuiffe nommus caufam.
ConfaranabaM m hune etia tum ddultum crimina qux¬
dam opud Vdlentem exaggçrÔtes malefolertes hommes,
difiendijsfxpe wmmumbus pdfih.Inter quos erdt Terentius
dux dermffe dmbulasfempérquefubmrfimsfed quo¬
ad mxerdt aar diffenfaonum mftindcr. Qui ddfiatis m
focietatem gentibus paucis, ob ftagtiafua fufpéfas m metem,ficribédo
dd covrutatim ddfidue Cyldtis necem replitabdt
ty Artabanis: dddem eundem iuuentm dd fiuper-
bos dttus eldtum,nimis effe mfebiedos vmnunem. Vnde
quafi feterus particeps fufipiendi tunc pro mfkmtium
rerum rdtionetroctnms,idem Pdra regtliter uocatus, ty
apudTdrfitm Cilitix obfiqmorum fpecie mftodites, mm
neque ad imperatoris caftrd decipi, nec urgntis dcceffius
caufitmfiire mndis reticentibus poffet, tandem fiècretiore
indicio comperit,per literas Romano redorifauadereTerentiû,mtttere
propediem alterum Armemx regem: neodio
Parx fifiécp, quod reuerteter,ndtio nobis opportuna dé¬
firent dd iurd Perfarû,edm rapere ui uel mete, uel ddu-
Idtione flagrdntiwm. Qupd reputam ille, impendere fi¬
bi prxfdgebdt exitium graue. Et doli iam prudem,neque
dliam mfi cito difaxffufelufis reperiem utdm, fiuadétibus

448 A M M. MAR.
his quibus fidebat, conglobdtis trecentis conùtibus femtis
eum èpdtrid mnuequis uelodfftmis, ut m magnis folet
duhffique terroribus audader mags quam confiderdte,
plerdque dieipdrte ernenfa egreffus mnedtim properdbdt
mtrepidus. Cûmque eumprouincix moderdtoris ap¬
porter qui portam tuebotur,percites fefhnato fludioreperiffet
m fuburbanis, ut rémanent enixius obfierabat;
typdrum hoc hnpctrdtv,mortis duerfius efi mete.nec mi¬
nus paulopofea legonemfamtam iâmquc dduentantem,
ipfa mm promptiffamis retrorfiuS excurrem,fandénfque
m modumftintillarwmfagttas,fad uoluntate errom, m
fùgtm compulit: ut mm tribuno milites umuerfiperterrefetti,
uiuidius quam uenerom remedram, dd muros.
TLxmfolutus omni fermidine biduo ty binodio exomlo-
ûs itineru laboribus magnis mm adflumen ueniffet Euphrdten,
ty mop'id Muiivm uoragnofem dmnem uado
tranfîre non poffet, nandi imprudentia pduentibus mul¬
tis ipfe omnium maxime cundabdtur. ty remanfeffiet,m
cundis uerfanùbus uaridid reperire potuiffet effugwn,
in neceffitatis dbrupto tutiffamum.Eettulos in mllis re¬
pertos bm'ts utribus fuffulfarunt , quorum erdt dbunddnsprope
hs dgris uinarijs copia: qmbus fingulis proce¬
res infidentes ty regulus ipfi, iumenta trdhemes,prxruptos
unddrum oexurfentiam flutdus obliquatis meotil
ut declinabant -.hocque commento tandem adulteriorem
ripdm pofi extrema diferimina peruenerum. Refit*
dus omnes equis muedi natantibus, ty tirmnluente flu¬
minefxpe demerfi iattatique, infirmati periadofi madore
expeiluntur dd comrdrios margnes: ubipaulifier refètti
expeditius quàm diebusprxteritis mcedebdnt. Hoc
ntintidto prmeeps dntedittifegtpermlfus, quéeloqued-

LIB. XXX. 449-
tum fide rupturwm exiftimabât, mm fdgttnrïji millefec»
cinths ty lembus Ddmelum mittit ty Zdréfimerem reuoeaturos
eum,comiteni unum, dlterum Smmriortm tri-
lunum . Hi locorum gnaritate confift, quod ille prepe-
rom ut peregrmus ty mfietes mxôdrosfetieldt ty gy¬
ros, compendiofis uattibus eius itinerd prxuenerunt ; tyr
dimfiis mter fie copijs, clanfire mos proximos duas, tria
milium mteruallo difandas: ut tranfiterusper utrom-
Uis,eaperetur mrpromdus.fièd euanuit cogtatus hoc mfiu:
Viator quidam ad titeriora fafinam,mm cliuum arma¬
to milite mdiffiet oppletam,perpoferuldm trdrmtem medium
fqualentem frudetis ty fentibus mtabundus excé¬
dent,»! Armentos maditfeffos'.ty dudus ad regem, drcanofermentfolum
qux mderat docet,ac retinetur tr.tattus.
Moxque mete diffamuloto eques mittiter cldndefenusdd
dextrum itineris lotus, dmerfiorid pdrdturus tytibum:
quo pou'um progreffio, m Ixuum trdttum item
alius talio fadurus ire iubetttr oeyffame, dlterum oliorftvm
neftiem miffum. Quibus ita utiliter ordmatis, rex
ipfi mmfiis dumetaper qux uidtor uenerdt relegens, eo
ipfo monfirote, per hifipidam ty iumento ormfto exiguam
callem pofi terga relidis militibus euolamf.qm captis eius
miniflris, miffis ad mentes obfaruantium prxftrmgndos,qmfa
uenatitiam prxdam modo nonporredis mani
bus expettabam .Ddmque hi uenterwmoperiamter-faxe re
gno incolumis refetutes,ty mm gaudio populariitmfùm¬
mofufeptes, m eadem fidei certitudine manfit vmmcbilis,
miur'rjs quas pertelerdt omnibus detruifidtis. Ddnieluspoft
hxc ty Bar^imeres mm lufî iom reuertiffent,
probrofis Idcerdli conmcijs ut inertes ty defîdes, ut hebetatx
primo ddpetitu uenemttx ferpentes, ord examen

4f A M M. MAR.
letalid,mm prhnmnpoteiffient Idpfapro uirium copld mciterï.&
leniendi caufefldgtij jki,uelfraudis quam me¬
liore confilio pertulerum, dpud Imperdtoris aures rumorwm
omnium tendtiffamos mceffebdntfalfis criminibus
Vdrdm, intntiones Cirmos m uertendis debilttandtfaque
corporibus miris modis eum catterefinîmes -.addentéfique
quod huiufmodi artibus offufofibi caligne mutâtes, uaforùmqueferma
trdnfgreffus,trifks fiollititedines,fi huic
irrifaoaifuperfaerit, cxtitabit.bmc in illum imexplieabile
auttum prmdpis odium: ty doliftruebantur mdies, ut
per uim ei, uel clam uita ddimereter: dgntique tunc m
Armenid Traidno, ty rem militàrem mrdnti idfecretis
committitur feriptis. Qui inlebrofis regm iirfidijs dmliens,
ty modofarenx mentis Vdlêtis indices literas tro-
dens,modo ipfafefe eius conuiurjs mgerem,dd ultimum cô¬
pofita fraude dd prdndium ueremndius inmtamt. Qui
nihil dduerfitm meteés uenit, conxfifiôque bonordtiorc difeubuit
loco.ciimque ddponerentur exqmfitx mpedix,&
xdes pulfe neruorwm ty drtimldto fldtiliquefonita refal
tarent idm uino mcnlefente, ipfo oonuiuij domino perfitmuldfionem
naturalis miufddm urgvntis egnffo,gldditm
diftrittumtntentam toruo lumine farotiens quiddm immittiter
bdrbdrus dfier,ex his quos Supras appellant,a»t
faffiurus iuuenem ne exilire poffet etia tem prxpedttum*
Qup uifa regulusfarte prominens ultrd torum, expedito
dolo ne ddfargem obuiam omni rdtiont défendent, per-
fardto pedore defirmk'prombuit uittimdfittib us multiplicutisfdde
wnafia. hocque figmento tufariedeceptd credulitatsfinter
epulas qux reuercndxfum uel m Euxinopo-
to,hofpitnli numine conteente,peregrinm cruor m ambitiofe
toralid fpdrfus tyJpHmamfdtietotifaperfaitan-

LIB. XXX. 4yi
uiuantm honore maximo difierfirwm. ïngemîfcut, fiquis
uita digreffas eft dolor, hmus ddrogtntidmfatch Edbriaus
ille huftinus: fiés qua dnimt magnitudine Demochdrem,
uel ut qmdamferibum Hitiam miniftrwm repulerit re¬
gum, conloqmo octultiorepollititum, quod Pyrrhum italidm
tunc bellis fixmffamts exurentem ueneno pomlis necubit
wfedis: faripfaritque dd regem,ut db mteriore mue
ret obfèqmo- tantum reuerétix lomm dpudprifmm îllom
iufetidm, uel hofhlis menfie genidlitas obtinebat. Verum
exmfebater recem,mufîtatum fadnus ty pudendû netis
exemplo Sertorianx, adulatoribus ferfetan ignorantibus,
quod ut Demofthenes perpetuum Grxtix dems affir¬
mât, nunquam fimilitudine aut vmpunitate alterius cri¬
minis dduiter idquod comrd dc liedt drgiitur fadum.
Hxcper Armenia notabiliter gtfhtfum. Sdpor ueropoft
fuorum prifhmm clddem comperto interitu Pdrx, quem
fotiarefîbHmpendioconabater,mtron grampermlfius,
augentéque noftri exercitus alacritate femûdinem, maio¬
ra fîbi prxfeminam, Arfiace legato ad prmapem mtffo,
perpetudm xrumnartvm caufam deleripenitusfiuadebae
Armeniam;ft id difilimifjet aliudpofiés, ut Hiberix di¬
uifione çeffante, remotîfq,- inde partis Romanxprxfidijs,
Afpamres falus regnare perrruttzretur, quem ipfi prxfaardtgpnti.Ad
qux Valem in hanc refpondit fententiam,
Nibil derogarefè poffeplatitis ex confenfufirmatis,fid ed
ftudio mratiore defendere.Gloriofi propofîto cotrarix re¬
gs literx hyeme iom extremd perlatxfam, uana caufan
tis ty termda.Afifeuerabat enim non poffefemina radititus
amputari dificordidrum, nifi mteruemffem confeij
pdtisfderdtx mm lomdno, quorum dliquos uita didicerdt
dbfceffaffe.I ngrduefente pofthxc dlti'us mro vmpt-
u.i.

4St A M M. M A R.
rdtor eligere confiilid quàm muenire fiufftiens, id conducere
rebus exifemam, Vidorem magfirum equitum ty
Vrbitium Uefiopotamtx ducem ire propere iuffît in Perfes,refiofiim
dbfolutum & uniufinodiperferentes: quod
rex iuftus ty fao contentus,ut idditabdt,felefe eonmpifatt
Armenidm,dd drbitriû fuum muere mltoribus eius
expddvpermijfasity ni Soùromatiprxfidia imlitûvmpertitdprmapio
faequentis anni ut difpofitem eft imprx
pedita reuerterim , muitus ea complebit , quxfponte fua
facerefaperfedit. Qux legitio rectzt qmdem tylibera,ni
deuiaffiet m eo, quod abfque mandatis oblatosfîbi rego-
nes m eddem Armenid fufcepit exiguas. Qu^a regreffd
dduenit Surena poteftatisfaecundx pofi regem,bos eofdem
hnperotori offèrés pdrtes,quas audader nofiri fempfere
legati. Qupfufeepto liberaliter ty magnifiée, fed porum
vmpetrdto quod pofiebdt,remiffo:pordbdnter magna mfarumenta
bellorum, ut mottita hyeme imperatore trinis
dgminibus perrupteroPerfidem, ideoque Scythdriwi au¬
xilia fafand celeritate mercante . Promdepdrûddeptused
quxfpe uand conceperdt Sdpor,ultrdquefaolitudfiperOtus,
quoddd expeditionem dcving redoré conceperdt noftrû,
irdm eius inmlcam Surenx dedit negotium,ut ed qux vi
dor Comes fafeperdt ty Vrbidus,armis repeteret-.tyfil
qmfquom repugndret,ty milites Sauromacisprxfidio de-
Jhnati,malis ddfligerenter extremis . Hxcque utftatuerdt
maturdta confifhm,nec emenddripotuerunt nec mndicari
; qmd rem Romanam otius tirmnfieterdt metus totius
GotthixThrdtios licentiusperrumpentis:qux famro tue
explicari poterût carptimfadd cd quoque uenerimus. Hxc
per eos dgtatafimt trddus : quorum inter fièriem Afiri-

LIB, XXX. 4y5
cams clddes & Iegatorum Tripoleos mânes 'multos etidm
tem ty errâtesfimpiterrms uindicauït iufatix mgpr, aliquoties
férus fad ferupulofus quxfltor geftorum recte uel
Jètius,hocmodo:Remi(nus,quempopuldnhproMntias retelimus
Comitifamffe Romano, poftqua Leo m eius lomm
Magfer effe capit offitiortim, à muneribus Reipubliex
iam quiefem, negotijs fi ruralibus deditprope Mogontiamm
m genitahbus lotis . Quem ibi morantem femrius
prxf.prxtorio Maximinus reuerfium ad otiwmfpernem,
utfolebat dirxluis ritugrdffdri per ommd, Ixdere
modis qmbus poterdt dffeéktbdt: utque rimaretur plura
qux Idtebdm , Cxfiariwm dntehdc eius domeftimm, pofednotarium
principis, raptum qux Remigus egerit,uel
qudntum dcceperit ut Romani iuu.tret adus mfendos,per
quxftionem cruentam mterrogabot. Quibus ille cognitir,
cum effet, ut didum eft,m ficeffu , oonfdentid malorum
urgvnte,uel rationemfarmtdmefiuperdnx calumniarum,
mnodato guttunlaquéi nexibus mterijt . Seaitopoft hxc
dnno Grdtidrm ddfitito m trdbex focietatem Equitio con¬
fule Volentiniono poft uafkttos aliquos Alemannix pa¬
ges,munimentum xdificanti prope Edfilidm quod dppel-
IdMdccolx Robur,offerterprxfedi reldtio Probi docentis
lllyriti clddes.Quibus illt,ut mnetutorédemerdt ducem,
examinatius lettis, dttonitus cogtationibus dnxijs, Pdter
mono notario rmffo negotiumfarupulofe quxfiiuit inddgt
ne.nwxque uerisper eum nuntijs gefivrû deceptis, euoldre
protinusfefanabdt,dufos temerdre limitem bdrbdros pri¬
mo frdgore,ut mente conceperdt, oppreffurus drmorum.
Quid igtur dbeunte outuno multa rmpediebdm ty afiperd
ddnitebdnter omnesper regom optimates, ut adujque
H.-/.

4y4 A M M. M A R.
prmdpimn Veris eumpertinerentexoratumiprimum durata
prmnis itinera, ubi rue ddultx mpdftum herbx reperirenter,
nec exterd ufei congrua,perutrdri nonpoffe
fermâtes: dem mtinorû Gattijs regum immanitatem,maximéque
omniû Mdcridni utferrmdoti tanc prx tendentes:
quem conftabdt bnpdeatum relittum,etiaipfà urbium
m.nia tentaturum. Hxc memorontes addétéjque utilia
reduxere eam m melioremfententidm: ftatîmque ut conducebdt
reicommuni,prope Mogotiaaim bladius rex dntedittus
dctitur,proclims ipfe quoque dd extipiendûfs¬
dus ut dppdrebdt.Et uenit immane quo quantôqueflatu
difentus,utfeterus drbiterfuperiorpdtis: diéqueprxdido
conloquijad ipfom margmm Rheni caput altius erigmfetit,
hmcmde fenitufiutorû mariantegentiliû.contrà,
Augiftus dfenfis dmnitis lembis, fieptes ipfi quoque
multitudine caftrenfiû ordinum tuhus prope ripas atzefa
fltfignorumfalgentiwm nitore côffimus. ty vmmodefes
gefhbus murmuréque barbarica tandemfadatv,poft dicta
ty audita ultro titrôq; uerfus amititio medio facramen
ti fidefirmatur. Hifque perfedis difeffat terborûrex arti¬
fex delinitus,futurus nobis deinceps fatius: tydeditpoft-
ed ddufique uttx tempus extremum, confkmtis in concordidm
dnimifatinorum dommétum pulckrorû. Perijt au¬
tem m Erdntid pofea: quam dum mternetiue uaftnndo
perrtimpit duidius,oppetijtMellobdudis hetticofa regsmfadijs
tirmnuétes.Poft fudus tamen fôlenni rite impletu,
Treueros Valétinionus ad hiberna difixffat. Hxc per Gdl
lias ty Iatus dgebatur Ardoum.At m Eois pdrtibus dia
externorûfilentio, mtefenapernities dugbdturperVdlentis
dmiZs ty proximos, dpud quos honeftate utilitas
erdt dntiqwor. Hduobdter enim operd diligrm, ut homo

LIB. XXX. 4yy
rigdus ,audire mpiem lites a ftudio iudicandi reuocareter,mete
ne ita ut Iuliani temporibus defenfione mnocentid
refiirante,frongreturpotentium tumor affumptali-
centid latius felitus euagtri. ob hxc tyfimilid concordi
confenfu dehortatibus multis, maximèque Modefto prxfe¬
doprxtorio regorum arbitriofipddonum expofito, tyfiub
agrefe mgeniû nullis uetufkttis lettionibus expolitem,codéh
uultu fettente, ty dfferente quod mfed vmperidle
culmen caufarum effem minutix priuatarum, ille ad humiliandum
ilfitudinem poteftatis negotiorum examina
fpeéhmda mfetuta effe drbitrdtus, ut monébdt dbfenuit
penitus, loxauitque rapinarum feres-.qux roborabantur
iridiés iudimm aduocatorûmque pramtate fentiétium pdrid.qm
tenmorum negitid militaris rei redcribus uel mtrd
palatium ualidis uenditantes, aut opes aut honores
quxfiuere prxclaros. Hanc profefiîonem oratorum firenfium
noxirm'Hs fiop'a a^aïA-c id eft amlitatis partimix
umbram, uel aduldtioni pdrtem quartam effe dé¬
finit dmplitedo Pldtonis: Epimrus autéuxnt>Tt)rYi'

459 A M M. M A R.
CdUiftrdtus , quemttobiUm iHdm fuper Oropo caufam,
qui loms m Eubbd eft , ferordntem idem Demofthems
academia mm Platoné relida fiedatus eft : ut Hyperides
tyexhmc ty Andotides tyDinarchus ty Antiphon il¬
le Rhamnufius , quem ob defenfum negotium omnium
primum antiquitas prodidit accepiffe mercedem. Hec mi¬
nus apud Romanos Rutilij ty Galbx & Scouri,mta,moribus
,frugalitatcque fieCtati , ty pofea per uarios xui
fequentis xtates cenferij ty confeUres multi ty trium.
phales, Crafifa ty Antonij & aîm Philippis Scxuolx aliiquenumerofiupofi
exerates profierrime duéhs ,pofi mdorios
ty tropxd, timlibus ftipendiorum officijsflorae-
runt : laureafique firififieaofis certaminibus occupantes,
fummis glorix honoribus firuebanter. Pofi quos exallentiffunus
omnium Cicero, orationis vmperiofefelminibus
fxpe depreffos aliquos iuditiorum eripiem flammis, non
defandi hominesfine mteperationefertaffepoffie,wgligenter
defendifinefeelere non poffefarmabdt.At nunc mdere
efiper eos omnes trdttus uiolenta ty rdpdafifîma gê¬
nera hominum, per fordomnid uolitantium, tyfubfi -
dentiwm diuites domos, ut Spdrtanos canes aut Cretasuefegd
fagadus cottigendo ddipfet mbilidperuenire caufa¬
rum. In his primus eft cutes eorum,qui mimndo diuer¬
fe iurgd, per uadimonid mille iadantur, mdudrwmpofestyorborum
limitid deterentzs,ty duidi mter difaor-
dontes amicos autpropmquos ueladfenesfimultatem , ob
leuia ficrinij receptamld odioftruentes mfefet : m qmbus
xtatis progreffu non ut aliorum uitio mtepefiuntfed ma-
gs magtfque roborantur . mter rapinas mfiatiabiles vno-
pes , dd capiendom uerfiutis ordtionibus iudicum fidem,

LIB. XXX. 4y7
quorum nomen ex iuftitia na tum eftfecam hrgnq difar'm-
gpntes . Horum libertatem temeritas , confaantidm

4y8 A M M. M A R.
qux mm rede procedunt delubrd fium xqmtatis, mm
deprduanterfiuexfalloces ty cecx:m quasfi captes dtiderit
quifquam, non mfi permulta exiliet lufara adufque
ipfos medullas exudus. Qpartû atque poftremum efe ge-
nus,vmpudès,peruicax,ty mdottum,eorum qui mm im¬
mature a, literarijs eruperim ludis, per anguios timtatam
difiurrunt, mtrmombos mm caufarum remedijs ccngruo
commentantesferes dimtum deterendo cqnarû aborûmque
aumpates delitias exqmfatas: qui mmfamel umbra-
titis lucris ty mhiandx undiquepemnix fefe dediderim,
litigtrefruftra quofalibet mnoeentes hortantur-.ty dd dé¬
fi ndendam caufam ddmiffa, quod raro contingt, fafepti
nomen ty uim negotijfeb ore difeeptatoris mter ipfos con
flittuum artimlos mferuuntur, armnlomtionibm mdigfais
itafia ten tes,ut colimionis teterrimx audire exifhmes
ululabili clamoreTherfiten. mm autem dd mopiam rmniendarum
uenerim attegitionum,dd effrlnatam deftettum
conmtidndi licenham: quo nomine, ob affidua m
perfonas honorabïles probra, diebus didis aliquotiesfint
damnati: è qmbus itafam rudes nonnulli, ut nunquam
fa codices habuiffe meminerim. tyfai m tirmlo doéhrum
autoris ueteris intiderit nomen, pifas aut edulij peregri¬
num effe uoeabulum arbitrantur : fa uero adueua quif¬
quam mufitatum fibi anted Martianum uerbotenus quxfterit
oratorem, omnes confefhm Maraanos appellari fe
fingum, nec iam fas ullum prx omlis hobem :fed tan¬
quam duaritix uenunddti ty ufaucapti, mhil prxter mfeminaumpetendi
linntiam norum.ty fa quem femel in¬
tra retii ceperim,caffibm nulle vmpedicam, per morborum
fimulationem uitiffim confilto ceffidntes: dtqueperuulgtti
iuris profarater ledio una,feptem uendibiles m-

LIB. XXX. 4-z,
troittis prxparam, dildhonum exdmina longffema contexentes.ty
eu nuddtis litigxtvribus dies ceffenm ty men
fes tydnm, tandem obtrita uetuftate comrouerfla,mtro-
tmffia ipfa capitafilendorts,mgreffd allafiemm aduoeato¬
rumfamulacra mdumm. aimque mtra cancettorum uene
rimfaepta, ty og cperim altmius fvrtenx uelfialus,atque
laborari debedt ut db mfaonte glddius, uel calarmtofa
detrimenta pettantur,oonrugitis hmcmde frontibus, brachij'fque
hiftrionico gefihifermatris, ut contionaria Gracchi
fifihilapofe ocdpitium defit,confifhter altrmfiems diu.rnn-
démque ex prxmeditato conludioper eum qui eft m uer¬
bo fidentiorfiuaue quoddam prmtipiwm dicendi exeriter,
pro cluentio uelpro Ctefiphonté orationum xrnula orna¬
menta promittem : ty m edm conclufîonem mnttis finem
mpientibus definit,ut nondum fie patroni poftfpeciem li
tis triennium editam caufentur mftructos: fipatiôque prorogtti
temporis vmpetrato,quafi mm Amxo uetere cottuctnti,perfieueronter
flagtam puluerisperiadofi mereedes.
Veruntamen hxc mm itofiim,non defium aduocatis mco-
moda piurima, porumfifanenda reékuitturo . nanque
fèttularijs quxfhbus mefiati , mter fehofaliter diffidem:
ty rupta maledicendi ferotia,ut dtttum efe, multos offen-
dum: quam tunc effutiunt, mm commiffiarwmfibi caufa¬
rum mfirmitatem orationibus ualidis conuelare nonpof¬
fum.ty iudicespatiuntur mterdum,doéhs ex Philifaonis
aut AEfapi camttatio nibus, quam ex Arifadis illius iufti
uel Catonis difeiplina produdos : qui xre gram mercati
publicas poteftates,ut creditores molefeopes miufquemodi
fortunx rimantes,alienis gremijsexmtiumprxdas. Ad
ultimum id habet caufiditina mm cxteris metuendum ty
groue,qubdhoc mgnitum efipenè litigtntibus cundis, ut

4^o A M M. M A R.
mm iurgd mille cafibus cadam, accidentia fems inpote¬
ftate efe exifihment patronorwm, ty ommm certaminum
exitum ijfidemfaoleant ddfagnare,ty non uitijs rerum aut
iniquimti aliquoties difeeptantiumfed folis defenfitntibus
irofcantur..Verum unde hue declinauimus reuertamur.Pu
befcente iam uere Valentinianus d Treueris motusper no
ta itinera gradu céleri fntendebdf.etque regones aduentanti
quas petebat,legttio Sarmatdrum offertur: pedibûfiq,
eius vrofiratd orobat paafica prece, ut propitius ueniret
& lenis, nullius dirifatinoris participes populares fuos
muenturus autconfitios. Quibusfaepe eadem iterantibus
hadenus perpéfa deliberatione refpondit-hxc m lotis ubi
dimntur ddmiffid,quxrédd ueriffimts dommentis ty mndicandd
. Cûmque exvnde Cdrrmntum lllyriorum oppi¬
dum introiffietfdefertem qmdem nunc tyfqualem,fed du
éhri exercitus perquam opportunum, ubi fers copiam dediffetaut
rdtio,è ftationé proxima reprimebdt bdrbdricos
ddpetitus. Et quanquam terrori mnttis erdt,dumfperabdtur
ut dcerty uehemens mox iudices damnari iuffurus,
quorumperfidia uel fieceffaone Panoniarum nudatum eft
latet, mm illuc ueniffet ita mtepuit , ut neque in Gobinîj
regs mquireret neam,ntque r/nufta reipublicx uulne¬
ra quo fînente uel dgpntefagnius eueniffient, dcmrdtius
uefhgtret : eo uidelicet more, quo erdtfauerus m gregarijs
corr'igendis-i nmiffîor ergz maiores fartunas uel uerbis
dfperioribus mnffendos. Solum tamen mtitatopetebdt odio
Probttm, nunquam ex quo eum uiderat,minari defi-
nem uel mitefixm-.mius rei caufe nec obfiurxfacrum nec
leues. Hic prxfaduram prxtorio tunc primitus nanttus,
edmque multis dtque utinam probabilibus modis in Iongim
proferre gefaicns,non utprofapixfux cloritudo mo-

L I B. X X X. 4

4& A M M. M A R.
tanquam telo permlfus,di~his eius utfiagtx befaa rimaba
ter, genuinopercontandofermone quod nonfititabdt : ubi
mm ille effet uerbi gratia honore mterfuos dntecettés ty
nemine,uel ille diues,out alius ordinis primus. cûmque di
fient periffe aliquem laqueo,dbiffe dlium trdm marefcon
fauiffefîbi dlium mortem,out plumbo uita erepta extinttum,m
vmmenfiwm excandmt,urente irdrwm nutrimenta
tunc officiorum magfiro Leone, pro nefas, ipfa quoque
prxfatturamfî aelfîor èfaopulo caderet adfedante : qua
fa ddeptus rexiffiet,prx his qux erdt aufurus ddminiftrd
tio Probi farebdtur m cxlum. Agem itaque dpud Cdrnutem
imperatorper continuas très menfes xftiuos armapd
rdbdt ty dlimenta,fî quafersfeatdaffetperuafiurus op¬
portun Quddos ,terrmltes dtrotis autores. in quo oppido
Vaufenusfiliusferoris Viueniijprxfettiprxtorio,notarius
militam, Probofieckznte negotium mrnifetis manu peremptus
efl poft tormenta,uocntes m crimen,quodafinum
occidiffe dicebatur ad ufum drtiwmfacretarum,M adfierelant.
qmddm urgentes:ut autem diebotille,dd bnbeattitatem
firmandamfluentium capillorwm-.alio quoque m eu
perniciofa compofeto , quod petentiper iomm midam Higrino
ut eum notarium faceret, exelamauit ille hominem
ridem,Eae me imperatorem fi id uolueris impetrare.bôcque
ludibrio inique m terpretato,ty F oufanus ipfèty Higrinus
ty dlijfium mterfadi. Prxnufifo igtur Meroboude
cum militaripeditum manu quam regebat ad uaflandos
cremandôfque barbaricos pagos, comité adiûcto Sebafho-
no, Valentinianus Atinmm prope cafard commomt : na-
mgij'fique ad repentmum cafum aoniunttis,ty contabuloto
céleriftudio ponte,per partem olidm tranfijt m Qtiodos,fpemlantes
qmdem ex diruptis montibus eius aduen-

LIB. XXX. 4_5
tem, quo plerique antipites mcerûque dctidéûum mmfuis
car'mtibus facefferum,fed ftupore defixos mm m regonibusfauis
comrd quàm opinabdnter augtfh cerneremfigna.Progreffus
ergo ccddvgrddu inquantum res tulit,iugildtàque
xtatepro»ùfiud,quam etiam tum palantemfabitus
occupauit exmrfus,ty tettis wmbufas,redijt mm incolumibus
mnttis quos duxerat faemm : itidêmque apud
Atinmm moratus autamnoprxtipiti per tradus conglatidri
frigoribus ddfietos commodd quxrebat h'iberna-.nul
laquefede idoneapotiriprxter Sabariam poterat,quanuis
eo mualida tempore affiduifque malts adfliéhm.unde
hoc etiafi magni intereratpoulifierfaquefarato, vmpigre
motus peragratafluminis ripa, caflrifqueprxfidio compe
tenti munitis atque mferttis, E>regtionem peruenit: ibrque
diu compofitum ad qmetem principisfatum fiortem denutidbdt
eifupremamprodigijs mgerentibus multis. Hanque
diebus antè pauciftfamis ruinasfartunarû mdicantia celfarum
arfaere crimtafidera cometarwm,quorum orignem
fupra domimus-.ty dpud Sirmium repentino frdgrre nu¬
biumfelmen exmffium pdldtij ty mrixpdrtem meendit
ty feri: ty dpud Sdbdridm eodem ddbuc oonfiteto, bubo
mlminibus regij louaeri confiidem,occentànfquefembrid
nuttd idtientiumfegttas ty lapides mntemplabili dexte¬
râ cadere potuit , certatim licet ardenti fiudio petebatur.
Item mm ab urbeprxdidn tendent ddprotinttum, per '
portam uolmt unde mtroijt exire, ut omen colligeret quod
cito remeobit dd GottidA .cûmque loms ddgefis ruderibus
neglettus purgareter,lapfam firem ferratam, qux exitem
obferamt, multitudo remouere non potuit uiribus magnis
enifa:ty dûfrufird tereret diem,codttusper dlidm egref¬
fus efiportam. Hodéque quam lux ereptardeum mtdfe-

464 A M M. MAR.
mtaeft,ut per quietem folet, mdebat coniugmfatam ab¬
fentem fidere poffes capillis,amidu fqualenti contedam:
quam xfemari dobatur fertunam eius effe mm tetro ha¬
bite tam difxffiuram. Progreffus deinde matutinus côtraitiore
uultufabtrifas,mm eu oblatus nonfeftiperet equus
anteriores pedesprxter morem erigem mfublime, mnotafaritate
contitus,ut erat immanis,dextero ftratvris mili
ti iuffît abfddùqux eam mfilientem lumento pulfirot con
fiueto: periffiétque crudabiliter innocem iuuenis, ni tribu¬
nus ftabuli Cereolis dirum nefas mmfui perimlo difhilif
fet. Poft hxc Quadorum uenere legtti,pacem mm prxteritorûoblitérationsfappliater
obfiecrantes: quam utadipifiti
fine obftamlo poffem,ty tirotinium ty quxdam uti
lia rei Romanx pollicebantur.Qups quoniam fiufdpi plomit,
ty redire inducijs qux pofebdnter mdulhs , quipp,

L I B.. X X X. 4*y
faéktsigneo lumine cernébdter : ty repente cohibito fan¬
guine letalifadoreperfafius,ne labereturfiectantibus exu
libus , conmrfa miniftrorum uitx facretioris dd concldue
dudus eft mtimum.ubilocatusin lecto exiguas fpiritus
reliquias trahem, nondû mtelligpndi minuto uigore mndcs
agnofebat adfhntes,quos mbimldrij, neqms eum ne
tatemfufpicareter,celeritate maxima conrogtrant.Et quo¬
niam uifcerum ftdgrdnte compdge Idxdndd erdt necffidrio
uend,nullus mueniripotuit medims, hanc ob caufam,
quod eos per uaridflpdrferdt mrdteros militem pefihlentix
morbo tentatum. unus tamen repertus uenam eius ite¬
rumfxpiùfquepwigndo negittam qmdem cruoris elicere
poteit,internis ninùetate calorwm ambufis: uel,utqmda
exifemabam^irefadis idtomanbr'is, qubd medtes aliqui
quoshxmorrhoidos nunc dppettdmus,obfaratifum gelidis
frigoribus concruflati.Senftt immenfa ui quadam urgen¬
te morborum, ultimx neceffitatis adeffeprxfaripta: dice-
réque conatus aliqua uel mandare, ut fangultes ilid cre¬
brius pulfidm ftridôrque dentium ty brdchiorum motus
uelut cxfihbus dimicantiû mdicabat,tamfuperatus liuen-
tibufque mamlis mterfafus, animum diu conludatum efiflduit,xtatis
qmnquagfimo anno ty quinto, imperij mi¬
nus centum diesfiemndo ty decimo. Replicare nunc efl op
portenum,ut dliquoties facimus,ty db ortu primigeniopd
tris huiufe principis ddufique ipfius oibitum dduseius difi
mrrereper epilogos breues,nec uitiorû prxtermtfio difiri
mine uel bonorum,quxpoteftatis amplitudo monfirduit,
nuddrefiolitafemper dnimorum mterna. Hdtusdpud Gbdlos
Pdnnonix oppidû Gratiamis maior ignobili fihrpe,
cognominatas eftdpueritid prima Eunarius,ea re, quod
nondum adultes uenalem tirmnfarens fanem, qmnque

4« A M M. M A R.
militibus eum rdpere ftudio magno mnatis nequaquam
ceffat,xmuldlus Crotonidten Milomm-.mirnald fxpe cohx
renterlxua manu retinenti uel dextro nuttd unquam ui¬
rium fertitudo abftraxit.ob ergo ualidi corporis robur ty
peritiam militum more ludandi notior multis,pofe digni¬
tatem protedoris atque tribuni cornes prxfait rei caftrêfe
per Apicam: undefartorum fafpitione contattus digrefa
fiûfique, multo pofea pari poteftate Britannum rexit exer¬
citum: tandémque honefte facramento folutus reuertitad
laré: ty dfgmpromldftrepitu multatione bonorum adflitlrus
eft a Conftantio hoc nomine, quod ciuiliflogronte
difcordid hofeitio dicebatur fiufepiffe Magnentiiwi,per agrumfuwrn
dd propofita feftimntem.mius meritis Vdlétinidnus
db meunte ddulefcentid commenddbdis, conte¬
xtu fuarum quoquefeffrdgtnte uirtutum,mdutibus \mpe
rotorix maieftatis dpud Hiotdm ornatus, m Auguftum col
legiwnfrdtrem Valentem adfiimt,germanitate conoordi
fibi iundiffîmum,mterprobra medium typrxtipua,qux
loco doxbimas competenti. Igtur Valentiniaims poftperimlorû
molefaos plures dum effet priuatus emenfas vmperitare
exorfeus,drces prope flumina fitas ty turbines,ty
Gdttios petijt Alemanitis patentes exmrfebus, reuimfcen
tibuseredius cognito prmdpis Iulidni m teritu,quem poft
Confhtntemfalum omniûfermiddbdnt. ideo autem etiam
Vdlentinionus merito timebatur,qudd ty exerdtus ouxit
ualidofiupplemento, ty utrobique Rhenum nlfeoribus ca¬
ftris muniuit atque cafellts,ne Iatere ufquam hofihs ad no
ferafeproripiês poffet .dtque multa prxtereamus qux egt
moderatoris autoritate fandati , quxque perfa uel duces
correxit mduftrios,pofa Gratianumfiliû m fo aetatemfux
poteftatis adfumptem,Vithigabitm regm Alemannormn

L I B. X X X. 4*7
Vddomario gpnitem ddulefaentem in flore primo gpndrû,
nationes dd tumultus tientem ty betta,cldm quid nonpo
teit,dperte confedit: ty Alermnnis congreffus prope Solitinium
lomm,ubi mfidrjs penèperierdt,armrmentus,dâ
exitium ultimum delere potuit uniuerfôs, nipaucos uelox
effugum tenebris dmanddffèt-Inter hxc tamen eautegefkhiam
oonuerfos ad meteendam rabiem SaxondS,femper
quolibet mexplordto ruentes, deldtofque tene dd mariti¬
mes trdi~hts,quorumfeolijs penè redierant onufe,malefido
quidemfed utili commento peremit,prxda raptoribus
ui frottis exmffid. Itidémque Britannos, ca tentas fuper-fa-
farum hoftium non ferentes,fpe meliorum adfumptam
libertatem ty qmetem nfateit platidom,nutto penè redi¬
repermffo graffatorû adfiua. Efficacia pari Valentinum
quoque Pannoniûexulem,per bas promntias melientem
otiiim terbdre commune,antè quam negotium effèruefaeret,oppreffat.
Afaicam demde malo repentino perturbât^,
difcriminibus magnis exemit-.mm uoracvs militarium fet
ftus ferre mquiem Eirmus, dd omnes diffenfionum motet
perflobiles gpntes Mouricas wntitaffiet. Simdique firûtedine
clddes mgrmfiendos lllyrid uindicaffet, ni morte
prxuentes reliquiffet rem fieriom vmperfedum. Ac licet
operd prxftubilium diuum hxc qux retulimus,confawmimtafium-.tamenipfium
quoque fetis conftat,ut erdt expe
ditx mentis ufiijue caftrenfis negotij diuterno firmatus,
egffie omplurd : inter qux illud elucere clarius potuit, fa
Mdcridnum regpm ed tempeftate terribilem uiuum cape¬
repotuiffet, ui induftrid magrut tentardt, poftquam ettnt
tuafefie Zurgundios,quos ipfe ddmouerdt Alermnnis,mot
rem didiaffet & trifhs.Hxcfaper adibus printipisbre-
u* fiunt textupercurfia : nunc oonfifa, quod nec mete, née
1./.

4--3 A M M. M A R.
adulodifuditate ooftridn poferitas mcônuptd prxteritoriifolet
effefifiedntrix, fummatim eius numerab'vmus m-
tia,poft ty bene mérita ndrrateri.Adfîmulduit nonunqua
clemétix (peaé,mm effet tudoerbitatté mtmrx calore propéfior,oblitus
profado quôd regétiimper'fû omnia mmid,
uelut prxruptifaopulifemt demanda. nec enim ufiqua re¬
peritur rruti coertitone contentus,fied dliquoties quxftio¬
nes multiplicari iitffiffe cruentos,poft mcerroçationcsfane
fias nonnullts ddufiq, difirimino mtx uexotis. ty ita erot
cflfufior dd nocédwrn, ut nullum aliquando datnnatorum
capitis- enperet mortefiubficriptionis elogo Uni, euid etia
prmtipes mterdwn fecerintfxmfflrrù. atqui potuit exem
pld multa oontueri maiorem ty imitari peregrina dtque
interna humanitatis ty pietatis,quos fapientes eonfangkineos
mrtetes effe definium: è qmbus hxc fafifitiet poni.
Artaxerxes Perfarum ille rex potétiffinuis, quem Mderotrhira
membri unius logtudo commemoramt, fiupplitiorit
tiarietotes quos natiofemper exermit cruda, letùtate ge¬
rmina cafhgtm, tioras ad uicem capitum qmbufdo ncxijs
dmputabat-.ty ne fecaret aures more rego pro déliais, ex
gderisfild pendentid prxtidebdt: qux temperdntid mo¬
rum ita tolerdbilem eum fecit ty ueremndum, ut ddnitenhbus
cundis multos ty mirdbiles adus vmpleret Grx
tisferiptoribus celebratos. Prxnefihno prxtore, qm bello
quodam Sdmnitico properdre iuffus dd prxfidium uenerdt
fegnius, dd crimen diluendum exhibitv,Pdpiriuf
Curfior ea tempeftate didator femrem per lidcrem expediri,
homtnéque dbieda purgtndi fidutid fiufefeéh, ui¬
fum propèfautictm iuffît dbftidi : hocque iod gewre ett"
fhgatern eum dbfaluit, non ideo contemptes, ut dd refafkndum
dptes Alexdndro magno,fi calcaffiet Itolidm,xftt
viatus. H igriordm,mimmèqw

LIB. XXX. 4*9
ïeputaw ddftitti fioUtid ftatus femper effe lenitudinem
prmtipttm,pems per ignés ougebdt ty glddios: quod ul¬
timum m aduerfes rebus remedium pietas reperit maiortim,ut
ifecratis memorat pulchritudoimius uoxeftper¬
pétua docentis, Ignofat debere mterd'im drmis faperdto.
retfhri,qnàm iuftum quidfit ignoronti. Vnde motum exifemo
Tullium prxclan pronuntiaffie mm défendent
Oppiû: Et enim multum poffie adfalutem alterius,honori
multis:porum potuiffe ad exitium, probro nemini unqua
feit. Amditas plus bobendi fine honefti praufque diffe¬
rentia , ty mdamndi quxftus uarios per alienx mtx
naufroga,exunddMt m hocprindpe fldgrdntius adolefcemiquam
qmdem prxtendentes vmjieratorem Aurélia-.
mm purgtre tentabam, id ddftrmando, quod ut ille poft
GaHienum ty lamentabiles Reipubliex cafus exinanito
xrario, tomntis rite fenbatur m diuites: ita hic quoque
poft protinttus Parthici clades magnitudine indigent vmpenfarû,ut
militifupplementafappeterem ty vmpédiwm,
crudelitati mpiditatem opes ru'mios tngerendi mifebdt:
diffarmdomfitire,quod fium dliqud qux fieri non oportet,
etidmft licer.Tbemiftoclis illius diffamilis,qui cum poft pu¬
gnam dgminâq; deleto Perferû tiamter obobulam drrmllas
aureos uidïffethumi proiedasty torqué,Tolle,mqmt,
hxc dd comitem quenda prope ddftantem, te qui Themi¬
ftocles non es:non quodlibetprobam m dux magnanima
lucrû.Huius exempldcontinentixfimilid piurima m Ro¬
manis exuberom ducibus: qmbus omtftfts, quonidm non
funt perfadx uirtutis mditid (nec enim dliena non rdpere
Iaudis eft)unum ex multis confhm mnoeentix wdgt
ueterisfiedmen porum. Cum proficriptorism lompletes
domus diripiédos Romanxplebi Marins dediffat ty Cm»
ï.ii*

47s mueniffe fieprx
diatbdt & Cdffios, columina iuftitix prifica: feribénfaue
hortdbdter affidue ut noxos uel leues acerbius mndicarét.
nec ddflitUs erdtullû m pr'mtipisbemgnitate ptrfagum:
epiodfemper ut dgtaw mari iddatis portas potuit exopta
tus: finis enim infa imperij, tttfapientes docent, utilitas
ebedientinm xfhmater tyfalus.Confentaneum eft ueni¬
repoft hxc dd eius dttusfequendos redefentientibus &
frobdndosieum qmbus fi reliqua temperdffiet, uixerdt
tit Traianus ty Mdrms.lnpromnddles ddmodumpdr-

LIB. XXX. 47t
tus, tributorum ubique mottiensfidrdnas, oppidortm ty
limitum conditor tempefeuus, militaris difeiplinx cenfir
eximius: in hoc tantum deerrdm, quod mm greguriorum
etidm lemdpuniret errdta,potiorum dummfldgtidprogrediflnebdt
m maius,dd querelos in eos metas dliquoliei
obfurdefiem-.unde Britannici flrepites,ty- Afaicunx cldr
des,ty uafatas emerfit lllyriti.Omnîpudititix mite do¬
mi caftus ty feris,mllo contago confeétix uioldtus obfartz
nx,ntbil mceftum: hâneque ob caufam tanquâ retimculis
peteldntiafaxmrdt aulx regtlis,quod mftodirefacile po
teit. Hecefiîtedinib usfais nihil mdulgmtquas aut m otio
reprimebat,mt mediocriter honor omt,abfque faatre-.quê
têporis copulfus dngufiijs m amplitadmkfuxfotittatéddfumpfit.ScrupulofiiS
m defarendispoteftatibus alfas: nec
vmperdnte eo prouincia nummularius nxit,aut adminifarotio
uemddta,nifi mter mitid,utfilet occupdtionis fpe
uel impunité quxda ficelejh comttti. Ad mfarédd propulfenddcp,
bettafalertiffîmus,cautes,xftu Martijpulueris indurdtus,boniprduique
fuafar ty defuafor ddmcdûprudem,mtlitaris
rei ordinum facrutantiffamus,faribem déco¬
re uenuftéquepingm tyfingem, ty nouorû imuentor armorum-.memorid
faernwnéque'mtitato quidé,fadrdrofatcundix
proximo uigm,dmotor munditidrû, Ixtùfque non
profafis epulis, fed exmltis.Pofirernohoc moderdmine
primapdtu's incldruit, quod mter religonum diuerfitates
medius ftetit,nec quenquam mqmetauit, neqi ut hoc colereter
vmperauit aut illud: nec mterdtttis nunatibusfaubiedorum
oeruieem dd id quod ipfi coluit, melinabdt, fed
mtemerdtas reliqmt hos partes ut reperit.Corpus eius ld
«rtofium ty ualidû, capillifelgor calorifique nittrr, atomlis
cxfijs femper obliquû mtuentis ty toruû^tque pulchri
l.iij.

47- A M M. M A R.
tudo fhtturx linidmentorùmqm recta compdgp maiejhtit
regx deais tmplebdt. *
Reliqua in archttypo defiderdnter.
AMMIANI MARCELLINI R E-
RVM GESTARVM LIB. XXXI.
N T E R E A er T-ortenx uolueris rota,
aduerfa profferisfamper dlternas,ftdlond
1 ferijs m xtatem dfatis drrnabat,m.ftéfi[,
tranftulit dd Orientem euentus,quos oduetare
prxfatgormn fides clora membotty
fortentoru. Poft multa enim qux uates augurèfque prxdixenueridice,refiultabam-
canes ululotibus lupis,ty querulum
qiùdddm nottumx uolucres gemebant tyflfbile,
ty fqualidifolis exortus hebetabot matutinos diei candores:ty
Antiochixper rixas tumultûfaue uulgares id m co
faietudinem aenerdt;utqmfque mmfèpdti exifhmaret,Viuus
drdedt Vdlem, licentius cldmttaret, uocéfque prxconum
oudiebantur affidue, mandantium congeri ligna ad
Xalétini Idudcrifictenfionéftudio ipfius prmdpis coditi.
Qux hune illi vmpenderc exitum mtx modo non aperte
loquendo monferabom. Super his laruale ftmulaerû Ar¬
menix Regs,ty miferabiles umbrx pauloante m ntgttio
Theodori cxforum,per qmetemflridendo carmina quxdo.
nimirum horreda multos diris terroribus agtabam. tro
gild gurgulione confado exaninus uifa efl iacem, mius
mors publicarum fanerum xrtvmnat mdicabat dmplos
ty peruulgatas . Denique mm Chdlcedonosfabuerterétur
ueteres mûri, ut dpud Confexntinopolim xdificaretur Iduacrum:
ordine refaluto faxorû, in quadrato lapide, qm
ftruttura latebdt m medid,hi Grxci uerfus inafi reperd

L I B. X X X I. 47J
fum, faterd plene pandentes, AAA'-Sr.V-.y ._'/_$«« ffonptù
uxrtx xs-v\t> TifireiÀ.iliti spefou-ms fostftxi u

474 A M M. M A R.
pruitldSfamemfidmq; perfarre db mmnabulis affuefeunt.
Peregre teda,tufe ddignte maxima ntceJJitate,nonfa,beût:
nec enim apud eos femros exiftntmm effefub teths. In-
dumentis operiunter Imteis, uel ex pettibus fayluefarium
murwm amfartinafis.mc alia illis domeftica ueftiseft,

LIB. X X X I. 47y
necfeuom aliquando contingt.Omms enimfinefidibus
fixis abfque lare uel lege aut ritufhbdi difialantur,fem¬
perfegentiwm fîmiles mm carpentis m qmbus habitant,
ubi coniugesex mllis uefamenta contexum,ty coeum mm
nraritis,ty pdrium,ty ddufique pubertatem nutriumjue
ros.Huttûfque dpud eos mterrogms,refiondereunde ori¬
tur,potefi,alibi conceptes,natiïfqueproml,ty longus edueatus.Per
mdutias mfedi, mconfktntes, ad omnem auram
incidentesfpei noux,perquàm mobiles, totemfarori mtitatiffamo
tribuences,mconfaltorttm animalium ritu,quod
honeftum mhorufhimue fit,penitus ignorantes.flexiloqtti
ty obfimri,nullius religonis uel fuperfetionis reuerentiA
aliquando diftrifH,auri mpidine immenfoflagrantes: ddeo
permutabiles,ty irafiafaciles,ut eodem aliquoties die
Jfibcijs nullo irritante fixpe défierfcam,itidémquepropitiétur
mnune leniente.Hoc expeditum mdomitumque homi¬
num genus, externaprxddndi auiditateflagram vmmani,per
rdpinas finitimorum groffdtum ty cxdes, ddufiq;
Aehoiom peruenit. Refhnt Maffagtx,qui undefam,uel
quos malam terras (quoniam hue resprolapfa efi) con¬
fentaneum efl detncnfirare.geographica perplexitate mon
ftrata, qux diu multa luda ty uaria, tandem reperit
ueritatis interna dd ifer dduenarû ma
gnitudinefluenti Sauromatas prxtermeat ddufique amrâ
Tdnaim pertinentes,quas idm terminât db Europd.Hoc
trdnfito m immenfum extentos Scythix falitedines Hald
ni inhabitam,ex montium appellatione cognominati,pau
latimque nationes contermtnas crebritnte uidonarum attritas
dd gentilitatemfm uoeabuli trdxerût ut Perfe. In¬
ter hos*Herui rnediterrdned mcolum loca, uicini uertitibus
celfu,quosprxruptosgeliiqu; torpentes Aqmloms d-

47* A M M. M A R.
fer'mgunt Pofi quos Vidinifunt ty Geloni perquàm
feri. qm detrafhs peremptvrum bofewm mtibus mdumentafiibi,
equifque tegrmna arnfiaum. bettatrixgns. Ge
lotus Agathyrfi collimitant , mtxrfihnéh colore cxruleo
corpordfimul ty crines. ty humtles quidem minutis dt¬
que raris , nobiles uero Idtisfecatis ty denfioribus notis.
Pofi hos Meldnchlxnas ty" Anthropophages palan acce¬
pimus per diuerfa, humanis corporibus éditantes : qm¬
bus ob hxc alimenta ntfandadefartisfinitimi omnes Ion
ça petiere terrarum. ideiqueplaga omnis Orienti xfauo
obieda ufque dum ueniter dd Seras , mbabitabilis man¬
fit. Parte alia prope Amàfortum fedes Halanifium Orié
û déclines, diffufe per pepulos.Has gentes ty amplas,Afaaticos
uergntes m traçais, quas dilatari adufque Gart
gn accepi , fiuuium mterfiecantem terras Indorwm, ma-
re'que mundantsm Auftrale.ibipartiti per utraque mun
diplcgim Halani (quorum gentes uarios mine recenfe- .
renon refert)liat diremptififiaûjs longs,per pagos;ut Ho
modes,uaganturimmenfos: xui tâtnen progreffu ad mû
conexffere uoeabulum,ty fummatim omms Halani cogno
* minantur.mens ty média ty efferatam uiuendifed iom
vmmatura.Hec enim ullafam illife tugiria,out uerfandi
uomcrk curxfed carne ty copia mditnm lattis.ploufiris
feperfidentés,qux operirnentis mruatis cortimm per foli'
tudines conferv.m finefine difentits.Cûq; adgrdmirwd ue
nerint m orbimlatam figuré locatisfardatlis ferino ritu
Uefmntur. abfempdfque pabulu,uelut carpenfis ciuitates
impofitas uehunt. mare-fquefupra alfminis coeunt, ty
nafcuntur m lois ty eduedtar mfantes , tyhabitoaiUfiunt
hxc illis perpétua, & quomnqi ierim,ittic gnuinu exifti¬
mat larem .drmétoprx fa dgentes ai'gregbus pdfaut.md'

L I B. X X X I. 477
ximéque equini pecoris efi eis fiolititior atrd.ibicampi &
preherbefetm,mterfitispomtferis lotis.dtq; ideo trafeun-
tes quolibet,nec olimentis,nec pdbulis mdigm.quod effi¬
cit humeélafolum ty crebrifluminû prxtermeontiûmr-
fus.Omms igtur xtas tyfexus imbellis circa uehimla ipfia
uerfatur. munus diftrmgter mollibus, iuuetus uero eqmtandi
ufedprima pueritia coalefecm,vncedere pedibus
exiftimat mle:ty omnes multiplier plenaprudetesfum bel
Idtores.Vnde etidm Perfae,qm fium orignitus Scythx, pugnandifam
peritiflfamt.Proceri auté Halanipenèfam otnnesty
pulehrifec crimbus mediocriterfloms,omlor]tm
temperata wrmtate tembiles,ty drmorûlemtate ueloces,
H umnifep, per omniafappores,uerû uidu mitions ty ml
te.ld nondo ty uenando,adufque Uxotiea flagna ty
CvmmeriûBofphoron, itidémque Armenias difaurrentet
ty Media, Vtquehormnibus quietis typlaadis otium efi
. uoluptabde, ita illosperimld iuuam ty bello Iudicatur
ibi bedtas,qm mprxlioprofaderitdtiima.fienefentes ent
tyfertuitis mortibus rmdodigreffos, ut dégénères ty ignauos,
conuitijs atrotibus mfedntur. nec qmt quaefe,quoi
eldtim iaditjrjHam bormne quolibet ocafo. prôq; exuuijs
gloriofîs, mterfeéhrum auulfas capitib* detraetas pelles,
pro phalerisiumentis accommodât bettatvrijs.Hec templû
dpud eos mfitur,outdelubrû,ne tegurium qmdem atlmo
tettum cerni ufquam potefi.fed gladius borborteo ritu hu
mifigtar nudus, eumque ut Martem regotwm quoi tirmeum
prxfiulem,ueremndius colunt. Euturamiroprxfe
gum modo, nam rediores mrgtes-fot-minx a>ttigntes,edfi
que mm mcantamentis qmbufda fieretis prxfhtuto tem¬
pore difevrnentes , aperte qmdporteter ,-mrum . Sémi¬
tes qmdfat igncrabant omnes generofafinûru procreati.

478 A M M. M A R.
ludicéfque etiam mue eligmt, diutemo lettdndi ufafiedatos.Sed
dd reliqua textus propofiti reuertamur. Igtur
Huntti peruafis Holonorum regonibus,quos Geuthungs
confinesTanaitas confuetudo nominamt,interfadifatue
multis ty fipoliotis,nliquos fibi concordondi fidepoeta iûxerunt,
eifque ddiunftis confidentius Ermenria Idtepa¬
tentes ty uberespdgos repétino impetu perruperum bel¬
licofiffami Regs,ty per multa uarUquefertiterfattu uici¬
nis nationibus famùdati.Qua' mfebïtx procettx permlfus,quanuis
mamrefandates tyhabilis diu mndntus efl,
vmpendentium tamen diritatem ougpnte uulgttiusfama,
magnorum dificriminum metum uolûtaria mortefèdduit.
Cmus pofe obttem Rex vithimiris credtes refetit aliquan
tifier Halanis,Hunnis dlijs fretus,quos mercede faddue-
rdtpdrtibus fuis.Verumpoft multas,quas pertulit clades,
animam effudit m prxlio,mfuperatus armorum. Cmus
parui filij, viderichi nomine, mrdm fufeeptam Alatheus
tuebdtur ty Sdpbrdx, duces exertiti ty firnùtate pedorû
noti. qui mm tempore drétv prxueti obiedffem fidudom
repugnandi,cautius difedentes dd dmmm Danafitiimperuenerum
mter iftrmn tyEorifthenem,per ui¬
cefimumldpidem mfithoftiumfiemloturos dduétum ipfi
adem nullo turbante mterim ftruem.Verwm longe aliter

L I B. X X X I. 479
qttam rêodtitr, euenit.Hunni enim (utfiunt m otmiefturdfagtces
) multitedimm effe longus aliquam fufiicati,
prxternûfifis quos uiderdm,m quietem tanquam nullo ob
fiante compofîtis,rumpéte nodis tenebris Lund uado flu¬
minis penetrdto,id quod erdt potiffamum elegerum.tyue
riti neprxmrfarius index proml dgntes dbferredt , Athdnarimm
ipfam ittu petiuereueloti, eumque ftupen-
tem dd impetum primum,dmiffis qmbufddmfaorû coegerum
dd effugd properdre montium prxruptoru.Qud
rei nouitate maioriqueuenteripduore confirittus à fiupertilijs
Gerdtfi '

480 A M M. M A R.
fus uerfdregentes Ardoas,rumores terribiles diffuderÛt.
per omne quiequid ddpontum d Mdrcomannis prxtenditer
Qttddis multitudinem bdrbara abditarû natiotutm,
tùfubite fedib us palfiom,tircaflumen iflrûuamri eu earitalibus
fims,diffenùnantes. Qux res dfifiernanter i nofiris
mter initid ipfe accepta efihdnc ob teufam.qnod il¬
lis trddibus non nifî perada aut fiopita oudiri procul d)
gentibus confaueuerunt bettd.Verum pubefente iom fide ce
ferrum, mi rumor dduentus gentihû addiderat Leçratorû,
precibus ty obtefkttione petenàû tirea fluméfauÇdpiplèbe
extorrem negotiûlxtitix fait,potius quàm timori,eruditit
ddulatoribus m maius fertenam Prmdpis extollentibus
quoi ex ultiwis terris tôt tyrotinid Thrdnfas nec opinanti
offerret ut colldtis m unum fatis ty alienmnis ui¬
ribus mmètum haberet exercitu ty pro militari faupplemeto
quod promnddtim dnnuû pedebdtur thefautris oehderet
ourimmulus magnus. Ha'cq; perfiuafione mittentur
diuerfi,qui atuehimlis plebê'tranfiferam trumlentam.ty
tlduabdtur operd ddigew,ne qui RomanamRé euerfarui
derelmputretur Uel qnaffdtes morbo letali. Proinde per-
miffiu Imperdtoris trdnfèundi Danubiû copidm colendiq-,
ddeptiThrddx pdrtes,trdnffretabater m dies ty nodes,
tidmbus ratibûfique ty cauatis arborum dlueis difeinatim
hnpoftti. dtque per dmnem longe omnium diffiallivwm
hnbriu'mque crebritate tunc ouitum obdenfttatem
nimiom contra idus aquarum nitentes quiddm,ty no¬
tan inatifh mfiti fium plures. Ita terbido mfhtntium ftu¬
dio orbis Romanipernities ducebdter. illud fané neque
obfmrtm eft neque wcertem,mfauftos trdnfiuebendi bdrbdram
plebé mimftros,nwmerum eius comprehendere cal
culofxpe tentantes,nqmemffae fauftrdtos. Quequiftirti

L I B. X X X I. 4$t
Velit (ut ermnentifjîmus memordt uates ) LÎbyti uelit

4S1 A M M. M A R.
Rex, cum Aldtheo ty Aphrdce, quorû drbitrio regebdtur,
itémque Edrnahio,prop'mquam iftri margnibtis,utfimi¬
lifufatiperetur humanitaire obfecrduit Imperdtorem,leg(tispropere
nùffais:qmbus,ut communi rei conducere mdeldter,repudidtis,ty
quid cupefferent dnxijs,Athdnarims
pdrûmper timeficcm dbfceffat , memor Vdlentem dudum
tum fdddreter concordid defpexiffe,afftrmantem fie religone
demnflum,ne calcaretfolum aliquando Romanum.
bdcque occafione prmtipem firmare pdcem in medio flu¬
mine aregffe, quam fîmul tamen ueritus ut ddhuc durdn
tem ai Caucaiandenfaern lomm altitudine fyluarivm mic
txfiwm ty montiwm,mmfms omnibus deelirutmt,Sormd
tis mde extrufas . At uero Thermng idndudwm trdnfire
permiffa,prope ripas etidm tem uagabantur, duplici im¬
pedimenta dftritti, quoddumm diffamuldtionepernidofa
tie hoc mttui congrmsfiant ddiuti,ty tenebdntur confalto
ncfandit nundinandi commertijs. Qjto mtettedo ad perfididm
mfaantium malorum fubfidiwm uertere diffamuld
bam-.ty Lupitinus ne idm deficerem pertimefens,eos adtnotis
militibus ddigebat ocyus profatifti. ld tempus oppor
tunum ndtti Greutbûg mmolibi militibus ocmpdtis, muigd
ultro titro'quedifiurrere falito, tràfigrefium eorum
probibentid quiefeereperfiexiffent,rdtib us trdnfeère ma¬
ie contextis , caferdque d Eritigerno locauere longffeme.
At ille germina prxmdendi fiolertid uenteros muniem mfus,ut
ty vmperïjs obediret tyRegbus ualidis iumgeretur,
mtiditfegni us, Mdrtidnopolvm tarde peruenit itineribus
lentis. vbi dliud deceffit dtrotius, quod arfiuros m com¬
mune exitiumfacesferioles accéndit.Alamuo tyEritigr*
no dd anmuium conooatis,Lupidnus Utenti nuntio do-
Shsab oppidi m]nibus Barbaram plebem oppofito nû-

L I B. X X X I. 483
lite proml drcebdt,introire dd compdrdnda uidui necefa
farid,ut ditioni nofirx obnoxidm ty tncordem,per pre¬
ces dffadue poftuldntem. ortifque maioribus iurgijs mter
habitatores ty uetitos, ddufique neujjîtatem pugnandi efl
uentum . Efferdûque dcrius Bdrbdri, mm neceffatedims
hofaliter rdpi fentirem, fiolidrum mterfactam militum
magnam -Q~ux dccedem idem tupitinusldtenti nuntio do
ttus,dum m nepoftalimenfa ludicristncrepantibus diu
difeumbem,mno marcebat tyfemno,feturi conijdem exi¬
temfetettites omnes , qui pro prxtorio honoris ty tutelx
caufe duces prxftolabanter, occidit. Hocque populus qui
muros obfidebat,dolenter accepto,ad mndiéktm detentorum
Regum,itt opinabdter,paulatim augefem, multa mi-
Tldbdter tyfixua.Vtque erdt Eritigernus expediti confilij,
ueritus ne tenentur obftdis uice mm cxteris excldmamt,
grduiore pugnandum exitio, ni ipfi dd leniendum uul¬
gus finereter exire mmfecijs. quod drbitrdtum humonitatisfietie
dudcresfiios oczifas m tumultum exdrfet.Hocque
vmpetrdto,egreffa omnes,exeeptip, mmploufit ty gtudijs,dfienfis
eqms uoldrum, moturi mtitamenta diuerfe
bellorum. Hxc ubiEdmo rumorum mitrix moligna di-
Jperfit,unbdtur dimicandi ftudio Theruingrrum natio 0mms,
ty mter metuendd multa, perimlorumque prxuid
maximorum,uexillis de more fabiotis,ouditifque trifefanantibus
cloffatis,iam turmxprxdatvrix conmrfabam,
pilodo mttas ty incendendo, uaftifque clodibus quiequid
mueniri poterat, perrmfeentes . Aduerfus quos Luptti-
nus properdtiom tumultuaria ooadis militibus temere ma
gsquàm confiultre progreffus , im nono db urbe mittidrio
Jktit paratus dd deÀrnendum . Karbanque hoecontem-
pldto,globos irrupere noftrorum 'wcautos,ty parmasfup-
K.i.

484 A M M. M A R.
pofttis corporibus illidendo obuios hofhs perferabdnt ty
glddijs .feroréque urgente eruento, ty tribuni ty plera-
que pars armatorumperiere fignis ereptii,prxter ducem
wfauftum: qui ad id folum muentus ut confligentibus alijs
proriperet ipfa femet mfagpm , urbem mrfu condto
petit. Pofl qux hofes armis mauti Romanis,nullo uctonteper
uariograffobatur. Et quonidm dd bas panespoft
multipliées uentum eft adus, id leduros (fiiqm erum unquam)obteftamur,
neqms a nobisfirupuloje gfta uel nu¬
merum exigit peremptorum,qm comprehendt nullo gne-
re potuit . Suffitiet enim, ueritate wMo^uelatdrmcndado,
ipfos rerum digrerefiimrmtates: mm explicandx rerum
memorix,ubique debeatur mtegritas fido.Hegant ontiqmtatum
ignari taritis malorum tenebris obfajam aliquan¬
dofaiffe &emp.fadfedlimter malorum reeentiwmfiupore
anfexi. Hdnquefi fùperiores uel recemprxteritx reuoluantur
xtates,tales tanquam trifes rerû motusfxpe contigffemonfîrdbunt.inunddrÛt
Italiam ex abditis Oceani
partibus Teutones repente mm Cymbrisfed pofi mflidas
rei Romanx elades immenfas , ultimisprxlijs per duces
ampliffîmos fuperdti,quidpoteftas Mdrtid habitu prudé-
tix ualedt , radiâtes extirpati difcriminibus didiarefa-
prenùs.Marco itidem modérante lmperium,m unumfpirado
uefdnid gentium diffonarû, poft bellorum frdgores
mrméfas pofteri urbiû captarum ty direptarû ty pefflum
condiosprordtvris maritus pdrtes eorûexiguos feliquif
fit mtaékts. Verum mox poft calomitvfd difiendio res m
integrûfant refatutx.hdcgratia,quod nondum folutio re
fetetx mottitiefobria ueteftns infi cta, nec ambitiofis méfis,nec
fiagtiofis quxfhbus mhiabat.fed unammanti ar¬
dorefummi ty mfimi mterfa congruentes, adflfietiofem

L I B. X X X I. 48y
pro Rep.mortem tanquam adportum dliquem trdnqml-
Iwmproperabam ty platidum.Duobus namtvm millibus
perrupto Bofphoro ty littoribus Propontidts Scythicarum
gentiwm cuterux trdnfgreffx, ediderunt quidem acerbas
terra manque firrages. fed arruffafuorum parte maximd
reuerterunt. Cetiderum dimicando mm Bdrbdrts Impe¬
ratores Decij pater ty filius. obfaffx Paphdix amtates,
infulx populatx compluns, mflamata Macedorùd omnis
diu multitudo Theffolonicam tirmnfiedit,itidémque CyQmm.Anchidlos
capta: ty tempore eodem Hicopolis,quam
indicium uidorix comrd Ddcos Troianus condidit impe
rator.Pofl clddes deceptos ittotéfque multas tyjxuas,extifa
efl Philipjropolis, centum hominum millibus (nifîfingunt
dnnales)ntrd mdnia iugulatis.Vagatique per Epirum
Theffalidmque, ty omne Grxaa licentius hofes externi.
Sedaffumpto m Imperiû Claudio gloriofa duéhre,
ty eodem honefta morteprxrepto,per Aurelianum ocrem
uirum ty fèueriffamum noxdrum ultorem pufe per long*
fxmlafiluerum vmmobiles-.nifa quod pofea patrodnales
globi mana mm fim exitio dcrias mairfaabam. Verum ed
perfiequar unde diuerti.Hoc geftorû textu tirmnlato nuntijs
denfis,Sueridus ty Colioi,Gotthorum optimates, mm
populisfins longe antèfiufepti,ty mrareapud Hadrianopolim
hyberna difpofiti,falutéfuam ducentes antiqmffa-
mam omnium , otiofis animis dctidentid mnékt contue-
batur. Verum Imperdtoris literis repenteperldtis, qui¬
bus tranfîre iuffa faim m Helleffontem , matimm, tibos,
bidufque .dilotionem tribui fibi fine tumore pofebant.
Quodtimtatis ntdgftrdtus ferem mdigne ( fiuceenfabat
enim ijfdem ob remfuam m fiuburbdno uafhtam)mam
plebem omnem cum fabreeenftbus , quorum ittic ampU
K.ij.

48* A M M. M A R.
efl multitudo,produéktm, m eorum armaitit exitium. iuÇ-
ijque bellimm canere buccinis, ni dbirem oey us,ut ftatu¬
tum eft,perimld omnibus nunabotur extremo.Qup malo
prxterfpem Gotthipermlfi,ty conato quàm confiderdto
cimtvm dffultu perterriti,jteteruru immobiles doceratîque
ai ultimum detefhtione atque conuitijs, ty tentati miffalium
idttibus roris,dddefattiomm erupere confeffam.ty
cxfiisplurimis,quos impetus deceperat petuldntior,duerfifi
que refidms ty telormn uarietate wnfixts,hdbim idm Ro
mano eaddueribusfpolidtis drnuti, mfopropius Eritigerno
iunxerum fimet,ut morigeri focij, urbémque claufam
obfidiondlibus xrwmnis urgebat. In qua diffimltate diu¬
tius pofïti pdffim ty promificue ruebdnt. emtnénfque ali¬
quorum ouddadperibdt mmtam.multifquefagttis ty rç
tatis perfandos lapidibus interibam.Tûc Eritigernusfau
fard mm tôt clddibus cottuduri homines igmros obfidédi
contempldns,reliékt ibi manufuffiaente dbire negotio im
perfaâo fiuafat,pdcem fibi effe mm porietibus memorom.
fatadenfque utpopulados opimas regones ty uberes abf¬
que difarimim utto,uamas prxfiidijs etidm tem ddoriren
tur. Imdoto Regs confilio, quem aogtatorum norom fire
focium efficnum,per Thrdadnum lotus omne diffierfi eau
tegradiebantur, dcdititijs uel captims uicos uberes often-
dentibus,eos prxcipue ubi olimentorû reperiri fàtias dicebatur.eo
maxime dd'iumento,prxter genujnam erettifidutia,quod
confîuebat ad eos m dies ex eadégpnce multitudo,
dum d mer-catoribus uenunddtiddietïHs plurimis,,quos pri
mo tranfgreffu necati média , uino exili uel panisfiafas
tmutduere milfii mis.Quib us acetffierefiquendary auriuetiarum
periti non poua,uedigtliû perfarre nonpoffe non
faffitientesfartims graues. jufeeptique libenti oofenfeone

L I B. X X X ï. 487
atnc%rû,magno ufui ijdem frere tgnotaperdgrdntilus lo-
cu,conditoridfrugum occulta ty latebros hominum ty re-
ceptamla facretiord monftrdndo.ntc qmcquam, nifi mac
cefifiwm ty demum,prxeuntibus ijfdem manfit mtaftum.
fanedifiatid nimid xtatis uelfexus,cxdibus incendiorûmque
magnitudine mnctafldgrdbdnt.dbflrddtfiquedb ipfe
uberûfeduparmtlis ty necatis,raptx fiunt matres,ty uiduatx
maritis coniuges ante omlos cxfis,ty pubères adul
tiquepueri perparentum cadauera trdttifaum. Senes de¬
nique multi,adfiotietatem uixiffe cldmdntes,pofî amiffos
opes mmffiedofis ftminis,manibus pofi terga amortis,
defleûfque gentilium femttis xditvm, duccbantur extorres.
Hxc ex Thracijs magno mÒrore accepta Vdlentéprin¬
çipem in folititedines uarios diftraxerum. tyconfefhm Vi
dore magftro Equitû rmfio dd Perfos,utfuper Armenix
ftatu pro capte rerû comportent impendentiû, ipfe Antio¬
chîâ protinus egreffurus,ut Conftantinopoltm mtervm pe
teret,Profeturûprxmifit ty Trdidnu,dmbo Reéhres. Hi
Idiotes quidéaltius,fèd vmbelles.Qu) mm dd loca uemfifam,ubi
partimlatim pérq;farta mogs ty latrocinia mul
iitudo minui deberet hofhlis, dd id quod erdtpernitiofawm
vntempeftiuc conuerfî,legonts db Armenid dudus oppofaere,uefanuddhucfpiritibus
E>drbdris,opere qmdéMdrtiofiepe
rede oompertasfed vmpares plebi immenfx,qux
celforûiugt montium occupdrdt ty campos.Innumeri nodûéxperti,quod
mm défieratione rabies ualeret mdomita,
truflos hofes ultra Hxmi montis dbfafasfacopulosfaucibus
vnfidere prxruptis,ut in Zdrbdros lotis ty mfiulis nunquâ
reperiem exitem âiuturnaconfumentfamés,ty operirentur
ipfe Erigridwm ducem cum Pdnnonitis & tranfalpipinis
auxilijs aduentantem-,quépetite Vdlentis Grdtidms
K.iij.

488 A M M. M A R.
ire difiofuit m protinttum,laterum fiuppètios his, qui ai
ultimum uexabanter exitiû. Poft quem Richomeres domefecvrumtunc
comes, imperate eiufdem Gratiani motus è
Gottijs properduit dd Thrdcios,duéhm cohortes aliquas
nomine tenus.quarum pars pleraq; defieruerat(ut iodauere
qmdam)Merob

L I B. X X X I. 489
culentis experiri poftrema dificrirmna,ntc prhftipibtts gen
tis qui dderdm renuentibus, cruditatefefenabdt. Et quo¬
niâ hxc Sole dgbotur extremo,.néxq; dduentam ad qmetem
muifes retinebdt tymxftos,capto per otiû abofaomni
manferunt expertes. Cotrd Romam his cognitis,ipfi quoq;
exfomnes uerebdntur hofes.ty maie fanes eorum duéh-
res,ut rabidos feras, euentem(licet andpitem ut numéro
fatis mferiores)profperum tamen ob iufaorem fini mufam
menhbusexpeéhtntes impouidis-Cadente itaqueprotinus
die, fegno dd arma capiendd ex utrdque pdrte per lituos
ddto, Kdrbdri poftqua mar eos ex more iurdtû eft,tumilofes
locvs dppeten tentauerum. quo exmde perprochue
rotarûmodoobmos impetu conuoluerent deriore. Hocque
uifa ddfuos qmfap, manipulospraperdm miles,ftabdigré
du confifem,nec uagnbdtur,nec relidis ordinibus promr
fobdt.Ergo ubiutrinqi dties cautius incedentes greffufk
terût immobili,tormtate mutud bettdtores luminibusfe co-
teeboter obliqms.ty Romani quide uoce undiq,Mdrtia co
tinentes,d minorefiolita dd maiorêprototti,quagentilitate
dppettot bdrritû,mres ualidos erigbat.Bdrbdri uero ma¬
iorû laudes clamoribus ftridebatmeoditis. intérq; uarios
fermones diffioni ftrepitus leuiord prxrrud tétabatar.Idq,
uerutis tyftrnilib us dlijs utrmqi femet eminus laceffentes,
dd côferédos mien minatiter manus. tyfautis in teftudinu
farmâ' coagmentatis ,pes oîpede collatus eft,Zorbariqueut
repdrdbilesfamper ty ceîeres,mgetes clduas m noftros co
ijtientes dmbuftas, mucronéfque derius refitfentiûpeéhr'ibus
illidentesfaniflrmn cornuperrumpum.quod mclitkttumfabfadidlis
robuftiffamus globus, propinquo Idtere
fertiter excites, bxrîteidm cohorte eeruitibusfaufentomt.
T-cruéce igtur denfis cxdibusprxlio,m mnfèrtos quifque
K.iiij.

4jo A M M. M A R.
promptior ruem, ritu grdndinis undique uolitantilus te¬
lis oppetebdt ty glddijs. tyfaquebdnter eqmtes hmcin-r
deffegentium occipitid Idcertis mgntibm prxtidentes ty
tergt-itidémque altrmfièmspedites lapfarum, timon vm-
peditorivm,fecantesfeuffrdgnes . Et mm omnid cxfiorwm
corporibus opplerétur,idcebdnt inter eos qmdamfermant
mes,fiem mtx inaniter ufurpando.alijglandefaindts excuffia,uel
hdrundinibus drmatis ferro,confexi. quorûddm
cupitd,per medium faontis ty uertids mucrone diftinda,
in utrunque humerum magno mm honorepédebom. ty
pertinaa concertatione nondum Uffdtxxquo Mdrte pdrtesfamet
dltrmfiems dffiidnbom.nec de rigore genuino
qmfquam remittebdt,dum uires dnimorum dldcrttos ex¬
citaret.Diremit tamen mternetiua certamina eedem ueffero
dies,ty cunftis qua qmfique potuit mcompofite difedébbtis,
reftdui omnes repetum tentoria trifaores. Humotis
deniquepro locorum ty temporis rdtione honordtis quilufdam
inter defentdos, reliqua peremptorum corpora di
rx uolucres confaumpferunt,offuetx illo tempore caddue-
ribus pdfti,ut indicant mine ufque dlbentes offibus campi.Confht
tamen m numéro long minore Romanos, mm
ed copiofia multitudine colludutosfenered multa perpeffos,
non tamen fane deflendis xrwmnis exagtaffe barbaram
plebem. His cafibusprxliorum ita luttuofa finitis, noftri
proximos Martianopoleospetiiierefacefifius. Gotthi mtra ue
himlorum dnfaattusfiantefata cmtrufe,nunquam exmdeper
diesfeptem egndi uel mderi fum aufi. ideoque opportunitatem
milites iufti vmmenfas alios Bdrbdrorunt
cateruas inter Hemimontanas angifeas elaufierunt, ag¬
gerum obiettu excelfionvm. hdcfpe nimirû, ut ifîrum ty
felitudinesperniciofa hoftiû multitudo compddn,nulldfque

L I B. X X X I. 49I
reperiem exitus, periret inedid,mnftis utileus dd uiuen-
dum m timtates ualidos wmportatis . quarum nuliam
etiam tem tirmnfedere conatifum, hxc tyfimilia machi
naripenitusignorantes. Poft qux repetimt Gallias Richo
mens, ob maiorem prxliorum faemitittn, qmfperabatur,
mde adminimla perdutturus. Hxc Gratiano quater ty
Merobaude Confulibus dgebatur, anno in autumnam uer
gente . Inter qux Valens audito lugubri bellorum dire-
ptionûmque euente,Saturnino equefiru exercitus ad tem¬
pus mra comrmffd,fuppetios Traianum offerentem mifit
ty Profuturum. Eortéque ijfdem diebus per Scythix rego-
nes ty Mtfex omnibus qux poteram mandi,confiumptis:
faritate urgentepdriter ty mopid , Bdrbdrique molibus
magnis drdebdm.hocquefxpe tentdto mm obruerentur ui
gore noftrorum , per dfpentates ferupofas ualide refafentium,dddtU
meeffaitate poftremaChunorum ty HdU
norum dliquos dd focietatem fpeprxddrum mgentium
dftiuerum. Qu,o cognito Sdterninus(idm enim dderdt ty
prxteturos faationefque difponebdt dgrdrios)pouldtim col
ligmfuos,digredi pdrdbdt Oonfilionondbfiurdo: ne fubi¬
ta tnultitudo,ut im manis pulfus unddrwm obiabus ruptis
emiffius,c6uelleret leui negotio atdosfufpetta loca dmtius
obferuaces.Demde poft référâtes dngifhos,dbitiimqi militis
tempeftimtm, mcompofite quaquifap clouforûpotuit,
nullo uetante terbondis mmbmt rebus . ty uafhbundi
omnes per lotitudines Thratixpondebantur impunè , ab
ipfis traftibus quosprxtermeat lfkr,exorfi,adufqueRho
dopen ty frddum ,quod'vmmenfe difterminat maria,
rapinis ty cxdibus fengmnéque ty mindijs ty Iibero¬
rum corporum Corruptelis omnidfiÀdiffime permifiétes.
Tunc erdt fpedare mm gemitefadn didu mfuqiieprx-

49i A M M. M A R.
durd,dttonitas mete fmminds flagris ooncrepantibus antdrifamtibusgramdas
ddhuc tmmaturis antequam prodi
rem m lucem, vmpidtolerdntibus multa. implicatos dlios
nutribusporuulos, ty puberum audire lomentapuettdrtimque
nobiliumjpuartvmftr'mgbdt fera captimtas ma¬
nus . Poftque adulta uirgnitas , caftitàfque nuptnrunt ore
dffèéhflem uïtima dueebdtur, moxprofinandum pudo¬
rem optas morte(licet crutiobili)prxuenire. Inter qux cû
lelux rite trahereter mgnuus poulodntè diues ty U-
ler,de te Tortend,ut mclementi querebdtur ty cxea,qux
eum pundo -temporis bnmor'is exwrtum,& dulcedine co.
ritotum domo'que extorrem , quam conceffaffie uidit m ti-
turem ty ruinas,aut Idcerdndum membrdtim,aut fèruiturumfab
uerberibus ty tormentis crudo deuomfe uifh
ri.E>drbdri tomen,uelut defadftis eaueis befex,perfiotio-
ram dwplitudinesfafius mtitati, oppidum petiuere nomi
ne Dibdltem.ubi Triburmm Smtariorum Zdrfymerem m
uentum mm fuis comitffque ty dltjspeditum numérisaiftrd
ponentem dffalium .eruditem puluere militari redorem.
Quji confafam(ut odigebdt neceffitas infetntis exiti])
iuffd ea nere bettiai tubd Idteribus firmatis , prxrupit cum
promptit dcànttis dd prxlium. fertitérque refetfendopari
pugnandi forte difefiîffet , ni eu equitum aceurfais quàmplurimum
anbelum tirmnueniffiet tyfeffum , ty ito nti
dit mterfeftis E>drbdrorwm non pauas,quorum elddes co
pidrum magnitudo celabat. Rem hune mndtim perada,
Gotthi quid pofea molirentur incerti, quxritabot Erigri
dum tanquam obicem udlidum ubi reperirent extifiuri.
ty mltiore uidu fiomno'queporûper affiampto, eu faque-
bannir utfirx . dotti quod Grdtidni monitu reuerfus in
Thrdtias,ty prope Serocam uatto metato, euétus rerûfpe-

L I B. X X X I. 493
atlobdter dntipites.Et bi qmdem ddpdtrdndumpropofî¬
tum difimrfiione rdpidd materdbat. ille uero regendi confarudndiq;
militis non ignarus,idquod cngtatum eft fiufipi
cates,uel exjdordtorû reldtione quos miferot opertè mftru
ctus,per motium eelfa fyluarûmcp, denfentes ddlttyrimm
redit.erettus profieritate nimtd, quam ei Eors obtulit mfperdtit.Rcpeddnao
enim, congregatofijue m mmosfenfim
prôgrediés,Gotthorum optimatê Earnobiu/m mm uafeato-.
rijsglobis uagantem licentius occupduit, ducentémq-, Tdifdlos
nuper m focietatem ddbibïws, quifi dignum eft duti,noftris
ignotarum gentiû terrore difperfis, trdnfireflu¬
men direpturi uamd defenforibus loca, eorum cacermsfa
lito mfis certare cormnus dux cautiffamusporom, adortdf
que nationes, utpriufquâ groffatores minantes etiam tum
acerba,trutidaffiétq; omnes dd unum, ne nuntius qmdem
clddispoft dppdreret, ni mm dlijs multis perempto Edrnobio,metuendo
dntehdc manfire turbdrû,obteftatus pre
ce impenfafaperfhtibus peperaffet, mmfaque omnes tirât
Mutinam Regûmque ty Parrmm,italicu oppida, ruraml
teros exterminamt.Hanc Taifalorwn gntem ac terpem
obfiinx uitxflogtijs ita accepimus merfam , ut apud eos
nefandi conmbitus frdere vopulentur moribus pubères,
xtatis mriditatem m eorum pottutis ufibus confumpteri.
porrofiqm iom adultes aprum exceperitfolus -Mei mtere-
merit urfium immanem,mUituiorte liberdtur ineefe . Hxc
autumno urgente m hyemem faneftt perThrotios turbi¬
nes conuerrebam. Et qua temporum rabies, uelut mnékt
tientibus Eur'ijs,ad regones quoq; longnquas progrediés
late fèrpebdt . ty iam Lentienfîs Alemannims populus,
trafUbusRetiarûrfinis,perfattacesdifa

'494 A M M. M A R.
hmc exitidleprimordium fumpfat . Ex hdc natione qui¬
dam mter Prmdpis drmigeros nulitam ,pofente negotio
reuerfus in ldrem,ut erdt m loquendo effufior , mterrogantes
multos qmd dgpreter in paldtio,docet dccerfite Vd-
lentis pdtrm Gxdûdnum Orientem uerfus mexfignd moterum
. ut duplicufis uiribus repellantur pldgtrwm terminalium
dccolx, dd Romanorum uerum excidium con¬
iurati . Qujbus mide Lentienfes dcceptis, ipfi quoque hxc
quafi uidni cémentes, ut fem ueloces ty rapidi,conferti
mprxddtoriosglobos,Rhenum geluperuiwm prrùnis Eebruario
menfe tendentes, prope mm Petulantibus Celtx,
non finefai iaftura affeidos,grauiter adultis uiribus d-
Uerterunt.Verum retrodere codtti,Germardque nofaen
tes exercitusplerdmquepdrtem in lllyricum,ut Imperdtorem
mox affuterum prxgreffam,exarfareflograntius.
maiordque conceptates,pagorum omnium mcotism unum
cotteflis,mm qttadrdgnta armatorum millibus uélfèptud
gnta , ut quidam laudes extottendo prindpis iattitarum,
fublati mfeperbiom nofara cofidentius irruperutrt.Quibus
Gratiamts mm formidine magna compertis, reuocntiî
cohortibus quas prxnuferat m Pannonios, conuocatifaue
dlijs quas m Gdllijs retinuerot difpofitioprudens,Hdnnieno
negotium dedit uirtutis fiobrix dud : eique Mollobou-
dem iunxit pdri poteftate collegam Domefticorum Comi¬
tem Regkmque Erdnconvm uirum bellicofium ty fartem.
Hdnnieno igtur penfentefirtundrum uerfabiles eafius,
ideoque mndundwm effe enfente,Mollobaudes autem pu
gnandi atpiditate raptatus , ut eonfueuerot ire mhoftem,
differenti impatiem,angebatur . Promdehorrifico dduerfum
fragore tenente , primum dpud Argntaridm fegno
pereormtinesddw, concurriefi cmptum. fagnarum ue-

LIB. XXXI. 49j
rittorûmque mifftlium pulfibus crebriores hinc mdèque
fternebatur.Sed vn ipfa prxliorum drdore mfinita hofeum
multitudine milites mfd , mtantéfaque aperta difarirmna,
per ailles confites drboribus ty dtigiftas, ut qmfipuepo¬
tuit, difierfi, poulo pofed fetere fidentius, tyfplendore
confiimilipromlque mtorefalgentes drmorum,Imperdtorij
dduentes imiecere Bdrbdris metum . Qu,i repente uerfi
m tergu, refifentéfque mterdwm, nequid ultimx rdtioms
omitterent, itafim cxfii,ut exprxdidc numéro non plus
quàmquinque nullid,ut xftimabdtur,euaderem, denfitate
nemorum tetti.mter complures alios audaces tyfartes Re
ge quoquePridrio mterfedo, exitidlium centimepugtid-
rwm.Hdc Ixtifucceffiusfidutid Grdtidnus crei~his,iàmque
dd pdrtes têdem Eods,lxuorfusflexoitimre IdtenterRhe
no trdnfitofie intitatior bona, uniuerfam (fa id tentanli
Eors dffmffet)delerefaxtitit malefidom ty terbdrum ouidam
gentem. Hocque urgentibus alijsfaper alios nuntijs
cogmto Lentienfes xrumnis populi fm ad mternitionem
penè deleti,ty repentino prmdpis dduente defixi,qmdcupefferem
dmbigvntes,mm neque repugmndi neque dgndi
dliqmd aut moliendi loxamentum poffem inuenire uel
lreue,pmpetu céleri obfeffios petiuerwnt muijs cautibus col
les.abruptifijue per ambitum rupibus infifentes,rebus ca,
ritatibûfque fins quas fèmm duxeram,omni uirium robo
repropugriabom.Qud, dififimltete perpenfe, uelut murorum
obiabus opponendiper legones fînguîos qmngnà
milites leguntur drmati, ufaprudenter bettandi comperti.
Quied re animorum auftnfidutid , quoduerfari mter
antefignanos uifebdtur deriter prmeeps, montes ficandere
nitebdntar,tanqudm uemeedsprxdos fe calcaffent,edi
tiord confefhm fine certamine ullo ropturi . Exorfiûmqua

49* A M M. M A R.
prxlium uergente in meridiem die tenebrx quoque ocatpouere
nctturnx.Quippe magno utriufquepartispugnabdtur
exitio,cxdebdm,cadebantq; noftrorum nonputti:
finuildrma tmperator'ij comttatus auro colordmq; nucatid
claritudine,idmlotione ponderum denfio confimgvbdntur.
Et m de diu reputano Gratiam mm optimatibus,pernitiofvm
apparebat ty irritum , contra afeeritaxsaggnvm
prominentium intempefhuacontendere pertnnaaa. multis
(ut m tali rugotio)uariotisfententijs,oaofo nulite arcumuattoriplamit
Barbaros medidfettigatos , qui à locorum
miqmtate defeenditur.Verum mm obfhridtionefinulireni
tentes Germani peritique regonum petiffiem alios mûtes,
his quos dntè mfideram allions, conuerfus illuc mm exer
titu Imperator, eadem qua dnted fartitudmefèmitos du¬
rantes dd drdua quxritabat. Quem Lentienfes mtentum
itigulis fus omni perfauerdndi ftudio contemplantes, poft
deditionem, quam hrrpetrauerefiupplitiprece , oblatâ (ut
prxceptum eft) iuuentute ualida noftris tyrotimjspermifenda,adgemtales
terras innoxij irepermiffafunt. Hont
Uidoriam opportunamtyfruttuofam,qux gentes hebttauit
Occidudsfempiterni numinis nutu Grotionus,mcredibile
diftu efa,quantôq; mm mg>reexerto,«leriute olior
fumproperom,expedimt. Prxclorx mdolis odolefeemfecundus
ty moderotus tybellicofius tyclemcw,odxrmlotionem
leéhrum progrediem prmapum, dum etia tum
larwgp gnis mfierperet fipetiofa, ni ucrgens mludibriofas
adus natura, laxanhbus proximis,femet ad uantftudio
Cxfaris Comodi conuertiffet.licet hic mcorruîtes. Vt enim
ille qmdperimere iamlis plurimas feras fieéhnte cùnflueuerot
populo, ty centum leones in amphitheotrali circulo
fimul ermfifos telorum uario génère nullo grmnato uni-

L I B. X X X I. 497
nere contruncauit,ultra bonunem exultauit-.ita hic quoque
intrafepta, qux appettom uiuaria , fiagttarum pulfibus
crebris dentatas confidem befeas, madentid multa parut
ducebdt ty firid,eo tempore quo etidmfi imperium Mdr
ms regret Antoninus,xgre fim collegis fiirmlib us ty ma¬
gnafibrietate confiliorum lenireluttuofis Reipub.poterot
cafus. Difpofitis igtur quxpro temporum capte per Gal¬
bas res nationéfquepofebam, ty punito feutarioproditore,qm
fefenare Prmapem dd lllyrimm,E>drbdris mdicarat,Gratianus
exmde digreffus per caftra qmbus Eelitis
Arborts nomen efi,per maureatum opitulandd, dum oppreffix
pdrtipornfhs itineribus ire tendebdt. Iifee'mq; die
bm Ertgerido multa atque utiliapro femritate communi
falertiffame wgtanti,muniréque properonti Succorwm an
gifiuas,ne difmrfotores hofies ty leues, tanquam exxfauares
ut m torrentes per Septentrionales promntias fafaus
uagtrenturfucveffor Mourus nomme mittitur Comes, ue-
nalis faroaxfieae ty ad mnctam obuiaffiet mcertes . is
eft, quem prxteritorum texte rettulimus , ambigtntifu¬
per corona capiti imporunda Iuliano Cxfari , dum mter
eius armtgeros mtlitaret , arrogantia mftodiret , tor¬
quent obteltffe collo abftradam . remotûfique in ipfa
uertigmpereuntiitm rerum dux cautas ty diligent, mm
etidm ft dudum difeffaffet m otium , adprodnftum reduci
, negotiontm magnitedm e pofaxnte deberet. His
farte diebus Valens tandem exeitus Antiochia ,longtedine
marum emenfia uenit Confiantinopolvm. ubi moratus
poutiffamos dies , faditionéque populariam leui
pulfates , Sebafaano pauloante ab Italia , ut petierat
tmfifio , mglantix notx ductori , pedefir'is exeratus mra
comrmffid , qaem regebdt anted Trdiamis , ipfa dd

498 A M M. M A R.
Melanthiodd uilldm cxforidnam profattus , militemfe-
pendio fiuebdt ty alimentis ty bldndd crebritdtefièrmo-
num. vnde cum itimre edictoper tejfierdm Hicem uenifafet,quxftatio
ita ccgnomindtur, relationeJpemlamrum di
ditit, refertos opima Borbdrosprxda d Rhodopeis traftibus
prope Hddridnopolvm reuertiffe. Qui mote Imperd¬
toris atm dbundonti milite cognito , popularibus iumgere
fefihnant, circa Beroiam ty Hicopolvm gentibusprxfidijs
fixis, dtque ilico ut oblatx ocmfionis maturitaspoftulabat,
mm trecentenis militibus perfînguîos numéros lettis,Seba
fhdrms properdre difiofetes efe , condtscem rebus publicis
ahqmd(ut promittebat)at~turus .Qui itineribus alebratis
confpettusprope Hddàdrvopolvm , obferatis mde portis
iuxta ddireprokibebdtur . ueritis defenforibus, ne captas
db hofe ueniret tyfubarbdnus,dtque contingeret dliqtud
m timtatis perniciem, quale per alium dériderot Comitem.Quoper
froudem Mdgnentidds militibus cupto,clou
ftrdpdtefitdu fium dlpium luliorum. Agnitus tandem (li
cetfaro)Sebdfhdnus,ty urbem introirepermiff'us,abo ty
quiète mrdtis pro copia quos ductabdt, famta luce impetu
clondeftino erupit.uefeerdque vntendente, Gotthorumua
Jkttvrius mneus propeflumen Hebrumfubito uifus, poulifper
opertus aggeribus tyfiudvtis obfiura noctefufipenfaspdfjîbus
compofitos aggreffus efl.ld quoqueprxfeauit
ut prxter paucos quos morte uelotitas exemerat pedum,
mterirem reliqui omms.prxdamq-, retraxitmnumeram,
qua nec duitas eepit,nee pldnities Idtacaporû. Qud cau¬
fe* pertitus Eritigernusextimefaés,ne dux utfiepe audierot
vmpetrabilis difperfos licenierfuorû globos,rapteiq; mien
tos oofiumeret,impromfas ddoriés,reuocatis omnibus prope
Cdbylem oppidû,tito difeffn, ut âgétes in regonibus pd-

-^ LIB. XXXI. 499
tutis,nec inedid,ntc occultis uexdrenter inftdijS.Dwmhxc
dguntur m Thrdcijs , Grdtidnus docto literispdtruo, qua
mduftridfuperduerit Alemannot,pedeftri itinereprxmtf
fis vmpedimentis tyfartinis, ipfè mm expédition mili¬
tum manu permeato Danubio, delates Bononiam, Sirnuû
mtroijt.ty quadriduumibi merates,per idem flumen ai
Mdrtis caftra defcenditfebrib us mteruattdtis dffectus.in
quo trdftu Hdldnorûvmpete repentino tentâtes dmifitfe
yuentiûpaucos,Jifidémque diebus exogtotas rdtionegemitkt
Vdlés,quod Lentienfes copererdtfeperdtos,quodque Se
Idfhdnus fubindefcribésfeéht ditlis cxdggerdbdt, cMe-
Idnthiddepgnà commouit,xqmperdrefetinore quodaegrego
ddolefentêproperdm filium featr'is,mius utrtetir
lus ureldter.duabatq, multipliées copias nec contemntn
das,necfignes,qmppe etia ueteranos ijfdem iunxerdtplu
rimes. Inter quos ty honordtiores dlij, ty Trdidmspro-
cinttus eft,poulodntè magfer Armorum. Et quoniam ex
plordtionefolicita cognitû eft,cogtare hofes fertibus prxfidijs
itinerd cloudere,per qux commedtus rwcefifidrij por
tabdnter, dcmrfumeft huic conatui compctenter dd retintndos
opportunistes angufedrum,qux propè erdm,peditibus
fdgtmrijs ty eqmtem terma titius nuffd, triduôque
proximo mm Sdrbdrigrddu mcederem lem,& metuentes
eruptionem per -deuid quindecim rmllibus pdffuu
à ciuitate difcreti ftntionempeteremHicen, mcertum quo
errorepromrfattoribm omnem illam multitedmis pdrtem
quam mderam m numéro decem nùldium effe ferman-
tibus,lmperator procuti quodam calorepermlfus ijfidem ,
occurrere feftindbdt .Vromde dgnune quadrdto mcedem .
prope fuburbdnum Rddrianopolcos uenit : ubi ttattofadibusfeffdquefirmato
Graùdmtm mpdticnter operiem,
LÀ.

LIB. XXXI. ybt
ti quidem dmbiguifauftrd hobiti difaefferum . Exorien-
te uero aurora diei , quem quintem iduum Augufktrum
numerus ofendit annalis , fîgna prxpropere commouen-
ter , impedimentis ty fiortinis prope Hddridnopoleor
muros mm legormm teteld congrua collocatis . Thefauri,
enim ty principalis firtunx infignia cxtera , mm Prx¬
fedo ty Confiftorianisdmbitu monium tenebanter.De-
curfes itaque morumfiofijs confragofis , mm m medium
torridus procèdent dies, odauo tandemhofeum arpen¬
ta cernunter, ad fpeciem rotunditatis detortutta digefthp».
exploratorwm relatioie afifirmabantur. Atque,ut mos eft,
ululante bdrbdrdplèbe farum ty trife,Romani duces dtiem
ftruxere,ty antèpofito dextero cornu equitum,pri-,
mo peditatus pars maximafiubfadebdt.Corrui autem equi¬
tem Ixuum difiefUs adhucper itinerd plurimis,fiwmma.
dififimltate condudum properobatpaffibus titis. Diimque
idem cornu, nullo etiamnum mterturbanee extenditur,horrendofaag>refimulantibus
armispulfuque num
eifiutorum territi E>arbari,quonia pars eorwn mm Aid
theo ty Sdfrdgr proml dgpm,ty detito, nondû'fi-deratu
ros pacem nùfère Legatos. Eorum dum mlitatem déficit
imperdtor, ut firma fiierem pdtifendd , optimates poficem
idoneos mitti, illi demduflrid mndabantur: ut m-
terfalldces mdutids équitésfm redirent , quos offbre iam
JperdbdM , ty miles feruore calefaftus xfihuo , fîccisfau¬
cibus commarceret,relucente dmplitudine camporum m-
cendijs, quos lignis, nutrimentifque dridisfubditis ut hoc
fient, ijdem hofks urebdnt. Cui malo dliud quoque dcxedebdt
exitidle,quod homims ty iumenta crudabot medid
grdms.Xnter qux Eritigernus callidus futuri coiedor Mdr
témf perhmefens dntipité, uelut cndncedtoré unû èple-*
L.ij.

$ot A M M. M A R.
le,fato mifit drbitrio,knpetens nobiles quofddm ty eledss
ddfepropediéobfides mitti, vmpdmdus ipfe mini * mi¬
litare Idterus ty neceffdrïdXduddtoprobdtvquefermtdd
ûduds propofetv,tribun us Eqmtius,mi tûc erdt mro Pa
loti] cndita,Vdlentis propmquu(,dffientiétibus mnflisire
pignoris loco mdture difponiter.Qup renitéte,qmdferriel
captes db bofihbusddpfaifque d Dibdlto,uerebdtur eorûir*rdtiombiles
motus, Richomeres fiefponte obtulit propria
ire:quipronufirot libés,pulchrûhoc quoquefacinus ty ui
ro couenire exifamés firti.iâmquepergebat mditia digni
tatis ty ndtaliû ddturus.Eo dd udllûhofhle tendéte fagttari]
tyfautarij,qtios Bdterius lierus quida tunc regèbat
ty Caffao,auidius impetu caleti progreffa,iamque dduerfts
connexi,ut immature proruperat,ito merti difieffiuprimordid
bellifeddrût. Hocque impediméto conatus m tem
pejhui tyRichomeris dldcritasfadda eftnufquairepermflfa,tyeqmtdtes
Gotthorûmm Aldtheo reuerfus ty Sdfrdgo
Alemannorû manu permixta,utfalmen prope mon
tes alfas exmffus,quofaique dccurfaueloti muenire comnus
potext,mtitata cxde terbduit . Ciimq, drma exldtere
omni ammteréturty teld,litebfique Hellond luètuofas infldret,m
clddes Romandsfalito vmmaniusfurent, cedentes
nofari,multis mter cldmontibus refhterunt.typrxl%
fldmmdrum rite dens abferrebdt militem dnimos,confi
xos qmbufiddm rotittis idibus idmlorum tyfagttmrwm.
Deinde cottifx m modum rofardtarwm rtamum oties,tru
dentéfquefa uitiffim, unddtwm fpecie motibusfunt retiprotis
dgtatx.Et quidfiniftrum cornu ddufique plouftrd
ipfe dcceffit,ultrd (qui tuliffemfauppeûos)proceffurivm *
reliquo equitatu defertem tmltitudinehofhliurgenbeficut
ruina dggeris magni, oppreffum dtque deiettum eft,fete-

LIB. XXXI. yo3
runt vmprotefU pedites , ita concateruatis matiipulis ut
fixi nec mucromm exerere,outmamis reduccreqmfiquam
poffet. Hec iam obieétupulueris cxlwm pdtere potuit dd
profpeftum, cldmortbus refultam horrifitis . Qud caufi
teld undique mortem mbrdntid defanata cadebot ty no-
xid,quod necprouideri poterdm, nec caueri . Verum ubi
effufi mmenfis dgmimbus Zdrbdri iumenta conterebot
ty uiros, ty mquedd receptum confertis ordinibus Idxa
ri ufiquam poterdt loms, ty eùadendi copidm confepdtio
denftor ddimebdt, noftri quoque ultimo cadendi contem»
pta occurfidntes receptisglddijs obtruncabot,ty mutaisfeturium
iftibus gtlex perfimgbdnter dtque loricx.uide-
réque licebdt,celfumferoad Uarbdrum,gnisftridon co
flridis,fùccifopoplite aut dbfiaffiofirro dexterd, uel con»
feffo Idtere , mter ipfid quoque mortis confenid mindtiter
tirmnferentemomlos trus .ruinaque confligentîwm mutud
dd bwmivm corporibus ftrdtis, campiperemptis impletifum.ty
morientiûgemites profandifique uulneribus
trdnflfixorwm mm timoré audiebater mgnti.In hoc tan
to lAmque confafax rei tumulte exhoufe Idbore typerimlispedites,cu
deinceps neque uires illis,neque mentes fuppeterem
ad confilium, aiffrdftis hdfaarwm plerifque collifione
dffadua ,glddijs contentidiferiflis m amfertas hofeum
termds mergbdnterfedlutis vmmemcresprmnfpe-
étantes ddemptum effie omne eùadendi feffugum. Et quia
humus riais opertafdnguine'isgnfifim labiles euertebat,
iconabantur modis omnibus uitam vmpendere non multam,adeo
magno dnimorwm robore oppofitis mmmbentibus,
ut etidm telis qmddm proprijs mterirent. Atrd de¬
nique cruoris fatieomnidconturbdnte, ty quomnque fie
mfiexerdnt omlidceruis cxforunt dggfihs,exdnimata,c*%
L.iij.

yô'4 A M M. M A R.
dduerdfînt porfîmonid caleabdnter.SÔlquefaublimior demrfio
'Leone dd domicilium cxlefes Virgnis trdnfiem,
Romanos mags ottermatos média fttique confiées, etidm
armorum grduantibusfertinis exuperdbdt.Ad ultimum
tiratmhente Barbarorum podere,aaes melinatx uoftrorwm,quodfolum
poftrenus malis habuere fubftdium, m-
condite (qua qmfque poterat) uertuntur mpedes.DÛmq;
omnes difverfi per ignotos transites adum, Imperatordi
nspduoribus armnfeptes,pauldûmque infiliemferuram
moles dd Lonceorios confagt ty Mdttidrios.qm dû mul¬
titudo tolerabdtur bofhlis, fixis corporibusfeterdm incon
euffe. Eo'que uifa Trdidnus exclamât,fienr omnem dbfwm
ptom,ni defartes db drmigerisprmeeps fidltem dduentiti»
tegpreturauxilio. Ho'cque audito Vidor nomine Comes,
Batauos mfatbfidijs locatos haudproml, ad imperdtoris
prxfadiam rdptim cogèreproperdm,mm inuenire mminempoffetgradiem
rétro dtfeffat.Parique modo Richome
res periado femet exemit ty saturninus. Sequebanter ita¬
queferore ex omlis lucente Barbari noftros iamlmquen-
teuenarum calore arpentes . quorum aliqw pereuffori-
lus cadebdtit meerûs , nonnulli ponderibus folis Urgen-
fium obruti , idiiquefuorum aliqui trutidati . nec enim
fxpe renitenhbus adebatur , aut parlbdt cedentibus
qmfquam. Super his obfiruebam itinera iagntes multi fie
mineces crutidtus mlnerunr m confirentes, mm qmbus
aggeres quoque equorum confîrdti caddueribus campos
implerunt . Dinmt hxc nunquam penfabilid ddmnd
(qux magno rebusfetere Romanis)nuttofplendore luna¬
ri noxfelgns. Prima'que ealigne tenebrdrmn, intergregurios
Imper-ater,ut opinari dabdter (neque enimfe qwf
quam uidiffe, uel prxftofaiffe affeuerowf)fagtmpani

LIB. XXXI. yoy
aofafautius ruit ,fpïritdqm mox confwmpto deceffit, nec
poftea repertes eft ufquam.Hofeni/m enimpautis,fiolidn
digrdtid morteos per ed loca diuerfatis,.nullusfagatorunt
uel dcwldrum illuc adiré efi aufus .Simili cldde Cxfarem
accepimus Detium dinùcantem mm Rarbdris dcriter , em
Idpfia proftratem, quem faruentem retinere non ua-
?' mt, abieftûmque mpdludem nec emergere potuiffe, nec
imueniri . Alij dimnt,Vdlentemdnimam non exbdldffe
confaftim ,fid mm candidatis tyfpadonibus poutiî
propè dd dgrefem cafam relatum, featnda cognitionefe¬
bre munitnm, damfeuetur manibus vmperitis tirmnfieffum
ab hoftibus qm effet ignordntibut, dedecore captiuitatis
exemptum. Cum enim oppeffiulotas ionuos perrumpere
corutti, qm fecutifium, dperte penfilis domus fiogttis
mceffierentur,mpermoros mexpedtbiles populondi dtmtterent
copiam, oongeftsftipulxfafatibus & lignorumflotmque
fuppofita, xdiftdwm mm omnibus torruerunt.
Vnde quidam de candïtatis per feneferom Idpfius, coptùfique
d Bdrbdrisprodiditfaftum, ty eos mirore dfftixit
magna gloria defeouddtos , quod Romanx rei Redorent
non espère feperfhtem . Is ipfe iuuenis occultepofkd re¬
uerfus dd noftroshxc ita dccidiffie narrduit. Pari cldde*
remperdtis Hifpdnijs, Sdpionum alterû cremata turri,mquam
confagprat ,abfamptem incendio hofhli cmperimus.
illud tamen certum efa, me Scipioni,nec Valent!fe¬
pulturam ( quifapremtati. honor efi ) contigffie . î» hoc
multipliti uirorum ittufirrium clade , Troiani mors emi-
nuitty Sebaftidni.mm qmbus trignta qmnqus oppetiui
re tribuni Vacantes, ty numerorû Redores,ty Valeriams
atque Eqmtius.quorûalter Jhl>ulû,alter mrdbat pa,
Idtium.lnter hos etia Promotorum tribunus potentim ce
l*.iiij.

jo* A M M. MAR.
tidit h, primiuo xtatis flore, bono miqueJpectntis meri¬
tis Vrfaani pdtrts magfiri quonddm Armorûfuifque comendabilis.Confhztque
wx tertidm euafiffe exeratuspar
tem,nec ulla annalibus , prxter Cdnnenfam pugnam,tht
dd mternitiorum res legtur gfkt.quanquam Romam aliquoties
reflecknte Eortam fattocijs lufa bellorum miquitati
cefferumad tempus.ty certamtna multafabulofe
nxnixfleuere Grxcorû oommendabiles,-nftdtque *
Verijt autem hocexite Vdlemquinquagtfiimo dnrwcontigius,mm
per dnnos quateor mperdffet ty decem pdruo
minus.Cmus bond,multis cognita,dicemus ty uitid.Amimsfidelis
tyfirnuis.ultordcerambitiomtm.feuerus truli-
Unsty ciuilis difeiplinx corredor.peruiglfemper ty an
xius,tu propmqmtatem eiusprxtendem,dltius femetfar
ret.erga deferendospoteftates uel ddimendas nimiûar¬
dus.proutnaarum xqmffamus tutor. quarwmfangilas,ut
domum propriam,mftodiebot mdemnesaributorum one¬
raftudio quodam molliesfanguldri.nulla uefligtlium admittem
augmenta, m requtrendis reliquorwm debitis non
tnoleftus. furibus tympemlate deprenfis ludtalus mimims
dfeer & uehemcns. Hec fub alio principe in hu¬
iufmodi negotijs melius fiemm actum effe meminit Ories.
Super his omnibus liberalierat animi moderatione. Cu¬
ius rei liât abundem exempld,mum tamenfeffitiet po¬
ni. Vtfum mpdldtrjs nonnulli alienarum rerum amdi,
fa quid cadumm uel dliud petiffct ex ufiu,cum magna iufto
rum diftindione contradidoris copiaferuata, donabdtd
qm peherdt très ud quatuor . alios dbfientes dliquoties
hnperdtorum pdrtiàpes iungm, ut cufagahus dgréthlqmeti
luerd qmbus mhidbam hoc mtnus commenta cer*
tientes < Super xdifieijs autem , qux per diuerfas urbet

LIB. XXXI. jo?
& oppido uel inflaurdmt,uel

L I B. X X X I. $09
tum bmufmcài dliqmd uel in defperdtione rerum uïtima
cogtaffie.Eeruente itaque tôt malorum cvngerie,repéte mm
fadgore cxlefti imbres nubibus dtr'ts effufi difperfare tir
ainfiementium globos. reuerfiique dd uallum dimenfwm
tereti figurx plaufirorum immanesfpiritus latius porrig?.ntes,iubebam
noftris per minaees literas ty Legatûxùt
cemfede retinendx fiolutis accepta.Vertim introire non ou
fa quo miffus efi,per chriftianum quendamportatisfieri'
ptis ty reatatis,utque dicebat contempldtis,pdrdndis ope
ribus diei, ty ncx omnis offumpta.Hom mtrmfèms filiti
lus magnis obfirufx fiunt portx,ty nrdnium mtetaftr-
mata, ty ad emittendo undique teld uelfaxd tormenta,
per locos aptatafim habiles, dggfiâqueprope fiufifitiem
dqua.Pridie enim dirmcantitwi qmddm fiiti ddufique ipfa
uitx diferimina uexdtifem. Cotrd Gotthireputantes dififadles
Mdrtis euentus,onxij'que mmferni tyfiuitiori cer
nerent fertiores,ty portimlotim uiresfuas amietti, afautum
mien confeliû,quod ipfa mdicante iuftitiapublicatum
eft.partis emm noftrx candidates dliquos,qm die prxte¬
rito dd eos defaaerim,pellexere,ut famulatdfagt uelut dd
proprid remedtes,intrd murosfaftipifa mrdrentjmgrefa
ftque lotenter quandam mctnderétpartem: ut tanquam
figno ereéh, occultius,dum circa exigendûincendiû difar'm
gter multitudo claufbrum,auitas perrûperetur vmpropti.
gnata. Perrexen ut ftatutum efi cundiddti, cûmqueprope
feffas ueniffent,manus tendentes orantéfique,ut Romanos
femet admitti pofeebam.ty- recepti (qma nuttd eratfiuffiitio
qux uetaret)imterrogidq; fiuper confilijs hoftfiuaridrum.undefaftu
efa ut cruéta quxftione uexdti cermabus
periréc abfafis,qmd afturi uemrot aperte cofeffe .Omni
itaq; btttÂdidppdrdteprxftrudv,dductante mglid tertid

yio A M -M. MAR. *
todrldri dbolito prxteritorû uulnerum metejn urlis ob-,
' ferdtos dditus multiplicatis ordinibus mwnddrum,ty ob*
fendtione magnatiwn maiorê.At mmdrmatispromntid-
les typdldtini dd obruendos eos exdtatius exurgebdnt,
er huiufcemodi teld,m multitudine tata uel temere rmffid
caderefane noxa non poterant, animaduerfium efi d no¬
ftris ijfdem telis Erdrboros uti,qmbuspetebdnter.ldeôque
mandatum efl, ut neruis ferrum ligruimque connedcnti,
lus dnte idftum imdfis,emitteréter drmfagttx.quxuelitantes,titres
intégras infèruabant, mfixx uero corpori¬
bus Jiihil uigoris perdebat, aut certefi cetidiffiem m uanum
ili&fedngebà'ter.Dedit autem rebus itoflagrantibûs
graue momentum caftas admodum hiopmus.Scvrpio, ge¬
nus tormenà quem Onagmm fèrmo mdgaris appellat, è
regone comra hoftium aciem défidm locates,ldpidem con
torftt 'mgntem,qw liât humofauflrd ittifus efa, mfus ta¬
men ita eos mete exdnimauit, utftupore fpedumli noui
cedentes è medio,dbire tentanm.fed bucânis, optimatum,
monite octinentibus,mfeturdtem eftprxliû,ty pdri mo¬
do res Romandfuperiorfetit, nulloferme alio telo uelfen
dx dmento meaffum exmffio. Agnuna enim prxeuntium
Dudvrum, quos rdpiendi Vdlentis malis lumbrationibus
quxfh mpiditas mcendebdt,femti cxteriprxfeferebdnt
xqmperdffe difarimim potiorû. nanquefanûneces dliqui,
dut magnis obtritiponderibus,uel confexi idmlispedvrd,
uoluebdnter. nonnullifalas uehendo, dfenfufque mnu-
meros ex Idtere omnipdrantes,fub oneribus ipfîs obruebdnter,comrufas
perpronum fatx'ts ty columnarum fed*
^mentis tycylmdr'is. Hec quenquamfarentium cruor'u
horrenddfpeties ddfirmi ufque diedb dldcritatefetiédi
firtiter duerteldt.Hoc incitante, quod 'etidm defanfortm

L I B. t X X I. 511
plurimos cadere diuerfes idibus uidentes ermnut,lxtelater.ltafine
requie ulla uel modo,pro mnibus ty cotrtt
tnmnid vngntibus animis pugndbdter. Et quid nullo or¬
dine iafidere promrfus pugnabdter tyglobos, quod defperationis
erdt fignum extremx, flexo in uefierdm die
aigreffe omnes rediere dd tentorid irifes, vnconfideratx
dementix dlter dlterum drguentes,qmd non utfiuaferat
dnted Eritigernus, obfidionales xrumnas ubique declindrum
.Conuerfî pofe hxc per omne tempus naftis (ut xfeux,non
longum) dd uulnerû mros artèfique medendigen
tiles, reddite luce in uarios confeliorum uios deducebonter,quorfevm
tendent dmbigpntes. multifijue dictatis ty
aimrouerfeis occupdreftatuum Permthum.exmde quxqj
diuitidrum referta,docentibus omnid perfags, etidm domorwm
nedwm urbiû interna nofentes. Hancfamtifan*tentidm,qmm
utilem exifamarunt,ihmribus lentis, mife
eentes mndapopuldfionibusty maendijs,nullo renitents
pergebdm. Crbfeffi uero dpud Hddridnopolvm, poft eorû
abitum, perdito mm ttaeare hofte loca proxima compertx
fidei nuntidffem explordtons, egreffi medid nocte uitafit
dggeribus publias,per mmerofa ty deuid tras Philippopolmr,exmde'q;
Serdicam dlidm Mdldonix urbem,mm
mtemerdtis opibus quas hdbebdnt,omni ftudioproperadwm
excogtdto, mrrebant uelut m regonibus illis reperiendo
Volente. quem mter medios ctrtanûnum terbims
oppetijffie,uel certe dd tuguriûconfagffe(ubi exifihmates efa
ui periffefldmrmrv)penitus ignorabot. At Gotthi Hunnis
Haldnifque permxti nimium belli&fis tyfartibus,
rerumque afperdrmn diffimltatibus indurdtis,quos miris
prxmiorum illecebrisfabifotidrdt folertid Eritigernifixis
iuxta Perinthwm caftmipfam qmdem mbem(,cladiû me*

ytt A M M. M A R,
mores prifhnarum)nec ddire,nec tentanfiunt aufl.dgros
uero ferfiles,late difkntos ty longe,ad extremum uaftaue
repenurid,mltonbus cxfiis aut eapâs.Vnde Conftuntinopolnn,copidrûmmulismhiontes
amplijfamisfermas qua*
dratorum dgrtûnum mfediarwm metufaruacesjre ocyus
fèfanabont,multa m exitium urbis mclytx moliwi.Qwps
infrètesfefe immodi«,obicéfqueporterum pêne pulfantes,hoc
cafa cxlefk repulitnumen.Sarracenorum mneus
(faper quorum origne moribûfque, diuerfas- in lods relu
limus plura) adfortem mags expeditionaliwm rerwm,
quàm ad conmrfdtorios habilis pugnas,recem illuc decer
fitus,congreffiurus \sdrbdroritm globo repente enfieéh i
ciuitate fadenter etupit,diûque extento certanine pertitm
ei,xquis partes difef ère momentis. Sed Orientalis turma
nouo neque dntê mfafauperomt euétu. Ex ei enim Crini
tes qmdam,w.dm omnid prxter pubéfubroumm ty lughre
ftrepens, eduéh pugone dgminife medio Gottborû
mftruit . ty mterfiiti hofes iugulo lobrd dimouit, effu-
fûmque cruorem exuxit. Qup monftruofo mirdado hor-
Idri territi,pofed nonfirotientes more mm dgendum op
peterem dliquidfed dmbigu'tsgreffabns mmdebom. Pro¬
ceffu dem ouddtixfeddo,mm murorum dtnbitum, mfet-
Urumfidtijs immenfis oblongm,ty 'mdeceffas pulcbtituiinès
urbis,ty mcolentiû plebem oonfiderdrem immen
fem,iuxtdquefretum,quod Potum difterminat ty AEgxû,
difiiedis betlorû ofifitinis quos pdrabdm,poft decepta moio
rdfanerd qua illata exmde dignflîfenteffufarie per Ar*
dnos promntios, quos peragrouere licvter,ddufap rddiees
Alpiûlulidrû,quoi Venetas appellobot antiquitas. H is die¬
bus cfificudd lulij magftri militix tras T aurûénituitfa¬
lutaris tyUelox.Coperta enim Edtorûfarte perThrddos,

L I B. X X X I. j-t$
Gotthàt dnted fafeptos , dijperfdjque per uarios cruitetet
CT cafard,ddtis teftioribus literis ad eorû Redores Roma¬
nos omms,quod his temporibus rdro contingt, uniuerfos
tonqua uexillo eredo,uno eodé die tmnddmt octidi,expectzitione
promiffafapédijfamros ddfuburbdvaprodudos.
Qup confilio prwdctifine ftrepita uel mord copleto,Orien
taies prouincix difcriminibus ereptxfant magnis. Hxc
ut miles quonddm ty Grxmt,âprmtipdte Cxfaris Herux
exorfus,adufeue Vdletis mteritem,pro mrium explica
ui menfurd.opus ueritatem profeffium nunqmm(ut drbi
tror)fitiem filentio dufius corrwmpere uel menddtio.Seribdm
reliqua potions xtote,dodrinis florentes. Qups id
(fi libuerit)dggrefifiaros,procudere Immdi di maiores ma
ntofalos.
EXCVDEBAT ROB. STEPHÀ-
N V S TYPOGRAPHVS R E-
G I V S P A R I S I I S, A N N.
M. D XLIIII. XVI.
C A L.I V N.
'V y

a -*$

^^>^^^f«mmmmm^^^^^