presentatie - SWPBS en Fontys OSO
presentatie - SWPBS en Fontys OSO
presentatie - SWPBS en Fontys OSO
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
(School) Bijsluiter<br />
Van vraag naar BAG<br />
Scor<strong>en</strong> met feit<strong>en</strong><br />
José Wichers-Bots<br />
Mariette Haas<strong>en</strong>
Aanleiding voor het onderzoek<br />
Verbetering Onderwijs aan<br />
leerling<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> stoornis in het<br />
autistisch spectrum
Twee voorbeeld<strong>en</strong> van<br />
praktijkonderzoek:<br />
eerste aanzet tot implem<strong>en</strong>tatie BAG<br />
• Onderzoek op Categorale HAVO met<br />
cluster 4 rugzakleerling<strong>en</strong> met<br />
ASS.(VO) (duur 2 jaar)<br />
• Onderzoek op cluster 4 school (VMBO)<br />
voor leerling<strong>en</strong> met ASS (VSO)<br />
(duur 4 jaar)
De (onderzoeks)vraag van de<br />
schol<strong>en</strong>:<br />
• Hoe bied<strong>en</strong> we leerling<strong>en</strong> met ASS hulp bij het<br />
uitvoer<strong>en</strong> van op<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong>? (VO)<br />
• Hoe kunn<strong>en</strong> wij ons onderwijs beter inricht<strong>en</strong><br />
voor deze doelgroep? (VSO)
Vorm<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>ktank<br />
• De onderzoeksleider<br />
• School managem<strong>en</strong>t<br />
• Zorgteam van de school<br />
• M<strong>en</strong>tor<strong>en</strong>, doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> OOP<br />
• Ouders <strong>en</strong> leerling<strong>en</strong><br />
• Externe zorgverl<strong>en</strong>ers:AB, steunpunt autisme.
Visie<br />
• Waar staan we als school, waar zijn we<br />
tevred<strong>en</strong> over, wat do<strong>en</strong> we al?<br />
• Waar will<strong>en</strong> we naar toe?
Visie VO*<br />
• De leerling bevindt zich in e<strong>en</strong> sociale leeromgeving.<br />
Ouders, school, AB <strong>en</strong> de leerling zijn verantwoordelijk<br />
voor het succesvol volg<strong>en</strong> van het onderwijs.<br />
• Dit betek<strong>en</strong>t dat bov<strong>en</strong>staande betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> ieder e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> rol hebb<strong>en</strong> in het ondersteuningsproces van de<br />
leerling.<br />
• De leerling gaat zelf ler<strong>en</strong> om zijn<br />
ondersteuningsbehoeft<strong>en</strong> te verwoord<strong>en</strong><br />
* Schoolplan: K<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> vaardighed<strong>en</strong>, Id<strong>en</strong>titeit, Sam<strong>en</strong><br />
zijn, anders zijn
Dataverzamel<strong>en</strong>:<br />
Beginsituatie in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
• Onderzoek naar de methodiek: Wat zijn op<strong>en</strong><br />
opdracht<strong>en</strong>, hoe word<strong>en</strong> ze gegev<strong>en</strong>?<br />
• Welke ondersteuning gev<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>?<br />
• In gesprek met de leerling: Wat zou help<strong>en</strong>d zijn voor<br />
jou bij het mak<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> opdracht? *<br />
• M<strong>en</strong>tor<strong>en</strong>, vakdoc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> ouders gaan<br />
ondersteuningsbehoeft<strong>en</strong> van de leerling in kaart<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
• Welke rol heeft de ab?<br />
Cauffman ea (2009), Handboek oplossingsgericht werk<strong>en</strong> in het onderwijs.
Wat is concreet moeilijk<br />
In de sociale interactie<br />
• - de leerling overlegt niet<br />
• - de leerling vraagt ge<strong>en</strong> of op inadequate wijze hulp<br />
• - de leerling begrijpt niet dat de klassikale instructie ook voor hem bedoeld is<br />
De verbale <strong>en</strong> non-verbale communicatie<br />
• - De opdracht is op papier auditief aangebod<strong>en</strong>, terwijl de leerling schriftelijke<br />
informatie beter opneemt,<br />
• - Het begripsniveau is te beperkt.<br />
Het verbeeld<strong>en</strong>d vermog<strong>en</strong><br />
• - de leerling gaat te sterk op in eig<strong>en</strong> interessegebied<br />
• -de leerling neemt slechts e<strong>en</strong> voor hem aansprek<strong>en</strong>d deel van de opdracht op.<br />
• -de leerling d<strong>en</strong>kt dat hij de instructie begrep<strong>en</strong> heeft<br />
• -de leerling heeft moeite om binn<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de less<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of vakk<strong>en</strong> aan<br />
e<strong>en</strong>zelfde opdracht te werk<strong>en</strong>.<br />
• -de leerling werkt thuis niet aan de opdracht.
Bijsluiter<br />
Persoonlijke handleiding van <strong>en</strong> voor de<br />
leerling:<br />
• in de praktijk bewez<strong>en</strong> effectieve<br />
handelingsrichtlijn<strong>en</strong><br />
• Gedur<strong>en</strong>de alle schooljar<strong>en</strong> actief,<br />
periodiek meer of minder<br />
• flexibel
Bijsluiter: dataverzameling bij de<br />
leerling met ASS
Dataverzameling tbv<br />
effectief leerkracht<strong>en</strong>gedrag<br />
• Werkwijz<strong>en</strong> protocoler<strong>en</strong>:<br />
– Leerling- <strong>en</strong> Compet<strong>en</strong>tieprofiel VO<br />
– Oudergroep<strong>en</strong><br />
– Didactische aanpassing<strong>en</strong><br />
– Autiprotocol<br />
– Checklist hulp bij op<strong>en</strong> opdracht<strong>en</strong><br />
– Checklist effectief leerkracht<strong>en</strong> gedrag bij op<strong>en</strong><br />
opdracht<strong>en</strong>.
Ouders <strong>en</strong> dataverzameling<br />
• Ouders vanaf de start betrekk<strong>en</strong><br />
• Sam<strong>en</strong> het compet<strong>en</strong>tieprofiel invull<strong>en</strong>.<br />
• Ouders gev<strong>en</strong> informatie over<br />
ondersteuningsbehoefte die werkt.
• Aannamebeleid<br />
SchoolBijsluiter<br />
• Standaard scholing start<strong>en</strong>de leerkracht<strong>en</strong>.<br />
• Oudergroep<br />
• Werkwijze mbt ontwikkeling individuele bijsluiter<br />
• Systematische analyse van individuele bijsluiters om<br />
schoolbijsluiter te actualiser<strong>en</strong><br />
• Afsprak<strong>en</strong> in methodiek: lay out proefwerk<strong>en</strong>,<br />
groepssam<strong>en</strong>stelling bij groepsopdracht<strong>en</strong>,
Eindopbr<strong>en</strong>gst<br />
• Brede aanpak gedrag (BAG) voor alle<br />
leerling<strong>en</strong> met zorg in de onderbouw.<br />
• Vervolgonderzoek binn<strong>en</strong> VO Nijmeg<strong>en</strong>.<br />
www.fontysoso.nl/bag<br />
Wichers-Bots & Haas<strong>en</strong> (2008), Naar e<strong>en</strong> auti-vri<strong>en</strong>delijke VO school.
Visie<br />
Voortgezet Speciaal Onderwijs<br />
• Van zorg naar onderwijs<br />
• Op k<strong>en</strong>nisgebied mogelijkheid bied<strong>en</strong> om optimaal te<br />
prester<strong>en</strong><br />
• Leerling<strong>en</strong> begeleid<strong>en</strong> naar zoveel mogelijk<br />
zelfstandigheid<br />
• Omgevingsvoorwaard<strong>en</strong> zijn belangrijk om tot ler<strong>en</strong> te<br />
kom<strong>en</strong><br />
• Doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong> kritisch <strong>en</strong> bewust naar hun handel<strong>en</strong><br />
• Ouders zijn belangrijke partners
Dataverzamel<strong>en</strong>:<br />
Beginsituatie in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
• Beschrijv<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de situaties<br />
(zie workshop van Haar<strong>en</strong> <strong>en</strong> Jeunet)*<br />
• Positiebepaling van de school mbv TKPO (INK)<br />
• Bepaling thema’s<br />
Har<strong>en</strong>.van, Wichers-Bots, <strong>en</strong> Blonk (2008):<br />
Professionalisering door schoolspecifiek onderzoek
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de situatie<br />
Orthopedagogisch compet<strong>en</strong>t in de omgang met leerling<strong>en</strong><br />
” Irritatie tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong>”<br />
U merkt al e<strong>en</strong> tijdje dat twee leerling<strong>en</strong> uit uw groep slecht met elkaar<br />
overweg kunn<strong>en</strong>. Er zijn veel irritaties onderling die tot gevolg hebb<strong>en</strong> dat<br />
de leer- <strong>en</strong> leefomgeving in de klas niet meer optimaal is.<br />
Hoe gaat u daar mee om?
Theorieën<br />
Opleiding Onderwijservaring<br />
Handelingsscripts<br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de situaties<br />
Compet<strong>en</strong>ties
100<br />
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
reactie vanuit gedragstoornis<br />
gedragsmodificatie<br />
oplossingsgericht handel<strong>en</strong><br />
cognitieve gedragsmodificatie<br />
omgeving aanpass<strong>en</strong><br />
overleg ouders/hulpverl<strong>en</strong>ing<br />
niets do<strong>en</strong><br />
verbaal reager<strong>en</strong> nav situatie<br />
ge<strong>en</strong> idee<br />
iets anders, nl….<br />
% keuze 2 & 3<br />
% keuze 1
Deelonderzoek<strong>en</strong><br />
• Hoe word<strong>en</strong> doel<strong>en</strong> in het handelingsplan<br />
geformuleerd <strong>en</strong> gerealiseerd?<br />
• Effectieve leertijd: Hoe handel<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> lesovergang?<br />
• Hoe oordel<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> over hun m<strong>en</strong>tor?<br />
• Hoe word<strong>en</strong> ouders betrokk<strong>en</strong>
Voorbeeld dataverzameling<br />
Doelformulering <strong>en</strong> doelrealisatie<br />
Enkele gegev<strong>en</strong>s :<br />
• 20 klass<strong>en</strong> met 157 leerling<strong>en</strong><br />
• 1360 individuele doel<strong>en</strong><br />
• Gemiddeld bijna 9 doel<strong>en</strong> per leerling<br />
• Gemiddeld bijna 70 doel<strong>en</strong> per klas<br />
• Ongeveer 5 minut<strong>en</strong> per doel per dag
1600<br />
1400<br />
1200<br />
1000<br />
800<br />
600<br />
400<br />
200<br />
0<br />
Resultat<strong>en</strong> Wijnja <strong>en</strong> van Har<strong>en</strong><br />
1360<br />
884<br />
476<br />
332<br />
121<br />
211<br />
1028<br />
763<br />
265<br />
doel<strong>en</strong> totaal doel<strong>en</strong> pedagogisch doel<strong>en</strong> didactisch<br />
totaal<br />
groepsplan<br />
individueelplan
aantal doel<strong>en</strong><br />
200<br />
180<br />
160<br />
140<br />
120<br />
100<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
0<br />
Resultat<strong>en</strong> doelformulering 1<br />
175<br />
79<br />
aantal <strong>en</strong> type doel<strong>en</strong> na trainingsaanbod<br />
96<br />
87<br />
44<br />
doel<strong>en</strong> totaal doel<strong>en</strong> pedagogisch doel<strong>en</strong> didactisch<br />
43<br />
type doel<strong>en</strong><br />
88<br />
35<br />
53<br />
totaal<br />
groepsplan<br />
individueelplan<br />
• Na studiedag: maximaal 1 individueel doel (per lln)<br />
• 114 leerling<strong>en</strong> over 12 klass<strong>en</strong><br />
• Totaal 175 doel<strong>en</strong> (gem 1,53 per leerling)<br />
• 96 individuele doel<strong>en</strong> (gem ,84 per leerling<br />
• 16 unieke groepsdoel<strong>en</strong> voor 79 leerling<strong>en</strong> (gem ,68 per leerling)
“Wat is de kwaliteit van de doel<strong>en</strong> in de<br />
handelingsplann<strong>en</strong> op De Kor<strong>en</strong>aer?”<br />
• Groot gedeelte van de doel<strong>en</strong> hoort niet thuis<br />
in Individueel Plan: Individuele plan kan<br />
minder omvangrijk.<br />
• Doel<strong>en</strong> vaak te vaag <strong>en</strong> vrijblijv<strong>en</strong>d<br />
geformuleerd als w<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, int<strong>en</strong>ties, of goede<br />
voornem<strong>en</strong>s: Doel<strong>en</strong> zijn niet SMART<br />
geformuleerd, weinig aandacht voor het hoe.<br />
(zie workshop Wijnja)
Effectieve leertijd<br />
• Hoe kunn<strong>en</strong> wij kom<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> optimale<br />
k<strong>en</strong>nisontwikkeling bij onze leerling<strong>en</strong>?<br />
• Wanneer is er sprake van effectieve leertijd?<br />
• Alle<strong>en</strong> individuele instructie mogelijk als alle<br />
leerling<strong>en</strong> aan het werk zijn.<br />
• Hoe ziet de lesovergang eruit?
Lesovergang<br />
Analyse van 30 video-opnames van lesovergang in eerste (25<br />
opnames) <strong>en</strong> vierde onderzoeksjaar (14 doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> over,<br />
slechts 5 bruikbaar)<br />
Enkele significante data:<br />
• Als lk stopsignaal geeft, hebb<strong>en</strong> meer ll hun werk op tafel<br />
tijd<strong>en</strong>s de instructie, deze lk fluister<strong>en</strong> meer<br />
• Relatie tuss<strong>en</strong> prat<strong>en</strong> lk <strong>en</strong> prat<strong>en</strong> ll<br />
• Lk die meer dan de helft van de tijd door de klas lop<strong>en</strong> gaan<br />
minder in op opmerking<strong>en</strong> van ll <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> meer ll die direct<br />
na de instructie door de klas lop<strong>en</strong>
Opbr<strong>en</strong>gst onderzoek<br />
• Verandering visie<br />
• SchoolBijsluiter: - regels<br />
- inrichting klaslokaal <strong>en</strong> bordgebruik<br />
- overdracht van de leerling<br />
- begeleidingssysteem,<br />
klass<strong>en</strong>consultatie<br />
- m<strong>en</strong>ing van de leerling inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong><br />
mbt m<strong>en</strong>tor <strong>en</strong> regels<br />
- gebruik schoolplein<br />
- betrekk<strong>en</strong> ouders <strong>en</strong> leerling bij handelingsplan<br />
- contact met extern<strong>en</strong><br />
• Minder doel<strong>en</strong>, meer realistisch, meer nadruk op het hoe<br />
• Doelrealisatie <strong>en</strong> evaluatie in overleg met collega’s, ouders <strong>en</strong><br />
leerling<br />
• ouderraad
Voornem<strong>en</strong>s school<br />
• Groepsplann<strong>en</strong> systematisch invoer<strong>en</strong><br />
• Hoe vraag met leerling bepal<strong>en</strong><br />
• Werk<strong>en</strong> met Bijsluiters<br />
• Analyse Bijsluiters tbv Groeps- <strong>en</strong><br />
Schoolbijsluiter
BAG<br />
Primary Prev<strong>en</strong>tion:<br />
School-/Classroom-<br />
Wide Systems for<br />
All Stud<strong>en</strong>ts,<br />
Staff, & Settings<br />
SCHOOLBIJSLUITER<br />
~5%<br />
~15%<br />
~80% of Stud<strong>en</strong>ts<br />
Tertiary Prev<strong>en</strong>tion:<br />
Specialized<br />
Individualized<br />
Systems for Stud<strong>en</strong>ts with<br />
High-Risk Behavior<br />
BIJSLUITER<br />
Secondary Prev<strong>en</strong>tion:<br />
Specialized Group<br />
Systems for Stud<strong>en</strong>ts with<br />
At-Risk Behavior<br />
GROEPSBIJSLUITER
Implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> BAG<br />
• Start bij vraag van de school<br />
• Vorm d<strong>en</strong>ktank<br />
• Bepaal gezam<strong>en</strong>lijke visie<br />
• Verzamel met elkaar gegev<strong>en</strong>s<br />
• Bespreek ze met alle betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
• Formuleer zo nodig deelvrag<strong>en</strong><br />
• Leg in de praktijk bewez<strong>en</strong> effectieve<br />
handelingswijz<strong>en</strong> vast. (in (School) Bijsluiter)
• j.wichers@fontys.nl<br />
• m.haas<strong>en</strong>@fontys.nl
Change language